Reload2GO by Wender

Voor u ligt het tussenrapport van het Reload2GO-project. Deze tussenrapportage beschrijft het eerste jaar van en de aanloop naar het project Reload2GO. Wij zijn zo enthousiast over de eerste resultaten dat we u het complete verhaal niet willen onthouden, daarom hebben we gekozen voor een uitgebreide rapportage met her en der quotes uit evaluatiegesprekken. Graag kijken we met u hoe we de komende twee jaar van het project verder vorm kunnen geven. Deze rapportage is de opmaat naar een uiteindelijke methodiekbeschrijving van Reload2GO in 2018.

In dit voorwoord wil ik mijn dank uitspreken aan Tjitske Ringnalda, Richard Wortel, Chris de Jong en Jaco de Rapper die gezorgd hebben voor de input van dit boekje. Zonder hun inzet was het niet zo mooi geworden. Verder dank aan alle projectgroepleden die kritisch mee hebben willen kijken naar de voortgang van Reload2GO en zodoende hun inbreng konden leveren. Als laatste dank aan het Kansfonds die dankzij een financiĂŤle bijdrage dit boekje mede mogelijk gemaakt heeft. Fred Gruter, beleidsmedewerker Zienn

Naar een werkende aanpak

Waarom zoeken wij naar nieuwe oplossingen? 6

De doelgroep

Het ontstaan van Reload2GO

De herkomst van de naam Reload2GO

6 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

Het basisconcept van Reload2GO De uitgangspunten toegelicht Doelomschrijving Praktijkvoorwaarden De aanpak Het zichtbare effect

9 9 11 11 11 12

Kwaliteiten van de Reload2GO-begeleider

8 8.1 8.2 8.3

De gebruikte theorieĂŤn in het kort Presentiebenadering Systeemgerichte contextuele benadering Motiverende gesprekvoering

14 14 15 16

Methodisch handelen na Reload2GO

10 10.1

Voorwaarden voor de inzet van het personeel Supervisie

19 19

In hoeverre is Reload2GO vergelijkbaar met andere methodieken?

12 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 12.7

23 23 23 23 24 24 24

12.9

Eén jaar Reload2GO Het werkgebied De financiën Het personeel De samenwerking met de GGD De start van de uitvoering Het traject van aanmelding De uitvoering vanuit het perspectief van de medewerker De uitvoering vanuit het perspectief van de cliënt en het systeem Evaluatie van de uitvoering

Wat we geleerd hebben van 1 jaar Reload2GO

Is Reload2GO een succes?

De resultaten tot nu toe

Het komend jaar

12.8

25 26 26

1. Naar een werkende aanpak Ieder kind verlaat op een zeker moment het ouderlijk huis om een eigen, betekenisvolle, leef- en woonomgeving te creĂŤren. Op eigen benen gaan staan noemen we dat. Het valt veelal samen met andere life-events zoals het starten van een studie elders of juist het afronden van een studie en de start van een arbeidsrelatie. Of het zoeken van ruimte om een partnerrelatie meer vorm te kunnen geven. Het is een vanzelfsprekende stap op weg naar volwassenheid, naar volwaardig burgerschap. Niet voor ieder kind verloopt het zoals hierboven geschetst. Soms zijn de condities niet zo optimaal. De thuissituatie voelt niet (meer) als een veilige vertrouwde omgeving. Met de studie loopt het niet of deze is zelfs afgebroken. Werk bestaat uit een aaneenschakeling van tijdelijke baantjes. Vriendschappen en een eventuele relatie bieden meer zorg en strijd dan kameraadschap, liefde en warmte. In die omstandigheden verloopt de weg naar volwassenheid minder soepel en gaat de stap naar een betekenisvolle leef- en woonomgeving er volstrekt anders uitzien. De omstandigheden waarin je opgroeit bepalen mede in hoeverre de weg naar volwassenheid soepel verloopt of juist met meer hindernissen gepaard gaat. De wijze waarop je geleerd hebt met die omstandigheden om te gaan is bepalend voor het verloop. Bewust of onbewust leert iedereen de zaken aan te pakken zoals de ouders dat aanpakten waardoor oude patronen zich kunnen voortzetten.

Ook de ouders of verzorgers kunnen zich onmachtig voelen om verandering in de situatie aan te brengen. Dan zijn er al zovele pogingen ondernomen, is opnieuw het vertrouwen gegeven, nog een keer een kans geboden zonder het gewenste resultaat. Dat is om moedeloos van te worden. Als de situatie ongunstig is, krijgen kinderen te vroeg de boodschap dat het tijd is om op eigen benen te gaan staan. Of kiezen ze zelf om de thuissituatie te verlaten, vanuit een negatieve motivatie. Mogelijkheden en onmogelijkheden binnen het gezinssysteem leiden tot het besluit dat het tijd is om te gaan. Als het vervolgens niet lukt om stabiele huisvesting te vinden en alle tijdelijke alternatieven zijn uitgeput, dan liggen een zwervend bestaan en dakloosheid op de loer. Zienn treft deze jongeren als ze zich aanmelden of via een hulpverleningsinstantie doorverwezen zijn voor crisisopvang. Vaak blijkt binnen de crisisopvang dat er niet eerder gezocht is naar nieuwe mogelijkheden binnen het systeem. Men is ervan uitgegaan dat het ouderlijk huis verlaten de enige oplossing was. Er is naar bekende oplossingen gezocht zonder te kijken in hoeverre er nieuwe oplossingen beschikbaar zouden kunnen zijn. De praktijk leert dat kleine aanpassingen binnen het gezinssysteem vaak grote gevolgen kunnen hebben. Binnen deze context is gekeken of het mogelijk is om de aanmelding bij de crisisopvang te voorkomen en het vertrek van de jongere uit de opvoedsituatie minder traumatisch te laten verlopen. Maar bovenal is gezocht naar een werkwijze die zorgt voor doorbreking van een vaak intergenerationele vanzelfsprekendheid in het omgaan met een problematische thuissituatie.

2. Waarom zoeken wij naar nieuwe oplossingen? Sinds jaar en dag staat Zienn paraat om mensen die dak- en thuisloos (dreigen te) worden op te vangen. De missie van Zienn omschrijft dit als volgt: • • •

•

• •

Zienn is er altijd voor mensen die dakloos zijn of worden. We richten ons op de meest kwetsbare burgers. We fungeren -met opvangvoorzieningen, met woonvormen en met ondersteuning in de thuissituatieals vangnet. In onze begeleiding stimuleren we mensen de eigen krachten en mogelijkheden –en die van het informele en formele netwerk- te (her)ontdekken en in te zetten. Zo bieden we een opstap naar herstel en zelfredzaamheid. Als pleitbezorger maken we ons sterk voor beleid dat kwetsbare mensen kansen biedt en niemand uitsluit.

Jongeren die op de drempel staan van een zelfstandig leven en die te maken hebben met een problematische woon- en leefsituatie zien we als een uitermate kwetsbare groep burgers. Een foute start in deze periode kan verstrekkende gevolgen hebben voor de rest van het leven. Het kan later leiden tot noodzakelijke inzet van professionele hulpverlening en daarmee tot hoge zorgkosten. De stap naar herstel en zelfredzaamheid dient daarom zo snel mogelijk genomen te worden.

3. De doelgroep Reload2GO richt zich op jongeren vanaf 18 jaar die op het punt staan het huis uitgezet te worden of te verlaten omdat de gezinssituatie niet meer leefbaar lijkt. In bijzondere situaties kan de problematiek zich ook voordoen bij jongeren onder de 18 jaar. In overleg beoordelen we dan of Reload2Go passend is. Zoals gezegd is het een kwetsbare groep die we tegenkomen op een uiterst kritisch moment in hun leven.

4. Het ontstaan van Reload2GO Reload2GO is als concept geboren binnen het brein van Chris de Jong, interventiewerker jongeren bij Zienn. Hij zag dat het mogelijk moest zijn te voorkomen dat jongeren terechtkomen in de crisisopvang. Hij zocht de mensen bij elkaar om daarover van gedachten te wisselen. In een aantal brainstormsessies is het concept verder uitgewerkt en kreeg het meer vorm als een begeleidingsmethode die aansluit bij wat nodig is om de instroom in de crisisopvang terug te dringen en duurzame oplossingen te vinden voor wat er zich in betreffende gezinssystemen afspeelt. De methode maakt gebruik van bestaande theorieĂŤn en voegt die op een geheel eigen wijze samen waardoor de sterke punten daarvan optimaal benut worden om zo tot het beste resultaat te komen. Het vraagt een snelle, heldere en doortastende aanpak van iedereen die vanaf het eerste moment bij de hulpvraag betrokken is. Reload2GO kan een aanpak zijn ter voorkoming van erger en is hier en daar zelfs helend binnen de bestaande situatie. Het kan ook de juiste beoordeling opleveren voor wat een passende vervolgstap is na Reload2GO.

5. De herkomst van de naam Reload2GO De naam Reload2GO is afkomstig uit de wereld van de informatie- en communicatietechnologie en staat voor de herstart van een computersysteem. Het systeem herstarten is gebruikelijk als het vastloopt. Daarna functioneert het weer zoals bedoeld.

De snelheid van handelen was zeer goed en ook belangrijk.

6. Het basisconcept van Reload2GO In het projectplan Reload2GO van januari 2015 staat beschreven hoe we van idee tot uitvoering willen komen en van uitvoering tot een beschreven methodiek die overdraagbaar is aan derden. Het projectplan beschrijft de pilot waarmee we, op basis van praktijkervaringen, het begeleidingsconcept willen bijstellen en aanscherpen. Reload2GO kent de volgende uitgangspunten: • Crisis “on hold” • Direct eropaf • Intensieve observatie en dialoog in beperkte tijd • Systemische, contextuele benadering • Advies aan systeem vanuit analyse • Beoordeling vervolgacties

6.1 De uitgangspunten toegelicht Crisis “on hold” Reload2GO kan van start gaan als betrokkenen de afspraak kunnen maken dat er gedurende de Reload2GO-periode geen onomkeerbare beslissingen worden genomen. Het is het essentiële verzoek aan iedereen om een oplossing mogelijk te maken. Direct eropaf Geen wachtlijst of andere drempels vanaf het moment dat de hulpvraag gesteld is. Het is zaak om direct menskracht en middelen beschikbaar te hebben om in actie te kunnen komen. Daarmee kan verdere schade voorkomen worden en ligt een oplossing mogelijk nog binnen handbereik. 9

Intensieve observatie en dialoog in beperkte tijd De kracht van Reload2GO bestaat uit intensieve aanwezigheid van een medewerker tijdens een afgebakende periode van drie weken binnen het gezinssysteem. Hierdoor kunnen interactiepatronen en de mogelijkheden of onmogelijkheden binnen relaties gezien worden. De ideeën en opvattingen van leden van het systeem over de ontstane situatie kunnen in de natuurlijke omgeving besproken worden zonder tijdsdruk van vooraf afgesproken gesprekstijd. Er is ruimte om de herkomst van de crisis op een zorgvuldige manier te beoordelen. Systemische, contextuele benadering Reload2GO wil de jongere in de brede omvang van het systeem waarin hij/zij opgroeit zien en ook als zodanig benaderen. School, werk, thuis en vrienden maken onderdeel uit van het geheel dat we in ogenschouw nemen. Binnen dat systeem zijn de relaties met vader, moeder, broers en zussen niet tijdelijk. Hoe beïnvloeden die relaties elkaar? Welke positieve krachten zijn te benutten om verbetering te bewerkstelligen? Advies aan het gezinssysteem vanuit analyse De observatie leidt tot een analyse en een gestructureerd advies in de vorm van een geschreven document. Dit document is “de spiegel” die we betrokkenen willen voorhouden en bespreekbaar willen maken. Het bevat een plan van aanpak en draagt een oplossingsrichting aan waarvoor de leden van het systeem kunnen kiezen. Beoordeling vervolgacties De analyse geeft een goed onderbouwde motivatie voor wat er nodig is op de korte, middellange of lange termijn om de jongere en/of andere leden van het systeem op een passende wijze te ondersteunen bij de eerste stappen die de jongere op de woonladder gaat maken. 10

6.2 Doelomschrijving Kort en bondig wil Reload2Go traumatisch vertrek uit de thuissituatie en gebruik van maatschappelijke opvangvoorzieningen voorkomen. Het wil, waar nodig, een intergenerationeel patroon doorbreken.

6.3 Praktijkvoorwaarden Voor een effectieve aanpak heeft de Reload2GO-organisatie intensief contact nodig met professionals waar jongeren zich melden met de boodschap dat ze binnenkort het huis worden uitgezet of zelf de thuissituatie willen “ontvluchten”. Die melding komt vervolgens bij het sociaal wijkteam of gebiedsteam en krijgt na eerste beoordeling een direct vervolg. Het is zaak zo snel mogelijk te reageren omdat aan de melding al het nodige vooraf is gegaan en de jongere meestal in laatste instantie voor hulp aan de bel trekt. Bij het doorzetten naar Zienn dient daarom direct budget beschikbaar te zijn zodat Reload2GO-begeleiding nog dezelfde dag van start kan gaan. Een medewerker van Zienn dient klaar te staan om contact op te nemen met de jongere.

6.4 De aanpak Bij het eerste contact met de jongere spreken we direct door dat de aanpak zich niet alleen richt op de aanmelder maar op de gehele “thuissituatie”. We zijn gedurende een periode van drie weken veel aanwezig in de thuissituatie, op verschillende momenten. Niet om daar zo nodig dingen te “doen” maar meer om te “zien”. Er wordt ook met betrokkenen gesproken over wat zíj zien en hoe zij het zien. Over welke oplossingsrichtingen al gezocht zijn en wat daarvan het resultaat was. In overleg met het gezinssysteem benaderen we andere betrokken hulpverleners om ook daar inzichten op te halen. Alle indrukken, feiten en meningen leggen we vast in een verslag.

Dit traject werkte omdat het in samenwerking ging met alle betrokken.

Daarin beschrijven we ook de gezinspsychologie, de interactie en relationele ethiek. Tot slot komen we met een inschatting van wat er nodig is en wie daaraan een bijdrage kan leveren. De doelen voor de korte, middellange en lange termijn worden beschreven. De bespreking van dit verslag is een belangrijk moment binnen het totale Reload2GO-traject. Tijdens het gesprek wordt commitment gezocht voor de voorgestelde aanpak.

6.5 Het zichtbare effect Is dan het verslag het resultaat? Is het daar dan om te doen binnen Reload2GO? Het verslag is het tastbare gedeelte van het hele traject, maar het zijn juist heel andere effecten die de werkwijze van Reload2GO zo krachtig maken. Reload2GO blijkt door de aanpak een therapie te zijn die geen therapie is. De afspraak om de situatie â&#x20AC;&#x153;on holdâ&#x20AC;? te zetten blijkt een periode van gedwongen bezinning in te luiden. De afname van dynamiek door uitstel van acties werkt helend en biedt ruimte voor verandering. De spiegel die voorgehouden wordt kan een bijdrage leveren aan nieuwe inzichten en aanleiding zijn tot nieuw gedrag. Daarmee ontstaat als vanzelf een nieuwe beweging die positief uit kan werken op de crisissituatie zoals die zich eerst liet zien.

7. Kwaliteiten van de Reload2GO-begeleider Aan de begeleider die uitvoering geeft aan werkzaamheden binnen Reload2GO worden hoge eisen gesteld. De begeleider moet beschikken over een breed scala aan vaardigheden en ruime kennis van ouder-kindrelaties. De bijzondere leeftijdsfase waar de doelgroep van Reload2GO in verkeert vraagt kennis van adolescentieproblematiek en de vaardigheid om daar mee om te gaan. Om te kunnen werken met Reload2GO is een zekere levenservaring noodzakelijk die zorgt voor passende afstand en nabijheid. De begeleiders dienen te beschikken over: • • • • • • • •

Bezieling Compassie Begeestering Bevlogenheid Betrokkenheid Professionaliteit Praktisch inzicht Kennis van methodieken voor vervolgaanpak

Ze dienen in staat te zijn zich niet alleen tot de jongere te richten maar beschikbaar te zijn voor het gehele systeem. Ze kunnen zich daarbinnen neutraal opstellen, zonder partij te kiezen voor de een of de ander. Of anders gezegd: ze zijn meerzijdig partijdig. Bovenal moeten ze kunnen werken vanuit verschillende theoretische oriëntaties zoals de presentiebenadering en een systeemgerichte contextuele benadering waarbij motiverende gesprekvoering gebruikt wordt om verandergedrag te stimuleren.

8. De gebruikte theorieën in het kort 8.1 Presentiebenadering Een zeer korte omschrijving van de presentiebenadering is de volgende: - De presentiebenadering van Andries Baart is een benadering waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt, zo leert zien wat er bij die ander op het spel staat – van verlangens tot angst – en die in aansluiting dáárbij gaat begrijpen wat er in de desbetreffende situatie gedaan zou kunnen worden en wie hij/zij daarbij voor de ander kan zijn. Wat gedaan kan worden, wordt dan ook gedaan. Een manier van doen, die slechts verwezenlijkt kan worden met gevoel voor subtiliteit, vakmanschap, met praktische wijsheid en liefdevolle trouw. (www.presentie.nl) Andries Baart heeft in de presentiebenadering precies die houding beschreven die nodig is om succesvol aanwezig te kunnen zijn in een situatie waarin je gezien kunt worden als buitenstaander. Hoe sluit je aan, hoe kun je meebewegen, hoe kun je invoelen wat de betekenis is van gedrag en emoties van degene die hulp vraagt. - Bij de presentiebenadering wordt er gestreefd naar “er zijn met” en zo ook “er zijn voor” de behoeftige ander die aangewezen is op (professionele) hulp en steun. Dat geschiedt allereerst door het tot stand brengen van aansluiting bij en afstemming op de leefwereld en levensloop van de ander en het aangaan van een relatie die zowel weldadig is als richting geeft aan de gezochte hulp en steun. 14

Presentie biedt hulp, steun en zorg in de vorm van een werkzame, effectieve bekommernis die het verhaal en leven van de ander helpt te verstaan en verder te brengen. Ze geeft de hulpzoekende daarbij de erkenning en steun dat hij/zij, hoe anders ook, voluit in tel is, geĂŤerd wordt en een gerechte maatschappelijke positie mag innemen. Presentie bevordert dat de ander tevoorschijn kan komen, het beste van zijn of haar mogelijkheden waar kan worden en wenst daarbij niemand af te schrijven. Vaak wordt presentie gekenmerkt door een voorzichtige en aandachtige traagheid van werken die ruimte geeft aan wat zich niet maken of afdwingen laat, waarbij presentie durft te verdragen wat niet kan en blijft bij wat niet goed komt. (www.andriesbaart.nl)Voor Reload2GO is deze houding van essentieel belang. Immers, alle leden van het systeem zullen zich gehoord en gezien moeten voelen om tot een advies en aanpak te kunnen komen die gedragen kan worden door iedereen in het systeem.

8.2 Systeemgerichte contextuele benadering Systeemgerichte contextuele benadering, de contextuele benadering waarvan Ivan Boszormenyi-Nagy de grondlegger is, belicht het belang van verbondenheid en verantwoordelijkheid. De contextuele benadering gaat ervan uit dat ieder mens is ingeweven in een netwerk van relaties. De rechtvaardigheid van relaties tussen mensen staat daarbij centraal en is de meest diepe en omvattende context. De contextuele benadering is niet zomaar een techniek die elke willekeurige hulpverlener toe kan passen. Het is evenmin een methodiek die naast zoveel andere gekozen kan worden om eens uit te proberen in gezinnen. Integendeel. Contextuele gezinsbenadering vraagt deskundigheid en zorgvuldige langdurige training van de hulpverlener.

Het is zowel een techniek als een houding die veel ervaring vergt om professioneel toe te kunnen passen. Het is een voorwaarde dat de hulpverlener niet alleen kennis heeft van de begrippen, maar ook zelf kan doorvoelen wat de betekenis is in de eigen context van gezins- en familieverbanden. Pas dan is het mogelijk om een juiste taxatie te kunnen maken voor probleemgezinnen. Bevlogenheid, het verlangen naar verbinding, de kracht van vertrouwen, vrijheid en rechtvaardigheid zijn de drijfveren van deze bijzondere benadering.

8.3 Motiverende gesprekvoering Om het vertrek van een jongere niet traumatisch te laten verlopen voor de jongere en de ouders, is verandering in het gezin gewenst. Om dit te bevorderen maakt de begeleider van Zienn gebruik van Motiverende gesprekvoering. Wat is Motiverende gesprekvoering? Motiverende gesprek voering (MGV) is een op samenwerking gerichte, doelgerichte gespreksstijl om persoonlijke motivatie voor een specifiek doel te versterken. Door iemands eigen redenen om te veranderen te ontlokken en te exploreren in een sfeer van aanvaarding en compassie (naar Miller & Rollnick, 2014). De essentie van Motiverende gesprek voering is dat de motivatie tot verandering vanuit de cliënt zelf komt en niet van buitenaf wordt opgelegd. Het is de taak van de cliënt en niet van de professional om uitdrukking te geven aan en oplossingen te zoeken voor de eigen ambivalentie. De bereidheid tot gedragsverandering is niet een vaststaande eigenschap van de cliënt, maar een wisselend product van de interactie tussen cliënt en de professional.

Miller en Rollnick situeren MGV als gidsende stijl in een continuĂźm van communicatiestijlen. Gidsen ligt tussen sturen en volgen en combineert elementen van beide. Iedere stijl is waardevol, afhankelijk van de specifieke situatie. De gidsende stijl is de meest effectieve stijl voor gesprekken over verandering. Veel meer dan een reeks technieken is MGV een houding waarmee mensen benaderd worden. De geest of grondhouding van MGV kunnen we omschrijven aan de hand van vier componenten: samenwerking, aanvaarding, evocatie en compassie. Uit verschillende inter- en nationale onderzoeken in uiteenlopende settings blijkt MGV een effectieve manier te zijn om mensen te ondersteunen in andere manieren van denken en kijken tijdens veranderprocessen. Meer informatie is te vinden op www.RdHTraining.nl Om te kunnen komen tot een goed advies dienen de medewerkers kennis te hebben van evidence based methodieken die ondersteunend kunnen zijn bij het realiseren van de doelstellingen die voortvloeien uit het advies. Wat is doelmatig en doeltreffend te gebruiken om tot een duurzame verandering te komen waarbij eigen regie en zelfredzaamheid optimaal geborgd zijn?

9. Methodisch handelen na Reload2GO Passende methodieken die bruikbaar zijn voor een eventueel vervolg zijn CTI en Krachtwerk. CTI kan ingezet worden op het moment dat de jongere de bekende omgeving gaat verlaten en over gaat naar een meer onbekende omgeving. CTI is een methodiek die gefaseerd is en in tijd afgebakend. Er is sprake van afbouwende zorg en een gerichtheid op netwerkontwikkeling in de nieuwe situatie. De methodiek helpt om structuur op te bouwen in de nieuwe woonomgeving. Krachtwerk kent daarbij een breder scala aan doelen en is niet in tijd beperkt. Krachtwerk ondersteunt mensen bij het realiseren van gewenste verandering door krachten aan te boren die besloten liggen in passie en verlangen, in wensen en dromen zonder daarbij de werkelijkheid uit het oog te verliezen. Ook binnen Krachtwerk vindt een beoordeling plaats van draagkracht en draaglast en wordt stapsgewijs toegewerkt naar meerdere doelen. Binnen Krachtwerk is meer plaats voor gezondheid in de brede zin van het woord. Daarmee is het meer gericht op persoonlijke ontwikkeling. In bepaalde situaties kan het ook heel passend zijn om ervaringsdeskundigheid te benutten ter ondersteuning van de jongere. Juist in de adolescentieperiode is men bevattelijker voor de mening en opvatting van andere jongeren, de zogenoemde peer-to-peer benadering.

Deze hulp had niet veel zin, De relatie tussen mijn vader en mij is wel veel beter. 18

10 Voorwaarden voor de inzet van het personeel De aanpak vanuit Reload2GO is zo intensief dat werkers, die in een gespannen situatie hun werk gaan doen, stevige rugdekking nodig hebben van een supervisor waar ze op terug kunnen vallen bij de vraagstukken die zich voordoen. De supervisor heeft aandacht voor het inzetten van verschillende handelingsvarianten en zal medewerkers moeten kunnen ondersteunen bij de reflectie op hun gedrag in de werksituatie. Hiermee wordt burn-out voorkomen en het ontstaan van witte vlekken in de oriëntatie op de problematiek vermeden.

10.1 Supervisie Gedurende het eerste jaar van Reload2GO heeft Drs. J.M. (Jaco) de Rapper supervisie gegeven. Hij omschrijft die als volgt: - In de Supervisie staat de werker centraal. De supervisant brengt een casus in die zijn/haar eigen Reload2GO-werk betreft en vertelt welke leervraag hij/zij heeft. Op deze manier reflecteren medewerkers op hun eigen handelen in de Reload2GO-praktijk. Ze kunnen hiermee de theorie van onder meer de contextuele benadering toetsen aan de praktijk en omgekeerd. Supervisie is een mooi instrument om medewerkers in hun Reload2GO-werk te ondersteunen. De supervisor is onafhankelijk en kan daardoor een veilige plek bieden, waar thema’s aan de orde kunnen komen als: afstand en nabijheid ten opzichte van het cliëntsysteem, omgaan met loyaliteiten, leren op de handen zitten in plaats van willen handelen, enzovoort. 19

Vaak gaat supervisie over het expliciet maken van impliciete dynamieken. En zo ontstaan nieuwe perspectieven, visies en uitgangspunten. Supervisie is een krachtig instrument om kwaliteiten te verbeteren. Het is gericht op het bewust leren hanteren van de Reload2GO-methodiek en helpt de professionaliteit uit te bouwen en actueel te houden. Het zelflerend vermogen van de supervisant ontwikkelt zich door te reflecteren op situaties waar hij of zij in het werk tegenaan loopt. Niet het probleem staat centraal, maar de manier waarop je ermee omgaat. Centraal staat de persoon van de supervisant met de eigen kwaliteiten, mogelijkheden en beperkingen in zijn beroepsontwikkeling. Door voortdurend de relatie te onderzoeken tussen denken, voelen, doen en willen ontstaat inzicht in het eigen handelen en in het contact met cliënten, collega’s en andere betrokkenen. De supervisant formuleert de eigen leerdoelen. Supervisie is systematisch, beroepsgericht leren onder begeleiding van een professional, de supervisor. In interactie met elkaar worden kennis, vaardigheden, waarden en normen overgedragen. Vanwege het reflectieve karakter op de eigen werksituatie en werkhouding, maakt het reflectieverslag een vast onderdeel uit van supervisie. De supervisor is een ervaren professional die verantwoordelijk is voor het scheppen van een open en krachtige leeromgeving. De supervisor bewaakt dat de supervisie gaat over het ervaringsgericht leren van het werk en dat de supervisant zich daarin zelf reguleert. -

Naast supervisie zijn direct beschikbare praktijkondersteuning en intercollegiale consultatie (overleg tussen medewerkers onderling) nodig. In deze omschrijving maakt De Rapper de complexiteit van het handelen en het gedrag van de medewerker binnen Reload2GO haarfijn duidelijk. Het vraagt veel van een hulpverlener die zich de werkwijze van Reload2GO eigen wil maken.

11 In hoeverre is Reload2GO vergelijkbaar met andere methodieken? Het concept van Reload2GO is niet geheel uniek wat betreft de componenten die gebruikt worden. Zo zijn de presentiebenadering en de systeemgerichte contextuele benadering met gebruikmaking van motiverende gesprekvoering niet nieuw. Ook het schrijven van een reflectieverslag als opstap naar verbeterdoelen is niet nieuw. Zelfs de intensieve aanwezigheid in de gezinssituatie is niet nieuw. Wat wel nieuw is heeft vooral te maken met het moment waarop deze middelen ingezet worden. Tijdens een crisissituatie op een cruciaal moment in het leven van een jongere. Wat ook nieuw is zijn de gewenste doelen die daarmee bereikt moeten worden. Geen traumatisch vertrek of gedwongen zwervend bestaan, geen gebruik van crisisopvang. Een poging om intergenerationele overdracht te doorbreken.

Het gaat hier om dreigende dakloosheid van jonge mensen. Reload2GO heeft enerzijds een preventief karakter en anderzijds wil het een juiste beoordeling kunnen maken van passende vervolgzorg. Niet alleen voor de jongere maar voor de volledige context waarbinnen hij of zij leeft en opgroeit. Reload2GO betreft niet een langdurig traject maar is beperkt in omvang. Het laat de regie daar waar het hoort te liggen, bij de jongere, bij de leden van het gezinssysteem. Reload2GO neemt niets over, maar voegt iets toe. Een nieuwe kijk, een oplossingsrichting, een gedegen beoordeling van de voorwaarden die noodzakelijk zijn om tot een duurzame oplossing te komen. Daarmee kan het bijdragen aan het vinden van een passende aanpak in tijd en intensiteit, in vorm en uitvoering. Het voorkomt daarmee kostbare goedbedoelde inzet die achteraf niet passend blijkt te zijn.

Ik ben blij dat ik niet voor crisisopvang gekozen heb, toen er plaats was!

12 Eén jaar Reload2GO 12.1 Het werkgebied De keuze voor uitvoering van de pilot is gevallen op SúdwestFryslân omdat daar innovatieve kracht gevoeld werd en het bestaande hulpverleningsnetwerk positief stond ten opzichte van een initiatief als Reload2GO.

12.2 De financiën Bij het Kansfonds werd positief gereageerd op onze aanvraag voor financiering van een deel van de extra kosten die gemaakt moesten worden om het eerste jaar financieel rond te kunnen komen. Daarmee kon het project ook daadwerkelijk van start. Bij de gemeente De Fryske Marren werd gebruik gemaakt van de mogelijkheid om het project te voor te dragen voor verdere financiering vanuit het innovatiefonds. De pitch van Zienn verliep succesvol maar bleef helaas zonder positieve reactie. Daarmee bleef het risico van de financiering voor een deel bij Zienn liggen.

12.3 Het personeel Augustus was bestemd voor de werving en selectie van medewerkers. Er is gekozen om te werven onder het personeel van Zienn omdat de kwaliteiten die in de functie- en taakomschrijving beschreven zijn bij hen al aanwezig waren. Met de kandidaten die zich aanmeldden, is intensief gesproken over motivatie en inzetbaarheid. We hebben twee medewerkers die binnen het profiel pasten, geselecteerd. Om deze medewerkers een goede uitgangspositie te geven is op 18 augustus een training gegeven waarin de uitgangspunten en ideologie besproken zijn. Ook hebben de medewerkers een bijspijkertraining over de contextuele benadering gekregen van drs. J.M. (Jaco) de Rapper. 23

12.4 De samenwerking met de GGD Met de GGD vond een gesprek plaats over de betrokkenheid bij het project. Tijdens dat gesprek is afgesproken dat we elkaar informeren over de voortgang, maar dat directe betrokkenheid in dit stadium van de pilot niet nodig was.

12.5 De start van de uitvoering Nadat de voorwaarden voor uitvoering gerealiseerd waren, ging Reload2GO daadwerkelijk van start. Er vond een aftrapbijeenkomst op 15 september 2015 plaats met betrokkenen waarbij de Talking-Stick ons hielp om de verwachtingen over en weer scherp te krijgen. Vol enthousiasme en nieuwsgierigheid hebben we uitgekeken naar de eerste aanmelding. De eerste jongere konden we wonderwel de volgende dag al verwelkomen. In totaal hebben we in het eerste jaar 10 jongeren kunnen bedienen en dit komt overeen met de planning in het projectplan. 7 deelnemers van 18 jaar, één van 17 1/2, één van 20 en één van 22 jaar. Het jaar waarin je volgens de wet meerderjarig wordt en er nieuwe rechten en plichten gelden blijkt voor de Reload2GO-deelnemers kritisch te zijn. En niet alleen voor de jongere maar voor het gehele gezinssysteem.

12.6 Het traject van aanmelding De aanmeldingen kwamen via hulpverleners binnen bij Chris de Jong die als interventiewerker werkzaam is bij Zienn in de regio Friesland West. Hij heeft het eerste contact met de jongere en het gezinssysteem. In een aantal situaties woonde de jongere sinds kort niet meer thuis. Hij ging in gesprek met betrokkenen en interesseerde ze voor een aanpak vanuit Reload2GO.

Voorwaarde was natuurlijk wel dat de jongere weer thuis kon wonen. Dat vroeg enige bemiddeling en afspraken vooraf. De basis werd gelegd voor start van het Reload2GO-traject. De jongere werd aangemeld bij het sociaal wijkteam of gebiedsteam en de indicatie werd afgegeven. De uitvoering van Reload2GO kon van start!

12.7 De uitvoering vanuit het perspectief van de medewerker Binnen de eerste casussen was het zoeken naar een nieuwe verhouding tussen medewerker en cliënt, tussen medewerker en het totale gezinssysteem. De aanpak binnen Reload2GO is zo volstrekt anders dan de gangbare routine. De beschikbaarheid van veel tijd werd als positief ervaren. Daardoor kan er ander contact zijn en is er ruimte voor meer creativiteit in relatieopbouw. Voor routine blijkt minder plaats te zijn en dat biedt juist mogelijkheden. Dan gaan patronen opvallen die anders over het hoofd gezien zouden worden. Wat opviel was dat er in acht van de tien casussen sprake was van gescheiden ouders en dat in zeven situaties ouders zelf een ondersteuningsvraag bleken te hebben. Het intensieve contact met het systeem werpt voor de medewerker de vraag op in hoeverre bij het afbouwen van dit contact enige vorm van “nazorg” gewenst is. Hoe is het gegaan vanaf het moment dat ik vertrokken ben? Dat is een belangrijke vraag om in het komend jaar aandacht aan te besteden.

Het gaat goed thuis met mijn moeder. Ik heb nu een vriendin, een mooie auto en een baan!

12.8 De uitvoering vanuit het perspectief van de cliënt en het systeem Voor de cliënt blijkt Reload2GO verrassend te zijn. Zeker als eerder meerdere hulpverleners bij de jongere betrokken waren. Niet vaker kreeg het héle gezin deze aandacht en is er geluisterd naar wat anderen binnen het systeem te vertellen hadden. Het hebben van oog en oor voor iedereen wordt over het algemeen als prettig en zelfs weldadig ervaren. De quotes die her en der door dit boekje verspreid staan, laten dit prachtig zien. Er hoeft niet veel te gebeuren om veel te laten gebeuren. Het moratorium dat ontstaat dankzij Reload2GO blijkt de bezinning te bieden waardoor nieuwe mogelijkheden ontdekt worden. Ineens is het niet meer de jongere bij wie alles wat mis gaat zich bundelt, maar ontstaat er zicht op ieders aandeel. Dan blijkt dat het gedrag van de jongere slechts de aanleiding was.

12.9 Evaluatie van de uitvoering Op 5 april 2016 heeft een tussenevaluatie met de uitvoerende medewerkers, supervisor, coördinator en beleidsmedewerker plaatsgevonden waarbij nog eens kritisch naar de uitgangspunten en de uitvoering gekeken is. Het bleek nodig de uitgangspunten goed in beeld te houden om te voorkomen dat de Reload2GO-medewerkers de crisis vanuit een ander handelingsperspectief aan gingen pakken. Kijken, luisteren, vragen, inventariseren blijkt moeilijker te zijn dan direct maatregelen treffen zoals ze vanuit een andere methodische aanpak gewend zijn. Bovendien weet het cliëntsysteem ook “hoe hulpverleners zijn” en verwachten de bekende aanpak. Het kost daarom enige moeite om de nieuwe aanpak daadwerkelijk vast te houden. Presentie doet heel erg veel in combinatie met de contextuele benadering.

Opvallend is hoe de jongere ontspant als blijkt dat niet alleen hij/zij de persoon is waar de aandacht naar uitgaat maar dat ook de rol van anderen meegenomen wordt. Dan pas wordt zichtbaar hoe invaliderend het werkt als jij je de zondebok voelt of als zondebok aangewezen wordt. Juist die ontspanning maakt weer iets nieuws mogelijk. Ieders aandeel in de situatie is zichtbaarder. Op 8 juni werd een evaluatie in de brede projectgroep van betrokkenen gehouden die door personele wisselingen wat nieuwe gezichten liet zien. Samen werd een SWOT-analyse gemaakt van de verschillende elementen van Reload2GO. Veel van de inzichten die dat opleverde, zijn verwerkt in dit boekje en maken onderdeel uit van de plannen voor de toekomst.

13 Wat we geleerd hebben van 1 jaar Reload2GO Reload2GO vraagt van de medewerkers dat ze andere dingen doen, op een andere wijze kijken en werken vanuit een andere houding dan ze gewend zijn. Dat vraagt enige aanpassing en dat is wennen. De werkwijze vanuit Reload2GO doet een zwaar appèl op het vermogen van een medewerker om niet direct tot handelen over te gaan. Het vereist discipline om zelf ook “on hold” te gaan. Vanuit de ingesleten routine wil iedere werker direct in actie komen. Reload2GO vraagt ze om even op de handen te gaan zitten en op een andere wijze in het systeem aanwezig te zijn. Met aandacht, met belangstelling, met nieuwsgierigheid, met een open blik, met vertrouwen in de mogelijkheden van de leden van het systeem. Vanuit de wetenschap dat de oplossing zich aandient als je onder de oppervlakte durft te kijken. 27

De stap die de jongeren maken is te complex om even met een paar praktische handelingen af te doen. Er is sprake van onthechting en afscheid, van rouw en onzekerheid over wat de toekomst zal brengen. Kan ik het wel, lukt het me wel, ben ik er klaar voor? Maar dat speelt niet alleen vanuit het perspectief van de jongere, zo leren ons diverse casussen uit het afgelopen jaar. Ook ouders hebben moeite met loslaten, hebben ideeën over hoe het zou moeten gaan met zoon of dochter. Ze worden geconfronteerd met een werkelijkheid die ze niet wenselijk achten, die ze niet verwacht hadden en die ze afwijzen. Binnen die omstandigheden is “doorpakken” niet altijd wenselijk. Het helpt meer om even stil te staan bij de beleving en dat met elkaar te delen. Dat stimuleer je als medewerker omdat je daarmee nieuwe perspectieven opent. Dan blijkt het wel mogelijk te zijn om nog even met elkaar in hetzelfde huis te wonen, simpelweg omdat je elkaar hebt leren kennen op een wijze die alleen mogelijk was door daar de tijd voor te nemen. Met behulp van iemand die liet zien welke invloeden op elkaar inwerkten waardoor het onplezierig werd. Iemand die zaken die niet bespreekbaar waren, weer bespreekbaar maakte. Iemand die aandacht had. Reload2GO heeft echter ook te maken met de systeemwereld waarin wij leven en zo ontstaat na iedere Reload2GO-periode de vraag: en hoe nu verder? Welke mogelijkheden biedt die systeemwereld? Daarbij bestaat het gevaar dat de brede scope van het leefsysteem verlaten wordt en de aandacht zich weer richt op alleen de jongere, zonder voldoende oog te hebben voor de overige betrokkenen. In zeker zeven van de tien casussen bleken andere leden van het systeem ook een ondersteuningsvraag te hebben. Het risico bestaat dat opnieuw de schotten opgetrokken worden.

Mooi dat zijn begeleider ook betrokken blijft nu hij op zichzelf woont.

Toch hebben we in een drietal casussen gezien dat de situatie dermate ten goede gekeerd was dat men het vertrouwen had zelf verder te kunnen. Voor vier casussen bleek langdurige begeleiding een betere oplossing. In één situatie is gekozen voor begeleide kamerbewoning. Twee casussen zijn bij het schrijven van deze rapportage net gestart waardoor het vervolg nog onduidelijk is. In alle gevallen is opvang in een crisisvoorziening voorkomen! We hebben ook kritische succesfactoren ontdekt. Zoals de beschikbaarheid en inzetbaarheid van personeel. De intensieve belasting van de medewerker trekt een behoorlijke wissel op het privéleven van de medewerker. Spreiding over meerdere medewerkers zou noodzaken tot meer scholing op het gebied van kennis en vaardigheden die een Reload2GO-medewerker zich eigen moet maken. Bij te weinig casussen bouw je onvoldoende ervaring op om de handelingsvaardigheid te verhogen. Dit dilemma wordt constant gevoeld. Bovendien dienen casussen zich niet regelmatig aan waardoor de personeelsplanning onvoorspelbaar is. Voor de uitvoering van Reload2GO is de communicatie tussen betrokken gemeente en hulpverleners van essentieel belang. Op basis van de huidige contacten verloopt dat soepel en is er sprake van een “gentlemen’s agreement” bij de toekenning van budgetten. Bij een structurele inzet van Reload2GO dienen er formele afspraken te komen. 29

14 Is Reload2GO een succes? Reload2GO is bedacht als een pilot om in een periode van drie jaar te onderzoeken of we tot een overdraagbare methodiek kunnen komen. De resultaten in het eerste jaar zijn veelbelovend en laten zien dat de aanpak werkt. In die zin is het zeker een succes. Toch zijn nog niet alle mogelijkheden benut die we bij de start van het project voor ogen hadden. Kan de inzet van ervaringsdeskundigen nog een bijdrage leveren? En in hoeverre ontstaan er ook daadwerkelijk duurzame veranderingen? Dat willen we graag weten.

15 De resultaten tot nu toe Van de tien jongeren gaan drie zelfstandig verder, krijgen vier trajectbegeleiding in de thuissituatie zonder gebruik te hoeven maken van crisisopvang, ĂŠĂŠn maakt gebruik van begeleid kamer-wonen, twee zijn nog in het Reload2GO-traject.

16 Het komend jaar Alleen met financiering van fondsen en gemeenten zijn we in staat het project voort te zetten en Reload2GO verder uit te bouwen zoals beschreven in het projectplan. De inzet van ervaringsdeskundigheid van zowel jongere als volwassenen zal het komend jaar een grote rol spelen.

De spin-off van het eerste jaar krijgt een vertaling naar een aanbod voor meerdere gemeenten. Uitbreiding van de medewerkersgroep is daarbij een voorwaarde.

Dit project moet er zeker voor andere gezinnen blijven.

ÂŠZienn, oktober 2016, Sneek Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van Zienn. Bij overname is bronvermelding verplicht. www.zienn.nl/reload2go 32