sobieraj malerkunst by TOMAMI

Galleri Gamlet Ormelet, TjĂ¸me, Norge / Galeria Gamle Ormelet, TjĂ¸me, Norwegia

edyta sobieraj

TILSTEDEVÆRELSE For to år siden i Krakow viste gallerist Dominik Rostworowski meg et stort maleri av Edyta Sobieraj. Hun var representert på en kollektivutstilling med unge billedkunstnere fra akademiet i Krakow. Møtet med dette bildet var innledningen til et givende og inspirerende samarbeid. I Edytas Sobierajs bilder sporer man en umiddelbar aktualitet og tidsånd, samtidig som bildene viser til en lang tradisjon og forankring i det klassiske maleriet. Først og fremst går Edyta Sobieraj til stillebentradisjonen, og til det borgelige interiørmaleriet. Gjenstander som i de klassiske maleriene vitner om forgjengelighet og død, er i Edyta Sobierajs bilder byttet ut med objekter som vitner om hard bruk og levd liv. I Edytas polske bilder finner vi arbeidsredskap, husgeråd, objekter og søppel som tilsynelatente er slengt vilkårlig i bildet. I motsetning til det oppstilte stillebenet, vitner gjenstandene i Sobierajs bilder om et arbeidsliv som pågår i øyeblikket og som skaper en tilstedeværelse i bildet. Tingene har liv, de er i arbeid. Det er som om maleren bare er ute av bildet eller rommet en stund. Og det er gjennom tingene selv – i den veltede skålen, i den gamle ovnen, i jordfargene og det blå kveldslyset – at et særegent poetisk eller lyrisk språk fremtrer. Øst-Europa er i forvandling, i brytningen etter kommunismen inn i EU-landskapet. Maleriet er igjen blitt aktuelt, også som samfunnspolitisk innspill eller ytring. Krakows unge kunstnere har en stolt tradisjon å ta vare på. Det er i denne byen Leonardo da Vincis “Dame med hermelin” henger. De polske malernes utdanning er bygget på møysommelige klassiske studier, og mange av samtidens billedkunstnere blir værende i det fortidige. Edyta Sobieraj gjør også bruk av klassisk penselføring og fargebruk. Bildene er stofflige og gjerne i store formater. Om utgangspunktet er tradisjonelt går hun uredd videre inn i en verden som kan oppleves som ensom og melankolsk. Om dette er en verden av stille ting, er den likevel dramatisk og iscenesatt, gjerne maskulin, røff med røde skjær. I dag er det uten tvil en stor gjenvunnen interesse for maleriet, “the real thing”. Øst-Europas har kommet i fokus som med de unge fra “den nye Leipzig-skolen”. I denne tradisjonen arbeider Edyta Sobieraj med det klassiske maleriet som utgangspunkt for nye uttrykk i en ny tid. Galleri Gamle Ormelet har hatt gleden av å vise malerier av Edyta Sobieraj gjennom to sommerutstillinger. Hun har fått spesielt stor oppmerksomhet og vakt slik interesse at vi fant det naturlig å invitere henne til å være sommerens hovedutstiller på Gamle Ormelet. Dorthe Endresen – Galleri Gamle Ormelet PRESENCE Two years ago, in Krakow, gallery owner Dominik Rostworowski showed me a large painting by Edyta Sobieraj. She was represented at a collective exhibition of young artists from the academy in Krakow. My meeting with this painting was to be the start of rewarding and inspiring cooperation. Edyta Sobieraj’s paintings reflect spontaneity and a contemporary spirit whilst also displaying long traditions and roots in classical art. Primarily she inclines towards the still life tradition and the bourgeois interiors. Objects that in classical art give an impression of mortality and death, are replaced by well-used objects that convey a sensation of life as it is lived. In her Polish paintings we find tools, household utensils, objects and garbage that seem to have been thrown arbitrarily into the picture. In contrast to the arranged layout of a still life, the objects in Sobieraj’s paintings convey the impression of a working life taking place in the here and now, giving them a presence in the picture. Things are alive, work is being done. It seems as if the artist has just left the painting or the room for a little while. A distinctive poetic or lyrical language emerges from the things themselves, the overturned bowl, the old stove, the earth colouring and the blue twilight. East Europe is undergoing transformation, from communism into the EU landscape. Pictorial art has once more become of interest, also as a sociopolitical statement or input. Krakow’s young artists have proud traditions to defend. This is the city in which Leonardo da Vinci’s “Lady with the Ermine” hangs. For Polish artists, training is based on toilsome classical studies and many contemporary pictorial artists stay with the past. Edyta Sobieraj also uses classical brush strokes and colours. Her paintings have substance and are preferably of large size. Her starting point may be traditional, but she fearlessly proceeds into a world that might seem lonely and melancholy. Although it is a still life world, it is nonetheless dramatic and dramatized, somewhat masculine, with a reddish hue. There can be no doubt that a great interest in paintings has reawakened today. Eastern Europe and the young artists from “the new Leipzig school” are in focus. In this tradition Edyta Sobieraj works with classical painting as a starting point for a new form of expression in a new era. Galleri Gamle Ormelet has had the pleasure of showing some of Edyta Sobieraj’s paintings at two summer exhibitions. She attracted much attention and aroused such interest that we found it natural to invite her to be the main exhibitor at Gamle Ormelet this summer. Dorthe Endresen – Galleri Gamle Ormelet

Edyta Sobieraj er født i Warszawa. Hun studerte på ASP – Kunstakademiet i Krakow (malerilinjen) fra 1990 til 1995. I dette året avla hun diplomoppgave med utmerkelse i atelieret til prof. Jan Szancenbach. I 1998 var hun stipendiat ved Ministeriet for Kunst og Kultur. Hun er assistent i malerkunst ved Fakultetet på ASP i atelieret til prof. Adam Brincken. Edyta Sobieraj urodzona w Warszawie. W latach 1990-1995 studia na Wydziale Malarstwa ASP w Krakowie. W 1995 otrzymała dyplom z wyróżnieniem w pracowni prof. Jana Szancenbacha. W 1998 stypendystka Ministerstwa Kultury i Sztuki. Asystentka na Wydziale Malarstwa ASP w Krakowie w prac. prof. Adama Brinckena.

Galleri Gamle Ormelet, TjĂ¸me, Norge / Galeria Gamle Ormelet, TjĂ¸me, Norwegia

edyta sobieraj

Gjenstander og deres verden Edyta Sobieraj arbeider later på mange måter til å være like, det ene ”vokser” frem av det andre. Det kan synes som at deres tone og stoff er kjent. Sobierajs bilder er ikke lette og dekorative. Det finnes mer mørke i dem enn lys. De blir likefullt værende i hukommelsen og minnet hos mange som har sett dem. Hver eneste dag er det så mange inntrykk som daglig farer gjennom våre hoder. Endog de som forblir en stund, går ubemerket bort og forsvinner som om de har aldri vært der før. Jeg tenker ikke bare på fjernsynsbråket som flimrer foran våre øyne, eller på trengselen av informasjon – av ingenting. Av og til ser vi på noe en lengre stund, iblant sogar med oppmerksomhet, men hvorfor ser vi da ikke det vi ser på? Eller på en annen måte: Hva slags opplevelse må til for at naturen, Gud, et annet menneske, kunst... fører oss inn en annen dimensjon? Når orden gjenoppretter kaos og noe gis likevekt og harmoni får livet betydning og mening. Tenker jeg på SKJØNNHETEN? Hva er det? Har oppfatningen av hva som er skjønnhet vært den samme gjennom tidene? Eksisterer skjønnheten i det hele tatt? Allerede for mer enn hundre år siden stilte kunsten, ved å ta avstand fra den klassiske forståelsen av skjønnhet, et likelydende spørsmål. Przedmiot i reszta Jeśli ktoś, młody malarz, przez ponad dziesięć lat upiera się przy swoim malując kilkadziesiąt, kilkaset, płócien. I te, pod jakimś względem wydają się być do siebie podobne, wyrastając następne z poprzednich. Rozpoznawalny, zdaje się, ich ton i materia. Przy czym, nie przykuwają uwagi pośpieszną narracją formy. Nie są lekkie, ani nazbyt miłe. Więcej w nich mroku niż światła. I mimo to ISTNIEJĄ w pamięci i świadomości wielu, którzy je oglądali, to zapewne są JAKIEŚ ku temu powody. Patrzeć, oglądać, niby nie problem. Ileż to atrakcji, wzruszeń i mądrości przelatuje na co dzień przez naszą, skołowaną codziennością, głowę. A potem, nawet te, które zostają w nas na dłużej, niepostrzeżenie odchodzą, znikają jakby nigdy nie istniały. Szkoda ich. Nie myślę tu o przelatującym przed oczami, obrazkowym, telewizyjnym szumie, natłoku informacji – po nic. Przyglądamy się czasem czemuś dłużej, czasem nawet z uwagą, ale dlaczego patrząc najczęściej nie widzimy? Albo inaczej. Jaki rodzaj przeżycia musi stać się naszym udziałem i za sprawą czego się staje, że natura, Bóg, inny człowiek, sztuka i wszystko co dotąd zwyczajne i codzienne, zyskuje w nas inny niż dotąd wymiar? A wtedy, nagle i powoli stajemy się odmienieni, jakby przywróceni do stanu równowagi, harmonii. Bywa, że tylko przed samymi sobą przyznajemy się, że dobrze jest nam w takich chwilach. Tęsknimy do takiego stanu rzeczy, który sprawia, że życie ma dla nas sens. Czy myślę o PIĘKNIE? Czym jest? Tym samym co zawsze i przez wieki? Czy w ogóle istnieje? Sztuka już sto lat temu postawiła przed nami podobnie brzmiące pytania. Stawia je do dziś. Próbując dystansować się od klasycznego rozumienia piękna twierdzi, że nie o to jej w ogóle chodzi. Wzruszać, porywać, wypełniać myślą, formą, która wszystko uniesie, to – jak wielu twierdzi – już nie przestrzeń sztuki. Dziś, jednosezonowy kształt, głośny jak reklamowy slogan, zwarty, prosty jak komunikat, jak znak drogowy. Ma przyciągnąć uwagę i już! Byle natychmiast! Bo za chwilę zjawią się następne, równie ważne. Musi być atrakcją, skandalem musi szokować, bo jak twierdzą kuratorzy życia sztuki, taki jest świat! Mocny i szybki! Ejże!? Tacy właśnie jesteśmy? Wszyscy? Taka jest i taką ma być sztuka? Na chwilę, i z wrzaskiem na ustach, z byle powodu? Z pozą inteligentnej autoironii w słowie i geście? Czyżby? Przecież to nieprawda! 4

Det nittende århundret passerte med store forandringer og den dynamiske sivilisasjonens bevegelser. Facinasjonen over det nye brakte håp, manifester, revolusjoner og fremskritt – både ideologiske og estetiske. Enkelte kunstnere var skeptiske og skremt av bråk og støy og isolerte seg i sine arbeidsværelser blant sine bilder og manuskripter. I det tjuende århundret ble millioner av mennesker forført av store ideer. Ideologiene tilintetgjorde menneskemengder. Alle så på det, men bare de få så det. Men den store kunsten eksisterer også „skjult” og tilsynelatende løsrevet fra de store vendepunktene. Som lukket i seg selv. Det en kunstner har opplevet intenst og ensomt, kan formidles til oss langsomt i en gripende og sikker form. Det blir en universal sannhet. Slike verker har kraft som klok tale, med enkle ord. Det er i en slik sammenheng vi ser Edyta Sobierajs bilder gjennom et kvadrat, et møte mellom to farger, som sinnsbevegelse av taushet. Gjennom å se hele verden i ett ansikt, i en enkel rekvisitt, som et fragment av en helhet. Edyta Sobieraj er maler av vår tids vendepunkter. Hun har bygget opp sitt kunstneriske virke med gjennomtrengende vilje. Hennes bilder – i overvekt stilleben er mer enn møte mellom et par gjenstander og en bakgrunn. Gjenstandene trer Jest rok 2006. I minął już czas pytań o przełom wieku. Zadane jakiś czas temu nie doczekały się odpowiedzi, pogłębionej refleksji. Może nic przełomowego się nie stało. Nie mając do spraw i zjawisk dostatecznego dystansu, łatwiej nam będzie o czymś sądzić gdy popatrzymy na nasz czas, poprzez porównanie go z innym, najbliższym historycznie przełomem. Nie pytajmy każdego w ten sam sposób. Zapytajmy inaczej – poprzez sztukę i spróbujmy odnaleźć tych co takie pytania stawiają. Kończył się wiek dziewiętnasty. Poruszeniem, wielką zmiennością. Dynamicznym ruchem cywilizacyjnym. Jedni, nim zafascynowani, ogarnięci nadzieją nowego, ogłaszali kolejne manifesty, rewolucje i postępy. Ideowe i estetyczne. Drudzy, sceptyczni lub przerażeni tumultem, pozamykali się w sobie, w swoich pracowniach, obrazach, kartkach papieru, w pięcioliniach. Zaczynał się wiek dwudziesty. Miliony ludzi porywały wielkie idee. Wielkie ideologie unicestwiały miliony ludzi. Patrzyli na to wszyscy, niewielu widziało. „Postępowi” w sztuce zaprzeczyli sami dadaiści. Widząc bezskuteczność swojego, anarchistycznego buntu, (to oczywiście wielkie uproszczenie) w podświadomości artysty-człowieka odnaleźli odrębność i indywidualność godną uwagi. Surrealistyczny świat sztuki przypomniał osobność, pojedynczość człowieka. Odnalazł dla nas powód „Krzyku” Muncha i Jego nostalgię „Dziewcząt na moście”. Poza czasem i przestrzenią, muzykę Griega. Ibsenowskie słowa i relacje między nami. Ale także inny i podobny jednocześnie świat jak z Calderona „Wielkiego Teatru Świata”. Świat sztuki Strindberga, potem Becketta. Obrazy Chirico, Delvaux, Magritt`a i wyszeptaną pędzlem samotność Morandiego. Nie odkrywam przed nami niczego nowego. Wielkie osobowości sztuki istnieją „po kryjomu” i niezauważalnie. Na uboczu rewolucji i przełomów. Jakby z pozamykania się w sobie. Dzięki temu to, co w artyście doznane intensywnie i samotnie, dociera do nas powoli, formą dojmująco-przenikliwą. Staje się jakąś, uniwersalną prawdą. Takie dzieła mają siłę mądrego mówienia – zaledwie paroma słowami. Czasem jednym kwadratem. Spotkaniem dwóch barw. Wzruszenia ciszą. Zobaczenia całego świata w jednej twarzy, w pojedynczym rekwizycie w niewielkim kadrze płótna. Więc, być może, w takich obrazach należy szukać pytań, przeczuć, obaw i lęków – o czas – tamten i nasz. Może też tam, właśnie w nich, zawarta jest zapowiedź lub podpowiedź odpowiedzi na pytania o nas samych i o wszystko. 7

gjerne frem med en skarp linje og får plass i en rekke av former som skaper orden i denne verden. De store flatene, nesten geometriske og mettet av maling, møter de mindre gjenstandene. Denne dialogen skaper harmoni fylt med konsentrasjon og stemning. Den forlatte arbeidsplassen eller verkstedet er et tilbakevendende motiv hos Edyta Soberaj. Det er ofte veggen og gulvet som opptar det meste av billedflaten. Det er få gjenstander i bildene, men de tingene som er, rommer en hel historie – kanskje mange historier – kanskje et helt liv. En slitt striesekk er plassert og blir belyst på en slik måte at den fremstår som noe opphøyd. En hverdagslig ting som bringer tankene til slit og arbeid, opphøyes til noe nærmest hellig. Den stygge gamle sekken er ikke stygg lenger – den er vakker. Der den står ”gjennomvætet” av varmt lys, er sekken på samme tid en estetisering av det hverdagslige og en ”fortelling fra virkeligheten”. Uten å fylle bildet med en mengde rekvisitter, får hun sagt det vesentligste – en liten del av virkeligheten forteller hele historien: Vi ser ikke, men fornemmer likevel de slitne arbeidsnevene som har plassert sekken der den står. Vi vet ikke, men vi kan tenke oss at potetene som er blitt båret hjem i nettopp denne sekken, har holdt sulten unna hos fattige bønder. Edyta Sobieraj jest malarzem przełomu naszego czasu. Swój malarski warsztat budowała z uporem i wnikliwie. Jej obrazy, w przewadze martwe natury, kadrowały na ogół coś więcej, niż tylko spotkanie paru przedmiotów i tła. Jakby trochę w myśl powiedzenia, że z daleka widać więcej, oddalała się. Dostrzegając kontekst podłogi i ścian wytężała wzrok, by poszukiwać, gęstą materią – wszystkich głębokości przestrzeni – nasyconej kolorem. Przedmioty, często ledwie dotknięte linią, ostro wskazywały „na miejsce w szeregu” form, które ten świat miały poukładać. Uformować. Duże, niemal geometryczne, ciężkie od malowania płaszczyzny spotykały się z linearnością kreślącą, geometryczny wymiar-kształt mniejszych przedmiotów. Ten dialog budował pełną skupienia i nastroju harmonię. Inne, samotne, własne choć niewielkie miejsce do pracy przynosi w konsekwencji nieco odmienny świat Jej obrazów. Nadal jest ściana i podłoga. Mniej rekwizytów, za to duży format. Blisko, omal na wyciągnięcie ręki zjawia się pojedyncza draperia. Namalowana światłem tak, że pozujący stary worek zdaje się, przesycony światłem, być złotym kobiercem lub... żywą pamięcią. Ten sam wymiar przeistaczania się uzyskują malowane czaszki. Są martwą kością, ale sposób ich namalowania przenosi oglądającego daleko i w głąb. Nawet poza czas i zadumę nad przemijaniem. Elementem porządkującym – myśli, obraz, ten stan rzeczy, będący na granicy istnienia lub innego sensu, jest nadal kompozycja. Powstają poliptyki. Swą symetrią, tryptyki niosą dalsze, następne konteksty. Obrazy w pewien sposób „sakralizują się”. Wisząca draperia, czy oparta o ścianę czaszka stają się świadkami istnienia lub samym Ciałem. Anselm Kiefer, Markus Luperz i zobaczony Berlin sprawiają, że obrazy Edyty Sobieraj uzyskują nowy wymiar. Podziemne korytarze, „podberlińskich” kamienic i piwnic, ich niekończąca się, geometrycznie wykreślana przestrzeń. Załomy i przejścia, betonowe filary i wnęki, resztki schodów donikąd tworzą duszny, wilgotny, klaustrofobiczny klimat labiryntu bez wyjścia. Bez nadziei, gdyby nie parę trudnych do zidentyfikowania, namalowanych światłem, przedmiotów. Mają swój charakter, nie będąc już nawet formą pamięci tego czemu służyły. Są mocne, choć niektóre z nich są jak ze szkła. I światło. W tym miejscu pod ziemią? I bez żarówki? Dlaczego? Po co i czym świecą te resztki? Może są porzuconym, pozostawionym wspomnieniem, na który zawsze powinniśmy natrafić? 8

Når Edyta Soberaj beveger seg ut av arbeidsværelset eller verkstedet og ”forteller” andre historier, benytter hun den samme uttrykksformen: For eksempel kan en hodeskalle berette om et liv, en skjebne, et menneske… Ikke sjelden er disse motivene presentert som triptyker – noe som understreker inntrykket av det sakrale og dramatiske. Triptykene bygger et alter for gjenstandene eller former som oppsto fra dem. Referansen til bl.a. Anselm Kiefer og Markus Lupertz er tydelig i flere av Edyta Soberajs arbeider. Det gjel4

der så vel det kunstneriske uttrykket som valg av mo-

tiv. De karakteristiske ”berlinske” kjellere og bygårder med labyrintaktige underganger uten utgang og trapper som fører ingensteds, skaper en lummer og klaustrofobisk atmosfære. Inntrykket av det forlatte, øde og hjelpeløse, forsterkes ved at det tilsynelatende alltid er regn og tåke i Berlin. I skarp kontrast til de dystre Berlinbildene, er Soberajs billedserie fra Kreta. Teknikken er den samme, men mens Berlin-bildene er tunge, grå og kalde, er dette bilder fylt av sol, vann og dufter.

W kolejnych obrazach, gdy pamięć Berlina osłabła, horyzont obrazów Edyty oddala się. Pojawiają się rozległe pejzaże. Skomponowane z miejskich dachów i nieba. Inne, z piasku, morza i odchodzącej postaci. Są szare, niemal zimne. Malowane w mglisty, wilgotny poranek. Obrazy wakacji i uczuć, których nigdy nie było, lub były nie takie, jakimi są w marzeniach. Powracają obrazy-wnętrza, jakby na przekór kolejnym, wakacyjnym, lecz teraz kreteńskim upałom. Radości ze słońca, wody i z zapachów. Niby na przekór, powstają tam notatki, collage’owe szkice o walorach spełnionego dzieła. Nowy świat i nowe środki wyrazu, swoim kontrastem, stwarzają inne napięcia. Wyrwany, fotograficzny wizerunek przedmiotu, dokładny i określony. Odcięty i umieszczony pośród swobody pędzla i farb. Płaskość papieru i krzyczącej, czystej plamy koloru. Wszystko spotyka się w kolejnych obrazach jak aktorzy, na rozległych planach teatralnej sceny. W rozszerzonej przestrzeni obrazów, czasem poliptyków – przedmioty-resztki, przedmioty-widma już nie stoją na scenie samotne. Przybywa im żółty stołek, drzwi, okno i soczystość czerwieni, błękitu, żółci i litery.

Pojedynczość, istnienie Kilkadziesiąt kameralnych płócien ginących w pracowni pod nogami. Ukrywających się pomiędzy wielkimi. Mają jeden, powtarzający się motyw. Jest nim, lub kiedyś był, ziemniak. Gasł w oczach. Sechł, pokrył się bruzdami. Wyparowało z niego życie. Ale w każdym z obrazów malowany był tak, by żył zawsze. Nie wypchany jak atrapa. Sztucznie odmłodzony i przypudrowany. Malowany dotknięciem pędzla, jakimś czarodziejskim, wewnętrznym światłem, które potrafi dać życie na wieczność, aż po za kres. To ustawiczne życie podkreśla stale zmieniający się kontekst. Płaszczyzna tła jest w tych kilkudziesięciu płótnach za każdym razem inna. Kolorowa, w paski, w kratkę, gładka, lub chropowata materią malarską. Odcięta krawędzią linii lub wykreślonej bryły. Tylko on jest zawsze sobą.

Blant Edyta Sobierajs arbeider finnes en serie små bilder.. De har en enkel potet som et repeterende motiv. Den er inntørket, livet er dampet ut av den. Den er ikke forskjønnet på noen måte, men har fått et magisk indre lys som eviggjør den. Dette vedvarende livet er understreket av en stadig forandret kontekst: Bakgrunnsflaten varierer i hvert enkelt bilde i denne serien: fargerik, stripet, rutet, glatt eller rå. I sine stilleben „påkaller” Edyta Sobieraj en av ba8

rokkens ledende mestere – Zurbarán. Som han setter hun gjenstander i rekke. Hun strekker ut linjene og bygger opp et bilde av sidelyset. Noe forsvinner og noe forblir sterkere enn det noensinne var – later disse bildene til å si. Edyta Sobierajs bilder forteller om ensomhet. I sitt vesen er de en livsallegori. Av og til, blir de vakreste en bønn. Edyta Sobierajs siste bilder er maleriske eventyr der hun henter inspirasjon fra og benytter seg av collageteknikk.

Ziemniak jak jabłko, ogryzek jabłka u Chardin`a. Ktoś jeszcze maluje nadal czaszkę, inny bezustannie muszle. Jeszcze ktoś, błękitną kulę w malarskim błocie, magmie z cząsteczek rozbitego do cna świata. Takie obrazy o samotności. A w istocie swej są alegorią życia. Czasem, te najpiękniejsze stają się modlitwą. Jak te, ustawione jak na linii horyzontu – naczynia, jedno obok drugiego – z martwej natury Zurbarana. W najnowszych, swoich obrazach Edyta Sobieraj świadomie przywołuje Jego świat. Ustawia w szeregu przedmioty. Rozciąga kadr płótna i mocnym, bocznym światłem ostro buduje obraz. Tyle tylko, że tym razem światło pochłania materię, o której niedawnym istnieniu, świadczy jedynie mroczna dziura cienia. Znika coś i coś pozostaje mocniejsze niż kiedykolwiek było – zdają się mówić te obrazy. Malarska przygoda z materią collage’u otworzyła dla najnowszych obrazów Edyty nową przestrzeń. Stały się scenicznymi i jakby wielopostaciowymi. Draperie wiszące od góry, czasem spoza krawędzi obrazu, stają się miarą, geometrią, ładem gdy u dołu rozgrywa się dramat „cichego życia”. Inaczej, niż kiedy spokojnym rytmem, jedna przy drugiej wiszą jak ubrania. Jak martwa kolekcja... wspomnień. Kiedy indziej, budują tryptykiem swoisty ołtarz dla przedmiotów a właściwie dla form, które z nich powstały. Form zarysowanych nawarstwiającym się, laserunkowym poszukiwaniem obecności kształtu, lub pojawiających się dosadnie i kategorycznie. Jak raptowne otwarcie, szczeliną światła czy linią ostrego koloru. Niejako na wylot, przez wszystkie warstwy i przestrzenie płótna. Doświadczenie collage’u otworzyło płaszczyznę Jej obrazów na wielość i różnorodność sposobów malowania. Edyta Sobieraj używa ich jak wytrawny reżyser aktorów. Zna lub przeczuwa rolę dla „postaci” i ich (a może nasz) los.

En ny verden og nye uttrykksmidler skaper andre spenninger og har åpnet nye rom i hennes bilder. Disse bildene er blitt mer sceniske og mangetydige. Vi ser draperier hengende fra toppen, iblant i bildets utkant. I nedre del av bildene foregår det et drama i „stillstanden”. I andre bilder henger klær ved siden av hverandre, som en død samling av minner. Edyta Soberaj mestrer ulike maleriske teknikker, og hun vet å bruke dem – som en erfaren regissør vet å bruke sine skuespillere. Akkurat som regissøren hjelper skuespilleren til å bygge opp en karakter og nå inn til kjernen i rollen, trenger Soberaj inn til kjernen i motivet via den teknikken hun velger.

Obraz Na pierwszym planie, poziomo ustawiona drabina w głębi, u góry dwie ściany. Jedna dalej druga nieco bliżej. Ich ciemne płaszczyzny otwarte są niby oknami, płaszczyznami podzielonymi płaskimi plamami barwnymi. Nie są dziurą, sugerują inną, nie iluzyjną przestrzeń. Pomiędzy, w ciepłym mocnym świetle, stoi po skosie, inna płaszczyzna. Rysuje sobą długi cień. Skos buduje też szarozielona skrzynia. Poruszenie horyzontalnej, statycznej, zastygłej w bezruchu całości, powoduje banalny rekwizyt. Żółte, małe krzesełko i plama koloru. Właściwie, o poplątanej szarości, na którą patrząc, powiedzieć możemy jedynie tyle, że nie wiemy czym jest naprawdę. Lustrzaną taflą kałuży, odbijającą to, co u góry, czy kolejną zagadką istnienia? Ten obraz, to przejmująca scena o oczekiwaniu. Myślę, że całe malarstwo Edyty Sobieraj obraca się w kręgu pytań, pytań podstawowych i zadawanych z wnętrza siebie. Być w kręgu takich obrazów-pytań i odpowiedzi, osobistych i wyjątkowych, nie śpiesznych, bez zgiełku i szumu. Z chwilą daną nam – nie na patrzenie – lecz zobaczenie znajdziemy czas, swój czas. Może kiedyś „Krzyk” straci swą moc rozpaczy, beznadziejnego oczekiwania. Choć sam wiem, że w swej nadziei jestem bardzo naiwnym. Adam Brincken

Adam Brincken

Krakow, mai 2006

Kraków, maj 2006 roku

22 23

1. Tilstedeværelse, olje tek., linen, 150 x 180 cm, 2005/2006

1. Obecność, techn. olej, płótno, 150 x 180 cm, 2005/2006

2. Tilstedeværelse, olje tek., linen, 3 / 180 x 60 cm, 2006

2. Obecność, techn. olej, płótno, 3 / 180 x 60 cm, 2006

3. Interiør, olje tek., linen, 160 x 280 cm, 2005/2006

3. Wnętrze, techn. olej, płótno, 160 x 280 cm, 2005/2006

4. Det stille livet, olje tek., linen, 100 x 130 cm, 2004

4. Ciche życie, techn. olej, płótno, 100 x 130 cm, 2004

5. Det stille livet, olje tek., linen, 60 x 80 cm, 2005/2006

5. Ciche życie, techn. olej, płótno, 60 x 80 cm, 2005/2006

6. Det stille livet, olje tek., linen, 45 x 60 cm, 2005

6. Ciche życie, techn. olej, płótno, 45 x 60 cm, 2005

7. Uten titel, olje tek., linen, 88 x 147,5 cm, 2006

7. Bez tytułu, techn. olej, płótno, 88 x 147,5 cm, 2006

8. Uten titel, olje tek., linen, 20 x 40 cm, 2006

8. Bez tytułu, techn. olej, płótno, 20 x 40 cm, 2006

9. Gjestand, olje tek., linen, 24 x 30 cm, 2006

9. Przedmiot, techn. olej, płótno, 24 x 30 cm, 2006

10. Gjestand, olje tek., linen, 25 x 25 cm, 2006

10. Przedmiot, techn. olej, płótno, 25 x 25 cm, 2006

11. Gjestand, olje tek., linen, 30 x 30 cm, 2006

11. Przedmiot, techn. olej, płótno, 30 x 30 cm, 2006

12. Uten titel, olje tek., linen, 30 x 35 cm, 2005/2006

12. Bez tytułu, techn. olej, płótno, 30 x 35 cm, 2005/2006

13. Gjenstand, olje tek., linen, 30 x 30 cm, 2005/2006

13. Przedmiot, techn. olej, płótno, 30 x 30 cm, 2005/2006

14. Tilstedeværelse, olje tek., linen 150 x 180 cm, 2006

14. Obecność, techn. olej, płótno, 150 x 180 cm, 2006

15. Gjestander, olje tek., linen, 20 x 40 cm, 2006

15. Przedmioty, techn. olej, płótno, 20 x 40 cm, 2006

16. Uten titel, olje tek., linen, 30x35 cm, 2005/2006

16. Bez tytułu, techn. olej, płótno, 30 x 35 cm, 2005/2006

17. Dør, olje tek., linen, 40 x 20 cm, 2006

17. Drzwi, techn. olej, płótno, 40 x 20 cm, 2006

18. Det stille livet, olje tek., linen, 90 x 80 cm, 2005/2006

18. Ciche życie, techn. olej, płótno, 90 x 80 cm, 2005/2006

19. Sammling, olje tek., linen, 170 x 140 cm, 2003/2006

19. Kolekcja, techn. olej, płótno, 170 x 140 cm, 2003/2006

20. Det stille livet, olje tek., linen, 45 x 60 cm, 2005/2006

20. Ciche życie, techn. olej, płótno, 45 x 60 cm, 2005/2006

21. Det stille livet, olje tek., linen, 80 x 95 cm, 2005/2006

21. Ciche życie, techn. olej, płótno, 80 x 95 cm, 2005/2006

22. Det stille livet, olje tek., linen, 50 x 100 cm, 2005/2006

22. Ciche życie, techn. olej, płótno, 50 x 100 cm, 2005/2006

23. Det stille livet, olje tek., linen, 40 x 80 cm, 2005/2006

23. Ciche życie, techn. olej, płótno, 40 x 80 cm, 2005/2006

24. Det stille livet, olje tek., linen, 80 x 100 cm, 2005/2006

24. Ciche życie, techn. olej, płótno, 80 x 100 cm, 2005/2006

25. Det stille livet, olje tek., linen, 50 x 100 cm, 2005/2006

25. Ciche życie, techn. olej, płótno, 50 x 100 cm, 2005/2006

26. Interiør, olje tek., linen, 150 x 180 cm, 2005

26. Wnętrze, techn. olej, płótno, 150 x 180 cm, 2005

27. Uten titel, olje tek., linen, 3 / 50 x 40 cm, 2005/2006

27. Bez tytułu, techn. olej, płótno, 3 / 50 x 40 cm, 2005/2006

28. Interiør, olje tek., linen, 3 / 9 x 100 cm, 2005/2006

28. Wnętrze, techn. olej, płótno, 3 / 90 x 100 cm, 2005/2006

29. Uten titel, olje tek., linen, 3 / 50 x 50 cm, 2005/2006

29. Bez tytułu, techn. olej, płótno, 3 / 50 x 50 cm, 2005/2006

Separatutstillinger: 1995 „Diploma ’95”, Galeria Grota Nobile, Krakow 1997 „Interiørvariasjoner” (med W. Pawlak), Galeria Koło, Gdansk; Maleriutstilling (med A. Rościecha), Galeria Format, Krakow; „Lysets berøring”, Panstwowa Galeria Sztuki (Statens Kunstgalleri) i Legnica, Polen; Dominik Rostworowski Gallery, Krakow 1997 Besirkusmuseum Herzorgsburg Braunau, Østerike; Hermann & Knobbe, Berlin 2000 Galeria Sztuki Wspolczesnej (Galleri av Samtidigkunst), Ostrow Wielkopolski 2001 Galerie Duden, Berlin, Tyskland; Galeria BWA Jatki, Nowy Targ, Polen; Galeria MBWA, Krynica Gorska, Polen; Instytut Kultury Polskiej, München, Tyskland (org. av Dominik Rostworowski Gallery) 2002 Dominik Rostworowski Gallery, Krakow 2005 „Fortelling om unødvendige ting”, NAUTILUS Salon Antykwaryczny, Krakow 2006 „Tilstedeværelse”, Galleri Gamle Ormelet, Tjøme, Norge Kollektivutstillinger: 1993 „West trifftOst”,grafikkutstiling, St. AnnaKapelle,Passau,Tyskland; Kleine Galerie im Rathaus, Landshut, Tyskland; Museum Mitterfels/Bay., Wald, Tyskland 1995 „Diploma ’95”, Galeria Bozeny Marki, Warszawa; „Art-Pol og Stawski Gallery presenterer”, Bruxelles, Belgium 1996 „Jeunne art cracovienne”, Espace Culturel Paul Ricard, Lyon, Frankrike; „Itineraire”, Salong av Samtidigkunst i Paris; „Les ambiences cracoviennes”, Club Mediterrane, Dieulefit, Frankrike; XVI Festival for polsk samtidskunst, Szczecin; Promocje ’96, VI Oversikt over arbeider av landets unges kunstnere, Legnica, Polen; Presentasjon av landets unges kunstnere, Myslenice, Polen; „Krakau zu Weihnachten Geschenkt”, Krakauer Haus, Nürnberg, Tyskland 1997 „Mester og elev”, Krakauer Haus, Nürnberg, Tyskland; „Bielsko Høsten” Galeria BWA, Bielsko-Biala, „Kunstler av Galeria Kolo”, Galeria Kolo, Gdansk 1998 „Vandrende på jorda”, Bunkier Sztuki (Kunstbunker), Paris, Frankrike; XVII Polsk samtidskunstfestival, Szczecin; Egeria ’98, IX Kunst Salong, Galeria Sztuki Wspolczesnej, Ostrow Wielkopolski, Polen 1999 „Landets unges kunstnere” – E. Gepperts Konkurranse, BWA, Wroclaw; „Tilnærmelser”, Galeria ZPAP Sukiennice (org. av Bunkier Sztuki), Krakow

2000 Dominik Rostworski Gallery, Kowno, Litauen; (Nationalmuseet) i Krakow; „Quo vadis Polen”, Austellungsraum Buchsenshausen, Innsbruck, Østerike; „Farbe-Erleben. Aus der Reihe Krakow 2000, Europaische Kulturstadt”, Essen, Tyskland; „Samtale”, Galeria Bayer, Warszawa; „Krakau und weiblicher sicht”, Köln, Tyskland 2001 „10 Artists from Poland”, Kultursenter, Aten, Hellas; „Ansikt”, Galeria Krypta u Pijarow, Krakow; „Skapende veier”, Galeria Sztuki, Legnica 2002 „Great Shot”, Deutches Sport- und Olympia- Museum, Köln, Tyskland; „Erindringers Rom”, Dominik Rostworowski Gallery, Krakow 2003 „Zwischen Abstraktem und Figurativem. Ars Cracovia”, Köln, Tyskland; Salon Sztuki Kaskada (org. av Rostworowski Gallery) 2004 fra syklus „Rektorer og form”, Galeria ASP, Krakow; „Mellom naturen og abstraksjonen”, Château de Saint-Auvent, Frankrike; „Malerei aus Polen”, Price Water House Coopers, Düsseldorf, Tyskland; Sommerutstilling på Gamle Ormelet, Norge. „Don Kichot – en fortolkning i vår tid”, Rostworowski Gallery, Krakow 2005 „13 Malere av Malerkunst Fakultet ved ASP i Krakow”, Galeria av Malerkunst Fakultet ved ASP i Krakow; „Kreta – inspirationer”, NAUTILUS og Rostworowski Gallery, Krakow 2005 Galerie Art Mouse, Joachimstahl, Tyskland 2005 Galleri Gamle Ormelet, Tjøme, Norge 2005 „Don Kichot – en fortolkning i vår tid”, Muzeum im. Stanislaw Wyspianski, Kamienica Szolayskich, Avdelingen til Nationaslmuseet i Krakow 2005 „Don Kichot – en fortolkning i vår tid”, Menoparkas Galerija, Galleri av Kunstlersforening i Kovno, Litauen Stipender og priser: 1993 „West trifftOst”, grafikkstipend ,Landshut,Tyskland 1994 III Pris, „Landskap i samtidig malerkunst”, Palac Sztuki (Kunstpalass), Krakow 1995 I Pris, „Landskap i samtidig malerkunst”, Palac Sztuki, Krakow 1996 Grand Prix, VI Oversikt over arbeider av landets unges kunstnere, Legnica; II Pris, Presentasjon av Krakows unges kunstnere, Myslenice 1997 Utmerkelse, „Bielsko høsten”, BWA, Bielsko-Biala 1998 II Pris, XVII Polsk samtidskunstfestival, Szczecin; Årets verker, Egeria ’98, BWA, Ostrow Wielkopolski; Stipend fra Ministeriet for Kunst og Kultur 1999 Utmerkelse, E. Gepperts konkurranse, BWA, Wroclaw

Wystawy indywidualne: 1995 „Dyplom ’95”, Galeria Grota Nobile, Kraków 1997 „Wersja do wnętrza” (z W. Pawlakiem), Galeria Koło, Gdańsk; „Wystawa malarstwa” (z A. Rościechą), Galeria Format, Kraków; „Dotyk Światła”, Państwowa Galeria Sztuki, Legnica; Dominik Rostworowski Gallery, Kraków 1999 Besirksmuseum Herzorgsburg Braunau, Austria; Herrmann & Knobbe, Berlin 2000 Galeria Sztuki Współczesnej, Ostrów Wielkopolski 2001 Galerie Duden, Berlin, Niemcy; Galeria BWA Jatki, Nowy Targ; Galeria MBWA, Krynica Górska; Instytut Kultury Polskiej, Monachium, Niemcy (org. Dominik Rostworowski Gallery) 2002 Dominik Rostworowski Gallery, Kraków 2005 „Opowieść o rzeczach niepotrzebnych”, NAUTILUS Salon Antykwaryczny, Kraków 2006 „Obecność”, Galeria Gamle Ormelet, Tjøme, Norwegia Wystawy zbiorowe: 1993 West trifft Ost, wystawy grafiki ,St. Anna Kapelle, Passau; Kleine Galerie im Rathaus, Landshut; Museum Mitterfels/ Bay., Wald 1995 „Dyplom `95”, Galeria Bożeny Marki, Warszawa; Art-Pol i Stawski Gallery prezentuje, Bruxelles, Belgia 1996 „Jeunne art cracovienne”, Espace Culturel Paul Ricard, Lyon, Francja; Itineraire, Salon Sztuki Współczesnej w Paryżu, Paryż, Francja Les ambiences cracoviennes, Club Mediterrane, Dieulefit, Francja; „XVI Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego”, Szczecin; Promocje „`96, VI Ogólnopolski Przegląd Malarstwa Młodych”, Legnica; Konfrontacje najmłodszych Artystów Krakowa, Myślenice; Krakau zu Weihnachten Geschenkt, Krakauer Haus, Norymberga, Niemcy 1997 „Mistrz i uczeń”, Krakauer Haus, Norymberga, Niemcy; Bielska Jesień, Galeria BWA, Bielsko-Biała; Artyści Galerii Koło, Galeria Koło, Gdańsk 1998 „Chodząc po ziemi”, Bunkier Sztuki, Paryż, Francja; XVII Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego, Szczecin Egeria`98, „IX Salon Plastyki”, Galeria Sztuki Współczesnej, Ostrów Wielkopolski 1999 Krajowa Wystawa Młodych – Konkurs im. E.Gepperta, BWA, Wrocław; Zbliżenia, Galeria ZPAP Sukiennice (org. Bunkier Sztuki), Kraków 2000 Dominik Rostworowski Gallery, Kowno, Litwa; „Artyści Pedagodzy wobec Wyspiańskiego”, Muzeum Narodowe, Kraków; Quo vadis Polen, Austellungsraum Buchsenhausen, Insbruck, Austria; Farbe – Erleben, Aus der Reihe Kraków 2000, Europaische Kulturstadt, Essen, Niemcy; Rozmowa, Galeria Bayer, Warszawa; Krakau und weiblicher sicht, Kolonia, Niemcy

2001 „10 Artists from Poland”, Centrum Kulturalne, Ateny, Grecja; Twarz, Galeria Krypta u Pijarów, Kraków; Drogi twórcze, Galeria Sztuki, Legnica 2002 Great Shot, Deutsches Sport und Olympia Museum, Kolonia, Niemcy; Przestrzeń wspomnień, Dominik Rostworowski Gallery, Kraków 2003 Zwischen Abstraktem und Figurativem, Ars Cracovia, Kolonia, Niemcy; Salon Sztuki Kaskada (org. Rostworowski Gallery) 2004 z cyklu „Rektorzy i forma”, Galeria ASP, Kraków; „Między naturą a abstrakcją”, Château de Saint-Auvent, Francja; „Malerei aus Polen”, Price Water House Coopers, Düsseldorf, Niemcy; „Don Kichot – współczesna próba interpretacji”, Rostworowski Gallery, Kraków 2005 „13 malarzy Wydziału Malarstwa ASP w Krakowie”, Galeria Wydziału Malarstwa ASP w Krakowie; „Kreta – inspiracje”, wystawa poplenerowa, NAUTILUS i Rostworowski Gallery, Kraków 2005 Galeria Art Mouse, Joachimstahl, Niemcy 2005 Galeria Gamle Ormelet, Tjøme, Norwegia 2005 „Don Kichote – współczesna próba interpretacji”, Muzeum im. Stanisława Wyspiańskiego, Kamienica Szołayskich, Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie 2005 „Don Kichote – współczesna próba interpretacji”, Menoparkas Galerija, Galeria Koweńskiego Związku Artystów Plastyków, Litwa Stypendia i nagrody: 1993 1994 1995 1996

West trifft Ost, stypendium w pracowni grafiki, Landshut, Niemcy III Nagroda, Pejzaż w malarstwie współczesnym, Pałac Sztuki, Kraków I Nagroda, Pejzaż w malarstwie współczesnym, Pałac Sztuki, Kraków Grand Prix, VI Ogólnopolski Przegląd Malarstwa Młodych, Legnica; II Nagroda, Konfrontacje Najmłodszych Artystów Krakowa, Myślenice 1997 Wyróżnienie, Bielska Jesień, BWA, Bielsko-Biała 1998 II Nagroda, XVII Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego, Szczecin; Grand Prix – Dzieło Roku, Egeria`98, BWA, Ostrów Wielkopolski; Stypendium Ministra Kultury i Sztuki 1999 Wyróżnienie, Konkurs im. E. Gepperta, BWA, Wrocław

Galleri Gamle Ormelet, Tjøme, Norge / Galeria Gamle Ormelet, Tjøme, Norwegia Katalogprosjekt, sammensetning og fotografier Projekt katalogu, skład i łamanie, fotografie GRUPA TOMAMI, www.tomami.pl

Galleri Gamlet Ormelet, TjĂ¸me, Norge / Galeria Gamle Ormelet, TjĂ¸me, Norwegia

edyta sobieraj