czechy
KOMIKSOWE ODRODZENIE na sposób
czeski
Do początku lat czterdziestych XX wieku rozwój komiksu w Czechach przebiegał równolegle w stosunku do reszty Europy. Powstanie wczesnych form komiksowych w połowie XX wieku było ściśle związane z rozwojem twórczości humorystycznej i satyrycznej, a także z pojawieniem się literatury i magazynów dla dzieci. Tomáš Prokůpek Anita Jóźwiak tekst
po zakończeniu wojny w maju 1945 roku nowocześnie rozumiany komiks przeżywał wych, który skodyfikował niemiecki rozkwit. Został on jednak zakończony wraz artysta Wilhelm Busch – czyli z dojściem do władzy komunistów w lutym rysunków opatrzonych krótkimi 1948 roku. W pierwszej połowie lat pięćdzierymowanymi (rzadziej prozatorskisiątych z czeskich czasopism całkowicie znikmi) komentarzami. Pierwsza znana czeska nęły serie, w których wykorzystywano dymki. próba wykorzystania W kolejnych latach nowoczesnej formy ich powrót następoO autorze komiksu z dymkami wał bardzo powoli Ur. w 1975 r., z wykształcenia architekt. Współzałoprzypada na rok i był ściśle związany życiel (razem z Tomášem Kučerovským) magazynu 1906, a pierwsza wy- AARGH! w 2000 r. Od 2010 r. pracuje jako badacz z magazynami dla na Uniwersytecie Palackim w Ołomuńcu. Publicysta raźniejsza fala twodzieci i młodzieży. komiksowy, autor scenariuszy, organizator wystaw, rzonych w Czechach okazjonalnie - rysownik. Jego krótkie formy komik- Do dalszekomiksów tego włago politycznego i sposowe były publikowane w wielu krajach Europy Wschodniej i nagrodzone m.in. pierwszą nagrodą śnie typu pojawiła łecznego poluźnienia na MFKiG w Łodzi w 2008 r., zaś jego teksty teoresię w drugiej połowie tyczno-komiksowe - w Czechach, Polsce (ZK) i USA doszło pod koniec lat dwudziestych XX (International Journal of Comic Art). Współautor lat sześćdziesiątych. antologii wczesnych pasków Ondřeja Sekory, rewieku. W roku 1927 W historii czeskiego daktor antologii współczesnego komiksu czeskiego powstało pierwsze komiksu okres ten (Generace nula), współautor monografii Káji Saudka czeskie czasopismo jest kojarzony przede i Planety Eden. komiksowe pod wszystkim z Káją tytułem Koule Saudkiem (ur. 1935), [Kula], którego celem było przede wszystkim który zasłynął jako twórca kilku nowatorskich, prezentowanie twórczości artystów rodzipopularnych serii dla dorosłych czytelników mych. Jednak jego koncept jawił się jako zbyt i na długi czas stał się ikoną komiksu czeskiego. nowoczesny i wkrótce zaprzestano wydawa W sierpniu 1968 roku Praska nia magazynu. Wiosna została zakończona poprzez wkro Do końca lat trzydziestych czenie do Czechosłowacji wojsk Układu w czeskich obrazkowych historiach przeważał model Buschowski. Rozwój t. Prokůpek bardziej progresywnych prac z dymkami gwałtownie przerwała na Warszawskiego. Komunistyczny reżim w ciąpoczątku lat czterdziestych II wojna światogu trzech lat szybko odzyskał kontrolę nad wa. W krótkim okresie relatywnego spokoju społeczeństwem, którą udało się, co prawda W tym czasie czescy twórcy wyko-
rzystywali model historii obrazko-
z coraz większymi trudnościami, utrzymać aż do końca lat osiemdziesiątych. Obok komiksów wydawanych oficjalnie – przede wszystkim nijakich, nierzadko propagujących oficjalną ideologię serii – w czeskim środowisku od końca lat siedemdziesiątych zaczęły pojawiać się także alternatywne, podziemne publikacje. Część z nich przygotowywano z inicjatywy nowo powstających klubów SF, z ambicją wprowadzenia do Czech nieobecnego wcześniej zachodniego mainstreamu komiksowego. Równolegle próbowano tworzyć komiksy o charakterze eksperymentalnym, pozostające pod wpływem amerykańskiego undergroundu i tematów z obszaru francuskojęzycznego.
le bardziej otwarta. Sporo dotychczasowych autorytetów – ludzi, którzy wcześniej znajdowali się na szczycie (często z niewiadomych przyczyn) – nie mogło się odnaleźć w nowej sytuacji. Na kluczowych pozycjach wkrótce pojawiły się gotowe do działania i zdolne (czasem bez skrupułów) osoby, które w większości nie przekroczyły jeszcze lat czterdziestu. Ten proces zachodził również w sferach twórczych – w sztuce czy w architekturze wspięli się na
Generacja 89 Upadek komunizmu w listopadzie 1989 roku był momentem przełomowym – rozwiązaniu uległo wiele dotychczasowych zależności,
„Kája Saudek (ur. 1935) na długi czas stał się ikoną komiksu czeskiego.” spontanicznie rodziły się nowe, a hierarchia społeczna stała się o wie-
Ilustracja Kája Saudek
4
tłumaczenie