1
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra BIORES proiektua:
EHU-ko ikertzaile eta Ekologistak Martxan Bizkaiaren egitasmoa, Euskal Herriko Zor Ekologikoa aztertzeko helburuarekin; hau da, euskal ekonomiak Hegoaldeko herrialdeetako bioaniztasun eta gizartean eragiten dituen kalteen azterketa.
Zor ekologikoa:
herrialde industrializatuek Hegoalde Globalarekiko pilatutako zorra da, euren baliabideak arpilatzeagatik, bertako ingurumenari eginiko kalteagatik eta izurketengatik besteak beste. Petrolioa eta gasa
Zor ekologikoa
Nekazal�erregaiak
Bio-pirateria
Karbono zorra
Hondakin toxikoen garraioa
EH�ko ekonomiaren metabolismoa
Mineralak Egurra eta kautxua Inportazioak
Nekazal produktuak Arrantza
+
Kalte sozio-ekologikoak (pasiboak)
Kanpoko inbertsio zuzena
Bioaniztasunaren galera: - Aniztasun Biologikoaren Hitzarmeneko sinatzaileek bioaniztasunak azkar galtzen jarraitzen duela diote. - Herrialde aberastuen kontsumoan datza bio-aniztasunaren galeraren jatorri nagusiak. - Gizakiok hil ala biziko menpekotasuna dugu gure ekosistemekiko. - Ekosistema bio-anitzak moldatzeko ahalmen handiagoa dute eta, ondorioz, iraunkorragoak ere badira.
Sektore energetikoa Zerb. Finantziero eta bankuak
+ Garapenerako laguntza ofiziala
Urteroko bilioi upel
Baliabideak murrizterakoan ustiapena zailagoa bihurtzen da, eta arriskua eta inpaktuak handiagoak.
Hausketa hidraulikoa (fracking): Jonah eremua (Wyoming, AEB)
Petrolio eta gasaren agortze orokorra (iturria: ASPO)
Baliabide mugatuak: - Gasa, petrolio eta beste baliabideen ekoizpena bere maximotik gertu dago. - Hemendik aurrera baliabideon eskasia are nabarmenagoa izango da eta baita bere ondorioak ere. - Hortaz, ezingo diogu orain arteko kontsumo mailari eutsi. Ekoizleak:
BPren Horizon plataformaren hondamena - ur sakonetako ustiapenaren arriskuak. Harea bituminosen ustiapena, Kanada
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net
1 2
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra Euskal metabolismoa
2004.ean, Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) erabilitako materialen artean: - %17a EAEn erauzitakoak ziren - %83a kanpotik zetorren: * %35a Estatu espainoletik * %48 munduko beste herrialdetatik
zerbitzu eta ondare merkatua
Kanpo menpekotasun honen iturri nagusia industrian, gehien bat metalurgian, eta gure energia kontsumo altuan aurkitzen da.
materialak
2004.ean, Materialen Eskaera Osoa: - %46a metalak (denak EAEtik at) - %17a baliabide energetikoak: %95 atzerritik
EUSKAL
METABOLISMOA Hondeaketa eta dragatzea %4
Bertako ustiapena %11 Bertako fluxu ezkutuak % 7
Besteak Biomasa % 2 %5
Erosioa % 10
Mineralak (ez metalak) % 16
Erregaia fosilak %17 Inportatutako fluxu ezkutuak % 60
Mineralak (metalak) % 46
Inportazioak %22
Materialen Eskaera Osoa 2004.ean (Arto, 2009-tik moldatua). Fluxu Ezkutuak edo motxila ekologikoa edo erauzketan eragindako eta inportazio estatistiketan zenbatzen ez diren ingurumen kalteen kopurua da.
Ekoizleak:
Materialen Eskaera Osoa 2004.ean, gaika (Arto, 2009-tik moldatua).
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net
3
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra EAEko jatorrizko energia kontsumoa 3,38 tep/biz-koa zen 2009an, Espainiako eta Europako batezbestekoen gainetik.
Gas inportazioak EAEn jatorrizko herrialdeka 2000-2010 urte artean. Iturria: DATACOMEX, 2011. Besteak %1 Katar Oman Noruega %3 %2 %8
1982-2009 urteen artean %44an handitu zen jatorrizko energia kontsumoa EAEn. Algeria %9
Trinidad eta Tobago % 27
EAEko jatorrizko energiaren %90a gas eta petrolio inportazioaz hornitzen da. Gas eta petrolio hau Errusia, Iran, Mexiko, Nigeria, Trinidad eta Tobago edo Aljeria bezalako herrialdeetatik dator.
Egipto %6
Nigeria % 44
Petrolio eta gas inportazioak Erregai fosilen erauzketaren kalteen adibideak: -
Azkenengo mende erdian Nigerian 13 miloi upel petrolio isuri dira, 30 aldiz Prestigen isurketa, edo 3 aldiz BP plataformak jariotakoa Mexikoko golkoan Nigeriatik dator EAEko gas eta petrolio asko eta AEBtako petrolio inportazioen %40a. Ekuadorreko oihanean 1960.ean, Huaorani etniaren biztanleria 15.000 pertsonakoa bazen, 2004.ean 2.000ra baino ez zen heltzen, petrolio jarduera izanik jaitsiera horren eragile nagusia.
Gas eta petrolio erauzketaren ingurumen kalte nagusiak : baso eta oihan-galtzea; lurraren higadura; habitaten suntsiketa; ur, akuifero eta itsas-ekosistemen kutsadura; toxikoen isurketak; negutegi efektuko gasak eta aire kutsadura; euri azidoa; suteak, etab.
Nigeriako soberazko
petrolio ustiapena: gasaren erretzea
Prestigen hondoratzea Galiziar kostaldean, 2002. t
Ekoizleak:
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net
1 4
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra Egur eta basoetako beste baliabideen inportazioak Kautxua: Automobil-industria goma naturalaren munduko kontsumitzaile handiena da. EAEn 50.000 tona kautxu inguru inportatu da urtero gurpil-industriarako 45.000 hektarea baliokidea (EAEko lur landatuen erdia) Bere jatorria: batez ere Asiako hego-ekialdea (Tailandia eta Indonesia) eta Afrika Erdia (Boli Kosta, Gabon, Nigeria, Kamerun) delarik.
Argazkia: Eneko Garmendia
Eukaliptoa: EAEn 500.000 tona baino gehiago inportatzen da urtean Hego Konoan eta Afrika Erdian kalte handienak: 2000 eta 2010 urte bitar-tean baso galera handienak izan dituzten munduko eskualdeak. Kalteen adibideak: - Landaketa industrialak ur kantitate handiak behar dituzte Rio Grande do Sul-en (Brasil) kokatuko liratekeen eukaliptoak asetzeko kautxo uzta Indonesian eta MSTeko aktibistak eukalipto mega-landakeestatu horretan egindako euri guztia baino %20 gehiago beharko litzateke. ta baten aurka aritzen (Brasil) - Espiritu Santuan (Brasil), Aracruz enpresak zenbait herri indigena egotzi ditu, 10.000 hektarea ebatsiz landaketa industrialentzako.
Uruguaitik Eukalipto egurra Pasaiako portura iristen, bertako papertegientzako
Nekazal produktuen inportazioak
Nekazaritza industriala, ingurumenaren etsai
EAE-aren aztarna ekologikoan, nekazaritza, abeltzaintza eta ehiza produktuen baliokidea 2.421.900 hektarea ziren (EAEren laborantza-azalera erabilgarria 200.000 hektareatakoa da). 2007an, Estatu espainolak 29,9 milioi tona elikagai inportatu zuen, 1995an baino %53 gehiago hauen 3 laurdenak zerealak eta pentsuak ziren, gaur egungo abeltzaintzaren eredu industriala islatuz. 2007an, Estatu espainolaren elikagai hornitzaile nagusia Latinoamerika zen (1995.etik Latinoamerikako inportazioak %295ean handitu direlarik). 2007an, Estatu espainolak inportatu zituen elikagaiek 5.013 km bidaiatu zuten bataz beste (1995an baino 760km gehiago). Ziklo osoa kontutan hartuta (deforestazioa, gehigarri kimikoak, ontziratzea, hozketa, garraioa, etab.), nekazaritza berotegi-efektuko gasen %44-45aren arduradun da.
Ekoizleak:
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net
1 5
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra Pentsio fondoak eta aseguruak % 1,4
Kanpo inbertsio zuzenak 1993 eta 2009 urte bitarteko EAEko kanpo inbertsio zuzenen %85a finantza eta energia sektoreetan egin zen, BBVA eta Iberdrolaren eskutik batez ere (biek Bilbon dute haien helbide fiskala eta 2011ko Forbes munduko enpresa boteretsuenen zerrendan 66. eta 113. postuak dituzte, hurrenez hurren).
Energia % 38
Finantza lagungarriak Garraio materialak % 1 Ingeniaritza eta eraikuntza % 2 Metalurgia % 2
Besteak % 8 Finantzak % 47 EAEko kanpo inbertsio zuzenak 19932009 epean sektoreka (iturria: Datainvext-eko datuak)
BBV A
Inbertsioak: Meatzaritza, nekazal negozioak (nekazal erregai edo zelulosa monolaborantzak), papergintza, edo zentral hidroelektrikoak.
BBVAk finantzatutako OCP oliobidearen isurketa (Ekuador) 2009eko otsaila
Gehien bat Latinoamerikan: Ekuador, Peru, Bolivia, Mexiko, Venezuela, Argentina, Uruguay eta Txile. Kalteak: BBVA-k OCP oliobidea finantzatu du Ekuadorren: 11 eremu babestu zeharkatzen ditu, komunitate indigenak kontsultatu gabe; 2009an, 14.000 upel petrolio isuri zituen Amazoniako ibaietan. BBVA-k CELCO paper-fabrika finantzatu du: Valdivian (Txile) eragindako kutsadurak ehunka lepo beltzeko beltxarga hil zituen. Argazkia: Acci贸n Ecol贸gica - Ecuador
IBE R DR OLA
Iberdrolak Belo Monte-ko urtegiaren eraikuntzan parte hartzen du (Amazonian). Bertako eta ekologistak honen aurka altxatu dira. 50.000 indigenen lekualdatzea ekarriko lukelako. Energia termiko eta nuklearraren ekoizpena (kalteak eta arriskuak).
Latinoamerikan zenbait zentral hidroelektriko eta eoliko bultzatu ditu (kalte handiak). - Brasilen, Neoenergiaren bitartez, 3 proiektu hidroelektriko dauzka martxan eta beste 10 aurreikusita. Proiektu hauek herri askoren lekualdaketa eta oihan azalera handien urperatzea dakartzate. Argazkia: Ekologistak Martxan
- Oaxacan (Mexiko), Iberdrola salatua izan da, herri-lurren jabetzeagatik eta indigenen aurkako errepresioagatik, makro-parke eolikoetan.
Ekoizleak:
Argazkia: ibertrola.blogspot.com
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net
6
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra Nekazal足erregaien inportazioak Aldaketa klimatikoaren eta erregai fosilen agortzearen aurrean, nekazal erregaiak bultzatu dira. Baina hauek berotegi efektua areagotzen dute eta kalte sozio-ekologiko latzak dakartzate.
*
Soja landaketak oihana ordezkatzen.
Nekazal erregaien inportazioak hazkuntza esponentziala izan dute Euskal Herrian, bio-erregaien zenbait fabrikengatik.
Bilboko Super-portua: hemendik inportazio asko sartzen dira Euskal Herrian: gasa, olioak, etab. Bertan ere nekazal-erregai planta bat dago(*), gas planta bat, etab.
Asiatik datorren palma olioarekin batera, gero eta soja gehiago inportatzen da erregai moduan. EAEn, soja Hegoamerikatik ekartzen da ge-hien bat (Brasil, Argentina eta Paraguay), non eremu naturalak suntsitu eta komunitate asko egotzi diren.
Palma olioa olioa Indonesian Indonesian (ikerk Palma eta k asua) Herrialde tropikal eta indigena: Brasilekin batera, munduko herrialderik bio-anitzena da Indonesia. Indonesia eta Malasian, munduko palma-olioaren %80aren ekoizpena dago honen helmuga nagusienetako bat Europar Batasuneko bio-diesel merkatua da. Indonesian, 2006-2011 urtetan palma-olioen landaketak %75an handitu ziren (11,5 miloi hektarea). 2010an EAEn, 35.000 tona palma olio inportatu ziren, %96a Indonesiatik zetorrelarik.
Oihan lurren azaleraren eboluzioa Borneoko uhartean (Indonesia).
KALTEAK: - Oihan-galtzea: Indonesian 300 futbol-zelai oihan galtzen da orduro, batez ere palmaga-tik.19902005 urtetan, palma landaketen %56a oihan lurretan. - Negutegi-efektua: Indonesian, palmarako suntsitutako oihan eta turberengatik (karbono biltegi oso onak). Bizitza-zikloa aztertuz, zenbait nekazal erregaik erregai fosilek baino isurketa gehiago. - Lehorteak eta uholdeak (higaduragatik): palma landare bakoitzak 8-10 litro ur egunean. - Kutsadura pestizidengatik (zenbait herrialdetan debekatuta dauden pestiziden erabilpenagatik). - Kalteak animaliengan: Inguruetako ugaztunen %10a baino ez da sartzen palma landaketetan. Borneon 1997-1998an, palmarekin erlazionatutako suteen ondorioz, oraguntanen kopurua %33an murriztu zen.
Palma landaketak (argazkia: Walhi) eta palma biltzaileak Jambin (argazkia: E. Garmendia).
- Pobrezia eta lurren galtzea: tamaina handiko landaketa pribatuak; zor handiak nekazari txikientzat; komunitate eta nekazari txiki asko Ekoizleak:
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net
1 7
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra Palma Palma olioa olioa Indonesian Indonesian (KALTEAK II) - Elikadura subiranotasunaren urraketa: nekazal lur erabilgarriak eta basoen baliabideen murrizketa. Nekazal erregaiek mundu mailan elikagaien prezioa %75an igoarazi dute (Banku Mundialaren isilpeko txostena). - Lan eskubideen urraketa eta osasunerako arriskuak.
(Eneko Garmendia). Landaketetan gaizki ordaindutako lanak eta fumigazioak eta auzo-lanak emakumeen kontura.
- Emakumeenganako kalteak: ibaiak, basoak eta herri-ondasunen mugatzea; lurren pribatizazioa gizonen izenean; landaketetan lan baldintza txarrak, fumigazioak segurtasun baldintzarik gabe, etab. - Indigenen eskubideen urraketa: Estatuak komunitateen herri-lurrak bereak balira hartzen ditu landaketetarako - lur lapurketa eta jazarpena. - Estatuko eta bertako eliteen ustelkeria.
Suntsipena eta gero orangutan bat nora ezean, salbatutako tximino bat eta harrapatutako orangutan baten salbamendua (iturria: Karmele Llanos)
- Giza gatazkak eta errepresioa: 2009an, palmarekin erlazionatutako 3.500 lur-gatazka zegoen Indonesian (Lurraren Agentzia Nazionala): manifestaldiak, lur-okupazioak, polizien, militarren eta guardia pribatuen errepresio bortitza. Andi eta Japin salatuak eta kondenatuak izan ziren haien herriko lurrak palma konpainia baten aurrean babesteagatik. “Baso hau gure arbasoen lurra dela esan nien, gure hilobiak, ezin zituztela gure arbasoak ikutu. Moztu ezin ziren zuhaitzak markatzeko eskatu ziguten. Egin genuen, eta abixatu genituen. Hurrengo egunean, dena moztu zuten. Etzegeon ezer zutik. Orduan arazoa hasi zen� (Dayak etniako buruzagi bat, West Kalimantan).
Oihana suntsituta eta horren ordez landatutako olio palmondoa Indonesian
Ekoizleak:
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net
1 8
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra Eztainu inportazio gordinak herrialdeka
Espainako
Tonak
Mineralen inportazioak:
gainontzekoak EAEko gainontzekoak Araba
Nikela: Estatu espainoleko nikel inportazioen %30a EAEra dator. Nikel horrek Errusian du jatorria, Norilsk bezalako hirietan (bertan munduko nikel hobi handiena dago). Norilsk-en bizi-itxaropena 46 urtekoa da, euri azidoak ez du zuhaitzik utzi 48 km-ko inguruan eta munduko 10 hiri kutsatuenen artean dago. Aluminioa: EAEko aluminio inportazioak 66.000 tonara heldu ziren 2010an Jatorria: Mozambike (%40,34), Errusia (%37,3), Venezuela (%8,27), Hegoafrika (%1,56) eta Brasiletik (%1,04). Aluminioaren ekoizpenerako behar den energia lortzeko zentral hidroelektriko handiak eraikitzen dira, oihanak, babestutako eremuak eta komunitate indigenak kaltetuz.
Aurreko mendeko Boliviako meatzariak
E:ztainua: EAEko Material Eskaeran eztainuaren inportazioak pisu handia dauka (%28) bere ezkutuko fluxu altuengatik (6.791 tona, erauzitako eztainu tona bakoitzeko). Yanacocha-ko meategia Peruko Andeetan, BBVAk finanziatuta. Egun Proiektu berria dauka, La Conga, eskualde eta herri mailako gizarte gatazka sortu arazi duena.
Araban, ardo-botilen kapsulak ekoizteko erabiltzen da. Bertan dago munduko ekoizle handienetako bat. Eztainua Hegoalde Globaleko zenbait herrialdetatik dator: Bolivia, Peru, Malasia, Tailandia edo Indonesia.
MEATEGI METALIKOEN KALTEAK: Montanako (AEB) Golden Sunlight meategiko drainatze azidoak milaka urtez iraungo du.
Er alu ru mi si ni ni a % o ke 37 l ,3
a u in via a t i ez Bol
AEBetan ere, Ingurumen Agentziak, 30.000 dolar gastatzen du egunean drainatze azidoa tratatzeko. Gaur egungo meategien laurdena eremu babestuetan daude.
aluminio Mozambike %40,34
Guatemalako Marlin urre-meategiak 250.000 litro/ur behar du orduan, Guatemalako familia batek 22 urtetan hartzen duen ur kantitatea. Ekoizleak:
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net
9
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra ( i ker Eztainua Bolivia Bolivia Eztainua ket a kas Huanuni meategia u a) Españar koloniako zilar ustiapenak, XX. mendeko eztainu meate-giek eta meatzarien borrokak Bolivia herrialde meatzaria bihurtu dute. Kulturalki eta ekologikoki, Bolivia Latinoamerikako herrialde anitzenen artean dago. Huanuni gaur egungo eztainu meategi handiena da Bolivian (XX. mende hasieratik dago martxan eta Estatuaren kudeaketara itzuli den ustiapen bakarra da). Huanuni Oruro departamentuan dago, goi-lautadan, Poopo, Uru-Uru eta Titikaka aintzirek osatutako sisteman.
KALTEAK
Ur azidoak, jalkinak, eta prozesuko urak Huanunin (iturria: Colectivo Casa) eta erreka meategi jalkinez kutsatua.
Gainazalean eta lur-azpian ur azidoak eta metal astunen kutsadura: kadmioa, zinka, nikela, antimonioa, artsenikoa, beruna. Gregoria Chachaqui Checa de Prozesuko ur, jalkin eta gehigarriak Mamani, Huanuni harana: ibaira zuzenean: nahiz eta derrigorrezkoa izan, Huanunik ez du hondakinak “Huanuni meategiko kutsadura eta zaborrengatik, animaliak hiltzen biltzeko presarik. doaz (…). Ardiek plastikoak eta ura hartzen dute, 2-3 egunetan beheraLur kutsatuak: jalkinekin, metal astukoa dute eta hiltzen dira. Orain 10 bildots baino ez dugu. Dagoeneko ez nekin eta ur azidoekin. dago ekoizpenik, ez dago urik, putzuak gazituta daude.” Laboreak metal astunaz kutsatuak (beruna eta artsenikoa, kinoan eta garian). Keak, hautsak eta airearen kutsadura (meategi eta galdategiengatik). Meategiak 2.436.156 m3/urte ur kontsumitzen du: bailarako gainazaleko uraren %69a. Abeltzaintzaren eta arrantzaren murrizketa: animalien malformazioak, abortuak, larreen hondatzea. Azal, biriki eta sabeleko gaixotasunak eta kantzer arriskua. Lurrazpiko meatzarien bizi-itxaropena 50 urte ingurukoa. Boliviako meatzaritza eta meatzarien erresistentziari buruzko murala Pobrezia eta migrazioa: Huanunin biztanleriaren %84,5a pobrezian, eta errekan beherako herrietan, %60-80a muturreko pobrezian. Herri indigena arrantzale/ehiztarien bazterketa. Gatazka sozialak (ingurumen, lanbaldintza, edo ustiapen eremuengatik): 2006ko istiluetan (Huanuniko familia-kide eta herritarren artean): 12 hildako eta 20 zauritu. 2007an, CORIDUP komunitateen elkarteak lortu zuen Morales-en gobernuak harana Ingurumen Larrialdi Eremua izendatzea.
Ekoizleak:
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net
10
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra (Kimetz)
Arrain inportazioak Estatu espainola munduko 3. herrialdea da arrain inportazioetan eta 11.a arrain kontsumoan. EAEko arrain kontsumoa ere oso altua da, 40 kg/pertsona/urte, Europar Batasunean 22,1ekoa, munduan 14,6koa, eta Afrikan 8,5eko delarik. Eskaeraren igoera etengabea + europar itsasoen gehiegizko ustiapenak euskal eta europar ontziak urruneko ozeanoetara eraman ditu bertako baliabideetaz jabetzeko.
a t e k r e k i (
) a u s ka
Atunaren Atunaren arrantza arrantza Mendebaldeko Mendebaldeko Indiako Indiako Ozeanoan Ozeanoan
- Atun arrantza asko igo da munduan gaur egun 6 milioi tona
1950.ean 0,6 milioi tona,
- Europar Batasuneko atun harrapaketen %10a soilik dator Europako uretatik oso sektore globalizatua da. - Arrantzatutako atunaren %80a kontserbara munduko bigarren kontserba ekoizlea. I Ar ndi ra ko nt a za
Estatu espainola
- Estatu espainolak 180 milioi â‚Ź-ko negozioa egiten du urtero Indiako Ozeanoan (450 milioi â‚Ź transformazio jarduerak ere kontutan izanda). - Egungo EAEko harrapaketen % 78a atunak dira horietatik %68a Mendebaldeko Indiako Ozeanoan arrantzatzen da. - Euskal ontziak: Espainiako, Seychelle edo beste herrialdetako komenientzia bandera izaten dute.
Ekoizleak:
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net
11
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra Atunaren arrantza arrantza rketa Atunaren e k i ( Mendebaldeko Mendebaldeko Indiako Ozeanoan Ozeanoan Indiako
+ + + + + Gehiegizko ustiapena =
Arrantzaren industrializazioa Ontzien kapazitatearen handitzea Kontsumoaren igoera Kate trofikoen goialdeko espezieen kontsumoa areagotzea Ozeanoen egoera eta funtzionamenduaren ezjakintasuna eta ziurgabetasuna
) a u s ka
- Atun populazioen %60a guztiz ustiatu dago, %35a gehiegi ustiatu edo agortu dugularik. - Helburu ez diren espezieak edo balio komertziala ez dutenak, itsasora bueltatzen dira, gehienetan hilda: urtean 20.000 milioi tona arrain; 9.875 tona Espainiako eta Frantziako atunaren sektorean. - Marrazoen istripuzko harrapaketak: baztertutako arrainen %10 Marrazoak oso sentikorrak eta oso beharrezkoak dira ekosistemetan.
- Arrainak erakartzeko gailuen erabilpenak arrainen migrazioa, jokaeraren eta elikaduraren aldaketa zein atun gazteagoak harrapatzea dakarte. - Bizitza-ziklo osoan, Estatu espainolak harrapatutako atun tona bakoitzeko, 440 litro erregai erretzen da, eta 3 latek 600 gramo CO2 suposatzen dute. - Arrantza lokal eta artisanalaren eta elikadura burujabetzaren aurkako kalteak Indiako Ozeanoko kostetan. - Bertako gobernuen ezintasuna gehiegizko arrantza ekiditeko. I Ar ndi ra ko nt a za
- Atzerriko arrantza ilegala. - Europar Batasuneko eta bertako kostako herrialdeen arteko arrantza hitzarmen oso desorekatuak dira, bertako arrantzale txikiek oso ordezkapen eskasa baitute. Athman Seif (Malindi Marine Association-en lehendakaria - Kenya): “Arrantzale txiki asko pobrezian bizi dira (‌) Arrantzarentzako laguntza gehiena industri arrantzara doa, aberatsak aberastuz eta pobreak txirotuz (...) Lehen arrain asko zegoen baina jendeak iturrian arrantzatzen badu, gutxi heltzen da hona [Kenyako kostaldera]. Horrela, atun kantita-tea dagoeneko ez da berdina eta esfortzu handia egin behar dugu atuna arrantzatzeko.â€?
Ekoizleak:
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net
1 8
E u s k a l H e r r i a : Euskal Herria: e z k u t u k o z o r r a ezkutuko zorra ONDORIOAK ONDORIOAK
AAllddaakkeetteenn
bbeehhaarrrraa::
erabaki-hartze k a p r o z e s u i n k l u s i b o l o t e m a a k e k s e t a g a r d e n a k o n d i p o n n e v d t u u a i k o r z t d a i a c n e l i d k h a d o u u a r a i r s b l u r u a j t a e o b i e o t z a exetr speg emik D n e u e t p d l k s a i a t i r n i r a e l h s r t a arret s k o l e k o o k e e t r a a p p print n H a e o t r g u zipio e o r n a a e l g r d m e a e u n n a a u g r i s e e n a i n d t a n r i d t r zea e b a e k k o a n i o m e i a a Sum t a o m m a s t k i o l l i o a k ala k i i Ong ak n n e o t l o o k e k o i b Kaw e e m n e u t t r i i d a n z i izi say m a i a i g g z o i t s tze - bi u j a anti-kooperazioa
Naturaren kontsumoa Herri industrializatutak
Garapen-bideko
herrialdeak
Orainaldia
GOMENDIOAK: Eusko Jaurlaritzari
Kontrakzio eta bateratze eredua
Etorkisuna Iturria: Sachs y Santarius
- Gure inportazio nagusien kalte sozio-ekologikoak neurtzeko adierazle trinkoak sortu . - Transnazionalak kontrolatzeko arauak ezarri eta egindako kalteengatik erantzule egin. - Inportatutako produktuen trazabilitate sistemak hobetu (bide publikoetatik). - Garapenerako laguntza ofizialean garrantzi gehiago eman ingurumen ardatzari. - Nekazal erregaien inguruko politika energetikoa birpentsatu. - Garraio publikoa sustatu, inpaktu baxuko tren-garraioa. - Oso kutsakorrak diren materialak ordezkatu (adibidez eztainua). - Inportatzen ditugun mineralen jatorrizko herrialdeekin elkarlana (ikerkuntza, arro meatzarien berreskuratzea) - Kantauri itsasoko baxurako arrantza eta bertako arrantzaren kontsumoa sustatu. - Mugatu euskal ontzien atun harrapaketa osoa, arrantza ilegala kontrolatu eta kalte gutxiagoko arrantza aparailuak sustatu. - Atun arrantzaren ingurumen inpaktuaren azterlana gauzatu.
Herritarrentzako gomendioak
- Behar energetiko baxuko garraio moduak hautatu: oinez ibili, bizikletaz edo garraio publikoaz. - Bertako eta garaiko elikagaiak hautatu. - Bertako arrantza aukeratu. - Subjektu politiko bezala, ekoizpen eta kontsumo ereduaren aldaketa
Ekoizleak:
Laguntzaileak: www.quiendebeaquien.org
www.enlazandoalternativas.org
www.ehu.net www.ekopol.org
www.ekologistakmartxan.org
www.ejgv.net