Cacookboek

CACooKBoEK

inhoudsopgave

Algemeen

De Cacaofabriek vroeger

Voorwoord burgemeester Elly Blanksma 4

Twee Helmondse leeftijdsgenoten slaan de handen ineen 10

Tijdlijn De Cacaofabriek 1894-2020 8

Zonder kanaal geen cacaofabriek 24

Wat geef je een gemeente? 132

Zelfs Philips Gloeilampen in de Cacaofabriek 30

Nawoord Jochem Otten 142

De Cor Matthijsen School, de tijd ver vooruit 40

Plattegrond Helmond 144

Kleurrijke tijden met Vlisco 46

Dankwoord 146

Een oase van stilte in een wereld van bedrijvigheid 54 De cirkel is rond 60 De brand 66

De Cacaofabriek nu Het avontuur dat De Cacaofabriek heet 70 Oud en nieuw mag gezien worden 76 Knipoog naar het verleden 82 Lampen met een paspoort 84 DE (nederlandsche) CACAOFABRIEK terug op het honk 90 Spelen met licht 96 De kraanbaan van Slits 98 Het nieuwe culturele hart van Helmond 112 De foyer 116 De brasserie - Veelzijdige gastvrijheid 122 Creatieve economie - Bedrijvigheid 126 ChocolaDeCacaofabriek 136 De wereld van omroep Helmond 138

2

Kunst en Cultuur

recepten

Als ik één fabriek weer terug zou wensen - Wim Daniëls 6

Kipfilet met pittige chocoladesaus 16

Nog meer chocoladerecepten 28

Amandel brûlée 26

Sammlung Weltensand - Elvira Wersche 34

Gerookte zalmsalade met witte chocoladevinaigrette 38

The Terracotta Davids - Helmie Brugman 52

Val-Dieu kaasje met een luchtige chocolademousse 50

Botsend en confronterend - Bert Loerakker 68

Heldere chocoladegelei met ganzenleverparfait 64

Men kan de bruine wereld niet verlaten - Peter de Bruin 72

Witte chocolade lavendel crème brûlée 74

Abracadabra Gallery - Marco Cau 94

Fantasie van chocolade en frisse tinten 88

Met je neus in de boeken ruik je de chocola 102

Delice van pure chocolade 100

SinterNachtwacht - BC Fotografie 104

Perd in de pot 110

Ruimte voor talent 106

Gebraden hertenrugfilet met wildjus van bittere donkere chocolade 124

Tableau Vivant - Cees Gunsing 118

Zacht gegaarde kalfsmuis met rucolamelange, walnoten

Cacao lied - Cabaret & Zo 120

en een chocoladevinaigrette 134

Room Drawings – Christine Rusche 140

Cacao en chocolade Cacao groeit aan een boom 22 Godenvoedsel 32 Groot op de chocoladewereldkaart 36 Goede chocola behoeft geen krans 58 Puur, melk en wit 80

3

Bona Pictura

4

Een goede bonbon vol verrassingen De Cacaofabriek is een bijzondere en markante plek voor onze stad. Het is de culturele hotspot van Helmond, een plek waar jong en oud, zowel inwoners van de stad Helmond als uit de regio kunnen genieten. Een plek die ontroering en plezier brengt. Een plek die verbindt.

Eind negentiende eeuw is het gebouw begonnen als fabriek voor cacaopoeder en chocoladeproducten. In de eeuw die volgde hebben uiteenlopende gebeurtenissen hun sporen nagelaten. Wat heeft dit gebouw allemaal gezien! Van fabrieksmedewerkers tot kunstenaars en van cacaobonen tot popconcerten en van het predicaat ‘Koninklijk’ in 1903 tot de grote brand in 2008.

En weer wordt er die heerlijke chocolade gemaakt.

Nu omgeven door een bruisende creativiteit. De Cacao­ fabriek is als een goede bonbon, vol met verrassingen.

Helmond is een ondernemende stad van harde werkers, mensen die er het beste van maken. De Cacaofabriek is hiervan een levendig voorbeeld. Een plek met een rijke geschiedenis en met een creatieve en bruisende toekomst. Hier kunnen we als stad trots op zijn!

Elly Blanksma – van den Heuvel Burgemeester van Helmond

5

A L S I K É É N FA B R I E K W E E R T E R U G Z O U W E N S E N

ALS IK ÉÉN FABRIEK WEER TERUG ZOU WENSEN IS HET DE CACAOFABRIEK DE GEUR EN DE SMAAK VAN LIEFDE EN LUST VAN BONEN UIT IVOORKUST EN DIE NAAM NEDERLANDSCHE CACAOFABRIEK WIE WIL ER NOG CACAO JAZEKER, NOU HEEL GRAAG VOOR MIJ EEN ZAKJE POEDER EEN PAKJE BOTER CHOCOLA EN BONBONS MELK EN PUUR JA, LIEFST WEER KIES IK VOOR HELM-CACAO MAAR HET ZAL NIET GAAN DE FABRIEK IS ER NOG WEL OF WEER IN OUDE EN NIEUWE LUISTER PRACHTIG OPGEKALEFATERD AL IS DAT NATUURLIJK NIET HET GOEDE WOORD MOOI GERENOVEERD MAAR VOOR EEN ANDER DOEL CULTUUR DIE OOK DE SMAAK VAN LIEFDE EN LUST KAN WEKKEN JAZEKER EN NOG VEEL MEER

WIM DANIËLS Stadsdichter Helmond 2014

Voorgelezen tijdens de opening van De Cacaofabriek

Brand

1954-1975

Vlisco (in die tijd nog Van Vlissingen) opslag • personeelswinkel • stalenmagazijn • museum • designafdeling • Cor Matthijsen School • Pension Spaanse gastarbeiders • Soos • Cantina •

1947-1954

1944

De Nederlandsche Cacaofabriek

Metaalbedrijf Vermeta • Opslag Philips Gloeilampen

Bedrijfsverzamelgebouw • Bezemer houtbewerking • Opslag textielgrondstoffen • Fabriekskeuken • Weefkammen en rietindustrie

8

Ramaer printed circuits

1965-1971

Leegstand

1935-1945

1933-1936

1894-1933

De vele levens van De Cacaofabriek

Gemeente Helmond De gemeente koopt het pand aan om het te slopen en de Engelse­ weg te verbreden. Dit is uitein­ delijk niet door­gegaan. Het pand is toen een paar jaar voor diverse doeleinden gebruikt waaronder pluimveetentoonstellingen.

• 1977 Theo de Gruyter, Meubelfabriek ’t Kooike • Sociale werkplaats Helso • Tentoonstellingsbouw Stand In

Brand

Gemeentelijk monument • Kledingverhuur Gray's • Berto feestartikelen • Party Rent Service • Jos Vogels Elektra • Computerbedrijf

2003

1975-1984

2014-heden 2008

1984-2011

Gebroeders Verbakel • Opslag • Verhuur ruimte aan onder andere kunstenaars en Jacobi • Expositieruimte kunstenaars (vanaf 1993) • Tentoonstellingsbouw Stand In

9

Gemeente Helmond De Cacaofabriek, culturele hotspot van Helmond

Ernst Hugo Malsch was 33 toen hij in 1894 directeur werd van de Cacaofabriek. Leeftijdsgenoot Petris Cornelis Zeylmans van Emmichoven werd dat een jaar later. Twee ondernemende Helmondse jongemannen die in heel korte tijd de Cacaofabriek tot een daverend succes maakten.

Twee Helmondse leeftijdsgenoten slaan de handen ineen publiek kennis maakte met chocolade en cacao.

Toen de welvaart steeg en de bevolking groeide kwam er steeds meer vraag naar deze lekkernijen.

Geld hadden ze niet maar wel de juiste contacten en kennis van zaken. Samen waren ze verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken. Zeylmans van Emmichoven als commerciĂŤle man en Malsch was verantwoordelijk voor het technische deel. Laatstgenoemde had het vak geleerd bij Van Houten in Weesp, in die tijd wereldleider op het gebied van cacaoverwerking en de fabricage van chocolade.

Malsch was van Duitse komaf en op jonge leeftijd samen met zijn ouders naar Helmond gekomen. Zijn vader werkte bij Carp als roodverversbaas.

Zeylmans van Emmichoven was geboren en getogen in Helmond als zoon van een rijksambtenaar.

Als leeftijdsgenoten met Nederlands-Hervormde roots kwamen ze elkaar al jong tegen in het overwegend katholieke Helmond.

Succesvol Jong en gedreven, zo kunnen beide heren getypeerd worden. In relatief korte tijd werd de Cacaofabriek een groot succes. Begonnen met vijftien werknemers hadden ze tien jaar later al honderd medewerkers. Ook de productieruimte bleek al snel te klein te zijn. Om een beeld te geven: in 1907, 12 jaar na oprichting, was de totale oppervlakte van de fabriek zes keer zo groot.

Het bedrijf had naast de fabriek in Helmond vanaf 1900 ook nog een filiaal in het Duitse Kaldenkirchen en was voor de helft eigenaar van de Nederlandse cacaofabriek Eisler, Wetzler & Co in Wenen.

Cacao en chocolade Cacao en chocolade waren in die jaren luxeproducten die langzaam opgang maakten. Voor gewone mensen niet bereikbaar, die waren al blij als ze met een volle buik naar bed konden. Het duurde dan ook lang voordat het brede

10

›

caofabriek a c e d n a v l Het personee elijk staan d e o m r e v .

5 90 omstreeks 1 euren op. t c e r i d ee w hier de t

11

Kapitaal Het startkapitaal voor de Cacaofabriek kwam van Pieter Fentener van Vlissingen en bankier A.W. Lotichius Kasper.

Later werden ook J.B. Kam (directeur Begeman), Egbert Haverkamp Begeman, A.P. Matthijsen (mededirecteur Vlisco) en J.A. Carp uit Baarn medeaandeelhouders.

Belgisch koningshuis dragen. Natuurlijk kon het Nederlandse koningshuis niet achter blijven en zeven jaar na de start (13 februari 1903) werd het de Koninklijke Cacao­ fabriek. Een predicaat dat normaal gesproken voorbehouden was aan bedrijven die honderd jaar bestonden.

Er waren jaren bij dat er 10 procent dividend uitgekeerd kon worden. Hun marketingcampagnes waren zeker voor die tijd zeer bijzonder. Ridders te paard begeleid door schildknapen met het logo van Helm-Cacao reden door de straten van Amsterdam. Ze haalden er zelfs de landelijke pers mee. Helm-Cacao en Helm-chocolade werden een begrip in Nederland en ver over de grenzen. In de London Standard op pagina 3 stond over de hele rechter kolom een advertentie van Helm-Cacao. ‘Een verantwoord drankje voor iedereen’ (A proper daily beverage for all) en ‘Als je je gezond verstand gebruikt geef je de voorkeur aan Helm-Cacao’ (Common sense reasons why Helm-Cacao is preferable to any other), stond er te lezen.

Het succes van de fabriek zorgde niet alleen voor veel meer werkgelegenheid in de stad. Het personeel plukte er ook de vruchten van.

Zo kwam er in 1902 een veerpont voor de medewerkers die aan de andere kant van het kanaal woonden. En in 1908 werd er een ziekenfonds in het leven geroepen en waren de medewerkers en hun gezinnen verzekerd van medische zorg, stond in de analen van de gemeente te lezen.

Koninklijk De aandeelhouders en directie verstonden hun vak als het ging om promotie van hun producten en het gebruik maken van hun connecties. Aan erkenning was er daardoor geen gebrek. Al in 1896 werden ze gebrevetteerd door de Belgische koning en kregen ze het exclusieve recht om hofleverancier te worden aan het Belgische hof. Hun producten mochten zelfs het wapen van het

Bergafwaarts Niets is voor de eeuwigheid, en dat gold ook voor het succes van de Nederlandsche Koninklijke Cacaofabriek.

In 1907 begon de lucht al donker te kleuren boven de Cacaofabriek. Oorzaak hiervoor waren speculaties op de cacaotermijnmarkt. Om altijd verzekerd te zijn van cacaobonen, werd er regelmatig ingekocht op de termijnmarkt. Dat was, en is ook nu nog, ‘a tricky business’. Dat ervoeren

12

13

beide directeuren in 1907 ook. Er kwamen te weinig cacaobonen binnen en de bonen die ze wel konden bemachtigen waren erg duur ingekocht. Om in Helmond verzekerd te zijn van cacaobonen stopten ze met het verwerken van cacao in Kaldenkirchen. Het aandeel in Wenen was voor zover bekend al eerder van de hand gedaan.

Maar het tij was niet meer te keren en er werd faillissement aangevraagd. Omdat de crediteuren dan maar 30 procent van hun vorderingen terug zouden zien, is er een schikking getroffen waarbij de schuldeisers 40 procent terugkregen.

Er kwam een eind aan de vennootschap en het bedrijf ging over in Britse handen.

Beide directeuren vertrokken uit Helmond. Zeylmans van Emmichoven koos domicilie in de hoofdstad en Malsch was voor het debacle op de termijnmarkt al naar Bussum vertrokken. Hoewel het bedrijf door de Britse firma Turner werd overgenomen was het toch een grote strop voor de 41 van de 105 personeelsleden die op straat kwamen te staan.

14

Ingrediënten

KIPFILET ß MET PITTIGE ß ß ßß ß CHOCOLADESAUS ßß

2 personen Dat je met chocolade meer kunt doen dan alleen zoetig-

2 rode Spaanse pepers 2 uien

heid maken, bewijst dit recept van chef-kok Ton Snijders van De Cacaofabriek. Prikkelend op je tong, maar dan op een hele andere manier!

2 teentjes knoflook 150 g amandelen 50 g rozijnen 0,5 theelepel kaneel 50 g boter

z

400 g kipfilet 200 g tomaten 50 g pure chocolade

Ook nodig Staafmixer met hakmolen Aluminiumfolie

8 _

BEREIDEN 1. Was de pepers, verwijder de zaadlijsten en snij ze in grove stukken.

Ontvel de tomaten, verwijder de zaadjes en snij het vruchtvlees in blokjes.

Pel de uien en snipper ze grof. Pel de knoflook.

2. Rooster de amandelen ca. 3 minuten in een droge koekenpan.

3. Hak peper, ui, knoflook en rozijnen met de staafmixer fijn, voeg de kaneel eraan toe.

4. Verhit de boter in een koekenpan en bak de kip bruin en gaar.

Haal het vlees uit de pan en houd het warm. Doe het peper-ui-amandelmengsel in de pan bij het achtergebleven bakvet en verwarm al roerend.

Voeg de stukjes tomaat toe.

5. Rasp de chocolade, voeg toe aan het mengsel in de pan en laat al roerend smelten.

Serveren Lekker met gebakken aardappels en mais, of met rijst en sla.

Tip Serveer de saus apart bij het vlees.

17

rij 1930

e De vorm

›

›

de bonenzolder

›

kantoor 1930

›

kkerij ±1905

cacaopoederverpa

groeit aan een

BOOM

DE CACAOBOOM GROEIT ALLEEN IN DE TROPISCHE LANDEN ROND DE EVENAAR, MET HULP VAN SCHADUWBOMEN DIE HEM TEGEN DE VOLLE ZON BESCHERMEN. JE KUNT NIET IN DE DUNNE, GLADDE STAM KLIMMEN OM DE VRUCHTEN TE PLUKKEN. ALHOEWEL DE BOMEN VEEL HOGER KUNNEN WORDEN, SNOEIEN ZE DEZE IN PLANTAGES DAAROM TERUG NAAR 6 TOT 8 METER HOOGTE.

BRANDENDE KWESTIE

Direct aan de stam heeft deze boom het hele jaar door wit-roze bloesem en vruchten tegelijk. De meeste vruchten worden in de periode van oktober tot maart geoogst, door ze met grote messen van hun stelen te snijden. De langwerpige cacaovrucht is geel, geelrood of roodbruin van kleur en zo groot als een meloen. Ze worden opengebroken voor de 25 tot 50 bittere, maar geur- en kleurloze bonen die per vijf in lange rijen bij elkaar zitten. Het vruchtvlees smaakt een beetje als de lychee.

De volgende stap is het branden, de bonen worden in de oven met een temperatuur van maximaal 180°C geroosterd. Dit is het moment waarop de boon de donkerbruine kleur krijgt. Ook hier geldt: hoe meer tijd en aandacht besteed wordt, hoe meer smaak de cacao overhoudt. In België branden ze de bonen bijvoorbeeld een korte tijd direct op 180°C, terwijl de Fransen erbij zweren dit in drie of vier etappes te doen met een oplopende temperatuur.

GISTEN DOOR DROGEN IN DE MALING Na het oogsten worden de bonen gefermenteerd.

Tijdens dit gistingsproces wordt de basis gelegd voor de smaak van de cacaoboon. Ze gaan in houten kistjes of tussen bananenbladeren om in de tropische hitte te drogen. Hierna drogen ze nog verder in de zon. Ze worden voortdurend gekeerd en gekeurd. Over het algemeen duurt het fermenteren een dag of vijf, maar bij kwaliteitsbonen kan dit proces ook langer duren of twee keer worden gedaan voor een nog rijkere smaak.

De bonen worden hierna nog een keer goed bekeken op vorm, kleur en grootte. De goedgekeurde exemplaren zijn nu klaar om in grote zakken verscheept te worden. Meestal worden deze zakken een tijdje in voorraad gehouden voor ze schoongemaakt en verder verwerkt worden. Uiteraard wordt er goed gelet op temperatuur, luchtvochtigheid en beluchting.

Ook de manier van malen verschilt per land. In Neder­ land en België nemen we hier meestal enkele uren de tijd voor en de Fransen doen er dagen over. Hoe lang­ zamer de maling, hoe fijner de smaakverdeling. Eerst worden de bonen gebroken. De cacaokern valt uiteen in bittere, harde stukjes (nibs). De kwaliteit van de cacao wordt vastgesteld aan de hand van het percentage vet (meer dan 50%), vocht (niet meer dan 3%) en vreemde stoffen (minder dan 2%). Daarna worden de nibs vermalen, zodat een bruine geurende cacaomassa ontstaat.

Tijdens deze stap, het concheren, verdwijnen de wrange aroma’s. Om het cacaopoeder te scheiden van de cacaoboter wordt de cacaomassa verhit tot 80-90°C en geperst. Deze producten kunnen nu verder verwerkt worden in allerlei chocoladeproducten.

23

›

jonkheer kI Carel Fredri Wesselman

Zonder kanaal geen Cacaofabriek We denken er niet vaak over na maar de prachtige Cacaofabriek zoals wij die nu kennen, had nooit bestaan zonder heer van Helmond, jonkheer Carel Fredrik I Wesselman. Deze eerste echte industrieel van Helmond en de laatste bewoner van het kasteel, heeft al zijn connecties aangesproken en ervoor gezorgd dat het kanaal door Helmond kwam te liggen.

Naast zijn kasteel en over een groot deel van zijn landerijen werd het kanaal tussen 1823 en 1826 gegraven waardoor hij, ook financieel gezien, er niet slechter van is geworden.

Tot groot verdriet van Eindhoven ontsloot het kanaal de Helmondse industrie en was Eindhoven genoodzaakt om tussen 1843 en 1846 het 13,5 kilometer lange Eindhovensche Kanaal op eigen kosten te laten graven zodat ook de binnenstad van Eindhoven verbonden werd met de Zuid-Willemsvaart. Hierdoor kreeg de industrie van Eindhoven aansluiting op het kanalennetwerk dat van België tot aan ’s-Hertogenbosch liep.

De heerlijckheid Helmond Carel Frederik I Wesselman, een rijke protestantse muntmeester uit Utrecht, had het kasteel en de heerlijckheid Helmond (bestaande uit het kasteel, 7 hoeves, 3 molens, 16 huizen en ongeveer 300 ha aan landerijen) in 1781 gekocht van de Waalse graven voor het enorme bedrag van 155.000 gulden.

Er was enorm veel armoede in Zuidoost-Brabant en dus ook in Helmond. Met de aanleg van het kanaal trok Helmond een flink stuk werkgelegenheid naar zich toe.

De bouw van de Cacaofabriek is daar een goed voorbeeld van.

Een wandeling langs de panden uit het industrieel verleden van Helmond laat inderdaad een opvallend groot aantal panden zien dat aan de Zuid-Willemsvaart gebouwd is.

Met andere woorden: de industriële ontwikkeling van Helmond had er totaal anders uitgezien zonder het kanaal.

De wereld van Maastricht tot aan ’s-Hertogenbosch lag open voor de Helmondse bedrijven. En zelfs nog verder want in Maastricht was er verbinding met het kanaal naar Luik en in ’s-Hertogenbosch met het vaarwater naar Rotterdam.

Koning Willem I Het had niet veel gescheeld of het stadje Helmond was bijna helemaal van de aardbodem verdwenen. Er lag namelijk een plan om De Aa te verbreden. Als gevolg hiervan zou het stadje grotendeels door het water opgeslokt worden.

Koning Willem I kwam in 1810 met een beter plan, dat bestond uit het graven van een kanaal van Maastricht tot aan ’s-Hertogenbosch.

24

De prima aromatis che

qualitei

t

Nederla

zeer

lekkere

en

zeer

ndsche

blijkens de als voedin gsen is

Uitsluit

gedepone

end

erd

y

&^Jffi

g

S

ƒ

attesten

en

als

zeer

aan

genotmid del bussen , voorzien fabrieks merk

in

alom

%Œ

Caca HELMOND ofabriek

ie

,

verkrijg

te

bevelen van

ons

baar

HELM Prope

zijn

l’

Cacao

zuiver

iederl

vooral andsch

e

en

sma

CHOCO

an

Choco

Cacaof

abriek

lade

gezond

LADE

^ H

EXQUI

S

HELMO

ND

| |

25

AMANDEL ßß ß ß ß BRÛLÉE Een oud vertrouwd, maar eeuwigdurend lekker recept van chocolatier Hans van Bragt van ChocolaDeCacao­ fabriek. Maak jij ze net zo lekker als Hans?

Ingrediënten ca. 60 bonbons

125 g extra fijne kristalsuiker

z

125 g glucosestroop 50 g roomboter 150 g slagroom 40% vet ongezoet 250 g amandelen zonder vlies uit de regio van Valencia (die zijn het lekkerst!)

1 vanillestokje uit Madagascar 400 g Equatorial Noir chocolade van Valrhona

Ook nodig Bakpapier

8

BEREIDEN 1. Amandelen bruineren in de oven op 160°C. 2. Vanillestokje in de lengterichting doorsnijden, merg eruit halen en bij de slagroom voegen. Roomboter en slagroom samen met vanillestokje aan de kook brengen.

3. In een andere pan (neem vooral geen kleine) de suiker en de glucosestroop karamelliseren (105°C).

4. De warme slagroommassa (zonder vanillestokje) langzaam toevoegen (let op, dit kan heel erg opspatten). De nu ontstane massa doorkoken tot 113°C. 5. De amandelen er door spatelen en uitgieten op een plaatje met opstaande randen. Zorg wel dat je er bakpapier onder hebt liggen anders krijg je het later niet meer los. Dit een dag uit laten harden.

6. De volgende dag in blokjes snijden. De chocolade au bain-marie verwarmen tot 55°C. Neem tweederde uit de pan en tableer (in beweging op een koude marmeren plaat) dit tot 25°C. 7. Meng de twee delen. Let op! De temperatuur moet rond de 31°C liggen.

8. Haal nu de bonbons voorzichtig (alleen de onderkant) met een vorkje door de chocolade.

Serveren Serveer op een mooie schaal met een goede koffie en geniet!

27

DAT HET ETEN VAN CHOCOLADE SPECIALE BIJWERKINGEN HEEFT IS EEN VAN DE MOOISTE ASPECTEN VAN DIT VOEDINGSMIDDEL. REDEN GENOEG OM MET CHOCOLADE TE WILLEN WERKEN IN DE KEUKEN. VIER BOEKEN DIE ZEER GESCHIKT ZIJN OM JE EIGEN GELUKSGEVOEL TE CREËREN, MET RECEPTEN DIE OOK NOG EENS GEMAKKELIJK TE MAKEN ZIJN. MET ZORG UITGEKOZEN DOOR HANS VAN GENNEP VAN BOEKHANDEL DE GANZENVEER.

Chocolade delicatessen

Kookschool – Chocolade

In dit boek vind je een combinatie van speelse, klassieke en minder klassieke, maar altijd verrukkelijke recepten.

De gebruikte chocolades zijn gewoon in tabletvorm te koop. Pure chocolade is de klassieke vorm, maar deze heeft gezelschap gekregen van verschillende extra sterke chocolades. Natuurlijk is melkchocolade onmisbaar, maar ook van chocolade met karamelsmaak maak je de lekkerste delicatessen.

Trish Deseine Good Cook B.V.

Bijna iedereen houdt van chocolade, en desserts behoren tot de populairste afsluitingen van een mooi diner. Dit boek leert je op professionele manier te werken met chocolade en brengt alle basistechnieken duidelijk in beeld. Van het kiezen van de juiste soort (de beste is toch altijd de lekkerste!) tot het op allerlei manieren verwerken van chocolade in de meest spectaculaire recepten. Ingedeeld in hoofdstukken als ‘Luchtig en romig’, ‘Knapperig’ en ‘Ludiek’ bevat het boek 80 superrecepten, van heel eenvoudig tot uitdagend, altijd glashelder in beeld gebracht.

Met de duidelijke stap-voor-stap bereiding kan ook de hobbykok de lekkerste gerechten op tafel zetten.

Vania Nikolkic Standaard Uitgeverij B.V.

28

Nog meer chocolade­recepten‌

Koken met chocolade 100 tongstrelende hartige recepten Chocolade hoeft niet altijd zoet te zijn.

Integendeel, oorspronkelijk was chocolade dat helemaal niet! In dit boek gaat chocolatier Eberhard Schell in op de herkomst van cacao. Hij gebruikt chocolade, cacaobonen, cacaonibs en nog veel meer als specerij voor hartige gerechten.

Zo wordt chocolade aangewend om vis, vlees en groenten te verfijnen of meer aroma te geven. De wijnadviezen van sommelier Natalie Lumpp maken het genieten compleet.

Eberhard Schell Veltman Uitgevers

Chocolate Sweetness Dat chocolade gelukkig maakt is niets teveel gezegd.

Chocolade is een eetbaar geluksgevoel. Daarbij is (pure) chocolade ook nog eens goed voor de gezondheid. Dat maakt het wel heel gemakkelijk om je over te geven aan deze veelzijdige lekkernij. En wist je dat je allerlei chocoladegerechten gemakkelijk zelf kunt maken? Het boekje in deze koker helpt je op weg met eigentijdse recepten voor elegante taartjes en koekjes, verleidelijke bonbons en een pittige chocolademousse. Ook bijzondere recepten voor een chocoladefondue ontbreken niet. Als je al niet dol was op chocolade zul je het nu wel worden! In deze koker vind je ook een complete chocoladefondueset voor twee personen. Smullen maar!

Studio Image Books

29

Zelfs Philips Gloeilampen in de Cacaofabriek We schrijven 1945. Het is tijd voor de wederopbouw.

Onze ouders en (over)grootouders zetten de schouders eronder en gaan aan de slag.

Zoals gezegd is het net na de oorlog. Bombardementen zijn Helmond bespaard gebleven. Dit in tegenstelling tot Eindhoven. Philips zit dan ook met een groot probleem.

De productie draait weer maar voor de opslag is er te weinig ruimte. Hoe ze bij de Cacaofabriek terechtkwamen is niet duidelijk maar uit de stukken blijkt dat ze vanaf 1947 grote delen van het pand huurden van de heer P. Gijrath, een van de eigenaren van Vermeta. In totaal ging het in maart 1947 om 1.706 vierkante meter magazijn dat Philips huurde voor 0,68 cent per vierkante meter per maand. Voor de eerste drie jaar betaalde Philips hiervoor 39.673,00 gulden. Daar is zeker nog eenzelfde bedrag bijgekomen want voor zover ons nu bekend, is er tot 1953 opslag van gloeilampen geweest.

Bron: Philips Company Archive

Als het om de Cacaofabriek gaat heeft de brand van ‘44 veel kapot gemaakt. Maar twee jaar later was het pand alweer in een zodanige conditie dat nieuwe bedrijven zich er konden vestigen. Een filiaal van metaalwarenfabriek Vermeta én machinefabriek Casco, beide uit Geldrop, bleven er tot 1954.

Ook het modeconfectiebedrijf Leco huisvest zich in 1946 in de Cacaofabriek. Een jong bedrijf dat zich volgens de krant noodgedwongen in het uiterlijk onaanzienlijke gebouw moest vestigen. ‘Een lot dat ze deelden met andere jonge bedrijven’, zo staat er te lezen.

30

Ramaer Printed Circuits En dan is het alweer 1965. Ramaer Printed Circuits verhuist naar de Cacaofabriek. Al eerder had dit bedrijf een start gemaakt met de kleinschalige productie van printkaarten, die een essentieel onderdeel vormen van elektronische apparatuur. Een aantal printkaarten bij elkaar is een multilayer. Deze multilayers zijn de bouwstenen van een computer. Het bedrijf maakte in die tijd onderdeel uit van de HatĂŠma-Texoprint-groep (later Gamma Holding) en had als enige in deze groep niets met textiel te maken. In 1971 zijn ze naar een nieuw gebouwd bedrijfspand op het industrieterrein vertrokken. In 1989 is Ramaer overgenomen door Neways Electronics International.

31

Godenvoedsel

32

DE FEESTDAGEN EN CHOCOLADE ZIJN TEGENWOORDIG ONLOSMAKELIJK MET ELKAAR VERBONDEN. DAAR HADDEN DE MAYA’S GEEN IDEE VAN TOEN ZIJ HUN HEILZAME CHOCOLADEDRANKJE BROUWDEN. HET WOORD ‘CACAO’ BETEKENT ‘GODENVOEDSEL’.

IN DE 15E EEUW GINGEN DE AZTEKEN OVER MIDDEN-AMERIKA HEERSEN, ZIJ NAMEN OOK HET CHOCOLADEDRANKJE OVER EN NOEMDEN HET ‘XOCOLATL’. CACAOBONEN WERDEN IN DIE TIJD OOK GEBRUIKT ALS BETAALMIDDEL.

SINTERKLAAS

In de 16e eeuw brachten de Spanjaarden het drankje mee terug naar Europa en zij voegden er suiker en vanille aan toe om het minder bitter te maken. Daarna werd cacao over Europa verspreid en ontstonden er vele cacaofabrieken. De Nederlander Casparis van Houten wist in de 18e eeuw het poeder van de cacaoboter te scheiden.

De chocoladeletter werd geïntroduceerd aan het eind van de 19e eeuw. Eetbare letters bestonden al veel langer, voorheen werden ze gemaakt van banket of koek. Alle letters (binnen dezelfde gewichtsklasse) zijn even zwaar, bij de T is de stok daarom dikker. De M is tegenwoordig de meest verkochte chocoladeletter, in de jaren vijftig was dat de J. In Duitsland en Oostenrijk eten ze chocoladeletters met Oud en Nieuw.

PA S E N Het chocolade-ei is in de 18e eeuw door Parijse banketbakkers bedacht, als luxe variant op het gewone versierde ei. Eieren zijn een symbool van nieuw leven en de lente. Vroeger werden eieren verstopt op de akkers, in de hoop dat de grond vruchtbaarder zou worden.

Waarschijnlijk is dat ook de oorsprong van onze traditie van in de tuin verstoppen.

KERST Rond Kerst hing men vroeger kransen aan de deur tegen het kwaad. De eerste kerstbomen werden met appeltjes versierd, dit werden later kerstballen.

De kransjes kwamen pas veel later. De krans als symbool van Christus verwijst naar de eeuwigheid, zonder begin of einde.

33

KUNSTENAAR IN BEELD

ELVIRA WERSCHE

Sammlung Weltensand

en vergaan van het werk op de voet te volgen. Vanaf het moment dat de eerste cirkel op de vloer getekend wordt tot aan de afsluitende performance.

“Ik werk met een zeer oud en betekenisvol materiaal: zand van de hele wereld. De aarde is getuige van alles wat zich op haar afspeelt, het zand is het geheugen. Laag voor laag draagt het herinneringen en sporen van de efemere menselijke geschiedenis.”

Een ander belangrijk aspect van dit werk zijn de abstracte geometrische ornamenten. Terwijl het zand het vergane, gemineraliseerde en verstilde leven in zich draagt, evoceert het schijnbaar statische ornament juist de dynamiek. Het patroon is in voortdurende beweging waar te nemen, afhankelijk van het gezichts- of concentratiepunt. De oorsprong van de beeldtaal van Wersche is de islamitische ornamentiek, die zij leerde kennen tijdens haar vele reizen door het Midden-Oosten. Geboeid door de dynamiek van deze complexe ornamenten bestudeerde ze de geometrische concepten en bekwaamde zich in het herscheppen en omvormen van de eeuwenoude principes tot een eigen beeldtaal.

‘Sammlung Weltensand’ kan met recht een kosmopolitisch project genoemd worden.

Sinds 2001 verzamelt Elvira Wersche van over de hele wereld zand en legt hiermee complexe, uit geometrische patronen opgebouwde mozaïeken op vloeren van musea, kunstcentra, kerken en synagogen. Het zand in vele kleuren en nuances wordt in zijn natuurlijke staat gebruikt, dus zonder toevoegingen van pigmenten en inmiddels zijn meer dan duizend landen of plaatsen vertegenwoordigd in deze zandcollectie. Met behulp van rudimentaire middelen zoals een touw aan een spijker, een stuk krijt en een theezeefje wordt in een minutieus procedé een gigantisch, duizelingwekkend vloerpatroon gestrooid.

Wersche geniet internationale faam en realiseerde talloze projecten, onder meer in het Pergamonmuseum Berlijn, het Museum of Art and Design in New York, het Museum of Islamic Civilisation Sharjah, Verenigde Arabische Emiraten en in het Istanbul Design Center. In 2015 werd zij genomineerd voor de prestigieuze Jameel Prize van het Victoria and Albert Museum in London.

In 2003 exposeerde zij haar eerste zandtapijt in De Cacaofabriek. In 2015 werkte zij hier opnieuw, toen vormde de kristalstructuur van kwarts de inspiratie voor het ontwerp.

Kwarts (ongeveer 96%) is de meest voorkomende stof in zand.

De ‘work in progress’ situatie is essentieel in elk project en stelt het publiek in staat het volledige proces van ontstaan

www.elvirawersche.com

34

Peter Cox

Sammlung Weltensand Kwarts (2015)

Peter Cox

"BIJ HET WERK DE ‘TRANSFORMATIE’ IN DE CACAOFABRIEK IN 2003 WIST IK AL DAT HET EEN KIEM VOOR IETS GROTERS WAS. ALLES WAS NOG EMBRYONAAL; HET ONTWERP, DE AFMETING, DE ZANDCOLLECTIE, DE KLEURENVARIËTEIT."

In 2015 is bij 99 Uitgevers/Publishers het boek Sammlung Weltensand – The Journey van Elvira Wersche verschenen. www.weltensand.com

De Transformatie (2003)

35

Groot op de chocoladewereldkaart

NEDERLANDERS ETEN BIJNA VIJF KILO CHOCOLADE PER PERSOON PER JAAR, DE AMSTERDAMSE HAVEN IS DE GROOTSTE CACAOHAVEN TER WERELD EN IN DE ZAANSTREEK WORDT 25% VAN ALLE CACAO IN DE WERELD VERWERKT. JE ZOU DUS ZEGGEN DAT WIJ WETEN WAT CHOCOLADE IS.

Toch weten we er over het algemeen weinig van. De donkerbruine cacaoboon die wij kennen, heeft op zijn lange weg al een flinke gedaantewisseling ondergaan. Wie kent het verschil in kwaliteit van bonen en kijkt naar de herkomst van de cacao?

SOORTEN BONEN Er zijn drie rassen in de cacaobonen. De gewone, Forastero, is goed voor 95% van de wereldproductie. Criollo is topcacao die alleen in Venezuela en een deel van Colombia groeit en nog geen 1% van de totale oogst bedraagt. Omdat deze cacaosoort minder bitter is, hoeft er minder suiker aan toegevoegd te worden. De derde soort heet Ocumare of Trinitario en is een kruising tussen de Forastero en de Criollo. Misschien heb je wel eens gehoord van Chuao of Nacionale, dit zijn weer soorten van de Criollo. En als je op zoek bent naar de beste cacao ter wereld, kies dan de Porcelana. Dit is de duurste Criollo met de meest complexe smaak.

36

Chocoladecijfers De jaarproductie van cacaobonen ligt wereldwijd rond de

3,5 miljoen ton. Het overgrote deel, ruim tweederde, vindt plaats in Afrika. Er zijn vele kleine plantages in Ivoorkust, Ghana, Nigeria en Kameroen. Bijna

20% komt uit Azië en Oceanië, met Indonesië als 14% wordt in Midden- en Zuid-Amerika

grootste producent. Slechts

verbouwd, vooral in Brazilië, gevolgd door Ecuador.

De cacaobonen worden verwerkt tot halffabricaten als cacaopoeder, olie en boter voor de chocolade-industrie, de farmaceutische industrie en de cosmeticabranche.

Deze verwerking vindt vooral plaats in westerse landen, met de Verenigde Staten en Nederland aan kop. Alleen al in Nederland zetten we

€ 2,5 miljard per jaar om in de cacao-industrie en er werken meer dan 10.000 mensen. Dit is de helft van de Europese productie, voor cacaoboter is ons land de grootste. Het meeste wordt daarna weer verder verhandeld. De cacaohandel is even levendig als bij koffie, goud of olie.

Als het gaat om chocolade, importeert Nederland vooral. Van de

1 miljard euro aan snoep die wij invoeren, is meer dan de helft chocolade. Deze komt voor 60% uit België en Duitsland, gevolgd door Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Italië en Spanje.

37

ß GEROOKTE ZALMSALADE ß ß

ß ß ß

met witte chocoladevinaigrette

Volgens chef-kok Martien Verbakel van restaurant De Schevelingse In-Loop kan zalm prima gecombineerd worden met chocolade in deze vinaigrette. De lichte rooktinten van de wilde zalm, de noottonen van pijnboompitten en rucola en de frisheid van de chocoladevinaigrette met appel maken dit gerecht om je vingers bij af te likken.

Ingrediënten 4 personen

z

Vinaigrette 50 ml water 50 g witte chocolade 2 tl mosterd 20 ml witte wijnazijn 60 ml zonnebloemolie

Salade gerookte zalm olijfolie om in te bakken 65 g pijnboompitten 1 appel 40 g rucola 1 komkommer

8

BEREIDEN 1. Breng voor de vinaigrette in een pan het water en de chocolade aan de kook. Roer tot de chocolade volledig is opgelost in het water.

2. Meng in een kom de mosterd, witte wijnazijn en het chocoladewater.

Schenk al kloppend met een garde de zonnebloemolie erbij tot er een mooie gladde vinaigrette ontstaat. Breng de vinaigrette op smaak met een beetje zout en versgemalen peper.

3. Verhit een scheutje olie in een pan en rooster de pijnboompitten in circa 5 minuten goudbruin.

4. Snijd de appel in vieren, verwijder het klokhuis en snijd de appel in reepjes.

5. Meng in een kom de rucola, appel en de helft van de vinaigrette.

6. Maak met gebruik van een kaasschaaf komkommerlinten.

Schil de komkommer rondom tot de zaadlijst.

7. Pluk de koriander.

Serveren Verdeel de salade over de borden en drapeer daarop de zalm en de komkommerlinten. Besprenkel de zalm met de overgebleven vinaigrette.

Verdeel de koriander en de pijnboompitten over de borden.

0,5 bosje koriander 200 g gerookte zalm (wilde)

39

›

jsen

Cor Matthi

De Cor Matthijsen School de tijd ver vooruit

De in het pand van de oude Cacaofabriek gevestigde Cor Matthijsen School (CMS) was uniek in zijn soort en in de jaren van zijn bestaan (1954 - 1967) zeer populair. Voordat de school überhaupt begon, waren er al vier keer zoveel inschrij­ vingen dan ze leerlingen konden plaatsen en dat is in al die jaren zo gebleven.

Praktisch Algemene Vorming 1, 2 en 3. Het waren allemaal door het IVIO erkende diploma’s waar je overal mee aan de slag kon.”

Toch is de school aan het eigen succes ten onder gegaan.

De leerlingen met een afgeronde opleiding aan de CMS hadden niet alleen gegarandeerd werk bij wat toen nog Van Vlissingen heette, ze waren ook zeer gewild bij de concurrerende bedrijven waardoor Van Vlissingen soms nog achter het net viste als het om goed opgeleid en vak­ bekwaam personeel ging.

Jan Driessens (1941), de inmiddels gepensioneerde bedrijfsfotograaf van Van Vlissingen - nu de Vlisco -, was een van de leerlingen van het derde jaar aan de CMS. “Je kunt het je nu niet meer voorstellen maar het was een school die zijn tijd ver vooruit was. Je mocht er praten, je mening geven en reageren op wat de leraren zeiden. De vrijheid die je daar had was ongekend voor die tijd.” Driessens is nog altijd enthousiast over zijn jaren aan de CMS. Ze hebben hem mede gevormd. Het was dan ook een heel groot verschil met de MULO in Gemert waar hij vanaf kwam. “Daar werden de kinderen van met name de arbeiders systematisch klein gehouden.”

De jongemannen genoten van de aparte wereld waar ze in terecht waren gekomen. “Het is een hele omwenteling in mijn leven geweest.”

Maar niet alleen dat, het was ook een wereld waarin ze zich volledig konden ontplooien. Ze kregen les in een breed scala aan vakken van Nederlands, wiskunde, aardrijkskunde, bedrijfskunde enzovoort. “Het eerste jaar kon je je sleuteldiploma halen en het tweede en derde jaar de

Nederland in ontwikkeling Het was eind jaren vijftig, begin jaren zestig. Nederland was volop in ontwikkeling en bedrijven zaten om personeel te springen. Dat was ook de belangrijkste reden voor Van Vlissingen om de Cor Matthijsen School te starten.

Veel jonge mensen die de LTS of MULO afgerond hadden, konden op de CMS direct aan de slag. Het concept leren en werken diende twee doelen: genoeg en vakbekwaam personeel.

40

›

. van Gend .A E l o o h c s de Hoofd van r vaags links de hee r Deen rechts de hee

41

uffe 1959

›

rA Op weg naa

›

De heer E.A. van Gend bezig met lesgev en 42

Cor Matthijsen Cor Matthijsen was van 1883 tot 1921 directeur geweest van Van Vlissingen. Als een van de eersten in Nederland nam hij sociale maatregelen voor zijn personeel, ver voordat de sociale wetgeving hierin voorzag.

Maar zoals gezegd ging het zo goed dat ook andere textielbedrijven aasden op de jonge mensen die de CMS afgerond hadden.

De school was opgezet als een drie jaar durende opleiding.

Het eerste jaar stond in het teken van de algemene ontwikkeling en niet alleen over het bedrijf Van Vlissingen. Driessens: ”Het eerste jaar zat je de hele dag in de schoolbanken maar ging je ook twee avonden en zaterdagochtend naar school. Het tweede jaar liep je 1 dag per week stage en het derde jaar was je twee dagen per week in de fabriek.”

Het weekgeld bedroeg 12 gulden. “Dat moesten we aan onze ouders afstaan, maar als we goede punten op school haalden, werden we ook financieel beloond door Van Vlissingen. Er was een soort premiestelsel in het leven geroepen. En het geld wat we daarmee verdienden, kwam op een soort spaarrekening te staan waar we alleen zelf aan

konden komen en niet onze ouders.” Jan Driessens heeft van zijn premiegeld zijn eerste fototoestel gekocht. “Dankzij de Cor Matthijsen School ben ik fotograaf geworden”, blikt hij terug.

De kennis van de jongemannen Natuurlijk moesten de jongemannen weten hoe de machines werkten die voor het drukken van de stoffen gebruikt werden. Ook over de blauwe, rode en gele verfbaden, de wasmachines, stoombakken, laboratoriumapparaten en bijvoorbeeld het kalanderen, het machinaal glad en glanzend maken van de stof, kregen ze tekst en uitleg.

De handdrukkers hadden hun eigen gilde. Daar werd op school verder niet over onderwezen.

Het tweede jaar werd meer aan de praktische vakken gewijd en het derde jaar kon alles in de praktijk gebracht worden.

“Het was een leuke wereld waar we in terecht waren gekomen. Er werd ons niet alleen maar van alles bijgebracht, we gingen ook zeker vier keer per jaar een dag op stap en een keer per jaar een week op vakantie. En alles werd door Vlisco betaald.”

›

De klas waar Jan Driessens in zat is volgens hem achteraf gezien een beroemde klas geworden met meerdere mensen die een eigen bedrijf zijn begonnen. “Er is zelfs een burgemeester uit onze gelederen voortgekomen. Klasgenoot Peter van den Baar is later burgemeester geworden. Zijn vorming heeft hij ook hier op de Cor Matthijsen School gehad”, aldus Jan Driessens. “Mijn mooie en luxe baan als fotograaf van het bedrijf heb ik dus aan de school te danken.”

Peter van den Baar, , en dt ug He n va ie rr Ha .r.

Staand, v.l.n ttend: Pieter Driessen, Zi t. ar lla Ti de n va en en Mari Verhag s en Joop Ermers.

Jack van Asten, Jan Driessen 43

44

45

›

ling Stalenafde 975 eind aug. 1

Tussen 1954 en 1975 waren in het pand van de oude cacaofabriek onderdelen van Vlisco gevestigd, onder andere het Vlisco museum. Daarnaast bood de Cacaofabriek onder meer onderdak aan de Cor Matthijsen School, de personeels­ winkel, de designafdeling en was het een tijdlang een pension voor de Spaanse gastarbeiders.

kleurrijke tijden met Vlisco Het voormalige kantoormeubilair behoort ook tot de inventaris. Sanders: ”Dit kantoormeubilair komt nog uit het oude hoofdkantoor en is meer dan honderd jaar oud.

We hebben ook oude analoge rekenmachines en andere kantoorinventaris zoals de eerste computer.”

In drie meter hoge voormalige laboratoriumkasten wordt nu het fotoarchief bewaard en de kasten doen tevens dienst als bibliotheek. Verder is er de algemene documentatie van Vlisco te vinden en een verzameling aan het bedrijf gerelateerde producten, waaronder bijzondere delen van de oude inventaris of productie of gewoon curiosa. “Je moet dan denken aan beeldjes en kunstvoorwerpen uit Afrika”, vult Sanders aan. ”Natuurlijk is ons museum gegroeid sinds de tijd dat het in de Cacaofabriek gevestigd was. Maar de basis is in principe hetzelfde.”

Ergens op het immense 7,5 hectare grote terrein midden in het centrum van Helmond, ligt het museum van Vlisco nu.

Een levend museum, vult conservator Ruud Sanders aan, want alles uit de geschiedenis van Vlisco is er, maar niet zo perfect geëxposeerd en gedocumenteerd als in een museum. In de enorme fabriekshallen hangen lange rijen stalen van de stoffen die Vlisco ooit gemaakt heeft. Het is een lust voor het oog om de prachtige batikdessins te zien. Maar er hangen niet alleen batiks, er liggen ook heel veel tekeningen, keurig opgerold in kokers. Deze originele dessin- en ontwerptekeningen zijn gemaakt door de ontwerpers van Vlisco en bedoeld om op de stoffen te drukken. Ook zijn er heel oude stalenboeken te vinden, aangekocht door de familie uit de archieven van andere textielbedrijven, met op iedere pagina zes lapjes stof met een verschillende print, bedoeld om de ontwerpers die de nieuwe dessins moesten ontwikkelen te inspireren.

In 1846 is Vlisco (toen nog Van Vlissingen) begonnen met de Dutch Wax Prints voor de markt in het toenmalig Nederlands-Indië. De stalen met African prints, in Afrika ligt de huidige afzetmarkt, zijn ook al meer dan 100 jaar oud.

De stoffen en tekeningen bepalen het grootste deel van het immense archief.

Het museum is niet geopend voor publiek maar iedereen die toch iets wil zien van de museale collectie van het bedrijf kan kijken op www.geheugenvannederland.nl.

“Hier zijn nog originele batiks en oude productiestalen van Vlisco van voor de Tweede Wereldoorlog te zien en andere zaken gerelateerd aan de geschiedenis van Vlisco.”

46

Fallen Tree Dit dessin betekent zoveel als: Samen sta je sterk. De boom die alleen staat zal bij veel tegenwind het eerste omwaaien, terwijl de bomen samen elkaar overeind houden.

ABC Alphabet Mensen die dit dragen geven aan te kunnen lezen en schrijven en in het algemeen betekent het dat scholing belangrijk is voor de ontwikkeling.

Six Bougies De dame in het midden van dit dessin staat symbool voor de moeder in een gezin die veel kracht nodig heeft om alles draaiende te houden. Ook wil een sterke vrouw hiermee aangeven dat ze wel 6 mannen tegelijk aan kan.

47

Het Vlisco museum De Stichting Pieter Fentener van Vlissingen - Vlisco Museum is sinds 1961 een combinatie van museum, bibliotheek en bedrijfsarchief van Vlisco. De stichting beheert het museum en haar collectie en is in het leven geroepen om ervoor te zorgen dat bij een eventueel faillissement van de firma de collectie eigendom van de stichting blijft en niet onder de boedel van de firma valt.

Nog steeds fungeert de stichting als archief en inspiratiebron voor de eigen ontwerpers. Maar ook mensen uit de museale wereld weten de collectie te vinden. Regelmatig worden onderdelen in bruikleen gegeven aan musea wereldwijd.

Ook beschikt het museum over een grote bibliotheek. Deze wordt in combinatie met het archief door velen gebruikt om onderzoek te doen, onder meer op het gebied van historie, textieltechniek, antropologie, mode, design, handel en economie.

Tot de jaren zeventig was 90% van de dessins ontworpen in opdracht van klanten en 10% voor eigen creaties. Vandaag de dag zijn dit bijna allemaal eigen creaties. De huidige ontwerpers hebben allemaal een opleiding aan een kunstacademie gevolgd.

De ommekeer van opdrachten naar eigen ontwerpen startte in de jaren zeventig door een nieuwe lichting ontwerpers. Vanaf de jaren tachtig hebben diverse inspiratiereizen naar Afrika een belangrijke bijdrage geleverd aan kennis en inzicht om voor Afrika te kunnen ontwerpen. www.geheugenvannederland.nl

Op de foto afgebeeld: Ruud Sanders, Conservator/Curator Vlisco Museum

Ingrediënten 4 personen

Chocolademousse 0,5 dl room 30 g witte chocolade 10 ml melk

VAL-DIEU KAASJE MET EEN ß LUCHTIGE ß ß ß CHOCOLADEMOUSSE ß met vijgencompote, crunch van hazel­ noten en cappuccino-schuim met cacao

2 g gelatine

Vijgencompote

Een romig gegratineerd koekaasje met honing, chocolade, melk-

3 vijgen

schuim en cacao is volgens chef-kok Jeroen van Rhee van Pavil-

0,5 dl rode wijn

joen de Warande een gewaagde doch heerlijke combinatie. De romige en zoete tinten van de volle koekaas en honing met als te-

0,5 dl rode port

genhanger de frisse smaak van vijgencompote, de bittere smaak

1 laurierblaadje

van cacao gecombineerd met de krokante crunch van zoete hazel-

1 kaneelstokje

noten brengen dit voorgerecht helemaal in balans.

1 eetlepel rode wijnazijn 1 rode ui 1 eetlepel olijfolie

z

10 g citroenschil geraspt

Hazelnotencrunch 50 g hazelnoten 40 g suiker

Kaasje 2 stuks Val-Dieu kaasjes

BEREIDEN 1. Voor de chocolademousse klop je eerst de slagroom op tot yoghurtdikte.

2. Verwarm de melk en los daarin eerst de gelatine op en daarna ook de chocolade.

Laten afkoelen en door de room spatelen, aansluitend in de koelkast zetten.

3. Vijgencompote; de ui, citroenschilrasp en de vijgen klein snijden.

4. Deze in olijfolie aanbakken en afblussen met de vochtige ingrediënten (wijn, port, azijn) en het laurierblaadje en gesplitste kaneelstokje toevoegen.

5. Laten garen en iets in laten koken zodat er binding ontstaat.

6. De crunch maak je door de suiker te karamelliseren met daarin de hazelnoten.

Af laten koelen en grof pletten.

7. Kaasje doormidden snijden, met honing bedekken en 6 minuten op 200°C afbakken.

8. Melk met het halve teentje knoflook verwarmen, 2 minuten laten trekken, zeven en de melk opkloppen tot schuim (zoals cappuccino-melkschuim).

2 eetlepels honing (van de imker uit stadswandelpark de Warande )

Melkschuim 50 ml melk

8

Serveren Leg het kaasje op een bord, maak een quenelle van de chocolademousse en leg deze op het kaasje, verdeel de vijgencompote om het kaasje. Strooi de crunch speels op het bord.

Op het laatste moment doe je het melkschuim op de chocolademousse en als finishing touch een beetje cacaopoeder met een zeefje op het schuim strooien.

Serveer als voorgerecht.

0,5 teentje knoflook ¼ theelepel cacaopoeder

51

KUNSTENAAR IN BEELD

HELMIE BRUGMAN

The Terracotta Davids

Helmie Brugman (Venlo) toonde haar keramische installatie ‘The Terracotta Davids’. Een leger lagere schooljongetjes, net iets kleiner dan ware grootte, ieder afzonderlijk staand op een eenvoudige palletachtige houten sokkel. Een opstelling als bij een opgraving. Bij elk beeld zijn er sporen of attributen uit het maakproces te zien. De titel verwijst zowel naar het Chinese terracottaleger als naar de meer dan levensgrote David van Michelangelo Buonarotti. Haar jeugd in Limburg en met name het aan beelden zo rijke katholicisme is van grote invloed geweest op het kunstenaarschap van Helmie Brugman. Veel aspecten uit het beeldend werk van Helmie Brugman zijn hierop terug te voeren zoals de bijna rituele nadruk op het werkproces, haar behoefte aan verzamelen, ordenen en het steeds weer terugkeren van het werken in reeksen.

chocolade Ik ben dol op chocolade! Ik heb van die dagen dat ik niet zonder chocolade kan! Als ik een reep chocolade (liefst met hazelnoot ) in huis heb, eet ik niet een klein stukje maar het liefst de hele reep! Smaakt naar meer! Het geeft mij een heerlijk gevoel. Door niet te veel in huis te halen kan ik me beheersen! Anders zou het uit de hand kunnen lopen.

In De Cacaofabriek had Helmie de ruimte om al haar werk te exposeren, waar ze in andere kunstruimtes en galeries vaak een gedeelte moet achterlaten in haar atelier. Onder andere een groep kinderen van het naschoolse programma bij T-Lab in Helmond-West kwam kijken en ook de Vrienden van het Van Abbemuseum werden door Helmie door de expositie Who Cares? rondgeleid.

52

Expositie 'Who Cares?' 2014

“DE CACAOFABRIEK HEEFT MIJ DE MOGELIJKHEID GEBODEN OM MIJN GEHELE INSTALLATIE TE TONEN IN PLAATS VAN SLECHTS EEN GEDEELTE. IK HEB HIERVAN PRACHTIGE FOTO'S KUNNEN MAKEN VOOR EEN PUBLICATIE DIE MIJ EXPOSITIEMOGELIJKHEDEN HEEFT GEBRACHT IN BERLIJN EN HET CODA MUSEUM.”

Geëxposeerd in De Cacaofabriek Who Cares? (2014) www.helmiebrugman.nl

Expositie 'Who Cares?' 2014

53

›

n de laar

martin va

Een oase van stilte in een wereld van bedrijvigheid Zijn blik verandert direct als hij praat over zijn oude atelier in De Cacaofabriek. “Het was een soort stilteplek voor me.

Buiten trok de wereld aan me voorbij met het scheepvaartverkeer, de auto’s en de treinen. Maar hierbinnen was het door de dikke muren helemaal stil en kon je je volledig in je eigen wereld wanen.”

Na het kunstinitiatief Kanaal 84 was Van de Laar een van de eersten die als beeldend kunstenaar een werkruimte in De Cacaofabriek betrok. “Ik studeerde in Amsterdam en stond daar ingeschreven voor een atelier maar er was een wachtlijst van tien tot vijftien jaar.” Als geboren en getogen Helmonder was de keus snel gemaakt en De Cacaofabriek een prima alternatief.

Aan het woord is kunstschilder Martin van de Laar, een van de Helmondse kunstenaars van het eerste uur van De Cacaofabriek. Vanaf 1984 maken beeldend kunstenaars al gebruik van De Cacaofabriek. De eerste exposities werden er gehouden door Stichting Kanaal 84, een particulier initiatief. In 1993 sloegen lokale kunstenaars de handen ineen en ontstond het kunstenaarscollectief Stichting Beeldende Kunstenaars Kring Helmond (SBKKH) die tentoonstellingen organiseerde onder de naam DE nederlandsche CACAOFABRIEK en in 2000 ook dezelfde naam kreeg.

Martin van de Laar werd artistiek leider van deze groep. De behoefte aan expositieruimte en de wil om het gebouw te bewaren voor de volgende generaties lag ten grondslag aan het initiatief. “Achteraf kun je zeggen dat de kunstenaars de redding van het gebouw zijn geworden.” Binnen een jaar of vijf na oprichting van de stichting wist DE nederlandsche CACAOFABRIEK naam en faam te verwerven onder beeldend kunstenaars en kunstliefhebbers in binnen- en buitenland.

De Cacaofabriek heeft vele eigenaren gekend maar in de periode van de kunstenaars waren de gebroeders Verbakel de langste tijd eigenaren. “Deze mensen hebben echt iets voor ons kunstenaars betekend. Ze keken in het begin best wel een beetje raar tegen ons aan maar dat veranderde snel.

Hun positieve houding en begrip voor noden en behoeftes van kunstenaars zorgde ervoor dat iedereen de ruimte kreeg om zich te ontwikkelen.” Een van de vele voorbeelden hiervan was de huurprijs: ”Voor een zeer schappelijke prijs van ongeveer 30 gulden per vierkante meter per jaar konden wij ruimtes huren. Als we moeite hadden met

54

Zuid-Willemsv aart, een insta llatie van Theo van K eulen (2004)

beeld, neon gevel e (2005) Anna Lang

›

›

›

› LOST SPACE, ASASHI ECHIGO EEN INSTALLATIE VAN M BRAND (2009) GEïNSPIREERD DOOR DE

55

Vensters op de Hemel, een groeps­tentoonstelling met werken op papier van Ies Schute (2005)

ek 1996 cacaofabri gelseweg vanaf de en

›

›

nde

tgebra Het deels ui gebouw

artistieke risico’s genomen, maar altijd met een scherp oog voor behoud van kwaliteit. “En dat leverde iets op”, meent Van de Laar. Er kwamen gastateliers, verblijfsruimtes met keuken en douches en de mogelijkheid om grote werken te realiseren. Dit trok beeldende kunstenaars van over de hele wereld. Van Japan en Zuid-Korea tot België en Frankrijk, van Rusland tot Duitsland, Italië, Turkije en IJsland, allemaal kwamen ze wonen, werken en exposeren in De Cacaofabriek. “En ook wij, Helmondse en regionale kunstenaars, konden stappen zetten. Want je leert ontzettend veel van samenwerken met anderen. Erg verrijkend”, blikt hij terug.

betalen deden ze niet moeilijk. Ze snapten dat het voor kunstenaars niet altijd even makkelijk was om geld te verdienen.” En steeds als er mensen vertrokken, gingen de gebroeders eerst vragen of er nog kunstenaars waren die de vrijgekomen ruimte wilden huren. “Maar eerlijk is eerlijk: het gebouw had z’n beste tijd ook wel gehad en was veel te ver ‘op’ voor gerenommeerde bedrijven om er zich te vestigen.”

De kunstenaars van DE nederlandsche CACAOFABRIEK gaven zichzelf drie tot vijf jaar om van het kunstenaars­ domein een gewaardeerd kunstcentrum te maken.

“Voordat het voor de kunsten en het publiek iets oplevert, voordat je een passend profiel hebt ontwikkeld, ben je meestal vijf jaar verder.”

Het collectief zorgde ervoor dat de condities steeds beter werden. De Cacaofabriek werd een interessante omgeving en begon naam te krijgen. “Wat je in Amsterdam allemaal al had, hebben we hier opgebouwd.” De brand in 2008 heeft flink roet in het eten gegooid. Meerdere ateliers

Alles wat er in De Cacaofabriek gebeurde moest een bepaalde spanning met zich meebrengen, er werden

56

gingen verloren waaronder een deel van het gastatelier.

“Het deels uitgebrande gebouw maakte vanaf die tijd een naargeestige, desolate indruk”, weet Martin nog. Of ze nu als kunstenaarscollectief in het nieuwe pand hetzelfde niveau kunnen bereiken zal de tijd leren.

De mogelijkheid om werken in situ te realiseren in relatie tot de monumentaliteit van de ruimtes was een onderscheidende kwaliteit van DE nederlandsche CACAOFABRIEK. Ongeveer 800 kunstenaars hebben sinds de oprichting vorm en inhoud gegeven aan die kwaliteit.

Bijzondere kunstwerken Bij veel kunstenaars leeft de periode dat ze hier konden werken -en soms ook wonen- nog altijd. Er is onderling nog regelmatig contact, vertelt Martin. “Ik bezoek regelmatig vernissages van de mensen die ik nog uit deze periode ken en die een relatie hadden met De Cacaofabriek. Als je zolang samenwerkt krijg je een band”, voegt hij eraan toe.

De enorme ruimtes zowel qua vloeroppervlak als hoogte gaven de mogelijkheid aan de kunstenaars om zich helemaal uit te leven.

›

“Elvira Wersche is daar een goed voorbeeld. Zij heeft al meerdere malen geëxposeerd met haar enorme vloer­ objecten gemaakt van zand dat van overal van de wereld afkomstig is.” Ook Paul Sleigh, een kunstenaar geboren in Aarle-Rixtel, die in die tijd woonachtig was in Utrecht, kon de enorme afmetingen die er in De Cacaofabriek tot z’n beschikking waren, goed gebruiken. Met hout dat hij van bedrijven uit de regio kreeg, wilde hij ‘iets’ timmeren. Hij was helemaal idolaat van het werken met hout en zocht ook regelmatig in verre oorden de boomgrens op. Om daar dan de hoogst gesitueerde boom te kappen, een sleetje van te bouwen en daarmee de berg af te gaan.

De berg hout die hem door lokale en regionale bedrijven ter beschikking werd gesteld, was enorm. Hij besloot, na een paar dagen mediteren op de berg hout, er een doop­ kapel van te bouwen, waar het baby’tje dat hij en zijn vrouw verwachtten in gedoopt kon worden. En zo is het gebeurd.

Paul Sleigh aan het werk in de cacaofabriek.

Hij maakte daar een doopka pel.

Door domicilie te kiezen in De Cacaofabriek hebben de kunstenaars er mede voor gezorgd dat het pand als deel van het industriële erfgoed van Helmond bewaard is gebleven. “Eigenlijk hebben we door dit succes onszelf een beetje uit de markt geprijsd. Voorheen hadden we 1100 vierkante meter ter beschikking, nu nog maar 400. En ook de huurprijzen passen niet meer zo goed bij de portemonnee van de kunstenaars. Maar een ding is zeker: De Cacaofabriek kan weer voor een heel lange periode mee.”

57

goede chocola behoeft geen krans 58

IN PURE CACAO PROEF JE DE OMGEVING. NET ALS BIJ WIJN GEVEN BIJVOORBEELD FRUIT­BOMEN HUN SMAAK MEE. HET HELE PRODUCTIEPROCES, VAN HET PLANTEN VAN DE BOOM TOT EN MET DE VERWERKING VAN DE CACAOBOTER EN CACAOPOEDER, IS BEPALEND VOOR DE UITEINDELIJKE KWALITEIT VAN DE CHOCOLADE. EN DAT PROEF JE, ECHT.

het smelten proef je smaakniveaus of een complete smaakbelevenis. In ieder geval proef je de verschillende aroma’s op je tong.

Grote kans dat je niet veel wijzer wordt van de verpakking in je zoektocht naar de beste chocola. De term grand cru die gebruikt mag worden voor chocolade uit edelbonen is niet beschermd. Gelukkig zijn er andere manieren om kwaliteitschocolade te ontdekken: voel de structuur, proef en ga vooral vergelijken. Een chocoladeproeverij is een leuke en leerzame manier om dit te doen.

Worden de bonen van verschillende plantages door elkaar gemengd, dan wordt de smaak vlakker. Als het branden niet zorgvuldig gebeurt, geeft dat een verbrande bijsmaak. Voor veel producten is dat niet erg, omdat er slechts weinig cacao voor wordt gebruikt.

Vaak wordt er dan ook meer suiker toegevoegd. Bij bonbons of tabletchocolade loont het wel de moeite om te vergelijken en zo te bepalen wat jij het lekkerst vindt.

BEPROEVING Aan het knakken van de chocolade kun je al verschil horen. En het zal je niet verbazen dat je de verschillende aroma’s ook kunt ruiken. Ook de prijs is een aanwijzing. Dan het belangrijkste: het proeven. Een goed stuk chocola smelt op de tong. Na

59

› Rob van de

n berg

De cirkel is rond Als jongen van 16 is hij 40 jaar geleden in de Cacaofabriek bij meubelfabriek ’t Kooike begonnen en nu heeft hij als interieurbouwer en eigenaar van Bestra het interieur van De Cacaofabriek mogen bouwen.

Voor Rob van den Berg kon het niet beter.

’t Kooike was het bedrijf waar Rob van den Berg in 1975 zijn eerste stappen als timmerman en aankomend interieurbouwer heeft gezet.

Het bedrijf was op drie poten gestoeld. Ze maakten salontafels ingelegd met steen, betonnen beelden “bij mijn ouders in de tuin staat nog een vrouwenbeeld uit die tijd”, en er was een timmer- en metaalwerkplaats. Hier werkte Van den Berg.

Theo de Gruijter was de eigenaar en het creatief brein van dit bedrijf.

“Ik dacht direct toen ik de opdracht van de gemeente én van de aannemer kreeg: ik mag terugkomen op m’n oude stek. Wat mij betreft was de cirkel rond. Niet dat ik mijn pet aan de wilgen wil of kan hangen, maar als je hier als 16-jarige je werkend leven begint en nu zowel voor de aannemer als de gemeente het interieur en exterieur hebt gebouwd, is dat toch een heel bijzondere mijlpaal in je leven. Helemaal als je in 2008 ziet hoe alles in de brand staat en voor je gevoel een stukje van je eigen geschiedenis in de as wordt gelegd.”

De banken, bar en keukenblok in het restaurant, popzaal, balie, bar, toiletgroepen en alle buitenmeubels zijn ook van zijn Helmondse bedrijf.

“Ik was en ben nog steeds heel blij dat wij deze opdracht hebben gekregen. Het heeft ervoor gezorgd dat ons bedrijf nu ook in Helmond en omgeving op de kaart staat. Maar ook omdat De Cacaofabriek een locatie is waar ik als Helmonder trots op ben”, aldus Van den Berg.

›

eeld betonnen b 't kooike n a v d j i t uit de 60

1923

De Nederlandsche Cacaofabriek 1923. Met links de Dekenfabriek van Piet de Wit en daarnaast de rivier de Aa. Boven de Zuid-Willemsvaart en rechts de spoorlijn van Venlo naar Eindhoven.

2004

2015

HELDERE CHOCOLADEGELEI ß ß

ß ß ß

met ganzenleverparfait

Chef-kok Gert-jan Toonders van restaurant de Raymaert laat met dit gerecht zien dat er meer mogelijk is met pure chocolade, door verschillende technieken en bereidingen toe te passen. En dat chocolade niet alleen als dessert gegeten kan worden, maar ook als onderdeel van een voorgerecht. Dit gerecht maak je ruim van tevoren.

Ingrediënten

z

4 personen

Gelei 250 ml Banyuls 50 g bittere chocolade 2 g bladgelatine 15 g eiwit 2,5 g agar-agar

Ganzenlever parfait 25 g kippenlevertjes 100 g ganzenlever 25 g gesmolten boter 125 g room 1 eidooier armagnac witte port

8

BEREIDEN 1. Verwarm eerst de banyuls tot 70°C en voeg de chocolade toe.

Meng goed door en voeg de in koud water voorgeweekte gelatine toe.

2. Giet in een passende bak en plaats afgedekt 12 uur in de vriezer.

3. Laat ontdooien en wacht tot de chocolade en het vocht gaan separeren.

Giet het vocht af en passeer door een zeef.

4. Doe het eiwit in een pan en giet er de chocoladebouillon op.

Verwarm rustig tot het eiwit bovendrijft. Giet door een fijne bolzeef met passeerdoek of neem een zogenaamde Superbag.

5. Bewaar de heldere chocoladeconsommé tot gebruik in de koeling.

6. Verwarm de chocoladeconsommé, voeg de agar-agar toe laat even door koken. Stort in een rechte bak.

7. De kippenlever pureren met de eidooier.

8. Verwarm de boter met de room tot 80°C. 9. De ganzenlever cutteren met de warme room en boter en de kippen­ lever met eidooiers.

10. Zeef de massa door een puntzeef.

11. Op smaak brengen met zout en peper, armagnac en witte port.

12. Giet in een patévorm, verpak deze in aluminiumfolie.

13. Au bain-marie garen, 100 minuten op 69°C. 14. Af laten koelen in de koelkast, en 1 dag op laten stijven.

Serveren Serveer met briochebrood of licht geroosterde toast en drink er een mooie Oostenrijkse Grüner Veltliner, Strassentaler 2013 van het huis Weingut Allram (witte wijn) bij.

65

Kunstenaar Bert Loerakker rijdt op vrijdagavond 4 januari 2008 langs het kanaal naar huis, hij heeft die dag op zijn kleinkind gepast bij zijn dochter in Weert. Als hij Helmond binnenkomt ziet hij iets vreselijks: de Cacao­fabriek staat in de fik! Hij rijdt er als de bliksem heen en ziet vooral brandweerauto’s en veel rook. Gespannen blijft hij kijken en wachten, zijn hele leven is daarbinnen...

_DE_BRAND_ Later op de avond blijkt het mee te vallen. Alleen het stuk van het pand aan de kanaalkant is verwoest, maar zijn eigen atelier heeft wel veel rookschade.

‘Maandag ruikt het hier naar citroen’, zegt de brandweerman nog, als ze samen midden in de nacht door het atelier lopen. ‘Laat alles maar staan, we zuigen de lucht straks af. Je spullen zijn veilig want we zijn hier nog wel even bezig.’

Helaas ontstaat er rond 4 uur op zaterdagochtend opnieuw brand. Het is de groenteboer op de markt die Bert in de vroege ochtend opnieuw met dat alarmerende bericht naar zijn atelier stuurt. Het is voor de derde keer gaan branden.

Daar ziet hij hoge vlammen uit het pand komen, het dak is dan al bijna ingestort. Niet veel later helemaal. Ook al is de brandweer er direct bij, zij kunnen de ramp niet voorkomen. Huilend en bevend staat hij erbij te kijken. Bert leefde in zijn atelier en bewaarde er al zijn werken. Het is onbeschrijflijk wat er met je gebeurt als je je hele leven in vlammen ziet opgaan. Hoe ga je dan verder? >>

66

Rob van Dijk

67

Aurora Loerakker

›

Botsend Bert Loerakker (1948) is geboren in Breda en woont sinds 1969 in Helmond. Hij prijst zichzelf gelukkig dat hij al redelijk vroeg in zijn carrière als kunstenaar zijn brood verdient, en dat hij ook als curator internationaal faam heeft verworven. Bescheiden is de kunstenaar over zijn indrukwekkende CV, waar ook veel commissie- en bestuurswerk op staat. In 2010 is hij onderscheiden als ridder in de orde van Oranje Nassau voor verdiensten als kunstenaar en inzet voor het kunstenveld (kunstwereld).

Harder en sneller Hij is ontzettend boos en verdrietig, maar wil absoluut niet bij de pakken neerzitten. Zijn noodatelier is wel even wennen. Het voelt opgesloten. In de Cacaofabriek zat hij New York-waardig met hoge plafonds en veel ruimte. Dat was zijn thuis. Als een van de eerste dingen schaft hij een nieuwe stereo-installatie aan, om weer te kunnen genieten van de snoeiharde gitaarrock die altijd al door zijn speakers knalde. De vraag of hij nog kan werken houdt hem bezig.

Hij wil weer werk van zichzelf om zich heen hebben, als een bewijs dat hij nog leeft. Dat hij niet dood is, want zo voelt het nu zijn jeugdwerk, zijn documentatie en alles wat hij nooit wilde verkopen, weg zijn. Bert gaat harder en sneller werken. Met veel steun van zijn omgeving voelt hij zich opgepept en vol vertrouwen. 2009 is een van zijn drukste jaren met 11 tentoonstellingen, die hij weet te vullen met nieuw werk en zijn eigen werk dat hij in bruikleen krijgt. Hij maakt niets na, wil zich blijven ontwikkelen, iets toevoegen aan herkenbare elementen.

Bert staat bekend om zijn botsende twee- (en soms ook drie-) luiken. Geïnspireerd door de natuur, vooral landschappen en wolkenpartijen, het rechterdeel vele malen abstracter dan het linkerdeel. Dit zorgt voor spanning, het roept vragen op. Volgens Bert weten vele mensen zijn werk te waarderen, maar is het soms ook weer wennen aan nieuwe ontwikkelingen. Nog een leuk weetje: hij is dol op chocolade. www.bertloerakker.nl

68

Fotografie schilderijen: Peter Cox

ker in zijn BERT loerak lenburcht i u r e i l e t a huidige

›

erbrand is

tweeluik dat v

Zeer lastige brand De oorzaak zou kortsluiting in een wasdroger zijn geweest in het kledingverhuurbedrijf Gray’s. Bij het blussen van deze zeer lastige brand hebben de korpsen uit Eindhoven, Lieshout, Mierlo, Bakel en Valkenswaard assistentie verleend. Het gebouw bestond uit vele compartimenten met verlaagde plafonds en veel houtwerk. Na de brand stonden alleen de muren nog. Vloeren en verbindingen tussen de muren waren verdwenen of aangetast. Vanwege instortingsgevaar kon de brandweer niet naar binnen, waar nog veel kledingstukken lagen te smeulen. Daarom heeft de brandweer de hele nacht preventief gecontroleerd en werd er uitgebreid nageblust. Het vuur zorgde voor veel rookontwikkeling richting de binnenstad van Helmond.

Panden in de buurt liepen rook- en waterschade op.

›

Als er nog cacaobonen in de fabriek hadden gelegen, was een zeer gevaarlijke situatie ontstaan. In de Zaanstreek zijn er -ook de afgelopen decennia- diverse branden in cacaofabrieken of opslagloodsen geweest en op een vrachtschip.

De cacaobonen veranderen door de hitte in een stroperige massa, die lang blijft nasmeulen. Het nablussen duurt daarom soms wel een week. Ook komen er bij zo’n hoge verbranding blauwzuurgas en koolmonoxide vrij, wat meestal een reden is om de omgeving te evacueren.

werk van na de brand (boven

69

en onder)

Het avontuur dat De Cacaofabriek heet “De gemeente heeft het pand aangekocht omdat het een iconische locatie was, een markant punt en omdat het als blikvanger moest dienen voor Suytkade.”

Aan het woord is wethouder Frans Stienen die een korte duik neemt in de historie van De Cacaofabriek vanaf 2008 toen de gemeente het pand aankocht van de gebroeders Verbakel. “Het was in eerste instantie de bedoeling om het pand af te breken, want de stad kende het pand niet als atelier van en voor kunstenaars.” Een aantal mensen verdiepte zich in het pand en de locatie en kwam steeds meer te weten over de cultuurhistorische elementen van het gebouw. In die tijd maakte stedelijke ontwikkeling ook al een deel van de portefeuille van Stienen uit. “Ik was en ben een realist en besefte dat als we De Cacaofabriek wilden bewaren er iets passends in moest komen.”

Poetsende ambtenaren En zo kreeg het gerenommeerde architectenbureau cepezed de opdracht met deze criteria een pand te realiseren waar Helmond trots op kon zijn. “En zoals die dingen gaan, vonden we dat er nog voor de verkiezingen in 2014 geopend moest worden. Met stoom en kokend water werd er gewerkt om dit te realiseren. Het is gelukt, dat wel, maar om dit voor elkaar te krijgen zijn de dag voor de opening ook de ambtenaren samen met de schoonmaakploeg gaan poetsen.” Gelukkig is dat niet voor niks geweest en kwamen er het eerste weekend na de opening meer dan 10.000 mensen om met eigen ogen te zien wat er van De Cacaofabriek gemaakt was.

En zo werd het idee geboren om er het Filmhuis, poppodium De Lakei, kunstenaarsinitiatief DNCF en andere culturele activiteiten onder te brengen.

“De Cacaofabriek moest de culturele hotspot van Helmond worden”, zo werd besloten.

Er zijn heel wat rekensommetjes gemaakt en subsidiepotjes aangesproken voordat de gemeenteraad het fiat aan dit idee kon geven. “De financiële constructie kwam pas echt rond toen we besloten dat ook de creatieve industrie zich in De Cacao­ fabriek moest vestigen. Dus geen notarissen of advocaten, met alle respect verder voor deze beroepsgroepen, maar creatieve geesten die ook onderling iets voor elkaar konden betekenen.”

Vijf weken na de opening trok het toenmalige bestuur al aan de bel bij de wethouder. “Ze kregen het financieel gezien niet gedraaid. Er waren direct al veel te veel open eindjes. Er moest iets gebeuren, besefte het toenmalige bestuur ook.” Het college besloot om voor een zakelijke benadering te gaan en huldigde het standpunt dat De Cacaofabriek des Helmonds moest worden. Er kwam een driekoppig bestuur met allemaal mensen die hun sporen in de zakenwereld verdiend hadden.

“Om De Cacaofabriek tot een succes te maken moest er tot 2018, een miljoen euro bij. Op dit moment, ook met de komst van de nieuwe directeur Jochem Otten, is De Cacaofabriek in rustiger vaarwater terechtgekomen.”

“Het is een enorm proces geweest, één groot avontuur, maar het is een locatie die past bij een topwijk als Suytkade en bij de ambitie van een dynamische stad als Helmond”, aldus wethouder Stienen.

70

Wethouder Stienen heeft Stedelijke Ontwikkeling, Volkshuisvesting, Sport, Cultuur en Stadsmarketing in zijn portefeuille.

71

KUNSTENAAR IN BEELD

PETER DE BRUIN

Men kan de bruine wereld niet verlaten Peter de Bruin huurde een atelier in De Cacaofabriek van 1985 tot en met 2005. De Cacaofabriek betekende heel veel voor hem als kunstenaar, omdat er ruimte was om te kunnen werken: “Dat vind ik erg belangrijk, zeker met zeefdrukken heb je ruimte nodig.” De verhuurder (Gebroeders Verbakel) bood deze ruimtes destijds voor een redelijke huurprijs aan. Tegenwoordig is een atelier volgens Peter -met de hoge huurprijzen en aanhoudende recessie- voor de kunstenaar niet meer op te brengen. Hij vindt dat erg jammer. Peter: “Er worden nieuwe woningen gebouwd in Helmond. Ik zou graag zien dat er ook atelierwoningen in deze plannen worden meegenomen, en dat de kunstenaar ook bij die plannen betrokken wordt. Een architect in Amsterdam (C. van Eesteren, De Stijl) onderzocht al in 1935 hoeveel kunstenaars er op de duizend inwoners waren, zodat hij ook atelierwoningen kon toevoegen.”

Peter woont al zijn hele leven in de binnenstad van Helmond. Het valt hem op dat wanneer er huizen gesloopt worden, er hetzelfde soort huizen voor in de plaats komt, meestal jaren '30 woningen. “De stad komt heel grijs en bruin op mij over, ik zou zo graag meer kleur zien.”

Tussen 19 juni en 9 augustus 2015 toonde Peter de Bruin (1955) het kunstwerk ‘Men kan de bruine wereld niet verlaten’ in de Lichtstraat van De Cacaofabriek. Speciaal voor deze lange gang maakte Peter een mixed media werk op 72 kartonnen panelen, dat in totaal 12 meter breed en 4,75 meter hoog was.

Geëxposeerd in De Cacaofabriek

In zijn zeefdrukken toont Peter stadsgezichten. De ondergrond van bruin karton vormt een perfecte basis voor de felle, primaire kleuren die Peter gebruikt. Het zijn beelden van een stad in crisistijd, waarin het verlangen naar kleur duidelijk aanwezig is. www.peterdebruin.org

• Men kan de bruine wereld niet verlaten (2015) • Groepsexpositie Salon/Saloon (2003) • Groepsexpositie 'Eilandproject' (1998) • Groepsexpositie O'RAKEL (1995) • Mozaïekbeeld (1994)

72

Men kan de bruine wereld niet verlaten (2015)

Clementine

"EEN ATELIER IS EEN WERKPLAATS, IN HET BIJZONDER DIE VAN EEN BEELDEND KUNSTENAAR."

Peter de Bruin aan het werk in zijn atelier

Groepsexpositie Orakel (1995)

73

Ingrediënten 4 personen

Crème brûlée 160 ml melk 300 ml room 45 g suiker 1 tl lavendeltopjes 90 g witte chocolade 4 eidooiers 4 el rietsuiker

Chocoladeschuim 80 g witte chocolade 250 ml room 2 kleine eiwitten

Krokante kataifi 100 g kataifideeg 40 g gesmolten (ongezouten) roomboter

Zestes Zestes van 1 sinaasappel (dun gesneden buitenschil) Poedersuiker

WITTE CHOCOLADE ß ß LAVENDEL CRÈME BRÛLÉE ß ß ß á la Mounir

ß

Ook in de Marokkaanse keuken speelt chocola een belangrijke rol. Chef-kok Mounir Toub verrast met een overheerlijk toetje geïnspireerd op de Marokkaanse keuken. Zoet (chocolade), krokant (kataifi), smeuïg (crème brûlée), zuur (citrus) en heel veel liefde, gemengd in één gerecht. Het leven is te kort om niet elke dag iets van chocolade te eten!

z

BEREIDEN Crème brûlée 1. Verwarm de oven voor op 120°C. 2. Breng de melk met de room, suiker en lavendel langzaam aan de kook.

3. Hak de witte chocolade grof en schep in een kom.

4. Zeef de lavendelmelk boven de chocolade, laat de chocolade al roerend smelten en een beetje afkoelen (onder de 60°C).

5. Voeg de eidooiers toe en roer goed door.

6. Schenk het mengsel in de rammekins (ovenschaaltjes) of in soepborden en zet ze in een ovenschaal.

Schenk heet water in de ovenschaal tot de schaaltjes voor driekwart in het water staan.

7. Plaats de ovenschaal in de oven en gaar de crème brûlée circa 1 uur in de oven.

8. Laat de crème brûlée daarna circa 2 uur afkoelen in de koelkast.

Chocoladeschuim 1. Voor het schuim kook je de room. Neem de pan van het vuur, los er de witte chocolade in op en laat goed afkoelen.

2. Klop de eiwitten los en meng ze door de koude chocolade.

3. Giet het chocolademengsel in een slagroomapparaat en steek er 1 gascapsule op. Koel bewaren voordat je het gaat gebruiken!

Krokante kataifi 1. Verwarm de oven voor op 160°C. 2. Pluk het kataifideeg een beetje los en verdeel daar de gesmolten roomboter overheen zodat al het kataifideeg een beetje met roomboter bedekt is.

3. Zet een steekring (groter dan de rammekins) op de bakplaat (op een siliconen matje) en vorm een pluk kataifideeg in de ring tot een mooi bodempje.

Haal de ring voorzichtig van het deeg af en maak zo 4 mooie bodempjes.

4. Bak de deegbodempjes circa 15 min tot ze mooi beginnen te kleuren en draai ze dan voorzichtig om.

Bak ze aan de andere kant nog ongeveer 5 min tot ze egaal goudbruin zijn.

5. Laat afkoelen en bestuif royaal met poedersuiker.

Zestes 1. Bestuif een bord royaal met poedersuiker.

2. Haal met een zesteur de zestes van de sinaasappel en laat ze op de poedersuiker vallen.

3 Wentel de zestes in de poedersuiker en laat ze op een droge plaats drogen.

8

75

Serveren Bestrooi de koude crème brûlée gelijkmatig met rietsuiker en karamelliseer de suiker met de gasbrander.

Plaats de krokante kataifi op de crème brûlée.

Spuit een wolkje witte chocoladeschuim op de kataifi en besprenkel het geheel met de gepoederde sinaasappelzestes.

Garneer naar eigen inzicht met appelbloesem, munt en geraspte pure chocolade.

oud en nieuw mag gezien worden In maart 2014 wordt De Cacaofabriek na een grondige verbouwing in gebruik genomen als de nieuwe culturele hotspot met onder meer filmhuis, poppodium, horeca, expositieruimten, radioen televisiestudio en werkplekken voor creatieve ondernemers. Omdat het gebouw door zijn functiewijziging veel publiek trekt, komt de krachtige combinatie van uitstraling en ligging helemaal tot zijn recht en vormt De Cacaofabriek opnieuw een baken binnen het Helmondse stadsleven.

licht 76

Fotopersbureau Van den Meulenhof

Het startpunt Het bestaande gebouw zat vol met scheuren en was in zeer slechte staat. Het oudste bouwdeel, dat loodrecht op het kanaal langs de Engelseweg staat, was in de loop der jaren uitgebouwd tot een u-vormige bouwcompositie. Het binnenhof van de u-vorm was de laatste decennia bebouwd met een aantal grote hallen. Het complex was inmiddels vergaand aangetast: de authentieke schildkap was allang verdwenen, grote delen van het gebouw waren in 2008 uitgebrand en stonden op instorten en het hele complex was getekend door inwendige verbouwingen en aanpassingen voor divers tijdelijk gebruik. De ranke gietijzeren kolommen behoren tot de meest bijzondere aspecten van het gebouw.

Het complex is herrezen als een verrassende combinatie van gerenoveerd industrieel erfgoed en strak vormgegeven nieuwbouw. En juist dat maakt het pand uniek. De architect, cepezed uit Delft, heeft de industriĂŤle rationaliteit van het complex behouden. Kenmerkend voor het bureau zijn open glasconstructies en slimme oplossingen voor herbestemming van oude gebouwen. Van de westvleugel aan de kanaalzijde is alleen de gevel uit 1922 blijven staan, die daarmee beeldbepalend is gebleven. Voor het overige is dit bouwdeel volledig nieuw opgetrokken met moderne materialen, waarbij de draagconstructies en installaties in het zicht zijn gebleven. Ook de popzaal en foyer zijn duidelijk herkenbaar als nieuwbouw en onderscheiden zich zo goed zichtbaar van de historische bouw.

77

Charmante oplossing Omdat het gebouw in de loop der tijd sterk verrommeld en aangetast was, was het zoeken naar de authentieke charme ervan. Onder meer door het verwijderen van alle latere toevoegingen is het oorspronkelijke karakter van de fabriek zoveel mogelijk in ere hersteld. Originele elementen uit het verleden zijn bewaard en weer zichtbaar gemaakt.

De nieuwe toevoegingen hebben eenzelfde rationaliteit en industriële uitstraling, maar zijn modern gematerialiseerd en sterk contrasterend met het oorspronkelijke complex. Een voorbeeld hiervan vormt de grote glazen pui van het horecadeel.

Ook de kap en de dakkapellen zijn volgens de oude contouren ontworpen, maar dan abstract en modern gematerialiseerd. De voormalige schildkap is terug met een hedendaags en speels voorkomen: met een toplaag van minimaal gedetailleerd roestvast staal. Sommige dakkapellen zijn volledig van glas, andere met roosters waarachter de dakafvoeren van de installaties zijn verstopt. Zowel het oude als het nieuwe mag gezien worden.

anti-sliproosters. Het metselwerk van het hoofdgebouw was door de jaren heen meermaals geverfd en in slechte conditie. Het terugbrengen in de oorspronkelijke staat zou kostbaar en tijdrovend zijn en veel risico’s tot vochtdoorslag met zich meebrengen. Na plaatselijk herstel hebben de gevels daarom een behandeling gekregen met witte Keim, een mineraalverf die goed hecht en een grote mate van bescherming, duurzaamheid en lichtechtheid biedt. In combinatie met de nieuwe roestvrij stalen schildkap geeft dit een bijna onstoffelijk beeld dat toch onmiskenbaar te herkennen is als De Cacao­ fabriek.

Sober en chic Voor een industrieel maar toch strak en zorgvuldig gedetailleerd eindresultaat is een goed uitgewerkt ontwerp nodig, waarbij alles tot in detail beschreven is. Je moet vanaf de start weten wat nodig is. En cepezed had een heel duidelijk beeld voor ogen.

Sober en chic zou het worden. De kleur wit is gebruikt om de contouren van het gebouw helder en abstract te maken. De combinatie met grijs houdt de afwerking naturel en bindt samen. Het is cepezed gelukt het gebouw weer de allure te geven van een sfeervol pand, waar je graag bent.

Industriële gevel De popzaal en foyer hebben een karakteristiek industrieel gevelscherm van verticaal geplaatste

*

Op pagina 112 lees je meer over het nieuwe poppodium en de filmzalen.

Meer weten over de gevel met het lichtkunstwerk? Blader dan door naar pagina 96.

78

Artist Impressie | cepezed

indeling De indeling is tot stand gekomen na zorgvuldige analyse van de monumentale waarde van de bouwdelen en een logische organisatie van de verschillende nieuwe bewoners. De oudste delen van het gebouw zijn onder meer als galerieruimte in gebruik gebleven bij het kunstenaarscollectief dat voor de renovatie ook al in De Cacaofabriek huisde. Als doos-in-doos-constructie zijn hierin ook verschillende filmzalen opgenomen. De popzaal met kleedruimten en expeditie is als los volume binnen het U-vormig blok geplaatst. De ruimte tussen de bestaande bouw en popzaal is overkapt en fungeert als entree, foyer en bin足 nenstraat. Binnen en buiten zijn verbonden door gebruik van dezelfde bestrating. De units voor creatieve bedrijven zijn aan het kanaal in nieuw足 bouw geplaatst.

79

Puur, melk en wit ZUIVERE, PURE CHOCOLADE HEEFT EEN ZEER HOOG CACAOGEHALTE. BIJ EEN PERCENTAGE VAN ROND DE 70% CACAO KOMT DE SMAAK VAN DE BONEN HET BEST TOT ZIJN RECHT. IN MELKCHOCOLADE WORDT MELKPOEDER TOEGEVOEGD, DAT ZORGT OOK VOOR DE LICHTERE KLEUR. VOOR WITTE CHOCOLADE WORDT HELEMAAL GEEN CACAO足POEDER GEBRUIKT, MAAR ALLEEN CACAOBOTER. HET IS DUS WEL EEN CACAO足 PRODUCT, MAAR OFFICIEEL GEEN CHOCOLADE.

80

Langer genieten Chocola bewaar je op een donkere, droge plaats.

De optimale temperatuur is tussen de 12 en 20°C. Nooit naast sterk geurende producten, want chocola neemt snel geurtjes op. Een luchtdichte verpakking is het best.

Pure chocolade blijft tot twee jaar goed, melkchocolade anderhalf jaar. Cacaoboter is onbeperkt houdbaar.

Doffe chocolade met een wit laagje ontstaat door sterk schommelende temperaturen. Het is een vetlaagje en kan geen kwaad. Als chocolade niet meer te eten is, dan ruik en (en proef) je dat duidelijk.

Voedzaam en heilzaam De een zegt dat het gezond is, de ander beweert van niet. Het punt is dat chocola niet alleen wordt gemaakt van cacao (-poeder of -boter), maar dat het andere bestanddeel suiker is. Suiker is helaas allesbehalve gezond. Er wordt ook chocolade gemaakt met honing of andere alternatieven. Er is minder suiker nodig als de cacao van betere kwaliteit is, die is veel minder bitter van zichzelf.

De combinatie van suiker met het aminozuur tryptofaan in chocolade heeft een gunstig effect op je serotoninespiegel, het gelukshormoon. Dat verklaart waarom veel vrouwen er juist zo’n behoefte aan hebben rond hun menstruatie, alhoewel het effect van persoon tot persoon verschilt.

Cacao is heel voedzaam omdat het antioxidanten bevat. Ook levert de boon onder andere mineralen als magnesium, calcium, fosfor, en vitamine A, B1, B2, C, D en E. Eeuwen geleden hadden de indianen al ontdekt dat cacao onmisbaar was en ook nu nog nemen astronauten en soldaten het mee als proviand.

81

Knipoog naar het verleden Interieur/architectuur Het ‘maken van chocolade’ als inspiratie voor een compleet nieuwe inrichting, dat was de insteek voor architectenbureau cepezed uit Delft. Zij zoeken altijd een sfeer die past bij het voormalig gebruik van het pand en dat leidde natuurlijk naar de oude chocolade­ fabriek.

Zeker in de brasserie is dit goed te zien. De stalen mallen die vroeger gebruikt werden om chocoladerepen te maken werden de inspiratiebron voor de bar. Dit oude blauwe onbewerkte vlekkerige staal is ook om diezelfde reden als materiaal ingezet en dat zie je terug in de banken van de brasserie. De hele achterwand bij het podium ademt door de grote foto’s uit het archief die klassieke sfeer.

Het meubilair van de brasserie lijkt zo uit een oude kantine te komen. De banken zijn zo gepositioneerd dat er zones ontstaan; het podium, waar je als er geen optreden is kunt loungen, een deel met hoge en een deel met lage tafels.

82

Decoratie is er niet alleen om te versieren, het heeft ook altijd een functie in de visie van cepezed. De bar is dus strak en functioneel. De kast voor de flessen bijvoorbeeld; de hele wand werkt als armatuur door de flessen heen. Prettig om naar te kijken, of er nou wel of geen flessen staan. De kleur van de led-verlichting kan wisselen en dat levert de mogelijkheid om te variĂŤren qua sfeer.

De patchwork tapijten in de vergaderruimtes zijn reused. Oude kleden zijn kaal gemaakt en opnieuw geverfd, wat mooie collages oplevert. Ze geven meer kleur aan de strakke inrichting, net als de verschillende gerenoveerde lampen.

Het brandmerkteken op de tafelbladen doet denken aan een oud stempel op een houten kratje en ook op het merkstempel wat chocoladerepen krijgen.

Subtiel, niet te gemakkelijk, is het een van de knipogen naar het verleden.

83

Lampen met een paspoort Met verbazing en verwondering ontdekten de broers Kamiel en Martijn Blom enkele jaren geleden de verborgen schatten in verlaten fabrieken in Oost-Duitsland. Inmiddels verkoopt Blom & Blom deze vergeten industriële lampen en meubels, nadat ze zijn schoongemaakt, gerestaureerd en gemoderniseerd. Bij elk product hoort een ‘historisch paspoort’ waarin staat waarvoor het object werd gebruikt en hoe het is aangetroffen. Hun stukken gaan inmiddels de hele wereld over en leven voort in nieuwe interieurs van London tot aan Los Angeles…. en in Helmond!

De twee broers delen een passie voor het verzamelen en restaureren van verloren objecten uit verlaten fabrieken. Hun voorliefde voor ‘authentieke voorwerpen die een verhaal vertellen’ is de drijvende kracht.

“Het begon allemaal met het verkennen van verlaten plekken als hobby”, vertelt Martijn: “Als we rondstruinden in een oud laboratorium of op een verlaten militair complex, hadden we altijd een dubbel gevoel. Aan de ene kant waren we gefascineerd door deze indrukwekkende plekken, maar aan de andere kant gefrustreerd dat de verborgen schatten op deze terreinen uiteindelijk in de container zouden eindigen. Vooral de lampen zijn van buitengewoon vakmanschap. Ze zijn vaak gemaakt voor de meest extreme omstandigheden en toch zijn hun ontwerpen puur en verfijnd.” Het zou volgens de broers zonde zijn als deze unieke items zomaar zouden verdwijnen.

Black Swan

Green Iguan

Javan Rhino

al bijzonder zijn vanwege hun typisch DDR-ontwerp, maakt juist het verhaal achter hun oorsprong de objecten zo intrigerend. Door een paspoort te maken dat de historie van het product beschrijft, gaat de rijke geschiedenis niet verloren.

'Black Swan' in oude Duitse fabriek

'Green Iguana' in oud Duits laboratorium

Blom & Blom

De verlaten gebouwen zijn meestal gebouwd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daarna vielen ze in handen van de Sovjet-Unie en werden vervolgens plotseling verlaten met de val van de muur in 1989. Alhoewel de lampen en meubels van zichzelf

In De Cacaofabriek kun je een aantal van deze lampen met klinkende namen als ‘Javan Rhino’, ‘Black Swan’ en ‘Green Iguana’ bewonderen. Ze passen perfect in het industriële interieur en vallen daardoor niet eens zozeer op. De bordjes aan de muur vertellen het verhaal, dus zoek ze op als je de volgende keer het gebouw gaat verkennen.

84

brasserie uitgelicht Heb je de 18 zwarte zwanen en 3 groene leguanen de brasserie al gespot?

Heb je de 18 zwarteinzwanen en 3 groene leguanen in de brasserie al gespot?

De zwarte zwaan (Black Swan) hing eerder in een fabriek hoogen laagspanningskabels De zwarte zwaandie (Black Swan) hing eerder in een maakte vlakbij Berlijn.

Het ontwerp stamtmaakte uit de Bauhaus­ fabriek die hoogen laagspanningskabels beweging eind jaren ’20.uit Van design werden vlakbij Berlijn.

Het ontwerp stamt dedit Bauhausbegrotejaren aantallen in verschillende matengrote geproduceerd. weging eind ’20. Van dit design werden lamp bestaatmaten uit eengeproduceerd. duurzaam geëmailleerde aantallenDe in verschillende De lampenkap een bakelieten aansluitkast, gemaakt lamp bestaat uit eenen duurzaam geëmailleerde vanen het eerste kunststof dat in 1907 werd uitge­ lampenkap een bakelieten aansluitkast, gemaakt vonden. van het eerste kunststof dat in 1907 werd uitgevonden.

Uit een van de grootste chemische fabrieken in de DDR dechemische groene leguanen (Green Uit een van dekomen grootste fabrieken in de Iguan), die in een de opslagruimtes hingen.

De Cacao­ DDR komen devan groene leguanen (Green Iguan),Indie fabriek kreeg hij eenhingen. plekje In boven de bar van de in een van de opslagruimtes de Cacaofabrasserie.

Dit robuuste en bar gedegen briek kreeg hij een plekje boven de van dearmatuur heeft een simpel De glazenheeft buis is meer brasserie.

Ditpuur, robuuste en ontwerp. gedegen armatuur een ontwerp. centimeter daardoor een puur,dan simpel Dedik, glazen buis is weegt meer de lamp 20 kilo. dan een bijna centimeter dik, daardoor weegt de lamp bijna 20 kilo.

85

an de knaal

86

87

Ingrediënten 10 personen

Chocoladebavarois wit 0,5 dl melk 115 g suikerwater 8 g gelatine 7 dl room

FANTASIE VAN ß CHOCOLADE EN ß ß ß FRISSE TINTEN ß

175 g witte chocolade scheutje Likeur 43 Dit op een moderne wijze gepresenteerde dessert van

Chocoladebavarois bruin 0,5 dl melk 115 g suikerwater 8 g gelatine 7 dl slagroom

Stefan Zijp, chef-kok van Restaurant De Steenoven, laat een diversiteit aan accenten naar boven komen. Kort samen­gevat: hard, zacht, fris, fruitig, zoet, zuur, zout en bitter gieren op een zeer aangename en smaakvolle wijze door je mond.

240 g pure chocolade scheutje Tia Maria Macaron van chocolade Eiwit van 3 eieren

z

snufje zout 180 g poedersuiker 120 g amandelen 1 eetlepel cacaopoeder Vulling 130 g pure chocolade 40 g room Ganache van sinaasappel 135 g suikerwater 2 dl slagroom 200 g witte chocolade 15 g sinaasappelrasp 1 eetlepel sushi-azijn Decoratie Atsina cress

8

BEREIDEN 1. Maak de witte en de bruine bavarois, door de slagroom tot yoghurtdikte te kloppen.

Kook de melk met het suikerwater. Voeg de likeur en gelatine toe.

Roer de chocolade door de vloeistof tot het glad is. Spatel de slagroom erdoorheen als deze afgekoeld en hangend is.

2. Voor de macarons klop je het eiwit op met 1 eetlepel poedersuiker tot een stevige luchtige massa. Als laatste het amandelpoeder erdoorheen spatelen.

3. Vul een spuitzak en maak kleine cirkels op vetvrij papier.

4. Bak deze 14 minuten op 170°C, 5. Maak dan de macaronvulling; verwarm de room en roer de chocolade erdoorheen, laat afkoelen en doe de vulling tussen twee macarons.

6. Ganache maken; room met suikerwater koken, chocolade toevoegen, van het vuur halen en bij 30°C de sinaasappelrasp en sushi-azijn toevoegen, glad roeren en daarna laten afkoelen tot kamertemperatuur.

7. Melk verwarmen en opkloppen met suiker, sucra en vanille.

Serveren Bouw het ‘taartje’ in lagen op naar eigen fantasie met kleine quenelles, chocoladegaletten en garneer met het schuim, de atsina cress en cornflakes.

Schuim van volle melk, suiker, sucra en vanille Witte chocoladegaletten Cornflakes

89

DE (nederlandsche) CACAoFABriEK Terug op het honk Na zes jaar van verbouwen en verhuizen keren de kunstenaars in 2014 vanuit hun tijdelijk onderkomen in het oude EDAH gebouw terug naar de plek waar het in de 80’er jaren allemaal begon voor DE nederlandsche CACAOFABRIEK. Met een nieuwe naam: kunstinitiatief DE CACAOFABRIEK. En met grote plannen.

Denk aan de zee met een eilandenarchipel. Tussen de eilanden stroomt het water dat verbindt en tegelijkertijd isoleert. Kunstenaars en artiesten worden uitgedaagd om op hun manier een brug te slaan naar een van de andere eilandjes. De kunstenaar bepaalt wat bij het project past. De binnen­straat en de entree zijn samen ook zo’n brug. De kunst is daar te zien voor iedereen die door de binnenstraat loopt, ook als je zomaar passeert. Dit zorgt ook voor kruisbestuiving van het publiek zelf, dat voor heel verschillende doelen naar De Cacaofabriek komt.

90

Elke expositie een rondleiding Je kunt bij elke expositie met een groep terecht voor een rondleiding, om alles te horen over de expositie en de kunstenaar.

De vrijwilligers van Kunstinitiatief DE CACAOFABRIEK maken deze telkens samen met de kunstenaars. Rondleidingen en workshops worden in overleg op maat vormgegeven. Alle activiteiten beginnen met een korte inleiding over de geschiede­ nis van het gebouw.

presentaties en voor het ter plekke ontwikkelen van nieuw werk. Daarnaast is er de binnenstraat, waar publieksgerichte exposities en laagdrempelige activiteiten worden gerealiseerd.

Verrassende projecten Het initiatief draagt bij aan het cultureel ondernemerschap van kunstenaars, door hun zichtbaarheid te vergroten en projecten mogelijk te maken, die anders niet tot stand waren gekomen. Een kunst­ initiatief kan daarbij ook andere accenten leggen.

Anders dan een museum (dat vaak ook op collectievorming is gericht) en een galerie (die wil verkopen) kan een initiatief ruimte bieden aan het experiment, aan werken ter plekke (in situ), aan het verkennen en exposeren op een bijzondere en gewaardeerde plek. Dat hierdoor vaak heel verrassende ontwikkelingen kunnen ontstaan, ervaar je regelmatig in DE CACAOFABRIEK.

Zeeën van ruimte Kunstinitiatief DE CACAOFABRIEK heeft vierhonderd vierkante meter tot haar beschikking. De benedenruimte -ook de entree- is voornamelijk bedoeld voor experimenten en cross-overs. Bijvoorbeeld kunst gecombineerd met dans, theater of muziek, uitgevoerd door kunstenaars van allerlei disciplines.

Op de vide is plaats voor actuele gebeurtenissen, regionale talenten en kleine exposities. In de bovenzaal, een ruimte van museale kwaliteit, kunnen meer gerenommeerde kunstenaars hun gang gaan. Deze wordt afwisselend gebruikt voor

Voor en door kunstenaars De ruimtes vormen de basis voor een sprankelend jaarprogramma met een mix van talentvolle kunstenaars gescout uit de (inter)nationale kunstvijver.

91

aantal is -ten opzichte van de laatste jaren voor de brand- verdrievoudigd.

Een plek die -net als vroeger- voor en door kunstenaars wordt geregisseerd. Waar kunstenaars hun eerste stappen kunnen zetten, waar ze terecht kunnen met vragen en professionele ondersteuning kunnen krijgen. Waar de meer gearriveerde makers kunnen innoveren en hun kennis en inzichten kunnen delen met de jongere garde. Waar een kunstenaar boven zichzelf uit kan stijgen en ruimte is voor experimenten. Waar geproduceerd en getoond kan worden in de context van een bijzondere ruimte. Een plek die ruimte biedt aan onderzoek, cross-overs, experiment, ontmoeting, kritiek en debat, die dicht bij de kunstenaars en bij de kunstwereld blijft.

In ontwikkeling Het mooie van opnieuw beginnen is dat je je kunt aanpassen aan de veranderde omgeving. Het kunstinitiatief is op een nieuwe leest geschoeid, om niet alleen regionaal maar ook nationaal bekendheid te verwerven. De Cacaofabriek is een veelzijdige plek die bezoekers en scholieren weet te bereiken en te boeien. Zij kunnen kennismaken met hedendaagse kunst en zich ook verdiepen door rondleidingen, lezingen en performances. Daarnaast is er een kunsteducatieprogramma opgezet. Het kunstinitiatief is in ontwikkeling naar een professionele kunstinstelling die optimaal gebruik maakt van haar unieke eigenschappen. Het kunstinitiatief is in november 2015 opgenomen in het geheel van De Cacaofabriek. Naast film en muziek worden de kunstruimtes als ‘Exposities’ onderdeel van het algemene programma. Het gebouw verbindt de culturele sector, kleine en grote bedrijven en de Helmondse gemeenschap.

Aantrekkingskracht De artistieke commissie die de selectie voor het jaarprogramma maakt, bestaat uit een mix van jonge en ervaren kunstenaars. De directeur of een externe curator stellen de exposities samen, met hulp van vrijwilligers bij de inrichting. Vrijwilligers zijn ontzettend belangrijk voor het kunstinitiatief. Er is veel interesse, want kunstenaars en makers uit andere disciplines uit het hele land melden zich aan voor een expositie of werkplek en het bezoekers-

*

Op pagina 106 lees je meer over talent­ ontwikkeling door het kunstinitiatief.

92

uitdagen om over te steken

93

Leon van Woerkom | cepezed

Onder de noemer ‘Challenged’ daagt het kunst­ initiatief anderen uit. Doel is om cross-overs te realiseren, projecten waar meerdere disciplines en branches aan meewerken. Behalve kunstenaars kunnen ook andere artiesten deelnemen, zoals muzikanten en dansers. Ook werkt DE CACAO­ FABRIEK in dit kader samen met kunstacademies, het gemeentemuseum, bedrijven en haar partners onder hetzelfde dak; het filmhuis en het poppodium.

KUNSTENAAR IN BEELD

MARCO CAU

Abracadabra gallery

Het gaat om de meest uiteenlopende dingen, zoals de handboeienkoning, transcendente meditatiereizen, labyrinten, leven als introductie op de dood, wenteltrappen en neonlicht. Zijn schilderijen hebben vaak een dubbele bodem, hij daagt de kijker uit deze te vinden en zo hun eerste indruk van het doek wat bij te schaven. Uitleg geeft hij niet. Het perspectief van de waarnemer vindt hij veel interessanter, ook al verschilt deze compleet met zijn bedoeling.

Helmonder Marco Cau (1974) is een veelzijdig kunstenaar en autodidact. Begonnen als muzikant, analoge syntesistovenaar en 3D-kunstenaar, in 2006 gaan schilderen en een jaar later als tattoo artist gestart in de Heistraat. In 2014 verhuisde hij zijn tattooshop inclusief de expositieruimte Abracadabra Gallery naar De Cacaofabriek en hier krijgt hij veel bezoekers over de vloer die gewoon nieuwsgierig zijn naar die kleurrijke beelden en schilderijen.

Marco: “Als kind had ik al een overdreven rijke fantasie.

Ik tekende veel en kon kinderen op de kleuterschool met fictieve verhalen laten geloven in dingen waarvan ikzelf het bestaan nog niet wist.� Hij haalt zijn inspiratie nog steeds uit zijn fantasie, angsten en dromen. Dat resulteert in heftige voorstellingen waar de kleuren van afspatten.

Elementen van onderwerpen en gebeurtenissen die Cau intrigeren, inspireren, bang maken of verbazen, verwerkt hij in zijn kunstwerken.

In 2006 was er in De Cacaofabriek werk te zien van jonge, aanstormende talenten en van kunstenaars die school hebben gemaakt: Helmond Salon #2. Zonder de indruk te wekken dat er van een Helmondse School kan worden gesproken, want daarvoor zijn de verschillende kunstenaars te uitgesproken. Ook gaf de tentoonstelling een dwarsdoorsnede door de generaties van de laatste veertig jaar heen.

94

Marco in zijn Abracadabra Gallery

"IK PROBEER EEN SOORT STILTE TE CREËREN IN DE CHAOS, MAAR DOOR ALLE BEWEGING BEN IK STEEDS OP REIS…"

Geëxposeerd in De Cacaofabriek • Helmond Salon #2 (2006) • Doorlopende expositie Abracadabra Gallery in Shoot the Monkey (vanaf 2014) www.shootthemonkeytattoo.nl Facebook: shootthemonkeytattoo

Fragment van 3D sculptuur 'Fleshtanque' 2005

95

96

Spelen met licht Het industriële verleden van Helmond komt met vijftien lichtprojecten aan de Kanaalzone op een bijzondere manier tot leven: een traktatie voor wie ‘s avonds door de stad rijdt, en wandelend of fietsend nog meer het bekijken waard.

kan fungeren. Dit scherm kan een display vormen voor de actuele programmering van De Cacaofabriek.

Daarnaast geeft het uiting aan de historische achtergrond van het gebouw door gebruik van beelden uit de industrie en transport. Dit indrukwekkende schouwspel en de bewegende letters op het dak nodigen passanten op de Engelseweg uit om het gebouw van de andere kant te gaan bekijken.

In 2012 en 2013 zijn tussen de Julianabrug en de Spoorbrug oude fabrikantenvilla’s, fabrieken, bruggen en het kanaal aangelicht, naar een lichtplan van Har Hollands. Deze lichtarchitect is onder meer bekend als een van de curatoren van het Eindhovense lichtfestival Glow.

De lichtprojecties in de Kanaalzone belichten de industriële nalatenschap van de stad. Op een sfeervolle en soms verhalende manier worden woongebouwen, bedrijfsgebouwen en bruggen verlicht. Daarbij worden ook symbolische verbanden gelegd met de historische industriële productie en -gebeurtenissen. Bij alle objecten vormt het licht een generator van vorm en sfeer. De lichtinstallaties zijn losstaande iconen van een industrieel verleden die door het aangrenzende kanaal met elkaar worden verbonden.

Het teruggelegen deel van de zuidgevel van De Cacaofabriek ontvouwt zich geleidelijk bij het benaderen van het gebouw en vormt een uitgelezen kans om de bezoekers te verwelkomen en een indruk te geven van de culturele dynamiek. Daarom is dit geveldeel voorzien van verborgen gemonteerde led-strips waarmee de gevel als beeldscherm

De kunstwerken zijn uitgevoerd door Van Woesik Licht uit Vught. Het project was onderdeel van de totale herinrichting van de Kanaalzone, mede mogelijk gemaakt door de Provincie Noord Brabant in het kader van Samen Investeren in BrabantStad.

Alle verlichting is duurzaam uitgevoerd met ledverlichting.

De lichtroute Leuk om dit prachtige lichtspel zelf op een mooie avond te ervaren? Bij de VVV zijn gratis routekaarten verkrijgbaar. Je kunt ze ook downloaden op de websites van de gemeente Helmond en de VVV.

97

De kraanbaan van Slits Onze kraanbaan is uniek. Alleen in Afrika staat nog zo’n exemplaar, maar die is niet zo gaaf.

Het is bovendien een van de weinige overblijfselen uit de tijd dat er nog transport plaatsvond over het kanaal. Vandaar dat er flink gelobbyd is om de kraanbaan te redden van de sloop en te behouden als industrieel erfgoed.

Sinds februari 2014 staat hij weer fier aan het kanaal te pronken, in originele staat en op de oorspronkelijke plaats.

De kraanbaan werd in 1928 in gebruik genomen in een fabriek aan de Zuid-Willemsvaart. Zo werden de steenkolen en bouwmaterialen van de firma Van Bussel in schepen geladen en gelost, over de weg langs het kanaal heen. De transportinstallatie bestaat uit een baan en een machinistenhuis. Pas halverwege de jaren dertig is de kraan overgenomen door het transport- en zandbedrijf van de firma Slits, waar hij in de volksmond naar is vernoemd.

De kraanbaan is het enige in Helmond overgebleven exemplaar van de verschillende mechanische transportinrichtingen die tussen 1920 en 1960 aan de Zuid-Willemsvaart werden opgericht.

98

Nestje Omdat er nooit een vergunning was om in de Cacaofabriek te slapen, zochten de kunstenaars die in de oude Cacaofabriek exposeerden of aan het werk waren wel eens stiekem het huisje op de kraanbaan op. Verder gebeurde er weinig, voor zover wij weten…

Opknappertje Sinds eind jaren ‘60 was hij niet meer in gebruik en zo raakte de kraanbaan van Slits in verval. De combinatie werd uiteindelijk -niet geheel zonder slag of stoot- in december 2009 door Helmond gekocht van Dries Slits en op de gemeentelijke monumentenlijst gezet. De baan en de kraan met machinistenhuis zijn in opdracht van de gemeente helemaal opgeknapt. Dit was een ingrijpende restauratie omdat hij in zeer slechte staat verkeerde en volledig moest worden gedemonteerd.

Het project, dat ongeveer twee jaar in beslag nam, werd uitgevoerd door Machinefabriek Van de Weert uit Helmond in samenwerking met het ROC Ter Aa college en Meulendijks. Een dankbaar werk met zo’n fantastisch resultaat.

99

Ingrediënten 4 personen Delice 90 g chocolade 138 g room 30 g eidooier

ß VAN PURE DELICE ß CHOCOLADE ß

ß

20 g eiwit 50 g suiker 20 ml water

Dit dessert maakten Djailany van de Laarschot en Moran Eni van restaurant Se7en om alle zintuigen te prikkelen.

Met deze combinatie van zoet, zuur, zout, bitter en krokant blijft er niets meer te wensen over.

z

Mango/passievrucht gel 250 g passievruchtcoulis 250 g mangocoulis 6 g agar agar 50 g suiker Gezouten chocolade krokant: 50 g chocolade 50 g suiker 50 g glucose zout Garnering Vijgen in kleine cirkels Aalbesjes (door yoghurt poeder) Honey en atsina cress (micro

8

BEREIDEN 1. Smelt de chocolade au bain-marie.

2. Klop de eidooier. Maak suikerwater van de suiker en het water door deze samen op te koken. Voeg dit toe aan de opgeklopte eidooier.

3. Klop daarna de room tot lobbige dikte en klop het eiwit stijf.

4. Voeg nu de gesmolten chocolade bij de opgeklopte eigeelmassa en spatel als laatste het eiwit erdoorheen.

5. Deze massa nu in een spuitzak doen en minstens 6 uur in de koeling laten opstijven.

6. Meng de ingrediënten voor de gel met een staafmixer en kook dit op tot 100°C. 7. Laat dit geheel afkoelen in de koeling. Maak het in een blender glad, vervolgens in een spuitzak doen en koud bewaren.

8. Voor de krokant van gezouten chocolade kook je de suiker en glucose tot 108°C. Laat dit afkoelen tot 60°C en voeg de chocolade toe.

Laten koelen op kamertemperatuur, maak hier poeder van.

9. Zeef het chocoladepoeder op een afbakmat. Bak deze 7 tot 9 minuten op 120°C, het wordt dan krokant.

10. Als het uit de oven komt strooi je er een klein beetje zout op.

Serveren Voor de garnering snijd je het in de gewenste vorm, daarin ben je helemaal vrij. Bouw het dessert op zoals op de foto, want dan komen alle smaken bij elkaar in iedere hap.

Serveer er een dessertwijn bij, met een scheutje bruine rum met een stukje citroenrasp en daarop Moscato d'Asti.

leaves) Merengue in stukjes Mango in blokjes Cruesli met chocolade 101

Met je neus in de boeken ruik je de chocola

102

SOMMIGE MENSEN ZEGGEN ALS ZE BIJ DE BOEKENWINKEL VAN DE ROIJ & BOSCHMAN BINNENLOPEN: “HET RUIKT HIER ECHT OUDERWETS NAAR BOEKEN!” EEN HELE ANDERE GEUR DAN DIE VAN CHOCOLA IN DE CACAOFABRIEK. SEN DE ROIJ KOOS DRIE BOEKEN UIT MET CHOCOLA IN DE TITEL, WAARDOOR DIE GEUREN SAMENKOMEN.

Met tekeningen van

Quentin Blake

Sjakie en de chocoladefabriek

Sjakie en de chocoladefabriek ‘Sjakie en de chocoladefabriek’ van Roald Dahl is het bekendste.

Het is een klassiek fantasierijk verhaal voor kinderen over Sjakie die een toegangskaart vindt in een reep chocola, waarmee hij een rondleiding krijgt door de chocoladefabriek van Willie Wonka. Ze maken daar ook holle-kiezenvullende karamels, aardbeiensap-waterpistolen en aflikbaar behang.

De film met Johnny Depp als Willie Wonka is een even groot succes als het boek.

Uitgeverij De Fontijn

Chocolat Een luchtig boek voor volwassenen geschreven door Joanne Harris is: ‘Chocolat’. Het is zelfs verfilmd met in de hoofdrollen Juliette Binoche en Johnny Depp (Weer Johnny Depp! Heeft die man iets met chocolade?).

Een roman over de smaak van liefde, over een chocolaterie in Zuid-Frankrijk en een eigenaresse die verleidelijke en onweerstaanbare chocoladecreaties met magische krachten maakt.

Uitgeverij De Fontijn

103

Alles ruikt naar chocola Als laatste een heel verrassend boek van de jonge Nederlandse schrijver, regisseur en filmmaker Sidney Vollmer: ‘Alles ruikt naar chocola’.

Het is een prachtig verhaal over een doorsnee negentienjarige student met een vriendin en een gitaar.

Het gaat om het verdriet over het plotselinge verlies van zijn vader, het spelen met zijn bandje, en het hilarische verhaal over het proberen binnen te dringen bij Lowlands, om daar een optreden voor elkaar te krijgen. Deze uitgave zou helemaal thuishoren op de literatuurlijst voor scholieren, over onderwerpen die eigentijds en herkenbaar zijn voor jongeren. “Dit boek leest als de eerste keer luisteren naar het nieuwe album van je favoriete band: vol verrassing, ritme en spanning tot de laatste minuut”, zegt Arjen Lubach.

Eenzelfde ervaring als een eerste keer ruiken en proeven van een nieuwe chocoladecreatie?!

Uitgeverij Podium

KUNSTENAAR IN BEELD

BC FOTOGRAFIE

sinternachtwacht

passingen moeten doen. De foto zelf was uiteindelijk zo gemaakt, want zo jolig en speels als de Pieten normaal zijn, zo goed luisterden ze deze dag. De beeldbewerking was erg belangrijk, want er is bijvoorbeeld geen enkele foto waarop iedereen zijn ogen open heeft. Jan Drenth heeft ook hiervoor weer perfect werk geleverd.”

Fotografen Johan Bakels en Jenny van den Hurk zijn beiden kunstliefhebbers en hadden hetzelfde favoriete vak tijdens hun opleiding: kunstgeschiedenis. Vandaar het idee om een eerbetoon te maken aan diverse kunstenaars. Een ode... niet door een werk na te maken maar door nauwlettend te kijken naar kleur, licht, materiaalgebruik, soort modellen, standpunt en visagie. We zijn begonnen met odes aan Gustav Klimt en René Magritte.

Een leuk detail is dat Rembrandt ook zichzelf heeft geschilderd in De Nachtwacht, verstopt ergens achterin als een soort inside joke. Als je goed kijkt, dan kun je Johan ook ergens in De Nachtwacht van Sinterklaas terugvinden.

“Toen we Sinterklaas heel enthousiast hierover vertelden, vroeg hij ons om hem met zijn voltallige staf te portretteren in de stijl van Rembrandt, liefst De Nachtwacht”, vertelt Johan. Gelukkig logeert Sinterklaas met al zijn Pieten dichtbij in het Helmondse Kasteel. De Pietenschool moest volledig verbouwd worden om al die mensen kwijt te kunnen. Om alles helemaal perfect te maken qua styling en licht hadden ze ruim een halve dag nodig; alle pakjes goed leggen, de speelgoedhond, de familiewapens op de achtergrond... aan alle details is gedacht.

Sinterklaas vertelde dat hij vroeger zijn chocolade en suikerwerken hier in De Cacaofabriek liet maken en hij was blij dat er weer leven is in de ‘Chocoladefabriek’, zoals

Jenny: “Met een foto van De Nachtwacht in de hand hebben we toen eerst Sinterklaas gepositioneerd en daarna Piet voor Piet neergezet. We kwamen er zo achter dat er een paar kleine foutjes in het perspectief zitten. Raar is dat natuurlijk niet, want zo’n meesterwerk kun je niet in een dag schilderen. Daardoor hebben we wat kleine aan-

de Sint het noemde. Anno 2015 kan Sint weer in De Cacaofabriek terecht voor al zijn letters en suikerwerken.

104

'SinterNachtwacht', een eerbetoon aan een Hollandse meester

"DAGELIJKS ZIJN WIJ BEZIG MET FOTOGRAFIE, MEESTAL IN OPDRACHT VAN HEEL DIVERSE EN LEUKE KLANTEN. DAARNAAST IS HET OOK EEN UITDAGING OM IETS TE MAKEN WAT WE ZELF MOOI VINDEN OF EIGEN IDEEﾃ起 UIT TE WERKEN."

105

ruimte voor talent Ook jonge kunstenaars vinden een plek bij De Cacaofabriek. Het kunstinitiatief werkt op verschillende manieren aan talentontwikkeling, dat begint al bij leerlingen van scholen in de regio en gaat door tot aan de kunstacademies uit het hele land.

KunstCACAO In Kunstinitiatief DE CACAOFABRIEK valt veel te ontdekken. Kunst en cultuur leer je bij De Cacao足 fabriek niet uit een boek, maar midden tussen de kunstwerken met een docent of in direct contact met de kunstenaar. Leerlingen krijgen de mogelijkheid hun eigen gevoelens en ervaringen uit te drukken, vorm te geven aan verbeelding en te leren communiceren door middel van beeld, geluid en taal. Voor basis- en voorgezet onderwijs wordt voor elke periode een op maat gemaakte lesbrief gemaakt, met een rondleiding en een workshop.

De workshop begint altijd in het kunstinitiatief en kan op school verder worden afgerond. Het is soms mogelijk om met een residerende kunstenaar een workshop te doen.

Rondleiding Het standaardprogramma onder de naam Kunst足 Cacao bestaat uit een rondleiding door de actuele tentoonstelling. De rondleiding kan als kapstok worden gebruikt om in te gaan op de filosofische

106

gedachtegang achter de kunst. Daarna is het mogelijk een aan de tentoonstelling gerelateerde workshop te volgen. KunstCacao beschikt over een professioneel team van kunstvakdocenten én kunstenaars om de leerlingen te begeleiden. Een rondleiding door het Kunstinitiatief is een belevenis.

Er wordt stilgestaan bij het werk van elke exposant apart maar ook overkoepelende thema's worden aangestipt. De leerlingen krijgen in een half uur een kijkje in de keuken van hedendaagse kunstenaars.

Wat is hedendaagse kunst eigenlijk? Hoe komen kunstenaars tot hun werk. Hoe ervaren de leerlingen deze kunstwerken?

vliegende start In 2014, bij de eerste editie van Fresh­ CACAO, kon de jonge schilder Samuel Hortulanus van de kunstacademie in Breda eindelijk zijn grote voorbeeld Aaron van Erp ontmoeten. Schilder Van Erp is lid van de artistieke commissie bij het kunstinitiatief. Samuels werk werd goed ontvangen en er werd zelfs een van zijn schilderijen verkocht. Een galerie uit Aarle-Rixtel scoutte zijn werk bij Fresh­ CACAO en in 2016 heeft hij daar een solo-expositie.

Workshop Na de rondleiding kunnen leerlingen eventueel nog zelf aan de slag. Ze gaan tijdens deze workshop onder begeleiding aan het werk, binnen een thema dat te maken heeft met de actuele expositie. Dit kan betekenen dat de leerlingen aan de slag gaan met een soortgelijk materiaal of ze gebruiken de context van het werk om leerlingen betekenis te laten geven aan hun eigen interpretatie.

FreshCACAO Kunstinitiatief DE CACAOFABRIEK vindt het belangrijk dat jonge kunstenaars een podium krijgen en gunt ze een expositiekans direct na hun afstu­­deren.

Jaarlijks vindt een expositie met de naam Fresh­ CACAO plaats met afgestudeerden van de academies uit Breda, Den Bosch, Utrecht en Den Haag.

De artistieke commissie van het kunstinitiatief bezoekt afstudeerexposities om jonge talenten te scouten en te selecteren voor een sprankelende en veelzijdige expositie. Zowel beeldende kunst, video­kunst, als installatiekunst zijn vertegenwoordigd. Deze tentoonstelling wordt zeer goed bezocht, ook door galeries en kunstinstellingen.

107

LiCHT 108

109

PERD ß ß ß INß DE POT Als service gaf de Helmondse slager Ad Wilde zijn klanten eigen gemengde stoofvleeskruiden mee of mengde deze door het vlees. Dit was op een gegeven moment zo'n succes en behoorlijk veel werk dat hij op een nacht wakker schoot met het idee in zijn hoofd.... ik vermeng mijn

Ingrediënten 4 personen

kruidenrecept met chocolade en laat er een bonbon van maken! De Hacheebonbon was geboren. Ad zocht contact met Hans van Bragt van ChocolaDeCacaofabriek en zij maakten dit recept.

1 kg Perdevlis of Rundvlis 1 Hacheebonbon 1 pekske botter (250 g) Halve kilo geschilde Goudreinette

z

Halve kilo fijn gesneden jung (ui is ook prima) 1 koffiekupke azijn 1 fleske de Kat Bier Nicodemus 2 stukskes knoflook 1 plakske peperkoek

8 _

BEREIDEN 1. Boter in de pan smelten.

2. Alles toevoegen behalve de peperkoek en dan even flink laten borrelen.

3. Als het goed borrelt flink omroeren en dan op een laag vuur een kleine 5 uur lekker laten stoven met de deksel erop.

4. Tijden het laatste half uur de peperkoek toevoegen en de deksel eraf laten, regelmatig voorzichtig omroeren.

5. Klaar en genieten maar...

Serveren Erg lekker bij rode kool, stamppot, frites of lekker soppen met brood.

Tip Ad en Hans hebben inmiddels 10 soorten Keukenbonbons ontwikkeld die in heel Nederland verkrijgbaar zijn. www.keukenbonbon.nl

111

Het nieuwe culturele hart van Helmond De Cacaofabriek is een culturele ontmoetingsplek waar het goed toeven is voor iedereen, een ontmoetingsplek ook voor creatieve ideeën.

Het volledig vernieuwde fabrieksgebouw biedt onder andere onderdak aan het poppodium en het filmhuis. Die combinatie verbindt en versterkt elkaar. Niet voor niets is dit de Culturele Hotspot van Helmond.

Modern poppodium ‘Wauw! Dit is een van de mooiste zalen in de wereld!’ roepen artiesten als ze voor het eerst de popzaal betreden. Door het verlaagde plafond en de inrichting ademt de zaal intimiteit en gezelligheid uit, ongeacht het aantal bezoekers. Bovenal biedt de popzaal een podium voor aanstormend talent, lokale helden en wordt zoveel mogelijk geanticipeerd op de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van popcultuur. Alles wat oorspronkelijk is, vernieu-

112

wend, verrassend of anderszins verleidelijk, krijgt hier de kans zich te presenteren aan het publiek.

Het visitekaartje van het poppodium is het licht en geluid. Artiesten ĂŠn publiek zijn meer dan enthousiast over de akoestiek die zich in positieve zin onderscheidt van het gros van de popzalen in Nederland. Zelfs vanaf het balkon heb je goed zicht op het podium, daar zijn de koningsplekken. En waar hebben ze nou een rookruimte in de zaal?

Deze prachtige locatie biedt 550 staanplaatsen of 150 zitplaatsen. Dit maakt dat de zaal ook geschikt is voor bijvoorbeeld (bedrijfs)presentaties, workshops, feesten en zeker ook kleinschalige artistieke, culturele evenementen. Leuk extraatje voor de artiesten is dat ze zich kunnen voorbereiden in de speciaal daarvoor ingerichte Backstage room.

113

Filmhuis plus In de bioscoopzalen zit je supercomfortabel in de zachte, brede stoelen. Ze zijn niet standaard rood, maar frisgroen of diepblauw. Je kunt je benen strekken en er is genoeg ruimte voor je kopje thee.

Soms is er nog een pauze. Het voornaamste: je geniet optimaal van de film, want dit filmhuis is voorzien van de nieuwste technische snufjes.

Het idee is ook om mensen gelegenheid te geven elkaar in een ‘film-artistieke’ ambiance te ontmoeten. Zoals voorheen in het Filmhuis, dat gevestigd was in het Boscotondocomplex, worden er in De Cacaofabriek ook kwalitatief goede films gebracht voor de jongste bezoekers en hun familie; dit alles in het kader van Cacao junior. Deze locatie biedt bovendien meer mogelijkheden voor andere activiteiten, zoals knutselmiddagen en workshops waarin samen een film wordt gemaakt en nog veel meer.

Belangrijk onderdeel van de filmprogrammering in De Cacaofabriek zijn de zogenaamde Art-House films; films met een bijzondere culturele en artistieke kwaliteit. Daarnaast vinden educatieve en thematische activiteiten plaats en worden activiteiten op het gebied van visuele beeldcultuur gestimuleerd. Zo worden buiten op het terras goedbezochte filmvoorstellingen gegeven. Deze buitenfilms worden bijvoorbeeld vertoond op een Solar Cinema buitenscherm, van 6 bij 4 meter, dat geheel werkt op zonne-energie. Bezoekers nemen zelf een stoel mee.

De Cacaofabriek beschikt over maar liefst drie prachtige, hypermoderne bioscoopzalen, die gebruikt kunnen worden voor (bedrijfs)presentaties en films. De blauwe zaal biedt plaats aan 120 bezoekers, de groene aan 60. In de multi-zaal staan 40 stoelen. www.cacaofabriek.nl

*

vriendjes?

Cadeautip: een filmbon, of een Cacaofabriek cadeaubon die inwisselbaar is bij het restaurant en voor films en concerten.

Draag jij De Cacaofabriek ook een warm hart toe? Word dan Vriend van De Cacao­ fabriek! Je ondersteunt dan De Cacaofa­ briek en krijgt bovendien korting op alle filmvoorstellingen. Op onze website en bij de receptie vind je het aanmeldformulier.

114

115

de Foyer Door de foyer lopen is slechts een van de vele mogelijkheden van deze ruimte. Je kunt er ook relaxen en borrelen. Daarnaast is hij uitermate geschikt voor allerlei evene足 menten in en rond De Cacaofabriek, zoals recepties, filmvoorstellingen, presentaties, workshops, lezingen, uitvoeringen, exposi足 ties, of iets wat we nog niet eerder hebben bedacht. Denk grenzeloos.

Foto 'Urban Matterz' september 2015

116

117

Leon van de Akker

KUNSTENAAR IN BEELD

CEES GUNSING

Tableau vivant Een maaltijd is een sociaal gebeuren, een mogelijkheid tot een ontmoeting aan tafel.

Wel of geen gesprekken, reflecties over het leven, over gebeurtenissen. Een samenzijn.

Terugblikkend op deze gebeurtenis van 18 jaar geleden zegt Cees: “Het was een spontane handeling, de betekenis komt na afloop.”

Langs de wanden van de zaal staan een soort houten reliekkasten met opgebaarde vondsten uit de natuur, zoals het kopje van een haan, een dode mol of plantjes en zaden op sterk water. In het midden van de zaal staan lange tafels opgesteld. Voor het evenement ‘Tableau Vivant’ heeft Cees Gunsing de tafelkleden bedrukt met herten en konijntjes.

De konijntjes achter elkaar als een fries op de rand boven de zoom aan de lange zijde, de herten zijn in een (swastika vorm) hakenkruis-wiel gedrukt. Dertig geïnviteerde gasten eten aan de tafels een ritueel voorbereide maaltijd waarbij de vlekken die op de tafelkleden achterblijven samen met het diermotief een nieuw kunstwerk vormen.

Geëxposeerd in De Cacaofabriek

Cornelis Gunsing werd geboren in 1951 in Dieren. Hij studeerde aan de Koninklijke Academie voor kunst en vormgeving in 's-Hertogenbosch tussen 1969 en 1975.

Momenteel woont en werkt de kunstenaar in 's-Hertogenbosch.

• Tableau Vivant (1997) • Groepsexpositie Multimedia-Manifestatie (2001)

Tableau Vivant was een conserveringsmaaltijd in DE nederlandsche CACAOFABRIEK in 1997. Alles maakte onderdeel uit van het totale kunstwerk; tafels, kasten en zelfs de genodigden. Het was een ering van het leven, met gerookt varkensvlees, salades, brood, wijn en water. Cees werkte met primaire kooktechnieken. Het vlees werd voor de deur gerookt boven een klein vuur, gedurende uren.

De groenten en vruchten voor de salades werden eerst bedolven onder zout, zodat een chemische verandering in de structuur kon plaatsvinden, zoutgaring. Het zout werd na een half uur grondig met water verwijderd.

• Verzorgd van wieg tot graf (2001) • Vensters op de hemel (2005) • Groepsexpositie Alles van waarde moet weg! (2005) • Onland (2007) • Groepsexpositie Publieke werken – kijkdagen (2009) • Huiden van verlangen (2010) www.ceesgunsing.nl

118

Cees rookt het vlees 1997

Het tafelkleed, ontworpen voor 'Tableau Vivant' 1997

"IN HET KUNSTENAARSCOLLECTIEF KREEG JE DE RUIMTE OM TE EXPERIMENTEREN."

Groenten en vruchten bedolven onder zout

119

Cacao lied OP ZOEK NAAR INSPIRATIE JE VOELT JE ONGEHOORD. TOCH WIL JE SAMEN VAREN, MAAR WAAR STAP JE DAN AAN BOORD. LATER IS BEGONNEN, EN WE ZIJN UITGEHAAST. PAK DIT MOMENT EN LEG DE BLAUWDRUK ERNAAST. OPEN NU JE GEEST, EN VOLG JE INTUÏTIE. VERTROUW OP JE GEVOEL, EN STAP UIT JE TRADITIE. DIT IS DE PLEK, VOL CREATIVITEIT. VOEL DE INSPIRATIE, HIER WORDT CULTUUR VERSPREID. WAAR VOEL JE DE VERBINDING, WAAR ZIJN NOG ZEEËN VAN TIJD, WAAR IS NOG PLAATS VOOR BEZINNING, EN SPONTANITEIT. KUNST EN MUZIEK EN EEN BEELDEND VERHAAL, IN DEZE FABRIEK, DEZE PLEK AAN DE KNAAL. HIER KUN JE MUSICEREN, HIER KUN JE SCHEPPER ZIJN, OF FILOSOFEREN, MET EEN GLAS RODE WIJN. HET IS HIER GOED TOEVEN, ZO SAMEN MET JOU, OMRINGD DOOR CULTUUR, MET EEN VLEUGJE CACAO. WAAR VOEL JE DE VERBINDING, WAAR ZIJN NOG ZEEËN VAN TIJD, WAAR IS NOG PLAATS VOOR BEZINNING, EN SPONTANITEIT. KUNST EN MUZIEK EN EEN BEELDEND VERHAAL, IN DEZE FABRIEK, DEZE PLEK AAN DE KNAAL.

©TEKST/MUZIEK MARCEL STEVENS CABARET & ZO 2014

Gezongen tijdens de opening van De Cacaofabriek

120

Bona Pictura

Website Kijk voor de kaart of om een tafel te reserveren op www.cacaofabriek.nl/ brasserie en houd de www.cacaofabriek.nl in de gaten voor alle evenementen. Je kunt je op deze website ook abonneren op de nieuwsbrief, dan mis je zeker niets.

122

De Brasserie veelzijdige gastvrijheid Een warm welkom voor iedereen, of je nou een chocolaatje komt kopen of een filmpje pikt, een concert bezoekt of een afspraak hebt bij een van de bedrijven. De Brasserie is zowel een restaurant als een foyer als een lunchroom als een bar. Het is maar net waarvoor en op welk moment je binnenloopt.

De kaart is net zo veelzijdig, van kleine hapjes bij de borrel tot een uitgebreid 3-gangenmenu. De keuken staat hoog aangeschreven en werkt enkel met de beste versproducten. Het duo Geert Blenckers en Jeroen van Schijndel, dat de Brasserie in de zomer van 2015 overnam, weet met hun ruime horeca-ervaring in Helmond wel wat hun stadsgenoten willen.

Bij de keuze van gerechten hebben ze daarom gekozen voor goed eten en drinken. Goede wijn, speciaalbier en veel aandacht voor streekproducten, biologische ingrediĂŤnten en vegetarische gerechten.

Mensen blijven gezellig hangen na de film of een optreden, maar ze dineren hier ook heerlijk voorafgaand aan hun uitje. Het is er iedere dag goed toeven, ook de vrijdagmiddagborrel is altijd gezellig.

Kinderfeestjes, livemuziek, ontbijtfilms, deze unieke locatie maakt van alles mogelijk. Het terras is geliefd bij fietsers op zonnige dagen en wordt –net als de foyer- veelvuldig gebruikt voor bijeenkomsten en evenementen. Wat er ook plaatsvindt in en rondom De Cacaofabriek; de Brasserie is erbij betrokken om de bezoekers goed te verzorgen, ook in de popzaal en de vergaderruimtes. Iedere dag vanaf 9 uur.

*

Zijn de retrolampen in de Brasserie je al ooit opgevallen? Zie pagina 84.

123

GEBRADEN ß ß HERTENRUGFILET ßß ß Ingrediënten

met wildjus van bittere donkere chocolade

4 personen

600 g hertenrugfilet 5 dl wildfond 1 eetlepel frambozenazijn 2 dl rode wijn

Met dit hoofdgerecht brengt chef-kok Paul Maas van restaurant Ons Loes een juiste balans tussen zoet, zuur, zout en bitter. Het is een wildgerecht om een heerlijke volle krachtige wijn bij te drinken. Zo krijgen de herfst en winter toch veel kleur.

400 g spruitjes 1 sjalot 2 laurierblaadjes 60 g roomboter

z

2 eetlepels chocolade puur 82% Peper en zout

Ook nodig Keukenpapier Braadpan Steelpan

8

Oven Garde Keukenmachine

_

BEREIDEN 1. Braad de hertenrugfilet om en om aan, en zout en peper deze.

Op lage temperatuur (80°C) ongeveer 45 minuten in de oven zetten.

2. Kook de spruitjes in water met zout net gaar, giet af en doe ze in de keukenmachine.

Voeg kleine klontjes boter toe totdat het een mooie gladde massa is.

Breng op smaak met zout en peper.

3. Fruit de sjalot aan, voeg laurier toe en blus af met de frambozenazijn.

Rode wijn toevoegen, goed doorkoken en inkoken met de wildfond.

Kook deze tot de helft in. Bind deze op juiste dikte af met de chocolade, breng goed op smaak en zeef de jus.

Serveren Serveer het hert rosé samen met het wildgarnituur en de chocoladejus.

Lekker met wildgarnituur zoals rode kool, stoofpeertjes, zuurkool, zoete meloesuitjes.

Tip Schenk hier de biologische ‘Martino Reserva Syrah 347 Vineyard’ bij, dat brengt de smaken rood en zwart fruit, chocolade en laurier in het gerecht tot een hoger niveau!

*

Dit recept is mede mogelijk gemaakt door Hanos Eindhoven

125

de creatieve economie

126

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

127

Bedrijvigheid In de kantoorruimtes aan de kanaalzijde zijn bedrijven gehuisvest, samen de creatieve economie genoemd. Een gemêleerd gezelschap met in ieder geval een gemene deler: zij mogen iedere dag werken in deze bruisende omgeving.

LXarchitecten Een ontwerp, een advies- of engineeringsvraag, beantwoord door een professioneel en enthousiast team, dát is LXarchitecten! In onze open ontwerpstudio op het hoog(s)tepunt in De Cacaofabriek ben je van harte welkom met jouw bijzondere wens op het gebied van stedenbouw, (interieur)architectuur en visualisatie.

LX realiseert werk van particulier tot professional. Wellicht ken je ons van ontwerpen in Helmond zoals het Kunstkwartier, Lambertushof, AutomotiveCampusNL (o.a. TNO) of WoonZorgComplex Hof van Bethanië in Mierlo.

Communiteers Aangenaam. Wij zijn Communiteers. Community marketeers dus. Wij halen voor bedrijven en organisaties de marketingwaarde uit communities. Waarom? Verdien je aandacht in plaats van dat je zelf roept dat je goed bent. Dat is waar het in deze huidige, ietwat schreeuwerige, maatschappij wat ons betreft om draait. Het uitrusten van ambassadeurs om over jou te praten, dat is ons vak. Eenvoud, focus en als doel concreet en meetbaar rendement staan bij ons altijd centraal. In De Cacaofabriek in Helmond en de Gruyterfabriek in Den Bosch genieten we iedere dag van ons werk, onze passie en van de heerlijke chocola ;-) Pantamedia Er is behoefte aan vertaling van bestaande opleidingen naar multimediale opleidingen. Er is behoefte aan een mix van leervormen. Er is behoefte aan meedenkers op het gebied van leren. Daarom zijn wij 15 jaar geleden gestart met PantaMedia. Van informatie kennis maken en die kennis distribueren naar deelnemers en cursisten. Kennis borgen, overdragen en toegankelijk maken. Daar houden we ons mee bezig. Noem ons onderwijsarchitecten, kennisdistributeurs, multimedia experts, e-learning specialisten, of opleidingsadviseurs.

Wij ondersteunen bedrijven en instellingen bij opleidingsvragen, waar ze zelf geen chocola van kunnen maken…

BC Fotografie Wij zijn gespecialiseerd in fotografie voor reclamedoeleinden, in de breedste zin van het woord. Johan Bakels is een zwart-witfotograaf met een kleurrijk karakter en andersom. Geduldig op zoek naar de perfectie. Verrassend met beelden, met verrassend weinig woorden. Maar wel een man van zijn woord. Laat zich graag betoveren door een goed glas wijn of een mooie foto daarvan. Jenny van den Hurk ontwikkelde haar liefde voor fotografie vanuit een stilistische achtergrond. Fotografeert met een scherp oog voor detail. Zowel in kleur en materiaal als in compositie. Onze foto's zijn als een goede doos bonbons: verrassend en afwisselend, soms bijzondere combinaties maar altijd een beleving. >>

128

Thank God it's Friday!

Begin 2015 startte online marketingbureau Afdeling Online samen met De Cacaofabriek de maandelijkse vrijdagmiddagborrel Thank God It’s Friday. Afdeling Online wilde hiermee graag een bijdrage leveren aan de bekendheid van De Cacaofabriek. Inmiddels is TGIF een bekend recept in het Helmondse. In het eerste seizoen bracht iedere editie meer dan 130 mensen bij elkaar voor hun maandelijkse portie inspira­ tie.

TGIF in het kort Vier verrassende mini-presentaties en livemuziek waarbij iedereen welkom is. Waar de organisatoren vooral blij mee zijn, is dat het concept niet alleen ondernemers aantrekt, maar juist ook bedrijven in de omgeving die met hun teams komen borrelen. En niet te vergeten mensen die geen eigen zaak hebben, maar wel graag vrijblijvend komen voor een gezellige middag. Die mini-presentaties kunnen over alles gaan; biologie, marketing, of gewoon een gek idee. Door bekende en minder bekende Helmonders. Eén ding is zeker: ze verrassen, inspireren en geven stof tot nadenken. www.tgifhelmond.nl

129

Lettersenzo Rebekka Kuijten pakt projectmatig uiteenlopende communicatie vraagstukken aan, met oog voor mensen en veranderingen. “Schrijven is een prachtig onderdeel van mijn werk als interim communicatie adviseur, meestal zijn het teksten voor internet of intranet. Vanuit deze passie voor tekst is ook mijn roman ‘Eefkes belang’ ontstaan; ik vond het een uitdaging om een waargebeurd verhaal zo op te schrijven dat de hoofdpersoon zich erin herkent, de lezer geboeid blijft en liefst ook nog geraakt wordt.” De Cacaofabriek is voor Rebekka een prettige omgeving om voor opdrachtgevers ‘thuis’ te werken.

Raadhuis Advies Stel je een adviesbureau voor dat gespecialiseerd is in het managen van ruimtelijke ontwikkelingsprocessen, mobiliteitsvraagstukken en infrastructurele opgaven. Met wakkere adviseurs die hun tanden graag in complexe opdrachten zetten. Waar komt zo'n bureau beter tot zijn recht dan in de dynamische omgeving van De Cacaofabriek? Daar waar stimulerende en alert makende cacao wordt verwerkt. Alles voor de zaak zoals je ziet. Hoewel... Eigenlijk vinden we het gewoon heel erg lekker!

Buro 7 Bla bla bla... daar doen wij niet aan. Geen mooi verhaaltje over wie we willen zijn, we laten je liever zien wie we echt zijn. Kijk dus voor creatieve communicatie, slimme websites en frisse vormgeving door Sander Janssen en Janneke Emonds op www.buro7.nl.

Branding Topics Met jaren lange ervaring en gedreven door passie helpt reclamebureau Branding Topics bedrijven zich te onderscheiden in hun branding en visuele communicatie. Dat begint met een kapstok. Een uniek en specifiek bedrijfskarakter waar alles om draait, zoals kernwaarden, missie en visie. Kortom een identiteit! Dit kan leiden tot een verfrissende nieuwe huisstijl, een effectieve campagne, een moderne goed vindbare website, belevingsvolle brochures, een opvallende mailing, uitnodigend beursmateriaal of andere communicatiemiddelen.

Branding Topics opereert met bijzonder veel succes en genoegen vanuit De Cacaofabriek. Eigenaresse Anita Smits is erg blij met deze creatieve locatie: “De uitstraling van dit kantoor en gebouw brengt nieuw en fris elan waaruit ik ook weer andere opdrachtgevers ontmoet.”

Afdeling Online Afdeling Online helpt bedrijven om winst te halen uit het internet. Wij zijn de online marketing afdeling die je zelf niet hebt, maar die je wel kunt inzetten voor je online strategie en uitvoering. Onze focus ligt op het optimaliseren van jouw conversies. Wij zorgen bijvoorbeeld voor meer webshopverkopen of inschrijvingen voor je nieuwsbrief. Wij laten altijd zien wat we hebben gedaan en wat dat jou oplevert. En: in onze adviezen zijn wij altijd eerlijk.

Eindhovens Dagblad Ooit had de krant nog Helmonds in de titel maar ook onder de vlag van het ED is het dagblad nog altijd stevig geworteld in Helmond en de Peel. Het papier mag dan steeds meer terrein verliezen aan digitaal, het betekent voor de krant dat er lezers bij zijn gekomen die behoefte hebben snel en adequaat te weten wat er in hun woon- en werkomgeving gebeurt. Met respect voor traditie -getuige De Cacaofabriek als uitvalsbasis - en oog voor de nieuwe werkelijkheid, zoekt de regioredactie Helmond van het ED elke dag naar antwoorden en mooie verhalen. En we vinden ze steeds opnieuw.

130

131

Wat geef je een gemeente?

In 2013 vierde Manders Totaal Schilderwerken uit Helmond haar 80-jarig jubileum, met een symposium in het Kasteel. Een bedrijf dat al zo lang binnen de gemeentegrenzen bestaat, doet graag iets terug voor de stad en haar inwoners.

De vorm was even zoeken. Het werd een symbo­ lisch cadeau aan toenmalig wethouder Jan van den Heuvel, in de vorm van een belofte. En die belofte leidde uiteindelijk tot dit boek over De Cacaofabriek, nadat directeur Wim Hillenbrink contact zocht met de Creatieve Economie.

Op Anita’s kantoor komt dit boek als pronkstuk tussen de andere boeken die ze eerder voor opdrachtgevers maakte. Anita: “Heerlijk om mijn creativiteit de vrije loop te kunnen laten en om samen te werken met de andere ondernemers.

Zo leer je elkaars kwaliteiten kennen.”

Na enkele brainstormsessies met alle bedrijven hebben drie ondernemers (Branding Topics, BC Fotografie en Lettersenzo) zijn uitnodiging aangenomen en zijn zij gedrieën het project ‘Cacookboek’ gestart. Anita, Johan, Jenny en Rebekka hebben zich helemaal laten onderdom­ pelen in de wereld van De Cacaofabriek. Geholpen door Janny Leggedoor die zich heeft vastgebeten in de rijke historie.

“Mooi dat een aantal creatieve mensen dit heeft opgepakt”, vindt Wim. “En goed om te zien dat de bedrijven elkaar versterken, zoals de creatieve economie bedoeld is.”

Rebekka: “Wat een fantastische mensen met mooie verhalen hebben we mogen ontmoeten en wat hebben we veel geleerd over De Cacaofabriek.”

Johan en Jenny maakten al meer kookboeken, dit project is een mooie combinatie van mensen, architectuur, gerechten en chocola. Ze doken niet alleen in hun eigen archief, maar ook in dat van de Vlisco en van de gemeente.

132

133

Ingrediënten 4 personen

ZACHT GEGAARDE KALFSMUIS ß ß

ß ß ß

met rucolamelange, walnoten en een chocoladevinaigrette

400 g kalfsmuis Klontje boter

Het zachte vlees van de kalfsmuis is volgens Dennis Luy-

Peper

ben van restaurant de Kasteelpoort uitstekend te com-

Zout

bineren met een lekkere vinaigrette. De chocolade in

12 walnoten

de dressing maakt het tot een mooi romig geheel en de notensmaak van de rucola en walnoten is ook heerlijk

40 g pijnboompitten

samen met de witte chocolade. Bovendien zorgen ze voor

50 ml water

een lekkere bite. Een heerlijk voorgerecht dat net even

50 g witte chocolade

anders is en toch vrij simpel om te maken.

20 ml witte wijnazijn 2 theelepels mosterd 60 ml zonnebloemolie 100 g rucolamelange

z

8

BEREIDEN 1. De kalfsmuis peperen en zouten en vervolgens aanbakken in de boter, daarna in een op 190°C voorverwarmde oven 12 minuten laten garen om vervolgens af te laten koelen.

2. Rooster de walnoten en de pijnboompitten.

3. Los de chocolade op in het water op laag vuur, doe de witte wijnazijn in een kom en voeg de mosterd toe, voeg hierbij het ‘chocoladewater’ en klop met een garde de olie door de massa, breng op smaak met peper en zout.

Serveren De afgekoelde kalfsmuis in dunne plakjes snijden, leg hierover de rucola­ melange met de geroosterde walnoten en pijnboompitten, en voeg de chocoladedressing toe. Voor een mooier eindresultaat doe je eerst de dressing op het vlees en daarna de melange.

135

Chocolade workshop Het is absoluut een aanrader om een workshop bij Hans te volgen. Je maakt dan zelf kennis met de echte smaak van chocola en wordt bewust van je zintuigen. Je leert hoe je chocolade het beste kunt proeven, welke factoren van invloed zijn op de smaak van chocolade en wanneer je welke smaken proeft. Je kunt aan de onbewerkte cacao bijvoorbeeld proeven als er in de buurt van de plantage fruitbomen stonden. Je begint met 39% Grand Cru chocolades en eindigt met 100% puur‌ Genieten dus!

136

ChocolaDeCacaofabriek Wat zou De Cacaofabriek zijn zonder chocolaterie? Hans van Bragt zag zijn nieuwe winkel met atelier meteen voor zich toen hij de plannen voor de verbouwing zag. Om er te komen loop je vanuit het binnenplein nog een klein stukje verder het gebouw in, ga gewoon op de verleidelijke geur van chocolade af. Met trots oefent de chocolatier zijn vak uit op deze prachtige locatie, waar hij met de belangstellende bezoeker niet over chocolade uitgepraat raakt.

Hans maakt overheerlijke kwaliteitsproducten van fairtrade chocolade en streekproducten. De grand cru chocolades -dit wil zeggen dat er kwaliteitsbonen van één plantage zijn gebruikt- geven ieder hun eigen rijke smaak bloot. Door honing uit Helmond in plaats van suiker te gebruiken, verbindt ChocolaDeCacaofabriek de lokale smaak met die van de hele wereld. En de wereld gaat Hans aan het hart.

Duurzaam Hij heeft een chocoladeleverancier gekozen die als partner nauw betrokken is bij de cacaoplantages.

De lokale boeren worden ondersteund zodat zij niet naar de steden trekken om daar hun heil te zoeken.

Ze krijgen een goed inkomen plus medische en onderwijsvoorzieningen. Hierdoor ontstaat een professionele manier van werken, die zeker ook de kwaliteit en de smaak van de cacaobonen ten goede komt. Dat is nog eens een win-win situatie.

Ook dichter bij huis is de chocolatier heel bewust bezig met duurzaamheid. Zijn aanbod is bijvoorbeeld ook qua ingrediënten afgestemd op de seizoenen.

Smaakexplosies Hans maakt zijn producten zelf en gebruikt verse kruiden en vruchten. Hij bedenkt graag nieuwe combinaties, altijd op zoek naar smaakexplosies.

*

Zo werkte hij samen met slager Ad Wilde aan de hacheebonbon en vind je in zijn winkel vele verrassende producten. In opdracht van bedrijven en particulieren maakt deze chocoladekunstenaar overheerlijke traktaties als chocoladeplakken met logo en bonbons met foto.

Mooiste werkplek in Nederland Toen hij in 5 VWO met zijn opleiding stopte, moest Hans van zijn vader wel iets doen. Dus werd hij -net als zijn vader- banketbakker en volgde opleidingen in Nederland, Zwitserland, Frankrijk en België. In 1981 startte hij zijn eigen banketbakkerij in Oss. Halverwege de jaren ’90 vertrok hij naar Gambia, waar hij pinda’s verwerkte naar olie en als bijproduct diervoeding. Weer terug in Nederland studeerde Hans aan de HEAO en zo belandde hij als controller op kantoor. Hij droomde nog wel van zijn eigen winkeltje, of misschien een lunchroom, of iets met chocola. ‘Als ik ergens chocolatier zou willen worden, dan is het hier!’ dacht Hans toen hij hoorde van de nieuwe Cacaofabriek. En dus benaderde hij de Gemeente en schreef hij een plan voor zijn nieuwe bedrijf. En nu heeft hij naar eigen zeggen een van de mooiste werkplekken van Nederland en het allerleukste werk. www.chocoladecacaofabriek.nl

Zie ook pagina 110 voor het recept met de hacheebonbon: Perd in de Pot

137

138

De wereld van omroep Helmond Omroep Helmond timmert aan de weg. Waar landelijk alleen nog ruimte is voor wat het grote publiek aanspreekt, kunnen de lokale omroepen juist programma’s maken voor kleinere groepen. Zij bieden een platform voor mensen die graag hun kennis van bijvoorbeeld muziek of sport via de media willen delen. Luisteraars kunnen via internet overal ter wereld meegenieten, ‘onze’ programma’s worden zelfs aan de andere kant van de oceaan beluisterd. Omroep Helmond is dus een organisatie om trots op te zijn.

Enthousiaste programmamakers maken uitzendingen op de radio over allerlei items zoals klassieke muziek, country, reggae en Nederlandstalige muziek, maar ook informatieve programma's over de stadsevenementen en wat er onder de inwoners leeft, portretten van mensen, jongerenprogramma's, een kook­programma en zakelijke items. Het brengen van lokaal nieuws is een belangrijke pijler, zowel op radio als op tv. Wekelijks wordt er op tv een nieuws­­ uitzen­ding gemaakt met de titel ‘Door De Week Heen’. Ook de informatieve programma's op tv zoals Helpen­de Handen krijgen steeds meer kijkers.

Omroep Helmond draait geheel op zo’n 80 fana­tieke vrijwilligers.

Sinds 1984 De voorloper SLOT Helmond was in 1984 een van de eerste lokale radio-omroepen in Nederland, pionierend vanuit een garage en later vanuit een paalwoning bij het Speelhuis. Van ‘85 tot ‘89 maakte SLOT ook televisie-uitzendingen. Daarna werd er uitgezonden als Stadsradio Helmond gedurende een jaar of twintig vanuit een woning in de Evertsenstraat, die geheel voor dit doel was ingericht. De huiskamer was de studio en boven waren alle uitzendfaciliteiten. Enkele jaren geleden is de omroep weer gestart met het verzorgen van televisie-uitzendingen, in eerste instantie door de mensen ‘van de radio’, later is daar aanvulling bij gekomen.

Functie De verhuizing naar De Cacaofabriek was wel een hele klus, maar het past zeker bij de ambitie van de lokale omroep. Beter zichtbaar en dichter op de actie, maar ook uitzendingen kunnen maken met publiek en iets simpels als een snelle internetverbinding. Nu kan de omroep uitgroeien naar een communicatiekanaal met een functie in Helmond.

Dagelijks nieuws gaan brengen is een grote wens, waar ook de gemeente volledig achter staat.

Lokaal en regionaal samenwerken Het nieuwe samenwerken met andere lokale omroepen in de regio levert resultaat, je kunt veel van elkaar leren door kennis te delen. Ook versterken de omroep en andere lokale partijen als het Kunstkwartier en Helmond Marketing elkaar. Zo wordt er een uitzending gemaakt over klassieke muziek in het Kunstkwartier, waarvan een gedeelte wordt gevuld met interviews en achtergrondverhalen van koren of verenigingen uit Helmond. Vanuit De Cacaofabriek wordt verder gebouwd aan de plannen, we gaan vast en zeker nog veel meer van ze zien en horen. www.omroephelmond.nl

139

KUNSTENAAR IN BEELD

CHRISTINE RUSCHE

room Drawings

vormen. Christine: “De Cacaofabriek was daarmee een heel belangrijk platform voor mij, om mijn werk verder te kunnen ontwikkelen en het werk in een professionele context en omgeving te tonen en ter discussie te stellen.

In haar Room Drawings, die Christine Rusche tijdelijke oorden noemt, onderzoekt de kunstenares de samensmelting van het ruimte-creërend vermogen van schilderen, beeldhouwkunst en architectuur. Idee, ruimte en beeld reageren op elkaar in een dynamische co-existentie binnen haar werk. De beeldtaal van de muurschilderingen bestaat uit grote vormen die richtingen, perspectieven, ritmen en bewegingen in de ruimte beschrijven en tegelijk als een fictief ruimtelijke structuur in de architectonisch ruimte ingrijpen. Deze vormen zijn als grafische notaties die de ruimte zowel fysiek als visueel vormen en hervormen.

Het werk nodigt de beschouwer uit erin te bewegen, zijn positie en blik te veranderen. Het lokale onderzoek naar de voor die ruimte specifieke zichtbare en onzichtbare factoren die de perceptie van ruimte beïnvloeden en het begrip van oriëntatie en (re)locatie zijn de conceptuele en experimentele uitgangspunten van Rusches werk.

Geëxposeerd in en met De Cacaofabriek • DRIFT - Room Drawing (2005)

Door de tentoonstelling in De Cacaofabriek werd Christine uitgenodigd om in 2007 aan de tentoonstelling ‘GHB Groothertogdom Brabant’ in het Van Abbemuseum mee te doen, waar zij voor de centrale ruimte bij de ingang Room Drawing CLASH heeft kunnen ontwikkelen.

Bijzonder aan deze schildering is dat zij vanuit een zwart vlak als het ware in negatief heeft geschilderd, met witte

• Groepsexpositie GHB – Groothertogdom Brabant (2007, Van Abbemuseum) www.christine-rusche.de

140

Room Drawing 'DRIFT" 2005

“DE CACAOFABRIEK WAS EEN VAN DE EERSTE VIER TENTOONSTELLINGSRUIMTES MET ZO’N ENORME AFMETING WAAR IK IN HEB GEWERKT. VOOR MIJ WAS HET EEN HEEL BELANGRIJKE ERVARING, MET EN IN DEZE GROTE RUIMTE MET ZIJN SPECIFIEKE ARCHITECTONISCHE STRUCTUUR TE KUNNEN WERKEN, EN ZO NIEUWE ERVARINGEN OVER ARCHITECTUUR EN VOOR MIJN WERK HEB KUNNEN VERZAMELEN.”

Opening expositie Room Drawing 'DRIFT'

141

Een blik op de toekomst Nawoord ‘Als ik een fabriek weer terug zou wensen is het De Cacaofabriek’, aldus Wim Daniëls tijdens de opening begin 2014. Die wens wordt vervuld. Dit Cacookboek illustreert de rijkdom van de historie tot en met de meest recente activiteiten die hier plaatsvinden. Verscheidenheid was altijd al een belangrijk kenmerk van ‘De Cacao’ (zoals de locatie in de volksmond heet).

Als directeur voel ik me zowel Willy Wonka als Sjakie tegelijkertijd… Ik ken De Cacaofabriek van kinds af aan. Het was gissen wat er allemaal gebeurde achter de ramen van dat markante pand aan het kanaal, maar spannend was het in mijn verbeelding in ieder geval. Later bezocht ik er exposities, zag ik er bandjes en ervaarde de huiselijke sfeer van kunstenaars die soms letterlijk het huis van de kunsten bewoonden. De geschiedenis, dat DNA, is voelbaar in het hele pand en heeft het fundament gelegd voor de toekomst.

De Cacaofabriek is de cultuurhaven geworden voor Helmond en omgeving. Het is inspirerend vertoeven in en rondom het prachtig verbouwde industrieel erfgoed. Onder één dak geven we hier 365 dagen per jaar podium aan muziek, film, beeldende kunst en creatieve kruisbestuivingen. Er zijn tal van crea­tieve bedrijven gevestigd. De deur staat open om van al dat moois te genieten. Je kunt een bezoek starten in de brasserie of op het mooie terras om je vervolgens te laten verrassen door een gevarieerd programma-aanbod. Maar er wordt ook samen gecreëerd. We werken voortdurend aan nieuwe activiteiten, zodat een bezoek aan De Cacaofabriek telkens verwondert. Wat cacao doet voor ons lichaam, doet cultuur voor de geest… een gelukkige combinatie!

De realisatie van De Cacaofabriek is voor velen de vervulling van een droom waarvan je de inhoud in de volgende termen zou kunnen duiden.

Verleiding Cacao wordt magische krachten toegedicht en smaakt altijd naar meer. Die voortdurende verleiding is er voelbaar. Afblijven van al dat lekkers is een oefening in beheersing en terugkeren naar ‘De Cacao’ een must.

Verwondering Een bezoek aan De Cacaofabriek verwondert.

Nieuwe smaken en combinaties ontdekken in dit voortdurende festival.

Kwaliteit Producties in De Cacaofabriek staan voor kwaliteit.

Door de verbouwing heeft het pand nog meer allure gekregen. Maar feitelijk heerste dat kwaliteitsgevoel er al van nature. Niet voor niets dat Bert Loerakker de beleving van zijn atelier altijd al omschreef als ‘New York waardig’.

Grensverleggend De geschiedenis rondom cacao is bewogen en niet in alle opzichten positief. Maar cacao betekent boven alles grenzen opzoeken en verleggen. Op ontdekkingstocht gaan en nieuwe relaties zoeken.

Dat getuigt van durf, lef en doorzettingsvermogen.

Maar ook van een uitnodigende houding.

Brug naar de stad Niet alles hoeft hier direct een succes te zijn. Het is de creatieve plek in de stad waar voor iedereen de deur open staat en waar dingen uitgeprobeerd kunnen worden. Dat is een belangrijke waarde op zich. Binnen De Cacaofabriek tref je een combinatie van cultuur en creatieve bedrijvigheid. Dat geeft vaart. De Cacaofabriek vormt de brug naar de stad en wil daarbij verbindend zijn. Er ontstaan interessante co-creaties die er podium krijgen en zo gedeeld worden met de inwoners. In De Cacao proef je als het ware de omgeving.

Ruimte De Cacaofabriek heeft een open karakter. Je ervaart ruimte bij binnenkomst. Ruimte voor diversiteit.

Ruimte voor eigen invulling. Ruimte voor een eigen voorkeur.

Mijn persoonlijke voorkeur? Puur!

Jochem Otten Directeur De Cacaofabriek en Theater Speelhuis

8 PUUR

144

restaurants 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

145

We bedanken graag alle mensen die voor deze uitgave zijn ge誰nterviewd en met naam zijn genoemd.

Ook de volgende personen hebben een belangrijke bijdrage geleverd, waarvoor onze dank: Ageeth Boermans | mevrouw B. van den Berk-Vogels | Bas Knapen | Ben Pauly (gemeente Helmond) | Det van Oers (cepezed) | Charles Sterk Coenen tafelcultuur | Francis van Arkel | Frank Nat | Frans Vos | Giel van Hooff | Giel Keulen (gemeente Helmond) | Hans Brok Hetty de Groot | Innique Nooijen | Jan Houtekamer (cepezed) | Jeroen Koonings (gemeente Helmond) | Johan Gademan | Kees van Langen Loes Heuvelmans | Maartje Vos-Swinkels | Maja Bunthof | Marcel Bruinshoofd (Har Hollands) | Ruud Sanders (Vlisco) | Sanne Schepers Theo de Jong (gemeente Helmond) | Willy van der Linden | Wim Reijers | Wim Strijbosch | Yvonne Feenstra (gemeente Helmond)

M E DE M O G EL I J K G E M AAKT DO O R :

bestra RB INTERIEURBOUW ROB VAN DEN BERG

Logo in FC: Grijs: C=0 / M=17 / Y=34 / K=62 Rood: C=0 / M=100 / Y=100 / K=0 Goud: C=0 / M=10 / Y=100 / K=10 Zwart: C=0 / M=0 / Y=0 / K=100

CoLoFoN O N T WER P EN O P MAAK Branding Topics - Anita Smits F O T O G R AFI E BC Fotografie - Johan Bakels & Jenny van den Hurk T EK S T Lettersenzo - Rebekka Kuijten & Janny Leggedoor EI N D R ED AC T I E Lara Tamarinof D R U K WER K PreVision

pinterest.com/cacookboek ISBN 978-90-824516-0-3 / NUR 520 November 2015 Š Lettersenzo

In dit boek hebben we mooie verhalen bij elkaar gebracht die een relatie hebben met De Cacaofabriek als pand -uit het verleden en het heden- of met cacao en chocolade. We hebben hiervoor dankbaar gebruik gemaakt van alle bronnen die we hebben kunnen vinden.

We realiseren ons dat het hierbij in alle gevallen gaat om interpretaties van observaties en pretenderen niet de enige juiste waarheid te hebben genoteerd of volledig te zijn geweest. Doel van deze uitgave is om de mooie kanten van De Cacaofabriek te laten zien aan het publiek en andere betrokkenen. Dit boek is tot stand gekomen als cadeau aan de gemeente Helmond, op initiatief van Manders Totaal Schilderwerken in Helmond en uitgevoerd door BC Fotografie, Branding Topics en Lettersenzo.