BIOCIDEN GENOEG GENOEG BIOCIDEN Symposium Kennisnetwerk Biociden 2016 LEF Future Center, Utrecht
INLEIDING
Met de herfst definitief in het land, was er geen beter moment om de koppen bij elkaar te steken dan donderdag 13 oktober 2016.
samenwerking, beleid en dergelijke om noodzakelijke toepassingen verantwoord te blijven uitvoeren?
Deze dag vond plaats op een aansprekende locatie, die goed bereikbaar is en een fraaie ambiance heeft. Namelijk het LEF Future Centrum te Utrecht.
PROGAMMA
BIOCIDEN GENOEG GENOEG BIOCIDEN De titel van dit symposium is te interpreteren als ‘gebruiken alleen waar nodig, beschikbaar als het moet’. Ofwel het spanningsveld tussen de roep van de samenleving om verduurzaming en de gewenste beschikbaarheid van mogelijkheden en middelen wanneer gebruik écht nodig is. Wat is er nodig aan onderzoek,
Na een woord van welkom groepeerde de deelnemers zich rondom de toepassingsgebieden desinfectie, conservering, balseming en plaagdierbeheersing. In iedere groep werd het gesprek ingeleid door twee leden uit het netwerk met een verschillende invalshoek.
3 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
Een middag waarbij deelnemers het gesprek aan gaan. Het centrale onderwerp van de dag was het spanningsveld tussen verduurzaming en de gewenste beschikbaarheid van biociden om essentiële functies te kunnen blijven uitvoeren.
FRANK VISSER
VAN ECK BEDRIJFSHYGIËNE B.V.
CHARLES RIVER LABORATORIES
“Ik ga de aanwezigen vandaag “Ik hoop op een actueel vertellen waarom we plaatje van problemen biociden niet kunnen missen. en uitdagingen waar Er is momenteel namelijk biocideleveranciers en nog geen goed alternatief.” -registranten op dit moment mee te maken hebben. Ik wil zien of ik hen met behulp van onze diensten verder kan helpen.”
JEROEN WAGEMANS KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN “Voor mijn onderzoek aan de Universiteit ben ik op zoek naar natuurlijke biociden om de chemische biocide te vervangen. Ik hoop daar vandaag het een en ander over te horen.”
5 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
JOHAN VAN ROOIJ
MARION SCHMITZ
BIORISK MANAGEMENT
UNIVERSITEIT UTRECHT, FACULTEIT DIERGENEESKUNDE
“Er liggen momenteel wat problemen op het gebied van de registratie van biocide. “Vandaag wil ik nagaan hoe Ik wil hierover vandaag met het met het gebruik van collega’s van gedachten formaline staat voor het wisselen.” goed houden van preparaten.”
7 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
DICK VERDUIN
WOORD VAN WELKOM DOOR HENK BLOEMEN,
“We proberen een gezonde samenleving te creëren waarbij de nadruk ligt op de beschikbaarheid van biociden en het juiste gebruik ervan. Genoeg biociden, biociden genoeg!” “Vandaag zijn wij samengekomen om elkaar te informeren over dit onderwerp, met elkaar in contact te komen en in groepjes de thema’s nader te bespreken. Ons netwerk is een netwerk van leden, voor leden en door leden.”
9 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
COÖRDINATOR KENNISNETWERK BIOCIDEN
EXPERTISEBESPREKING
11 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
Alle aanwezigen werden opgedeeld in vier groepen om te discussiĂŤren over onderwerpen binnen hun expertises. De onderwerpen waren: desinfectie, balseming, conservering en plaagdierbeheersing.
“Er zijn momenteel stoffen op de markt zonder dat we precies weten waaraan we blootstaan. Het is belangrijk om het middel te registeren, omdat je dan precies weet waar je mee werkt.” “Formaldehyde is voldoende onderzocht. Het hoeft niet ingewikkeld te zijn om een stofdossier te maken’
13 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
QUOTES BALSEMING
BALSEMING
Wat moet er nu gebeuren om dit wel onder de wet te krijgen? Er is sprake van beginnende innovatie: een product waarmee als het ware de communicatie tussen de bacteriĂŤn wordt verstoord, zodat de bacteriĂŤn die rotting veroorzaken niet de overhand krijgen. De vraag doet zich voor of dit middel een biocide is. Voor het Ctgb geldt: als het middel bedoeld is de effecten van een schadelijk organisme te voorkomen dan is het een biocide. De groep besluit het gesprek ook na dit symposium voort te zetten.
15 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
Producten voor balseming vallen onder de Biocidenverordening maar er is in twintig jaar nog geen product langs geweest bij het Ctgb. Dit geeft de problematiek bij dit gebruik helder aan. Wel is er sprake van enige verbazing bij de gebruikers: men dacht dat het gebruik goed geregeld was.
QUOTES DESINFECTIE “Er wordt heel veel onzin gepredikt, maar er is maar heel weinig bekend.” “Doordat we steeds meer weten, gaan we steeds meer dingen verbieden, zonder dat we daar alternatieve stoffen voor in de plaats hebben. Er komt een keer een totale onbalans.” “Programma Zembla maken is makkelijker dan je echt verdiepen in biociden.” “Er zit geen goud geld in desinfectie, de verdiensten komen meer van de service, technologie en diensten die daarbij horen.”
17 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
DESINFECTIE
De centrale vraag moet zijn: hoe stellen we de hygiëne veilig? Die discussie moet niet alleen over middelen gaan. Door Milieu Centraal wordt wel herkend dat er een maatschappelijke onrust bestaat over het gebruik van middelen. Is er objectief onderzoek of er teveel desinfectiemiddelen gebruikt worden? De tegenstelling wordt benoemd: we hebben middelen nodig om gewenste hygiëne te bereiken. Maar gebruiken we de middelen goed? Een hygiëneprotocol is belangrijk waarbij het doel duidelijk moet zijn. Eerst reinigen, daarna pas desinfecteren indien nodig.
19 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
Het idee dat er maatschappelijke druk is om het gebruik van desinfectiemiddelen te beperken wordt niet door iedereen herkend. De leefomgeving en hoe we daar naar kijken verandert wel en zo ook de regelgeving. De vraag naar desinfectiemiddelen zal echter blijven bestaan, verwacht de branche.
QUOTES CONSERVEERMIDDELEN
“Ik ben soms verbaasd over de discussie over veiligheid van producten. Politici ventileren bepaalde meningen zonder specifieke kennis.” “Als de consument geen kennis heeft over bepaalde conserveer-middelen, dan is het belangrijk om de consument te informeren over het middel. Kijk naar het beeld dat de eindgebruiker heeft over het product. Consumentenonderzoek kan hierbij helpen.”
21 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
“Maatschappelijk gezien is er veel discussie over chemie. Ik vind dat jammer. Zonder chemie kunnen we niet het leven leiden, wat we normaal leiden.”
“Innovatie is te duur.”
Zonder chemie is het leven zoals het nu is niet mogelijk. Veel conserveringsmiddelen zijn nodig voor normaal gebruik van producten. Conserveermiddelen zijn essentieel voor diverse ontwikkelingen om mens en milieu beter te beschermen. Denk aan watergedragen verf die zonder conservering niet denkbaar zou zijn. Ook biobrandstof is zonder conservering niet mogelijk. Daarbij wordt wel erkend dat het van belang is om conserveermiddelen te reguleren: geen gebruik zonder toelating. Bij de toelatingsprocedure wordt veilig gebruik beoordeeld en daarna, is de verwachting van de branche, is verdere discussie over veilig gebruik overbodig. De wetgeving biedt echter ruimte voor voortschrijdend inzicht met betrekking tot de veiligheid van stoffen. De branche ervaart de toenemende eisen vanuit wet- en regelgeving die hier uit voort kunnen komen als een ‘moving target’.
23 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
CONSERVEERMIDDELEN
QUOTES PLAAGDIERBEHEERSING
“Het zou verstandig zijn als de overheid zijn verantwoordelijkheid neemt en een samen-werking initieert op basis van vertrouwen binnen de plaagdierbestrijding.” “Het aantal ratten in Nederland is vergroot. We kunnen echt niet zonder biociden in de bestrijding. Ratten vangen door middel van een val, valt niet mee. Om een plaag onder controle te krijgen, hebben we biociden nodig. Daarom willen we meer vrijheid in de bestrijding van plaagdieren.”
25 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
“Een aantal jaren geleden hadden we problemen met zwarte ratten in de regio Midden en Noord Limburg. We zijn toen met verschillende partijen rond de tafel gaan zitten en hebben samen een oplossing bedacht voor het rattenprobleem.”
“Meer voorlichting richting publiek. Gebruik de kennis vanuit het netwerk daarvoor. 95% van de mensen in mijn omgeving weten niet wat een biocide is.�
Het kernbegrip is vertrouwen; mensen moeten zich durven wenden tot de overheid. Informatie moet beschikbaar gemaakt worden, bijvoorbeeld: hoe (niet) met afval om te gaan, wanneer zijn ratten erg, wie is het aanspreekpunt, etcetera. Taken moeten bij lagere overheden belegd worden maar daar ook opgepakt worden: door gemeentes en provincies. Samenwerking met alle betrokken partijen moet opgestart worden. IPM staat voor een integrale aanpak, inclusief een voldoende breed middelenpakket. Het resultaat zal zijn dat het rodenticidengebruik teruggedrongen kan worden. De keerzijde van minder effectief bestrijden is de toenemende infectiedruk (bijvoorbeeld ziekte van Weil). Alternatieve –niet chemischemethoden zijn nog niet ver genoeg ontwikkeld of nog te duur.
27 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
PLAAGDIERBEHEERSING
“Ik denk dat negentig procent van de Nederlanders geen etiketten leest, dus informeren over het juist gebruik van biociden is een uitdaging.�
STELLINGEN
“Je moet kijken naar wat er nog niet geregeld is en op deze punten actie ondernemen.”
“Zorg dat er kennis aanwezig is bij mensen die weten hoe ze biociden moeten gebruiken.”
“De druk vanuit de “Bij mij thuis komt commercie is heel de inspectie niet hoog. Deze druk staat langs, maar bij innovatie in de weg.” mijn bedrijf wel.” “Ik vind dat er niet genoeg innovatie is op het gebied van bestaande bestrijdingsmiddelen. Het gebruik van bestaande middelen is nog lang niet uitgeput.”
29 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
De deelnemers werden opgesplitst in kleine groepjes om te discussiëren rondom verschillende stellingen.
GUUS ABERCROMBIE SCHÜLKE & MAYR BENELUX
JOKE WEZENBEEK RIVM “Het is leuk om in kleine groepjes te discussiëren over de stellingen. Iedereen komt op deze manier aan het woord. Het valt me op dat mensen onder de indruk zijn van de kennis van anderen.”
DIANE HEEMSBERGEN MINISTERIE VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU “Ik vind het fantastisch dat mensen zo vrij praten tijdens de discussies. Vandaag ben ik hier om de discussie aan te gaan over de oplossingen voor problemen die er zijn.”
31 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
“We zijn producent van biociden, dus ik wil vandaag de aandacht vestigen op de voordelen en positieve kant van biociden.”
33 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
LAGERHUISDEBAT
35 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
De deelnemers van het symposium discussieĂŤrden over stellingen die ze eerder die dag zelf hebben geformuleerd.
De overheid moet aan naming and shaming doen. Er moet een zwarte lijst komen met notoire overtreders. “Wij moeten behoorlijk investeren om onze producten op de markt te houden. Degenen die zich niet aan de regels houden, mogen wat mij betreft op een zwarte lijst komen.” “De goeden lijden onder de slechten. De rotte appels verpesten het voor de rest.”
Kennisnetwerk Biociden sluit goed aan bij de praktijk. “De vraag is wat de praktijk is. Als het gaat over netwerken, regelgeven, dan denk ik dat je binnen het netwerk veel kunt vinden wat daar goed op aansluit.” “Het kennisnetwerk doet zo veel de leden willen. Als je geen vraag stelt, dan krijg je ook geen antwoord. Het kennisnetwerk dat zijn wij.” “Ik zou willen dat de dingen die spelen in de industrie, bekend worden bij de overheid. Bij de mensen die daar beslissingen over nemen.” “Je moet alle groepen die deelnemen aan het proces uitnodigen en samen rond de tafel zetten. Je moet gezamenlijk een probleem definiëren en samen naar een oplossing zoeken. Begrip is de basis voor hoe je verder gaat.”
“Biociden moeten toegang krijgen.� 37 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
“De huidige wetgeving vormt een drempel om met een nieuw product op de markt te komen.�
“We hebben een vrij grote R&D afdeling in onze organisatie, die constant op zoek is naar nieuwe werkende stoffen. Het is momenteel extreem moeilijk om nieuwe stoffen te introduceren ten opzichte van bestaande werkende stoffen.” “Het aanbod van actieve stoffen wordt steeds kleiner” “Ik val over het woord onvoldoende. Ik denk dat bedrijven momenteel bestaande stoffen uitmelken.” “Je kunt elders buiten Europa wel degelijk testen.” “De markt is relatief klein. Je moet het gezamenlijk doen.” “De wetgeving die opgedrongen is, is te duur.”
39 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
De industrie heeft nog onvoldoende de bodem opgezocht in het kader van innovatie, op het gebied van bestaande werkzame stoffen.
41 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
“Hoe meer voorlichting, hoe beter”
43 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
INFORMATIE VAN BUITEN NAAR BINNEN HALEN Het organiseren van excursies naar praktijksituaties en meer voorlichting geven over nut en noodzaak van biociden, zijn twee van de vele ideeën die aan het einde van het symposium Kennisnetwerk Biociden werden geopperd door deelnemers. De dag leverde ontzettend veel input op waar het kennisnetwerk zich de komende tijd over kan buigen.
Andere ideeën van deelnemers waren onder andere om in het onderwijs meer aandacht te besteden aan biociden en het gebruik ervan en om een experimenteerruimte op te zetten voor innovatie. In een denkbeeldige cirkel van invloed en betrokkenheid opperden de deelnemers de ideeën die ze eerder die dag hadden opgedaan tijdens de interactieve sessies waarin over verschillende thema’s en stellingen gediscussieerd werd. De organisatoren van het symposium José Vos, Anton Rietveld en Kees Le Blansch zijn
blij met de enorme hoeveelheid input die de aanwezigen hebben gegeven tijdens de verschillende sessies. Rietveld: “Wat mij opviel is de passie waarmee de aanwezigen over dit onderwerp spreken. Mensen willen een hoop, de input was echt enorm. Nu gaan we onderzoeken wat we met de ideeën kunnen doen. We willen het netwerk zoveel mogelijk betrokken houden bij het vertalen van de inzichten van vandaag naar concrete acties. We zitten met zijn allen in dit schuitje en door samenwerking en verbinding kunnen we een enorme slag maken.” >
45 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
> Ook Vos is enthousiast over het Rietveld: “Wij als coördinatoren verloop van het symposium en blij van het netwerk komen niet met met alle input die het heeft de innovatieve oplossing, maar opgeleverd. Vos: “Wat er binnen kunnen wel faciliteren. We kunnen het Kennisnetwerk gebeurt, is niet ervoor zorgen dat verschillende altijd zichtbaar voor iedereen. partijen elkaar ontmoeten.” Andersom geldt dat natuurlijk ook, want er gebeuren ook dingen “Als coördinatoren van het netwerk buiten ons gezichtsveld. Doordat zijn wij in staat om dingen op mensen op een symposium als poten te zetten, bijvoorbeeld door vandaag samenkomen, kunnen we het organiseren van themaonze inzichten met elkaar delen.” bijeenkomsten in de toekomst, maar de netwerkleden moeten PLATFORM zelf hun behoeften kenbaar maken en hun input geven.” Het Kennisnetwerk Biociden is een platform waarbinnen mensen Rietveld: “Het is belangrijk dat de zich met elkaar kunnen verbinden leden zich eigenaar voelen van de en informatie gedeeld dan worden. problematiek die we besproken Vos: “De groep van aanwezigen hebben. Ik heb de indruk dat de was divers vandaag. Dit is mensen die vandaag aanwezig belangrijk, omdat je heel goed waren graag mee willen denken ideeën kunt opdoen door met over oplossingen voor bestaande anderen in gesprek te gaan die problemen. Ik wil daarom elk lid een andere rol hebben binnen het uitnodigen om met hun signalen netwerk. We willen ruimte bieden en ideeën bij ons aan te kloppen. waarbinnen mensen elkaar vinden Benader ons, zet iets op de kaart, en met elkaar kunnen praten.” of start zelf een bijeenkomst.” Belangrijke inzichten die verzameld zijn op het symposium waren volgens Vos en Rietveld onder meer de noodzaak van een maatschappelijke dialoog over biociden. Daarnaast werd het inzicht bevestigd dat innoveren in de sector moeilijk is, maar niet onmogelijk.
OVERDRACHT COÖRDINATORSCHAP
47 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
José Vos kreeg op het symposium officieel het stokje van het coördinatorschap doorgegeven van Henk Bloemen. Vos is nu de nieuwe coördinator van het Kennisnetwerk Biociden.
PLENAIRE TERUGKOPPELING
49 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
“Aandacht voor biociden binnen opleidingen�
i nv
bet
rok
ken h
loe
d
ei d
De theorie van Stephen Covey: beweeg van de cirkel van betrokkenheid naar de cirkel van invloed.
51 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
“Leven zonder micro-organismen kan niet. We leven samen en zijn afhankelijk van bacteriën. Anders omgaan met bacteriën! Maak niet alles dood, maar stuur met diverse methodieken! Alle bacteriën doodmaken is het creëren van resistente bacteriën. Een wereldwijd groot probleem!”
COLOFON Kennisnetwerk Biociden Web: www.kennisnetwerkbiociden.nl Mail: info@kennisnetwerkbiociden.nl Organisatie JosÊ Vos Anton Rietveld Kees Le Blansch Met dank aan o.a. Jan de Rooy Jan Willem Andriessen Michel Witmer Hans Razenberg Lara Peters Gerard van Meurs Marleen Verboeket Johan van Rooij Auteurs Jeroen van Nerven - Teamleider Charlotte Porskamp - Art Direction Joris Spanbroek - Illustraties Romy Willems - Illustraties en Magazine Design Michèle Giebing - Fotografie Nina Stegeman - Tekst Visuele Notulen Web: www.visuelenotulen.nl Tel: +31 6 30 07 76 75 Mail: info@visuelenotulen.nl Met een team van creatieve professionals, heeft Visuele Notulen voor de verslaglegging van dit evenement gezorgd.
Kennisnetwerk Biociden
53 Kennisnetwerk Biociden | 13 oktober 2016
BIOCIDEN GENOEG GENOEG BIOCIDEN