GEZONDE WIJK IN PRAKTIJK
Werkbezoek Overvecht 8 maart 2012
“De gezonde wijk door de bril van Overvecht”
Gemeente Utrecht en Achmea werken samen aan een betere gezondheid voor Utrechters.
“Wat voor ons heel belangrijk is, is het succes van een stevig netwerk.” Sabine Quak - Gemeente Utrecht / GG&GD Judith van de Mast -Achmea ii Procescoordinatoren Gezonde Wijk Overvecht
Sabine Quak Gemeente Utrecht / GG&GD Judith van de Mast Zorgverzekeraar Achmea Hilde Timmerman Ministerie van BZK Laetitia Kuijpers Ministerie van VWS linking pin BZK/VWS
Voorwoord
G
a in gesprek met enthousiaste mensen in de wijk, niet te veel denken maar doen! Zoek naar kansen! Dit was de boodschap van de professionals van Gezonde wijk Overvecht aan de deelnemers van de bijeenkomst Gezonde Wijk in Praktijk: werkbezoek Overvecht op 8 maart in Cultuurhuis Stefanus in Utrecht Overvecht. Op deze dag hebben de partijen van Gezonde Wijk Overvecht een inkijkje gegeven in het succes van hun samenwerking. En de ministeries BZK en VWS hebben het e-boek Gezonde Wijk in Praktijk gelanceerd. Via deze visuele notulen kunt u terugkijken op deze middag of als u niet aanwezig was de middag toch meebeleven.
In Gezonde Wijk Overvecht werken Cumulus Welzijn, Indigo (eerstelijns GGZ), Stichting Overvecht Gezond! (geĂŻntegreerde eerste lijn), zorgorganisatie Careyn, gemeente Utrecht en Achmea (is een samengaan van Achmea Zorg en Agis zorgverzerkeringen) sinds 2008 intensief samen. De resultaten van de samenwerking zijn veelbelovend: volwassen inwoners van Overvecht bewegen meer en de zorgkosten zijn gedaald met 4 procent. Daarnaast is door aanpak op (voor)scholen en in het welzijnswerk het overgewicht onder kinderen in de basisschoolleeftijd gedaald van 26% naar 20%. Succesvolle ontwikkelingen en projecten binnen deze aanpak zijn tijdens het werkbezoek uitgebreid besproken. De coĂśrdinatoren
gingen ook in op het proces om tot deze samenwerking te komen. Op www. utrechtgezond.nl vindt u meer informatie over Gezonde Wijk Overvecht.
en Inge Vossenaar, directeur Woon- en Leefomgeving van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties lanceerden het e-boek Gezonde Wijk in Praktijk op 8 maart. Gezonde Wijk in Overvecht is één van steden die meedoet Praktijk geeft voorbeelden en successen uit aan het landelijke experiment Gezonde de praktijk van steden. Het geeft lessen en tips Wijk als onderdeel van de wijkenaanpak. aan woningbouwcorporaties, bestuurders, In totaal zijn er dertien steden de afgelopen zorgprofessionals, zorgverzekeraars en drie jaar met dit experiment aan de andere geïnteresseerden om sneller tot slag gegaan: Amsterdam, Arnhem, Den gezonde wijken te komen. Gezonde Wijk Haag, Deventer, Dordrecht, Eindhoven, in Praktijk is te vinden op: Enschede, Heerlen, Leeuwarden, Nijmegen, Utrecht, Rotterdam en Zaanstad. Zij doen http://bit.ly/wHsSzU dit met ondersteuning van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Tijdens het laatste deel van het programma en het ministerie van Binnenlandse was er volop gelegenheid vragen te Zaken en Koninkrijksrelaties. Opzet is de stellen aan de verschillende partijen die gezondheid van bewoners in wijken met de succesvolle samenwerkingsaanpak in achterstandsproblematiek te verbeteren Overvecht hebben opgezet. Ook tijdens met een langdurig gezamenlijke aanpak. De de afsluitende borrel werden - onder experimenten brengen hiermee het thema het genot van een heerlijk hapje van de van VWS Zorg en sport dicht in de buurt Colour Kitchen - ervaringen uitgewisseld. uit de landelijke nota Gezondheid dichtbij Dit alles onder bezielende leiding van de in de praktijk. dagvoorzitter Cees van Eijk Marianne Donker, directeur Publieke Wij hebben veel enthousiaste en Gezondheid van het ministerie van geïnspireerde reacties van de deelnemers Volksgezondheid, Welzijn en Sport, ontvangen!
“De oplossing ontstaat in de wijk”
“De kosten zijn ver boven verwachting”
“De kosten zijn bovengemiddeld”
“We moeten andere manieren vinden om de zorg te organiseren. Daarvoor zijn doorbraken in de organisatie van zorg en welzijn nodig. En dat begint in de wijk”
“Het heeft geen zin om nog meer zorg aan te bieden, terwijl de problemen heel ergens anders liggen”
Patrick Edgar, senior manager eerst lijn Achmea
“De gezondheidsverschillen in ons land nemen toe. Dat is niet acceptabel”
“Durf je eigen belang op tafel te leggen en wees daar helder in”
Victor Everhardt - Wethouder gemeente Utrecht
“Op zoek naar de oplossing voor vage klachten”
“Theatergezelschap Kapok illustreert in 2 delen hoe ingewikkeld de problematiek is, geen protocol voor te maken�
“Een integrale aanpak van scholen en welzijnswerk hebben het percentage kinderen met overgewicht doen dalen van 26 naar 20%”
“Zorgkosten dalen met 4 % door meer in eerste lijn en minder in tweede lijn”
“Volwassenen bewegen meer”
Judith van de Mast, Achmea Procescoordinator Gezonde Wijk Overvecht
“Onze rol van procescoordinator is de smeerolie van Gezonde wijk Overvecht”
“Integrale gebiedsgerichte inzet loont”
Sabine Quak, Gemeente Utrecht GG&GD Procescoordinator Gezonde Wijk Overvecht
“Mensen die ervoor willen gaan, zich willen verbinden en willen knokken voor een gezonde wijk zijn belangrijk voor succes”
“Luister naar de mensen die weten wat er speelt en ga op zoek naar de verbindingen”
“Aanpak is geen blauwdruk”
Bekijk deze presentatie op http://prezi.com/wlnw-7dqtxkj/gezonde-wijk-overvecht/
“Wij zijn begonnen met enthousiaste mensen, ongeacht hun positie of functie”
“Investeer tijd en maak een lange termijn commitment”
“Klein beginnen met de nadruk op samen”
V
eroni Larsen van LPBL maakte een Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse van de Gezonde Wijk. LPBL ondersteunt haar opdrachtgevers met economische analyses en concrete adviezen. De kracht van het economisch adviesbureau ligt in het structureren van complexe vragen. LPBL werkt met cijfers, maar heeft altijd oog voor de wereld hierachter. Je hebt een Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse gemaakt voor de Gezonde Wijk. Hoe heb je dit onderzoek aangepakt? “Er bestaat een standaard stappenplan voor dergelijke analyses. Er zijn twee modules. De eerste is het kwalitatief in beeld brengen
van de effecten van de aanpak. Daarbij kijken we naar de interventies die gedaan worden en de effecten die zij hebben, zowel bedoeld als onbedoeld. In een workshop met verschillende betrokken partijen, de zogeheten effectenarena, doordenken we dat. Vragen als ‘wie investeert er in de interventie?’ en ‘bij wie komen de baten?’ worden samen beantwoord. Dat hebben we gedaan voor elk spoor van de Gezonde Wijk. De tweede module is het kwantificeren, ofwel het uitdrukken in geld. Als je bepaalde effecten bewerkstelligt, wat levert dat de maatschappij dan op, zowel materieel als immaterieel? Om dat te berekenen maken we gebruik van kengetallen en modellen. Omdat er nog weinig systematisch effectonderzoek voorhanden is, is de MKBA Gezonde Wijk
“De Gezonde Wijk is sowieso in potentie maatschappelijk rendabel”
LPBL Maatschappelijke Kosten Baten Analyse
Veroni Larsen
in de eerste plaats een inschatting van de potentie van de aanpak. Dat is belangrijk om je te realiseren. Zo geeft het inzicht in de maatschappelijke baten van het terugbrengen naar het stedelijk gemiddelde van het aantal kinderen met overgewicht in een achterstandswijk. In hoeverre heeft een wijk baat bij projecten als deze? “De Gezonde Wijk is in potentie maatschappelijk rendabel. Het gaat daarbij niet per se over geld, meer over de kwaliteit van leven van de bewoners. Daar doe je het voor. Financieel gezien liggen er veel kansen in geïntegreerde eerstelijns zorg. Ik geloof vooral in een integrale wijkaanpak, waarbij gezondheid een onderdeel is. Het loont om te investeren in gezondheid in
achterstandswijken. Ter vergelijking: de Gezonde Wijk kost zo’n 4.000 euro per gewonnen levensjaar. Voor een APKkeuring is dat 80.000 euro, voor de Deltawerken zelfs 300.000, maar daar worden nooit vragen bij gesteld. Het is een andere manier van kijken, maar zo zie je wel dat de kosten tot kwaliteit leiden. Ook beïnvloedt het investeren in gezonde inwoners bijvoorbeeld de veiligheid in een wijk. Uiteindelijk is het vaak de gemeente die de kosten draagt, maar de inwoners hebben er baat bij.” Welke (maatschappelijke) kosten zijn er verbonden aan de Gezonde Wijk? “Onbedoelde bij effecten kunnen maatschappelijke kosten veroorzaken. Als mensen langer leven moeten wij dat als maatschappij ook bekostigen. Er komen dan dus meer zorg kosten voor ouderen, AOW en pensioenkosten. Die betalen we in de vorm van premies.” Welke conclusie kunnen we trekken uit jouw analyse? Vooral het investeren in jongeren loont. Het terugbrengen van overgewicht op jonge leeftijd levert een heel leven lang baten op. Maar, zoals gezegd, de analyse is indicatief. De komende tijd moeten we veel blijven investeren in onderzoek. We moeten kritisch kijken of de investeringen wel de effecten die we wensen teweegbrengen. Dat wordt nog te weinig gedaan. En toch, in potentie ziet het er hoopvol uit!”
E-BOEK Resultaten van 13 gemeenten
Kijk op http://www.experimentgezondewijk.nl/gezondewijk/eboek/eboekgezondewijk.pdf
Inge Vossenaar Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (Directeur Woon- en Leefomgeving)
“Voor gezonde wijken zijn gezonde mensen belangrijk”
“De Tweede Kamer heeft net ingestemd met de voortzetting van de Wijkenaanpak”
Marianne Donker Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Directeur Publieke Gezondheid)
“Zoek naar manieren om het leuk en uitdagend voor de mensen te houden”
“Door het e-boek te verspreiden willen we meer steden/wijken inspireren om mee te doen”
Het geheim van Overvecht: in gesprek met partijen
“De gezondheid van de Overvechtse bewoners gaat omhoog, waar ik erg trots op ben” Kobus Broerse - Fysiotherapeut Stichting Overvecht Gezond!
“Gezonde wijk Overvecht is besmettelijk. De samenwerking smaakt naar meer” Jacqueline van Riet - Bestuurder Stichting Overvecht Gezond!
“Ik ben erg trots op de samenwerking binnen het geintegreerde aanbod” Kees Sant - SPV, Indigo GGZ
“Ik vind het bijzonder dat we samen tot een gezamenlijke visie komen over wat goede zorg is” Elly Huisman - Teamleider extramuraal Careyn/Zuwe/Aveant
“Ik kan niet meer zonder de beweegtomtom van Tom (is beweegmakelaar)” Kobus Broerse - Fysiotherapeut Stichting Overvecht Gezond!
“We moeten het met elkaar uitzoeken omdat er geen blauwdruk voor een goede samenwerking is. Dat is erg inspirerend” Jelle van der Meer - Beleidsmedewerker, Cumulus Welzijn
“Ieder mens heeft een ‘dode hoek’, dus ook zorg- en welzijnprofessionals in de wijk. Samen komen we tot een completer beeld en oplossing.” Jacqueline van Riet - Bestuurder Stichting Overvecht Gezond!
“We zijn preventief aan het werk op het gebied van psychisch-sociale gezondheid. Ontspannen in Overvecht geeft veel positieve energie in de wijk” Astrid van den Broek - Wijkgezondheidswerk, GG&GD
@BartAndr Levendige gesprekken met professionals uit het hele land op bijeenkomst in Stefanus over succes #gezondewijk #Overvecht
@laurentdevries Passievol verhaal @SabineQuak vd GGD Utrecht over het succes van Overvecht #gezondewijk #megatrots
@LAMKuijpers Inspiratie #gezondewijk in de lucht! E-boek met successen en tips van steden over #gezondewijkinpraktijk
@JorienAernaudts Bijeenkomst #gezondewijk Overvecht was erg interessant, veel inspiratie op gedaan. Ben benieuwd naar het e-book!
@Almere Opvallend is de vrijheid in denken (niet opleggend) en hoe positief de professionals er tegenover staan.
@MirjamMascini Leuk, trots, inspirerend, van zz naar gg, 1 keuken, hechte samenwerking: kernwoorden professionals #gezondewijk overvecht
@Hilde1986 @Raedelijn Een blauwdruk is niet aan de orde & inspelen op de dynamiek van de wijk
Super geslaagd congres Gezonde Wijk in Praktijk: werkbezoek Overvecht #gezondewijk! E-boek Gezonde Wijk in praktijk gelanceerd!
@janvandenhoek Resultaten #gezondewijk : 11% meer volwassenen die bewegen; zorgkosten dalen met 4%; overgewicht kinderen van 26% naar 20%; Hulde @geralddez @annelies_a Goede bril, @SabineQuak! Geeft #gezondewijk kleur.
mooie bijvangst #gezondewijk aanpak. Glunderende bestuurders.
Ook in andere wijken in het land vinden experimenten Gezonde wijk plaats. Voorbeeld Amsterdam West
Projectleider de Gezonde Wijk Amsterdam (Nieuw-West)
Annelies Acda
A
nnelies Acda, werkzaam bij de GGD Amsterdam, is projectleidster van Experiment de Gezonde Wijk in Amsterdam. De focus ligt op buurt 5 in stadsdeel Nieuw-West. Wat was de aanleiding om het Experiment de Gezonde Wijk ook in Amsterdam op te zetten? “Er was een onderzoek gedaan naar leefomgeving en beweeggedrag en de uitkomst daarvan triggerde ons. De openbare ruimte werd namelijk best hoog gewaardeerd, maar niemand bewoog erin. In de wijkaanpak willen we meer aandacht voor gezondheid. We willen voornamelijk de relatie tussen gezondheid en fysieke omgeving aanpakken. Het is een stadsdeel
waar mensen te maken hebben met gezondheidsachterstanden, weten we uit cijfers. Ook is het een vernieuwingsgebied, al die wijken daar gingen op de schop. Als daar dan toch in geïnvesteerd wordt, dachten we, kunnen ze net zo goed gezondheidswinst meepakken.” Welke instanties werken er samen in uw stadsdeel? “Dat zijn het stadsdeel Nieuw-West, de Dienst Ruimtelijke Ordening, DMO Sport, woningcorporaties, universiteiten, de hogeschool(HvA) en natuurlijk de GGD, waar ik voor werk. Daarnaast pikken we per onderdeel nieuwe partners mee. Het is geen Experiment met een groot vooropgezet plan, maar aan ambities ontbreekt het niet. We richten ons vooral op kennismaking
“Een gezonde wijk is een wijk waar mensen in staat worden gesteld zich zonder belemmeringen goed te kunnen voelen” gestimuleerd. Het gaat dus vooral om wat er is gaan groeien uit de zaadjes die wij hebben geplant.” Wat is een gezonde wijk eigenlijk? “Dat blijft een moeilijke vraag. Ik denk dat het een wijk is waar mensen in staat worden gesteld zich goed te voelen, zonder belemmeringen. Dat lijkt mij een treffende definitie.”
tussen de verschillende instanties, zodat iedereen van elkaar weet waar ze het over hebben. Elkaar en elkaars taal leren kennen is volgens ons erg belangrijk. In onze gesprekken met betrokken partijen probeerden we erachter te komen met wie we wat konden bereiken en met wie niet. De enthousiastelingen hebben we eruit gepikt. Daar is veel uit voorgekomen.” Hoe verloopt die samenwerking? “Goed. Gisteren hebben we toevallig alle resultaten op een rijtje gezet. Het is leuk om te zien wat er allemaal niet gebeurd zou zijn als wij dit niet op gang hadden gebracht. De initiatieven zijn heel divers. Zo is er een natuurspeeltuin geopend, er is een interactief traject met jongeren geweest en er zijn gezonde burgerinitiatieven
Waar ben je het meest trots op? “Dat is niet zozeer op één project, maar meer op het olievlek effect. Er gebeuren onwijs interessante en innovatieve dingen en het blijft maar doorgaan. Die energie, daar ben ik trots op.” Welke resultaten hoop je nog te boeken? “Gezondheid op zich is geen doel. Het is belangrijk dat er vanuit alle geledingen uit de wijk aandacht is voor de rol die gezondheid kan spelen en de mogelijkheden die andere diensten, partijen en burgers hebben om zich goed te voelen. ’In de nieuwe preventienota is de doelstelling dat over tien jaar bewoners in de aandachtswijken zich net zo goed voelen als de gemiddelde Amsterdammer.’ Mijn vertrekpunt is dan ook of ik zelf oud zou willen en kunnen worden in Nieuw-West, en daar een steentje aan bij te dragen.”
Colofon Sabine Quak Gemeente Utrecht / GG&GD s.quak@utrecht.nl Judith van de Mast Achmea J.van.de.Mast@agisweb.nl Hilde Timmerman Ministerie van BZK hilde.timmerman@wwi.minbzk.nl Laetitia Kuijpers Ministerie van VWS la.kuijpers@minvws.nl
Gemeente Utrecht en Achmea werken samen aan een betere gezondheid voor Utrechters.
Visuele Notulen
Deze Visuele Notulen zijn gemaakt door: Ontwerp & redactie: Diederik Vrijhoef Illustraties: Marijke Timmerman Fotografie: Alphonso Steverink Interviews: Joris Postulart Visuele Notulen is een concept van CRE-AID Ook Visuele Notulen? www.cre-aid.nl diederik.vrijhoef@cre-aid.nl
Visuele Notulen 8-03-2012 www.cre-aid.nl