Gauaren usaina Andrea Camilleri
Finantzari batek eta bere laguntzaileak herriko jendea engainatu, dirua lapurtu eta desagertu egin dira. Herriko jendeak aurreztutako diruak ziren, burtsan jokatu eta jende xumearen aberastasun egarria estali behar zutenak. Baina iruzurgileek hanka egin dute. Montalbanoren abilezia eta usaimenak orpoz orpo jarraituko die, eta asmatuko du ikerketaren korapiloa askatzen.
Hernani, Udal Liburutegia 2013 martxoa
Andrea Camilleri1 (Porto Empedocle, 1925)
Idazle, gidoilari eta zine eta antzerki zuzendari italiarra. Oso gaztea zelarik poesia eta kontakizun batzuk argitaratu zituen arren, hainbat urtez telebista, antzerki eta zine munduan aritu izan da batez ere zuzendari lanetan; adinean aurreratu samarra zegoela ekin zion berriro idazteari eta ospe eta arrakasta handia lortu du, bereziki Montalbano komisarioari buruzko serieko eleberriekin. 1948an Erromara joan zen, zuzendaritza ikastaroa egitera Arte Dramatiko Eskola Nazionalean. 1953tik aurrera antzerki zuzendaritzari ekin zion eta 1958tik1988ra RAIn egin zuen lan batez ere, telebista eta irratirako gidoigintzan eta zuzendaritzan. Halaber, eskolak ematen ibili zen Arte Dramatiko Akademia Nazionalean bertan eta Zinematografia Zentro Esperimentalean. Lan esperientzia honek eragin nabaria izan du Camilleriren literaturgintzan, haren eleberrietako narrazioegoeren eta elkarrizketen antzerki-kutsu handiak eta literatura-materialak lantzeko trebeziak erakusten duten bezala. Maila handiko artisautzarako dohain horiek dira, italiera eta siziliera nahasiz erabiltzen duen hizkerarekin batera, haren literaturgintzaren arrakastaren oinarria; haren lanak, gainera, ez dira inola ere konpromisorik gabeak, ironiaz argitzen baititu Siziliaren iragan urrun eta hurbileko historiako hainbat gertakari. 1978an argitaratu zuen bere lehen eleberria. 1980an bere lehen literatura saria irabazi zuen. Hamabi urteko etenaldi baten ondoren, 1992an berriz ekin zion idazteari eta orduan hasi zen arrakasta edukitzen, eta gaur egun haren liburuak hainbat aldiz berrargitaratzen dira. Euskaraz, 2011n kaleratu zen lehen aldiz haren liburu bat, Gauaren usaina (L'odore della notte), Josu Zabaletak itzuli eta Ereinek argitaratua. 2012an Uraren forma argitaratu du Igelak, Ander Irizarrek itzulia.
1
[2013-02-15]: http://eu.wikipedia.org/wiki/Andrea_Camilleri
Bibliografia Liburuak
•
1959, I teatri stabili in Italia 1978, Il corso delle cose 1980, Un filo di fumo 1984, La strage dimenticata 1992, La stagione della caccia 1993, La bolla di componenda 1995 Il gioco della mosca
•
1995 Il birraio di Preston
• •
1998, La concessione del telefono 1999, La mossa del cavallo 2000 La scomparsa di Patò
•
2000 Biografia del figlio cambiato
•
2000 Favole del tramonto
•
2001 Racconti quotidian
•
2001 Gocce di Sicilia
•
2001 Il re di Girgenti
•
2001 Le parole raccontate. Piccolo dizionario dei termini teatrali
•
2002 L'ombrello di Noè. Memorie e conversazioni sul teatro
•
2002 La linea della palma. Saverio Lodato fa raccontare Andrea Camillero
•
2002 Le inchieste del Commissario Collura
•
2003 La presa di Macallè (La captura de Macallè)
•
2003 Teatro
•
2003 Un inverno italiano
• •
2004, Romanzi storici e civili 2005 Privo di titolo
•
2005 Il medaglione
•
2005 Il diavolo - Tentatore/Innamorato
•
2006 La pensione Eva
•
2006 Vi racconto Montalbano, Interviste
•
2007 Pagine scelte di Luigi Pirandello
•
2007 Il colore del sole
•
2007 Le pecore e il pastore
•
2007 Boccaccio - La novella di Antonello da Palermo
• • • • • •
•
•
2007 Voi non sapete. Gli amici, i nemici, la mafia, il mondo nei pizzini di Bernardo Provenzano
•
2007 Maruzza Musumeci
•
2008 Il tailleur grigio
•
2008 Il casellante
•
2008 La Vucciria
•
2008 La muerte de Amalia
•
2009 Un sabato, con gli amici
•
2009 Il sonaglio
•
2009 Il cielo rubato - Dossier Rendir
•
2009 La tripla vita di Michele Sparacino
•
2009 La rizzagliata
•
2009 Un inverno italiano
•
2009 Un onorevole siciliano, le interpellanze parlamentari di Leonardo Sciascia
•
2010 Il nipote del Negus
Montalbano bilduma • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
1994 - La forma dell'acqua (Uraren forma. Igela, 2012) 1996 - Il cane di terracotta 1996 - Il ladro di merendine 1997 - La voce del violino 1998 - Un mese con Montalbano (Hilabete bat Montalbanorekin. Igela, 2011) 1999 - Gli arancini di Montalbano 2000 - La gita a Tindari 2001 - L'odore della notte (Gauaren usaina. Erein, 2011) 2002 - La paura di Montalbano 2002 - Storie di Montalbano. 2003 - Il giro di boa 2004 - La pazienza del ragno 2004 - La prima indagine di Montalbano 2005 - La luna di carta 2006 - La vampa d'agosto 2006 - Le ali della sfinge] 2007 - La pista di sabbia 2008 - Il campo del vasaio 2008 - L'età del dubbio 2008 - Racconti di Montalbano 2008 - Il Commissario Montalbano - Le prime indagini. 2009 - La danza del gabbiano 2009 - Ancora tre indagini per il commissario Montalbano. 2010 - La caccia al tesoro 2010 - Acqua in bocca (Carlo Lucarellirekin elkarlanean) 2010 - Il sorriso di Angelica 2011 - Il gioco degli specchi 2011 - Altri casi per il commissario Montalbano
Josu Zabaleta (Legazpi, 1948)
2
Martuteneko Itzultzaile Eskolaren eta Euskal Zuzentzaile, Itzultzaile eta Interpreteen Elkartearen sortzaileetakoa izan zen; Hordago argitaletxean euskarazko argitalpenen zuzendaria eta, geroago, Lur Hiztegi Entziklopedikoaren eta Lur Entziklopedia Tematikoaren zuzendaria; gaur egun itzulpen eta zuzenketa-lanetan dihardu Rosetta bulegoan. Bi aldiz jaso du Euskadiko Literatura Itzulpenaren Saria: Guy de Maupassanten Fantasiazko Ipuinak itzulpenarekin (2001) eta Gesualdo Bufallinoren Gaueko Gezurrak (2008) itzulpenarekin. Euskaratu dituen egileetako batzuk honakoak dira: M. Twain, A. Daudet, G. Chesterton, L. Sciascia, P-P. Pasolini, G. Maupassant, A. Saint-ExupĂŠry, L. Pirandello, P. Baroja, A. Frank, M. Yourcenar, G. Bufalino, J. Machado de Assis, Michel Quint, K. Popper, J.A. Paulos, Coscigny-SempĂŠ, D. Buzzati, A. Camilleri, S. Hessel.
2
[2013-02-15]: http://www.pasazaite.com/translator/josu-zabaleta/
Gauaren usaina Udazkena iritsi da eta Mimi Augello, Salvo Montalbano detektibearen laguntzaile fidela, ezkontzekotan da. Baina denbora ez da alferrik igarotzen eta, ohi bezala, Montalbano krimen berri baten peskizan murgilduta dabil. Kasu berezia du eskuartean, delituaren gorpua falta baita. Bien bitartean, fruta ustelaren usaina ari da zabaltzen Vigata herrian. Baina usteldura ez da soilik frutarena, giza-usteldurarik ere ez da falta bere inguruan: finantzari batek eta bere laguntzaileak herriko jendea engainatu, dirua lapurtu eta desagertu egin dira. Herriko jendeak aurreztutako diruak ziren, burtsan jokatu eta jende xumearen aberastasun egarria estali behar zutenak. Baina iruzurgileek eta diruek hanka egin dute. Montalbanoren abilezia eta usaimenak orpoz orpo jarraituko die, eta asmatuko du ikerketaren korapiloa askatzen.
Siziliaren usaina3 Ander Arana XIX. mendean polizia eleberriak idazten hasi zirenez geroztik, asko izan dira beren bidea egin duten detektibeak, eleberri bakar batek ezartzen dituen muga estuak gainditu eta sail oso bat osatu dutenak, bizitza propioa hartu eta letren mundura ekarri zituen egileari berari gain hartu diotenak. Edgar Allan Poe, Sir Arthur Conan Doyle, Raymond Chandler, Agatha Christie eta gisako klasikoen lumatik sortu zirenak albo batera utzita, gaur egun ere franko dira Europan irakurleen arreta bereziki bereganatzen ari diren detektibeak. Alde batetik, Europako iparralde hotzetik heldu diren Mankellen Wallander edo Indridasonen Elendur inspektoreak ditugu -bakoitzak bere ezaugarri ditu, baina, aldi berean eta Norvegiako itsasoko haizearen eraginez, elkarren antz handia ere badute-. Eta horien aldean, Mediterraneoko haize epelak senidetuta, VĂĄzquez MontalbĂĄnen Carvalho eta Andrea Camilleriren Salvo Montalbano, izena idazlari kataluniarrari zor diona, hain baita handia Camillerik Vazquez MontalbĂĄni dion mirespena. Eta bien bitartean dago Simenonen Maigret paristarra, zeinaren lanak Italiako telebistarako atondu baitzituen Camillerik [...] Esan bezala, Camilleri siziliarraren Montalbano komisarioaren ibileren berri ematen duen hogeitaka eleberrietarik bat dugu Gauaren usaina, eta, hartara, bere obra osoan ageri diren beste hainbat pertsonaiari buruzko zertzelada batzuk baizik ez ditugu aurkituko hemen; alegia, VigĂ tako (Porto Empedocle, Sizilia) komisarioari buruzko eleberriren baten batzuk irakurri beharko ditugu, baldin eta jakin nahi badugu zertan diren Livia neska-lagunarekiko harremana, Fazio eta Augello lankideen bizitza pribatuko gorabeherak, Catarella telefonistaren hizkuntza-estropezuak, BonettiAlderighi zuzendari nagusiaren tentelkeriak, edo, besterik gabe, jakin nahi badugu nortzuk diren "mafiarik ez dagoenean mafia ikusten duten eta mafia badagoenean ikusten ez duten epaileak, poliziak eta karabineroak". 3
Artikulu osoa hemen [2013-02-15]: http://www.noticiasdenavarra.com/2011/10/02/ocio-ycultura/siziliaren-usaina-gauaren-usaina
Oraingoz, baina, euskaraz irakur daitekeen Montalbanoren abentura bakarra Josu Zabaleta legazpiarrak itzulitako hau denez, halakoen egarri garenok erdaretara jo beharko dugu, edo besteren bat itzultzen den arte itxoin. Eta zain gelditu beharko dugu, orobat, argitaletxeek azken orrazketa-lanari zor zaion arreta noiz jarriko. Noticias de Navarra, 2011-12-02
Montalbano gehiago ezagutzeko... Hilabete Montalbanorekin (Igela, 2011)
Montalbano ezagutzen4 Leire Lopez Ziluaga [...] Liburuak Montalbanori buruzko 30 istorio biltzen ditu, eta, idazlearen arabera, hilabeteko egun bakoitzean ipuin bat irakurtzeko pentsatua dago. Hainbat motatako kasuak ebatzi behar ditu komisarioak orriotan: maitasunarekin, diruarekin, politikarekin, mafiarekin zerikusia duten delituak dira batzuetan, beste kasu batzuetan deliturik ez dela egon ikusiko du, hainbat ikerketa egin ostean. Askotan egunerokotasunetik sortutako kasuak dira, delitu handirik gabekoak. Istorio laburrak izanik, idazleak zail du harrituko gaituen amaiera bat emateko, eta suspensea sortzeko orri nahikorik ere ez da, gehienetan. Horrenbestez, pertsonaiaren beraren eraikuntzak hartzen du garrantzirik handiena, nire ustez; horrelako sail luze batek pertsonaia sendo bat eskatzen du, eta hemen Montalbanoren hainbat alderdi erakusten zaizkigu, komisario lanetan egindako aurreneko pausoei ere erreparatuz. Kasuz kasu, pista txiki batetik ebazpenetara heltzeko gai den pertsona argia ikusiko dugu, malenkoniatsua, nahiko zakarra bere langileekin. Nabarmentzekoa da bere literaturazaletasuna —aukera duen guztietan egingo du aipu literarioren bat—, baita filmei edo artelanei egindako erreferentziak ere. Gainera, gehienetan, komisarioak irakurtzen dituenak literatura jasoaren barruan sartzen diren idazleak dira —besteak beste, Sciascia, Proust, Musil aipatzen ditu—. Zer pentsa ematen du genero txikitzat jo izan den nobela beltzean literatura jasoa omen dena izatea komisarioak irakurtzen duena. Izan daiteke generoen arteko aldeak deusezteko bide, nobela beltzari duintasuna emateko modu, zuzeneko nahiz zeharkako erreferentziak ulertuko dituen irakurle bat erakartzeko saiakera [...] Berria, 2012-02-19
4
http://kritikak.armiarma.com/?p=5395
Andrea Camilleri Euskadiko Liburutegi Sistema Nazionalean5 Andrea Camillero en la Red de Lectura Pública de Euskadi
5
Camilleri, Andrea (1925-)
La desaparición de Pató / Andrea Camilleri ; traducción de Juan Carlos (2002) Gentile Vitale
Camilleri, Andrea (1925-)
La excursión a Tindari / Andrea Camilleri ; [traducción, MarÃa Antonia (2001) Menini Pagès]
Camilleri, Andrea (1925-)
La scomparsa di Patò / Andrea Camilleri
Camilleri, Andrea (1925-)
BiografÃa del hijo cambiado : la novela de la vida de Luigi Pirandello / (200 Andrea Camilleri ; traducción de 6) Francisco de Julio Carrobles
Camilleri, Andrea (1925-)
Un mes con Montalbano / Andrea Camilleri ; [traducción, Elena de Grau Aznar]
(200 5)
Camilleri, Andrea (1925-)
El primer caso de Montalbano / Andrea Camilleri; [traducción, MarÃa Antonia Menini Pagès]
(200 6)
Camilleri, Andrea (1925-)
Privado de tÃtulo / Andrea Camilleri ; (200 traducido del italiano por MarÃa 7) Antonia Menini Pagès
Camilleri, Andrea (1925-)
La prima indagine di Montalbano / Andrea Camilleri
Camilleri, Andrea (1925-)
El movimiento del caballo / Andrea (200 Camilleri ; [traducción, MarÃa Antonia 6) Menini Pagès]
Camilleri, Andrea (1925-)
La luna de papel / Andrea Camilleri ; (200 traducción del italiano de MarÃa 7) Antonia Menini Pagès
Camilleri, Andrea (1925-)
Las ovejas y el pastor / Andrea (200 Camilleri ; traducción de Juan Carlos 7) Gentile Vitale
Camilleri, Andrea (1925-)
La pensión Eva / Andrea Camilleri ; traducción del italiano de MarÃa Antonia Menini Pagès
(200 8)
Camilleri, Andrea (1925-)
La ópera de Vigà ta / Andrea Camilleri ; traducción de Juan Gentile Vitale
()
Camilleri, Andrea (1925-)
Il tailleur grigio : romanzo / Andrea Camilleri
(200 8)
Camilleri, Andrea (1925-)
Un filo di fumo / Andra Camilleri
(200
www.liburutegiak.euskadi.net/katalogobateratua
(2002)
(200 5)
7) Camilleri, Andrea (1925-)
Maruzza musumeci / Andra Camilleri
(200 7)
Camilleri, Andrea (1925-)
La pista di Sabbia / Andrea Camilleri
(200 7)
Camilleri, Andrea (1925-)
Vosotros no sabéis : los amigos, los enemigos, la Mafia y el mundo en los Pizzini de Bernardo Provenzano / (200 Andrea Camilleri ; traducción del 8) italiano de MarÃa Antonia Menini Pagès
Camilleri, Andrea (1925-)
La prima indagine di Montalbano / Andrea Camilleri
Camilleri, Andrea (1925-)
El perro de terracota / Andrea (200 Camilleri ; traducción, MarÃa Antonia 5) Menini Pagès
Camilleri, Andrea (1925-)
La concesión del teléfono / Andrea (200 Camilleri ; traducción de Juan Carlos 3) Gentile Vitale
Camilleri, Andrea (1925-)
Las alas de la esfinge / Andrea Camilleri ; traducción del italiano de MarÃa Menini Pagès
(200 9)
Camilleri, Andrea (1925-)
La muerte de Amalia Sacerdote / Andrea Camilleri ; [traducción Juan Carlos Gentile Vitale]
(200 9)
Camilleri, Andrea (1925-)
La vampa d'agosto / Andrea Camilleri
(200 6)
Camilleri, Andrea (1925-)
El color del sol / Andrea Camilleri ; traducción del italiano de MarÃa Antonia Menini Pagès
(200 9)
Camilleri, Andrea (1925-)
Il ladro di merendine / Andrea Camilleri
(200 8)
Camilleri, Andrea (1925-)
La excursión a Tindari / Andrea (200 Camilleri ; [traducción, MarÃa Antonia 9) Menini Pagès]
Camilleri, Andrea (1925-)
El olor de la noche / Andrea Camilleri (200 ; traducción de MarÃa Antonia Menini 7) Pagès
Camilleri, Andrea (1925-)
The paper moon / Andrea Camilleri ; (200 translated by Stephen Sartarelli 8)
Camilleri, Andrea (1925-)
El miedo de Montalbano / Andrea (200 Camilleri ; [traducción, MarÃa Antonia 7) Menini Pagès]
Camilleri, Andrea (1925-)
La danza del gabbiano / Andrea Camilleri
(200 9)
Camilleri, Andrea (1925-)
La pista de arena / Andrea Camilleri ; traducción del italiano de MarÃa Antonia Menini Pagés
(201 0)
Camilleri, Andrea (1925-)
La voz del violÃn / Andrea Camilleri ;
(200
(200 5)
traducción del italiano de MarÃa Antonia Menini Pagès
9)
Camilleri, Andrea (1925-)
La captura de Macalé / Andrea Camilleri ; traducción del italiano de Maria Antonia Menini Pagès
(200 9)
Camilleri, Andrea (1925-)
La forma del agua / Andrea Camilleri (200 ; traducción del italiano de MarÃa 9) Antonia Menini Pagès
Camilleri, Andrea (1925-)
Un giro decisivo / Andrea Camilleri ; traducción de MarÃa Antonia Menini Pagès
(200 8)
Camilleri, Andrea (1925-)
La nochevieja de Montalbano / Andrea Camilleri ; [raducción del italiano de MarÃa Antonia Menini Pagès
(200 7)
Camilleri, Andrea (1925-)
La danza del gabbiano / Andrea Camilleri
(200 9)
Camilleri, Andrea (1925-)
Il nipote del Negus / Andrea Camilleri
(201 0)
Camilleri, Andrea (1925-)
El guardabarrera / Andrea Camilleri ; (201 traducción de Juan Carlos Gentile 0) Vitale
Camilleri, Andrea (1925-)
La paciencia de la araña / Andrea (201 Camilleri ; [traducción, MarÃa Antonia 0) Menini Pagès]
Camilleri, Andrea (1925-)
Il colore del sole / Andrea Camilleri
(200 9)
Camilleri, Andrea (1925-)
Acqua in bocca / Andrea Camilleri, Carlo Lucarelli
(201 0)
Camilleri, Andrea (1925-)
La caccia al tesoro / Andrea Camilleri
(201 0)
Camilleri, Andrea (1925-)
El beso de la sirena / Andrea Camilleri
(200 9)
Camilleri, Andrea (1925-)
Gauaren usaina / Andrea Camilleri ; itzultzailea, Josu Zabaleta
(201 1)
Camilleri, Andrea (1925-)
La luna de papel / Andrea Camilleri ; (201 traducción de MarÃa Antonia Menini 0) Pagès
Camilleri, Andrea (1925-)
El campo del alfarero / Andrea (201 Camilleri ; traducción, MarÃa Antonia 1) Menini Pagès
Camilleri, Andrea (1925-)
El traje gris / Andrea Camilleri ; (201 traducción del italiano de Mª Antonia 1) Menini Pagès
Camilleri, Andrea (1925-)
Gran Circo Taddei e altre storie di Vigà ta / Andrea Camilleri
Camilleri, Andrea (1925-)
Por la boca muere el pez / Andrea (201 Camilleri, Carlo Lucarelli ; traducción 1) de José Moreno
(201 1)
Camilleri, Andrea (1925-)
Hilabete bat Montalbanorekin / Andrea Camilleri ; itzulpena, Fernando Rey
Camilleri, Andrea (1925-)
Ardores de agosto / Andrea Camilleri (201 ; traducción del italiano de MarÃa 0) Antonia Menini Pagés
Camilleri, Andrea (1925-)
La edad de la duda / Andrea Camilleri ; traducción del italiano de Teresa Clavel Lledó
(201 2)
Camilleri, Andrea (1925-)
La danza de la gaviota / Andrea Camilleri; traducción del italiano de Teresa Clavel Lledó
(201 2)
Camilleri, Andrea (1925-)
Uraren forma / Andrea Camilleri ; itzulpena, Ander Irizar
(201 2)
Camilleri, Andrea (1925-)
El ladrón de meriendas / Andrea Camilleri ; [traducción del italiano, MarÃa Antonia Menini Pagès]
(201 2)
Camilleri, Andrea (1925-)
La historia de la nariz / Explicada por Andrea Camilleri; ilustrada por Maja Celija; [traducción, Xavier González Rovira]
(201 1)
(2012)