S amen de d ementi ezorg v a n morgen o ntwikk elen! 27 maar t 2 0 1 4
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
“ Ik k o m v an u i t p ers o o nl i jke int eresse. Ik vol g e e n m as te r Ind ust r i en ont wikkel p ro d u c te n v o o r m en s e n met dement ie. Ik b e n v o o ral b e n i eu w d naar de research o p dat g eb i e d . Ik b en ook benieuwd n a a r he t p e rs p e c ti ef v an waar uit ver t eld z a l w o rd e n . Ik v i nd he t vaak t e negat ief e n s o m b er i n p l aats v an dat er vanuit m o g el i j k h e d en e n o p l o ssingen wordt g e d ac ht.”
Mar j olein Winter man s B ejaardenz org v r ij z elfstandigen en dementerenden
“ I k wa s n o g n i e t e ch t b e ke n d me t h e t p ro j e ct , ma a r h o o rd e e r va n v ia V i t a l i s . I k b e n vo o r a l b e n i e u wd n a a r h e t l a a t s t e n i e u ws o p h e t g e b i ed v a n d e me n t i e e n h o o p o p h a n d va t t e n o m me n s e n d i e l e ve n me t d e men tie z o g o e d mo g e l i j k t e ku n n e n behandelen.”
E. C ampfens Vitali s behandelg roep
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
“ W i j ho o rd en v an d e d ag via het int r anet va n J o ri s Zo rg e n w aren met een b e n i eu w d . Ve ro ni q u e w a s al bekend met In n ov ate De m en ti a v anuit de opleiding Ca s em anag er D e m en ti e zorg die ze pas h e e f t af g es l o ten . We h open op een hele h o o p i n f o r m ati e w aar m ee we wat kunnen i n De h u i s k am er.”
L eonie Keulers Jor i s Z org, Hui skamer projec t
“Ik ben hier vanuit een beroepsma ti g e int eresse. Ik mer k dat client en gr a a g zo lang mogelijk t huis blijven wonen en voor mij st aat de client cent r a a l . I k hoop t e horen over ont wikkelinge n d i e lang t huis wonen op een ver ant wo o rd e manier mogelijk maken. ”
Peter Br uinen GGzE, C entr um O uderenpsychiatr ie
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + “ Jul l i e al s h u l p v e r l e n e r s w orden da g e lijk s ge confro n t e e rd m e t d e w er kel i j kh e id v a n h e t l e v e n m et dem e n t ie . �
Mar ie-L oui s e Voss e n
Lid Raad van B estuur G G zE
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + S t and van z a k e n w a t be t reft I nn o v a t e D e m e n t i a D r. Li s elore Snaphaan G G z E projec tleider
Dr. Liselore Snaphaan is senior wetenschappelijk medewerker en projectleider van Innovate Dementia bij GGzE en initiator van dit symposium. Innovate Dementia staat volgens haar voor het ontwikkelen van hulpmiddelen om mensen met dementie zo lang mogelijk thuis te laten leven. In Nederland richt het project zich op het speerpunt licht en de effecten van lichtgebruik op dementie. Een begrijpelijke keus gezien de thuislocatie van het project: de ‘lichtstad’ Eindhoven.
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innovate Dementia stelt de persoon met dementie centraal. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de Living Lab Methode. In deze methode werken zorginstellingen samen met mensen met dementie, mantelzorgers en bedrijven om behoeften te onderzoeken, producten te ontwikkelen en deze producten in thuissituaties uit te testen, om ze marktklaar te maken. Er zijn al flink wat producten getest in de Living Lab Sessies. Bijvoorbeeld de PhysiCAL, een interactief planbord met magneetjes. Hierop kunnen mensen hun dagtaken bijhouden en het geeft een alarmsignaal ter herinnering aan bepaalde taken, zoals het innemen van medicijnen. Andere producten zijn het Vitaallicht, een lamp die met verschillende lichtkleuren een vitaliserend of juist ontspannend effect teweegbrengt en het WelThuisKompas, dat in plaats van altijd naar het Noorden, altijd naar huis wijst. Feedback is in alle gevallen van groot belang gebleken. Informatie over hoe gebruiksintensief het was, dat apparaten te groot bleken voor gebruik thuis of dat de gebruiksvriendelijkheid te wensen over liet, kon meteen worden geimplementeerd in nieuwe ontwerpen en verbeteringen. “Door samen te werken kunnen we de dementiezorg van morgen creëren” aldus Dr. Liselore Snaphaan
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + “I nno vat i e mo e t s a m e n met de cl ië n t e n e n hun m ant e l z o rg e r s plaat s vi nd e n , z o d a t ont wi kkel d e p ro d u c t e n oo k daadw e r k e l i j k a a n h u n be hoeft en z i j n a a n g e p a s t ”
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + Inno vat i es i n d e m e n t i e e n be hoeft e a a n o n d e r z o e k Prof. dr. Ros e-Mar ie D rรถes
V U medi s ch centr um in Amsterdam
Zorg moet efficienter en effectiever, zodat meer mensen ervan kunnen profiteren, volgens professor Drรถes. Dat betekent innoveren vanuit het perspectief van de client. Zorg moet geleverd kunnen worden op maat, gepersonaliseerd: behoeftegestuurde zorg. Dit gaat niet alleen om de zorgbehoefte van mensen met dementie, maar ook om andere problemen waar zij tegenaan lopen. Hoewel mensen met dementie zelf vaak een lagere behoefte ervaren dan hun naasten en verzorgers, zijn er onvervulde behoeftes geconstateerd op het gebied van geheugen, dagactiviteiten, gezelschap en informatie. Om deze behoeftes te vervullen, zijn een aantal innovatieve zorg- en ondersteuningsmethoden ontwikkeld. Tijdens het ontwikkelproces bleek
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
dat gecombineerde ondersteuning, aan zowel personen met dementie als mantelzorgers, het meest effectief is. Ook kwam uit tests naar voren dat multi-componentprogramma’s, die tegelijk informatie en sociale, praktische en emotionele steun bieden, het meest succesvol zijn. Op basis van deze en andere bevindingen werden een hoop verschillende producten ontwikkeld, waaronder allerlei communicatiemiddelen en geheugensteuntjes. Belangrijke projecten waren het Starproject en Rosetta. Het starproject was een Europees project voor online training in dementiezorg. Rosetta integreerde drie eerder ontwikkelde technologieÍn: Cogknow, het Early Detection System en UAS. Cogknow is een elektronische assistent die begeleidt bij geheugen, veiligheid, activiteit en communicatie. Het Early Detection System maakt gebruik van sensoren om al het gedrag thuis te monitoren, waardoor snel duidelijk wordt wanneer activiteiten controle behoeven of wanneer er opvallende veranderingen in gedrag plaatsvinden. UAS is gericht op valsituaties. Het systeem geeft een alarmsignaal af wanneer mensen liggen op plekken in huis waar ze niet verwacht worden te liggen. Door deze systemen samen te voegen, draagt Rosetta bij aan het voorkomen van overbelasten van mantelzorgers en het mogelijk maken dat personen met dementie langer veilig en autonoom thuis kunnen blijven wonen. Wel moet de balans tussen de autonomie van degene met dementie en zijn of haar privacy, streng bewaakt blijven.
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + “I k ho ud ni e t v a n i n n o v e re n en ni et van n i e u w. H oe m eer a l l e s h e t z e lf d e bli j ft , ho e b e t e r. To c h is mi j n o nde r z o e k a lt ijd ge r i cht op i n n o v a t ie . Je m o et m e e . �
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + “ M ens en vi n d e n h e t f ijn om vanui t h u n z ie k t e e e n b i j dr age t e k u n n e n l e v e re n . Het s t i m ul e e r t e e n g e v o e l v an ei genw a a rd e . � Reac tie uit het publiek
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + Inno vat i es v o o r m e n s e n d ie le ven m et d e m e n t ie Prof. D r. Jan Ste yaer t
E x per ti s ecentr um D ementie Vlaanderen
Professor Steyaert valt met de deur in huis en zet de zaal meteen aan het denken. Het doel van zijn presentatie is niet de laatste snufjes op het gebied van technische ondersteuning bij dementie te bespreken, maar om maatschappelijke visie daarop aan de kaak te stellen. De afgelopen honderd jaar is de gemiddelde levensverwachting sterk gestegen en van al die extra jaren wordt een steeds groter deel in gezondheid doorgebracht. Toch valt er ook een toename te constateren van leeftijdsgebonden chronische ziekten. Hiermee moeten we als maatschappij leren omgaan. De zoektocht naar wat goede zorg nu eigenlijk is, richt zich inmiddels niet meer op residentiĂŤle zorginstellingen, maar meer op zorg thuis. Niet alleen willen mensen graag zo lang mogelijk thuis blijven, ook scheelt het
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
waanzinnig in de portemonnee van zowel het individu als de maatschappij. Bovendien is de bouw van residentiele zorghuizen is niet snel genoeg realiseerbaar en is er niet genoeg personeel. ‘Ageing in place’ kan ondersteund worden op verschillende gebieden. Om te beginnen moet gewerkt worden aan de maatschappelijke beeldvorming. Waar in het verleden kanker en aids de aandoeningen waren waarover haast niet gesproken mocht worden, heeft nu dementie te maken met een enorm negatieve maatschappelijke beeldvorming. Verder zouden ambulante diensten aan huis uitgebouwd en verstevigd moeten worden en is de communicatie en het sociale netwerk van verzorgend personeel van groot belang. Goede organisatie zou kunnen zorgen voor duidelijkere communicatie tussen alle verschillende deeltijdverzorgers waarmee iemand met dementie te maken heeft. Ook de mantelzorgers moeten hierin echter niet vergeten worden. Wanneer de mantelzorger de juiste informatie en ondersteuning krijgt, kan dit tot wel twee jaar uitstel van residentiële zorg betekenen. Tot slot zijn goede hulpmiddelen en woningaanpassingen ook volgens professor Steyaert onmisbaar. Hoewel er een hoop ontwikkeld wordt, komt lang niet alles bij de cliënten terecht die het nodig heeft. Er zou vooral onderzoek gedaan moeten worden (en meer gedaan moeten worden met het bestaande onderzoek) naar het proces tussen het bestaan van goede hulpmiddelen en de bekendheid ervan bij de doelgroep.
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + “Het beel d d a t h e e r s t v a n v ergr i j z i ng i s n e g a t i e f : brom m end e , k n o r re n d e , ont evrede n m e n s e n . Bi j z onder ; j e z o u t o c h d enken da t e e n s t i j g i n g v an de l ev e n s v e r w a c h t in g met der t i g j a a r in d r ie ge ner at i es ie t s p o s it ie f s is .�
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Prof. D r. Jan Ste yaer t - E x per ti s ecentr um D ementie Vlaanderen
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + H et effect v a n lic h t o p d epres s i e e n s l a a p b ij mens en m e t d e m e n t ie D r. El s Møst
Philips Res earch, Eindhoven
Licht is een van de belangrijkste vormen van input om onze biologische klok te reguleren. De biologische klok op zijn beurt is belangrijk voor onze hormoonproductie en dus ook bepalend voor ons gedrag. Lichttherapie kan dus helpen de biologische klok te reguleren wanneer deze ontregeld is, en zo het gedrag van patiĂŤnten beĂŻnvloeden. Lichttherapie heeft bovendien weinig bijwerkingen en is vooral heel fijn voor patienten die geen medicatie tolereren of er niet goed op reageren. Hoewel al veel bekend was over het effect van licht op de biologische klok bij ouderen die al langer leven met dementie, is in dit onderzoek voor het eerst het effect gebleken op jongere personen die zich in de eerst stadia van dementie bevinden.
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Er is een aantal factoren naar voren gekomen waarmee rekening gehouden moet worden bij het ontwerp van lichttherapie voor ouderen. Zo zien bijvoorbeeld anders dan jonge mensen. Door een vergeling van de lens wordt blauw licht geblokkeerd, wat nu juist belangrijk is voor de biologische klok. Heller, blauwer licht, is voor ouderen dus effectiever. Hoewel blauw licht heel goed is voor de biologische klok, wordt het wel als erg ongezellig ervaren. Het is dus van belang om de balans te bewaren. Er is namelijk ook de mogelijkheid om licht te gebruiken voor ambiance. Kleurlicht kan gebruikt worden voor de verpersoonlijking van bepaalde ruimtes, zoals eigen kamers, voor aanpassing aan de stemming of voor een duidelijke afbakening van bepaalde dagdelen of taken. Lichttherapie zou in de toekomst gebruikt kunnen worden in een holistische, interactieve en persoonlijke aanpak, gecombineerd met andere technologieen. Toepassingen zouden hun weg kunnen vinden in verschillende techonologieĂŤn, zoals een daglichtcurve, die met verschillende tinten licht de curve van het daglicht nabootst in een binnensituatie of bijvoorbeeld een stick met daarop niet alleen de eigen muziek van een alzheimerpatiĂŤnt, maar ook zijn eigen kleur, zodat hij situaties naar zijn eigen voorkeuren en gewenningen kan aanpassen.
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + “I edereen w e e t : Al z hei m er b e t e k e n t ge heugenp ro b le m e n . S l aapprob l e m e n z i j n onder bel i c h t . Z o d r a d e z e echt er o psp e le n , w o rd e n pa t i ënt en v a a k a a n e e n zorgi ns t el l i n g o v e rg e d r a g e n . 2 4-uur s z o rg is g e w o o n te veel voo r d e mant el z org e r. ”
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
“ O n d erw e rp e n d i e b i j m ij opkwamen na d e ee rs te tw e e p res e n ta t ies waren; het b e ko s ti g en v an d e p ro duct en, zaken o ve r d e i m p l e m en tati e, wie int roduceer t d e m i d d el en aan c l i ën ten, wie begeleidt z e t i j d e n s h e t p ro c e s o m handelingen a a n te l ere n ? D e pres e n tati e v an d r. Jan St eyaer t die e r n a v o l g d e b ean tw o o rdde ver volgens ve l e v an m i j n v rag en , e en leuk en t o e v al l i g g e g ev en v o o r mij deze dag.” He nr iët te Kneli ss en D e Z org g roep Noord- en Midden-Limburg
“Het symposium was helemaal gewel d i g ! Ik vind het heel goed dat zoiet s kan op deze manier, zonder kost en t e bet alen om aanwezig t e mogen zijn. H et onderdeel over licht t her apie vond i k heel int eressant . Een dag als deze mag v a k er georganiseerd worden. Het zou daa rb i j fijn zijn als er een soor t mailing is o m op de hoogt e t e blijven van alle ev ents .”
D iet Kraay vanger Nachtdienst in Huiz e Verstakker
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
“ Ik b en al s p artn e r b e trokken bij het p ro je c t, d us w as er al e rg bekend mee. To ch w as he t v o o r m i j e rg leer zaam. Ik h oud m e b ez i g h e t o nt wer p van t o e pas s i n g en e n h e t w as voor al heel n u t ti g o m d e v rag en u i t het publiek t e h o ren e n te m erk e n d at er t och zulke ve r s c hi l l en b es taan tus sen vergelijkbare p ro je c te n .�
Rian de Jong O nderz oeker Techni s che Universiteit Eindhoven
+ + + + + + +
+ + + + + + +
+ + + + + + +
+ + + + + + +
+ + + + + + +
+ + + + + + +
+ + + + + + +
+ + + + + + +
+ + + + + + +
+ + + + + + +
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + +
+ + + + + + +
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
C olofon Dit magazine is opgesteld door “visuele notulen” en is gebaseerd op het symposium zorgprofessionals Innovate Dementia een initiatief van GGzE centrum ouderenpsychiatrie en de afdeling Onderzoek en Ontwikkeling, meer specifiek door de projectgroep Innovate Dementia. Het symposium is mede georganiseerd door Brainport Development NV en inhoudelijk tot stand gekomen door Dr. Liselore Snaphaan (projectleider Innovate Dementia GGzE), Prof. Rose-Marie Dröes (onderzoeker VU medisch centrum Amsterdam), Prof. Jan Steyaert (onderzoeker Expertise Centrum Dementie Vlaanderen), Dr. Els Møst (onderzoeker Philips Research) en door alle deelnemers van het symposium. Innovate Dementia project mede mogelijk gemaakt wordt door het INTERREG IVB NWE programma (EFRO)
Innova t e D em ent i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
www.visuelenotulen.nl info@visuelenotulen.nl +31 (0) 6 30 07 76 75 Magazine design: Diederik Vrijhoef Michael Kluver Redactie: Diederik Vrijhoef Lisa Vorst Teksten: Maud van Loenen Fotografie: Liza Kraan
Innova t e D ement i a , s a men d e d e m e n t i e z o rg v a n m o rg e n o n t w i k k e l e n !
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +