Przeprowadziłyście badania obecności instytucji kultury na Facebooku. Dlaczego zainteresowałyście się tym tematem?
Zainteresowało nas, że kultura znalazła się na Facebooku. Choćby w naszym regionie ta obecność jest fenomenem. W Pradze czy w Rydze to się nie wydarzyło. Zajęłyśmy się tym tematem w momencie, kiedy większość instytucji kultury wchodziła na Facebooka. Tak jak kiedyś sfera muzyki rozrywkowej i niezależnej wykorzystała Myspace’a, tak w Warszawie, czyli niedużej przestrzeni, instytucje kultury wykonały podobny ruch na Facebooku. Nikt tego wcześniej nie zbadał. Zadałyśmy sobie wtedy pytanie: dlaczego właściwie one to robią? Wcześniej na żadnym portalu społecznościowym ich nie było. Zjawisko dotyczy nowej i skutecznej formy informowania o wydarzeniach kulturalnych oraz nawiązywania przez instytucje kultury kontaktu z odbiorcą, poprzez tworzenie z nim więzi parakoleżeńskiej i towarzyskiej. Jest też przejawem znacznie szerszego zjawiska – kultury 2.0, która nieustannie się zmienia, rozwija, ewoluuje. Każde nowe i niezbadane zjawisko, które jest jej przejawem, warte jest poznania i opisania. Czyli rozumiem, że na Naszej Klasie nie było instytucji kultury?
Obecność na Facebooku spowodowała, że nieosobowe postacie pojawiły się również na innych portalach. Warszawskie instytucje kultury korzystają też z Twittera i Blipa, niektóre mają profile na Myspace albo Gronie i Flikerze. Nasze badanie dotyczyło tylko Fb, więc możemy komentować aktywność instytucji kultury tylko na nim. O tym, że istnieją one również na innych portalach, wiemy z osobistych doświadczeń uczestniczek życia kulturalnego stolicy.
określony materiał, a dopiero potem poddać go analizie. W socjologii nazywa się to metodologią teorii ugruntowanej – przystępując do badania, nie masz twardo określonych hipotez, które weryfikujesz, tylko zaczynając od pierwszego badawczego pytania – w naszym wypadku było nim „Co kultura robi na FB?” – podążasz dalej tak, żeby znaleźć jak najrzetelniejszą i pełniejszą odpowiedz. W trakcie dostosowujesz narzędzia badania i analizy, tak żeby w pełni wykorzystać zebraną w badaniu wiedzę. Można powiedzieć, że to takie trochę ekologiczne podejście: zakładasz, że każda informacja i obserwacja, której dokonasz, jest ważna i może ci się przydać. Nie selekcjonujesz ich pod kątem tego, czy potwierdzają twoją hipotezę. Przez prawie pół roku bardzo wnikliwie obserwowałyśmy profile wybranych do badania instytucji kultury. Jaki był system wybierania tych instytucji?
Chciałyśmy, żeby próba była wysycona jakościowo. Szesnaście instytucji kultury reprezentowało szeroko rozumianą kulturę. Znalazły się tam instytucje w całości finansowane z budżetu państwa, organizacje pozarządowe oraz prywatne miejsca finansowane z funkcjonowania baru. Podczas przeprowadzania badań okazało się, że istnieją osobiste powiązania między osobami, które zakładały profil na Facebooku w danej instytucji, a innymi instytucjami. Mówi to bardzo dużo o rozłożeniu sił w Warszawie i specyfice miasta, które funkcjonuje w układzie towarzysko-kulturalnym.
Jaką metodę badawczą przyjęłyście?
Powiedziałyście o tym, jakie były to instytucje, jaki był dobór, czyli to spektrum było bardzo zróżnicowane i szerokie. Co brałyście pod uwagę już w trakcie samego badania?
Jesteśmy wyznawczyniami metodologii jakościowej w socjologii i antropologii. Zakładamy, że warto bardzo wnikliwie czemuś się przyjrzeć i najpierw zebrać
Zależało nam na zróżnicowanym podejściu do badania kultury w internecie. Nie chciałyśmy ulegać metodologicznym modom, tzn. ograniczać się tylko do ba-
Siła fanpejdżów
Dodatkowo Facebook daje wiele możliwości prowadzenia prostych działań promocyjnych, zachęcania do korzystaZ dr. Janem Zającem, zajmującym się nia z usług tych organizacji. badaniem Facebooka, rozmawia Arek Jakie możliwości daje im Facebook, jaGruszczyński. kich nie daje zwykła strona? Instytucje kultury, duże i małe, chętnie Oprócz założenia profilu możliwość zakładają sobie konta na Facebooku, zamieszczania ciekawych informacji, na które będą reagowali fani – osoby co im to daje? Obecność na Fb może być dużą szansą śledzące działania mogą klikać przycisk dla małych organizacji pozarządowych, „Lubię to!” lub po prostu komentować. które nie dysponują dużymi budżetami Grono znajomych na Facebooku ma promocyjnymi, a na Fb w łatwy sposób podobne zainteresowania, więc jeżeli mogą trafić na swoich odbiorców. Je- zostanę fanem twojej fundacji, to po żeli kierujesz swoją ofertę kulturalną pierwsze, zobaczą to moi znajomi, po do osób młodych, to nie można nie być drugie, istnieje duże prawdopodobieńna Facebooku, który jest miejscem po- stwo, że spora część znajomych też zyskania nowych odbiorców kultury. będzie zainteresowana twoimi działaZałożenie konta jest bardzo proste, nie niami. W związku z tym mogą w prosty wiąże się z dodatkowymi kosztami i co sposób dołączyć do śledzących wasz najważniejsze – może zrobić to każdy. profil.
166
notes 69 / 07–08.2011 / czytelnia
Które z instytucji się wybijają? Wraz z gronem współpracowników ze SmartNet Research & Solutions stworzyliśmy narzędzie i zarazem system badawczy – Fanpage Trender, który pozwala w prosty sposób zbierać i analizować dane dotyczące instytucji i marek na Facebooku. Jeżeli chodzi o polskie organizacje pozarządowe i akcje społeczne, to wyróżniający się fanpejdż ma Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Wyróżnia się też Greenpeace. Jeżeli chodzi o instytucje kultury, ciekawe wydaje nam się to, co wy robicie, i nie jest to żadne kumoterstwo. Pod jakim kątem badacie te profile? Pod każdym. Facebook umożliwia pobieranie danych na temat aktywności na profilach instytucji, a nasza technologia umożliwia zestawianie i wizualizację takich danych. W naszym systemie można
notes 69 / 07–08.2011 / czytelnia
szybko sprawdzić, które treści wywołują największe zainteresowanie, jakie osoby są najaktywniejsze czy jak zmieniają się wskaźniki aktywności i popularności na profilu. Można też w ten sposób monitorować profile konkurencyjne. Co więc wynika z waszych badan, co cieszy się największą popularnością na profilach instytucji kultury? Paradoksalnie treści podobne do tych produkowanych przez duże komercyjne marki. Przede wszystkim konkursy, które są jednym z najprostszych sposobów przyciągnięcia zainteresowania. Zadanie pytania w konkretnej sprawie, co jest prostym sposobem na wywołanie interakcji. Ostatnio w Warszawie jedna z telewizji pytała o preferowany kolor Mostu Średnicowego. Na tej samej zasadzie można by zapytać o kolejność występowania artystów podczas festi-
167