ME, MYSELF & I ZEEUWS MUSEUM & BLEND SPECIAL
07:45
COVER_zmSPECIAL_09_contour.indd 1 Naamloos-4 3
13:14:56 28-09-2009 31-03-2010 13:17:36 13:30:02
Wereldwijven scout & begeleidt talent Intermezzo brengt talentvolle vrouwen die kunnen handwerken & ontwerpers bij elkaar via het platform Wereldwijven Zoek jij, als zelfstandig ontwerper, iemand in Nederland die in opdracht kan borduren, haken of breien? Ga dan naar www.wereldwijven.info
Omslag_Blend_Special_2009_v1.indd 2 Naamloos-4 2
31-03-2010 13:31:07
me, myself & I; zeeuws museum & blend special
001_titeltitelpagina_zmSPECIAL_09.indd 1
28-09-2009 16:40:47
2
F Marc Deurloo
002-003_titelpagina_zmSPECIAL_09.indd 2
28-09-2009 13:59:03
special & zeeuws museum
me, myself &I
superflex KABK -> ZL (re)found(ed):
Bianca Heinis Esther Boskaljon Geanne Welles Jeroen Minnaert Jolien Hanemaaijer Jolien van Schagen Natasja Admiraal Remi Veldhoven
002-003_titelpagina_zmSPECIAL_09.indd 3
28-09-2009 13:59:04
F Marc Deurloo
004-005_colofon_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 4
zaal in opbouw
28-09-2009 13:59:07
Colofon dit is een uitgave van Blend BV. Uitgever Jurriaan Bakker, jurriaan@blend.nl
Hoofdredacteur Theo Paijmans, theo@blend.nl
Eindredactie Remco Houtman-Janssen, remco@blend.nl
vormgeving Brunette van Eijseldijk, brunette@blend.nl
Redactie
Dennis Mijnheer
Fotografie
Marc Deurloo, Dennis Duijnhouwer, Petrovsky & Ramone, Joost Vandebrug
Met dank aan Christie Arends (hoofd tentoonstellingen en collecties) Eva Bonneur (publiciteit en marketing) Karina Leijnse (modestyling) Marleen Rozenbrand (educatie) Marjan Ruiter (directeur) Ivo van Werkhoven (projectcoรถrdinatie)
Commercial manager Rymond Habiboella, ray@blend.nl
Adressen Accountmanager Martijn de Kemp, martijn@blend.nl
zeeuws museum Abdij (plein)
lithografie
4331 BK Middelburg
Colorscan, Voorhout - Amsterdam
Tel. +31 (0)118 65 30 00 www.zeeuwsmuseum.nl
Drukwerkbegeleiding PRinterface
Blend BV Postbus 59680
Drukwerk
1040 LD Amsterdam
Corelio printing
Tel. +31 (0)20 751 27 30 Fax +31 (0)20 751 27 31
Losse verkoop
info@blend.nl
Betapress
www.blend.nl
004-005_colofon_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 5
28-09-2009 13:59:07
6
F Marc Deurloo
006-007_inhoud_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 6
28-09-2009 13:59:10
7
Inhoud
9
voorwoord #1
Door Christie Arends (hoofd tentoonstellingen en collecties)
11 voorwoord #2
Door Theo Paijmans (hoofdredacteur Blend Magazine)
12 Interview christie arends
‘Een historisch museum zonder aandacht voor het nu is bloody boring’
18 the day before
Door Marc Deurloo
26 mijn tom
Door Joost Vandebrug
34 interview superflex
‘We kozen voor een vergaande vorm van product placement’
46 interiors
Door Dennis Duijnhouwer
54 this is chloe
Door Petrovsky & Ramone
62 route vol verrassingen
Acht KABK-studenten lieten zich inspireren door de collectie etnografica van het Zeeuws Museum
94 contributors
006-007_inhoud_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 7
28-09-2009 13:59:11
8
F Marc Deurloo
008-009_voorwoordChristie_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 8
28-09-2009 13:59:14
9
voorwoord geschiedenis bestaat niet De afgelopen maanden reisde ik veel. Van Kopenhagen
met geschiedenis? Dé geschiedenis bestaat helemaal
tot Roemenië tot Vietnam. Reizen kent na- en voordelen.
niet, er zitten altijd vele kanten aan een verhaal. Vraag
Een nadeel: je bent veel weg. Een voordeel: je hebt veel
drie mensen dezelfde gebeurtenis te beschrijven en je
tijd om na te denken. Vooral in een vliegtuig. Wat me
hebt al drie verschillende verhalen. Wat als er dan ook
telkens opvalt als ik reis is hoezeer de wereld veelal het-
nog eeuwen overheen gaan? Inzichten en opvattingen
zelfde is, maar toch volstrekt anders. Klinkt dat vreemd?
veranderen, kennis neemt toe. Dat is precies wat Su-
Ja, dat is waar. Maar wanneer je door Ho Chi Min City –
perflex heeft gedaan. Zij stelden de vraag hoe je naar
het voormalige Saigon – struint, voelt alles vooral anders.
een historisch onderwerp kunt kijken, vanuit welk ge-
Dat lijkt te maken te hebben met een temperatuur van
zichtspunt en welke achtergrond. Zij kijken anders, en
boven de 30 graden en een luchtvochtigheid van bijna
een filmcrew in Vietnam kijkt weer anders. Die zijn niet
100%. ‘Een Turks stoombad met je winterjas aan,’ zo
per se geïnteresseerd in het heldhaftige Nederlandse
probeerde ik iemand laatst duidelijk te maken hoe dat
of Zeeuwse deel van het verhaal. Maar hebben er wel
voelt. Toch ziet het er in eerste instantie niet zo heel
een nieuwe kijk op.
anders uit. Straten vol skyscrapers, luxe hotels en winkels van Louis Vuitton. Maar langzaamaan ga je verschillen
Superflex maakte de tv-serie en de tentoonstelling op
zien. Geen McDonald’s en Starbucks die het straatbeeld
uitnodiging van het Zeeuws Museum. Wij vroegen hen
vertroebelen. Weinig auto’s maar wel duizenden motoren,
onderzoek te doen naar en een tentoonstelling te maken
scooters en brommers – die het straatbeeld evengoed
over de Zeeuwse identiteit binnen een internationale
vertroebelen en vooral een gillende herrie produceren.
wereld en in relatie tot de collectie van het Zeeuws
Maar ook veel kleine steegjes waar Azië er uitziet zoals
Museum. Als museum stellen wij onszelf die vraag heel
je het kent van een film: eettentjes op straat en rode
vaak en met liefde. Naar het antwoord zoeken we samen
lampionnen. Maar toch, de mensen die ik ontmoet zijn
met kunstenaars, vormgevers, fotografen en filmmakers.
allemaal gedreven door een liefde voor kunst, het maken
Zoals eerder al met Henrik Vibskov en Andreas Eme-
van bijzondere dingen, en houden van alles wat daarbij
nius. Een belangrijke taak ook van een museum, vragen
komt kijken, zijn allemaal min of meer verslaafd aan hun
stellen. Waarom? Omdat niemand anders het doet.
werk en daardoor inspirerend om mee te werken. Is de
Wie stelt er nu nog eens een kritische vraag? Zonder
wereld klein in zijn veelzijdigheid?
(commerciële) doeleinden, uit nieuwsgierigheid en omdat wij graag anders dan de meesten naar de wereld om
In Vietnam was ik met een deel van het Deense kunste-
ons heen kijken. Bovendien willen we onvermoeid aan
naarscollectief Superflex voor het maken van een drie-
iedereen laten zien hoe geweldig de collectie van het
delige serie voor de Vietnamese televisie als onderdeel
Zeeuws Museum is.
van hun tentoonstelling in het Zeeuws Museum. De serie
We hebben die vraag ook gesteld aan de mode- en
gaat vooral over een 16e-eeuws Zeeuws onderwerp: de
textielstudenten van de Koninklijke Academie van Beel-
veiling van de scheepslading van het Portugese schip San
dende Kunsten in Den Haag. Daarbij hebben we hen
Jago. Buitgemaakt door twee Zeeuwse VOC-schepen in
laten nadenken over het thema heimwee, verlangen
1602 en meegevoerd naar Middelburg werd de lading
naar vroeger. Want ja, ook dat roept een museum op.
– Chinees porselein, juwelen, zijde, specerijen – voor
Zij maakten prachtige kostuums, geïnspireerd door onze
meer dan 19 miljoen euro verkocht. Omgerekend naar
niet-westerse collectie. En vervolgens kwam daar een
nu en dus niet mis. Een waanzinnige boost voor de
collectie uit voort. Doordat alles kriskras door het mu-
rijkdom en de economie van Middelburg, Zeeland en de
seum heen te zien is, ziet onze collectie er ook weer
rest van Nederland. Maar ook gewoon ordinaire pira-
als nieuw uit.
terij. Lastige kwestie zoiets, want het slecht verkregen geld heeft destijds wel een waanzinnige impact gehad.
Inmiddels zijn er alweer allerlei andere mensen aan wie
En het was aan de orde van de dag om een schip te
ik die vraag ook heb gesteld. Wie? Daarvoor moet je
enteren. Ook de Portugezen deden dat wanneer het
het museum maar in de gaten houden. Het Zeeuws
zo uitkwam. Toch geeft het iets om over na te denken.
Museum, voor al uw vragen!
Het heldendom aan de ene kant, piraten hebben iets romantisch en fantastisch – denk aan Pirates of the Caribbean – maar ook die andere, duistere kant. Dat geldt ook voor de VOC. En is dat eigenlijk niet altijd zo
008-009_voorwoordChristie_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 9
Christie Arends Hoofd tentoonstellingen en collecties
28-09-2009 13:59:15
10
F Marc Deurloo
010-011_voorwoordTheo_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 10
28-09-2009 16:40:50
11
voorwoord
Me, Myself & I Het doet me genoegen een voorwoord te mogen schrijven voor een speciale publicatie met een thema dat zo nauw verweven is met de heersende tijdgeest: identiteit. Mij, mezelf en ik. Want wat is nu identiteit? Wie de waan van de dag in de dagbladen en op televisie volgt, ziet hoe dit thema wordt uitgeknepen door de politiek, niet om te onderstrepen dat we allemaal uniek zijn, nee, juist om ermee te benadrukken dat er toch echt ‘wij’ en ‘zij’ zijn. Van persoonlijke identiteit naar groepsidentiteit, en van daaruit naar het oplossen van je individualiteit. Het inleveren van wat jou zo uniek en bijzonder maakt, zodat je opgaat in een massa die willoos de kant op gaat waar de demagoog hem wil hebben. Maar wat de mens van deze kwalijke machinaties heeft bevrijd, is nu juist datgene wat altijd een van de eerste dingen is die sneuvelt als er een volksmenner aan de macht komt: kunst. In de middeleeuwen was het niet gebruikelijk om de veelal religieuze kunst te signeren, dat ontwaken, het centraal stellen van de scheppende mens, kwam pas in de renaissance. Niet dat kunst heilig is. Vraag je maar eens af hoe het zit met de vrouw als kunstenaar door de eeuwen heen. Waar zijn ze? Tip: lees Germaine Greers boek Vrouwenwerk. Met het aanmeten van een duidelijk zichtbare identiteit holden we collectief naar de tijd van de verlichting. Anno nu zijn er weer tegenkrachten die dat willen knechten. Identiteit nu vertaalt zich in eindeloze discussies over paspoorten met biometrische gegevens, in eindeloze databanken waar alle aspecten van het jou-zijn worden opgeslagen. In een steeds groter wordende controle op wat jou nu zo uniek, eigenzinnig en bijzonder maakt – en dus in de ogen van de zittende macht, een risico. In die zin is de tentoonstelling van Superflex in het Zeeuws Museum er een van veel gelaagdheden. We kunnen genieten van de soms wonderlijke kunstuitingen van het Deense collectief, maar we kunnen ons ook, als een afterthought die plotseling tot leven komt, realiseren hoe broos die drie eenvoudige woorden, ontleend aan een song van de 90s rapgroep De La Soul uit Long Island, New York, eigenlijk zijn. Alles kan je ontnomen worden, maar je dromen, je hoop, je herinneringen, de liefde van je geliefdes die je hebt geproefd, het vertrouwen dat je ouders in je hadden en hebben. De vriendschappen die je koestert, hoe een bepaalde geur je weemoedig maakt en je vult met een onbestemd verlangen. Niet toevallig is Me, Myself & I ook de titel van het jongerenmagazine van het Zeeuws Museum (zie hier: www.zeeuwsmuseum-young.nl/). Mooi is derhalve ook om te zien hoe een aantal fotografen het thema van deze speciale uitgave, die tot stand kwam in een samenwerking tussen het Zeeuws Museum en Blend Magazine, vertolkte. Variërend van het zoeken van identiteit in een persoonlijk interieur, het aftasten van de exporuimte tijdens de opbouwfase, tot het bevragen van identiteit in het integer portretteren van een transseksueel, of intieme shots van een persoonlijke geliefde. Dit prikkelen, dit uitgenodigd worden om met zo’n krachtig thema aan de haal te gaan, daarin schuilt voor mij, behalve de kracht van het thema zelf, de toegevoegde waarde van deze tentoonstelling in het Zeeuws Museum. Niet alleen van onschatbare waarde omdat het mij laat nadenken over deze dingen, maar ook omdat het mij vult met een nostalgie, een verlangen alle mensen die nu leven en voor mij geleefd hebben, te leren kennen. Samen zijn we zo’n mooi en groots avontuur. We zijn zo in staat tot bijzondere dingen. We turen de verste verten van de kosmos in, en staren door een microscoop naar het oneindig kleine. Laten we daarbij niet vergeten dat datgene wat ons menselijk en uniek maakt, juist te vinden is in relatie tot onze medemensen.
Theo Paijmans Hoofdredacteur Blend Magazine theo@blend.nl
010-011_voorwoordTheo_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 11
28-09-2009 16:40:51
12
Christie Arends
012-017_Arends_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 12
28-09-2009 16:40:55
13
Zeeland in breedbeeld
T dennis mijnheer F Marc Deurloo
Na de heropening gooide ze het roer om en stippelde ze een nieuwe koers uit voor het Zeeuws Museum. Christie Arends staat continu op de uitkijk om kunstenaars te verbinden aan de historische collectie. Van Henrik Vibskov tot Erik Verdonck tot KABK-studenten tot Superflex. ‘Het zou me teleurstellen als het Zeeuws Museum over tien jaar nog doet waar wij nu mee bezig zijn.’
Na zeven jaar sluiting vindt in 2007
daagse kunst vindt ook zijn weg
naars. Een of twee keer per jaar
eindelijk de heropening plaats van het
naar het Zeeuws Museum. ‘Ik ben
vragen we hedendaagse kunstenaars
Zeeuws Museum. Een halfjaar voor
verantwoordelijk voor de artistieke
op het gebied van mode of grafische
de opening wordt Christie Arends
programmering en mijn specialiteit
vormgeving om met bovenstaande
(1970) aangesteld als hoofd tentoon-
is hedendaagse kunst. Bij zulke pro-
vragen naar onze collectie te kijken.
stellingen en collecties. ‘Daardoor
jecten treed ik op als curator,’ vertelt
Daar komt vervolgens een kunstwerk
konden we ons voorbereiden op het
Arends, die zodoende curator is van
uit voort.’
uitstippelen van een nieuw beleid,’
de tentoonstelling Porcelain Pirates
vertelt de afgestudeerde kunsthisto-
van Superflex.
ricus, die daarvoor bij Museum Boij-
012-017_Arends_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 13
Waarom heb je juist Superflex voor het onderzoek benaderd?
mans Van Beuningen werkte en ooit
Hoe is die tentoonstelling totstand-
‘Ik heb al een keer met ze samen-
een blauwe maandag op de kunst-
gekomen?
gewerkt in De Vleeshal en heb sterk
academie zat. Ruim tweeënhalf jaar
‘Sinds de heropening zijn we bezig
het vermoeden dat zij als geen ander
later staat het Zeeuws Museum weer
met een onderzoek naar de identi-
met zulke redelijk abstracte vragen
op de culturele kaart van Nederland.
teit van Zeeland en de identiteit van
uit de voeten kunnen. Ze werken
Een hele rits internationale en natio-
het Zeeuws Museum binnen de sa-
namelijk op een hele conceptuele
nale kunstenaars is in de tussentijd
menleving. We zijn van mening dat
en onderzoekende manier. En op
langskomen om zich te laten inspi-
het achterhaald is om als historisch
een hele vrije manier, ze laten zich
reren door de (Zeeuws-)historische
museum enkel de historie van een
op geen enkele wijze beperken door
collectie, om daar in opdracht van
gebied te laten zien. We vinden het
een opdracht of een grens. Een jaar
het museum een hedendaagse draai
veel interessanter om als museum te
geleden hebben we ze uitgenodigd
aan te geven. Ze mochten verdwalen
kijken naar wat we kunnen bijdragen
voor het onderzoek en daar zijn ze
in een collectie bestaande uit ruim
aan een onderzoek naar identiteit.
mee aan de slag gegaan. We zijn nu
30.000 stukken, waaronder Zeeuwse
Ik denk dan aan vragen als: wat is
benieuwd wat eruit komt.’
wandtapijten uit de zestiende eeuw,
nog de relevantie van een lokaal mu-
Zeeuwse streekdrachten, porseleinen
seum? In hoeverre ís het nog lokaal?
De uitkomst weet je nog niet?
en zilveren voorwerpen, archeologi-
Hoe verhoudt de lokale identiteit zich
‘Bij Superflex weet je nooit waar ze
sche vondsten, fossielen en schelpen
nationaal en internationaal? En op
mee aankomen want ze laten tot het
en in Zeeland gemaakte schilderijen
welke manier speelt de collectie
aller-allerlaatste moment open wat ze
zoals Gebed voor de Maaltijd van
daarin een rol? Dit onderzoek doen
gaan doen. Ik heb meegemaakt dat
Jan Toorop. Moderne en heden-
we in samenwerking met kunste-
ze zes weken voor de opening nog
>
28-09-2009 16:40:56
14 niet precies wisten wat ze gingen
dat de collectie wel degelijk rele-
doen. Voor Porcelain Pirates waren
vantie heeft, zoals bijvoorbeeld een
ze wel redelijk bijtijds met hun idee
modeontwerper die inspiratie vindt
voor een televisieserie, maar ik denk
in oude kostuums van twee of drie
dat de serie pas een dag voor de
eeuwen geleden. Superflex heeft
opening af is.’
weer inspiratie gehaald uit porseleinen objecten uit de 17e eeuw en een
En dat terwijl alle uitnodigingen al op
belangrijke historische gebeurtenis.
de post zijn gedaan en de bitterballen
Zulke historische stukken vormen
in het frituurvet liggen?
een aanleiding voor nieuw werk, en
‘Het vergt stalen zenuwen om met
dat nieuwe werk roept zelf ook weer
ze te werken. Het is een risico, maar
allemaal vragen, ideeën en gedach-
aan de andere kant weet ik ook met
ten op over het verleden, het nu en
wie ik werk. Ik vraag het niet aan
de toekomst.’
iemand die ik niet ken en van wie ik geen idee heb of ze zo’n project wel
Was dat ook de achterliggende ge-
kunnen dragen. Superflex kan ik de
dachte bij The Fringe Projects van
vrijheid geven om heel ver te gaan.
Vibskov en Emenius?
Het is grappig dat zij vervolgens die
‘Ja. Aan de Deense modevormgever
vrijheid weer doorschuiven naar een
Henrik Vibskov en de Zweedse gra-
Vietnamese filmcrew. Ze hebben de
fisch vormgever Emenius hebben we
outlines bij hen neergelegd en ge-
dezelfde vraag gesteld als aan Super-
zegd: doe ermee wat jullie willen.
flex: kijk eens naar onze collectie en
De verschuiving is weer een soort
naar de identiteit van het museum...
spin-off van hun project.’
wat zou je daarmee doen? Vibskov wilde zich niet als modeontwerper
In hoeverre sluit die open houding
profileren en raakte gefascineerd
van Superflex aan bij het Zeeuws
door zeven bijzondere wandtapijten
Museum?
in onze collectie die gaan over de
‘Het matcht heel goed. Wij vinden
oorlog tussen Nederland en Spanje
het heel belangrijk om een onderzoe-
aan het eind van de 16e eeuw. Het
kende en vrije houding te koesteren.
begin van de Tachtigjarige Oorlog.
We kunnen dan altijd last-minute
Voor de tentoonstelling zijn twee
dingen aanpassen of iets over een
wandtapijten naar het depot verdwe-
andere boeg gooien. Soms gebeurt
nen en Vibskov en Emenius hebben
dat in pragmatische zin; ik denk bij-
toen samen een nieuw tapijt gemaakt
voorbeeld aan Blend die langskomt
dat reageerde op de tapijten uit onze
en binnen no-time maken we samen
collectie. Het wandkleed heeft tijdens
een magazine. Ook met betrekking
de tentoonstelling gehangen en we
tot onze collectie hebben we een
hebben het aangekocht om aan onze
hele open houding omdat we vin-
collectie toe te voegen.’
den dat we onze historische collectie levend moeten houden. Als we alle
Waar selecteer je op bij het aan-
historische stukken keurig in een vi-
kopen van nieuw werk?
trine zouden plaatsen met een kaartje
‘We hebben een nieuw aankoopbe-
erbij, dan wordt het snel een dode
leid ontwikkeld. We gaan niet naar
collectie. Het heeft op die manier te
veilingen om gaten in de collectie
weinig met het nu te maken. Mensen
te vullen. Veel musea doen dat wel,
lopen dan een beetje zuchtend door
maar ik denk dat daar geen begin-
zo’n museum heen, het voelt als een
nen aan is. Het gat wordt vaak pas
soort corvee, en het is bloody boring.
geconstateerd zodra de kunstenaar
Dat willen we niet laten gebeuren,
al beroemd is en dan is er te wei-
omdat we enorme liefhebbers zijn
nig geld om nog iets van hem te
van de collectie. We willen laten zien
kopen. Bovendien is onze collectie
012-017_Arends_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 14
28-09-2009 16:40:58
15
heel divers, dus ik zou niet weten
ook werk in zit van degenen die voor
verzameld is, vertelt ook veel over
waar te beginnen met het opvullen
hem werk voor een tentoonstelling
de geschiedenis van het museum.
van gaten. Het aankoopbeleid is nu
hebben gemaakt. Het is een ongoing
Een deel van de collectie is bijvoor-
gekoppeld aan onze tentoonstellin-
process.’
beeld van het Koninklijk Zeeuwsch
gen. Iedereen die exposeert maakt
012-017_Arends_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 15
Genootschap der Wetenschappen.
speciaal voor het museum een werk
Wat valt jou het meest op als je zelf
Zij hebben een grote collectie et-
en na de tentoonstelling gaat het
door de collectie loopt?
nografica. Deze niet-westerse kunst
deel uitmaken van onze collectie.
‘Het meest opvallende vind ik de
is verzameld door Zeeuwen die op
Ons aankoopbeleid is dus gekop-
diversiteit van onze collectie en
ontdekkingsreis gingen of bij de VOC
peld aan het opdrachtenbeleid van
soms het ontbreken van een rode
vaarden. Dat deel van de collectie
onze tentoonstellingen en daardoor
draad. Aan de andere kant is dat
is lang weggeweest omdat mensen
ontstaat er ook een soort cirkelbewe-
een enorme rijkdom, want er zijn voor
vonden dat het niet Zeeuws was,
ging. Iedere nieuwe kunstenaar rea-
kunstenaars zoveel aanknopings-
maar ja, het is weliswaar niet door
geert op de collectie, waar inmiddels
punten te vinden. Dat er zo breed
Zeeuwen gemaakt, maar het is wél
>
28-09-2009 16:41:04
16
012-017_Arends_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 16
28-09-2009 16:41:06
17
door Zeeuwen meegebracht en het
tiebronnen die studenten tijdens het
een soort vrijheid ontstaan. Dat komt
vertelt veel over de geschiedenis van
ontwerpproces gebruikt hebben. Het
misschien voort uit de jaren ’90 toen
Zeeland. Waar zijn die mensen naar-
eindresultaat van de studenten wordt
iedereen maar deed waar hij zin in
toe gegaan en wat hebben ze gezien
door het hele museum getoond.’
had zonder over de gevolgen na te
en gedaan? Het weer omarmen van
denken. Die vrijheid leeft voort in een
deze collectie is tekenend voor de
Komen er door studenten bij het
jonge generatie kunstenaars, maar
omslag die heeft plaatsgevonden. We
museum te betrekken ook meer
daar is wel een politiek en maat-
verzamelen tegenwoordig niet meer
jongeren naar het museum?
schappelijk bewustzijn bijgekomen.
alleen werk van Zeeuwse kunste-
‘Het is niet zo letterlijk dat we stu-
Het gaat niet meer alleen om de
naars, maar zijn ook geïnteresseerd
denten programmeren om meer jon-
esthetiek of jezelf een beetje met
in zo’n niet-westerse kunstcollectie,
geren naar het museum te krijgen.
kunst vermaken. Nee, ik merk dat
een televisieserie van Superflex of
Met onze nieuwe aanpak hopen we
er interesse is in de mensheid en
een wandtapijt van Vibskov. Daar is
zowel jongeren als volwassenen te
betrokkenheid met wat er gebeurt in
niks Zeeuws aan – het tapijt is zelfs
interesseren. Het uitnodigen van
de wereld. Kunstenaars zie je daarin
gemaakt in Den Haag en Rotterdam,
studenten om met onze collectie
worden meegetrokken en dat geldt
maar het is wél typisch Zeeuws om-
aan de slag te gaan, past bij hoe
ook voor Superflex. Ze maken geen
dat het een relatie aangaat met onze
wij met onze collectie omgaan. Het
werk dat ik heel mooi vind – het is
Zeeuwse collectie.’
is inmiddels ons vierde project met
geen werk voor aan de muur – maar
studenten van Nederlandse kunst-
daar is het ook niet voor bedoeld.
Wat is jouw persoonlijke favoriet in
academies en het blijft leuk en inspi-
Het is heel conceptueel en ze zijn
de collectie?
rerend. Studenten komen vaak weer
daarbij heel principieel. Als ze het
‘De modecollectie van streekdrach-
met hele andere ideeën dan de meer
nodig vinden om een idee duidelijk
ten. Daar zit totaal geen spruitjes-
gevestigde kunstenaars.’
te maken, dan schuwen ze niets.
lucht aan, het is juist een waanzinnig
012-017_Arends_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 17
Ze gaan heel ver, veel verder dan
mooie collectie. Alle modeontwerpers
Wat vind je op dit moment interes-
de meeste kunstenaars, die er uit-
die in ons depot komen, worden er
sante ontwikkelingen op het gebied
eindelijk toch rekening mee houden
helemaal wild van. Het is een enorme
van kunst?
of iets nog verkoopbaar is. Daar heb
inspiratiebron.’
‘Er is zowel in Nederland als in het
ik Superflex nog nooit op kunnen
buitenland al een tijdje een ontwik-
betrappen.’
Wie werden er bijvoorbeeld helemaal
keling gaande dat de grenzen tussen
wild van?
de verschillende kunstdisciplines ver-
Wat is over tien jaar de identiteit van
‘Vorig jaar hebben we een tentoon-
dwijnen. Modeontwerpers en grafisch
het Zeeuws Museum?
stelling gemaakt met de Belgische
vormgevers gaan bijvoorbeeld vrije
‘Ik hoop dat er dan geen starre, vas-
modeontwerper Erik Verdonck die
kunst maken en vrije kunstenaars
te identiteit is. Dat is namelijk juist
ook les geeft op de modeafdeling
gaan zich weer met andere discipli-
iets waar we voor waken. Ik geloof
van de kunstacademie in Den Haag.
nes bezighouden. Ik heb het idee dat
niet in een museum als zijnde een
Hij was erg enthousiast en heeft zich
er een jongere generatie kunstenaars
vastgesteld instituut waar jarenlang
laten inspireren door de collectie.
is – zeg maar onder de veertig jaar –
hetzelfde moet gebeuren. Ik geloof
Het vormde ook de kick-off van een
die helemaal niet meer bezig is met
sterk in musea – zeker kleine musea
project met studenten van de KABK
de vraag of ze een modeontwerper,
– die een plek bieden voor onderzoek
die een jaar lang onderzoek deden
een schilder of een filmmaker zijn.
en die constant de relatie met de
naar de mode, de etnografische en
Voorheen was dat strikt gescheiden,
samenleving aangaan. Het mooiste
natuurhistorische collectie. Ze heb-
je was het een of het ander. Dat
is als we niet helemaal weten hoe
ben zich letterlijk en soms minder
merkte ik ook bij Erik Verdonck, die
het Zeeuws Museum er over tien
letterlijk laten inspireren, blijkt uit de
over de grenzen van mode ging. Zijn
jaar uitziet. We weten tenslotte ook
eerste vrachtwagen die zojuist is bin-
werk voor de tentoonstelling ging
niet hoe de samenleving er over tien
nengekomen met hun werk voor de
over beeldvorming, beelden maken
jaar uitziet. Het zou me teleurstel-
expositie in oktober. In de tentoon-
en grafische vormgeving. Oudere
len als het Zeeuws Museum over
stelling willen we laten zien hoe het
kunstenaars vroegen aan hem: “Erik,
tien jaar nog doet waar wij nu mee
ontwerpproces verloopt en daarom
wat ben je nu? Modeontwerper?
bezig zijn.’
komt er één plek in het museum die
Beeldenmaker? Of schilder?” Maar
dient als een soort inspiratieberg.
dat doet er niet meer toe! Persoon-
Daar komen zowel spullen uit onze
lijk vind ik dat een hele interessante
collectie te staan als andere inspira-
ontwikkeling, want daardoor is er
zeeuwsmuseum.nl
>
28-09-2009 16:41:07
the day before Marc Deurloo
018-025_Marc_zmSPECIAL_09.indd 18
28-09-2009 13:59:47
018-025_Marc_zmSPECIAL_09.indd 19
28-09-2009 13:59:50
018-025_Marc_zmSPECIAL_09.indd 20
28-09-2009 13:59:53
018-025_Marc_zmSPECIAL_09.indd 21
28-09-2009 13:59:56
018-025_Marc_zmSPECIAL_09.indd 22
28-09-2009 13:59:59
018-025_Marc_zmSPECIAL_09.indd 23
28-09-2009 14:00:02
018-025_Marc_zmSPECIAL_09.indd 24
28-09-2009 14:00:05
>
018-025_Marc_zmSPECIAL_09.indd 25
28-09-2009 14:00:08
Mijn Tom Joost vandebrug
026-033_Joost_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 26
28-09-2009 14:00:13
026-033_Joost_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 27
28-09-2009 14:00:17
026-033_Joost_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 28
28-09-2009 14:00:19
026-033_Joost_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 29
28-09-2009 14:00:22
026-033_Joost_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 30
28-09-2009 14:00:26
026-033_Joost_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 31
28-09-2009 14:00:30
026-033_Joost_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 32
28-09-2009 14:00:33
>
026-033_Joost_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 33
28-09-2009 14:00:37
34
foto: nikolai howalt
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 34
28-09-2009 14:00:41
35
Superflex
T dennis mijnheer
Musea, galeries en publiek laten ze graag de confrontatie met zichzelf aangaan. Het Deense kunstenaarscollectief Superflex verbrandde naar aanleiding van de Deense cartoonrellen op Art Basel de Deense vlag. Het Zeeuws Museum zocht en vond de connectie. Destination unknown. ‘We houden vooral de eerste stap – het komen tot een idee – heel erg open.’
Vanuit Kopenhagen bestookt het
werd geënterd en de Nederlanders
opgenomen wordt, en hoe worden
Superflex-collectief de wereld met
gingen er met de buit vandoor. Kort
voorwerpen waardevol? Het geëx-
kunstprojecten: van de Biënnale in
daarna werd op de kades van Mid-
porteerde porselein uit China was
Venetië tot het Zeeuws Museum tot
delburg voor vele miljoenen guldens
bijvoorbeeld “tweede keus” porse-
South London Gallery. Geen medium
aan Chinees porselein verkocht aan
lein. De Chinezen gaven de Europese
wordt geschuwd, van hun pre-You-
onder meer de Britse Royal Family.
markt iets waarvan zij wisten dat ze
Tube-kanaal Superchannel tot tele-
Kassa. De veiling bracht veel geld op
er toch wel van hielden. Ze gaven
visieseries tot frisdranken tot instal-
en vormde de kick-off van de rijkdom
daarom niet hun meest verfijnde
laties. De kunstenaars Bjørnstjerne
van Middelburg en de VOC, en bre-
porselein. Voor Europeanen was dat
Reuter Christiansen (1969), Jakob
der getrokken: de onafhankelijkheid
porselein wel weer heel waardevol
Fenger (1968) en Rasmus Nielsen
van Nederland. Superflex ging met
omdat het de eerste lading porselein
(1969) werken al vijftien jaar samen
dit verhaal aan de haal en maakte
in Europa was. In het archief van
en blijven de aandacht trekken van
een driedelige televisieserie getiteld:
het Zeeuws Museum kwamen we
internationale galeries, musea, pu-
Porcelain Pirates. Duur: drie keer 45
het porselein tegen, en we vonden
bliek en pers. Hun werk kenmerkt
minuten. Locatie: Vietnam.
het interessant om ons af te vragen
zich door sterke maatschappelijke
waarom dingen verzameld worden
betrokkenheid, politiek bewustzijn,
Anno 1602:
en hoe dingen waarde krijgen. Het
ironie en een scheut humor.
Porcelain Pirates
porselein omvat ook het verhaal van
Het Zeeuws Museum gaf Superflex
Hoe verliep de voorbereiding van
China was technologisch gezien veel
de (vrije) opdracht om de identiteit
Porcelain Pirates?
verder dan Europa – zij hadden bij-
van het museum en de provincie
Jakob Fenger: ‘We zijn een aantal
voorbeeld al porselein en het buskruit
Zeeland onder de loep te nemen.
keer in het Zeeuws Museum geweest
uitgevonden.’
Het trio dook de kelder in van het
om het archief met hun collectie te
Zeeuws Museum in Middelburg
bekijken. Wat we tegenkwamen was
Hoe hebben jullie die interesse ver-
om de collectie door te pluizen.
een bijzondere mix van kunstwer-
taald naar een kunstuiting?
Ze raakten gefascineerd door het
ken. Soms leek het net een freak-
‘We hebben het vrij direct vertaald.
VOC-verleden van Middelburg met
show vanwege talloze mummies en
We hebben originele museumstuk-
als hoogtepunt een openbare vei-
schedels, maar we zagen ook weer
ken naar Vietnam gebracht en die
ling in 1602 van een scheepslading
veel moderne kunst. Het was erg
op de filmset gebruikt als filmprops.
Chinees porselein. De lading was
inspirerend om door de archieven
In de serie is er bijvoorbeeld een
oorspronkelijk gekocht door de Por-
te gaan, en het riep vragen op als:
belangrijke rol weggelegd voor een
tugezen, maar het schip de San Jago
wie bepaalt wat er in de collectie
porseleinen vaas die práát over het
de staat van Europa op dat moment.
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 35
>
28-09-2009 14:00:42
36
Rebranding Denmark
FREE SHOP, FamilyMart, Tokyo
verleden. Dat is geen kopie, we ko-
belicht. Voor Porcelain Pirates kozen
zen voor een vergaande vorm van
wij voor zo’n andere invalshoek. We
product placement.’
hebben drie Vietnamese regisseurs gevraagd om het verhaal te vertellen
Waarom kozen jullie ervoor om de
van het porselein dat naar Holland
serie in Vietnam op te nemen?
kwam, en op die manier wordt in de
‘Vietnam maakte ten tijde van de
televisieserie het verhaal vanuit een
VOC deel uit van China en veel
Chinese invalshoek verteld. Zij zullen
porseleinfabrieken waren gevestigd
vanuit hun point of view aan andere
in Vietnam. We wilden het verhaal
dingen een mate van belangrijkheid
van het porselein ook vanuit een
hechten. Als een Nederlandse film-
Vietnamese invalshoek benaderen.
crew het zou regisseren, dan zou-
Niet vanuit een Europese invalshoek.
den ze waarschijnlijk belang hechten
een open en kritische houding. Ze
een museum dat dealt met geschie-
Europa is namelijk erg goed in het
aan de veiling in Middelburg, aan de
hebben ons uitgenodigd om het mu-
denis en lokale identiteit – belang-
mediëren van de eigen geschiedenis.
rijkdom die het porselein met zich
seum en hun collectie uit te dagen.
rijk om verschillende invalshoeken
Neem de Tweede Wereldoorlog, waar
meebracht en de daarmee gepaarde
Het museum is sterk verbonden
te hanteren. Vanuit het perspectief
honderden films over gemaakt zijn.
gaande onafhankelijkheid die Neder-
aan de regio Zeeland en aan een
van het museum is de televisie-
De meeste daarvan hebben dezelfde
land ermee verkreeg. De focus van
Zeeuws publiek, maar de laatste
serie een extreme vorm van product
invalshoek omdat ze gemaakt zijn
de film is nu anders: de Nederlanders
jaren verschuiven ze hun aandacht.
placement; want de serie Porcelain
door één partij die er onderdeel van
spelen een kleinere rol in de film en
Dat doen ze door bijvoorbeeld ons
Pirates wordt ook uitgezonden op de
uitmaakte. Maar stel dat je een be-
de Vietnamezen juist een grote rol.
uit te nodigen, maar ook met een
Vietnamese televisie. Die hebben een
langrijke gebeurtenis in de geschie-
Dat is interessant.’
tentoonstelling rond Henrik Vibskov.
veel groter bereik dan Nederlandse
denis hebt en je maakt het verhaal
Daar kwam de hele modewereld op
televisie. De uitzending is uniek, want
niet zelf, maar je laat iemand anders
In welke zin sluit jullie benadering
af, ook van buiten de regio Zeeland.
in Vietnamese media wordt nooit de
– van de andere kant – het verhaal
aan bij het Zeeuws Museum?
Ze willen aan nieuwe verwachtingen
Europese geschiedenis behandeld. In
maken. Dan worden andere dingen
‘Het Zeeuws Museum hanteert ook
voldoen, en dan is het – zeker voor
die zin kun je van branding spreken,
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 36
28-09-2009 14:00:44
37
betrekking hebbende op Zeeland en
te gebruiken als uitgangspunt. Ver-
collectief vanwege onze gedeelde
het Zeeuws Museum over iets wat
der mochten ze het helemaal zelf
interesses. Dat leidde na ons afstu-
400 jaar geleden speelde.’
invullen.’
deren tot de oprichting van Super-
Kun je ook van modern imperialisme
Anno 2009:
kunstenaars. Maar dan tien jaar
spreken?
Het collectief
geleden.’
andersom: het zijn de Vietnamezen
Hoe is het collectief Superflex ont-
Welke veranderingen hebben jullie in
die een verhaal over de Nederlan-
staan?
de loop der tijd ondergaan?
ders vertellen. We hebben ons niet
‘We kennen elkaar van de Royal Da-
‘Met Superchannel zijn we klaar, we
bemoeid met de regie van de Viet-
nish Academy of Fine Arts. We zaten
waren het zat, en het heeft ook geen
namese regisseurs. Het is hun script.
weliswaar in verschillende klassen,
nut meer vanwege alle mogelijkheden
We hebben hen enkel een aantal
maar we wisten dat we uiteindelijk
die YouTube tegenwoordig biedt. We
documenten uit die tijd gegeven om
samen zouden gaan werken in een
zetten verschillende media in. Mo-
channel – een soort YouTube voor
‘Nee, ik denk het niet. Het is juist
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 37
>
28-09-2009 14:00:46
38
Copy Right, 2006 foto: egon gade
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 38
28-09-2009 14:00:49
39
COPYSHOP Store front foto: copenhagen brains
Zwijgcontract Copyright is een regelmatig terugkerend onderwerp bij Su-
bij het ticketbureau zei regelmatig “ticket”. Ze hadden
perflex. Ze hebben in meerdere tentoonstellingen kritische
een bin-dend contract getekend en vanwege de schending
vragen opgeworpen over de reikwijdte van copyright. Ze
moesten ze met een publiek excuus komen.’ Wat was het idee
zijn ook meerdere keren door bedrijven aangeklaagd wegens
erachter? Fenger: ‘Om dingen minder vanzelfsprekend te
inbreuk op copyright. Jakob Fenger: ‘Dat waren we behoo-
laten worden. Stel je bent een acteur bij het Royal Dan-
rlijk zat, en we wilden zelf een keer een contract op-
ish Theatre – het meest toonaangevende kunstinstituut van
stellen.’ Die mogelijkheid kwam op het moment dat ze door
Denemarken – dan sta je ’s ochtends op met het idee dat je
het Royal Danish Theatre in Kopenhagen uitgenodigd werden
een acteur bent die naar het theater gaat. Deze twee din-
om de interactie aan te gaan met het theater. Ze stelden
gen creëren waarschijnlijk een hele hoop verwachtingen bij
een contract op waarin stond dat het theater drie maanden
jezelf. Door zulke vanzelfsprekende woorden te verbieden,
lang níét de tien meest gebruikte woorden in een theater
wilden we verwachtingspatronen door de war te schudden.
mocht gebruiken, zoals theater, voorstelling, acteur en
Alle medewerkers moesten andere manieren vinden om over
ticket. Beide partijen tekenden het contract. Fenger: ‘Ze
zichzelf na te denken omdat ze bepaalde, ogenschijnlijk,
moesten de betreffende woorden verwijderen van hun website,
essentiële woorden niet meer mochten gebruiken. Wat ben
mochten het niet gebruiken in printuitingen en als ze met
ik eigenlijk? Jezelf die vraag stellen kan tot nieuwe in-
de pers praatten. Ook bij de kaartverkoop mocht het niet
zichten leiden. Misschien besluit je om een dag niet naar
gebruikt worden. De naam van het theater is Royal Danish
het theater te gaan omdat het klote is en je het alleen
Theatre maar dat mocht dus niet meer. Het werd tijdelijk
maar doet vanwege prestige. Het mooie aan dit project was
Royal Danish. Ze probeerden hun opdracht uit te voeren,
dat het heel conceptueel was, het draaide uiteindelijk om
bedachten synoniemen, maar ze maakten een fout: de mevrouw
een contract van een A4-tje. Met grote gevolgen.’
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 39
28-09-2009 14:00:50
40
menteel zitten we in een flow waar
om een project op te zetten in relatie
een gegeven moment moet je jouw
het medium film het beste bij past. In
tot de collectie. Daarna gaan we be-
idee laten varen en verder gaan. Dat
de hedendaagse cultuur is film een
denken hoe we invulling geven aan
is iets waar je mee moet leren leven,
belangrijk medium om te communice-
zo’n opdracht. Iedere dag komen we
en dat kunnen we.’
ren vanwege de informatie en emotie
op ons kantoor in Kopenhagen bij el-
die we via dit medium over kunnen
kaar voor overleg. Iemand brengt dan
Welk voordeel staat daar tegen-
brengen. We hebben ook een project
een idee naar voren en alle drie geven
over?
gedaan met blikjes frisdrank en een
we onze visie op dat idee. Het origi-
‘Dynamiek. We houden vooral de
tentoonstelling Copy Right die niets
nele idee is daardoor aan veel veran-
eerste stap – het komen tot een
met film te maken heeft.’
dering onderhevig en het eindresultaat
idee – heel open. Dat is ook de re-
is vaak iets heel anders, haha.’
den waarom we vijftien jaar geleden
Hoe komen projecten van de grond,
besloten om in een groep samen te
waar begint het allemaal mee?
Geen last van opspelende ego’s?
werken. Wij betrekken deze manier
‘Meestal werken we vanuit een op-
‘Dat valt mee. Het nadeel van deze
van werken op kunst, maar in de we-
dracht die we krijgen. Het Zeeuws
werkwijze is natuurlijk dat je het niet
tenschap gebeurt precies hetzelfde:
Museum nodigde ons bijvoorbeeld uit
altijd met elkaar eens bent, maar op
wetenschappers die gezamenlijk on-
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 40
28-09-2009 14:00:53
41
FREE BEER POTATO GAME
Mjølnerparken “Sid Ned!”, 2006
Hebben jullie een rolverdeling of
leven. Ook als we kunst maken. We
in Rio de Janeiro. Toen we een keer
doen jullie alles gezamenlijk?
werken in de maatschappij en kiezen
in Brazilië waren, kwamen we in de
‘We hebben geen specifieke rolver-
daarbinnen onderwerpen uit die we
Amazone boeren tegen die guaraná-
deling. De enige die een duidelijk
interessant vinden. Dat brengt ons
bessen verbouwden. Die bevatten
taakomschrijving heeft, is onze ac-
de ene keer naar een niveau waar
cafeïne en worden veel gebruikt in
countant. Wel komt het voor dat je
we op politiek niveau bezig zijn, en
frisdranken. Ze waren erg boos dat
soms meer de leiding in een project
het project daarna legt weer sociale
de prijs van guaraná naar beneden
neemt, omdat jij dan net het aan-
structuren bloot.’
ging terwijl de populariteit van de
spreekpunt bent voor een bepaald
softdrink juist steeg. Zij deelden
project. Buiten dat heeft niemand
Heb je daar een voorbeeld van?
daar niet in mee. Sterker nog, ze
derzoek doen om een probleem van-
een specifieke taak, taken worden
‘We hebben een project gedaan met
kregen minder geld. Ook waren ze
uit meerdere invalshoeken te kunnen
vrij verdeeld, en niemand weet wat
Braziliaanse boeren die te weinig be-
boos op de frisdrankbedrijven dat hun
bekijken. Wij werken al vijftien jaar
hij morgen precies weer doet.’
taald kregen voor hun guaranábes-
boerenidentiteit gebruikt werd in hun
samen en we zien dat het tegen-
sen. Dat kun je sociale betrokken-
marketing. De boeren wilden de situ-
woordig steeds vaker voorkomt dat
Werk je ook aan soloprojecten?
heid noemen, maar voor Superflex is
atie veranderen en hadden het daar
kunstenaars in kleine creatieve fa-
‘Nee, soloprojecten hebben alleen
het niet het uitgangspunt om sociaal
met ons over. Als project hebben we
briekjes samenwerken om concepten
betrekking op mijn gezin.’
betrokken te zijn. Zulke projecten
toen een eigen softdrink met guaraná
te ontwikkelen. Een kunstenaarscol-
komen voort uit de omstandigheid
bedacht, Guaraná Power, om zeg
lectief heeft ook als groot voordeel
Anno 2009:
dat we mensen tegenkomen en een
maar de macht over te nemen. Het
dat we op dezelfde avond twee of
Shake the system
project ingezogen worden. Het komt
had dezelfde smaak als het originele
dus meer voort uit sociale interesse
product maar er zat meer guaraná
drie openingen van exposities tegelijkertijd kunnen houden. Op elke
Hoe zou je jullie maatschappijkriti-
dan dat we sociaal betrokken kunst
in. De frisdrank hebben we eerst
opening is dan een afgevaardigde,
sche houding omschrijven?
móéten maken.’
tentoongesteld op tentoonstellingen
en gedurende de avond wisselen we
‘Ik snap waar je heen wil, maar
van locatie. Dat gebeurt ja, en het
we zijn kunstenaars die onderdeel
Wat hield het guaranáproject in?
ben we de volgende stap gemaakt:
werkt goed op deze manier.’
uitmaken van de wereld waarin we
‘Bjørn woont zowel in Kopenhagen als
we zijn de frisdrank Guaraná Power
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 41
in Europa en de USA. Daarna heb-
>
28-09-2009 14:00:56
42
Flooded McDonald’s Begin dit jaar vertoonde Superflex in South London Gallery het project Flooded McDonald’s, een film waarin een replica van een McDonald’s-vestiging, op ware grootte, langzaam overstroomt. Denk aan rondrijvende stoelen, vuilnisbakken die zich vullen met water, dienbladen die zinken en een parade bekers en frietbakjes die voorbij drijft. Fenger: ‘De video kan geïnterpreteerd worden in termen van klimaatverandering en de vernietiging van fastfoodketens, maar dat is niet onze insteek. We hanteren een open benadering en willen dat mensen vragen stellen over de manier van leven in een fastfood-cultuur. McDonald’s hebben we gekozen omdat dat het bekendste symbool is van fastfood en het bijbehorende consumentengedrag. Het is dus geen oproep aan mensen om te demonstreren tegen McDonald’s. De film dient als podium om een discussie aan te zwengelen.’ En wat is jouw persoonlijke mening? ‘Ik maak net als iedereen onderdeel uit van deze cultuur. Ik kan weliswaar aan de integriteit van McDonald’s twijfelen, maar ik laat dat aan andere mensen over want dat is niet mijn interessegebied. Ik wil door kunst alleen aanzetten tot nadenken zonder het doel te hebben om mensen aan te zetten om op een negatieve manier naar McDonald’s te kijken.’
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 42
28-09-2009 14:01:00
43
>
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 43
28-09-2009 14:01:05
44 menteel slecht en hetzelfde geldt voor Nederland. Jullie hebben hetzelfde probleem met Geert Wilders. Door het stigmatiseren van bepaalde groepen ziet het er slecht uit voor de toekomst. Wij als Superflex reageren veel op zulke ontwikkelingen. Toen de rechts-populistische Jörg Haider in Oostenrijk aan de macht kwam, ging de Deense kunstwereld volledig uit z’n dak. We boycotten bijvoorbeeld exposities in Oostenrijk, maar tegelijkertijd kregen we te maken met dezelfde issues in ons land. In de opiniepeilingen stond de Deense Nationale Partij op vijftien procent.’ Heeft zo’n boycot vanuit de kunstwereld effect? ‘Het is een signaal dat je afgeeft, maar het is wel belangrijk dat het met volle overtuiging gedaan wordt. Wat er in Oostenrijk op een gegeven Guaraná Power
kunst beschouwen is dat een goede
aan de nationale identiteit. Dat is
moment gebeurde was dat er toch
Production-Bar
ontwikkeling. Maar het is niet zo be-
precies de verkeerde manier om je
geëxposeerd werd. Er werd dan een
langrijk of het wel of geen kunst is.
als land anders te profileren. Het was
briefje bij gehangen met de tekst: we
Guaraná Power slaat aan op verschil-
relevanter om te achterhalen wat de
keuren het beleid van de regering af,
lende niveaus: van kunstgaleries tot
níeuwe identiteit van Denemarken is.
we zijn er niet blij mee, en meer van
supermarkten.’
Om ze daarop te wijzen hebben we
zulke blabla.’
het kunstproject Rebranding DenNa de Deense cartoonrellen hebben
mark getoond tijdens Art Basel. Op
Nationalisme is niet het enige waar
jullie een duidelijk statement gemaakt
een LED-display is een brandende
jullie je zorgen over maken. Op jullie
met een brandende Deense vlag,
Deense vlag te zien. De vlag was
website plaatsten jullie een statement
waarom?
een symbool van het inmiddels ver-
over The Pirate Bay.
‘In de tijd van de cartooncrisis wa-
anderde Denemarken en verwijst
‘The Pirate Bay was een belangrijke
ren buitenlanders het gesprek van
naar de Deense vlaggen die in het
plek om informatie te verspreiden.
de dag. Denemarken verloor toen
buitenland in de brand gestoken wer-
Ook voor ons. We plaatsten veel
haar onschuld en begon een nieuwe
den naar aanleiding van de cartoons.
videoprojecten en ons boek op hun
benadering te hanteren met betrek-
We wilden met Rebranding Denmark
site. Vanwege de uitspraak van de
king tot moslims. Ook verschoven ze
aangeven dat het nationale beleid
rechter wordt het nu lastig dus ik
van positie op het gebied van militair
aan het veranderen was: er werd
weet ook niet of we Porcelain Pirates
actief-zijn in het buitenland. Dene-
actief deelgenomen aan globale con-
erop kunnen plaatsen. Maar als het
daadwerkelijk gaan produceren. De
marken is daardoor in de afgelopen
flicten en er kwam een beleid waarin
daar niet meer kan dan vinden we
frisdrank is nu gewoon te koop in de
jaren behoorlijk veranderd. Tijdens
mensen niet zomaar meer ons land
wel een ander gratis kanaal. Voor
supermarkt en de winst gaat naar
de cartooncrisis riep iedereen dat we
in mochten. De brandende Deense
ons is het belangrijk dat mensen
de boeren.’
dingen “anders” moesten doen. Ik
vlag was ironisch, maar diende ook
onze film kunnen zien en het werk
herinner me nog goed dat ik las dat
om tegen het land te zeggen: blijf bij
niet enkel bewaard blijft in een mu-
Kun je dan nog van kunst spre-
het toerismebureau van Kopenhagen
jezelf en probeer niet iemand anders
seum.’
ken?
opeens meer geld wilde uitgeven om
te zijn.’
‘Ik denk dat mensen die naar de
Hans Cristian Anderson (een Deense
winkel gaan om Guaraná Power te
sprookjesschrijver uit de 19e eeuw,
Een nationale identiteitscrisis beperkt
kopen het niet zien als kunst. Dat
schrijver van onder meer Het Meisje
zich niet tot Denemarken, hoe kijk
is begrijpelijk en ik denk dat ze ge-
met de Zwavelstokjes, red.) te pro-
je tegen Nederland aan?
lijk hebben. Als mensen het wel als
moten om daarmee invulling te geven
‘In Denemarken is de situatie mo-
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 44
superflex.dk
28-09-2009 14:01:06
45
< FREE BEER BOX CORNER INSTALLATION
034-045_Superflex_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 45
28-09-2009 14:01:10
Interiors
Dennis Duijnhouwer
046-053_Dennis_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 46
28-09-2009 14:01:16
Sef
046-053_Dennis_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 47
28-09-2009 14:01:19
Bas
046-053_Dennis_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 48
28-09-2009 14:01:22
046-053_Dennis_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 49
28-09-2009 14:01:25
046-053_Dennis_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 50
28-09-2009 14:01:30
Eline
046-053_Dennis_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 51
28-09-2009 14:01:32
EvA
046-053_Dennis_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 52
28-09-2009 14:01:36
046-053_Dennis_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 53
28-09-2009 14:01:39
CHLOE’s Reality
Petrovsky & Ramone
054-061_P&R_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 54
28-09-2009 14:01:46
054-061_P&R_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 55
28-09-2009 14:01:49
054-061_P&R_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 56
28-09-2009 14:01:53
054-061_P&R_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 57
28-09-2009 14:01:56
054-061_P&R_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 58
28-09-2009 14:01:59
054-061_P&R_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 59
28-09-2009 14:02:02
054-061_P&R_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 60
28-09-2009 14:02:05
VIDEO: SHOTBY.NL/CHLOE
054-061_P&R_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 61
28-09-2009 14:02:08
62
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 62
28-09-2009 16:41:12
63
KABK -> ZL
(re)found(ed)
3 oktober 2009 t/m 8 februari 2010
Acht mode- en textielstudenten van de Koninklijke Academie van beeldende Kunsten uit Den Haag (KABK) hebben zich een jaar lang laten inspireren door de collectie van het Zeeuws Museum. Vooral de collectie etnografica is hierbij van grote invloed geweest. Het Zeeuws Museum heeft de studenten uitgedaagd een eigen plek in het gebouw te zoeken, dwars door bestaande presentaties heen. Het resultaat is een route vol verrassingen.
Bianca Heinis Oorsprong: Mexico, Huaxteken Collectie: Doorgeborduurd Het uitgangspunt voor de collectie is een Mexicaans vrouwenkostuum van de Huaxteken. Een kostuum vol geborduurde symbolen. Simpele vormen die het leven en de dood verbeelden. In de merklappen collectie van het Zeeuws Museum is ook deze sterke symboliek aanwezig. Deze motieven en beeltenissen worden in haar collectie vertaald naar veiligheid, dag en nacht, donker en licht. Bianca ontwikkelt interieurtextiel en meubels geschikt voor kinderen waarin de techniek van lichtdoorlaatbaarheid en lichtgevendheid een belangrijk aspect is. Niet bang zijn in het donker want er schijnt altijd een lichtje. Vooral de technische innovatie die het mogelijk maakt textiel zo te bewerken of te voorzien van open en dichte delen in combinatie met oude borduursymbolen maakt deze collectie spannend.
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 63
>
28-09-2009 16:41:15
64
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 64
28-09-2009 16:41:18
65
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 65
28-09-2009 16:41:21
66
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 66
28-09-2009 16:41:24
67
Esther Boskaljon Oorsprong: Bali, danskostuum Legong Kraton Collectie: Ik ben het Oosten en het Westen, ik ben boven en onder, ik ben deze hele wereld Fotografie: Taufiq Hosen
Exotische vormen, sierlijke bewegingen en een uiterste detaillering zijn
zowel
kenmerken van het authentieke Balinese danskostuum als van de modecollectie die haar inspiratie hierin vond. De
authentieke
Legong-
dansers van het eiland Bali zijn gehuld in goudbrokaten stof. Zelfs in verschillende kleuren goud. Motieven op deze stoffen zijn bedrukt of beschilderd met bladgoud en lijmpasta. Ook wel Motiv Ulanda genoemd, oftewel motief Holland. De vormen hebben veel krullen die ook te zien zijn op het houtwerk van veel VOC-schepen. Het oosten ontmoet het westen in de modecollectie waarin al deze elementen in een nieuwe stilering terugkomen. De zee die het een met het ander verbindt geeft haar bron aan de transparantie van stoffen en sieraden die van water lijken. Het goud van de filigrein hals- en aangezichtsieraden leggen een lijn naar uitgesneden Wajang-poppen en zelfs naar veel Zeeuwse sieraden.
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 67
28-09-2009 16:41:27
68
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 68
28-09-2009 16:41:31
69
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 69
28-09-2009 16:41:37
70 Geanne Welles Oorsprong: Kenia/Tanzania, krijgerkostuum van de Masai Collectie: Bloedrood Fotografie: Sylvia Wennekes
De meest ingrijpende gebeurtenis in het leven van een Masai-jongen is de besnijdenis. Onderdrukken van pijn geeft hem toegang tot de adolescente periode en uiteindelijk de status van krijger. De besnijdenis zelf vindt plaats op een door zijn moeder gekregen koeienhuid. De elementen bloed, kracht, pijn, huid en kapsel zijn vertaald naar een collectie interieurontwerpen. Deze Bloedrood-collectie bestaat
uit
een
zacht
vloerkleed; de huid vertaald in kussens. Afdrukken van bloeddoordrenkt hout zijn te zien op wandtegels, en lange zachte dreads suggereren een Masai-kapsel.
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 70
28-09-2009 16:41:39
71
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 71
28-09-2009 16:41:42
72
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 72
28-09-2009 16:41:44
73
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 73
28-09-2009 16:41:47
74
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 74
28-09-2009 16:41:49
75
Jeroen Minnaert Oorsprong: Zeeland, Walcheren, mannenkostuum 1860 Collectie: Ballad of a thin man
Zeeuwse roots, ambachtslieden van vroeger en nu, en een Walchers mannenkostuum met de handtekening van de kleermaker er nog in. Zorgvuldig is het ontleed, de voering, de naden, de knopen en hun gat, het herstelwerk en de tabak in de broekzak. Het origineel is zwart, de replica wit. Handwerk en traditie volgen een route naar het weefgetouw. Vol passie, vuur en vooral rekenwerk worden meters stof geweven die nog geen einddoel hebben. De collectie Ballad of a thin man bestaat uit lappen in verschillende weefpatronen, technieken en kleuren. Ze mogen ook nog vooral lap zijn. Een oneindigheid in variatie. Het is net als bij je eerste punnik- of breiwerk; die das wordt maar langer en langer en langer.
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 75
28-09-2009 16:41:52
76
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 76
28-09-2009 16:41:54
77
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 77
28-09-2009 16:41:57
78
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 78
28-09-2009 16:42:00
79
Jolien Hanemaaijer Oorsprong: Bulgarije, Kukeri-kostuum Collectie: While we fly over the love filled sea Fotografie: Rob Mientjes
Bonte kleuren, een hoop lawaai en springende bewegingen zijn duizelingwekkend als het Kukeri-kostuum danst. Kabaal van heel veel koperen bellen en wilde bewegingen brengen voorspoed en verjagen boze geesten. Maar ook muziek van gitaarvirtuoos Jimi Hendrix, vroege schilderijen van Piet Mondriaan, de zee, de sterren en schelpen vormen een wereld waarin de collectie While we fly over the love filled sea een totaalbelevenis is. Fluorescerende kleuren in fragiele breisels zorgvuldig gedrapeerd over grote dansende tekeningen gaan mee op reis naar een wereld die knalt.
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 79
28-09-2009 16:42:05
80
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 80
28-09-2009 16:42:10
81
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 81
28-09-2009 16:42:13
82 Jolien van Schagen Oorsprong: urk Film: In de film zijn alle lagen van het Urker mannenkostuum te zien: Baaien hemd Baaien bef Streeptbaadje Onderbroek Tussenbroek Bovenbroek Rokkien Merkjeskousen Klompen Zijdendoek Op zijn hoofd Karpoes Viltjen Sieraden Hemdsknopen Broekstukken Oorringen
Urk, mannenkostuum, 19e eeuw. Replica
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 82
28-09-2009 16:42:14
83
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 83
28-09-2009 16:42:17
84
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 84
28-09-2009 16:42:22
85
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 85
28-09-2009 16:42:28
86
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 86
28-09-2009 16:42:30
87
Natasja Admiraal Oorsprong: Noord-Pakistan, Kalash Kafir Collectie: Kick the covers Fotografie: Ron Stam
De vrouwen uit de Kalash-stam dragen bijna letterlijk geld op hun kap. Hun kupa of kap is helemaal versierd met Kauri-schelpen, afkomstig uit de Indische Oceaan en van de Malediven. Door ruilhandel en geldelijk verkeer kenden ze hun waarde en heeft vooral de Verenigde OostIndische Compagnie voor een enorme verspreiding van deze schelpen gezorgd. Zo zijn ze ook bij de Kalash in de Himalaya terechtgekomen, waar ze als waardevolle objecten werden gebruikt. Zo’n met Kauri’s versierde kap gaf de vrouwen letterlijk en figuurlijk waarde en dwong daardoor respect en macht af. Kleding met een ritssluiting is de letterlijke vertaling van de Kauri-schelp in de modecollectie Kick the covers. De rits doorboort het silhouet net als bij de kauri schelp. Je kunt in je schulp kruipen, jezelf blootgeven of juist weer verhullen. Aan jou de macht, net als bij de Kalash-vrouw.
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 87
>
28-09-2009 16:42:31
88
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 88
28-09-2009 16:42:34
89
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 89
28-09-2009 16:42:37
90
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 90
28-09-2009 16:42:39
91
Remi Veldhoven Oorsprong: Nieuw-zeeland, maori Collectie: tijdelijk voorgoed verleden tijd
‘Een paar jaar geleden stierf mijn oma. Toen we haar persoonlijke bezittingen doorzochten, vonden we veel foto’s van mijn oma en haar familie, mijn familie. Afbeeldingen van mijn voorouders die ik niet heb gekend. Het is raar om een foto te zien van iemand die je niet hebt gekend maar die een bepaalde gezichtsuitdrukking heeft die jij ook kan hebben, iets herkenbaars.’ De zwartwit foto’s van oma en de Maori-mantel uit de collectie etnografica van het Zeeuws Genootschap/Zeeuws Museum vormen samen de inspiratiebron voor een collectie gordijnstoffen. De weefmethode van de vroeg 18e-eeuwse Maori-mantel is een slingertechniek, die nu op verschillende manieren machinaal wordt toegepast. Gezichtstatoeages en houtgravures van de Maori verwijzen naar voorouderverering en zijn terug te zien in collages, studies en samples. Het grafietgrijze verleden wordt op deze manier getransformeerd naar het vernieuwde heden.
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 91
28-09-2009 16:42:41
92
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 92
28-09-2009 16:42:43
93
>
062-093_KABK_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 93
28-09-2009 16:42:45
94 Medewerkers This is CHLOE Geschoten in NY. Ze is een trans-gender. We schoten haar deze zomer tussen haar vrienden. Chloe werd geboren als man en begon met het gebruiken van hormonen om meer vrouw te worden. Ze wil de borsten die ze heeft laten implanteren het liefst ‘uittrekken’ want ze voelt zich niet verbonden als ze haar moeder knuffelt. Ze voelen niet aan als borsten, als vetweefsel, het is als een grote, zware rots op je borstkas en houdt je verwijderd van de andere persoon… alsof de connectie er niet eens is…
shotby.nl/chloe
Petrovsky & Ramone gebruiken Europa,
Beiden zijn geboren en getogen op het Neder-
van hun creatieve connectie richtte het tweetal
Azië, Afrika en Amerika als decor voor hun foto-
landse platteland. Morena Westerik (1981) en
een eigen bedrijf op in 2005. Hun huidige studio
grafische werk. Het duo legt een unieke, rauwe
Petra van Bennekum (1975) ontmoetten elkaar
is gesitueerd in een oud bordeel op de Wallen in
en excentrieke maar elegante wereld vol atmosfeer
tijdens het assisteren van dezelfde fotograaf.
Amsterdam. Ze streven continu naar avontuur,
vast in een bijna documentatieve stijl.
Samen begonnen ze concepten en ideeën te
verschillende culturen, emoties en ervaringen die
creëren voor shoots, en kort na het ontdekken
hen over de hele wereld voeren om te schieten.
The day before De transformatie van een zaal naar een museumzaal is interessant. De kunstwerken worden verwijderd en de boel wordt helemaal leeggehaald, afgeplakt en daarna geschilderd. Het ziet er op dat moment meer uit als een bouwplaats dan een museum. Er staan overal ladders en steigers en bouwvakkerradio’s en mannen in vieze overalls lopen rond
Marc Deurloo Toen hij ontdekte dat een klein
en zijn dingen aan het opbouwen. Overal
Nederlands jongetje moeilijk ninja kon worden,
ligt afplaktape en er ligt materiaal
besloot Marc Deurloo zich dan maar te storten
om de grond te beschermen.
op zijn andere droom: fotografie. Na wat jaar op
Een paar dagen later is alles wit,
de Koninklijke Academie van de Kunsten in Den
hangt de kunst aan de muur en is
Haag ging hij aan de slag als portret- en mode-
iedereen netjes gekleed en zijn de
fotograaf. Ondanks de talloze mensen voor zijn
bouwvakkers weer verdwenen. Dezelfde
camera, fotografeert hij heimelijk alleen zichzelf.
ruimte, een ander gevoel. Ik heb de
Marc: ‘Ik ga uit van het concept dat elke foto een
transformatie vastgelegd.
zelfportret is van de fotograaf, met wat hulp van de geportretteerde.’
094-095_medewerkers_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 94
marcdeurloo.nl
28-09-2009 14:02:31
95
Interiors De inrichting van iemands huis of kamer zegt vaak heel veel over de persoon in kwestie. Dit zijn een paar fotoâ&#x20AC;&#x2122;s gemaakt bij vrienden van me thuis, en aangezien het allemaal kunstenaars/ artiesten zijn, hebben ze een vrij uitgesproken smaak die in hun interieur terug te zien is. Soms zou ik willen dat ik thuis ook dit soort hoekjes had, maar bij mij is het vooral een chaos, ook gezellig.
dennisduijnhouwer.com
Dennis Duijnhouwer (Gorinchem,
filmrolletje. Zijn werk gaat de hele wereld over,
1975) fotografeert als sinds issue #1 voor Blend,
maar zelf blijft hij het liefst dicht bij huis.
>
en blijft tot de dag van vandaag trouw aan het
Joost Vandebrug (26) studeerde VAV
Mijn Tom
(voorheen Audio Visueel) aan de Gerrit Rietveld
Identiteit: het verlangen
Academie in Amsterdam en liep stage bij foto-
en de drang tot een wor-
graaf en filmmaker Erwin Olaf. Zijn bijdragen aan
den met het object van
magazines en projecten zijn sterk beĂŻnvloed door
je liefde. Hoe dat on-
muziek en het effect ervan op high end fashion.
mogelijk is: ondanks die
Die invloed komt tot uiting door te werken met
diepgevoelde hartewens
modellen met het benodigde niveau van authenti-
blijft de fysieke barriere
citeit, en met kunstenaars en artiesten die passen
bestaan en kunnen we
in zijn gevoelige visie.
alleen van een afstand,
Joost gebruikt verschillende technieken en be-
hoe dichtbij ook, bewon-
lichtingen en de gepaste camera om de emotie
deren en liefhebben. Hoe,
en de situatie te vertalen naar een storytelling
in de liefde, identiteit
wijze van fotograferen. Joost werkt zowel vanuit
soms gewillig opgegeven
Londen als Amsterdam, heeft persoonlijk werk
wil worden, maar het niet
tentoongesteld in Foam en zal blijven werken
kan.
aan diverse projecten om zijn krachtige signatuur te behouden.
094-095_medewerkers_zmSPECIAL_09_RHJ.indd 95
Joostvandenbrug.com
>
28-09-2009 14:02:34
96 Abonnee actie Fotografie Shera Smit
Jeans van Lee t.w.v. € 89,95 cadeau!
Neem nu voor maar €44,95 een abonnement op Blend en ontvang naast één jaar lang Blend Magazine ook nog een regular fit jeans van Lee. Je kunt kiezen uit twee modellen regular fit jeans van Lee. Voor de dames hebben we de donkerblauwe Leola Straight t.w.v. €79,95. Voor de heren hebben we de Clark t.w.v. €89,95. Ga voor deze actie of voor een jaarabonnement Blend met 30% korting voor maar €31,50 naar blend.nl/ wordabonnee.
Bovendien ontvang je nu als abonnee 15% korting op alle producten in de webstore van Blend Magazine. Check store.blend.nl. Na betaling van je abonnement (de factuur ontvang je met je nieuwe Blend Magazine) wordt jouw welkomstgeschenk naar je toegestuurd.
096_ABO_zmSPECIAL_09.indd 96
28-09-2009 14:02:41
webshop veilig online kunst kopen
kunst voor elk budget betaal eenvoudig via iDeal of overschrijving
koop rechtstreeks bij de kunstenaar
korte levertijd binnen 7 dagen: niet goed, geld terug
Exto is een community voor kunstenaars en kunstliefhebbers. Kunstliefhebbers vinden op exto een grote diversiteit aan kunstwerken, kunstenaars, exposities en galeries. Inschrijven als kunstliefhebber? Ga naar www.exto.nl en klik op â&#x20AC;&#x2DC;gratis account aanmakenâ&#x20AC;&#x2122;
Naamloos-4 3
28-09-2009 13:31:28 13:17:46 31-03-2010
ME, MYSELF & I
$%! # %! #! % &( % $ #
%# #$ # %*/- */"-%"0- $% ' + 1 * !"- +-./ $% # "5")"- -+&" /"* $" -+5"* +0*/ %* + %(% ++*./0!%+ " ../++- ) +/ 3"( )"* */"-%"0- % * 4 "* +"/"'+02 %#"* /%&( # % +./) */"-%"0- #! +. 0,"-/00. " . "* - !" #"- # +". -"* $%# % ""'"*. $++( */"-%"0-. # "/ -."* ( 7&6 0 # # ( %.%"- */"-%"0- !%% # - $% */"-%"0- %# % %& !"* +) 1 /- *! "./ &# " %1%"/ +!"-* +*"* $$ # .*++/ */"-%"0-. $% * "((%*#"* */"-%"0-. &%" %(+ 222 1%/- +)
KESS0512_Blend_230x300.indd 1 Omslag_Blend_Special_2009_v1.indd 1 Naamloos-4 2
11-06-2009 13:29:13 15:07:45 31-03-2010
ZEEUWS MUSEUM & BLEND SPECIAL
! ! ! "
" !
CO