2 december 2016 ArtEZ Arnhem
Midterm Conference Midterm Conference 1
2 ArtEZ Arnhem
INHOUDSOPGAVE Kernteam kick off
6
Welkom Midterm Conference
10
Lunch break met prikkelende vraag
18
Next Move: de doelen en uitdagingen
28
Keynote
32
Bewegingsessie
40
Workshop deelvragen
42
Teamleden Next Move presenteren
52
Midterm Conference 3
4 ArtEZ Arnhem
EN
ER MOL
D EVA VAN
OCENT D S N A ET DE D I Z E O H EN WAT “ T I U R E 5 VAN T N VAN 202 E C O DANSD E D T ELKE E W MO N I ? N NNE /ZIJ?” 2025 KU J I H T F LEE WERELD
Midterm Conference 5
juiste wel de k li b e z ren “Is on n we le e n n u k at oeten blik? W blik? M e r e d n a et idee van die af van h l a a m rs? we hele t-weste ie n n e sters ere van we een and n a d e ” Gaan w krijgen? dialoog
CH
EN BOS NETTY VAN D
ent Dans ArtEZ BA Doc “Voor ons, de r naar hoog tijd mee t e h rd e w , g opleidin lang van iermee het be H . n e d e tr te een buiten s vak/beroep n o r o vo id e rh voor meer zichtbaa ducatie dient se n a D … n ve in mijn impuls te ge te zijn en kan k lij ke n a g e to iedereen n zijn voor de antwoorde n va n é é g n belevi agstukken.” happelijke vra c ts a a m e rs e div
6 ArtEZ Arnhem
“Alles is in beweg ing gekomen in dit tijds gewricht. We zijn in een trans itiefase terechtgekomen. M et Next Move maken we da ar dankbaar gebruik van.”
Midterm Conference 7
8 ArtEZ Arnhem
“HET IS HEEL GOED MOGELIJK OM TE BEWIJZEN DAT DANS DE MOEITE WAARD IS. EN DAT IS DOOR MENSEN HET ZELF TE LATEN DOEN.” Midterm Conference 9
EN BOSCH
NETTY VAN D
erking met in de samenw il e h n e zi ij “W ingen t Dans opleid andere Docen aal. ls internation a l a a n o ti a n l zowe ben BA en collega’s heb le a n o ti a rn te we Onze in s daar kunnen n a D t n e c o D MA varianten men.” rbeeld aanne een mooi voo
NETTY VAN
DEN BOSCH
“DOOR DE P EER REVIEW ZIJN WIJ BETER O P DE HOOGT E VAN DE VISIE S EN MISSIE S VAN DE AND ERE OPLEIDIN GEN DOCENT DA NS… DAAR DOOR IS DE STAP N AAR MEER NATIONALE SAMENWER KING MAKKELIJK ER GEWORD EN.”
10 ArtEZ Arnhem
Midterm Conference 11
12 ArtEZ Arnhem
“NEXT MOVE THEMA; ‘REDEFINING THE PROFESSION OF THE DANCE AND MUSIC TEACHER’. ONS DOEL IS TE KIJKEN NAAR DE ROL VAN DANSEDUCATIE IN DE TOEKOMST. WAT VERWACHT DE MAATSCHAPPIJ VAN ONS?” Midterm Conference 13
NETTY VAN DEN BOSCH Next Move is ontstaan omdat we wilden nadenken over de toekomstbestendigheid van de opleidingen Docent Dans. Zijn we in 2025 klaar voor een nieuwe generatie studenten, afkomstig uit alle windstreken, opgegroeid in een digitale wereld? Wat betekent danseducatie als we deze een centrale plek willen geven in een multiculturele en multidisciplinaire samenleving én als wij vinden dat Danseducatie voor iedereen toegankelijk moet zijn. Als we in de basisinfrastructuur van Basis en Voortgezet onderwijs onze plek willen innemen. Wat is/wordt onze voertaal? Hoe organiseer je een opleiding als de onze: een opleiding die altijd in beweging is en in de actualiteit staat… Wat veronderstelt dat van het docententeam en van de organisatie…
14 ArtEZ Arnhem
“DE STUDENTE N VAN NU ZIJN DE DA NSONDERNEM ERS VAN DE TOEKO MST.”
Midterm Conference 15
16 ArtEZ Arnhem
GABY ALLARD
“IK HOOP DAT WE VANDAAG GRENZEN DOORBREKEN, ONS BESTAANDE GEDRAG OPENSTELLEN, EN DE STAP NAAR EEN NEXT MOVE INZETTEN.”
Midterm Conference 17
18 ArtEZ Arnhem
“HET INCLUSIEPROJECT IS ONDERZOEKSMATIG INGESTOKEN. HET IS HET ONTMOETEN VAN STUDENTEN VAN DE OPLEIDING DOCENT DANS GEWEEST MET DIVERSE DOELGROEPEN IN DE MAATSCHAPPIJ WAARBIJ ZIJ HUN ROL ALS DANSMAKER VOORNAMELIJK HEBBEN INGEZET..”
Midterm Conference 19
Aan het woord
Erik Hendriks “Als je kijkt naar hoe de maatschappij op dit moment in elkaar zit, dan is dat heel daar doelgericht. Als je naar de kunsten kijkt, is twee juist niets doelgericht. Hoe kun je die je werelden met elkaar combineren? Hoe kun het met ren bine het wetenschappelijke com creatieve, vanuit beweging? Ik denk dat het kan dansonderwijs in de toekomst nog beter gaan te iteit real de in door van begin af aan idee: staan. Studenten moeten werken met het om ik sta op de grond, ik heb de capaciteit te denken, maar nu wil ik het graag in mijn een lichaam krijgen. Die combinatie is voor mij van gen hele grote drijfveer, het bij elkaar bren pelijke twee werelden. Wat zijn de gemeenschap n doelen waar de maatschappij mee geholpe kan worden?�
20 ArtEZ Arnhem
Aan het woord
Susanne Marx “Al heel lang bestaat het idee dat dans een communicatiemiddel is voor iedereen. Nu vindt dat zijn gevolg in de dansopleidingen. We hebben het over een dansdocent, degene die nu afstudeert komt vaak in communityachtige projecten terecht. Wie met dans bezig is zal in de realiteit actief met andere doelgroepen omgaan, of het nou kinderen zijn of gehandicapten. Dat zal alleen maar meer worden. De behoefte ligt er bij mensen om het over thema’s te hebben die van belang zijn: vluchtelingen meer dialoog te geven in de maatschappij, ouderen het gevoel te geven dat ze nog mens zijn. Dat zal in dans een steeds groter werkgebied worden.”
Midterm Conference 21
22 ArtEZ Arnhem
“BINNEN DE OPLEIDING WERDEN WIJ NAAR VIER BEROEPSROLLEN GEVORMD; DOCENT, DANSER, MAKER EN ONDERNEMER. EN ALS WE KIJKEN NAAR ONS HUIDIG WERK ZIJN WIJ DAADWERKELIJK ACTIEF IN DEZE VIER ROLLEN, EN DAT ELKE DAG IN EEN ANDERE VORM. DE DANS DOCENT VAN DE TOEKOMST IS IN IEDER GEVAL EEN INTEGRALE DANS Midterm DOCENT! Conference.”23
Aan het woord
Ruth Naber “De studenten die ik begeleid zitten in de fase voordat ze als dansdocent het werkvel d in gaan. Zij doen onderzoek naar aspecten van dat dansdocentschap. Ik hoop dat zij gaan nadenken over de manier waarop dans kan worden ingepast, stevig kan worden ingebouwd in de curricula van scholen, vooral van basisscholen. Ik denk dan vooral aan wetenschappelijk onderzo ek dat is gedaan naar de samenhang tussen motorische ontwikkeling en ontwikkeling van taalvaardigheid. Dat is bij basisschoolkinde ren heel erg belangrijk. In de onderbouw zijn ze nog heel erg bezig met ontwikkelen van motorische vaardigheden. Als dat zich met regelmaat ontwikkelt, gaat taalontwikkeling beter. Daar zou meer inzicht in moeten kom en, meer onderzoek naar worden gedaan. Ten tweede moeten we onderzoek doen naar het creatieve aspect, dat heel belangrijk is. Hoe kun je dans dans laten blijven, en tegelijkertijd dans een versteviging laten zijn van het creatieve curriculum? Dat zijn vragen waar we volgens mij mee aan de slag moeten.�
24 ArtEZ Arnhem
DANS IS LEUK, MAAR DAT WEET NIET IEDEREEN.
Aan het woord
Annelies Heyt “Op mijn opleiding toen, een uitvoerende dansvakopleiding, kregen we geen les in hoe je les geeft buiten de amateurdans. Dans was een kunstvak, iets hoogstaands. Ik merk dat het nu veel belangrijker is om het naar iedereen te brengen. Ik denk dat het voor de persoonlijke ontwikkeling van ieder mens een noodzaak is. Het is goed dat er binnen de huidige opleidingen naar gekeken wordt. Het is voor de ‘normale wereld’, de buitenwereld, heel belangrijk dat men zich daar gaat beseffen dat het niet alleen maar leuk is om een dansje te doen, een dansje te zien, maar dat dans veel meer is dan opvulling op een evenement. Het is niet zomaar bezigheidstherapie om leerlingen binnen school te houden. Danseducatie ontwikkelt allerlei vaardigheden. Danseducatie kun je als middel of als doel/vak inzetten. Het is de situatie of de practitioner die bepaalt.”
Midterm Conference 25
tellen en kun je s g ra v e lk e “W n hoe een om te mete t en binnenkom eerstejaars in ontwikkelt hoe hij zich ?� vier jaar tijd
26 ArtEZ Arnhem
ING LEVERT ID E L P O D -D A B E “D DE START BREED GESCHOOL TEN DANS BEKWAME DOCEN T WERKVELD AF, DIE ZICH IN HE ECIALISEREN P S N E N N U K R E D VER ELGROEP, O D E D L A A P E B N E IN E L.” METHODE OF STIJ
Midterm Conference 27
INGEBORG BOS
“ER IS EEN TENDENS, ER IS MEER VRAAG VAN JONGEREN NAAR DANS MAKEN. DAARDOOR IS ER MEER LES DAN VROEGER IN CREATIEVE, EXPRESSIEVE EN CHOREOGRAFISCHE BENADERINGSWIJZEN.”
28 ArtEZ Arnhem
“ArtEZ BA-Docent Dans stuurt haar studenten tijdens de opleiding naar buiten om te werke n met diverse doelgroepen in vers chillende situaties. Next Mov e vraagt zich af of wij de juiste tool s meegeven om al die doelgroepen te bereiken.”
“IEMAND KAN VANUIT ELKE HOEK OP DE WERELD EEN VIDEOLES KIJKEN. WIL JE DAAR ALS OPLEIDING OP INSPELEN? WIE EEN VIDEO UPLOADT, DEELT ZIJN LES MET DE HELE WERELD TEGEN EEN KLEIN BEDRAG. STEL, JE HEBT 3000 VIEWS; DIE KRIJG JE IN DRIE JAAR NOG NIET BINNEN DE MUREN VAN JE OPLEIDINGSGEBOUW.” Midterm Conference 29
“ARTEZ WIL TOEGANKELIJK ZIJN VOOR TALENT VANUIT ALLE WINDSTREKEN EN EEN AFSPIEGELING ZIJN VAN DE MAATSCHAPPIJ. ONZE DEUREN STAAN OPEN VOOR ALLERLEI POTENTIELE DANSDOCENTEN WAARONDER URBAN DANSERS EN STIJLDANSERS… WE WILLEN KIJKEN WAT HET INDIVIDU NODIG HEEFT OM BINNEN TE KOMEN BIJ DE OPLEIDING.” 30 ArtEZ Arnhem
Midterm Conference 31
32 ArtEZ Arnhem
“DE ROL VAN DE DANSMAKER WORDT GROTER, MAAR OOK DE TOENEMENDE AANDACHT VOOR EEN GEZOND LICHAAM EN EEN GEZONDE GEEST IS EEN TREND.” Midterm Conference 33
JEROEN LUTTERS
DE NIEUWE DOCENT: CREATIVITEIT ALS FUNDAMENT VAN EEN BETERE WERELD Politieke onrust, ecologische problemen, technologische ontwikkelingen – het is moeilijk om de wereld op dit moment te begrijpen. In vrije, turbulente tijden, bestaan er – Erich Fromm gaf het al aan in Angst voor de Vrijheid (1941) – twee strategische opties. De eerste: destructief gedrag als antwoord op vrijheid. Destructiviteit leidt tot vernietiging. De tweede: creativiteit als antwoord op vrijheid. Creativiteit resulteert in opbouw. Wat zien we als we kijken naar onderwijs? Trainen we het destructieve brein, of het positieve en creatieve brein? Leiden we mensen op tot sceptici, of tot positieve denkers. Wat als we het creatieve brein willen trainen? Wat als we gaan zeggen dat het creatieve principe het belangrijkste principe is voor het opleiden van mensen in de 21ste eeuw? Wat betekent een dergelijke radicale verschuiving voor het curriculum, de leraar, de methoden en technieken en de leeromgeving? Creativiteit is het centrale menselijke vermogen in de 21e eeuw. Toch wordt op dit moment de kunstdocent nog vaak opgeleid binnen een ouderwets formeel rationeel denkraam. Dit doet geen recht aan zijn unieke mogelijkheden; de toegevoegde waarde, van kunstonderwijs. Kunstonderwijs moet immers – meer dan welk vak dan ook – de creativiteit oefenen,
34 ArtEZ Arnhem
de centrale 21st century skill. Aan de basis van creativiteit ligt de drang om altijd iets nieuws te doen. Met creativiteit als basis voor onderwijs, doorwerkend in de volle breedte van het onderwijs, ontstaat een eigenzinnige, nieuwe en eigentijdse manier van leren. Stel dat we creatieve en artistieke methodes laten prevaleren boven de bestaande rationele methodes, in onze communicatie met leerlingen, studenten, met collega’s. Veel scholen zouden fundamenteel moeten veranderen. Laten we, om dit alles nog iets beter te begrijpen, iets dieper ingaan op het beginsel van het creatieve denken, als activiteit van het creativiteit brein. Het creatieve denken is – met een metafoor – aan te duiden als de taal van de rechter hersenhelft. De kern van dit denken wordt uitgemaakt door: vermoedens in plaats van zekerheden (abductie) toeval in plaats van voorspelbaarheid (aleatorie) verbintenis in plaats van fragmentatie (associatie) gelijkenis in plaats van verschil (analogie) en bevestiging in plaats van ontkenning (affirmatie). Wat betekent het werken met toevalligheden? Wat betekent het werken met vermoedens? Wat betekent het werken met verbindingen? Wat voor school zou dat opleveren; als we de training van het creatieve brein als speerpunt zouden nemen? Een school waarin weer plaats is voor non conformisme? Een school waar informele structuren net zo belangrijk worden als formele structuren? Een school waarin taal en rekenen weer dienstbaar worden aan de fundamentele creatieve kracht? Belangrijke thema’s voor een onderzoekend en ontwerpend onderwijs.
Midterm Conference 35
Een hernieuwde aandacht voor de scheppende rede als het beste tegenwicht tegen de destructieve krachten die ons omgeven. Durf maar voor een moment te denken. Stel dat we allemaal opgevoed en opgeleid worden met creativiteit in centrum. Wat voor een plezier levert dat op; plezier als de eerste stap om te leren; leren als stap om te groeien; groeien als voorwaarde voor positieve omgang met vrijheid; en vrijheid om bij te dragen aan gezamenlijke maatschappelijke ontwikkeling. In scholen, hogescholen en universiteiten ontstaat een nieuw curriculum, een nieuwe docent, nieuwe methodes en technieken. En dat is niet het enige. Een wereld ontstaan vol nieuwe mogelijkheden, in het bijzonder voor mensen die hun creativiteit ontwikkelen. Even wennen voor ons natuurlijk, want – geredeneerd vanuit dit beginsel – komen wij ineens, als specialisten op het gebied van creativiteit, in het centrum van de samenleving te staan, met een status en inkomen, waaraan we niet gewend zijn... Je hoeft niet helderziend te zijn, om te zien dat deze toekomst niet ver verwijderd is, maar op talloze plekken al wordt gerealiseerd.
Jeroen Lutters is Lector Kunst,- en Z Cultuureducatie verbonden aan o.a. ArtE
36 ArtEZ Arnhem
“CREATIEVELINGEN, JULLIE MOETEN VEEL TROTSER ZIJN OP JULLIE MANIER VAN DENKEN. IEDEREEN MOET LEREN VAN KUNSTENAARS!” Midterm Conference 37
38 ArtEZ Arnhem
Midterm Conference 39
“WANNEER JE HET WERKVELD IN GAAT MOET JE WETEN WAAR JE VOOR STAAT: WIE BEN IK? WAT HEB IK TE BIEDEN? OOIT WAS HET: JE WORDT DANSDOCENT OF KUNSTENAAR, JE GAAT BIJ EEN GEZELSCHAP, GAAT IN DIENST, EN TWINTIG JAAR LATER START JE EEN EIGEN DANSSCHOOL. NU IS DAT HEEL ANDERS. NU CREËER JE JE EIGEN BEROEP.” 40 ArtEZ Arnhem
Midterm Conference 41
42 ArtEZ Arnhem
“VAN HIER NAAR BUITEN TOE. HET IS BELANGRIJK DAT JE ALS OPLEIDING BUITEN DE DEUREN IETS KUNT FACILITEREN. EEN KIJKJE IN DE WERELD. WAT SPEELT DAAR BINNEN DE OPLEIDING? DAT IS WAT DE ARTEZ BA-DD OPLEIDING FANTASTISCH DOET!” Midterm Conference 43
Aan het woord
Nina Funk
“Het gaat om diversiteit en aanbod. Dat je zo breed mogelijk wordt opgeleid, en toch je discipline daarin kan vinden. Wat maakt jou uniek als docent? Waar ligt jouw kwaliteit ? Ik denk dat er een aanbod moet komen waaruit iedereen zijn kracht kan filteren en waarin iedereen zijn weg vindt. Ook moe t er ruimte worden gegeven voor de student om hem of haar te prikkelen. Zo’n prikkelin g doe je niet alleen binnen de opleiding, maa r door via projecten kennis te maken met de samenleving waar je je in beweegt. Op een dag als vandaag merk je goed dat iedereen zijn eigen tuintje heeft, maar dat er opeens wordt gegraven. Ik krijg hier zove el gedachten en ideeën – niet per se oplossin gen, maar alles komt tot leven. Ik heb behoeft e aan inspiratiedagen als deze. Er hoeft geen prod uct uit te komen, maar alleen al door met elka ar te brainstormen komt er heel veel los.”
44 ArtEZ Arnhem
Aan het woord
Cecile van den Berk “Ik denk dat het voor de student van nu belangrijk is om van alle verschillende onderdelen niet alleen te proeven, maar meteen al in het eerste jaar van de opleiding naar buiten te gaan. Daar ontwikkel je jezelf in projecten, en leer je waar nu behoefte aan is, wat er nu gebeurt. Verbinding heb ik altijd belangrijk gevonden. Iedereen kan dansen, dus is het ook belangrijk dat dansen overal zichtbaar is. Het gaat er niet om hoe goed je iets kan; juist improvisatie en de methode die we ontwikkelen vormen de basis. Het gaat om de creativiteit, dat is je draagvlak. Dat je van daaruit denkt, van daaruit beweegt.�
Midterm Conference 45
keuzes waar je “Ik ben meer voor n een hutspot goed in kunt zijn, da een student maken. Daar waar t hij daar ook goed in wil zijn, da j wil.” uit kan halen wat hi
46 ArtEZ Arnhem
Midterm Conference 47
48 ArtEZ Arnhem
“WIJ ZIJN DESTIJDS HEEL ANDERS OPGELEID. DAT IS OOK DE MANIER WAAROP WIJ HET OVERDRAGEN. MAAR HET IS NU EEN ANDER VELD; WIJ MOETEN MEE MET DE TIJD.” Midterm Conference 49
50 ArtEZ Arnhem
“Als al die robots en apparaten over twintig alles kunnen wat wij nu als werk doen, dan hebben wij tijd om te dansen. Laat ons dan eindelijk mensen zijn.”
“HET ENE KIND LEERT ZUS, HET ANDERE KIND LEERT ZO. VOOR ANDEREN GELDT: ALS JE WEET DAT JE NIET HOEFT OP TE TREDEN, VALT OOK EEN MOTIVATIE WEG.” Midterm Conference 51
“Laat eens los, ki jk wat er dan gebeurt. Zorg ervoor dat leerlingen tijd he bben om te experimenteren. Tijd heb je wel, maar die moet je maken.”
“Het evenwicht tu ssen dans als midde l en dans als doel. Da ns is vaak een middel, een goed m iddel, maar het is ook een doel. Dat ko mt ook terug in het onderwijs. Laat he t kind de kunstena ar zijn. Probleemoplo ssing en andere 21st century skills – die bevorder je door het kind zo te benaderen.”
52 ArtEZ Arnhem
l hard “Wat hee el de : geef je w m a w k n e binn je wel les? Geef je in te im tie ru en motiva ig e r o o v ruimte ulatie?” en zelfreg
ers, dat worden “We hadden loodgiet annen. Als dat nu allround klusjesm een nog zo doorgaat, zijn er all t ik: oh oh, allrounders. Toen dach nsdocenten? hoe zit dat met onze da eten onze Welke specialisten mo opleiden?” leerlingen straks nog
Midterm Conference 53
54 ArtEZ Arnhem
“WIJ ALS DANSDOCENTEN MOETEN ONS HARD GAAN MAKEN IN HET ONDERWIJS VOOR HOE BELANGRIJK DANS IS VOOR MENSEN. HOE BELANGRIJK HET IS OM MET HET LICHAAM IN BALANS TE ZIJN. DAT HET NIET ALLEEN GAAT OM HET HOOFD, MAAR DAT LEREN MET EN IN HET LICHAAM ZOVEEL VERTELT OVER WIE WE ZIJN, HOE WE ONS VERHOUDEN TOT MENSEN, HOE WE LEVEN IN DEZE WERELD – DAT VIND IK BELANGRIJK.” Midterm Conference 55
56 ArtEZ Arnhem
Midterm Conference 57
COLOFON Netty van den Bosch – Hoofd opleiding Docent Dans Anja Krans – projectleider Next Move Onderzoeksteam Next Move docenten: Ingeborg Bos, Mariet Andringa, Caurena Bernabela, Margreet Luitwieler Onderzoeksteam Next Move studenten: Paula Pröbrock, Nigel Koevoet, Amanda Brouwer, Danique Jongbloed Productieleiding Next Move conferentie: Jessica de Jaeger Productie ondersteuning: Loes Eggink en Linde Ammerlaan Dit magazine is gemaakt door Visuele Notulen.
58 ArtEZ Arnhem
Midterm Conference 59