Zorion handiegia Alice Munro Gertaera eta emozio konplexu eta zailak jasotzen dira ipuin hauetan, eta gizon-emakumeak bizitzan gertatzen zaien horretara nola egokitzen diren erakusten dute
Hernani, Udal Liburutegia 2015 martxoa
Alice Munro1 (Ontario, 1931)
Alice Munro Winghamen (Ontario, Kanada) jaio zen eta Western Ontario Unibertsitatean ikasi zuen. Hamaika ipuin-bilduma, ipuin hautatuen bi ale eta nobela bat argitaratu ditu. Sari asko eskuratu du bere idazle ibilbidean. Besteak beste, Kanadako Gobernadore Nagusiaren Literatura Saria lortu du hiru aldiz eta Giller Saria birritan. Irabaziak ditu baita ere narrazio labur onenarentzako Rea Saria, Lannan Literatura Saria, Ingalaterrako W.H. Smith Book Saria, Amerikako Estatu Batuetako Literatur Kritikaren Sari Nazionala, literaturako Edward MacDowell Domina eta Man Booker International Saria. Bere istorioak The New Yorker, The Atlantic Monthly, The Paris Review eta beste agerkari batzuetan atera izan dira eta bere bildumak hamahiru hizkuntzara itzuli dira. Alice Munro Clintonen (Ontario) bizi da, Huron lakuaren ondoan.
Bibliografia • • • • • • • • • • • • • •
1
Dance of the Happy Shades, 1968,. Lives of Girls and Women, 1971 Something I’ve Been Meaning to Tell You, 1974 Who Do You Think You Are? o The Beggar Maid, 1978 The Moons of Jupiter, 1982 The Progress of Love, 1986 Friend of My Youth, 1990 Open Secrets, 1994 The Love of a Good Woman, 1998 Hateship, Friendship, Courtship, Loveship, Marriage, 2001 Runaway, 2004 The View from Castle Rock, 2006 Too Much Happiness, 2009 Dear Life, 2012
[2015-02-16] http://www.meettok.com/eu/idazleak/alice-munro_19/
Alice Munro ipuingile kanadiarra euskarara ekarri dute lehen aldiz2 Alice Munro-ren 'Zorion handiegia' plazaratu du Meettok etxe donostiarrak. Lehenengo aldia da Kanadako idazle honen liburu bat euskaraz eskaintzen dena. Idazle honek ipuin-bildumak argitaratu izan ditu. Nobela bat bakarra du plazaratua. Oraingo 'Zorion handiegia' hau ere hamar kontakizuneko bilduma da eta 2009an ikusi zuen argia jatorrizko bertsioan. Itzulpen lana lau emakumek egin dute: Nagore Tolosa, Naroa Zubillaga, Aiora Jaka eta Itziar Otegik. Atzoko aurkezpenean, Eider Rodriguez idazleak hainbat azalpen eman zuen Alice Munrori buruz (Ontario, 1931). «Zorion handia sentitu dut liburu hau irakurtzean, baina pena ere bai, idazle honen azken liburua izan daitekeelako. 82 urte baititu. Isiltzen denean herren geldituko da literatura. Denetarik dago liburu honetan: seme-alabak hiltzen dituen aitaren historia; urritasunen bat daukan haur baten heriotza; ohean gaixorik dagoen gizon bat; zulora erortzen den mutiko bat; azken kontakizuna, liburuari izenburua eman diona, desberdina da, protagonista XIX. mendeko emakume bat baita, Sofia Kovalevski matematikari errusiarra. Kenduta azkeneko hau, oso jende arrunta da protagonista. Baina arrunta izan arren, jende bakana. Hor dago koxka». Rodriguezi, adibidez «izugarri» gustatu zaio 'Fikzioa' ipuina, «non gizon fin bat maitemintzen den etxean lan bat egiten ari zaion arotzaz». Idazle honi atentzioa eman dio «zenbat hilketa dauden eta nola Munrok ez duen epaitzen». Halaber, ipuinetan zehar gertatzen diren kontraposizio batzuk deigarri egin zaizkio, hala nola landa-eremua eta hiria, eta haurrak eta helduak. «Ume eta gaztetxoak askotan agertzen dira, beri gordin beti biluzik». Munroren beste ezaugarri bat, batzuei aldapa gora egiten zaiena, hau omen da: «Hasiera-hasieratik zurrunbilo batean sartzen zaitu. Informazio pila bat ematen dizu lehenengo parrafoan bertan. Jende batek esaten du horregatixe egiten zaiola zaila idazle hau». Idazleak 78 urte zituela plazaratu zen oraingo ipuin-bilduma hau. Eta azken urteetako kontakizunak dira, aurretik zenbait agerkaritan azalduak. Urteak urte, «liburu freskoa» da, Rodriguezen esanetan. Alice Munroren biografian askotan azpimarratu duten alderdia «etxekoandretasuna» izan da. Urte askoan izan zen etxekoandre, sasoi hartan hiru alaba hezi zituelarik.
2
[2015-02-15] http://www.diariovasco.com/v/20120921/cultura/alice-munro-ipuingile-kanadiarra20120921.html
Itzultzaileak3 Aiora Jaka (Donostia, 1982) -
Hori da umorea, maisu. Mo Yan Zorion handiegia. Alice Munro Reckless-Harrizko haragia. Cornelia Funke Medusaren burua. Marilar Aleixandre Ez gara elkarrekin zahartuko. Arnaud Cathrine
Itziar Otegi (Oiartzun, 1972) -
Zergatik den egia eboluzioa. Jerry Coyne. Jainkoa izan nahi zuen autobus gidariaren istorioa eta beste batzuk. Etgar Keret Zorion handiegia. Alice Munro Ez da erraza gizon on bat aurkitzea. Flannery O’Connor Bost hitzaldi krimenari eta histeriari buruz. Patricia Perry Axenario. Jules Renard
Nagore Tolosa (Berastegi, 1982) -
Zorion handiegia. Alice Munro Suminez. Philip Roth
Naroa Zubillaga (Andoain, 1982) -
3
Borrokaren kluba. Check Palahniuk Zorion handiegia. Alice Munro Raban heroia. Joachim Masannek Tinta-bihotz. Cornelia Funke Bizian argitaratuak [Antologia]. Franz Kafka
[2015-02-11]: http://nordanor.net/nor?id=225
Zorion handiegia Ipuin-bilduma sinesgarria eta zirikatzailea da, are ausarta. Argi eta aise, Alice Munrok berriz ere gertaera eta emozio konplexu eta zailak jasotzen ditu ipuin hauetan, gizon-emakumeak bizitzan gertatzen zaien horretara nola egokitzen diren eta nola bizipen horiek sarri buruz gain egiten dien erakusten baitu. Lehenengo ipuinean, emazte eta ama gazte bat bere hiru haurrak galdu izanak sortzen dion min jasanezinetik libratzen saiatuko da ustekabeko bideetatik. Beste batean, emakume gazte batek, sedukzio ezohiko eta umiliagarri baten aurrean, buru argiz baina modu desatseginean erantzungo du. Beste ipuin batzuk agerian utziko dituzte, besteak beste, senar-emazte batzuen “zulo-sakonak”, haurren krudelkeria susmatugabea nahiz mutil bati bere aurpegi desitxuratuak bizitzan dakarzkion alde onak, eta txarrak. Eta lanari izenburua ematen dion ipuin luzean, negu batean Sophia Kovalevskyrekin batera (XIX. mende amaierako errusiar atzerriratu eta matematikari bat) bidaiatuko dugu. Bidaia Rivieran hasiko du ―maitalea bisitatuko baitu han―, Parisen, Alemanian eta Danimarkan jarraituko ―bertako doktore batekin egingo du topo zorigaiztoz―, eta Suedian amaituko ―han irakatsiko baitu, emakumezko matematikari bati lana eman nahi dion Europako unibertsitate bakarrean―.
Kritikak4 Narraziorako abilezia Garbiñe Ubeda
Zorion handiegiak oihartzun zabala izan du hedabideetan, eta ez da harritzekoa. Kontalari aparta da Munro, fin eta itxura batean erraz harilkatu ditu ipuinotako istorioak, eta ororen gainetik, narratzearen plazerak bultzatzen duela ematen du. Ez du formaren edertasuna bilatzen, ez da pertsonaiekiko lerrotzen edo urruntzen. Egoera eta sentimendu korapilatsuak zaizkio interesatzen, eta ataka horietan diren gizonemakumeak nola egokitzen diren azaltzeak. Emozio konplexu horiek ilustratzeko zenbait adibide. Lehen ipuineko protagonistari bere hiru haurrak hil dizkio senarrak, eta ustekabeko bideetan barrena saiatuko da min jasanezin hori gainditzen. Haurren krudelkeria susmagabea hartuko du gaitzat beste ipuin batean, eta bosgarrenean, berriz, aurpegi desitxuratuak bizitzan ekarri dizkion alde onak eta txarrak aztertuko ditu gizon batek. Liburuaren atzealdeko aipamen batekin guztiz ados nago. “Munrok aparteko dohaina erakutsi du landugabea dirudiena —anekdotazkoa— arte bihurtzeko”, Joyce Carol 4
[2015-02-11]: http://ekarriak.armiarma.com/?i=1017
Oates-ek The New York Review of Books argitalpenean, eta beste aipamen batzuekin batera, promozio moduan emana da kontrazalean. Sentsazio horixe bera sortu zidan niri ere, nahiz eta batzuetan, idazle kanadarrak joeraz erakusten duen puntu ilun hori gehiegizkoa iruditu. Gustu kontuak.
Argia, 2013-03-24
Mina txikiak Iratxe Esnaola
Ipuingile famatua eta makina bat sari prestigiodun jasoa. Narratzaile joria, emankorra. Hamalau hizkuntzatara itzulia. Alice Munro idazle arrakastatsuaz ari naiz, 1931n Kanadako Ontarion jaiotako egileaz, euskarara ekarri baitigu Mettokek, 2009ko ipuin bilduma hauxe hautatuz. Idazlea estudiatu dutenek esana da umetako oroitzapenak, harreman pertsonalak eta egunerokoa tratatu ohi dituela bere narrazioetan Munrok. Hamar ipuin luzeotan hirugarren pertsona narratzailea eta lehenengoa tartekatzen dira, eta tonua, orobat, lehorra eta laua da. Tonu horixe behar du egileak, normaltasun itxura hori, landatzen dituen dispositibo eztanda arazleak zartatzean kontrasta dezaten. Minatxoak landatzen ditu, efektu kordokarazlea izan guran. Istripuzko gertakizuna, esate batera, edo halabeharrezko ustekabea, ezohikotasun handiren bat. Atsegin du Munrok espero gabeko gauzak egiten amaitzea pertsonaiek, zertarako, eta barruko jaidura ezezagunek zeinen sakon eragiten diguten iradokitzeko. Pertsonaien artean emakumeak dira nagusi, nahiz gizonen inguruan eraiki egunerokoa, eta senar-emazteak edo bikoteak izan trama gehienen bazka, baita berauen seme-alabak eta haiekiko gertaerak ere. Narratzailea bertute baten jabe da. Pertsonaienganako faboritismo trazarik ez du. Amatasunaren kasuan, adibide baterako, ageri dira askatasun gogoz umea utzi eta ospa egin duten amak, eta beste muturrean, haurrez arduratzeagatik enpleguari uko egin eta berentzako astirik ez duten amak. Bat ez dago bestearen gainetik, ez dakigu egileak zer hobesten duen. Emakume kategoriekin bezala. Agertzen dira klase arteko gatazkak, emakume arteko lehiakortasuna, baina baita elkartasuna ere. Egoera sortzaile aparta da Munro, narratzaile trebea, deskribatzaile fina... Berria, 2013-02-10
Literaturaren barruan Ander Irizar
(...) Kontakizun laburrak: hori da Alice Munrok literatura egiteko nagusiki erabiltzen duen baliabidea. Narrazio laburrak ia beti —nobela bakarra du—, jakitun horrekin ez dela bete-betean sartzen gaur egungo literatur kanonean. Liburu honetako “Fikzioa” kontakizunean, pertsonaietako batek ipuin-bilduma bat argitaratu duela-eta, narratzaileak hau esaten du: “Hori jada desengainua da. Badirudi liburuaren autoritatea murrizten duela, autorea Literaturaren atarian geratu dela ematen baitu, barruan eroso egon beharrean”. Dagoeneko laurogeita bat urtetik gora, Alice Munrok irmo eusten dio, ordea, literatura egiteko hasieratik hautatu zuen bideari. Zorion handiegian topatuko ditugun narrazio labur hauek badute halako pisu bat, halako trinkotasun bat, eta ez da idazleak inolako erakustaldi ikusgarririk egiten duelako, hau da, bere idazkera artifizioz zamatzen duelako. Beste zerbaitek ematen die sendotasuna istorioei; seguru asko, pertsonaien konplexutasunak, haien arteko harremanen
nolakotasunak, eta, paradoxikoki, baita kontakizunetan ageri diren detaile edo xehetasunek ere. Izan ere, gehien-gehienetan oso hurbileko errealitatea baliatzen du Munrok bere kontakizunen agertokia eta pertsonaiak marrazteko: Ontarioko hegoaldeko herri, hiri eta parajeak, eta bertako jende arrunta. Kontakizunek, horregatik-edo, halako apaltasun moduko bat dute, eta bati, behin baino gehiagotan, kosta egin dakioke jabetzea zein gauza latzez ari zaigun idazlea: hilketak, indarkeria, bortxa, krudelkeria… Bestela bezala kontatzen dizkigu Munrok horien ingurukoak: apal, zaratarik gabe...
eizie.org, 2012-12-31
Alice Munro Euskadiko Irakurketa Publikoko Sarean Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Amistad de juventud / Alice Munro ; traducción de Esperanza Pérez (2013) Argitalpena: 1ª ed. con esta presentación Argitaratzailea: [Barcelona] : Debolsillo, 2013 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli El amor de una mujer generosa / Alice Munro ; [traducción de Javier Alfaya, José Hamad, Javier Alfaya McShane] (2009) Argitalpena: 1ª ed Argitaratzailea: Barcelona : RBA, 2009 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Dear life : stories / Alice Munro (2013) Argitalpena: 1st. ed Argitaratzailea: [New York] : Vintage International, 2013 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Demasiada felicidad / Alice Munro ; traducción de Flora Casas (2013) Argitalpena: 3ª ed. en Debolsillo Argitaratzailea: Barcelona : Debolsillo, 2013 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Escapada / Alice Munro ; traducción de Carmen Aguilar (2005) Argitalpena: 1ª ed Argitaratzailea: Barcelona : RBA, 2005 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Escapada / Alice Munro ; traducción de Carmen Aguilar (2009) Argitalpena: 3ª ed Argitaratzailea: Barcelona : RBA, 2009 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Las lunas de Júpiter / Alice Munro ; traducción de Esperanza Pérez Moreno (2011) Argitalpena: 2ª ed Argitaratzailea: Barcelona : Debolsillo, 2011 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Odio, amistad, noviazgo, amor, matrimonio / Alice Munro ; traducción de Marcelo Cohen (2010) Argitalpena: 1ª ed. en esta colección Argitaratzailea: Barcelona : RBA, 2010
Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli El progreso del amor / Alice Munro ; traducción de Flora Casas (2012) Argitalpena: 1ª ed. en este formato Argitaratzailea: Barcelona : RBA, 2012 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli The progress of love / Alice Munro. Death by landscape / Margaret Atwood (2010) Argitaratzailea: [S.l.] : Pons Idiomas, [2010] Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Runaway : stories / Alice Munro. (2004) Argitalpena: 1st ed. Argitaratzailea: New York : Knopf, 2004 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Secretos a voces / Alice Munro ; traducción de Flora Casas (2014) Argitaratzailea: Barcelona : Círculo de Lectores, 2014 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Selected stories / Alice Munro (1997) Argitaratzailea: London : Vintage books, 1997 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Todo queda en casa / Alice Munro. (2014) Argitaratzailea: [Barcelona] : Lumen, 2014. Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Too much happiness / Alice Munro (2010) Argitaratzailea: London : Vintage, 2010 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli La vida de las mujeres / Alice Munro ; traducción de Aurora Echevarría (2013) Argitalpena: 2ª ed Argitaratzailea: Barcelona : Lumen, 2013 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Mi vida querida / Alice Munro ; traducción de Eugenia Vázquez Nacarino (2013) Argitalpena: 5ª ed Argitaratzailea: Barcelona : lumen, 2013 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli La vista desde Castle Rock / Alice Munro ; traducción de Isabel Ferrer y Carlos Milla (2009) Argitalpena: 4ª ed Argitaratzailea: Barcelona : RBA, 2009 Munro, Alice (1931-) 4 Itzuli Zorion handiegia / Alice Munro ; itzulpenak, Nagore Tolosa ... [et al.] (2012) Argitaratzailea: Donostia-San Sebastián : Meettok, 2012