Frederic MISTRAL. La lengo prouvençalo

Page 1

Mistralenc Lou Felibre de Bello Visto (Frederic Mistral)

LA LENGO PROUVENÇALO

EDICIONS TALVERA


Lou Felibre de Bello-Visto (Frederic Mistral) La lengo prouvençalo Causida de tèxtes publicats per lo Felibre de Belavista (Frederic Mistral) dins l'Armana Prouvençau de 1856. Presentacion per Joan Francés Blanc. Reproduccion anastatica de la numerizacion facha per la Bibliotèca Nacionala de França e mesa en linha sul site Gallica ISBN 979-10-90696-33-4 © 2016 Edicions Talvera Mistralenc (ISSN en espèra) n°2 ii


ENSENHADOR Presentacion (Joan Francés Blanc)...................................v Calendié de Prouvènço pèr 1856 (F. Mistral)...................1 Li grihet (F. Mistral).......................................................15 Gramaci (J. Roumanille).................................................16 Mortuorum prouvençau de 1855 (F. Mistral)..................18 La lengo prouvençalo (F. Mistral)...................................19 Li terro-trèmo (F. Mistral)...............................................23 Letro au proumié felibrihoun (F. Mistral).......................24 Li mousco (F. Mistral)....................................................25 À Julo Canounge em'a Jan Reboul (F. Mistral)...............35 Lou chivalié Felip de Girard (F. Mistral)........................38 La nevaiado de 1855 (F. Mistral)....................................44 Assabès (F. Mistral)........................................................46 iii


Frederic Mistral (cl. Iconotèca del CIRDOC - Occitanica)

iv


Presentacion

Se parla pas gaire de lenga dins l' Armana Prouvençau. Pasmens, tre la segonda annada, lo futur capolièr Mistral se pensa necessari de presentar sa vision de la lenga provençala. Lo tèxte es cortet, mas benlèu anóncia la decision de 1861 d'escriure lo Tresòr dau Felibritge (acabat de publicar en 1885). La division de la lenga provençala en quatre parlars (marselhés, rodanenc, lengadocian e gascon) pòt estonar. Mas se sap que Frederic Mistral siguèt pas jamai un dialectològ: son article “dialèite” dins lo Tresòr destria lo gascon parlat en Carcin de l'aquitan parlat a Bordèu... Lo tèxte es cortet e, per illustrar lo pes de Mistral (que signa “lou felibre de Bello-Visto”) dins la redaccion de l'Armana, avèm apondut quauqueis autrei contribucions: •

lo calendièr de l'annada 1856

de poèmas e tèxtes corts, coma Li grihet, dedicat a Aubanèu, Li mousco, un tèxte dedicat a Juli Canonge e Joan Rebol, un tèxte al promièr felibrilhon

la rubrica necrologica, lo mortuorum de 1855 v


d'estudis geografics e climatics: li terro-trèmo, la nevaiado de 1855

un estudi biografic sus Felip de Girard

d'assabers – informacion que Roumanille a dobèrt una librariá en Avinhon.

L'Armanac d'origina es disponible sus Gallica a l'adreça: http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6353254g Una version au format tèxte es disponibla sus lo site dau Ciel d'Oc a l'adreça: http://www.cieldoc.com/libre/integral/libr0891.pdf (recampa leis annadas 1855 a 1865). Joan Francés Blanc

vi


f La lengo prouvençalo

CALENDIÉ DE PROUVÈNCO EME

n Sanl, li Fèsto, li Fiero,

li

!i Ronmavage,

e de chasque jour

Prouverbi e Remarco de chasque mes

(tournes,

SE DÈU

ACAMPA E ADOUBA COUME PER

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

1


La lengo prouvençalo PRSNCIPAU MILEIME D3 PROUVENCO. Foundacioun de pèr li Fouceien, 600 an avansJ.-C. Marsiho — —Foundacioran de-z-Ais perlou generau rouiuan Caius Sextus Calvinus, Ii3 an avans J.-C. Cimbre Li e li Tutoun escrachon 80,000 Rouman pas liun d'Aurenjo, 109 an — avansJ.-C. — A Pourriero, lou Conse Marius aclapo aquéli barbare, 103 an avans J.-C. — En 930 (après J.-C.), establissamen dou Reiaume d'Arle. — A parti de 837 (après J.-C.), Ji Sarrasin fan que bregandeja dins la Prouvènço. — En 972, lou Comle Guihèn fai encourre aqueli capounas. De 1207 à 1229,—guerro dis Albigés. Franchimau s'emparon d'Avignoun (1226). — En 1309, lou Papo Clement V vèn resta en Avignoun. — En 1376, lou Papo Gregori XI s'enlorno à Roumo. —Versloudougiemesiècle, li marin prouvençau.envènton la Marineto, autramen dicho Boussulo. En 1481, lou Rèi Reinié baio pèr testamen Prouvènço au rèi de Franco — Louis XI. — En 1515 , lou marrit Parlamen de-z-Ais fai brula Cabriero e Merindòu. Daqui vèn loupfouvèrbi: Ires grand flèu pèr la Prouvenço Mou Mistrau, lou Parlamen e Durènço. — Pèsto de Marsiho, en 1720. — En 1791, la Coumtat devèn françèso. ta Coumtat d'Avignoun. — En1756, Jan Althen adus 111 garanço dins Coumtat, Prouvènço ela dins la Dempièi 1783 se manjo de tartifle. — —Lou21 de mai j,254, establissamen douFelibrige, à la Grand-Felibrarié de Font-Sagugno.

-

-Li

la

:

la

,

ESCLUSSI.

Esclussi de soulèulou 5 d'Abreu, envesible a-n-Avignoun. Esclussi de soulèu lou29 de Setèmbre, envesible à-n-Avignoun. Esclusside luno lou20 d'Abréu, envesibleà-n-Avignoun. Esclùssi de luno lou13 d'Outobie, vesible à-n-Avignoun. LUNO MECROUSO: Luno de

bì lou 6.

Luno de Febré fPIe

Juiet que fai

Ion

1.

Luno mecrouso, Femo renouso

E aurobruno,

DinsCèant an

n'ïaurié trop d'uno.

Louprintèms coumenço lou 20 de Mars. L'autouno coumengo lou 2.2 de Si-Wrnbrr L'ivèrcoumençolou21deDesèmbre. deJun. Vestiéucoumençolou

21

Trento jour an Setèmbre, Abréu,-Inn e Nouvèmbre ; De vint-e-vue n'i'a qu'un,

sJjs^utre^oun detrento un. 2


La lengo prouvençalo

MES DE JANVIE. SIGNE DOU ZOLDIAQUE: L'AIGADlÉ.

La iUllu dc Janvié fai lou 7

— Es pleno tOil 22;

;

à soun proumié quartoun loit 14

— Intro

— Intro a soun segoand quartoun lou ã-O.

i

Li jour crèisson d'uno ouro, 6 minuto. Uim.JOUR DE

1

i

1-2Dim.S.Clar.

:

LAN.

Susl'èr

:

Bouniéu; Entrechau ; Vaurias; Arle *

Cerèsto. — 20. Antibo:Cadenet; OuE iéu quand la veirai i resoun; Malauceno; BAUMO En t'ouIe dirai dc S. Sebastian, tranca de flecho lit ur Ingrato pastourello. enfant de Baumo escfapmt aquenjour vu 9rel

:

S3Dij. ISloGcneYivo. Div. S.Ferridu. [ a Diss.Simèu de la coL Sieu Janvié lou jala, iì ii DIll. Li RÈI. Vièipela T7Dil. S.Lncian. Que de longo tremole 3 8 Dim. S. SeveriiL Pèr me gara la fre, I? 9 Dim. S. Julian. Bràvi drole, D0Dij. S.PauTermite. Aduses lou pechê

4

; ;; S.

i

1 Div. S.Teodosi.

Vejen

S. Gaspard. E 5 DIM. Sto Veronieo.

Saussen I Buven !

M Dil.S.Alari.

Rebuvcn

coDim.S.Bonnd

Turten

#6 Dim. S. Ounourat. v7Dij. S.Anlom. 8.8Div. S.Alanasi. U,9Diss.S.Canal.

ATE

25.Cucuroun — 27.

ROGAVAIRE;

FORCAUQUIE

—28.Forcauqirie;

Rustrèu. — 3i. Valensolo.

!

FIERO CBANJADISSO.

dejanv. — Routssibouu, dil. apr. li rèi. Sèino, lou diL apr. louUjanv. — Sisteroun,lou lou dil. apr. lou 17 janv. — Oupedo dil. apr.lou 29 janv.— Lieu, tresième dimècre de janv.

—Bruo, proum. dil.

!!

FIERO E YOTO.

(*) — 1.

Visan. — 22. LI Maussano.— Roumié.—26.CALAS.

mouloux de cano. — 21. BAUS

, ;

22Diss.

,

: •

,

PROUVERBE

Cuers; Riez ;

Daufin. — 2. ALe; ALA.U; Vrsto de la b. PERTUS : — nill. estello. —6.TREST Lou

-

Janvié fai Iou pecat E Mars es

anua.

r

— Janvié de plueio ebbe jauvtnt'dc Trestvai à Ptwdrti'M* (10 DIM. S. SebasfialL. Fai lou paisan riehe. pnnrtantde ie Ri—f frti.—LambeSC I-1Dil. StoAgnes. rfiwshLint'€en I — An jour de l'aR Li jonr erèisson dou ped d'nn tan: Roumanet Oupedo; Sant Dim. Vineèn. Mano.. — 8 Manosco. — 11. — Jourcreissent, Dim. Ramoun. de Castihoun. ant Martin Jourcontènt. 13. Lou Vielars. 18. SANT Bonsicli. Sant Clar porte quaranteno. i4®i,j. — — 16. ROUMIE — Lou Lu. — GO Div. Counv. de S. Pan. IGIIASSO; CANNO; MAS-TI- — Sant Clar d'Atau Salt Anliiiri de Cnjo, BERT. — 17. Cujo ; Barjòu; S. Vincèn de Rocavaire, S. Dlai de Ceiresto, iHG Diss. S. Ansile. Soun quatre nnrndi fasto. eal UDIM S. Mari. (*) Li noum d'endré escri — PèrSaulAntoni W Fai fre jusqu'au Denbni. StoCesario. aquéti pichouno, letro es (J9Dim. S, FrancesdeSales que i'a de Fiero; li noum. — Saut AiUboi donu l'ion i galin. Marcello. d'endréescri enletroCAPOU— Per Sant Vinccn 0•§Dim. ISlo t;1 StoMartino. Li glaceirounperdon li dent LIERO es aquélique Vadevato 0li reeonbron per lontemi. e de Roumavage.

f/i

;

2 S. o5 8.

S.

,

Dil.

Dîj.

"']

-

3


La lengo prouvençalo

MES DE FEBRÉ. SIGNE DOU ZOUDIAQUE

:

LI PÈIS.

fai lou 6;

— Let tinto de Febri

— Esplenalou -0 ;

— Jntro a soun proumie quartoun lou 13 ;

Intraù.sOlmsegollndquarCl)llulorcit

Li jour crèisson d'uno ouro, 35 minuto.

4Div.s.Ignaci,avesq. 2 IDISS.,

LaCandelouso.

7tDIM. S. BlasI. 4Dil. SloJano. ;i Dim. Slo Agueto. 6 Dim. CiNDRE.

7Dij. S:Richard.

42Dim.

45 Dim. Tempouro. •14Dij.

S.Valentin,

doDiv. S. Qucnin.

46Diss.S.Armenian.

47 DIM. StoMariano,

18Dil. S.Flavian. 49Dim.S.Valie. 20Dim.S.Ouqueri.

2iDij. S.Feli. 22Div.SloIsabello. 25Diss.S.Meraul. 24 DIM.S. Matias. 25 Dil. S.Aleissantfre.

26S.Nestcu.

27 Dim. S'o Ounourino.

28Dij. S. Cassian. 29Diy. S.Rooman.

li

Eloupièjedetous.

Barjen

FIEROEVOTO.

StoLali.

— Vioulto de Febrt, Pèrdamoepèrcavalié. — Nen de Febré,

-

Hiefumie,

j ;;

; Aubaguo:Aup Bouteno; LàuflS Maubfe. — 3. CEIRÈSTO. S MITBE Gordo; Istre; Malauceno Rians : — 4. Li Peno ; — Mounieu ; Aurenjo. — b. MAIANO Lucho, courso d'ome,

— 2. Ais

:

-

eic.

Touli mesdel'anaorejo. febré ea Ion plus court

Boufen

-

?

;s

Fielen Debanen

S.Jan-de-Mata.

10DIM.SloColastico. 44Dil. S.Adofo.

1

f! !

8Diy. S.Ginous. 9 Uiss.

,

Es iéu que siéuFebré apr. li Cèndre.- Lou derniéjour dt Carmnure-seft, IUtVa, jujamtn (la Qufnuntrnii Verinet, aCllnt1;<<d', aision-yh it Tout blanc de candèleto. httdaire de drarjlia boufet, I di Gardas vòstis esclop, mas5 Chatouneto PROUVERBI. E fielas près dou, fio ! Caufen I — Se FeLre noun febrejo,

e

Hai que noun jale d'en darrié. — Quau vJu un bon lieumie Que lou fague en Febre. Pèr la Candeleuso lou loup fai tres saul Foro de sQun trau S'es nivo s'envai;

:

Sefaisoulèn,intromai, viìi i scut sits l'ouirc, conrre dins1OIL sa, ft— Esortplus de quaranto jour, tranglo-cat. — SolieS J Alen. Ealor,oil!quetsfre FAUCOUN.—13.Digno. — Per Nostro-Damo de Fue-nou (la-i:JnMotl;oï, — Gabdano Arle. —L!I. 14. — Senounnevo,plou VEISOUN. — 16. DRAGUT0ploureoneva, GNAN. — 19. SANT-VALlÉ. Quaranto jour n'a\èn tnca. —24.Avignoun; Lambesc; Vaurias. — Quand perN. D leuarnicaseIevo brban Fai mai de fmb aprèsqu'avans. de micch—ome e

!

;

9.

:

FIERO E VOTO CHAMADISSO.

- I- Perno e —Faiènco,

èi traucado!)

,dij.,

dij. gras. gras. Moustié

(Es que, souvèntfés

gras.

lou Saut dimècre apr. la Seissagesimo.—Roubioun,proum. dil. de carèmo. Seloun, dimècregras. —— Sisteroun, diL gras. — Digno,loudil.

4

— SauloAgueto Emporto la Ire dinssa saqnelo

lou dil. av. lou Li Maio, dil.

— PèrSantoAgueto, Failaponrreto. —MièFebré, Journan entié.

deprimavero,

—ASantValentin -

Tau tèms fai, tau tinsl'espero.

j


La lengo prouvençalo

MES

DE MARS.

SIGNE DOU ZOUDIAQLE

:

L'ARET.

— Es*pleno, lou 21;

La iI'lio it?'Jliars f&i lOll (5 ;

-

-

— Intro cUOfLll proumié quartoun lOlL 13;

-

Intro à soun segound quartoun tou29

Li jour creisson d'uno ouro, 45 minnto.

1Diss.StoAiilounino. 2 IIM. S. Semplice.

5Dil. StoCuncgoundo.

4Dim.S.Casinicr. oDim.S.Ambrosi: 6Dij. StoCouleto. 7Div.StoPerpetio.

8Diss.S.Jan-de-Dieu.

Siéu l'aspre mes de Mar: Paspu tard, Faucoumençademoure, Rebroantla J'ouli'l.ié Davansplòuré, E pouda li plantie 1 Pouden Fousen !

Dil.

!!

Fumen Coutreien

Li40Martire.-

t11 Dim. S. Gregòri. t12 Dim. S. Massemin. 115Dij. StoUfrasie. t44 Div. StoAfcitido.

o Diss. 5. Cesar de Bus.

11

Dim. S. Cciile,

ileStud—SisT.

^22

Diss. <125 DIM. PASCO. 2.24 Dil. S.GraVic. 5225 Dim. N. D. DE MAns. Dim. S. Alassemilian. StoNalaBo.

.7Dil.

--8Div. It29

S. llarioun. Diss. S. Sist.

IUI. QUASIMODO. Sol Dil. S"-Bwjarain.

looO

-LonEslou sonlèude amar.

ie

SANT-GRABlÉ. — 25. Bou; Gordo. — Li Saut- Judinul.,. vanaVtrmitagi FIERO R VOTO CHANJADlSSO.

Ate,

dil. de Quasimodo. Barcilouneto , diL de Passioun — Bargemount,

dil. de Pasco.

dil.apr.quasimodo Bar-

,

jðu — Bri— dijou av. Rampau. gnolo Castelano, segounadil. de Garèmo- — CASTÊU-REI-

-

NARD

1

;

Lou dilun de I'utmo

1'iuicru J fan-e NostroDrnno dis lou.—Flaiosc, segound dil. de Mars. —Forcauquié, dil. apr. Quasimodo.—Manosco, dil.sant, e 15jourapr. Pasco. —Menerho, dil. de PassiDun. — Itan

U

Riez, iou dij. apr. Quasi-

5

pegoumars-

—PlueiodeMars,

Cioutat; Lapalud.—15. Trest. — 19. Aubagno; Lilo; Malauceno; Visan.—21.Vaurias.—24

L18

S.Benedil. S.Afradasso.

QuaueofesloumesdeMars

Man

— 1. Cuers.—5. La

leno ; Aup

221Div.

PIEROEVOTO.

-

DIM. RAMPAC.

S.JouacLih.

-

LoumesdeMars Estantosnivo,tantesclar.

Dono

Li7Dil.Sto.Reino. S?20 Dij.

-

FROMÈRBI.

Caven

T16

119Dim.S.Joasc.

Pasco.

!

9 DIM. PASSIOTTN.

MO

mcdo. — Sisteroun, dil dePassioun Passioun. Seloun.

dil. de — — Saut, dil. de Pasco.—Sant-Savournin, dil. 15jour apr.sant. — Saut-Massemin, Gòut.. diL de Pasco.

Ren prenpart. Quand trono en Mars, Esglari de tcuto part. — Quand en Mars trono, L'ameloesbono. — Mai qu'au mes de Mars, Lou blad tape Ion montard N'es pas trop lard. Quau vòn un bon iMlounic, — Que lou fagae å sentJousè. Quand loa pessegnié's en flour Autan de niu eonme de jour.(21Man. ).

-

-Pèr

Nestro-Damo de Mars,

Li Calèu sc jiton dins

lajnar.

Marsaumaus,

Abréupluious,

Ean-ana lOll bouié jonieus. —- Fau que Marsstque li valat, E qu!,\hréu lis empligne.

-PauEbèntengudo. paa iihe, vigno e

— Quand l'amdìé louris

I

en Febri le fau ana'melou panic; Mai quand flouris en Man, Erne Iou sa ie fau ana.


La lengo prouvençalo

MESD'ABRE SIGNE DOU ZOUDIAQ LOUBRAU.

innoil'.-Jlireufitlouli;

/•.'«dinspintlou10;

—La

I'1

Introasounproumiequartounton ""---

lou -"7.

— Intro a soun scgomdqiiarloun

Li jonr crèisson d'uno ouro, 42 minuto.

1Ullll.tguc» S.FrncésdePaulo. léu sieu lou fres Abréu Tout reviéu, 3Dij.S. Richard. Toutgrelo, toutbourrejo.

2 Dim.

4Div. S.Isour. ."iDiss.S.VineenFerric.

6DIM.S.Pnulenci. 7 Dil. S.Gaiilie. 8Dim.S.Auberl.

E toundès li

14Dil.

S. Justin.

S.lienesel.

15Dim.S.Frutuous.

IfiDim.S.Lambert. 17Dij. 18Div.

S.Anicet. S.Apoloni. 19Diss.S.Oufeffe. 20DIM. S.Anseimic. 21Dil. S.Ouspice.

22Dim.S.Lcounide. 23Dim.S.Joriri. 24 Dij. StoViiori. 25Div. S.Marc.

20 Diss. S. Clct. "7DUI.StoZeto. 28Dil. S.Vidau. 29 Dim. ROIT.UESOCX.

30Dim.S.Eslropi.

-

Cantolencouguou,s'esviéu. — Au lems que canto Iou couguou,

,

-FangoenAbréu

I

I Planten! Rastelen

Quand plouguèsse trento-nn,

Farie man en degun. Abreu plourié,

— Quand dins

FIEROEVOTO.

Que tout leu mounde cridarié:

Tout es nega. tout es perdu'!

2. Grasso — 15. PIÈ-RI-

-19. Merindòu. -23.

ARLE: Fr*tndi««rdiav C/mrt't d" In hatjo. etc.—24. PERTUS: Li I'trtuseu e li ''nuri'tinivii it "till de grand watin it r.I'Mif/Ire lit-Savin iítùrí, rn mcmori de la desfachn di Cimltre cd:' 'r,25 MEI,..u.. rrMtirius, RUEI; Bouniéu; Marignano, Cuprs; S. Roumié; Entre-

j

;, f

Encaro aurie pas proun plougu. Abreu fres, pan e vin douno; freslonmeissouno. SeMai Quand ven Iou mes d'Abréu, — La seglo dit au blad : Adiéu 1

!

—Abréu lando tau terns juaqu'auquaranto.,

Seloudesnounl'aplanto. — Paseomolo, Espigofolo.

-APasco,figoe erousto. sermoun

Anpassadescsoun. Entre Paseo e Pandeeousto,

FIERO E VOTO CHANJADISSO.

- La-Mouto-dou-Cairo av.lnu -LançOIlIl, dissatc

flualr

-

,

apr. Pasco. rROUVÈRBI.

Li ires proumie jour don mes,

ie dison

l'Atrirando.

Quand

l'abrivandoesveutenson'i'a per 40 jour.

6

fai:

Laisso veni lou mes de mai. T'aurai, emai te passarai

":" — 26. Ounglo. — 28. Anreio. 5

es

Lou blad ie

-

MALANO: Cairelode Castèu Innliirittuntiela SuntMarc

(iii

*

-Abréuesde Irtnlo:

Scguen!

CARD,

tW

EspigftnMtifu. —Piehotopluciod'Abréu, Faibellomeissound'estiéu.

Marquen

-

j-

Dematinmoui,devespredor..

troupèu

Tounden!

S.Macari.

11Div.S.Leon. 12 Diss. S.Juli. 13DIM.

abrive.

Segas lou fen nouvèu Que verdejol

9Dim.SloSofio.

10Dij.

-Abréu, EnAbréu,

:

Fai toun dessert d'uno d'Abreu — Au mes , Tedeléujes pas d'unlieu. Quau se desvestis avans Iou mes de fouliéquefai. Sauppas

la

lai,

Crouset, -Jourget, Marquet, Troupet, la fre. Soun li quatre eavalie de Xoun te lengues*p«r iverna — Que noun la kno d'Abréu ague trescala.


La lengo prouvençalo

MES DE MAI. SIGSE DOU ZOUDIAQCE : HBEaSOf<.

T.aLanodrMai fatou4;

---//111'0 å SJtin prUllwii tjimrtounIon i ;

-,-lltll'a a soun s"gonn:L qttarlounIon : 7.

AS

dinssoun plcii tou20 ;

Li jour crèisson d'uno ouro, 20 minuto.

DI;.

1 ASCENSIOLN. Aurenj o — Siéu Mai,lou mesd'amour la P." , <f','e i S,<„!> — 27. AureilJO 2 Div.S.Alanasi. 9.fant Massemin. E de flour 5 Diss. LA CROUS. Alisque lou terraire. FIEROEVOTOCHAMADISSO. 4 DIM.SloMounico. Versquauamas lou mai, oDil. SloScreno. Calignaire, AIS, Fèsto-de-Diéu. — Alau, lou apr.lou proum. dimenche de mai. 6 Dim. S.JanPorloLatino, Aoas planta lou mai I dil. —Arle,loudij. av. Pandecousto: Pi,,'" Riguen 7 Dim. S. Estanislas. Brignolo, dimar av. Paniinarrflrcf. Jouguen! dil. av. lou 11 decousto. — 8Dij. S.Dreseli. — Castelano, l'outavo de ]a Mai. — Digno, dil. apr. Sauten 1)Div. S.Gregori. Fèsto-de-Diéu.—Draguignan,dilde Calignen Pandèc. — Forcauquié, lendeman de rllO Diss. S. Antounin. Ganten! dePand : l'Ascensioun.—LAMBESC, HI DIM. PEDECOUSTO. Proucessioun dou rei de l'Eissado et dou rci FIEROEVOTO. de V/tquhindu. — Li Maio, dil. av. la tLJ2Oil.IS.ßrancàci. Roussihoun, di!. Fèsto-de-Diéu. —1.BRECOUEDO;CAMARET; de Pandec. — La—SANTO-BAUMO, dil M3 Dim.SloGlicero. fiero pèr ROUGNA; MOURIES Flaiosc; de Paudec. — Tarascoun M4 Dim.TEMPouRo. Cavaioun Moustié; Pife- rAscengiOUn : dimciichcu'ai'tinsI'/lrMeras. Plantacioundou illni. crnsiouu 110M a nostra—l>anti af H*(f« H5Dij. S. Pons. prstn di Itri". — 3. ArIe querrt lo Btnurad ; vrr Paiutecmsln I j> de 11116Div. IS.Genl. Eiguiero; MaIauceno; La- la Tarasco. — S. Antounin e Veisoun, Diss. S Pascau. gno; Rians; Sto-Cèio, lou dimar de Pandec. — Simiano et FONT Tor. — S. Sèino. — 6. Avi- DEVAUCLUSO, lIiI de Pandec. SE1U8 DIM.,TERNITA. gnoun.; Seloun; Rougno. LOUN I Lo* prawn, dimnhehf apr. lou$ <i., Dil. Celestin. — 7. Reiano. — 8. CASSIS: IJ/ui, o lou 5 I .',. MH dimenche, li jtcniihu J" de la liij-n1 dc la Targo c miuntnna Santo Crous en Ja l.'i'sto-.l -Ðié. :t:O Dim. S.Bernadin. de LitNado. 10.SANT AN- j roucvssiotui (fou roi de VEissado, Dim. m SloEstello. TOUNIN; Figaniero. — 11. PROVÈRBI. VALENSOLO.-12. PIÈ-LOUjFESTQ-DE-DIÉU. BIÉj MANOSCO; Aup; Lilo; -Mi Saut; Ouresoun.—15. SANT ',#5Div:S.Dcidie. — Quand plôu lou proumié de Mai, PONS. — 16. MOUNTÉU Li Decoudeunn'i'agai. Diss. Dounacian. ^#4 S. Movnlvlesvan cu cotirrbit "our'" Quand plòuloudous, (;;.,r.t an fSautsef. — LiPefl'SO DIM. Sto MARIO Jacobe. S. Sounvermenous. tahri tti'IIfanSunt OMIWUIAI evan

-

I I!

;

i

dil

;

t7

!9 It 1 I t7

is.

t28 Dim.

-

-

Dij.

>26Dil. FclipdeNeri. Dim.S.OnJivié.

i

j

,

:

en vroucesswun au j'ovlu crmi— iaqe de Rncafavour. — A

Calian

e

aSanto -Hass'.n..

fan

S. Vincfen de Lerins. fault Massimo. — 18. Riez.— 21.Cucuroun.—23. LEIfS29 Dii. S. Massemin. DIÉ; PIÈ-LOUBIÉ fan Sant )oODiv. S.FèJi. ï'r. Rastèu. — 25. SANTIMARIO: Grandptrdottn grand t*51jDiss. SloPeirounello. miracle. Quau saup jias de qu'et

à

S.

t

7

Quand plòu lou Ires,

N'i'a ges.

— QnanlemaridoanmesdeMai, Duro gai (gaire). PichotoplueiodeMai,

-

Tout lou meunde es gai. Maifaimaidinsunoniu Qu'Abréudinsdes-e-iu.

-


La lengo prouvençalo

MES DE

JUN.

SIGNE DOU ZOUDiAQUE

:

LOU CHAMBRE.

deJunf.it ion_>•'

—Lalano

18; — Es pleno lou

asjunprvuiuie'quartoanlouiO;

—Intro

Intro a soiui segound quartoun tou -3.

Li jour creisson de 17 minuto jusqu'au 24.

2Dil. S.Marcelio.* a Dim. Querin. 4 Dim. S. Oulal. 5Dij. S.Bonifacu

S.

6Diy. S.Glaudi.

7DissS.Tiourbert.

Es ren lou mes de Jun Oupedo, dil. apr. lou 29. — Malamort, , darrié dil. de Jun. — MAIANO , GnACaud brun, BARBENTANO, etc. dimeache Courouna de tousello 1 VESOUN, 25 Carreto deS.Aloi. apr. lou i Ligaire, meissounié, PROUYERBI. Glenarello,

e

:

Al'obro! mapden-ie! Daien!

t

la daio e Ion 0IIli11u,' — Entre

Rasclen Liguen I Garbejen Glenen I

8 DIM. S. Medard. 9 Dil. SloPelagio. 10 Dim. Sto Felecila. = 11 Dim. S. Barnabeu. FIEROEYOTO. 12 Dij. SloOulimpo. lo Div. S. AlIwni de Pado. — i. Entrecastèu. BOURBOUN : Pe,- S. Mm14Diss.S.Basile. celiu, li Bourbonnés fan la 15DIM. Gui; proucessioun di fiolo, e IAOU££U Hubert ie btntsis lou itu en 16DiU&Cei-i. irrand cersrnouú. — 3. LA CIOUTAT: Limarinde la Ciou17 Dim. S. Vcrume. tal fan Sant Èumc. Tartfo , 18 Dim. S.-Ourias. con,'sodil,alÌ'u.-8.l.ouLu.. 19Dij. S.Gervasi. gardian a1Arl*HIanion soun cr— NNRJ. — 23. Sant 20 Div. Stu Feliciano., — 20. Anp. Jan-Garnie. A-z-AIS, — 21 Diss. S. Uufré. la Braved".— Fiòde &. Jun. 42DIM. Paiilin. —24 ROCAFORT;MALAMORT; Barrèmo; Valensolo;Gèmo; Vaurias ;Pertus. A TREST 25 Dil. SloAgrevo. ii Ocruiitaue dvSant Jay.— 'an 24 Dim. S. JAIStBATISTO. 25. Rocavaire Saut; Ma— ; 25 Dim.Trasl, de S. Aloi. nosco.-27.Barjòu; VEXÇO. SJ -29.AURUOU; SARRIANS; itii'esuiir.. 26Dij. S.Davi. VITOURET.

I

i

S.

S.

27Div.S.Adelin. 28Diss.S.lrenou.

/•'tilo

CHANJADISSO.

E VOTO 29 DIM. S. Peire e S. Pau. — Cavaioun o Malauceno, segound dil. deJun. —i>is50Dil. S. Lucide. teroun, dil. apr. lou H. — ÐtHjòll, dil. apr lou.13 -i FiERO

8

-Lau

paíSalJ.

Hor de fam.

— Au mes de tan, Manjol'agriotoendejeu.

-AumesdeJun,

Sen'enmeisounoquiuquis-un. — PlaciedeJun

Emborgno tout coume de fum.

— Qandplòupèr SantMedard, Delarecordoemportounquart. Sant ledard, — Qoand plòlI pèr Plòuquarauto jour-putard, Hai queSant Barnabè

-!

Noun ic coupe lou be.

SantBarnabèu sortdesapèu. Verdomadur, — SantJanadus.

La seglo

Jan

— Desabiho-te per Sant Eabiho-leTendeman. , FoimeÜireUIOoulin SantJaI" Ten'eu faraivèiremileàTuussanl. PèrSantJan Lonvonlameàlaman. —AprèsSantJan,

à

-

I

(iblad).

jouri'esunan -Degonrrino o deleiroun, Fanfairelameissoun. Un

Sant Peiree Sanl Paulet, Plantoloupòrrieloucaulet.

— Entre

i'a ic — Quand i'a de plÜQ.

blad.


La lengo prouvençalo

MES DE JUIET. SIGNE DOU ZO"l'DUQl:']Y: LOuLIOlN.

-

La - Intro a

2

luno de Juiel fai loa ; soan irroumid quartoun Lou 10;

-—- MI^PTSNOLOU17;

-Intra A sounsegound. tinurlouu jO/l 21; lou.*Si— Fai tournamai

Li jour demenisson d'uno ouro.

1Vim.JUarsau.

! lim. LAVESITAClOUN 5lij.

:

Siéu lou brulant Juiet

Ligrapie

,

8.Anatoli.

FIEROCHANJADlSSO.

avans lou22 — CaPoussejon dinslis iero; — Castelano, dil dij. de Juiet. — Mavaioun segound Quau trespalo quau fai lauceno lou segound diliua. !>Diss.S.P.deLissembourgl , La paiero, PROVÈRBl. '<-I E quau brando Iou drai. GDIM.SloAngelo.

4 Div. Sto Filomelo.

7Dil. SloAubiergo. U

!

Cauquen

6Dim.Stokabeii.

Viren!

! Espaien Draien!

— Au mes de Juitl Se JI'issoußo tout dai'te.

-

Venten

Dim. 8. Bies.

Dij, N.-D.DESASTA.

t

HO

Div. S.Pìo. H2Diss.S.Wibert. U3DIM. Anaclel.

H

Isabèu, Senounliasbello,vostenoumesbén — Quau eauco avans la Madakiiu,

1

FIERO E VOTO

-

8.

5. Avi— 1. Bouleno. GNOUN Li piuri febrous van Dil. S. Bonavcnturo. cii dzvoucioiui ø l'oustau <[urabi— H Dim.S.Enri. tavo Sunt Pèire dtiLisu1Ilbo"r9 "jor i" beurei*aigodesoun pous. H6Dim.H.-D.DOUM. DVQTU Lou ,.fW, prega dins la H7Dij. S.Alfessi. parroqui de S. Pare , mountc sti ccnH8 Div. S. Toumasd'Aquin, soun espaustLSouncrtpu, e soun sacra courtibaiL. B9 Diss. S.YincendePaulo, turd 10. CARPENAurenjo. 9. — TRAS, — 14. Gordo. — lb. A iSlO DIM. Sto Margarido. LANÇOUN Sant Ciergue. — Ø1Díl. S.Vitoa. 17. ÁGURIO. — 20. SANT-21.Bèucaire. !®2 Dim. STO MADALENO. MARGARlDO. 22. S. MASSEMIN : Se vai — 'a3 Dim. S. Cassian. rnroHiuavagei laSanto fiauao. CARRI-LOU-ROUET; CASTEU184 Dij. Sto Crestino. REINARD: Futa di ianlinic Div. S. Jaume. '.25.VERNE— currcto )'amado. GUE. La Tourre-d'Egue. Diss. StoAno. ATE HEXHUE. 26. VEDENO

lU

5

Cancosensopeno. A la Madaleno — L'ameloespleno,

LonTaanwa,

,

C.

La

f-

7

!{Dij.

S.German.

,

-

-

,

29. TARASCOUN , : ProvceSsioun dc la*Tar*ACD courso de

biòu. — 30. SALERNO. — 54.

FAUCOUN. -

9

maduro,

— En Juiet, Gn qu'au dhrne, Boulo tonn blad dins IlUn grade. — Dintre Juiet o dins Avoust Adounc lon béure es de bon good. Quau dis mau de l'Estiéu,

-

8§ S6 DIM.S.Panlali. y8Díl. S.Sanari. 59 Dim. Sto larta, J0 Dim. S. Loup.

11go

Loubladensaca.

Dit man de lOun paire.

— -

Ghascun veneLaxe samena, Quand lou blad a deseua.

,

favo, forco blad. — Forco Quaud l'auroboufo fauventa. — — Quan nonn vento eme l'aure, Quand

flwié

venla,

u paON.

— Paiet pountilu( Dejna perdu (prim, di rafi). — En ceniculo, gea d'eicés, En tout tèmLlcl de prolicès.


La lengo prouvençalo

MES D'AVOUST. SIGE

:

DOU ZOUDtAQUE LA VIERGE.

usounpioumicquartou

—Lalunointra

lOllII;

t.tplcuoloui;

Introàsounsegoundquartoun

lOll

:".;

— La lImo d'.dvolUl fuilou 30.

Li jour demenisson d'uno ouro, 56 miauto.

2Diss.S.Esleve.

léu siéu Avoust: li gènt, Tout countènt D'avésoun htaddiasforri Danson lou rigaudoun, Gai e flori, En chasque vilajoun.

3 DIM. Slo Liilio.

4Dil.

8.Doumerguc.

5Dim.S.Iuii,

! Brandejen! Chuchen!

6 Him. S Sauvaire. 7Dij. S. Garelan.

Courren

Naden! Lucben I

8Div.S.Jostin. 9Diss. S.Rouman. 40DIM.S.Lauren. 11 DiI. SlOUuslicillo(d'Arle),

I"id grimacié. — 'is.,

ru

;

CUERS

< Lou PUGET. — NARGO Cadenet;

YAUVE—

-4. Perno ;

Trest:

Aurenjo; Manosco; Mouniéu. — 2b. Martegue ; Beeso ; Malauceno;Meoerbo; Vaurias; Cairano;àMouriés; fm SantLoui*.—VÈJ lau—27.Charlava; Aguhio: ./Berro,

;

,

— 28. MlRAUAS (limtitc/it d. ",,.i remandon la fcsto au dun ttl mbre ; 29. BARBENTANO Itr'lli flfr!l."Novo; Mounteu.—31. Marsiho dauh f #•uti tie quinije /our. ~biHfdicioun di pessègue

ii:

FIERO E VOTO CHANJADISSO.

FIEROEVOTO.

,

Barremo, dil. apr. lou IK.—Digno, dil. apr.lou 28 — Sisteroun , dil. apr. dil. apr. lou 29 — Joucas 24. — 1. Saxt-Canabet;Grans; Iou ALEN; Ouresoun; Cuers.A Pcinié, dil.apr.louproum. dimen14Dij. S.Chapoli. PEINIÉ, ran i* ~dmiueioun i che; LapaJud, dil. apr. louproum oDiv. X.-D.d'Avou&t, I'i-rmilaiji'— Himonphp — r.!lr.tAIKL rlil anr Ion 3. ISTRE: Dmm _a.",.a",. v -1""-- dil. .I" Riez, proum. 16Diss. Ro. tli larnero c di jl<''J'dicrIJ. —> 4. scg. dimenche. proum.dijou. —LàuLourmarin, Vauriaa; Tourves—6. H— 17 DIM.S.Jacinto. Bouniéu Ma-ris, tresième dil. Au Vielars, .Ii. [barken Itti prOut". Junyie/tcajn.->•—£>. S.Fclibert Entre18Dil.StoEleno. Cougoulin; nosco;

12Dim.SloClaro. 13Dim.S.Pourcaii.

i

S.

;

26 Dim.

S. ZefirÎrt.

27Dim.S.Cesari,

-

-

r

i

S'unveus.ti'i

jrfraquiufXS 0<f&tulems^

i;::

fiatjue la coaTSO d,

o cheiererin; OURGOUN;

-

Maussano 1 Maiano Brito;, BERRO ; GOUT ; SEINO Bouleno Pertus lou TOR 16 S, ROUMIÉ j.'è.sto tIi Jardime.Carreto ramado. — IAuPi SautVisan Forcauquié ; Rocavaire Maubè.-

-

;

;;

28 Dij. S. Julian. 17. Lilo. t9..BRlGNOLO. 29 Div. S, Jan Degoulassf. —O. Gordo.—21.ROUSSET. Verhegue à —22.EIRAGO 50Diss.SloRoso. Caumount ; Lambesc ; 51JDIM.S.Lazftri.

-

-

;

marida 15tAURE10

fau biòu,que

-

-.---, -.

Icastfeu-—a.S.Roumanet.— 10. Selot7n:Eigaliero: Onpedo;Roussiheun;S - Massemin.- U.Calas; Flaiosc

19Dim.S,Louis. 20 Dim. S. Beraat.

21 Dij. S.Prival.. 22Dir. S.Safourismv 23 Diss. S. Suloni. 24 BUI. S. BonrwumÏélh 25 Bil. S.Genèsi.

-

;

;I

LANÇOUN, dyrton uh mirau a*

10

I.

PROB

-

-

lIon eaoco tu

Avoust,

Quand plouen

joulr r

- Caoco paurous.

eloutmousl

Toutòli

d'Avoustse peseo gesd'oursin — An mesd'A toun loftrda. — Au m" xeust li galino febre dou dps d'Avomt — Li Duronunanodous. Se pluu pèrSantLauien, Laplueievènbènatèms

;

Se pluu per ~NostPi>4^aino,

Cbaicnn encaro l'amo;

SeplouperSantBourtoumiéu, Boufo-ielouquiéu.


La lengo prouvençalo

MESDE SETEMBRE. SIGNE DOU ZOUDIAQUE

:

HHALAXÇO.

fj: — Intro a soun segoitnd quartoun loui fai lou — La lano de Sclvmbrc

Li jour demenisson d'uno ouro 4G minuto.

11

l9.


La lengo prouvençalo

MES D'OCTOBRE.

:

SIGE

DOU ZOUDILQUE

L'ESCOURPIOUN.

-La tuno intro u SOwr proun.ij quurtoun lou7;

-LplenalUll

j

— La luno d' Outobre fui lou 18}

15

ij jour demenisson d'uno ouro, 48 mÍnuto.

i-uim.Roumie. S. gardian. Siéulou mes vinassous

2 Dij.

Li

Ange Div. (Juprian. 4 Diss. S, Francés d'Assiso. DIM.StoTuli.

3

S.

5 S Dil. S.Evosi. 7Dim.S.BacJie.

9 Dij. S.Danis. 10Div. S.Vergeli, t Diss, S. Castou. 12DIM.S.VeraD. DiI. SLudofo. 14 Dim. S. Calistc. 15 Dim. SloTereso. 16Dij. SloRossoline. 17 Div. S. Floorènt.

Mari-II

j

ar>uii..— ~!i. Auruou; Cuers; Lila Labastidu. di Jourdau; Sant Roumie:Escl uti"" /finttj ;s(r. 29. sanl jnnccu ,.<to

-

j

}

IIi

-

Sisteroun J , dil. av. dil. apr. lou 9. — Castelano, FIEROEVOTO. lou proum. nouvèmbre. PROUVÈRBI. — 1. SANT—ROUMLFI.T Courso de libu. Mus. — 2. S. Chamas.—3.TOULOUN: Danso di — Au mes d'Outobre, fialouso ; Flaisoct — 4. LaQuaa a ges de raubo, que s'en obre Tour-d'Egue; Simiano. — LaIIBIDanodeSantLu, 5. CUCUROUN ; Pourriero. Samenoperlu Li Cticuroiuun van jilaniu lou PérSantLa., mai a Santo Tùli, en ie disènt •

-

18Diss.S.Lu.

SIDiv.IS.Cristdu.

Hon—2S^SA>T-RAFEU; tieBounieu—

gnano

, dimècre apr.lou -dil.Saut, apr. lou 7. -Aup

!

t

S.

:

Chauchen

f

Gerard Tenco. 20 Dil. S.Grapasi. SI Dim. Sto Oursulo. 22 Dim.Sto Mario Salomé. 23 Dij. S.Amoun. "24Div. S.Magldri. M Diss. S. Crespin. 26DIM.S.Riisti. 27 DiI. S. Salvian. 28Dim. Simoim. 29 Dim. S. Narcisse. 30 Dij. S.Lucan.

;

Cojusa

Emoustous, Outobre i£u m'apelle Que Iou rasin de Crau TerniU—31GREIASCO.—FETTUDIJWRUS'encamelle Aufouns di grand tioau. fuis. Coupen!. FIERO E VOTO CHANJADlSS0. Pourten Malamort, proum. diL dou mes, Dansen Bargemoont diL apr. ]ou.H Trapejen I — Riez 48—Jouc»,j

!!

8 Dim. Sto Reparado.

4 9 DIM. S.

lntroàSOUtt segonnd.quurlouulou'Q.

Grando Santo

-

A l'escolo

Tuli.,

Vaqni vosle mai, Se noun vous

1

agrado,

L'enlournaren mai.

: ,

Frejus. —7.

— 6. Baumo;

Nòu jour

JOUCO

Lou CtÐIl-,

Lour jogo dins li c"n;l'1"o de Joñca, en Vounonr deS. B..cl.c.1

PIÈ-STO9. LAMBESC; —Valensolo; S. Lamanoun; Savourninj Rougno,-10. ATE. Trest Gordo. — 11. Foift"lucho — 8.

RERARADO,

; ; ;

— 12.

VENÇO

Visan: — US. TOULOUN

16.

S.

Aurèu.

-

Moustié.

Gharlava. — LIS ARC. A

S. Crmnt. ;

fan

CANAT

MENERBO ;

18.

:

— Lou Lu Rians; 22. Li SANTO

12

- ! !! -Pèrfre's Sant Lu, ausu.

.-

malestru

La

Uno laido autoano vei pas 00*1111benpiiitemi.

mimn\eat

— A bono terro, bon bouito —Al'autrorego,bengara. —Bontèms,bonbonié,bonsamcrat, tendon lou

dIaÍDp bèn

mgrana.

— Bonié sènso barbo Fai l'erosènsogarbo, pasØ — Esperes per li samena, ~fownigo.

Per lis aucen o

samenatdarrieren russis

un — Qaand Lonfaupasdireàsisenfant.

— Quan sameno, Senounrecuei,gleno.

-M*

t

« 1j


La lengo prouvençalo

MES DE NOUVÈMBRE. SIGNE DOU ZOUDIAQUE

:

L'AUBARESTIÉ. -

a

rié auartpiin

£-'4t:mo intro sounprou

- — j4s

[,)ll J ;

pleno

-

;

;

Introàsounsegoundquartounlou

de Nouvèmbre fai

— Laluno

(flU 12

Li jour demenisson d'uno ouro, 16 minuto.

13

LOll

1'1.

19;


La lengo prouvençalo

MES DE DESÈMBRE SIGNE DOUZOUDIAQUE

:

LOU BANARU.

— Laluno in:, o d soun proumii qaartoun

à sounsegoundquartounlou

lou5;

— Es pleno

lOlL

— Intro

19.

— La luno de Desdmbre fai Lou 27.

1J;

Li jour demenisson de 10 minuto jusqu'au 22,

1Dil. S.Aloi.

2Dim.SloBibiano. 3 Dim. S. Fr. Savié. 4Dij. StoBarbo.

5Dir.S.Sabas. Diss. DIM. Dil. Dim. Dim.

;

!

Desèmbre, i6u lou siéu Cairano; Sablet. — 28. Branto Plèmeras. — 29. ARLE. —50. FAUCQUN. Long di riéu, Gratas de cacalausol.. FtEMEYOTeCHANJANSSO. L'an vai feni, pichot 1 Fasès pauso, dil. apr. lou 8. — Bar— Sisteroun gemount, dil. av. lou24. E boutas cachafio Pasten PROUVÈRBI.

!t !

,

S. Micoulau. S. Ambrosi. 7 Cousen COUNCEICIOUN. 8 Lipen Apellon countié calendréu ñ donge jour Sto Loocaio. 9 Taulejen d'avans Nonvè. N'i'a qu'ofourtissonqu'en remarSto VaIiero. 10 Preguen eant loa terns que fai dins chascun d'aqnéli 11Dij. S.Damàsi. jour, se pou saupre lou terns que fara dint, chaseun di douge mes de l'an. FIEROEYOTO. 42Div. StoDaniso. — A Sant Toumas, 13 Diss. Sto Lùei. Coni tonn pan, lavo tidrap. —1.FONT-VIÈLO.—Fèstodi 14DIM.S.Nicasi. mei7lØ9é,dis orfebre di rarrcri*, —Autre-tèms, Santo Luei ero lou 23, i ðløt,. di nranescau, di bOKJTnlié; à avien resoun de dire: 15Dil. S.Ousèbi. FREJUSfan S.Leonci Oure— A Santo Lucio 16 Dim. Sto Azalais. Pelissano. Sant 2. soun; — Li jour anmenton d'un saut de dlllSO, Martin de Castihoun.—4. 17 Dim. TEMPOURO. Festo di pego..litJ, di canovuie. — Calendo erne soun ami, PalCOemê soun corat, G

!!

!

,

18Dij. 19Div.

S.Graci.

to

S. Filogoun.

81

22 25 24

25

Diss. DIM. Dil. Dim. Dim. Dij.

S.Timoleon.

Sto Vitòri. S. Ives.

CALÈNDO.

SODiv.S.Eslevc. 27 Diss. S.Jan,evangel. 28 DIM. Lis S. Innoucènt. 89 Dil. S. Trefume. 3-0 Dim. Sto Couloumbo.

I

D

Dim.S.Sivèstre.

o

;

Se met trempa dins (Pcscudrllo lou blad de Santo Barbo, jierfhi

de lou bouta fres e verdoulet

sus la taulo de Nouvè j AlS j

Vaurias; CUJO. 6. — MaS.ToomasIoumeser. nosco; Mousti6; Bounîéu.

S.Ounourat.

-

— 8. Aubagno

: Chivau, ai telo, araire. Aup; LouLu;, Lilo; Cadenet. — 9. S. SALa fiero freja.— VOURNIN 11.Gordo. 13.Ate Sant

:- ; ;;

Caramentranemèsamouié. —Calèndo a l'escur, Aglan de tout segur.

—ANou\emie granit APascomiècelié.

Nouvè'u jo, Pasco an IW. —Nouvè'u fio,Pascoaujo. JaneJan

-

Parton l'an.

—ASantSivèstre,

Massemin; Viladieu; CuIon matin,la bat Hw \1ft. curoun. —IS. Roco d'An- Quau bat pas sa femoSant Siveslre, teroun. — 16.Menerbo.— — Se courregnesse pas, ie puidii pas ettM. 17. Varage. 18. Gargas. 1 —Nipèrlaidnipèrbèu, — 21. Aurenjo; Vaurias; Seignoun; Bouleno Ma- - Enivèr,nounlaissestounmanlèn! 1 lauceno; Forcauquié Riez; 1 — La fre, jamai lou loup la manju. U.Fr'stodisavcucat. — 25. Annado

-

j r,

Festo di orfi Carreto de L',,ijuiv. Cassode layetouso. —27.

14

nevousa, — Annadoaboundouso.

i

j


La lengo prouvençalo

ARMANA PROUVENCAU

LI GRIHET. A TEODORO AUBANEL.

— Pichot grihet, mai coume vai Qu'amas tan canta 'me la Luno ? E, dins lou jour, coume se fai Que de fes n'en dises pas uno? —Ah ! lou de-jour, quau quincarié? M'an respoundu píchot grihet. Nosto cansoun, qu'es tan menudo, Dins li mouto se perdreié. 0 se, d'asard, èro entendudo, De l'aucelaio galagudo Sarian beca fin qu'au darrié!

-

Pàuri- grihet! — Mai quand degoutoLa fresco eigagno de la niu, Que res nous vèi, que tout es mut, Bèn d'aise mountan sus li mouto: La fournigueto a fa soun fai,

E, lasso, la vesèn que jai

Souto uno fueio de margai;

E nautre, alor,

toutplan-planeto,

Apounden nòsti voues naneto Per que s'ausigon un pau mai; E la Luno, en fielant si rai Sus lou lindau de soun palai, Escouto nosto cansouneto. LOU FELIBHE Dfi BELLO-VISTO.

15


La lengo prouvençalo

GRAMACI.

,

,

Dounc, i'aura lèu un an sounerian li Felibre; e li Felibre venguèron, libre e galoi, la jambougno i man lou rire en bouco e la flour au capèu. Alor s'entendeguerian e se decidè que l'Armana se farié. L'Armana se , faguè. 1'a rèn de pu bèu que de s'entendre. Quand vous entendes, fasès-ti pas ploure ? Es bon e brave, dis leu libre de Dieu de viéure ensèn coume de fraire, edetanquesias, n'èstre qu'un, fuguessias-ti cent, fuguessias-ti

!

milo

,

Echasque Felibre «aduguè salausoàlabastisso.» N'i'aguèdevers, e

!

de touto meno Estamperian tout acò en bèlli letro moulado, tout acò lou rèsto. e E sian mai eici, la jambougno i man, lou rire en bouco e la flour au capèu. Longo-mai fuguen ensèn, mis ami longo-mai canten longo-mai

!

!

!

riguen

Nòsti rire soun ounèste ounèste soun nòsti cant. Ansin siegon toujou ! Nòsti maire e nòsti sorre, podon rire emé nous-àutri, emé nous-àutri podon canta. Proun cantaire e proun troubaire poudrien pas n'en dire autan. Noste Armana, tambèn, s'es vendu coume de pebre, emai mies. A vòu li croumpaire soun vengu, coume l'avé a la sau coume li Francès a la bataio. N'en avian fa milo, milo nous n'en an croumpa ; n'en aven mai estampa milo, e lis aven touti chabi, touti fin que d'un emai n'i'aguèsse ! Un pau d'ajudo fai toujou grand bèn fau pièi tout dire. L'ajudo nous a e di pas manca, moun Dieu vous rènde graci Quant de troumpetoun mies embouca an troumpeta pèr nous-àutri quant de tambour, e di mai , lusènt, pèr nous-autre an brusi! Lis aven pas souna, e soun vengu nous semoundre amicalamen si service; lis avèn pas paga, e an troumpeta sus lou toun aut, e an rampela coume se dèu. Ah quau saup quant de gramaci devèn-tí pas eu touti li mèstre de la plumo, que, pèr acampa li gent a noste entour, an tan ben faparla papié ! Felibre urous e trefouli, venèn ie rendre nosti dev, lou rire en bouco e lou capèu a la man. Un gramaci dounc pèr Julo Canounge escrivan d'elèi, quemanejo tan de biais la jambougno franchimando, e la di Prouvençau, un gramaci pèr éu Un gramaci tambèn a Jan Reboul, cantaire de grand e bhi r?noum !

;! , !

!

,

,

li

!

16

e


La lengo prouvençalo

car d'enterin que nosto farandoulo passavo fouligaudo souto si fenèstro, l'un nous a jita de flour requisto, de flour à pougnado, e l'autre nous emé de clacamen de man Ami, cantas en canta coume uno ourgueno lou viesti fai prouvencau, car pas lou mouine. (Oupinioun dou Miejour, 13 de Desèmbre 1854.) Un gramaci mai pèr Moussu Bayle crèmo de capelan, qu'a'n paroulit tan amistous, uno plumo tan abilo un gramaci pèr éu car nous touque, , en plen Marsiho, uno aubado que se poudié segur rèn ausi de pu courous e de mai plasènt. (Gazeto dou Miejour, 20 de Desèmbre 1854.) Un gramaci pèr vous tamhèn, Edward Geoghegan. Ah li Felibre voudrien s'amerita li resoun bèn aliscado, li coumplimen fignoula qu'avès escri pèr éli. (Messagé douMiejour, 25 de Desèmbre 1854J Lou journau di Bíbliotèco, que se publico en nosto bono vilo d'Avignoun, souveta, lou 26 de Desèmbre 1834, tan-e-pièi-mai de bèn a nosto chourmo a a noste pichot libre. Si souvèt nous an-ti paspourta bonur? Un gramaci e dounc pèr lou capelan que nous a fa bono vengudo dins aquéu perlet de journau. E sèmpre gramaci Gramaci pèr Pauloun Coffinières: nous a-ti pas trena 'no , courouno que fai gau de vèire ? (Journau de Mountpelié, 13 de Janvié-1855.) Gaut, oFelibrede-z-Ais, un gramacípèr tu. Nous as fa vèire toun bon cor: un bèu matin, a la primo aubo, nous as canta pèr nous faire ounour e pèr reviha li vesin,lou pu poulit de ti cacaraca. (Memouriau de-z-Ais, 24 de Desembre 1854.) E lou Memouriau de Vaucluso nous a-ti pas culi, a plen de man long de la Sorgo, de flour de grato-quiéu ? Gramaci, Moussu Joudou E zòu mai gramaci Gramaci a l'Abiho dou Miejour, mounte Moussu B. tan inoudèste qu'a pas vougu ie boutasoun noum, nous a baia soun estreno coussudo. (7 de Janvié 1855.) Pèr tu mai un gramaci, E. Tavernier, pèr tu, brave jouvènt, que, lou bèu jour de Nouvè, nous as fa gènto acoulado, lou cor dubert coume li bras, acoulado en touti tan que sian, e nous as fa tasta lou bon vin claret de ta bouto. (Eib di B. d. R., 25 de Desembre 1855J Pèr L. Roumieux, de Nimes, un gramaci tambèn, doumaci nous a regala d'un èr dou galoubet e dou tambourin que fan dansa li bourgadiero. (Rev. Merid. 18 de Febré 1855./ E perqué pa'n gramaci à-n-aquéu cascarelet de Charivari, de Paris, que, lou 9 de Janvié 1855 a bèl-èime a bello visto facho, s'es trufa de nosto e lengo e de noste libre,, nous a galeja de longo,e fa brusi souventifés, prepaus de nous-àutri, touti siascavèu

,

,

»

:

a

!

!

!

,

!

!

?

17

a

,

à


La lengo prouvençalo

Finalament, gramaci, gramaci en touti li bonis amo que, d'aqueste caire coume de la man de la, tan en Prouvènço qu'en estrange pals, que sachen si noum o que lis ignouren an generousamen escri, coume Saint-René Taillandier, A. dePontmartin,epikiBrizeux, nostefraire de Bretagno, tres bouco d'or, —an escri pèr l'ounour e Lou ben di Felibre, e pèrlou noble

,

,

drapèu qu'aven auboura. Evous, Felibre cantasdounc, ah vosteentour, li gèntfan louroudelet, picon di man

!

Vesèsbèn qu'a ! cantas dee countas, fes cridon: !

eproun

Braye

j, roumanille.

e

N'i'en a que dison que l'Amour

Es un diéu autan gènt qu'afable : Moun enfant, pos aprene un jour Que n'es pas un diéu, mai un diable, MORTUORUM PROUVENCAU DE 1855.

,

Dentre lis orne ilustre que la Pròuvènco fournis a la Franco, veici aquéli qu'aven perdu en 1855 Mounsegne Ferriòu, evesque de Bellino, nascu à Cucuroun mort, pechaire lou mes de febré passa, en Corèio, reiaume ribeiroun de la Chino, mounte dempièi mai de dès-e-vuech-an, èro missiounari apostolì; Lou generau Perrin Jounquiero, d'Arle mort dou colera a 1a guerro d'Ouriènt, e lou generau de Pontevês, de Marsiho, toumba glouriousamen a l'assaut de Sebastopol; Louis Astouin, lou pokto porto-fais de Marsiho encian representnt dou despartamen di Bouco-dou-Rose a l'Assemblado Coustituènto de 1848, mort au mes d'avoust, a 33 an. Dos belli causo dins la vido d'Astouin, es dabord d'agué repres soun proumié mestié quand revenguè de l'Assemblado, e pièi d'agué pres lou mau de la mort, en se trasènt tout abiha dins lou canau pèr davera enfant que s'ennegavo; Antòni-Pèire Bellot, lou viei, galoi e renouma troubaire, nascu lou 47 de mars 1783, a Marsiho, mort lou de setèmbre 1855, dins la memo vilo, mounte ero tan ama ! Camilie Roqueplan de Malamort, un di proumié pintre de nosto epoco, , mort a Paris lou 29 setèmbre 1855. Uno causo que pòu douna 'no idèio de l'auto estimo que lou mounde avié pèr soun talent, es qu'un de si tablèu, buLioun amoytwis, s'èi vendu 25,000 fr., e un autre, l'Anticàri,32,000!

:

!

,

,

,

'n

4

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

18


La lengo prouvençalo

LA LENGO PROUVEE:ALO.

r

La lengo prouvencalo, o, s'amas miéu, la lengo d'O èro, a passa tèms, ilIa lengo de toutol'Uropo : tout-beu-just lis autri nacioun coumencavon à It jargouneja, que la Prouvènço avié deja'no lengo richo, souplo, courouso, t musiquejado. Li chivalié , li damo, li pople, lirèi, lis emperaire la paril lavon pèr delice, e n'èron jamai tan countènt que quand poudien ausi 1a a cansoun armouniouso d'un troubadour. N'es-ti pas en lengo prouvencalo qu'unrèi angles, Richard Cor-de-Lioun, Ljitavo aquest plagnoun a sis armado, que louleissavon en presoun dins la i tourre dou Duque d'Autricho:

,

,

,

Or, sachan bèn mous om e mous baroun Peitavin e Gascoun Angles, Nourman Que iéu noun ai si paure coumpagnoun , Que, pèr ave, lou laissèsse en presoun Faire reproch certas iéu vole noun Mai soui dous ivèr pres! ,_

,

!

E Frederi II, lou rèi de Sicilo, quand ie prenié de eansouneja prefe, ~ravo-ti pas la lengoprouvencalo à la lengo de soun pais? Falié dounc boo que fuguèsse bèu aquéu parla de nosti rèire, pèr que illi prince vouguèsson qu'eu a sa court, e pfcr que de poèto coume Dante ocoume Petrarco, venguèsson al'escolo di cantaire prouvençau ! E pamens, iEaquelo divino lengo qu'a enventa la pouesio mouderno, aquelo lengo amis~tadouso qu'a servi mai que ges d'autro a poutira l'Uropo de la barbarìo, [achauchado pèr lou tèms, coussaiado pèr li guerro a vist toujou que mai ffiapichoiini soun empèri, e desempièi Iontèms, JI feni pèr se ramba dins lou ~galoi pais mounte avié pres neissènço. Qhl aqui! digo-ie que vèngon! Lou pople tout en raco mountola gardo ! qprèchon-ie lou Francès en cadiero, fagon dire is enfant la gramairo fran[xhimano, fagon tripet peIòri, digon ce que vourran, lou Francès coume nuno erbo estrangero, se i'abastardira, e lou Prouvençau, enracina coump Dlfou grame, e coume lou grame chaupina vendra pamens toujou s'espandi , rtau soulèu, toujou pu verd , toujou pu fres toujou pu gai. Acò tout vist, passen au rèsto. La lengo prouvencalo se parlo encaro en Franco dins mai de vint desiqpartamen: es que se parlo pas pertout la memo causo : Au proumié cop ,d'iu, dirias que chasco vilo que chasque vilage s'es~rimon. diferentamenlis undis autre. Mai 1'ome, que voudra ie faire tan si

,

,

,

's

,

-

19


La lengo prouvençalo

pau d'atenciouo, veiralèu que toutis aquéli divers lengage se partejon fe soulamen en quatre parla prencipau: lou parla doù Rose,louparla md hés lou parla lengadoucian e lou parla gascoun. , Aquéli quatre parla, touti nascu de la memo maire, touti daura de meme soulèu, se donon d'èr de l'un a 1'autre, se tènon pèr la man, pas de peno de li counèisse touti, quand uno fes n'en couneissès bèn Soun veritablemen coume quatre fraire qu'an teta Jou meme la, que retrason pèr quauque endr6 de la figuro, e que soun separa pamens pi quauco diferènci. Facies non omnibus una,

eut :

lVe diversa tamen.

li

Aquéli quatre parla countènon quasimen mémi mot; ce que li sep~ pèr de i'a, chascun d'éli mot es que, que a sa maniere dp li prounouncia. Pèr eisèmple, l'Arlaten dira la niu, lou Marsihés la nue lou Leng~ doucian la nioch, elo.u Gascoun la nueit. Aqui i'a pas de mau : chasque aucelouncantocoume saup e coume pò~ e pamens, d'aquéli diferènt canta nais aquéu galant brut, aquelo pouli~ musico que fai l'ournamen di bos e lou chale dou mes de mai. Or dounc, aqueli que se plagnon d'aco, m'es avis que coumprenon pj gaire li visto dou bon Dieu, qu'a'spandi.éu-meme la varieta pèr touto ] naturo. Aro anan prene aderrèn chascun d'aquéli quatre parla dou Miejour, , faren veire, se poudèn, ce que li destingo de l'un a 1'autre.. I. Paria marsihés. Lou parla marsihés règno entre-mitan Marsiho, Ais Seloun, Ate, II dins la partido, mountagnouso d Niço e Touloun, voulounta-dire gno la Prouvènco. A lou renoum d'èstre un Lou sarié belèu pas tan se lis escrivan que Templegon s'oupilavon Ii à-n-apoundre laco de touti li mot uno astiado de letroescarabouiousoqu~ lou pople fai pas senti, e que servon qu'a embarrassa la leituro, la proj nounciacioun e la pouesio.. < Ce que destingo dis autre aqueuparla d'aqui, es que lou son ose ie chain ourdinarimen en oue, e lou son ioun en icn, de maniero que, pèrd~ flYltt, bon, passioun, escabot, dison foucnt, bouen, passien, escabouet. mai, pèr dire mange, anave, vice, amonbèn de dire mangi, aaan i*cu Lou pople se ie sèr pas de l's pèr marca li pluriel, mai soulamen article lei, dei, cL |

,

à

,

,

, pauduret.

De

J

a

20


La lengo prouvençalo

,,

Labellaudiere, Brueys, Coudoulet, Gros, German, Pelabon, Dioulouloct, etc, an escri dins aquéu parla. Aujourd'uei aquélique lou fanlou mai lusi soun d'Astros, F. Aubert,

e~llot, Benedit Bourrelly, L. Constans, Crousillat, Gaut, Gelu, Laidet, ~ejourdan Pelabon, Ricard-Berard, Senes, Thouron , etc,. , II. Parla dou Rose.

, , ,

Lou parla dou Rose, emé lou parla marsihés, formon ce qu'apelan pu par~iiculieramen lalengo prouvençalo. Lou parla dou Rose se parlo tout de long DIOU Rose entre-mitan Arle Sant-R,oumi6 Cavaioun Carpentras Au~enjo Avignoun, Nimes e Bèucaire. , Èi lou plus dous e lou plus pur de touti. Quand uno jouino Arlatenco, o 'no jouino Avignounenco vousdis ~uaucarèn dins aquel armounïous paroulit, poudès pas vous alassa de 'entèndre e sèmblo de perlo d'or que toumbon en cascaiant dins un basliiÍn de vèire. Dins aquéu parla ni mai, counkisson pas lissdou plurièl; li plurièl se oe formon tout simplamen emé lis article li, di, i, e, dins la counversaioun,l'auriho i'es jamai escalustrado pèr uno letro duro. Saboly, Coyo, Astier,Truchet, JacintoMorel, Aubanel (deNimes), etc., ~mescri dins aquéu parla; ede noste tèms, T. Aubanel, J. Aubert, Autheman, Boudin, Bounet, Brunet, Cassan Castil-Blaze, Chalvet, ~Oesanat, C.Dupuy, Garcin, Glaup, Lambert, M.Lacroix, A. Mathieu, ~E Mistral, C. Reybaud Roumieux, Roumanille Tavan etc. se fan un ~olesi de canta si pensado em'un estrumen tan brave e tan plasènt. HI. Parla lengadoucian.

,

,

,

, , ,

,

E.

Lou veritable Lengadoucian es aquéu que s'entènd entre-mitan Mount~oelié, Narbouno e li Ceveno; es peréu dous e poulit quenounsai, e es eu ~ue retrai lou mai sus l'enciano lengo roumano. Li gent que lou parlon semblo que canton e fan toujou senti fa au lolurièl: las plumas. Per dire avieu, fariéu dirieu, etc. dison avièi, tarièi, disiei, etc. A la fin di mot femenin, se servon de fa au lio de To: la terra. Ail lio de dire ciçavau fou, ygneu, dison ciçaval, fol, agnel, Se servon dis article lou, del o dou, alo au lous, fas, das as. , nfin, an counserva gros noumbre de vieii letro que nous autre Proufasèn pèr maio. evençau passa Favre, Lesage, Rigaud, Michel, Tandon Lafare-Alais, an escri de

,

,

,

,

,

21


La lengo prouvençalo

draiòu;

bièn poulidi causo dins aquéu parla, e aujourduei, Moquin-Tando~ Peyrottes, Pierquin de Gembloux, etc. caminon emé lou pu grand OUD dins lou meme

fl

IV.Parla gascoun.

Lou Gascoun a soun sèti entre mitan Toulouso e Bourdèu. < Lou signe remarcable d'aquéu parla es que chanjo souventifés lou v H b e lou b en v. Ansin vous diran [OU bènt de viso per louvènt de biso. Es pèr aco que Scaliger a cfi, en parlant di Gascoun: Eorum vivere,bibere est. An peréu la coustumo d'escoufia forço letro finalo ce que de-fes-quo , i'a rend li mot descouneissable de founs pèr eisèmple vous diran Zoo , ro, loupa, lou chi, pèr dire lou cor, lou pan, lou chin. Sis article SOUL lou, del. al, lous o les, las, das o des, as; de mai, coume li Lengadouciam fan sibla lis s dou plurièl, e dison lou col, l'agnel, pèr dire lou cou, tagnm Goudouli, Despourrens d'Astros, Bergeyret,Hillet, Verdier, etc., ::U] escri dins aquéu parla d'aqui, e coume chascun saup, Jasmin, lou famou~ .poèto, i'a fa, de noste tèms, un riche mantèu de glori.

:

,

,

,

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

LOUMASCARUN. A n -

- nno

palricoularello.

Mascarun, planto rascassido , Que crèisses au mitan dou blad, De la maufasènto caussido, sies bèn Iou fraire de la! Ah

!

Quand lou meissounié se fatigo Pèr coupa la mauno de Dieu, Au mitan di sàntis espigo, T'cnfifourles 'me lou judiéu. Lou chivau a bèu, sus la terro, Te trapeja sènso respèt Escapes, traito grano fèro t A l'estrapado de si pèd.

:

22


La lengo prouvençalo

la

LaViergede capeleto Apareiguè dins la chambreto Don jouveinet sQufro-doulour; Sus soun cor pausè sa maneto, E, mandant au cèu soun ameto, Lou gariguè dou mau d'amour.

-

LOU FELIBRE DE L'ARC-DE-SEDO.

U TERRO - TRÈMO. Es bèn lou 29 desèmbre 1854 que s'èi senti en Prouvènço un tremoulun de terro. 1' a bravamen de tèms que s'èropas ausi parla d'acò dins lou pais, ear, dins aquéstis encountrado, sian i pèd de Diéu. Èro dos ouro de ma.. tin e fasié 'n vènt-terrau que derrabavo tout. Lou terro-tremo dure belèu la mitad'uno minuto. Li vilo en ribo de la mar.lou sentiguèron lou mai. A Marsiho, li porto, li moblee crubecello bouleguèroD e brusiguèron coume s'un marrit esperit lis avi.é gansouia. , A Niço, i' aguè 'n escaufèstre de 1a maladicioun ! lis oustan brandavon e trantraiavon coume d'ome embria; quàuquis-un s'esbarboulèron, bravamen se fendasclèron, e lis abitant, emé la petarrufo,pachusclèron foro de lavilo. En dedins de la Prouvènco, la brandado fuguè pas tan vioulènto, e dins. forço païs, ie faguèron ges de cas mai dins aeò touti li gènt qu'en aquelo , grandoquantitaque ouro dourmienpas, se n' aviseron pauoproun, en' sentigueron trigoussa soun lie coume quand boulegon un crevèu pèr faire , veni lou bla'u rode. Lou vènt-terrau que boufavo d'enterin calè quauqui après la moumen Vaqui pr uno. Quatre mes e demi après, voulounta-dire lou 12 de mai 1855, a dès ouro vint minuto dou vèspre mai un tremoulun de terro ! Avignoun, Nimes e quenounsai d'aùtris endré, ressautèron sus si foundamento, coume se lou terraire ayié 'sprouva. subitamen un frfejoulun de fèbre. Coume la proumiero fes li porto, li pestrin, li terraio 'e crubecello, aguèron l'èr de vougué faire un brout de farandoulo. la darE, ce que i' a de remarcable es que, tan la proumiero coume Prouvèno, riero fes, lou terro trèmo se faguè senti, noun soulamen en mai encaro en Piemount e tout de long de la coustiero d'Italìo.

;

li

;

trigoussado.

, , , ,

23

i'a


La lengo prouvençalo

li

S'èi sachu meme que, lou darrié cop, mountagno de Souïsso avien agu peréu soun esmougudo, e que lou voulcandou Vesùvi aviéracafioc flamo, coume un alenadou d'iafèr. Aro, coume vai que, de liun en liun, ie pren a la terro d'aquéli refoulèri? Aqui dessus, n' i' a gaire que n'en sachon mai qued'autre. Yeici pamens lou sentimen di savènt. Li savènt an recouneigu qu'en davalant dins l'enteriour de la terro la calour èro toujou pu forto, bèn talamen que, s'èro , dins la terro soulamen a tres kilomètre de founsour poussible de penetra , l'on trouvarié l'aigo bouiènto. En partent d'aquelo descuberto, li savènt an chifra que, en estènt que la calour aumento emé la founsour a 25 kilomètre de founs, touti li matèri touti li metau, emai touti li pèiro,, dèvon èstre foundu coume I'estam dins la sartan d'un estamaire. Eh bèn !aro, escoutas bèn-eiçò :' la boulo de la terro a 3,000 lègo d'espessour; venèn de vèire qu'en ie cavant a sièis lègo en dedins, li causo li pu duro ie soun rendudo en aigo : dounc , nosto boulo aquelo terro que ie sian dessus e que nous sèmblo tan soulido n'es qu'un mouloun de matèri bouiènto qu'a quasimen 5,000 lègo d'espés em' uno crousto de , quatre o cinq lègo soulamen a la mendroboulegado que vèngon a faire aquéli maE vaqui perqué tèri la primo pelofo que nons porto dèu necessarimen tremoula, s'en, clouta, e souventifes se Quand aquelo crousto tremolo, arribo de tremoulun de terro Quand s'enclòuto, lis encloutaduro formon de mountagno aqui mounte n' í' avié ges E quand pèr malur, se crebo lou fio, li flamo, li cèndre,lou siéupre , e li peiro bouiènto, gisclon en furour de la gulo di voulcan. Es peréu d'aquélis asclo que sorton li font caudo, coume pourrian dire aquelo de-z-Ais o'quelo de Gréus. Nosti colo de Prouvènço, tan escalabrouso, tan estrassado, e souventifes tan pelado, soun pleno d'encian voulcan que se soun amoussa e atapa d'éli-meme.

e

,

, ,

! , creba.

;

-

-

;

-

,

,

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

LETRO AU PROUMlÉ FELIBRIHOUN.

Moun bel enfant,

Toun paire (que Diéu benesigue !) m'a manda dire que vènes d'espeli. T estrugue don prefound dou cor de tabono vengudo !

24


La lengo prouvençalo

,

S'ère pas tanliun de toun oustau, o s'aviéulesi,lèu-lèuquelampariéu te vèire, e que t' adurriéu dins ta bressolo un tros de pan *in gran de sau, un parku d'iou, em' uno brouqueto Mai digo - i' a toun paire que te done vitamen aquéli quatre signe e quand li tendras dins ti menoto escouto ee que te yau dire, e Dieu l'escoute peréu Fugues bèl innoucènt, bon coume lou pan! fugues, bèupichotrèi, la sage coume sau ! fugues, bello caro d'or , poulit coume un iòu ! fugues, bku drouloun dre coume uno brouqueto Apounden-ie, quaucarèn que sara pas de trop : Dieu quand vendra loll tèms Jague espeli dins ta cabesso la blànco floureto dou Felibrige ! , Sabes pas dequ'èi, belèu, louFelibrige? Lou Felibrige., bèumignot, es lou pu galant jouguet que l'ome posque trouvalong dou camin de la vido, pèr èstre urous e demoura galoi enjuqu'au bout d'aquéu camin. Es ni d'or ni d'argent, aquéu jouguet! Mai vous dindo dins la man mai que l'or e que l'argènt t Es ni de vètre nid'evori, aquéu divin jouguet, roai es pulusèntquelouvèire que l'evòri Adounc, se'n cop sies grandet, digo-i'àtoun paire que te loucroumpe, aquéu jouguet tounpaire saup mounto se vènd. O gènttourtourèu poulit nistoun d'uno doucotourtoureleto o benura Felibrihoun tkndro sàgato de Felibre reçaupe dins toun brès la benedicioun d'un bèu calandrouu ! Reçaupe tres poutonn qu'en placo de iéu te Adiéu baiara ta maireto. Un ami de l'oustau

,

,!

!

!

!

!

:! !ami ,

;

,

e

!

!

,

Maiano, 19 outobre 1855.

LOU FELIBRE DE BELLO-TISTO.

LI MOUSCO. AU GRAND AMI CHALVET, FELIBRE DOU POUNTIAS.

I

-

,

Un gavoutas pourtavo, pèr la vèndre,. Sus lis espalo, uno gerlo de mèu , .E dela coloèro en trin a descendre,

25


La lengo prouvençalo

Quand à-n-un code embrounco soun artèu, E flòu ma gerlo, en quaranto moucèu — Bèn es eiei que sian Siéu pa 'n bèu nèsci Siéu pas, marbiéu ! un brave macarèssi! Petard de goi cridè Ion paure Alèssi, v Estabousi coume un panié trauca.

!

!

!

?

!

!

-

Après pamens qu'aguè proun renega, soun oustau courreguè lèu cerca Uno autro gerlo.

A

Enterin souleiavo, qu'à E lou bon mèu cha pau se foundie

Dins li caiau coume d'òli.raiavo. Sarié'sta rèn s'èra pas qu'un mousquié , Sus la menèstro en zounzounant s'acampo , l'arpo afama Pus d'un ussié, que E milo cop pus espés que li pampo. U -

nostc panto arribo dins un cours, Emé sa gerlo. Ai! paure! quand destousco Dins li caiau soun meu negre demousco, — Pensas un pau — cujè crida secours!

Mai

!

E

quatecant, 'me'n mourbin que lou dano,

Coupo uno vergo, c vague de

couha,

D'esbramassali bèsti galapiano, E tout au tour de faire vergueja , En cridan: Usch! sa longo vedigano.

;

!

Mai ah pas mai! lou bestiàri testard, Agroumandi pèr aquéu bon mèu clar, Sènso branda pipavo à riflo-vèntre, E n'en venié! que de la malo part Aurias bèn di que semblavon lou sèntrel

26


La lengo prouvençalo

, :.

Despoutenta, desmemouria de foun L'ome au mitan ie bandis soun bastoun Bagasso, dis, anas au tron de disque E que la mórt, mouscasso e mousquihoun, La malo mort vous crèbe e vous envisque t

!

-_

in I'avié dins Ais un celèbre avoucat, Di pu finocho e di mies alenga, Que ie disien Moussu de Tregelengo. 'Me tan de biais sabié mena sa lengo, Sabié tan bèn moustra li lèi à faus, E sus soun banc pica tan à prepaus;, Qu'en ie pourtant la causo la pu torto, Vous fasié bon de n'en tira redorto.

,

-

IV

— Bonjour Moussu, faguè lou testoulas. Que demandas? — Ah! moun ami, bonjour! Bèn ! un counsèu! — Un counsèu ?.. Anen vague — Despachas-vous vè, que fau que m'envague. Moussu que m'an rauba de meu. Saubrés, — de mèu ! es, un marrit afaire!., — Raubapaïs E 'n quet 1 — Au pas de lsterèu. parlas Que tron i'anavias faire? Quand me — Disl'avoucat, que dises? duganèu unnis de laire Sabias dounc pas qu'acò coumpaire, Fugués urous, E d'assassin? Fugues urous d'avé 'ntourna la pèu mai moun mèu ! — Oh respond l'ome, amavon Plusiour Ah plusiour? Mai, dounc èrpn certo, — — Plusiour, dises n'i'avié terro cuberto -

,

! t

!

!

!

-

's

!

!

!

!

? !

diable! diable! es un cas di pu grèu I Oh Adounc cride lou Moussu cresarèu,.

27


La lengo prouvençalo

Vaqui ce qu'èi U marridi doutrino! Toujou que mai s'espandisson. Li gènt, Pèr sadoula sis envejo gourrino, De tonto part courron plus qu'a l'argent I De touto part l'autourita declino, De touto part lasoucieta cfacino. E s'èro pas l'ounourable barrèu Que fcen sousta la véuso e l'ourfanèu, E quen'en fai guihoutina bèu, Ah! de pertoutn'en veirian lèu de bando,

de

, -

Grando

terriblo.

E mai que tout, groumando,

per lou méu.

Fè lou palot, groumando

Alor, Moussu de Tregelengo, pode, A voste avis, ie faire un bon prouces

!

Au tFibunau ?

i

— Ah ! pardiéu se poudès coundana pèr la vertu dou code, , Nous pagaran de doumage-interès , Emai d'emendo, emai touti li frès. E

!

— Ah! n'an pas tort

la santo e beflo causo Qu'èi la Justico! Alèssi faguè 'nsin. Anen ! sus vous moun bon dre se repauso. Pourtas-vous bèn ! e, vèngue li rasin,

!,

-

d'esfouiro-chin, Vous n'adurrai, Moussu marbiéu! Ah Un plen cabas queto frucho

In.

!

— Dounas d'abord, pèr coumença la lucho , Quaranto escut, respoundèl'avoucat. — Quaranto escut lou gavot 'stoumaga Cridè subran,fasès-leipaga mousco! Mai, digue l'ome de Ièi: — I mousco Voulès, ami, farceja me parèi — Coume?. à prepaus vous ai pas di quau eh Que m'a manja lou mèu de mi boudouscaf

?

?.

i

,!

!

28

-


La lengo prouvençalo

!-

Es pardiéu! clar coume l'aigo tousco, — Noun , E vous l'ai di, me sembJò, i'a'n moumen.: Èrodemousco

!!

V

Aco-d'aqui pamen l'avoucat douné de pensamen. — Ah faguè'nfin, m'estounon pas, ii guso? Acò n'es bèn uno.meno d'arpian De gènt derèn, de longo nuso ecruso, Vivèntjamai que sus barbo dePian Mai, lis auren!.Ah sara defecile Pèr destousca belèu, soun demecile. Dise pas noun me fourra cambeja Gausi d'argent, escréure, sacreja, , (Que sabe-iéu?) belèu bèn me facha 'Me de counfraire , Anas fugues tranquile! Quant vous disiéu, adès quaranto escut? fugueaco, Moussu. » — Si crese bèn que — Anen fau pa'speia lou pleidejaire Adounc faguè noste avoucat lengu , Maugrat li frès que m'anas faire faire, Vès, en estentqu'avespas trop l'èr dru, M'anas bata nonanto escut, coumpaire, E vous fau bon de vous tira d'afaire ! Sus lou burèu lou paure gavôuchoun Proun à regret vejè tout soun pouchoun En bèn coumtant de faire à la mouscaio Coume se dèu raca doublo picaio. A

!

-

,

,:

!

!

!

!.

!. ?!

!

,

VI

Après pamens qu'avoucat, proucurour, Aguèron fa proun longo tirasseto, Envertouia l'escagno en proun de tour, Proun mascara, proun manda de biheto, E

'u palamar proun tira d'aguhieto, 29

-

f


La lengo prouvençalo

Dou jujamen arribè lou grand jour. * Degun manquè: li partido, à l'audiènci, De grand matin, fuguèron en presènci. Lou palamar contro soun defensour Eroasseta; li mousco, apetegado, Au tribunau à vòu èron intrado; Sus li paret se n'en vesié d'astiado, E sus li taulo, e peréusus la Court. An! d'aut! vejan! parlas, damo mousqueto , Faguè lou juge, ounte èi voste avoucat? Li pauri mousco aqui restèron qneto, E 'u president respoundèron pas cap. Vè! pèr que res vous porte prejudice En vous cargant foro de la resoun, 'Me lou poudé qu'aven à discrecioun, Vousnouman,mousco, un avoucat d'oufice E quau sara ? vous, Mèste Barjomau Ansin parlèlou jugemajourau, E tout-de'n-tèms l'avoucat Trejelengo Entamenè lou fiéu de soun arengo.

-

-

-

!

VII

Digue d'abord qu'Alessi, soun client, N'aviéqu'acò, lou paure, pèr tout bèn, E que li mousco, en manjant sa melico, L'avien reduch à la pieta publico!. Pièi s'encagnant d'à pau, d'à pau à pau — En que's utile aquéu sot animau? Cridè subran rèn qu'à faire de mau

,

!:

:

Durben, Messies, durbenl'Estatistico Que ie vesèn Ie vesèn que, pèr an, 0 pèr li mousco. o bèn pèr li tavan, En l'estimant à la pu basso tausso, Seperd, Iou mens, cinq cent quintau desauco! -

30


La lengo prouvençalo

-

Aro, coumtas, (e ma chifro es pas fausso), Coumtas, Messies, quant de gènt mort de fam Sarien encaro en vido e bèn pourtant, S'avien pouscu ie'n pau trempa soun pan i 0 tempora I mores! tèms dis amouro Sara-ti di quel'ome que labouro Vegue soun mèu, susour e soun bèn, Manja di moasco un pople bon pèr rent s'es ansin, s'uno lèi noun arrèsto Ah Dins si proujèt 'quelo raço funèsto, 0 magistrat, emé nosti capèu Nous rèsto plus qu'à nous curbi la tèsto, Quand sourtiren, — e tira lou rideu, Se 'n cop voulèn manja de brigadeu I

!

,

sa

!

VIII

Ansin parle l'avoucat Tregelengo'; E, saludant Messies dou Tribunau, En meme tèms l'avoucat Barjomau Pèr ie respondre, empeguèquesto ,arengo: Messies,digue', lou proucès que nous fan-

,

Dins lou païs a jita l'esparvant! Deque pretend, dequévòu dequé sousco Aquéu dourgas, aquéu palot qu'espousco tan de verin susd'ounouràbli mousco? Car, se sian mousco, ounour se n'en fasèn 1.En verita travaian pas souvènt Mai, pèr aco, fau-ti que manjen rèn ? 0 magistrat, vous fisés pas qu'à-n-éli, E pensas bèn davans que de juja ! Que devendren,sevuei toutis aquéli Que fan pas rèn podon pu rèn manja ? Nosto innoucènço à vosti pèd se rambo, 0 bràyi juge! e, se poudian parla, E davans vous tout descrubecela,

,

!

,

-

31


La lengo prouvençalo

Quant nTen a pas de mousco de dos cambo, Sènso ana liun, e que di gargameu Manjon, eici, li brusco emai lou mèu, Sènso que res i'ause metre un bridèu ? — Alor, toujou fau que cerqués à mordre Ie crido aqui lou juge prencipau En tabassant. Vè! Mèste Barjomau, Mouderas-vous, o ie rpetren bon ordre!

!

-

Pèr raport iéu, Moussu lou Presidènt, Prenguessias pas mi cliènto à la dent! Fè l'avoucat; vous que, Frances dins l'amo, Pèr lou bèu sèisse avès un cor de flamo, Arregardas li bons antecedent, E relargas aquéli pàuri damo

!

-

IX

Ansin parle Favoucat Barjomau ; E tout de'n-tèms lou Parlamen reiau Tenguè counsèu : 'm'aco, dins Iou silènci, Lou president, s'adreissant au bestiau, A-z-auto voues legiguè la sentènci:

Counsiderant que sus un grand camin,

— Un vòu de mousco an,raubad'un mesquin L'oulo de mèu e pièi caga dedin; , Counsiderant que-li mousco groumando An fa lou crime ourganisado en bando; Vist que li mousco en fàci dou soulèu ,

,,

S'an pas tua lou poussessour dou mèu, Es doumaci qu'avien ges de couteu; Vist que dou mèu uno fes que Ton tasto , Pèr s'arresta, i'a pas ges de resoun ; E councigu que quau fa 'n banastoun, Uno autro fes pou faire uno banasto; Lou Parlamen, en vertu de la Lèi,

32


La lengo prouvençalo

Senso recours, coundano, au noum dou Rèi, Touti li mousco à la mort; e declaro

,

Quelou plagnènt, MèsteAlèssi Tantaro, Aura lou dre delongo, à parti d'aro, Autan pèr éu coume pèr sis enfant, D'ana tua, pertout mounte saran, Li dicho mousco; ourdouno que man forto Ie fugue aducho en cas de rebelioun Decido enfin qu'Alèssi, de tesoun, Pague proumié li frès de touto. sorto; E lou nouman, pèr lou tira dpu perd , Soul eiretié di terro e bèn diver Di coundanado, un cop que saran morto.

,

;

X

Lou Presidènt, ravi de soun arrèst Qu'avié tan bèn termina lou proucès, Aqui s'assèto; e piei 'me si counfraire Sinso unopriso, en parlant d'autre afaire. Countèntd'aco, pas mai que noun falié-,

Nostegavot quito alor soun soulie, Coume se fai pèr leva 'no graviho, 0 pèr de fes, se grata la caviho, Gros sabatas, tout bèn tacha de nou , sou. E qu'enmarchanttrauquihavo

,

-

lou

Lou cor barra, lou cor sus lagrasiho, Li pàuri mousco anavon e venien D'un juge à l'autre, e pecaire fasien Tout soun poussible en fin d'avé sa gràci; Bèn talamen qu'au mitan de la faci Dou Presidènt, uno d'éli voulè, E pauramen pèr touti ie parlè.

!

,,

lou gavot, que vèi ce que se passo Vitamen cour, emé soun soulieras -

Mai

33


La lengo prouvençalo

!

flòu dou j uge escagasso lou nas" Coumeun pastoun su'no post de fougasso.

"E

!

— Ai! ai! secours ourlè lou President,, Ussié gendarmo, arrestas lou pedènt! , — Messies, ie crido en filant vers la porto Noste gavot, tan iéu que mis enfant Avèn lou dre, pertout mounte saran De tia li mousco es l'arrèst que,louporto E toucas-me!!. se cride pas man forto !

, !

:

-

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

Voulès-ti viéure en pas, regardas escoutas e teisas-vous — La pu marrido rodo de la carreto es aquelo ,que fai loa mai de brut. — Oustau , de paio ounte se ris mies vau que palais oonte se plouro. — Li chin -ragagnous an toujou lis auriho estrassado.—Noun i'atan bello roso, que noun vèngue grato-quiéu. — Uno ounço de vanita gasto un quintau de vertu.

,

LOU

PIKTOURLEJAmE.

Un pintourlejaire avié, dins un couvent, rebiha proun de vièi tnblèu. Voulié persoun pagamen 229 franc, 19 sou. Ie fuguè rebrica qu'èro unpau chèr, e ie demanderon un comte que diguèsse, pan pèr pan e pèr lou menu, lou travai que s'èro fa, quant coustavo acò e quant lou rèsto. Veici lou comte que lou pintourleiaire aduguè: `~ fr.sou. 40 Jírome S. de Pèr barbo blanco apoundre a quauqui la medio » — n'i'en bouta Pèr Cèio, Santo de li tuièu de l'ourgueno e escura — 5 9 cinq toutUlame-nòu P£ atuva de flanio dins lou Purgatori, e ie restaura quxauqui —

;

r

5 pauris amo, Pèr i'adouba. li de faire Sant Ro, pato de chin iu e un au — 5 davans, au desembouchardi Pèr Sant Antoni, faire ie pore de e uno co —

loumourre,

16

A-n-apoundre

34

17

»

5

t5 65


La lengo prouvençalo

s

LOU PENJADJS.

Un paure miserable, sadou de la vido, se jitè ` dins lou Rose pèr s'ennega. Un païsan, que travaiavoaqui toucant, se ie jito après e lou davero. Au bout d'uno passado, flou I lou paure marrit se trai mai dins faigo lou brave païsan se ie trai mai après e tourna lou davero. Alor que fai lou negadis ? Estaco soun moucadou à-n-un aubre, e se pènjo Lou païsan lou regardo faire, e lou laisso penja. Quandlajustiço vengue pèr leva lou cadabre — Bèn ! mai, ie digueron au païsan , vous qu'erias aqui, perqué l'avès

,

!

9

leissa faire Moussulou Coumessari, Bèn, dis, saubrés que, douscop, davansque — se penja, s'kicabussa dinsl'aigo pèr s'ennega, dous cop me iesiéujita après e l'ai poutira de l'aigo ! Pièi, Moussu quand l'ai vist que s'estacavo , à-n-un aubre, en estènt qu'èro bagna coume un anedoun, ai cresegu que penjavo pèr se faire seca Lou FELIBRE CALVo

!

e

A JULO CANOUNGE EM'A JAN REBOUL.

Ami, vous isto de recaupre Lis ami que vènon deliun M'èro esta di pèr mai que d'un, E dins moun cor l'aviéu rejun, Mai fau Iou vèire pèr lou saupre, Tambèn i'a que la man de Dieu Pèr vous paga vosto avenènço Ah que vous largue, en recoumpénso Touti 1i bèn que moun cor pènso , .E qu'aurias deja, se poudiéu.

!

! ,

!

-

35

i


La lengo prouvençalo Que touto niu vous endourmigon

Em'un visage risoulet

! Qu'enfestoulis vosti coulet, !

Au dous alen dou ventoulet

Que vosti jour s'enfestouligon ! Lis an que passas à canta , gaire, Fague Dieu que vous peson Poèto ! e basto pousqués faire Coumelou vin d'áquest terraire, Que quauque jour vendrés tasta !) Lou vin que nais dins Ii graviho De nosti gres rouge e peirous, Au mai vèn viei, au mai vèn rous, Prefuma, gai e vigourous: Un miè got vous escarabiho. Mai que vous cante ? paure iéu Vosto vidoes-tipas urouso, Vous qu'uno vilo pouderouso Davans si sorre es auturouso De vous moustra coume si fieu Digas de noun Quand à la bruno Vous espassas de vers la Font, Lis aubre que i'a tout de long Clinon susvous soun noble front, I rai clarinèu de la luno. E dins si tèmple ravaja Li Ninfo que soun escoundudo, Pèr saluda vosto vengudo, Dins la pinedo souloumbrudo Se laisson vèire blanqueja. Se vous amon d'uno amour talo, Es pas pèr rèn : vousan pas vist Coume tan d'autre, qu'à Paris Courron oublida soun pais, Tre que sesénton dous pan d'afo.

(

!

-

!

36


La lengo prouvençalo

Car vautre, ami, qu'aurias pouscu Prene tan liun vosto voulado, Vous sias tengu sus li peiado D'aquéli Ninfo bèn-amado Que vous an vist quand sias nascu! Vàutri tambèn-lisavès visto N'avès encaro parla 'n res, Mai se couneis que proun de fes Eli-memo vous an aprés De si cansoun li pu requisto

:

-

A REBOUL,

Is iu d'Erode espaventa,

Quand ti grans usso enmaliciado, E quand ta vouesencourroussado Mostron Rachel descounsoulado, Fas gau de vèire e d'eseouta. Dins toun canta vengu pu téndre Quand à ta voues unangeloun A Ia brasseto emporto amount L'amo d'unpoulit enfantoun, Fas gau de vèire e gau d'entendre. Mai ce que fai que tan t'amen, 0 bèu Reboul en ta persouno Ce que tan plai e tan estouno, Es que, souto tan de-courouno, , Toun front demorelan seren !

!

-

A CANOUNGE.

:

0, Canounge, la chato qu'as E la miéu U soun Prouvcnçaleto

* Izane, poulli piehot libre mounte M. Ganounge nons dono un tablèu parlant de la vido Arlatenco. **Mirèio,poèmoinedi.

37


La lengo prouvençalo

la tiéuno a li man blanqueto, E la rnieuno es uno moureto Que s'es abarido à-n-un mas. Toun Izano es uno Arlatenco Taiado en rèino; e soun coui nus Sort emé biais de sis ajust; Mirèio, acò vai pas tan N'es pecaire! qu'uno Baussenco. -.Mai coume soun dou meme tèm , E touti dos amouretido, Podon pasmies èstre assourtido, Pèr se coumprene; e dins la vido , De se coumprene fai grand bèn !

-

Mai

-

just.

;

LOU FELIBRE DE BELLO-VISTO.

Maiano,

3

nouvemhre 185i.

LOU CHIVALIÉ. FELIP DE GIRARD. Madamisello de Vernedo de Corneillan.

delaDurènco.. A

I Lou Chivalié-Felip de Girard nasquè en

`

1775,à Lourmarin, d,e long

Èro un d'quélis ome que loubon Dieu a fa naisse em'uno estello-au.front pèr que fagou lume au rèsto desi fraire, en ie caminant davans Touto sa vido, mpleKuè soun engenìo a destria li causo eseoundudo a rome, e soun engenio sutiéu e pouderous n'en descatè 'n bon rode. Pas rèn i'èro de peno tout ce que voulie saupre, lou sabié; tput ee que voulié faire lou fasié; tout ce que voulie dire, lou disié. Pinturo esculturo,musico, poesio, sciènci, èro mèstre sus tout: tablèu que pintavo, aurias di que vous anavon parla! estatuo que taiavo, aurias jouga que lou pous ie batié li machino que s'esperimentavo, semblavon l'obro d'uno fado! e 1i vers que, pèr s'espassa, eantavo en Prouvençau, èron coumparable i pu poulit que se fugon jamai fa dins

, ,:

!

aquelo lengo.

38

lis

li


La lengo prouvençalo

Tambèn, quau n'a pas relegi, dins lou Roumavagi di Troubaire,aquelo galanto cansouneto mounte soun tkndre e noble cor s'espandis taa amourousamen :

,

Digo-me dounc gènto bergiero, Digo se n'amaras jamai. Sies tu qu'ameri la proumiero, Sies tu que toujour amarai!

Quand d'ome ansin sesoun, dinsnostesiecle, servi eméplesidenostolengo pèr canta si pu douci pensado, quau èi qu'ausara prejita confro elo quau èi qu'ausara se trufa de nautre en nous ausènt parla prouvencau? , Ah sabèn proun d'ounte pòu veni la pèiro: li miè-savènt, li moussirot passasus la raco, toutfs aquéli pervengu que, dinsun bonbesoun, renegarien soun paire, e que s'imaginon que de parla Prouvençau desounoro, mordo que li riche parlon touti Francès, toutis aquéli grapaudin nous voudran jamai grand bèn. Mai leissen-lèi gença Anarié - bèn mau se poudian pas faire sènsoéli.

?

!

!

II Veici dounc qu'en 1810,l'Emperaire Napoleon avié renduquest deerèt d'eici : « En estent que sarié pèr la Franço uno bièn bono canso de perfeciouna lis estofo de

n lin e de li rèndre meiour marcat que ce que soun, fasèn assaupre en touti li nacioun n qu'aquéu qu'enventara la meiouro mecanico pèr fiela lou lin, reçaupra en recoum>

,

pènso UN MILIOUN DE FRANC.

à

Au bout de pas beleu dous mes, Felip de Girard mande 'notetro l'Emperaire pèr ie dire qu'avié treuva ce que demandavo. Mai lou decrèt pourtavo que lou pres noun sarié baia à l'enyentaire,

davans l'annado 1813. Adounc, lou Chivalié Felip prenguè 'n brevet, e 'mé la bono ajudo de si Frederi e Jousè, venguè meme a Paris mounta 'no filaturo. fraire Èron alor de gènt bravamen riche; mai fauguè tan d'argent pèr faire aco-d'aqui, o per fabrica lis estrumen necessari, o pèrassaja. o d'un biais ode l'autre, que ie despensèron, pecaire tout soun dequé. Entanterin l'an 1813 èro arriba. Lou Chivalié Felip, arrouina pèr sis esperiènci, coumtavo bèn de restabli la fourtuno de sa famiho emé lou pres que soun engenlo avié gagua, e que poudien pas tarda de ie douna. , Maiveici, coume sabès,. ligrandi guerro del'Empèri recoumenque furoun. de mai eIDå "fuca eayon

!

39


La lengo prouvençalo

Napoleon, apensamenti dou siun de sis armado emai de si campagno, avié pas grand lesi de s'ocupa de la fabricaeioun dou lin. Lis afairede la Franco anèron toujou de pu mau en pu mau, l'Emperaire trahi cabusse de soun trone e lOll milioun tan justamen degu au savènt Lourmarinen noun fuguè plus pèr éu qu'un milioun de vertespèro.

,

,

,

[II Li fraire De Girard demandèron au gouvernamen nouvèu de ie croumpa, à tout lou mens si machino tan despensiouso. Lou nouveu gouvèr diguè de noun. Reclamèron uno avanço, un secours quaucarèn ! , Rèn ! pousquèron rèn outeni. Lou malur nl'en voulié pèr l'acaba de founs un gusas d'emplega ie raubèlou plan de si maGhino, e l'anè vèndre is Anglés pèr cinq cènt milo franc. Alor, maucoura, au nis de la serp, abandouna de soun ingrat païs, lou bon Chivalié de Girard se despatriè. Bel ome éu que la Franco aurié degu pourta sus lou bout dou det, se vèire oubliga d'ana demanda la retirado a

r

,

:

1

,

!

TAutricho I E, ce que fai vergougno gouvernamen d'alor,TAutricho, nostovièio enemigo Iou reçaupè, lou recatè e l'ounourè coume un grand ome.

_-

au

Es aqui que se rescountrè'mé la famiho Bonaparto, que, d'aquéu tèms , èro coume éu despatriado, e que lou prenguè souto sa prouteicioun, Es aquiperéu, es éu meme lou bèu proumié qu'en 1818 coustruiguè , la proumiero barco à vapour que se fugue visto remounta contro aigo ! IV En 1826 1'Emperaire de Russio lou fai veni a Varsovìo, e lou nomo Baile-engeniour di mino de Pologno. En reconneissènço, Felip de Girard faguk basti en Pologno de filaturo delin emé Ii mecanico qu'avíé 'nventado pèr lou travaia; maidinslou grand amour qu'avié pèr sa patrìo, e maugrat l'oublidamen d'aquesto, noun vouguè dire soun secret dins l'estrange pais, que noun soun brevet fuguèsse espira e soun enveneioun couneigudo de touti. A l'entour d'uno grand fabrico qu'avié establido ansin en Pologno, se i'es founda'no vilo que porto lou noum de Girardow, emé lis armarié de Felip de Girard. Desavuech an demourè 'n-aquelo Jamai se passè d'annado que noun sourliguèsse de sa cabesso quauoo nouvello e utilo enveneioun ; e rendèntlou bèn pfer lou mau, es toujour a la Franco qu'amavo de li semoundre e de n'en douna lou proufie.

,

placo.

40


La lengo prouvençalo

V

Pamens, èro vengu dins l'age : intravo dins si setanto an. Mai de meme qu'un paure couscri que s'envai tristamen a l'armado, que doumai s'aliuncho de sounvilajoun, doumaiviro souvent la tèsto pèr louvèire encaro uno fes 4e meme lou noble e desfourtuna Chivaiîé, tan mai se fasie dins l'age, tan mai se languissié de vkire soun païs, de vèire soun pichot endré de long de la Durènço, e mai que tout, sa bono famiho que

,

tan!

1'amavo

Yeici dounc que sa nèço-, Mmo de Yernedo de Corneillan, e sapichoto nèço, Mllo Clemènço de Yernedo, se bouteron en camin, lou vengukron querre Varsovio, e l'aduguèron Francodins lou courrèntde1844. Ah lou beu jour que fugue pèr eu, quand, après tan de tèms, pousquè mai metre lou pèd sus counfigno de Franço Despièi lontems en Franco, lou noum de Felip de Girard e lou , renoum de si grans e bons atrouvat, èronvengu d'esperéli a soun pounteficat. Pèr tout païs e de tout caire founciounavou si mecanico. Touti lis an, lou negoci vendiéforo Franco maidecènt milioun rèn qu"en telo vo 'n fiéu de lin, sourti d'aquéli mecanico. Au mitan di savènt, dis ome d'endustrlo canoim à e dis ome d'cngenìo, se parlavo qued'eu. Car, senso coumta vapour qu'en 1815 avié 'nventa pèr la-defènso de Paris, ni mai lis estrumen pèrdestilalou sucre debled se me fali6 prene aderrèn touti lis engen, touti li machino e touti li belli causo qu'a tira de soun esprit, i'aurie pas proun de pajo dins aquest pichot Tamben li mèstre dela sciènci, Arago, Dumas Charle Dupin, Michel Chevalier, emai bèn d'autre, iefaguèron milofksto e milo coumplimen.

!a

en

!

li

*VI ,

libre. ,

li

Alor, se vesènt mai que mai envirouna d'ami, lou bon Moussu deGirard presentè i deputa dourèi Felip un memouriau mounte reclamavo Tecoumpènso proumesso pèr Napoleon, d'autan mai qu'ero sus l'estiganço d'aquelo proumesso qu'avié despensa tout soun bèn e tout lou ben de sa tristisome que doumifamiho. Eh bèn lou creirés olou creirés pas, la voues doulento d'aqueu noble epoco, fuguèron à sourd aquelo navon en miserable víèi, e ie neguèron lou pan de si vièi jour. De tan decrous d'ounourque se jitavon a la rapiho, n'i'aguè pas uno pèr aquéu generous pitre queTavié. meritado tan de cop E pamens, lou jour que retournè'n Franco, li gènt de soun cadré, li bràvi Lourmarinen, avien planta lausi6dins sounjardin, en soun ounour e glori. Enri Scheffer, lougrand pintre, ayie yougme tira scaLnretra.

! !

, li

la

li

!

!

'n 41


La lengo prouvençalo

e

La soucieta dis enventour li coustrusèire de machi-no, ounourablampn 'pèr eu e ounourablamen per éli, s'entendeguèron pèr ie faire de sa pochi unopensioun de 6,000 franc. Lou Counsèu generau e nonanto-dos coumuno dou despartamen de Vaucluso,faguèron de peticioun en favour de soun ilustre e malurous coumpatrioto. Li chambro de coumerce, e quau-saup-quant de soucieta savènto s'emplegueron de lougo de tout soun poudé per i'outeni justiço. Tout acò fuguè lagremoperdudo: lou gouvernamen reste'ncara dins samarrideso, e au mes d'Avoust 1843, dins si 71an, Felip de Girard rendeguè sa bello amo à Dieu, en perdounant a sis enemi.

e

VII Ah quau pourrie redire la grand pieta que tranquè lou cor de touti, quand adugueron soun corsdins loutoumbeu de sa famiho, au vilajoun de Lourmarin ! Lou cors arribè dins lou païs a jour fali. Li Lourmarinen ie venguèron en proucessioun a l'endavans, emé la tèsto descuberto, e 'n pourtant a la man depegoun emé de lume. Emé la teslo descuberto, e gounfle dou plourun l'acoumpagnèron a sa darriero demoro coume lou cors d'un Aqui, tres jour e tres niu, demoure'ntrepausa sus un atahnt; e, bèn IT soun coustat, i'avien coucha peréu sabella-sorre, Madamo Frederi de Girard, morto un pau apres eu. Tres jour e tres niu, touti li poupulaciouu del'avesinanço venguèron en devoucioun vèire encaro un copsoun grand ome ,e s'agcnouia 'n plourant a l'tntour dou catafau.

!

rei.,

VIH Evaquila vido elamort de Felip de Girard. Manco pas d'ome que se n'en parlomai que d'eu, n'en manco pas que, sus li placo, ie vesèn sis estatuo emél'espaso laman, n'en manco pas que papié troumpet-on noum fèbre-countunio; n'en manco pas que tiron de pago tan grosso queren qu'em'uno soulo se pourrie nourri tout un vilage mai pèr n'en trouva un , que, dins noste siècle, ague fa mai de bèJl au mounde que Felip de Girard, mai de bèn a gratis, mai de bèn sensoescampa'n degout de sang e sènso ifitira dous-liard de paraganti, pèr n'en trouva un fourri'analiun !

li

à

si

,

IX

Pamens, coume toujour,apres la mort lou

!

mège

l'Emperaire

Napoleon III s'èi souvengu de la proumesso de soun ouncle e veici la lèi , eparadouiro que counsaero publicamen lou dèute-de la Franco

42

:


La lengo prouvençalo

LÈI NAPOLEON Pfcr la

gràci de Diéu e la voulounla naciounalo,

EMPERAIRE DI FRANCES , En touti presènt e à veni,

salut!

:

Aven sanciouna e sanciounan, proumulga e proumulgan ce que seguis Lou Cors legislatieu a adouta lou proujèt de lei que veici ARTICLE I. Es acourda à titre de recoumpènso naciounalo,1°àMoussu Jousè de Girard — fraire de Felip de Girard uno pensioun à vido de 6,000 fr ; 2° à la damo de Vernedo de Corneillan. fiho de Frederi de Girard autre fraire de Felip de Girard uno pensioun a vido de 6.000 fr. ART. II. — La pensioun acourdado à Moussu Jousè de Girard sara reversiblo. à titre de crèis, sus la tèsto de la damo de Vernedo de Corneillan; e s'aquesto veni mouri, sus la tèsto de sa fiho. ART. III. La pensioun acourdado à la damo de Vernedo de Corneillan sara reversiblo, touto en plen, sus LA tèsto de sa fiho, la damisello de Vernedo de Corneillan, pichoto nèçode Felip de Girard. Delibera en assemblado publico, à Paris, lou 17 de Mai 1853.

,

,

, ,

:

,

'à

-

LOU FELIBRE DE

A MADAMISELLO

BELLO-VISTO.

E. T***

QUE JOGO TAN BEN DOU CLAVECIN.

Quand sus lou clavecin vosti det sauterlejon , Que, souto vosti det, tan d'èr requist perlejon, E quand, de vous ausi, touti, sènso muta, Sian aqui davans vous que badan, espanta Iéu lou sabe perqué, Felibresso amistouso! , Aubouras amoundaut vosto caro amourouso ; Sabe perqué 'spelis voste rire tan dous : Es qu'un bèu cherubi descend dou cèu vers vous, Vous regardo emé d'iu que d'amour beluguejon

sus vous espandis sis alo que flamejon. Vous parlas cor à cor em 'aquel esperit, Vous dises fraire e sorre; e sa bouco vous ri E

;

43

,


-.

La lengo prouvençalo

E tout arribo e tout s'envai: Ansin li joio, ,ansin li peno. Urousquau sauppourtasounfaT, Sènsocharpinesènsoreno! Pèr novio ia deriban; I'a de poùtoun pèr lis enfant, Ta de flour perlou çamenteri; Pèr la glòri i'a de Françès , , Pèr l'ounèste ome de mesprès Pèr touti .nàutri de misèri. , -Felibre de l'Armado. A. TAVAN Roumo, .1855.

la

,

LANEVAIADODE 1855.

,

'n

Lou 20 de janvié1855, es toumba Prouvènço uno bello nevaiado nevaiado bèn tan bello que merito d'èstre counsignado dins aquestvertadié, celèbre e patriotic armana. Pèrausi dire lisencian, s'èro plus tan vistdenèudempièi 820. En stènt que lou vent-terrau boufavo, e que l'escoubavo àflour e mesuro que toumbavo, sarié maleisa de dire au just quant èi que n'en toumbè. Pamens en raso piano, la nèu, maugrat lou vent, avié 'n bon pan d'aQootour; mai i.calan, is abri, au miejour di roucas, lou revoulun n'avié 'ncamelade moloquefasien trambla!Lisaubre eronvesti deblanc everglassa : auriasdid'aubrede sucre! Lis auceloun, avani de fam, toumbavon rede e jala sus la nèu. Se n'en calavo de las, de coustèu e deleco-! Fasiébèu temspèr cassaire mai pèr 1i pescaire, noun,: forço pèis, anguielo, perco, escarpo, granouio, etc, fu.guèTon estoufapèr 1a nèu, amoulounado e-counjalado dins li roubino. Lou Rose qu'à-n-Avignoun carrejavo -de grossi matrassino a-n-Arle

s'arrapè.

li

!

,

Livièi dison quequand lou Rose s'arrapo,esrare que lis oulivie noun agon mau. Tambèn, mai que d'un quartié, coume, pèr eisèmple, susla costo

en

en'i' aguè memebravalilausié soun esta ta-

lis

oulivi6 fuguèronrabina, En mai de mort. men que d'un quarlié, li figuiero e lamen magagna qu'a faugu cepa pèr lou pecj. Sant-Roumierenco,

li

1

44


La lengo prouvençalo

En pleno Crau,louvènt-terrau empourtèbelèu trento bigo, d'aquéli que porton Iou tetegrafo eletri. En un mot,lou camarado Sant Vincèn acoumpliguesoon prouvèrbi, e faguè senti soun dardaioun pèr touto l'Uropo. Es verai pamens d'apoundie que li mouscobianco toumhèron forco mai espesso dins lOll miejour que dins lou nord, bèn talamen espesso que, dins n6sti pais de Dieu, aven yist de causoque fan ferni. I'a'n juvenome de Sant-Bounet(Gard) qu'anavo tira 'u.sort a-n-Aramoun, emé soun paire. eicò pas de messorgo. — Ero vuech ouro de tard. Entravessant unocoumboennevassado, li forço manguèronaupaire jalè a beleu mièch! L'endemanlou trouvèron dins la nèu, enregouï; se d'aqui, trouvèron dins un nevi6. peréu drole estendu mort ouro sounpaure Lafre de la mortl'avi'arrapa,pecaire ! au moumen qu'anavo querne de secours a soun paire perdu dins lou gèu. Dins lis Aupo, grandi mountagno que portonsuslou front un cabassòu de nèu eternalo, gènt, quand porton dòu,sei'abihon de blanc, e noun de negre, coume se fai is àutri part. Aquéli boni gènt, en se blanquejant ansin, an pres moudèle a la nàturo car uno fes que la terro es ensevelido , -souto la nèu, se pòu bèn dire que porto dòu. Lisun disien Acò's pas de laid tèms: beleu lou bon Dieu lou mando pèr

-

's

:

e

li

:

gari li vigno. Es pa'n mau, disien d'autre, que i'ague de liun en liun de verinado coume aquelo. Aqueli fre vioulènto, aquéli nevaias soun coume uno bugado que netejo l'èr, qu'espurgo la terro, que fai peta lavermenudo, lounierun e la pesoulinodiplanto quebessai empourtara pèr uno boo aquelopouisoun ,

Jes

e

decolera. Diéu lou fague Xiou tout es que lou prouvèrbi dis :

* !

,

-

-

Annado nevouso, Annado aboundouso.

E lou prouvèrbi a pas menti. Li blad, li civado e lis ordi, i' a lontèms qu'èron pas tan estabèu, long, rous, grana, coume aquestan. E de favo ? quouro avias vist tan de favo LOU FELIBRE PJE BELLO-VISTO.

45


La lengo prouvenรงalo *

ASSABร S. *

46


EDICIONS TALVERA Colleccion “Esbrigalhs” Julian Desaygues. Marsyas, òc! Joan Francés Blanc. Bandièras del mond

Colleccion “Lengas Bastidas” Joan Francés Blanc. Las lengas de Libor Sztemon 1: Lo mrezisk Joan Francés Blanc. Las lengas de Libor Sztemon 2: Sorgas Joan Francés Blanc. Lexic mrezisk-chèc-occitan Joan Francés Blanc. Úvod do mrezisku František Vymazal. Světová řeč volapük ve třech lekcích František Vladimír Lorenc. Úplná učebnice mezinárodní řeči dra. Esperanta

Colleccion “Lengas del Mond” Joan Francés Blanc. Lexic oromo-occitan e occitan-oromo František Vymazal. Cikánsky snadno a rychle

Colleccion “Mistralenc” Maurice Rivière, Frederic Mistral. Muereglie. Lou Felibre de Bello-Visto (Frederic Mistral). La lengo prouvençalo

* Presentacion e catalòg complèt: http://edicions.talvera.free.fr 47


Mistralenc Lou Felibre de Bello-Visto (Frederic Mistral)

LA LENGO PROUVENÇALO

Lou parla gascoun a soun sèti entre mitan Toulouso e Bourdèu. Lou signe remarcable d'aquéu parla es que chanjo souventifés lou v en b e lou b en v. Ansin vous diran lou bènt de viso pèr lou vènt de biso.

Presentacion de la lenga provençala (comprene: occitana) pareissuda dins l'Armana Prouvençau de 1856. S'acaba amb lei quatre "parlars": marselhés, dau Ròse, lengadocian e gascon. D'autrei tèxtes pareissuts dins lo meteis numèro completan lo recuelh. Colleccion Mistralenc (ISSN per venir) n°2 0 € - Pòt pas èsser vendut http://edicions.talvera.online.fr

EDICIONS TALVERA


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.