Van bordenwasser tot psycholoog

De Hollandse droom van Sezgin Cihangir van bordenwasser tot psycholoog

Hij wilde als bordenwasser pakken geld verdienen in Nederland, maar belandde door toeval in de collegebanken. Onlangs promoveerde sociaal-psycholoog Sezgin Cihangir aan de Universiteit Leiden op een onderzoek naar subtiele discriminatie. “Ontkennen werkt

pijnverzachtend.” DOOR SANNE VAN DER MoST H et was de ‘Hollandse droom’ die Sezgin Cihangir (1975) op zijn achttiende van Turkije naar Nederland deed verhuizen. Snel veel geld verdienen, een mooie Mercedes kopen en dan met een achterbak vol geld terug rijden naar zijn familie in Turkije. Maar alles liep anders. Al snel kwam Cihangir erachter dat het geld, zelfs in Nederland, niet aan de bomen groeit en dat een baantje als bordenwasser in een Turks restaurant het hoogst haalbare was.

Toch was het in datzelfde restaurant dat Cihangir de basis legde voor zijn wetenschappelijke carrière. “Op een avond kregen we een groepje vrolijke enthousiaste jongeren te eten. Ondanks mijn taalprobleem voelde ik een klik. Toen ze vertelden dat ze psychologiestudenten waren, wist ik het meteen. Dat wil ik ook doen. Belachelijk en heel naïef natuurlijk, als ik er nu over nadenk. Ik had geen flauw idee wat dat precies was en wat je ermee kon worden. Als ze wiskunde hadden gezegd, was ik nu wiskundige geweest.”

Uiteraard was de familie in Turkije minder enthousiast. Daar ging hun droom. Maar Cihangir hield vol. Onder het motto ‘je kunt anderen pas helpen als je eerst in jezelf investeert’ rondde hij met succes zijn studie psychologie in Leiden af om er op 17 juni 2008 zelfs te promoveren op het onderwerp ‘subtiele discriminatie’.

Cihangir: “De subtiliteit zit hem vooral in het afwijzingsgesprek na afloop. We hebben de sollicitanten in twee groepen verdeeld. De leden van de ene groep kregen gewoon te horen dat ze zijn afgewezen omdat ze geen goede antwoorden gaven op de cruciale vragen. Hier was dus sprake van subtiele discriminatie. De tweede groep werd verteld dat de afwijzing alles te maken had met hun vrouw-zijn en dat een man beter geschikt zou zijn voor de functie. Openlijke discriminatie dus. Vervolgens vroegen we alle deelnemers in hoeverre ze dachten dat hun afwijzing verband hield

met seksediscriminatie. Waar de openlijk gediscrimineerde sollicitanten vrijwel unaniem van mening waren dat dit inderdaad het geval was, waren de subtiel gediscrimineerden hier lang zo zeker niet van. Zij weten hun afwijzing veel meer aan hun eigen falen.”

waarom is subtiele discriminatie zo erg? wat niet weet dat niet deert, toch? Cihangir: “Discriminatie op zich is al heel vervelend. Het is een afwijzing op grond van een kenmerk waar je helemaal niets aan kunt doen; een bepaalde culturele achtergrond of seksuele voorkeur of het feit dat je vrouw bent. Als dat recht voor z’n raap wordt meegedeeld, is dat uiteraard heel vervelend, maar dan kun je er tenminste nog iets van zeggen. Je kunt kwaad worden of in sommige gevallen zelfs een klacht indienen. Bij subtiele discriminatie is het veel moeilijker te achterhalen of er daadwerkelijk wordt gediscrimineerd of dat er iets anders aan de hand is. Je voelt dat er iets mis is, maar je kunt er niet de vinger op leggen.”

Heeft je achtergrond als turkse koerd een rol gespeeld in de keuze voor dit thema? “Juist daardoor twijfelde ik aanvankelijk of ik dit onderwerp wel voor mijn promotie moest kiezen. Wil ik daar wel dag en nacht mee bezig zijn? Maar er was bij mij ook nog iets anders aan de hand. Lange tijd heb ik discriminatie gebagatelliseerd. Als ik van mijn zus, die ook in Nederland woont, of van Turkse vrienden hoorde dat ze gediscrimineerd waren, nam ik dat altijd met een korreltje zout. Je hebt het vast verkeerd gezien, ze bedoelden het anders, zei ik dan. Pas later begreep ik waar die ontkenning vandaan kwam. Want door toe te geven dat iemand uit mijn eigen bevolkingsgroep wordt gediscrimineerd, zeg ik in feite dat ik zelf ook tot een bepaalde groep behoor die door anderen wordt afgewezen. Ontkennen werkt kennelijk pijnverzachtend.”

toch heb je voor dit onderzoek gekozen. waarom? “Openlijke discriminatie heeft nadelige effecten op de gezondheid. Het veroorzaakt meer hoofdpijn, misselijkheid en ziekteverzuim op het werk. Subtiele discriminatie was nog niet zo uitgebreid onderzocht; en dat terwijl de gevolgen van subtiele discriminatie wel eens veel erger zouden kunnen zijn dan altijd aangenomen. En dat blijkt ook uit mijn onderzoek. Subtiele discriminatie speelt veel meer in op de eigenwaarde van de sollicitant. Een openlijk gediscrimineerde zal de oorzaak van de afwijzing kunnen wijten aan zijn lidmaatschap van een bepaalde bevolkings- of seksegroep; oorzaken waar hij zelf niks aan kan doen. Slachtoffers van subtiele discriminatie daarentegen zullen de oorzaak veel eerder bij zich zelf zoeken. Met als gevolg dat ze bij een volgend gesprek nog onzekerder zijn en nog slechter presteren, wat hun afwijzing rechtvaardigt. Een selffulfilling prophecy dus.’

Conclusie: in het belang van de sollicitant kan een werkgever dus beter zeggen: ‘sorry, we willen u niet want u bent een vrouw’? “Voor de persoon die gediscrimineerd wordt, zou dat inderdaad beter zijn. Die zal de discriminatie veel minder op zichzelf betrekken en er bewust actie op kunnen ondernemen. Maar welke werkgever komt daar nou openlijk voor uit? Vaak zijn ze zich er niet eens van bewust. Door tolerant te zijn, de sollicitant serieus te nemen en de ruimte te geven zijn vermoedens te uiten, kunnen werkgevers wel beter met de gevolgen van subtiele discriminatie omgaan. Ook al heeft er in dat concrete geval geen discriminatie plaatsgevonden, dan nog is de sollicitant beter af. Hij kan de oorzaak immers bij zich zelf weghalen en zal bij volgende gesprekken beter presteren.”

sommige mensen leggen alle schuld buiten zichzelf. die maken dan toch misbruik van het fenomeen discriminatie? “Maar dat wil niet zeggen dat ook zij niet regelmatig met echte discriminatie te maken hebben. Ze roepen het niet voor niks. En zoals ik al eerder zei, het is voor niemand fijn toe te geven dat hij wordt gediscrimineerd. Een advies aan de maatschappij in het algemeen en werkgevers in het bijzonder zou dus zijn: wees relaxt ten opzichte van mensen die beweren zich gediscrimineerd te voelen. Wees tegelijkertijd alerter op signalen. Dat is eigenlijk een oproep aan alle mannen. Want in hun strijd tegen seksisme hebben vrouwen ons hard nodig. In mijn proefschrift betuig ik dat vrouwen eerder tegen subtiele discriminatie protesteren als mannen hen daar op wijzen dan wanneer vrouwen dat onderling doen. Als de potentiële ‘vijand’ het nota bene zelf zegt, tegen zijn eigen belangen in, moet er echt wel iets aan de hand zijn.”

Busra Çoban (21)

HBO bouwkunde Hogeschool Zeeland Op de opleiding bouwkunde leer je hoe je gebouwen moet ontwerpen, bouwen, inrichten en beheren. als student leer je ook constructies te berekenen.

waarom deze opleiding? “Vanaf mijn elfde jaar vond ik het al leuk om dingen te ontwerpen en te creëren. ik vond het bijvoorbeeld leuk om een tekening te maken, ermee bezig te zijn en uiteindelijk naar het eindresultaat te kijken en complimenten te krijgen. Sommigen denken dat bouwkunde een jongensopleiding is. Van de 23 studenten zitten er maar drie meisjes bij ons in de klas. Maar de opleiding is niet speciaal voor jongens gemaakt.”

wat zijn je drijfveren? “ik ben iemand die altijd op zijn doel afgaat. als we op school een opdracht krijgen, kies ik altijd voor het moeilijke. Het ontwerpen van het moeilijkste kantoorcomplex bijvoorbeeld. Mijn docenten waarderen dat. Hierna wil ik een lerarenopleiding volgen, want behalve het ontwerpen van gebouwen vind ik het ook leuk om met mensen te communiceren en, waar nodig ze te begeleiden. ik loop nu stage bij een aannemersbedrijf. ik moet bouwvakkers begeleiden die uit een dorp in Zeeland komen. Ze zijn behoorlijk chauvinistisch, maar ook met hen kan ik goed opschieten.”

Heb je een rolmodel? “nee, ik ben gewoon mezelf. Stel je voor dat je niet kunt bereiken wat jouw voorbeeld heeft bereikt. nou dan kun je daar best een minderwaardigheidscomplex van krijgen. Maar ik ben tevreden met mezelf.”

Heb je meer turkse of nederlandse vrienden? “nederlandse. ik weet niet hoe ik het moet uitleggen maar ik heb het idee dat ik meer waardering van nederlanders krijg en ik vind het prettiger om met ze te communiceren. Met het Suikerfeest kwamen veel nederlandse vrienden op bezoek en mochten ze proeven van mijn kookkunstjes: sarma, baklava en verschillende broodjes. Ook koken is een vorm van architectuur. ik kook decoratief, het oog moet ook verwend worden.”

wat wil je later bereiken? “na mijn huidige opleiding wil ik een lerarenopleiding doen en daarna wil ik studeren aan de Technische universiteit in Delft. uiteindelijk wil ik alles kunnen ontwerpen wat ik wil.”

OzAN TüRKDOğAN