IT‘S A GOOD FEELING trecht. Demcon, dat wel deelneemt in fundamenteel materiaalonderzoek, ziet hij als een uitzondering. ‘Dat geldt tot op zekere hoogte ook voor VDL ETG en de bedrijven die participeren in AddLab (samenwerkingsverband dat met 3Dprinting experimenteert, red.).’ Met andere woorden, wie niet groot is moet samenwerken aan materiaalinnovatie. Nieuwe materialen zijn
essentieel voor onderscheidende innovaties in tal van marktsegmenten, aldus de roadmap Hightech Materials 2015. Maar lang niet elke ondernemer heeft dat al in de gaten.
www.vdlfibertechindustries.com www.dsm.nl
SAMENWERKEN IN VIER MATERIAALONTWIKKELINGSTRENDS Bert van Haastrecht, programmamanager bij M2i, ziet dat de ontwikkelaars in Nederland hun inspanningen vooral richten op vier typen materialen. Het eerste zijn materialen die goed bestand zijn tegen extreme omstandigheden, zoals heel heet/koud, hoge radioactieve stralingsniveaus of druk. Zo is Tata Steel bezig met de ontwikkeling van steeds sterker en goed vervormbaar staal. M2i is zelf betrokken bij een onderzoekstraject met de TU Delft, TNO en maritieme bedrijven als Heerema, Allseas en Damen naar een hoge-sterkte staalcomposietverbinding. En samen met het FOM-instituut Differ en Materiaalkennis is in de hightech niet wijdverbreid, bevestigt Bert van Haastrecht van M2i. ‘Dit type onderzoek vergt vaak een lange adem, te lang voor de vaak kleine hightech de semicon-industrie start M2i ondernemingen.’ Foto: M2i onderzoek naar het effect van hoge stralingsniveaus en temsolar- en halfgeleiderindustrie. De vierde ontwikkeltrend peraturen op metalen als wolfraam, voor toepassing in die Bert van Haastrecht ziet, betreft composieten. Die kernfusiereactoren. zijn lastig geautomatiseerd te verwerken, wat ze te duur Een tweede gebied waaraan veel onderzoek wordt gedaan, zijn materialen voor 3D-printers. Zelf is M2i, maakt voor grootschalige toepassing in de automotive. samen met het Nederlands Lucht- en RuimtevaartDoorontwikkeling moet die hobbel gaan overwinnen. De Nederlandse industrie loopt niet in alle vier trends centrum (NLR), TU Delft, Universiteit Twente en TNO, voorop. ‘In dunnefilmproductie en stralingsbestendige betrokken bij het onderzoek naar de ‘poederbedtechnomaterialen doen we aardig mee. Maar bij het ontwikkelogie’. Binnen het Fieldlab Additive Manufacturing van len van 3D-printbare materialen lopen we achter op Havenbedrijf Rotterdam wordt vooral gesleuteld aan het landen als België, Duitsland en de VS.’ Onze industrie ‘wirebased additive manufacturing’-proces, waarbij een lasrobot draadstructuren print, en aan de lasercladbekleedt vooral in composietontwikkeling een intertechnologie. Dat laatste proces werkt ook met poeders nationaal sterke positie, meent Van Haastrecht. ‘Vezelen is bij uitstek geschikt voor grote werkstukken. Diverproducent Teijin en polymerenfabrikant Sabic zijn ver in hun onderzoek naar verhoging van de betrouwbaarheid se offshorebedrijven zijn geïnteresseerd in participatie. van de productie. Ook Airborne is daar ver mee; eindDe samenwerking van Océ met onder meer Demcon is gebruikers uit vooral de maritieme wereld zijn hier nauw gericht op het met inkjettechnologie metaalprinten van bij betrokken.’ Hij denkt dat meer aandacht voor slijt‘high-mix, low-volume’ elektronica. Het onderzoek naar vaste composieten en andere materialen voor bagger3D-kunststofprinten concentreert zich vooral in het Limburgse Brightland Materials Center (zie Link pijpleidingen en -zuigkoppen de positie van bedrijven Magazine Southern Netherlands, april 2016), met grote als Damen, IHC, Van Oord, Boskalis, DEME en Jan De Nul verder kan versterken. Verder werken in het project bedrijven als DSM en start-ups als Xilloc. ‘Valorisatie Hightech Sector Composieten NH’ twaalf De ontwikkeling aan dunne film, de derde trend, vindt Noord-Hollandse hightech composietbedrijven en zes vooral plaats in en rond Eindhoven, waar Solliance en kennisinstellingen samen. Holst Centre zijn gevestigd. Daar wordt, samen met bedrijven als VDL Flow, Maan Group en Bosch Rexroth, gewerkt aan apparatuur die in hoog tempo en tegen relatief lage kosten geleidende of isolerende lagen op www.m2i.nl folie kan aanbrengen, geschikt voor toepassing in de
Sensors. Systems. Network technology. www.ballufff.nl