Mimarlıkta Kullanım Dönüşümüne Yönelik Beş Yaklaşım / Five Approaches on Adaptive Reuse - M. Can Çilek

Mimarlıkta Kullanım Dönüşümüne Yönelik Beş Yaklaşım Five Approaches on Adaptive Reuse

Musa Can Çilek

AURA-İSTANBUL | GÜZ 2018

Anahtar Kelimeler: Tarihsel Yaklaşım [Hafıza], Fiziksel Yaklaşım [Biçim / Malzeme], İşlevsel Yaklaşım, Tasarımsal Yaklaşım [Yenilikçi / Sanatsal], Yenilemeci Yaklaşım [Güncelleme / Renovasyon]

Bu çalışma; yapılarda Kullanım Dönüşümü’nü sadece tarihi yapılar için değil, bütün yapılar için bir mimari tasarım sorunu olarak ele alan bir “fikir” çalışmasıdır. İki mimar farklı zamanlarda farklı kaygılarda aynı yapı üstünde çalışır. Kullanım dönüşümü projeleri, mimarlık üstüne mimarlık projeleridir.

Hızla değişen dünya ve hayat tarzları, görece sabit olan mimarinin ve kentlerin de değişim dönüşümünü tetikler. Yeniden İşlevlendirme/Kullanım Dönüşümü yapıyı yıkmadan yapıya uygulanan doğru müdahalelerle yapının yaşamını devam ettirmesini sağlayan bir sürdürülebilirlik çözümüdür. Yapının yıkılıp araziye yeni bir yapı inşa edilmesi yerine yapının yeniden tasarlanması (bölgesel yıkımlar, yeni eklemlenmeler, mekân organizasyon değişimleri, malzeme değişiklilikleri vs.) yapıya yeni bir işlev ve kimlik kazandırır. Bu çözüm en genelinde tarihi yapıların Restorasyonu ve Korunması için gündeme gelmiştir. Ancak son yıllarda Endüstri yapıları ve çağdaş yapıların da bu çözümlerle yenilenmesi ve hayata katılması gelecekte bu konunun mimarlığın temel problemlerinden biri olduğu öngörüsünü doğurmaktadır.

Çalışmaya, Yeniden İşlevlendirmenin/Kullanım Dönüşümünün kavramsal açıdan araştırılması hedefiyle başlanmıştır. Belirlenen vaka çalışmalarının ardından öznel değerlendirmeler sonucunda analiz edilen yapılar birbirleriyle kıyaslanarak her bir Kullanım Dönüşümü projesinde öne çıkan yaklaşımlar belirlenip bir sistematiğe oturtulmuştur. Bu yaklaşımların hepsi her yapıda görülebilmektedir. Ancak çalışmada analiz edilen vaka çalışmalarında öne çıkan yaklaşımlar başlıkları ve mimarlık fikirleri üzerinden mimarlığın temsilleriyle ilgili bir matris oluşturulmuştur. Matris sırasıyla; Başlık, yaklaşım, örnek proje, fikir projesi ve yöntemle özetlenmiştir.

HAFIZA: TARIHSEL YAKLAŞIM | Carlo Scarpa ‘Castel Vecchio’ [1958-1974]: Eski bir kalenin müzeye dönüştürülmesi projesidir.Büyükada Rum Yetimhanesi [Tarihsel Yaklaşım]: Yapının tarihi geçmişi yapının kullanım geçmişindeki imgesine de referans vererek çocuk hikaye kitabı yazılmıştır. Hafızanın korunumu adına yeni nesle eski yapı anlatımı hedeflenmiştir. Kitabın adı Adadaki Ormanda Büyük Tahta Okul’dur.

BİÇİM: FIZIKSEL YAKLAŞIM | Renzo Piano ‘Lingotto’ [1983-2003]: Eski bir fabrikanın karma kullanımlı bir yapıya dönüşümü projesidir.Sapphire İstanbul [Fiziksel Yaklaşım]: Cam dikdörtgenler prizması tanımıyla bir gökdelenin geleceği üzerine fikir geliştirmek hedeflenmiştir. Yapının çeşitli büyüklüklerdeki maketleri üzerinden farklı malzemeler ve form denemeleri tasarlanmıştır.

İŞLEV: İŞLEVSEL YAKLAŞIM | Emre Arolat, Nevzat Sayın, Han Tümertekin ve İhsan Bilgin ‘Santral İstanbul’ [2004-2007]: Eski elektrik santralinin üniversite kampüsüne dönüşümü projesidir. Fındıklı Akbank Binası / Üniversite Kampüsü Önerisi [İşlevsel Yaklaşım]: Atıl durumda duran Fındıklı Akbank binasının incelenip Mimar Sinan Güzel

Sanatlar Üniversitesi’nin yeni bir kampüsü olması fikri üzerinde çalışılmıştır.

TASARIM: TASARIMSAL YAKLAŞIM | Peter Latz and Partners ‘Duisburg-Nord’ [1992-2002]: Eski fabrikanın bir peyzaj eğlence parkına dönüştürülmesi projesidir.Yavuz Sultan Selim Köprüsü / Ekolojik Köprü Önerisi [Tasarımsal Yaklaşım]: İronik ve ütopik bir hayal kuruluarak, köprünün ağaçlandırılması ve yayalaştırılması fikri provakatif posterlerle ve change.org kampanyasıyla desteklenmiştir.

GÜNCELLEME: YENILEMECI YAKLAŞIM | Lacaton & Vassal ‘Palais de Tokyo’ [2002]: Fuar yapısının çağdaş sanatlar müzesine renovasyonu projesidir. TOKİ Kayaşehir / Renovasyon Önerisi [Yenilemeci Yaklaşım]: Birbirinin aynısı ve sosyallikten uzak TOKİ konutlarının yine konut olarak; balkon, çatı ve zemin katlarındaki dönüşümlerle yeni yaşam senaryoları oluşturmaya çalışılmıştır. Projenin ismi SOKİ (Sosyal Kalkındırma İdaresi) konulmuştur.

Bu çalışmada, Mimaride Kullanım Dönüşümü’nün beş farklı yaklaşımı geliştirilmiştir ve bu yaklaşımlar beş farklı fikir ile ve beş farklı yöntem ile temsil edilmeye çalışılmıştır.

Mimarlık: Sağlamlık, Kullanışlılık, Estetik.

Mimarlık üstüne Mimarlık: Hafıza, Biçim, İşlev, Tasarım, Güncelleme.