Economische Kansenkaart 2017 Stadsdeel Zuid by STIPO

Colofon datum: juli 2017 opdrachtgever: stadsdeel Zuid auteurs: Minouche Besters, Mattijs van ‘t Hoff, Sander van der Ham, Sienna Veelders, Hans Karssenberg STIPO. Team voor Stedelijke Ontwikkeling

juli 2017

1 Introductie Met het succes van Amsterdam en de groei van de stad de komende jaren ontstaan nieuwe economische kansen voor stadsdeel Zuid. Deze economische kansenkaart is er op gericht een goede analyse te maken van alle ruimtelijke, beleidsmatige en maatschappelijk economische ontwikkelingen die effect gaan hebben in Zuid, om van daaruit inzichtelijk te maken welke kansen dit biedt voor de verschillende winkelgebieden en handvatten te geven voor realisatie. In deze introductie plaatsen we de ontwikkelingen in het stadsdeel kort in een breder kader, gaan we nader in op de opzet van de kansenkaart en geven we een leeswijzer voor het rapport.

Het succes van Amsterdam “Amsterdam is onlangs uitgeroepen tot de meest aantrekkelijke winkelstad van de Benelux. Wat winkelaanbod en allure betreft doet Amsterdam het beter dan concurrenten als Brussel, Antwerpen, Luxemburg en Rotterdam. Daarbij wordt gekeken naar de groeipotentie van de steden, de kansen en obstakels in de markt, de vitaliteit en aantrekkelijkheid van de steden. De hoofdstad van Nederland biedt veel internationale allure waardoor nationale en internationale retailers, zoals Rituals, Ted Baker, Primark en Hudson’s Bay Company, zich graag willen vestigen. De stad profiteert van een groot aantal toeristen, waar zowel het mainstream- als het luxe segment winkel baat bij heeft.” (Detailhandelsbeleid 2017) Amsterdam zit in de lift. De stad groeit doordat steeds meer jonge professionals naar de stad trekken en gezinnen weer in de stad blijven wonen. Ook het aantal bedrijven in de stad neemt toe door startups en de komst van internationale bedrijven. Deze bedrijvigheid levert banen op en zorgt, mede door de vestiging van de vele buitenlandse medewerkers en hun gezinnen, voor een steeds internationaler karakter van de stad. Ook toeristen en dagjesmensen weten Amsterdam in grote getalen te vinden. De musea en toeristische attracties in de stad vieren hoogtijdagen. Dat heeft een positieve uitwerking op de economie van de stad en het voorzieningenniveau. Tegelijkertijd stuit de drukte in sommige delen van de stad ook op weerstand bij bewoners. Er wordt overlast ervaren, het dagelijkse winkelaanbod wordt op sommige plekken meer een toeristen-aanbod en het straatbeeld verandert. Het succes kent ook schaduwzijden.

De aantrekkingskracht van de stad In een wereld waarin mensen, economieën en kennisontwikkeling zo nauw verbonden zijn, zijn steden de knooppunten waar alles samenkomt. In de economie van ontmoeting en beleving geldt: hoe groter de menselijk maat, hoe beter de stad functioneert. Amsterdam heeft met de binnenstad, grachtengordel en 19e eeuwse stadswijken goede kaarten in handen. Een prettig schaalniveau in een wereldlijke, levendige stad, waar mensen elkaar ontmoeten op straat, tijdens feesten en festivals, in cafés, het park, achter hun laptop in koffietentjes of cowerk-plekken. Je kunt er rustig wonen met volop reuring om de hoek. Er is veel economische bedrijvigheid, kansen op interessant werk en innovatie door de intensieve samenwerking tussen bedrijven, universiteiten, creatieven en startups in netwerken. En Amsterdam staat bekend als een cultureel diverse stad, met een open en tolerant karakter, waar mensen van allerlei pluimage een plek kunnen vinden.

juli 2017

Groei van het centrum De aantrekkelijkheid van de stad vertaalt zich in groei. Er komen in een rap tempo meer mensen wonen. Amsterdam groeit door naar 1 miljoen inwoners in 2050 (O+S, maart 2017). In 2019 overschrijdt het inwonertal het oude record uit 1957 van 872.000 inwoners. In 2030 zullen het er al 936.000 zijn. Aan de randen van de binnenstedelijke ring komen veel nieuwe woningen om deze groei op te vangen. Er wordt flink geïnvesteerd in mobiliteit met de Noord/Zuidlijn en het Zuidasdok. Er ontstaan nieuwe hotspots, zoals de Noordoever van het IJ of in Zuid: de Zuidas en het Olympisch gebied. Het centrumstedelijke woonklimaat breidt uit naar stadsdelen als Westerpark, de Baarsjes en de Pijp. Het is dit woonklimaat dat in trek is bij de nieuwe stedelingen. De komende jaren wordt ook in andere gebieden een centrumstedelijk woonmilieu gecreëerd, vanuit gericht beleid (Stad in Balans, Ruimte voor Economie van Morgen, Detailhandelsbeleid) en vanuit interventies vanuit de markt en de bewoners.

Impact voor Zuid Het stadsdeel Zuid gaat volop mee in deze groei. Het is een van de meeste aantrekkelijke delen van Amsterdam om je te vestigen. Het Museumplein is de bestemming van Amsterdam met de meeste bezoekers en ook het Vondelpark is wereldberoemd. Jonge nieuwe stedelingen worden aangetrokken door de reuring van de Pijp of het mondaine snelle leven op de Zuidas. Er vindt een stille transformatie plaats in de bewonerspopulatie van de vele woonwijken, waar steeds meer gezinnen en jonge singles komen wonen en de bevolking nog internationaler wordt. De bouw van woningen op de Zuidas, de Schinkelzone, Havenstraat, Asscherkwartier en het Amstelgebied, de toevoeging van kantoren op de Zuidas en de opening van de nieuwe metrohaltes bieden extra draagvlak en kansen voor de winkelgebieden in Zuid. Ook ontstaan er interessante mogelijkheden om het stedelijk weefsel te versterken door te verdichten en nieuwe verbindingen te leggen. Deze economische kansenkaart brengt die integraal en samenhangend in beeld. Tegelijkertijd is het van belang alert te zijn op ongewenste neveneffecten van het succes. Vastgoed prijzen van winkels en woningen stijgen, in sommige gebieden heel sterk. Voor winkelgebieden betekent dit dat ambachtelijke winkels, kleine zelfstandigen of startende ondernemers, vaak de smaakmakers, onder druk komen te staan omdat ze de hogere huren niet kunnen betalen. Het wordt lastiger voor minder kapitaalkrachtige mensen om een woning te vinden. Het winkelaanbod wordt voor hen ook kleiner. De diversiteit in inkomensgroepen neemt hierdoor af. Bewoners in de binnenstad geven aan moeite te hebben met het veranderende straatbeeld. Ze voelen zich minder thuis in hun eigen buurtje en ervaren soms ook concrete overlast van de bezoekers. Met het toenemen van de drukte in Zuid is het van belang oog te hebben voor de sociale cohesie in de buurten en de beleving van bewoners. Draagvlak voor de groei en de daarmee gepaarde gaande economische ontwikkeling in de wijk vraagt eigenaarschap en betrokkenheid van bewoners.

Een Economische Kansenkaart voor stadsdeel Zuid De veelheid aan ontwikkelingen in het stadsdeel de komende jaren roept de wens op om tot overzicht te komen. Het doel van de Economische Kansenkaart is in beeld te brengen op welke wijze alle ontwikkelingen op elkaar inspelen, elkaar versterken of ondermijnen. En van daaruit een vertaalslag te maken naar mogelijke interventies, projecten en activiteiten die passen bij de groeispurt die het stadsdeel Zuid, binnen de grootstedelijke context van de metropoolregio, doormaakt. Er ontstaat veel

juli 2017

opportuniteit en een stevige dynamiek, welke om doortastende actie vraagt. Met de Economische Kansenkaart heeft het stadsdeel een instrument in handen om gericht keuzes te maken, menskracht en middelen in te zetten en prioriteiten in de tijd te bepalen. Ruimtelijk gaat het ondermeer over de grote projecten die veel impact gaan hebben, zoals de woningbouwprojecten uit Koers 2025, de opening van de metrostations, de herinrichting van de vervoersstromen in het Zuidasdok, de mogelijke realisatie van nieuwe fietsbruggen en veranderingen in het openbaar vervoer. Verschillende stedelijke beleidskaders worden vernieuwd, zoals het detailhandelsbeleid en het hotelbeleid. Er wordt ook nieuw stedelijk economisch beleid ontwikkeld, zoals Ruimte voor de Economie van Morgen. In de maatschappij verandert ook het nodige. Gebruikers krijgen andere wensen, vertonen ander koopgedrag, zijn op zoek naar beleving en gemak. Belangrijk is te kijken hoe dit alles effect gaat krijgen in de verschillende winkelgebieden in het stadsdeel en wat dat bijvoorbeeld betekent voor de insteek en focus van de gebiedsplannen. Vanuit deze inzichten wordt een richtinggevend kader ontwikkeld dat zowel op het niveau van het stadsdeel mogelijkheid tot afweging in projecten en activiteiten biedt (en dus geld, tijd, middelen) als op een lager schaalniveau: winkelstraat, winkelgebied of buurtje met losse winkels. In de Economische Kansenkaart werken we voor de veertien gebieden waar de ontwikkelingen in de stad mooie kansen bieden of tot actie nopen de mogelijkheden verder uit. We brengen ook een prioritering in tijd aan. Inzet betekent niet meteen inzet door het stadsdeel. In de huidige tijd gaat het om het samenspel van partners in de stad. Van winkelstraatmanagers, bewoners en ondernemers tot ontwikkelaars en vastgoedeigenaren. Oplossingen liggen in vernieuwende samenwerkingen, andere financiële constructies en het aansluiten bij energie en ambities in de stad. Zowel in de opzet van het onderzoek als in het denken over interventies is nadrukkelijk gedacht vanuit partnerschappen in de stad.

Aanpak en afbakening De kaart is ontwikkeld in de periode tussen december 2016 en april 2017. Er zijn interviews gehouden en werksessies georganiseerd met winkelstraatmanagers, lokale ondernemers, ontwikkelaars van gezichtsbepalende locaties en ambtelijke experts. Samen benoemden we de kansen, aanpakken en instrumenten. De kansenkaart is een collectief product.

De Economische Kansenkaart focust op de economische kansen die voortkomen uit de grote ruimtelijke ontwikkelingen in de komende 10 jaar in Zuid. We gaan niet in op de finesses van de veranderende detailhandel, het logistieke vraagstuk (laden en lossen) dat daaraan gekoppeld is of de ontwikkeling van de markten. Voor deze onderwerpen is of los beleid gemaakt (wat we wel hebben

juli 2017

meegenomen) of wordt apart door andere partijen diepgaand onderzoek uitgevoerd. Ook hebben we niet alle losse ruimtelijke plannen in het stadsdeel meegenomen. We hebben ons gericht op de grotere beweging en hoe je deze vertaalt naar de individuele winkelgebieden. De Zuidas valt niet officieel onder de bevoegdheid van het stadsdeel. We hebben het gebied, inclusief de RAI en de jachthavens bij de Nieuwe Meer wel meegenomen in onze ruimtelijke analyse en geven advies mee over de potentie van ontwikkelingen in dit gebied voor het grotere geheel van Zuid.

Leeswijzer Praktisch Ondanks onze wens om een handzaam overzicht te bieden is het toch een behoorlijk lijvig stuk geworden. Voor de lezer die snel de belangrijkste punten wil meenemen raden we aan de hoofdstukken 4 en 5 te lezen. De eerstvolgende drie hoofdstukken Huidige situatie in Zuid, Doorkijk naar de komende 10 jaar en Vijf richtinggevende ankers voor de uitvoering vormen samen het analyse-deel van de kansenkaart. In de laatste twee hoofdstukken Kansen per locatie en Samen aan de slag maken we de vertaling naar het wegingskader en laten we zien hoe je daar voor de verschillende locaties mee kunt werken. Daarnaast zoomen we in de verschillende actoren die een rol spelen bij het verzilveren van de kansen en de instrumenten en methoden die zij hebben om (samen) in actie te komen. Verklarende begrippen placemaking Van een bestaande of nieuwe ruimte een echte plek maken, waar diverse groepen mensen graag willen zijn, met verschillende triggers voor verblijf op verschillende momenten van de dag. Zo’n plek maak je samen met de gebruikers (in brede zin) van de plek en vanuit het perspectief van gebruikers. Interventies zijn niet alleen ruimtelijk, maar ook functioneel en programmatisch. Het gaat ook niet perse om grote ingrepen. Belangrijk is om te sturen op ‘quicker, lighter, cheaper’, waarbij betrokkenen bij de plek zelf een rol kunnen nemen in de uitvoering.

plinten-aanpak Een plinten-aanpak richt zich op de hardware, software en orgware van de plinten in een straat of een gebied. Centraal staat dat de plinten een goede en open fysieke uitstraling hebben (hardware), dat er een goede mix van functies is voor de betreffende doelgroep (software) en dat er een beheerorganisatie is die zorgt voor samenhang, continuïteit en kwaliteitsbewaking (orgware).

profilering Met het versterken van de profilering van een straat, plein of buurt bedoelen we in dit rapport dat het einddoel van de ingreep moet leiden tot een betere uitstraling en beleving van de plek. Middelen om daartoe te komen zijn divers en afhankelijk van de mogelijkheden, wensen en uitgangssituatie. In het uiterste geval vraagt het de herinrichting van een straat, maar het kan ook gaan over de toevoeging van een aantal kiosken, toestaan van gevelterrasjes en toevoegen van wat fleurig groen. Of over het organiseren van aansprekende programmering, of het aanpassen van het parkeerbeleid. (Zie ook quicker, lighter, cheaper bij placemaking).

juli 2017

stadsstraten Stadsstraten zijn straten die zowel een belangrijke verkeers-, verblijfs- èn voorzieningenfunctie hebben in het stedelijk netwerk. Het zijn straten voor zowel voetganger en fiets als OV en auto. Vaak zijn ze breder dan de omliggende straten. Stadsstraten verbinden op wijkniveau verschillende buurten aan elkaar. Ze zijn belangrijk voor de woonkwaliteit van bewoners, omdat daar de meest cruciale winkels zijn gevestigd voor de dagelijkse boodschappen. Tevens tref je er vaak de kleine stedelijke bedrijvigheid, zoals de loodgieter, garage, copyshops en maatschappelijke en/of zorgvoorzieningen als huisarts en fysio (actief ruimte voor maken, zie: Ruimte voor de Economie van Morgen). Naast bereikbaarheid per auto, tram, metro of fiets is een goed voetgangers klimaat essentieel voor een prettige sfeer en goed gebruik van de stadsstraat. stedelijkheid (stedelijk woonmilieu) Bij stedelijkheid of een stedelijk woonmilieu gaat het om gelaagdheid, diversiteit en ontmoeting. Een menging van wonen, werken, winkelen, horeca en programmering. En ook, diversiteit in aanbod voor verschillende doelgroepen, die elkaar ontmoeten in de publieke ruimte. Deze mix van functies, mensen en publieke ruimte is wat een stedelijk gebied aantrekkelijk (en soms spannend of schurend) maakt en waar mensen die in de stad wonen, werken of verblijven naar op zoek zijn. Het centrum stedelijk gebied van Amsterdam biedt daarin mooie stedelijke kwaliteit vanuit het adagio (relatief) rustig wonen met reuring om de hoek. Die kwaliteit verspreidt zich steeds meer naar de woonbuurten van de stad.

juli 2017

2. De huidige situatie in Zuid Voordat we naar de toekomstige ontwikkelingen kijken brengen we eerst de bestaande situatie in kaart. Op de kaart zien we de economische activiteiten in het stadsdeel: winkelgebieden, horeca, kantoorlocaties, bedrijventerreinen en onderwijs en zorg. Los van de Oude Pijp, dat het karakter heeft van een gemengde buurt, zien we op de meeste plekken de functies duidelijk zijn geconcentreerd in bepaalde centra of langs de stadsstraten.

Op de volgende pagina’s zoomen we in op de verschillende gebieden in Zuid. We hebben daarbij de drie hoofdgebieden iets specifieker verdeeld: Oud Zuid, De Pijp, Rivierenbuurt, Zuidas en Buitenveldert. Naast de ruimtelijk economische beschrijving besteden we aandacht aan de bewoners, de ondernemers en toeristen in het gebied. .

juli 2017

OUD-ZUID Museumkwartier, Willemsparkbuurt, Apollobuurt, Stadionbuurt, Schinkelbuurt, Hoofddorpleinbuurt. 55.000 inwoners 33.000 werkzame personen 45.000 € gemiddeld jaarinkomen Er wonen vooral: ● ● ●

welgestelde gezinnen en ouderen (Willemsparkbuurt, Museumkwartier, Apollobuurt) expats met grotere beurs (Willemsparkbuurt, Museumkwartier) mix van nieuwe stedeling / jonge gezinnen en oudere buurtbewoners (Schinkelbuurt, Hoofddorppleinbuurt)

Organisatiegraad ondernemers ● ●

KVO: Hoofddorpplein, Amstelveenseweg, Marathonweg, Cornelis Schuyt, Beethovenstraat, verkenning Stadionplein BIZ: Museumkwartier, Cornelis Schuyt, Beethovenstraat, Hoofddorpplein

juli 2017

Algemeen Oud-Zuid bestaat uit diverse buurten, die onderling veel van elkaar verschillen: in gebruikers, activiteiten, bouwstijl en ruimtelijke opzet. Het Museumplein is een sterke culturele trekker met winkels in de aanpalende gebieden (o.a. P.C. Hooftstraat) waar veel dagjesmensen en toeristen op af komen. De naastgelegen buurten, zoals de Willemsparkbuurt en Apollobuurt zijn daarentegen relatief rustige buurten met statige panden voor woningen en kantoren in het hoge marktsegment en enkele winkelstraten. De Stadionbuurt, Schinkelbuurt en Hoofddorpplein-buurt zijn buurten in ontwikkeling. In deze buurten zullen de gebruikers naar verwachting de komende jaren sterk gaan veranderen. Aan de westkant langs de Schinkel zijn van oudsher bedrijventerreinen gelegen.. Hier was veel stedelijke bedrijvigheid te vinden. De afgelopen jaren hebben ook veel creatieve bedrijven zich hier gevestigd. Dit gebied zal de komende jaren door de toenemende woningbehoefte verder in transformatie komen. Bewoners Oud-Zuid kent een grote diversiteit aan woontypes, zowel in hoge dichtheid met stedelijke straten als grotere stadswoningen aan weidse lanen. Er wonen relatief veel ouderen, die er ook al een groot deel van hun leven wonen. Er zijn ook (steeds meer) kinderrijke buurten met jonge gezinnen. In de Stadionbuurt en Hoofddorppleinbuurt neemt het aantal nieuwe stedelingen de afgelopen jaren toe, jonge professionals die tijdens of na hun studie naar de stad verhuizen. Er wonen ook relatief veel mensen uit Groot-Brittannië, de VS, Japan en India: expats die worden aangetrokken door de uitstraling en de voorzieningen in het Museumkwartier en de Willemsparkbuurt. Ondernemers Oud-Zuid heeft een gezond economisch klimaat. Er is een sterk op cultuur en toerisme gericht ondernemerschap (Museumkwartier incl. PC Hooftstraat), met daaraan ondersteunende horeca. Het Museumkwartier heeft een krachtige BIZ, waarin een vergaande samenwerking is ontstaan tussen ondernemers en culturele instellingen. In de buurten ten zuiden van het Vondelpark tref je een hoge concentratie aan advocaten, notarissen en kantoren, vanwege de status en uitstraling van de buurt. Dit vertaalt zich ook naar een ander type horeca in deze buurten. Meer recent ontwikkelt de omgeving rond het Olympisch Stadion zich tot een nieuw voorzieningencentrum in de stad, onder andere met de nieuwe bebouwing op het Stadionplein en de transformatie van de Citroën gebouwen. Tussen de grotere clusters van het Museumplein en het Stadionplein vind je meerdere buurtgerichte winkelconcentraties langs straten. Veelal met een profiel en identiteit die aansluit bij de doelgroep in de buurt, zoals de Cornelis Schuyt en Beethovenstraat. De recent opgerichte BIZ in de Beethovenstraat ondersteunt bij nieuwe ondernemerskansen en innovaties (o.a. digital lab). Winkelgebieden als de Zeilstraat, Van Baerlestraat, Roelof Hartstraat hebben nog te weinig een eigen profiel en ondervinden ook last van ruimtelijke omstandigheden door de ligging aan doorgaande verkeerswegen. Toeristen Oud-Zuid heeft na Amsterdam Centrum het hoogste aantal toeristische overnachtingen per jaar (ruim 1,5 miljoen), merendeels in hotels rondom het Museumkwartier. Het Museumkwartier is de grootste toeristische en culturele trekker van Nederland, met de concentratie van drie grote musea en het Concertgebouw. Het gebied trekt 5 miljoen bezoekers per jaar zowel vanuit de regio, uit Nederland, als uit het buitenland. Veel voorzieningen in de buurt zijn mede gericht op bezoekers, zowel restaurants voor bezoekers aan het Concertgebouw, als de flagshipstores in de PC Hooftstraat die vooral zijn gericht op de vermogende bezoeker maar ook minder gefortuneerde ‘window-shoppers’ trekt. Bezoekers aan het Museumkwartier vinden nog niet vanzelf hun weg naar de omliggende buurten. Er zijn vooral bezoekersstromen van en naar Vondelpark / Leidseplein, Spiegelkwartier, en de Oude Pijp en minder naar de buurten in het zuiden en westen van het stadsdeel.

juli 2017

DE PIJP Oude Pijp, Nieuwe Pijp, Zuid-Pijp 35.000 inwoners 12.000 werkzame personen 27.300 € gemiddeld jaarinkomen Er wonen vooral: ● ● ●

nieuwe stedelingen: hoog-opgeleid, vaak nog kleine beurs expats met relatief kleine beurs (Oude & Nieuwe Pijp) grote groep niet-westerse allochtonen (Zuid-Pijp)

Organisatiegraad ondernemers ● ●

KVO: Albert Cuyp, Ceintuurbaan, Ferdinand Bol, Van Woustraat BIZ: Albert Cuypstraat, Ceintuurbaan, Ferdinand Bolstraat, Van der Helstplein, Van Woustraat

Je vindt er vooral winkels, horeca, ambachtelijke bedrijven, buurtbedrijven.

juli 2017

Algemeen De Pijp bestaat uit drie buurten: de Oude Pijp, de Nieuwe Pijp en de Zuid Pijp (inclusief de Diamantbuurt). De Oude Pijp en in mindere mate de Nieuwe Pijp, zijn van oudsher een typische gemengde Amsterdamse stadswijken, waar wonen, werken en verblijven in dezelfde straten en panden samengaat. Met name de Oude Pijp biedt een aaneengesloten netwerk van stadsstraten en zijstraten, met een mix van winkels, horeca en kleinere bedrijfjes gemengd met wonen. Dit leidt tot een aantrekkelijk dwaalmilieu waar veel bezoekers op afkomen. Tegelijkertijd is er vooral in de zijstraten en aan de pleintjes ook nog volop bedrijvigheid te vinden, zoals garages, fietsenmakers en drukkerijen. Het gemengde economische karakter van de wijk zorgt voor een verscheidenheid in werkgelegenheid: van kennis-georiënteerde start-ups, adviseurs en ZZP-ers tot kunde-georiënteerde monteurs en ambachtslieden, alsmede dienstverlenende banen in de horeca. De vastgoeddruk in de wijk zorgt dat met name maakbedrijven (die vaak extensief zijn in hun ruimtegebruik) het minder makkelijk hebben om een locatie te vinden of te kunnen betalen. De huurprijzen de afgelopen jaren zijn flink gestegen, met name in en om de Ferdinand Bolstraat (in 2016 met 17%) - deels door anticipatie op de opening van de Noord/Zuidlijn. Hierdoor ontstaat een risico dat de diversiteit aan kleine en ambachtelijke ondernemers langzaam verdwijnt, doordat de huurprijzen alleen te betalen zijn door horeca en/of winkelketens. De Zuid-Pijp wordt gekenmerkt door de woningbouw uit de jaren ‘20 tot ‘40 (Berlage / Amsterdamse School), met name het corporatiebezit. Er is minder ruimte voor ondernemers in de woonstraat. De concentratie van winkels loopt langs de Noord-Zuid-straten (Ferdinand Bol, Van Woustraat) richting de Rivierenbuurt. Bewoners In de Pijp is een doorgangsgebied voor 20-ers en 30-ers. Voor een groot deel zijn dit nieuwe stedelingen, die na hun 18e of na hun studie naar Amsterdam verhuizen en weer verhuizen wanneer er een gezin wordt gesticht. De buurt is ook aantrekkelijk voor jonge expats. Zij zijn op zoek naar de reuring van de stadswijk. Tegelijkertijd zijn er ook delen van de wijk (met name de Zuid-Pijp), met een hoge concentratie sociale woningbouw waar het bestedingsniveau substantieel lager is. Ondernemers De Pijp is een economisch gezond gebied. Er is weinig leegstand en veel economische potentie. Het gaat op sommige plekken, zoals de Ferdinand Bolstraat, zo goed dat de druk op de bestaande winkelpanden en werkruimtes leidt tot grote stijgingen van huurprijzen. De ondernemers in de Pijp zijn goed georganiseerd. Vrijwel alle winkelstraten in de Pijp (Ferdinand Bolstraat, Ceintuurbaan, Albert Cuypstraat, van Woustraat, Gerard Doustraat) zijn een BIZ. De marktkooplieden van de Albert Cuyp hebben zich georganiseerd in een ondernemersvereniging en andere winkelstraten werken samen onder het KVO. In de Pijp wonen en werken verder veel ZZP-ers. Zij maken gebruik van de vele werkplekken in koffietentjes en co-werkruimtes (third places). Toeristen De Pijp trekt een dagelijkse stroom aan toeristen en dagjesmensen, die afkomen op de Albert Cuypmarkt, de Heineken-experience, de sfeer van de buurt en de horeca in het gebied. De Albert Cuypmarkt trekt dagelijks ruim 15.000 bezoekers. De buurt is ook populair omdat het een Amsterdamse stadswijk is met een grote eigenheid. De afgelopen jaren heeft de toename van het toerisme geleid tot een verandering van voorzieningen in de wijk: meer horeca en minder buurtvoorzieningen. De primaire doelgroep voor ondernemers verschuift daarmee.

juli 2017

RIVIERENBUURT Scheldebuurt, IJsselbuurt, Rijnbuurt 30.000 inwoners 8.000 werkzame personen 31.300 € gemiddeld jaarinkomen Er wonen vooral: ● ● ●

gemengd populatie: jonge gezinnen, ouderen, allochtonen hoogopgeleide, rijkere gezinnen (Scheldebuurt) laagopgeleide mensen, minima (IJsselbuurt, Rijnbuurt)

Organisatiegraad ondernemers ● ●

KVO: Scheldestraat, Europaplein BIZ: Rijnstraat

Je vindt er naast de RAI winkels, persoonlijke dienstverleners en verschillende kantoorpanden.

juli 2017

Algemeen De Scheldebuurt, IJsselbuurt en Rijnbuurt zijn onderdeel van het monumentale stedenbouwkundige plan van Berlage voor Amsterdam-Zuid en waren in tegenstelling tot de gemengde stadswijken in de Oude Pijp bedoeld als woonbuurt. De buurten kenmerken zich door de rustige woonbuurten met daartussen de grotere verkeersstraten zoals het Europaplein, de Scheldestraat, Vrijheidslaan en Rooseveltlaan. In de Veluwebuurt (tegenover de RAI en tegen de zuidelijke rand van het stadsdeel aan) is de afgelopen jaren veel veranderd. Met het oog op de ontwikkelingen op de Zuidas zijn hier scholen, een hotel en allerlei voorzieningen bijgekomen. De nieuwbouwontwikkelingen in dit gebied zijn aanzienlijk. In de Berlage opzet vond werken vooral buiten de wijk plaats, alleen voor detailhandel en zorg en onderwijs was er ruimte in de plannen opgenomen. Deze opzet is nog steeds terug te vinden: vooral langs de drie hoofdstraten in Noord-Zuid richting (Scheldestraat, Maasstraat en Rijnstraat) zijn de winkels te vinden. In de wijk is incidenteel ruimte voor zorg en kleine kantoren. In de woonbuurt zijn ook kleinere bedrijven aan huis te vinden voor zzp-ers, maar dit zijn geen officiële werkruimtes. Aan de rand van de wijken staan een aantal grotere complexen zoals Rivierstaete en natuurlijk het RAI-complex (onderdeel van de Zuidas). Als organisator van grote beurzen heeft de RAI grote invloed op de wijk. De grote bezoekersaantallen zorgen voor draagvlak voor voorzieningen in de wijk. Denk aan horeca, maar ook mobiliteit. Daarnaast draagt de RAI bij aan het internationale profiel van Amsterdam, met internationale congressen en bezoekers. Veel zakelijke bezoekers blijven langer in de stad of komen later nog een keer terug om de stad te bekijken. Schaduwzijde is de overlast van auto’s die bewoners een aantal keer per jaar ervaren. Bewoners In de Rijn- en IJsselbuurt zijn de woningen kleiner en wonen relatief veel mensen met een lager inkomen (onder het gemiddeld inkomen voor stadsdeel Zuid). Corporaties hebben in deze buurten veel bezit. In de Scheldebuurt is dat minimaal. Daar zijn de woningen groter, de bewoners vaker hoogopgeleid en ligt het inkomen boven het gemiddelde voor stadsdeel Zuid. Ondernemers In het algemeen is de Rivierenbuurt een economisch gezond gebied. In de Scheldebuurt gaat het goed: de Scheldestraat profiteert van de bezoekers van de RAI. Ook de ondernemers in de Maasstraat hebben voldoende klanten, veelal uit de directe woonomgeving. Hetzelfde buurtgericht aanbod zien we op het noordelijk deel van de Rijnstraat, waar er weinig leegstand is. Het zuidelijk deel van de Rijnstraat loopt nog moeizaam. Er staan her en der panden leeg - onder andere door het faillissement van de grote elektronicawinkel RAF. Ook vind je in dit deel van de straat een aantal ‘ongewenste ondernemingen’, zoals massagesalons. Met het instellen van de Freezone Rijnstraat komt er nieuwe energie in de straat: in de Freezone zijn de regels versoepeld zodat het voor een ondernemer eenvoudiger is zich er te vestigen en creatieve en innovatieve ideeën uit te voeren. De eerste resultaten hiervan zijn inmiddels zichtbaar. Toeristen Toeristen in de Rivierenbuurt zijn vooral de zakelijke bezoekers van de RAI. Jaarlijks trekken de evenementen en congressen ruim 1,5 miljoen bezoekers. Bezoekers maken gebruik van de restaurants en cafés in de Scheldestraat en verderop in de Pijp (o.a. het Okura-hotel). Met de uitbreiding van de Zuidas en de ontwikkelplannen van de RAI zal dit gaan groeien, onder andere door de komst van het nieuwe nhow hotel naast de Zuidas. De Rivierenbuurt zou echter nog beter kunnen profiteren van deze grote stroom bezoekers.

juli 2017

BUITENVELDERT Buitenveldert-West, Buitenveldert-Oost, Prinses Irenebuurt 21.500 inwoners 9.500 werkzame personen 35.000 € gemiddeld jaarinkomen Er wonen vooral: ● ● ● ●

welgestelde middenklasse en ouderen ruimte zoekende (expat) gezinnen een grote joodse gemeenschap een grote aziatische gemeenschap (waaronder veel expats)

Organisatiegraad ondernemers ● ●

KVO: Gelderlandplein, Kastelenstraat, Rooswijck BIZ: Gelderlandplein

Je vindt er vooral winkels, kantoren, diensten, zorg.

juli 2017

Algemeen Buitenveldert is een ruim opgezette wijk, volgens de principe van het modernisme, waarbij de functies zijn gescheiden: wonen, werken, groen en detailhandel hebben hun eigen plek gekregen. Dit is vooral terug te vinden in de opzet van de winkelcentra: een centraal winkelcentrum voor de hele wijk (Gelderlandplein) en losstaande kleinere buurtwinkelcentra (Rooswijck en Kastelenstraat) en buurtstrips. Alleen langs de A.J. Ernstraat is er sprake van een straat met winkelplinten. Langs de Van Boshuizenstraat zijn de plinten van sommige drive-in-woningen getransformeerd tot werkruimtes. Op enkele plekken hebben de flats van Buitenveldert een laag met kantoren op de 1e en/of 2e verdieping. Bewoners In Buitenveldert woont een relatief grote groep 65-plussers. De vergrijzing in Buitenveldert is de afgelopen jaren echter minder hard toegenomen dan het Amsterdamse gemiddelde, omdat de vrijkomende woningen van de oudere oorspronkelijke bewoners weer door jonge gezinnen worden gevuld. Daarnaast wonen ook veel VU studenten in Buitenveldert. Verder is de aanwezigheid van diverse culturele gemeenschappen opvallend, zoals de Joodse en Aziatische (Japans, Koreaans, Indiaas), waarbij de laatste gemeenschap vooral bestaat uit expats die werken voor aziatische bedrijven op Schiphol en de Zuidas. Een groot deel van deze gemeenschappen woont ook in Amstelveen, maar winkelt in Buitenveldert waar veel gespecialiseerde voorzieningen en detailhandel is. Ondernemers De grote economische clusters liggen (organisatorisch) net buiten Buitenveldert (Zuidas, RAI, VU en VUmc). In Buitenveldert zelf zijn ondernemers vooral winkeliers en kleinere zelfstandigen en bureaus (kantoren en bedrijven). De hoeveelheid horeca is in vergelijking met de rest van het stadsdeel klein. De grootste concentratie aan winkels vind je in het winkelcentrum Gelderlandplein. Dit winkelcentrum is eigendom en beheer van de Kroonenberg Groep, die ook zorgt voor marketing en investeringen in het centrum. Vanwege bereikbaarheid en aanbod is het winkelcentrum ook in trek buiten Buitenveldert. Er is vrijwel geen sprake is van (langdurige) leegstand. Op het Gelderlandplein zijn de ondernemers verplicht verenigd in een winkeliersvereniging. De overig winkelconcentraties in Buitenveldert zijn buurt- of gemeenschapsgericht. Met name de winkels in de Kastelenstraat hebben een gespecialiseerd aanbod gericht op de verschillende internationale communities in Buitenveldert en Amstelveen. De huurprijzen zijn er laag. Toch is er in de Kastelenstraat en winkelcentrum Rooswijck met regelmaat sprake van langdurig leegstand. De winkelgebieden in Buitenveldert zijn onderling niet goed verbonden, waardoor ze niet van elkaar profiteren. Vooral de enkelzijdige winkelstraten zonder aanloop, zoals de A.J. Ernststraat, hebben weinig aantrekkingskracht. De ondernemers in de winkelconcentraties zijn nog niet sterk georganiseerd. Wel is er een KVO in de Kastelenstraat en Rooswijck. Toeristen Het aanbod voor bezoekers is in Buitenveldert klein. Er is weinig specifiek aanbod of programma gericht op toeristen en ook de woonbuurten zelf zijn niet uitgesproken van karakter. Het Amsterdamse Bos (grotendeels in gemeente Amstelveen gelegen) trekt jaarlijks wel ongeveer 6 miljoen bezoekers, vooral uit Amsterdam en omgeving. Door het jaar heen worden er diverse evenementen gehouden, waaronder vele muziekfestivals, het Amsterdamse Bostheater en roei- evenementen op de Bosbaan. Naast het Amsterdamse Bos zijn er in Buitenveldert op het gebied van recreatie en sport nog andere bijzondere plekken zoals het Amstelpark (voormalige Floriade-locatie) en de sportparken en jachthaven aan de Nieuwe Meer. Deze plekken richten zich nog niet op (internationale) toeristen en bezoekers, en ze worden vanuit stadspromotie ook vaak vergeten.

juli 2017

ZUIDAS 2.500 inwoners 40.000 werkzame personen 46.600 € gemiddeld jaarinkomen Er wonen vooral: ● ● ●

welgestelde (oudere) middenklasse nieuwe stedeling: hoogopgeleid, werkt op de Zuidas internationale urban expat community

Organisatiegraad ondernemers ● ●

KVO: ja BIZ: nee (wel via Hello Zuidas ed)

Je vindt er vooral kantoren, hotels en horeca, onderwijs, zorg en congresfaciliteiten.

juli 2017

Algemeen De Zuidas is dé internationale kantorenlocatie van Amsterdam, waar vooral in de (financiële) dienstverlening gespecialiseerde bedrijven en hoofdkantoren zich vestigen. Het gebied bestaat uit een drietal grootschalige kantorenclusters: in het kerngebied rondom station Zuid en het WTC, aan de westzijde langs de Amstelveenseweg, en aan de oostzijde nabij station RAI. Daarnaast zijn nog 2 grootschalige clusters te vinden: het RAI-complex op de rand met de Rivierenbuurt, en het complex van de VU/VUmc. Momenteel zijn deze 5 clusters nog niet goed verbonden en ook de aansluiting op de aanliggende gebieden in onder andere Buitenveldert, de Rivierenbuurt, en Apollobuurt is nog niet optimaal. In de plannen voor de Zuidas-ontwikkeling wordt gekeken hoe het Zuidas-gebied zowel intern als extern beter kan worden verbonden, en daarmee meer uitwisseling mogelijk te maken. De Zuidas is zakelijk het tweede centrum van Amsterdam. Er werken dagelijks 40.000 mensen. Er wonen op dit moment 2.500 mensen. Voorzieningen in het gebied zijn vooral gericht op werknemers, met openingstijden vooral overdag en doordeweeks. Tegelijkertijd ontwikkelt het gebied zich door de toevoeging van woningen, de nabijheid van de VU / VUmc, en komst van andere programma’s meer tot een gemengd stedelijk gebied. Bewoners Op dit moment is de groep bewoners op de Zuidas nog klein. Deze groep heeft een internationaal karakter, vooral uit landen als Groot-Brittannië, de VS, Japan, China, India en Rusland. Maar ook welgestelde stellen uit Amsterdam en daarbuiten vestigen zich er, naast nieuwkomers op de woningmarkt zoals studenten. De woningen op de Zuidas zijn deels grotere koopappartementen naast kleinere appartementen en studentenwoningen. Meer recent zijn er ook huurwoningen gebouwd met huren rond de toeslaggrens. De komende jaren zal het aantal woningen en daarmee bewoners op de Zuidas toenemen. Ondernemers De samenstelling van bewoners en werkzame personen op de Zuidas is terug te zien in de MKB-ondernemingen die zich er vestigen. Het zijn met name ondernemers die zich richten op de werknemers in de zakelijke dienstverlening, zakelijke bezoekers en studenten: veel horecagelegenheden voor lunch of borrel, sommigen voor diner. Daarnaast is er ook een aanbod aan beautysalons, kleermakers en een aantal kledingwinkels. Langzaamaan vestigen zich er ook ondernemers die zich richten op de mensen die op de Zuidas wonen, zoals meubelwinkels. Het zijn juist ondernemers die zich in de plint vestigen en daarmee de levendigheid op straat versterken, ook geholpen door de inspanningen van actief plintenmanagement vanuit de gemeente en gebiedsorganisatie Hello Zuidas. Toeristen Toeristen op de Zuidas komen vooral voor de nieuwe (zakelijke) hotels in het gebied, ook vanwege de gunstige ligging ten opzichte van luchthaven Schiphol. Het gebied zelf heeft, behalve voor wie interesse heeft in moderne architectuur, nog weinig attracties. Ook de voorzieningen in de Zuidas zijn vooral gericht op de werknemers en zakelijke bezoekers, en bieden weinig (avond en weekend) aanbod voor toeristische bezoekers uit binnen- of buitenland. Alleen de RAI trekt natuurlijk veel bezoekers voor specifieke evenementen (zie ook Rivierenbuurt).

juli 2017

3. Doorkijk naar de komende 10 jaar Nu we een helder beeld hebben van de bestaande situatie kunnen we vooruit gaan kijken naar de ruimtelijke ingrepen, beleidsplannen en maatschappelijke ontwikkelingen die het stadsdeel gaan raken. Het hoofdstuk is onderverdeeld in 3 delen:

a. Ruimtelijke ontwikkelingen ● ● ● ● ● ● ●

Stadsdeel breed: Structuurvisie 2040, Koers 2025 en Visie Stadsstraten. de Pijp: Herinrichting Ferdinand Bolstraat, metrostation De Pijp, Willibrordusplein-garage, Herinrichting Van Woustraat, Asscherkwartier de Rivierenbuurt: metrostation Europaplein, de RAI Oud-Zuid: Albert Cuyp-garage / Herinrichting Hobbemakade, Havenstraatgebied, Herinrichting Amstelveenseweg, Stadionkwartier / IJsbaanpad, De Lairessetraat/Cornelis Krusemanstraat Zuidas Buitenveldert: Amstelpark, Gijsbrecht van Aemstelpark, Willem van Weldammelaan, OV-ontwikkelingen overzichtskaart ruimtelijk economische dynamiek in 2017 en 2025.

b. Relevant economisch beleid ● ● ● ●

Ruimte voor de Economie van Morgen Sturen op een divers winkelgebied Detailhandelsbeleid Hotelbeleid

c. Maatschappelijk economische ontwikkelingen ● ● ● ●

bevolkingssamenstelling woonwensen winkelbehoeften de collectieve economie

juli 2017

A. Ruimtelijke ontwikkelingen Op onderstaande overzichtskaart staan de ruimtelijke plannen, projecten en ontwikkelingen in en direct grenzend aan Amsterdam Zuid.

1. STRUCTUURVISIE 2040 Amsterdam ontwikkelt zich verder als kernstad van een internationaal concurrerende, duurzame, Europese metropool in 2040. In de structuurvisie (vastgesteld in 2011) zijn de ruimtelijke ambities van de stad vastgelegd, uitgaand van vier grote bewegingen die al zichtbaar zijn. Drie van deze bewegingen zijn bepalend voor de ontwikkelingen in stadsdeel Zuid de komende jaren: 1. Het centrum wordt groter Bijna alle buurten binnen de Ring A10 hebben inmiddels centrumstedelijke trekken. Wonen binnen de Ring is zeer gewild, de parken in het gebied trekken steeds meer publiek en voor creatieve en kennis bedrijven is dit gebied de vestigingsplek bij uitstek. Deze 'grote beweging' komt voort uit de enorme magneetwerking van het hart van Amsterdam op talloze mensen, ondernemingen en instellingen. Door de schaarse ruimte is men echter genoodzaakt om het niet alleen in de binnenstad te zoeken: eerst in de 19e-eeuwse wijken grenzend aan de binnenstad, daarna in de gordel '20-'40 daaromheen, en nu breidt het centrummilieu zich uit over het IJ en richting de Zuidas.

juli 2017

2. Groen wordt belangrijker Amsterdam wordt omgeven door een zeer divers landschap, het zogenaamde metropolitane landschap. Dit dringt ver de stad in via groene scheggen. Deze natuurgebieden verhogen de aantrekkingskracht van de stad en bieden de mogelijkheid om binnen bestaand stedelijk gebied te verdichten terwijl tegelijkertijd de leefbaarheid wordt behouden. De ambitie van de structuurvisie is de groene scheggen groen te houden, toegankelijker te maken en aantrekkelijker voor recreatie. 3. De Zuidflank wordt internationaler De zuidflank van Amsterdam is een aaneenschakeling van omvangrijke projecten: de uitbreiding van Schiphol, de ontwikkeling van de Zuidas en de intensivering in Amsterdam Zuidoost. Station Amsterdam Zuid, het hart van de Zuidas, wordt één van de belangrijkste ov-knooppunten in Nederland. De motor achter deze ontwikkeling is de grote bundel aan infrastructuur waarmee Amsterdam verbonden is met de overige gemeenten in de randstad, met Nederland, met Europa en, via Schiphol, met de wereld. In rap tempo komen er nieuwe initiatieven bij zoals de ontwikkeling van de corridor tussen Schiphol en de Zuidas en de verdere verstedelijking van de Zuidrand. In de structuurvisie 2040 wordt vanuit een aantal ruimtelijke opgaven gewerkt aan de richting waarin Amsterdam zich verder ontwikkelt. Via intensiever gebruik van de ruimte in de stad kan aan veel meer mensen en bedrijven woon- en werkruimte worden geboden. Als onderdeel van deze verdichting zullen verschillende bedrijventerreinen worden omgezet naar gebieden waar wonen en werken samengaan. De kwaliteit van leven in de stad wordt steeds belangrijker, en daarmee de inrichting en het gebruik van de openbare ruimte.

2. KOERS 2025 De Structuurvisie Amsterdam 2040 geeft de mogelijke ontwikkeling van de stad tot 2040. Twee ambities zijn daarbij leidend: ‘verdichting’ en ‘transformatie’. In 2012 zijn deze ambities geoperationaliseerd in het Strategisch Plan, waarin vooral de Ringzone als kansrijk gebied voor woningbouw naar voren komt. Koers 2025 is een verdere uitwerking hiervan en schetst de ambitie om woningen te realiseren in aantrekkelijke gemengde stedelijke milieus. De Ringzone is het gebied rond de Ring A10, de metro-ringlijn, de grote stations en de IJ-oevers. Hier is ruimte voor verdichting en transformatie en willen ontwikkelende partijen ook daadwerkelijk aan de slag. Voor stadsdeel Zuid zijn met name de volgende locaties van belang, binnen en buiten de stadsdeelgrenzen: 2.1. Zuidas / Ring-Zuid De planvoorraad in lopende projecten in Zuidas omvat de bouw van circa 7.000 woningen en 700.000 m2 niet-woonfuncties. Tegelijkertijd wordt in de komende 10 jaar het Zuidasdok gerealiseerd. In de directe omgeving van Zuidas liggen mogelijkheden voor nieuwe gebiedsontwikkeling. In totaal gaat het op langere termijn om de realisering van circa 1.000 woningen extra, deels door middel van sloop-nieuwbouw, deels door transformatie van bestaand vastgoed. Op korte termijn kan de verbetering van de relatie Zuidas - Gelderplandplein opgepakt worden in een Gebiedsuitwerking. Momenteel verkent de gemeente de kansen om grootstedelijk gebied Zuidas uit te breiden met het gebied ten westen van Zuidas tot aan de Schinkel en Nieuwe Meer. Hiervoor wordt een principebesluit opgesteld met een voorgestelde ontwikkelrichting. 2.2. Schinkelzone / Nieuwe Meer In het Schinkelkwartier kunnen mogelijk 5.350 woningen toegevoegd worden, met op korte termijn de versnellingslocatie Riekerhaven (minimaal 700 woningen). Centrale opgave in het Schinkelgebied is om de kwaliteit en de ontwikkelpotentie van het nu sterk gefragmenteerde gebied te vergroten door aanhaking op omliggende stedelijke en groengebieden en benutting van de nabijheid van de luchthaven. Voor een grootschalige ontwikkeling van het gebied zijn verbindingen over de Schinkel

juli 2017

tussen de Nieuwe Meersluis en de Zeilstraat, alsmede het doortrekken van de Sloterweg noodzakelijk. Het Schinkelkwartier kan daardoor een directe relatie met Zuid krijgen. 2.3. Amstelkwartier In het Amstelkwartier zijn 5.600 woningen te realiseren. Het knooppunt Amstelstation kan versterkt worden door transformatie en verdichting aan de Amstelzijde van het station. Fase 1 van het Amstelkwartier is nagenoeg afgerond. De volgende ronde start met de versnellingslocaties Amstelkwartier fase 2 (1.200 woningen). Op langere termijn kan het volkstuinpark Amstelglorie en omgeving transformeren in combinatie met het benutten van de vrijgekomen ruimte door de nieuwe aansluiting A2-A10 en het herinrichten van de Joan Muyskenweg als stadsstraat. Vanuit een veranderend perspectief op de Utrechtsebrug en de aantakking op de Rivierenbuurt, die deze ontwikkelingen met zich meebrengen is ontwikkeling van de Fordgebouwen en omgeving interessant.

3. VISIE STADSSTRATEN De verbetering en ontwikkeling van stadsstraten en -pleinen speelt een belangrijke rol bij de uitrol van het centrummilieu naar de centrumring en stadsring. Potentiële hoogstedelijke gebieden gaan door stadsstraten en -pleinen definitief deel uitmaken van het centrum, verschillende milieus binnen het centrum zoals de Zuidas en de Pijp, worden op een natuurlijke manier met elkaar verbonden, naoorlogse uitbreidingsgebieden worden door stadsstraten en -pleinen aan ‘de stad’ gekoppeld. Voorbeelden van dit soort straten zijn de Van Baerlestraat, Ceintuurbaan, Van Woustraat, Binnenring en Kinkerstraat. Zowel de bereikbaarheid, veiligheid, de economische vitaliteit en de aantrekkelijkheid van deze straten moet worden gewaarborgd. In verschillende stadsstraten vinden in de komende jaren onderhoudswerkzaamheden plaats. Dit biedt de mogelijkheid om de indeling van de straat te veranderen en meer ruimte te creëren voor voetgangers en fietsers. In sommige straten is het wegdek nog in goede staat, maar is wel behoefte aan een andere indeling. In deze straten wil de gemeente experimenteren met een andere verdeling van de verkeersruimte: een verdeling die meer ruimte geeft aan winkelend publiek en fietsers en die de kans op verkeersongevallen minimaliseert. De stadsstraten kunnen daarnaast helpen om de verschillende gebieden in de centrumstedelijke wijken onderling te verbinden: zowel op gebied van mobiliteit (OV, auto, fiets, voetganger) maar ook functioneel door in tussenliggende delen nieuwe economische functies een plek te geven. De komende jaren wordt een programma gestart om hier verder invulling aan te geven. Naast de reeds ingetekende stadsstraten op bovenstaande kaart wordt voor de lange termijn in potlood nagedacht over de verbinding door de Zuidas heen: Beethovenstraat naar Gelderlandplein, Parnassusweg naar Buitenveldertselaan, Stadionplein / Amstelsveenseweg richting Buitenveldert en daarnaast de driehoek Marathonweg, Amstelveensweg, Stadionweg.

4. PROJECTEN EN PLANNEN DE PIJP 4.1. Herinrichting Ferdinand Bolstraat De Ferdinand Bolstraat is onderdeel van de rode loper, die wordt uitgerold door de historische binnenstad tot in de Pijp: van Damrak via Rokin en de Vijzelstraat naar de Ferdinand Bolstraat (tot de Van Ostadestraat). De Ferdinand Bolstraat is een belangrijke winkelstraat, maar ook doorgangstraat voor tram, fietsers, en voetgangers. De straat krijgt een nieuwe inrichting en wordt in de nieuwe situatie autovrij. Gereed najaar 2017.

juli 2017

4.2. Metrostation De Pijp Station De Pijp komt onder de Ferdinand Bolstraat tussen de Albert Cuypstraat en de Ceintuurbaan te liggen. Er komen twee toegangen: één op de hoek van Albert Cuypstraat en één op de hoek van de Ceintuurbaan. Beide toegangen worden gemaakt in nieuwe hoekpanden. Dagelijks zullen circa 42.500 passagiers gebruik maken van dit station. Naast de economische stimulans die dit (nu al) betekent, ontstaan er ook mogelijk nieuwe routes. Bijvoorbeeld de wandelroute vanaf de Pijp naar het Museumplein via de Eerste Jacob van Campenstraat. Op deze plekken zal daardoor ruimte ontstaan voor ondernemers. Ondernemers in de Van Baerlestraat en de Roelof Hartstraat zetten bovendien in op de looproute vanaf de Ceintuurbaan naar de zuidkant van het Museumplein, richting Concertgebouw. 4.3. Willibrordusplein-garage De parkeervoorziening onder het plein met ruim 200 plekken verlaagt de hoge parkeerdruk in de buurt en maakt het mogelijk om parkeerplaatsen op straat op te heffen, onder andere in de Van Woustraat. De vrijgekomen openbare ruimte komt vervolgens ten goede aan groenvoorzieningen, voetgangers, spelende kinderen en fietsers. Op 14 juli 2016 heeft de Gemeenteraad besloten om de voorbereiding van de garage aan de Willibrordusstraat te starten. Daarmee is niet gezegd dat de garage er komt en hoe die eruit gaat zien. Dat is pas duidelijk aan het einde van de ontwerpfase. Medio 2017 wordt besloten over de bouw van de garage, de start van de bouw is gepland voor december 2018. 4.4. Herinrichting Van Woustraat De Van Woustraat tussen Stadhouderskade en Tolstraat wordt in 2018 opnieuw ingericht. De verkeersveiligheid en de kwaliteit van de inrichting Van Woustraat zijn al jarenlang onderwerp van discussie. De Van Woustraat is een smalle en drukke winkelstraat met veel fietsers, voetgangers, auto’s en een tramlijn. De straat is slechts circa twintig meter breed en op sommige plekken nog smaller. De eerste prioriteit van de herinrichting is dan ook het verbeteren van de verkeersveiligheid, maar ook het creëren van een straat met meer ruimte voor voetgangers. 4.5. Asscherkwartier

Waar voorheen het Gemeentearchief was gevestigd, komt een nieuw woongebied met (creatieve) bedrijven, een vijfsterren hotel, theater, parkeergarage en een school (in 2011 al gebouwd). De twee markante gebouwen die er staan - het voormalige raadhuis van de gemeente Nieuwer-Amstel (nu Amstelveen) uit 1892 en diamantslijperij Asscher uit 1907 - worden gerestaureerd en uitgebreid met nieuwbouw. Het gebied krijgt een mix van horeca, cultuur, onderwijs, werken, en wonen. Uitvoering 2016 - 2018.

juli 2017

5. PROJECTEN EN PLANNEN RIVIERENBUURT De Rivierenbuurt is een gebied waar relatief weinig ruimtelijke dynamiek plaatsvindt in het gebied zelf, maar wel aan de randen. Behalve de renovatie van het markante Rivierstaete gebouw aan de Amstel tot een duurzaam en innovatief kantoor, vinden de ontwikkelingen vooral aan de westzijde plaats. 5.1. Metrostation Europaplein Station Europaplein ligt onder het Europaplein vlak naast het congrescentrum RAI. Naar verwachting zullen per dag ongeveer 20.000 passagiers het station gebruiken. Het station krijgt twee ingangen: één aan de zuidzijde ter hoogte van de Hollandhal en één aan de noordzijde bij de Europahal. Ook op de Rivierenbuurt zal de komst van de Noord/Zuidlijn invloed hebben: nieuwe verbindingen en kortere reistijden voor de bewoners en bezoekers. Met name de directe omgeving van het Europaplein zal hier het meest van profiteren. 5.2. RAI De RAI is onderdeel van de Zuidas, maar ruimtelijk vooral ook verbonden met en van invloed op de Rivierenbuurt. De RAI is een multifunctionele beurslocatie met nationale en internationale consumenten- en vakbeurzen, en trekt jaarlijks zo’n 1,75 miljoen bezoekers. Inclusief de spinoff voor de stad is de RAI verantwoordelijk voor 1,1% van de totale economie in Amsterdam en ruim 7.000 banen. Met de (Ruimtelijke) Toekomstvisie RAI - gezamenlijk opgesteld door RAI en Gemeente Amsterdam - is de toekomst van de RAI op het Europaplein voor langere termijn verzekerd. De toekomstvisie geeft ruimte aan kwalitatieve vernieuwing en uitbreiding ten behoeve van hoogwaardige meerdaagse, internationale evenementen in Amsterdam. De nieuwe directeur van de RAI spreekt zich uit voor een betere verbinding van het Europaplein met de buurt en meer buurtgerichte functies. Naast het nieuwe multifunctionele expositie- en congresgebouw Amtrium aan het Scheldeplein, vindt momenteel de bouw plaats van een nieuw multifunctioneel parkeergebouw aan de A10 en de Zuidas in Amsterdam. Daarnaast is de bouw gestart van een iconisch hotel: Nhow Amsterdam RAI. Met 650 kamers en 91 meter hoogte wordt Nhow Amsterdam RAI het grootste hotel van de Benelux. Het hotel is ontworpen door OMA en wordt naar verwachting halverwege 2019 in gebruik genomen.

5.3 Beatrixpark Er wordt een kadernota voor het Beatrixpark opgesteld. Focus hiervan is goede bereikbaarheid, verbinding van het nieuwe en oude gedeelte, en de verbetering van gebruikskwaliteit voor verschillende doelgroepen uit de omgeving (zowel Rivierenbuurt, Oud-Zuid, Zuidas).

juli 2017

6. PROJECTEN EN PLANNEN OUD-ZUID 6.1. Albert Cuypgarage / Herinrichting Hobbemakade De Boerenweteringgarage is een ondergrondse parkeergarage met 600 plaatsen. De garage komt tussen de brug ter hoogte van de Albert Cuypstraat - de Diamantbrug - en die bij de Eerste Jacob van Campenstraat - de Brandweerbrug. Na de bouw van de garage worden maximaal 273 parkeerplaatsen op straat opgeheven. Zo wordt de parkeeroverlast in de Oude Pijp verminderd én krijgt de openbare ruimte in de Frans Halsbuurt de broodnodige kwaliteitsimpuls. Oplevering eind 2017. De in 1970 aangelegde Hobbemakade (tussen de Ruysdaelstraat en de Stadionweg) moet worden vernieuwd omdat het wegdek aan het einde van de levensduur is en de gemeente de Hobbemakade als belangrijke verbindingsweg graag duurzaam en veilig wil inrichten, met onder andere vrijliggende fietspaden. Start uitvoering april 2019. 6.2. Havenstraatgebied Het Havenstraat-terrein wordt getransformeerd tot een gemengd woon-werkgebied. Het gebied is momenteel nog een lappendeken van loodsen. De plannen voorzien in ongeveer 500 woningen en overige functies, waaronder bedrijven, maatschappelijke dienstverlening, detailhandel, consumentverzorgende dienstverlening, culturele voorzieningen en horeca (café, restaurant). Voorjaar 2018 start bouwrijp maken eerste fase, begin 2019 start bouw eerste bouwblok en tweede bouwblok, voorjaar 2021 oplevering eerste woningen en basisschool. 6.3. Herinrichting Amstelveenseweg De Amstelveenseweg is een straat die intensief gebruikt wordt. Zowel het wegdek, de trambaan en de kabels en leidingen in de grond zijn aan vervanging toe. De gemeente grijpt dit noodzakelijke onderhoud aan om de straat opnieuw in te richten tussen de Zeilstraat en het Stadionplein, omdat het verkeer op de Amstelveenseweg leidt tot opstoppingen en gevaarlijke situaties. Begin 2017 besluit over ontwerp; start uitvoering in 2018. 6.4. Stadionkwartier / IJsbaanpad Het Stadionplein wordt verbouwd tot een levendig nieuw stadsplein voor Amsterdam. Het project is opgedeeld in een noordelijk deel en een zuidelijke deel, met ca. 100 woningen, een hotel met 100 kamers, en op de begane grond winkels en horeca en smaakmuseum ‘Culina Experience'. Ook de Citroën-panden voor het Olympisch stadion krijgen nieuwe functies en worden de spil van levendig Stadionplein met ondermeer horeca, winkels en kantoren. Onder andere PON en kledingmerk Under Armour vestigen hun kantoren in deze panden. Ten zuiden van het stadion vindt een aantal grotere en kleinere samenhangende ontwikkelingen plaats. Onder meer de herontwikkeling van terrein sporthallen Zuid, verkenning locatie Spirit aan het IJsbaanpad, de herinrichting van het IJsbaanpad om een veilige fietsverbinding te creëren tussen de sluizen in de Schinkel en de Amstelveenseweg. De aanleg van het Zuidasdok is hierbij een complicerende factor, maar een die ook kansen genereert voor de herontwikkeling van het gebied.

juli 2017

7. PROJECTEN EN PLANNEN ZUIDAS De Zuidas is de internationale toplocatie voor wonen, werken en recreëren in Amsterdam op enkele minuten van Schiphol en midden in stadsdeel Zuid. De gemeente werkt hier aan de planontwikkeling van een nieuw centrumstedelijk gebied om te wonen, werken, leren en ontspannen. De ontwikkeling bestaat uit verschillende delen: het Kerngebied rondom station Zuid, het Kenniskwartier bij de VU en VUmc, de locatie Vivaldi ten zuiden van station RAI, en de ontwikkelingen bij de RAI en de kop Rivierenbuurt / Zuidas. De komende jaren worden circa 7.000 woningen en 700.000 m2 overige functies gebouwd.

De Zuidas is met station Zuid al goed verbonden met OV en dat zal met de komst van de Noord/Zuidlijn verbeteren. Naar verwachting zullen per dag 75.000 passagiers van station Zuid gebruikmaken. De komst van de Noord/Zuidlijn betekent dat de metrolijn richting Amstelveen wordt omgezet in een tramlijn, waardoor reizigers vanuit Amstelveen / Buitenveldert een extra overstap dienen te maken. Zuidasdok is een infraproject van knooppunt De Nieuwe Meer tot knoop Amstel waarbij een deel van het traject (in het centrum van Zuidas) ondergronds wordt gelegd. Het is een project van Rijkswaterstaat, ProRail en gemeente om de bereikbaarheid van Zuidas en het noordelijke deel van de Randstad te verbeteren, zowel met het openbaar vervoer als over de weg. Onder andere wordt het station Zuid uitgebreid, inclusief inpassing van het stedelijk en regionaal openbaar vervoer. De snelweg A10 Zuid wordt deels ondergronds gelegd, dit zorgt voor een vermindering van de geluidbelasting ter hoogte van het centrum van Zuidas. Hierdoor kan hier verder worden ontwikkeld aan een gemengd stedelijk centrum voor wonen, werken en voorzieningen. Aanleg van het dok vindt plaats in de periode 2017 - 2028.

juli 2017

8. PROJECTEN EN PLANNEN BUITENVELDERT In Buitenveldert vindt een klein aantal projecten plaats en een aantal planstudies / verkenningen. Het gaat ondermeer om de nieuwe vestiging van de Internationale school in Buitenveldert, en om de plannen voor een sporthotel bij Spa Zuiver op de rand van het Amsterdamse Bos. 8.1. Amstelpark Voor het Amstelpark is een kadernota opgesteld met een toekomstbeeld voor het park, om zowel de ruimtes in het park als de paviljoens beter te gebruiken. Door het toevoegen van nieuwe gebruiksmogelijkheden die passen in het park wordt het gebied aantrekkelijker, zowel voor de bewoners van Buitenveldert en heel Amsterdam als voor bezoekers van buiten de stad. Het gaat ondermeer om het gebruik van de huidige paviljoens, de toegankelijkheid en verbindingen van het park, en de programmering en evenementen in het park. Het Amstelpark krijgt hiermee grotere betekenis als stadspark. 8.2. Gijsbrecht van Aemstelpark Ook voor het Gijsbrecht van Aemstelpark wordt een kadernota opgesteld. De veranderende populatie in Buitenveldert, met meer jonge gezinnen en de centrumstedelijke positie van de Zuidas, waarbij de parken centraler komen te liggen, bieden kansen voor het verbeteren van de belevingswaarde van het park. 8.3. Willem van Weldammelaan Het verbeteren van de looproute Zuidas - Gelderlandplein, en daarmee meer samenhang tussen Buitenveldert en Zuidas is een belangrijke gemeentelijke ambitie. De Willem van Weldammelaan is geschikt om een aantrekkelijke, groene wandelroute aan te leggen en zo een logische route voor de werknemers en bewoners van de Zuidas te creëren. Gekeken wordt welke stappen genomen moeten worden in de ruimtelijke inrichting van de straat. In het laatste kwartaal van 2016 is begonnen met een verkenning naar de mogelijkheden. In 2017 wordt een participatietraject uitgevoerd voor bewoners en andere belanghebbenden. Ook projectbureau Zuidas heeft in samenwerking met de Kronenburg Groep verkenningen uitgevoerd en tekeningen gemaakt. 8.4. OV-ontwikkelingen Op het gebied van OV-verbindingen staat er door de ontwikkeling van het Zuidasdok veel te veranderen. Op dit moment is metrolijn 51 tussen Amsterdam Centraal en Amstelveen een sterke OV-verbinding door Buitenveldert heen, samen met tram 5. Door de aanleg van het Zuidasdok zal de metro echter niet meer doorrijden na station Zuid; in plaats daarvan wordt de gehele sneltramverbinding tot aan Amstelveen-Westwijk een tramverbinding en vervalt de directe aansluiting op het metronet (alleen via overstap op station Zuid). 8.5 Overig Er zijn verder verschillende kleinere tot grootschalige transformatieprojecten in Buitenveldert waar vooral woningen toegevoegd zullen worden (zoals de Bruinzeel locatie).

juli 2017

9. RUIMTELIJK ECONOMISCHE DYNAMIEK In de verschillende gebieden en buurten van stadsdeel Zuid zijn er grote verschillen in ruimtelijke dynamiek en economische dynamiek. In sommige buurten is de economische dynamiek groot en in andere buurten laag; tegelijkertijd hebben sommige gebieden ook een grote ruimtelijke dynamiek (veel bouwprojecten). Met de huidige stand van zaken in de gebieden en de aankomende ontwikkelingen per gebied is een overzicht te maken van de ruimtelijke-economische druk per gebied. Op basis van de inventarisatie van de huidige situatie is een beeld gemaakt van de ruimtelijk- economische dynamiek in het gebied en de druk die dat oplevert, zowel nu als de verwachte situatie in 2025 op basis van de ruimtelijke en economische dynamiek en ontwikkelingen. Onderscheid tussen hoge druk, toenemende druk, balans, luwte, lage druk.

2017: 2025:

In gebieden met hoge druk staan economische activiteiten onder druk door de boven beschreven ontwikkelingen: hoog risico op verdwijnen van bestaande economische (buurt-) functies, en op verschraling van het aanbod. Hier is de balans kwijt en zal instrumentarium moeten worden aangewend om de balans terug te brengen. In gebieden met toenemende druk is te merken dat er veranderingen zijn, ook omdat ze grenzen aan gebieden met hoge mate van ontwikkeling of druk, maar is de druk nog niet te groot. Hier liggen kansen om toekomstige (vastgoed)ontwikkelingen en activiteiten in goede banen te leiden. In gebieden met balans is er sprake van een evenwichtige markt en verhouding tussen economische en ruimtelijke ontwikkelingen. Goed monitoren. Voor gebieden in de luwte geldt dat ze een lage dynamiek hebben zowel t.a.v. economische als ruimtelijke ontwikkelingen, waarbij deze in zekere mate in balans is maar op termijn kan veranderen in lage druk (leegstand) of opeens kan doorschieten naar toenemende druk door een snelle onvoorziene opmars van het gebied. Hierbij ligt de nadruk op tenminste behoud van bestaande activiteiten en zo mogelijk activeren van gebieden. In gebieden met lage druk is er sprake van weinig ruimtelijk-economische dynamiek. Dat heeft het gevaar in zich van leegstand of afname van de aantrekkelijkheid winkelgebieden, door gebrek aan aansluiting met de ontwikkelingen eromheen. Echter, in gebieden met lage huren kan zo’n gebied ook fungeren als kraamkamer voor starters of vestigingsplek voor bedrijvigheid die zich op andere plaatsen in de stad geen plek meer kan veroorloven (makers, kunstenaars, garages, gespecialiseerde winkels).

juli 2017

B. Relevant Economisch Beleid Naast alle grote fysieke ingrepen spelen er ook verschillende beleidsontwikkelingen. Hieronder gaan we kort in op de meeste relevante recente beleidsdocumenten.

1. Ruimte voor de Economie van Morgen, cluster Ruimte en Economie (voorjaar 2017) Deze ruimtelijk-economische visie dient als economische uitwerking van Koers 2025, en tevens als uitgangspunt voor toekomstige ruimtelijke projecten en de nieuwe kantorenstrategie van Amsterdam. In deze visie worden 4 nieuwe stedelijke economische milieus geïntroduceerd (in lijn met de lopende economische scenario's die de Metropoolregio Amsterdam hanteert). De stedelijke kenniseconomie gedijt bij de interactie tussen mensen en de nabijheid van voorzieningen. Ruimte voor de Economie van Morgen voorziet door de harde groei van deze kenniseconomie in een grotere behoefte aan ‘wijken met een grotere functiemenging, en dus woonwijken waar ook echt gewerkt kan worden door de mix met kleinschalige kantoren en bedrijven’. Zoals de wijken die we kenden tot en met de 19e eeuw en waar de laatste jaren bij nieuwbouwprojecten weer op wordt teruggegrepen. Het visiedocument stelt verder: de functiemenging is ook noodzakelijk voor het behoud van de economische diversiteit. Bij de ontwikkeling van nieuwe woonwijken (Koers 2025) wordt gestreefd naar gemengde stedelijke woon-werkwijken met een verhouding bewoners : werknemers tussen de 2:1 en 3:1. Dit zijn wijken te vergelijken met de huidige stadswijken (verhouding tussen 2:1 en 4:1), terwijl gebieden als het museumkwartier en de binnenstad een verhouding hebben die ligt tussen 1:1 en groter dan 1:1 (dus meer werknemers dan bewoners). In Ruimte voor Economie worden drie opgaven gedefinieerd: ● ● ●

sluit aan bij vestigingsbehoefte van de kenniseconomie behoud amsterdam als stad voor iedereen en bied ruimte voor economische diversiteit houd rekening met economische dynamiek en diversiteit

Deze zijn vertaald naar vier typen stedelijke economische milieus die noodzakelijk zijn voor de economische ontwikkeling van Amsterdam. Voor de realisatie van deze opgaven wordt binnen Ruimte voor de Economie van Morgen alleen gekeken naar de Koers 2025 gebieden. Voor Zuid gaat het om de volgende invulling:

internationaal topmilieu

innovatie district creatieve wijk productieve wijk

grote panden die vrijkomen nadrukkelijk meenemen als mogelijke kantoorfunctie voor internationale bedrijven als Google en financiële instellingen (dit is wel buiten Koers 2025) VU is ingetekend op de kaart, verder niet uitgewerkt realisatie in Schinkel gebied, en aanpalend aan Zuid: Amstel 3 en 4 geen extra mogelijkheden benoemd in Zuid vanuit koers 2025. Schinkel gebied wordt van productieve wijk nu creatieve wijk.

juli 2017

2. Stad in Balans: Sturen op een divers winkelgebied (feb 2017)1 Het programma Stad in Balans speelt in op het vraagstuk dat in veel grote aantrekkelijke toeristentrekpleisters speelt: hoe is stad attractief voor toeristen en tegelijk herkenbaar en leefbaar voor bewoners van de stad. Ook in Amsterdam brengt de grote toename van het aantal toeristen, naast alle overduidelijk positieve (economische) effecten, drukte, verloedering, overlast en verschraling van het winkelaanbod (zowel in dagelijkse als niet-dagelijks aanbod) met zich mee. Factoren die volgens het onderzoek ‘Sturen op een divers winkelgebied’ bijdragen aan een stad in balans zijn: ● ● ●

een omgeving die schoon, veilig en bereikbaar is een omgeving die financieel (economisch) aantrekkelijk is een winkel-, horeca, -en voorzieningenaanbod dat alle doelgroepen aanspreekt

Om de precaire balans tussen wonen, werken, onderwijs, recreatie, winkelen, cultuur zullen bewoners, werkenden en bezoekers allen een bijdragen moeten leveren. Instrumenten en interventies In het onderzoek zijn verschillende soorten instrumenten en interventies onderzocht. Voor het totale overzicht van de beschrijving van de instrumenten verwijzen we graag terug naar de originele tekst. Hier focussen we op de aanbevelingen van het rapport en relevantie voor Zuid. Een belangrijke notie door het rapport heen is het uitgangspunt dat alleen een samenwerking tussen de gemeente, vastgoedeigenaren, ondernemers en bewoners werkt om de balans te herstellen of hier proactief op in te spelen. Sturingsinstrumenten van de gemeente ● tegengaan ongewenste functies via het bestemmingsplan. Dit is alleen mogelijk bij duurzame ruimtelijke argumenten en ter versterking van een goede leefomgeving. Het bestemmingsplan wordt slechts beperkt ingezet, echter de mogelijkheden zijn er wel. Verbieden van functies levert mogelijk planschade op of kan leiden tot verplaatsing van de ongewenste functies. ● opkopen of beheren van vastgoed, eventueel vanuit een deelneming. Dit betreft individuele panden, die als vliegwiel kunnen werken voor positieve ontwikkelingen in het gebied. Het college kan besluiten gemeentelijke vastgoed (tijdelijk) aan te houden of aan te kopen, waarmee ze buiten de bestuursopdracht Verkoop Vastgoed komen te vallen. ● gebiedsgericht werken en aanjagen dat de betrokkenen in het winkelgebied gezamenlijk een straatvisie opstellen met brancheringsplan (gewenste en ongewenste functies). Dit staat of valt met concrete afspraken en inzet, zoals de inzet van winkelstraatmanager en het actief

Om uitvoering te geven aan de bestuursopdracht van het College naar de diversiteit winkelen voorzieningenaanbod (12 juli 2016) is onderzoek gedaan naar de diversiteit in het winkelaanbod en mogelijkheden om daar op te sturen. De resultaten worden aan Dagelijks Bestuur van Stadsdeel Centrum en B&W gerapporteerd en meegenomen in het stedelijk detailhandelsbeleid, bestemmingsplan 1012 en andere relevante kaders. 1

juli 2017

● ●

verbinden van vraag en aanbod. En goed relatiebeheer en actieve betrokkenheid vande andere spelers. stimuleren van gewenste ontwikkelingen via subsidieregelingen, zoals subsidie voor straatmanagement, streetbranding of transformatie van ongewenste naar gewenste functie. Inzet op randvoorwaarden voor een aantrekkelijke winkelstraat: schoon, heel, veilig en adequaat toezicht en handhaving.

Voor de toekomst speelt dat er binnen de Wro en de nieuwe Omgevingswet verdergaande juridische mogelijkheden lijken te zijn om winkels en voorzieningen in de ‘toeristenbranche’ te reguleren. Dit vraagt echter een verdere ruimtelijke en inhoudelijke onderbouwing. We begrijpen uit het rapport dat dit verder gaat worden uitgewerkt. Sturingsinstrumenten ondernemers, eigenaren en bewoners Door samen te werken op basis van een gezamenlijke straatvisie met brancheringsplan kunnen ze een actieve en cruciale bijdrage leveren aan het creëren voor een prettig, leefbaar en aantrekkelijk winkelgebied. ● ●

●

● ●

de ondernemersvereniging of BIZ: aanstellen winkelstraatmanager, die tevens als makel/schakelpunt dient om proactief passende ondernemers aan te trekken de ondernemers: via beïnvloeding koopgedrag (klantenbinding, streetbranding, passend aanbod op veranderende doelgroep), maar ook nadrukkelijk door tijdig verkoop aan te kondigen en opvolger te zoeken die past binnen het brancheringsplan de vastgoedeigenaren: huurders selecteren op basis van het brancheringsplan en het opnemen van gedetailleerde beschrijving van de bestemming, zodat huurder kan worden aangesproken als er een andere invulling komt of een opvolger komt. de bewoners: kunnen bewust kiezen voor lokaal kopen (STIPO: en actief helpen bij organiseren van activiteiten vanuit streetbranding) de ondernemers en bewoners samen: kunnen gezamenlijk vastgoed aankopen en beheren in de winkelstraat en zo actief sturing geven op het aanbod.

Aanbevelingen vanuit het rapport ● stel scenario’s op voor gebieden die uit balans dreigen te raken, met een heldere probleemanalyse en gebiedsgerichte visie, zodat je vroegtijdig aan de slag kan met diverse instrumenten ● investeer in maatwerk per gebied: streetbranding, relatienetwerk, start BIZ ect ● intensiveer lopend beleid en werk vanuit een integrale aanpak op de thema’s toerisme en drukte, ondernemersklimaat, woonbeleid, openbare ruimte, veiligheid en toezicht & handhaving ● heroverweeg beleid dat diversiteit mogelijk verzwakt, zoals de verkoop van gemeentelijk vastgoed op cruciale locaties. Het rapport Sturen op een divers winkelgebied is opgesteld naar aanleiding van het programma Balans in de Stad dat zich richt op de drukte in de binnenstad. Echter, de instrumenten en aanbevelingen zijn net zo goed geldig voor Zuid. Sterker, juist de stadsdelen buiten het centrum hebben profijt van de lessen uit het centrum en kunnen nu tijdig te anticiperen om de minder gewenste gevolgen van het succes van een aantrekkelijk Amsterdam in goede banen te leiden.

juli 2017

3. Detailhandelsbeleid (vanuit de conceptversie 21 februari 2017) Het nieuwe detailhandelsbeleid zet in op twee hoofddoelen: 1. de dagelijkse boodschappen zijn op redelijke afstand van de woning verkrijgbaar: op 750 meter van de woning, geclusterd, evenwichtig verdeeld over de doelgroepen, adaptief in aanpassing op de vraag, gedrag en vernieuwingen, in een goed bereikbaar schoon, heel en veilig winkelgebied. 2. Amsterdam heeft, als dé hoofdstedelijke winkelstad, verschillende aantrekkelijke winkelgebieden, ook buiten de binnenstad: een goede mix, veel niches en (international) top segment, volop ruimte voor experiment in tijdelijke concepten en (meng)fomules, sterke en aantrekkelijke winkelgebieden buiten de binnenstad, en sterke stadsstraten. Voor de realisatie van deze doelen wordt Amsterdam verdeeld in drie ringen, waar verschillende regimes worden gevoerd. Stadsdeel Zuid valt in alle drie de ringen: Museumkwartier en PC Hooft in de kernring, de rest van Zuid tot aan Buitenveldert in de centrumring en Buitenveldert in de stadsring.

Koers voor detailhandel in de kernring (Museumkwartier en PC Hooftstraat) Doel 1: de dagelijkse boodschappen zijn op redelijke afstand van de woning verkrijgbaar ● ruimte voor versmarkten naast supermarkten ● stimuleren diversiteit winkelaanbod waar deze onder druk staat Doel 2: Amsterdam heeft verschillende aantrekkelijke winkelgebieden ● faciliteren vernieuwende grote en/of buitenlandse formules via een ‘nee, tenzij principe’ in panden waar geen detailhandelsbestemming op zit ● detailhandel toestaan op alle bouwlagen in aantal straten ● stimuleren meer ‘winkelbelevenis’

juli 2017

● ●

Geen winkels aan de grachten in panden met gemengde bestemming, tenzij waar reeds bestaand geleiden en spreiden drukte met meer ’lucht’ in de winkelstraten door het centrumgebied te vergroten

Koers voor detailhandel in de centrumring (grootste deel van Zuid inclusief Zuidas) Doel 1: de dagelijkse boodschappen zijn op redelijke afstand van de woning verkrijgbaar ● ● ●

borgen van de boodschappenfunctie in clusterpunten gemengde stadsstraten mogelijk maken uitbreiding supermarkten in kansrijke winkelgebieden een beperkt aantal dag- en weekmarkten krijgt de ruimte

Doel 2: Amsterdam heeft verschillende aantrekkelijke winkelgebieden ●

experimenteren met mengformules: een winkel met een gevelzitplaatsje, pop-up horeca in een leegstand pand of een koffiebar waar je bijvoorbeeld een workshop graffiti kunt volgen. Het zijn juist deze mengvormen waar consumenten steeds meer om vragen. Dit is wat de levendigheid en gezelligheid in de centrumring kan vergroten en waar kansen liggen voor verdere ontwikkeling.

●

ruimte voor ‘gereguleerde confetti’ van nieuwe kleine winkels in winkelkwartieren: het centrummilieu rolt steeds meer uit richting de ring A10. De insteek is om in elke windstreek van de centrumring een winkelkwartier mogelijk maken waar kleinschalige detailhandel de ruimte krijgt om binnen dat gebied uit te waaieren. Zo ontstaat er ruimte voor een dwaalof zwerfmilieu, waar zowel niet-dagelijks aanbod, als boodschappen, als formules die relatief goedkopere en kleinere winkelruimte nodig hebben, een plek behouden in (de zijstraten van) dat kwartier. Met deze winkelkwartieren wil men de menging van functies in deze buurten bevorderen.

Voor Zuid gaat het om de Oude Pijp, een gebied dat feitelijk deze functie al heeft. Koers voor detailhandel in de stadsring (Buitenveldert) Doel 1: de dagelijkse boodschappen zijn op redelijke afstand van de woning verkrijgbaar ●

Naar een grofmazige structuur van wijkcentra: niet perse groei of uitbreiding, wel een versterking die bijdraagt aan een goed leef en woonklimaat. Extra supermarkten zijn alleen mogelijk bij aanzienlijke verdichting aantal woningen. De focus ligt op winkelen, met aanvullend horeca, dienstverlening, maatschappelijke voorzieningen, maar ook (selectief toegepast) dagof weekmarkten en staanplaatsen/kiosken in de openbare ruimte. De 750 meter norm kan bij lage dichtheid mogelijk niet gehaald worden.

●

Ruimte voor functietransformatie in minder kansrijke centra: met name in aanloopstraten kunnen kansen gecreëerd worden voor startende ondernemers of gemengde bestemming.

juli 2017

Doel 2: Amsterdam heeft verschillende aantrekkelijke winkelgebieden ●

Winkelen in aantrekkelijke stadsdeelcentra: per stadsdeel is er ruimte voor een winkelcentrum dat bovenlokale aantrekkingskracht heeft (Gelderlandplein). Bewoners worden daarheen verwezen voor niet-dagelijkse boodschappen.

●

Meer mogelijkheden voor een fijnmazige winkelstructuur in de groeigebieden: de grotere dichtheid als gevolg van de woningbouw in Koers 2025 leidt niet automatisch tot meer ruimte voor detailhandel. Gekozen wordt voor de meest kansrijke centra.

4. Hotelbeleid (2017) Per 1 januari 2017 geldt er een nieuw hotelbeleid in Amsterdam, met als doel de groei van het aantal hotels ‘gecontroleerd af te remmen’. Voor de hele stad geldt nu het principe ‘nee, tenzij’. Reeds goedgekeurde lopende projecten kunnen worden afgerond. Voor Zuid betekent dit dat er naar waarschijnlijkheid nog 9 hotels zullen worden gerealiseerd. Idee:

Spa Zuiver

Plek:

Ravel, Kenniskwartier Noord

Plan:

Twin Towers

Project: Asscherkwartier, Stadionplein, Nhow RAI, Sporthotel Fletcher, Vivaldi (A10) Daarnaast zijn afspraken gemaakt met AirBNB over de verhuur van particuliere woningen, waar de gemeente vanuit de aangeleverde verhuurdata van AirBNB strenger op gaat handhaven.

juli 2017

C. Maatschappelijk Economische ontwikkelingen Er zijn allerlei sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed zijn op wat er in de toekomst zal gebeuren in stadsdeel Zuid. Hieronder beschrijven we enkele van de relevante ontwikkelingen voor de economische kansenkaart.

1. BEVOLKING Groei van de stad (bewoners / bezoekers / werknemers) Amsterdam groeit! Meer dan alle andere steden in Nederland. Volgens prognoses van OI+S groeit Amsterdam door tot meer dan 870.000 inwoners in 2030 (prognose van OI+S uit 2015). Alleen al in 2016 groeide de bevolking met 15.000 inwoners, zowel door immigratie als natuurlijke groei. Ook het aantal arbeidsplaatsen groeit sinds 2015 weer gestaag, echter niet zo hard als de economie. Een van de oorzaken: jaarlijks trekt Amsterdam vele nieuwe internationale bedrijven aan, die voor een flink aantal arbeidsplaatsen zorgen (Amsterdam Economic Board, 2016). De groei van Amsterdam is in de stadsdelen van Amsterdam Zuid goed zichtbaar. Zo groeit de bevolking in alle drie de gebieden. In de Pijp en Oud-Zuid is er lichte groei (resp. 2.500 en 1.700 bewoners tot 2015). In Zuidas/Buitenveldert groeit de bevolking het hardst met 6.200 nieuwe bewoners tot 2025. De belangrijkste oorzaak is de toename van wonen op de Zuidas en door geboortes. Maar ook de aantrekkingskracht van Buitenveldert op expats.

Verjonging en vergrijzing (OI+S, 2015) Amsterdam wordt èn jonger èn ouder. Dat komt voort uit de ontwikkelingen dat zowel gezinnen met kinderen als ouderen vaker in Amsterdam blijven wonen dan voorheen. Amsterdam is geen doorgangshuis voor specifieke groepen meer, maar een plek waar diverse groepen bewoners zich thuis voelen. Er ontstaan wel nieuwe behoeftes van bewoners die voorheen de stad verlieten: in het gebruik van de openbare ruimte, van het groen, van de binnenstad versus de randen van de stad, van vrijetijdsactiviteiten, maar ook van diverse infrastructurele voorzieningen. Demografisch ontstaat meer diversiteit. Economisch mogelijk juist meer homogeniteit (‘bright flight’). In de drie gebieden neemt het aantal 65-plussers wel toe, maar is de groei niet zo groot als in de andere delen van de stad. De gebieden kenmerken zich juist door een sterke groei van nieuwe stedelingen.

juli 2017

Bright flight: jonge hoogopgeleiden voelen zich aangetrokken tot de stad Amsterdam is een epicentrum van de zogenaamde bright flight: jonge hoogopgeleiden voelen zich aangetrokken tot de stad omdat zij daar toegang hebben tot werk in de diensten- en kennissector, goed openbaar vervoer en een aangename stedelijke omgeving om in te wonen, werken en recreëren. Het karakteristieke van de Amsterdamse stedelijke omgeving heeft een enorme aantrekkingskracht op jong talent. In de Pijp en delen van Oud-Zuid is dit al zichtbaar. De bright flight zorgt voor een verschuiving van kapitaal en daardoor een homogenisering van wijken.

Afname van diversiteit: minder plek voor minima + onvoldoende aansluitend aanbod De populariteit van stadsdeel Zuid leidt er nu al toe dat er voor de minima steeds minder plek is. De huizenprijzen stijgen en het voorzieningenaanbod verandert mee. Betaalbare woonruimte is steeds moeilijker te vinden en daarmee neemt ook de doorstroom in de wijk af. Doordat ook het voorzieningenaanbod zich meer en meer richt op de economisch krachtige bevolking en op toeristen en dagjesmensen daalt het aanbod voor de minima huishoudens.

juli 2017

Opkomst van nieuwe minima Naast de huishoudens die nu al bekend zijn, ontwikkelt zich een groeiende groep van wat we ‘nieuwe minima’ kunnen noemen. We doelen hiermee op de zzp-ers die zich het liefst in stedelijke gebieden zoals De Pijp begeven. Voor veel van hen geldt echter dat zij niet altijd rondkomen van het werk dat zij doen. Veel van deze armoede blijft verborgen. Dit gaat gepaard met een toename van flexibele arbeidscontracten van 12 uur of minder per week: een potentiële risicogroep op armoede. Inkomensverschillen in de gebieden In de gebieden zijn sterke verschillen zichtbaar in gemiddelde inkomens. De Pijp en Rivierenbuurt blijft ver achter op het gemiddeld besteedbaar inkomen in Stadsdeel Zuid (€ 35.700). Buurten zoals de Stadionpleinbuurt, de Scheldebuurt en Buitenveldert liggen rondom het gemiddelde in het stadsdeel en de Willemsparkbuurt en Apollobuurt steken hier ruim bovenuit. De inkomensverschillen zijn groot, zeker vergeleken met het Amsterdamse gemiddelde (€ 22.600). Door de hierboven beschreven ontwikkelingen (zoals de Bright Flight) en de groeiende populariteit van het stadsdeel zullen de inkomensverschillen tussen de gebieden kleiner worden, maar aan groeien ten opzichte van andere delen in de stad.

Toename expats in verschillende soort en maten Internationale bedrijven weten Amsterdam te vinden. De stad is voor hen een geschikte plek om zowel te ondernemen als hun werknemers een prettige leefomgeving te bieden. Het aantal expats neemt toe: in de De Pijp de jonge expats (ook gezinnen)met een kleinere beurs en in Oud-Zuid en Buitenveldert de expats met een grotere beurs en/of gezinnen.

juli 2017

2. WONEN Afname sociale huur We zien een gestage prijsstijging van zowel koop- als huurwoningen. Samen met een afnemende voorraad sociale huurwoningen door verkoop door corporaties en particulieren, neemt de diversiteit van het woningaanbod af. In enkele buurten, zoals de Diamantbuurt, de IJsselbuurt en delen van Buitenveldert waar corporaties nog veel bezit hebben, blijft de diversiteit en betaalbaarheid behouden. Veranderende woonwensen De woonwens verandert. De nieuwe stedeling wil kleiner wonen en veel voorzieningen in de buurt. Gezinnen met jonge kinderen willen reuring en tegelijkertijd mooie speelplekken: wonen in de luwte met stedelijke reuring om de hoek. Zuid biedt daarin een diversiteit aan woonmilieus. Met de toename van het aantal gezinnen zal deze behoefte blijven groeien en een druk uitoefenen op de inrichting van de openbare ruimte en het voorzieningenaanbod. Daarnaast ontstaan behoeften, zoals meer ruimte voor zelfbouw, gezamenlijke voorzieningen en andere woonvormen (vb. jong en oud samen). Andere wensen voor voorzieningen De eisen aan de woonomgeving veranderen. Er ontstaat meer behoefte aan groen in de stad. Parkbezoek neemt toe en vindt verspreid plaats over allerlei stadsparken en groenplekken in de stad. Ook moet de stad met een steeds veelzijdiger aanbod voldoen aan de vrijetijdsbestedingswensen van haar inwoners. Dit vraagt een betere spreiding van voorheen gecentraliseerde voorzieningen, zoals musea en theater. Op allerlei plekken in de stad zien we dependances of tijdelijk locatietheater ontstaan. Hiervoor wordt dankbaar gebruik gemaakt van oude gebouwen.

3. WINKELEN Dagelijkse boodschappen lokaal, niet-dagelijkse boodschappen ver weg Voor dagelijkse boodschappen bestaat veel lokale binding. De vele, soms kleinere, supermarkten op iedere straathoek zijn hier het bewijs van. Voor de niet-dagelijkse boodschappen zoeken mensen het sneller verder. Mede ingegeven door de mogelijkheid om online te winkelen en te laten bezorgen op een zelf uitgezocht tijdstip. Meer online Er wordt online meer gewinkeld: oneindig breed assortiment, snel vergelijken, geen sluitingstijden en snelle levering aan huis. In 2016 maakte online bestedingen 20% uit van het totale aandeel niet dagelijkse bestedingen (vooral kleding, schoene, boeken, muziek, elektronica). Dat gaat ten koste van de ondernemers in winkelstraten. De behoefte aan winkels blijft echter bestaan. Zowel voor de kleinere (ambachtelijke) ondernemer als voor de grote winkels/winkelketens. Echter wel met een andere functie: eerder plekken die belevingswaarde bieden dan plekken van verkoop. Een goede combinatie van online en offline is cruciaal en goed inspelen op de meerwaarde van persoonlijk contact en service. Nieuwe economie is servicegericht Economische ontwikkelingen van de afgelopen jaren zorgen ook voor opkomst van nieuwe ondernemers, die inspelen op de veranderende winkelbehoefte. Een goed voorbeeld is de ondernemer die de service biedt om gekochte boodschappen tijdens het winkelen direct thuis te bezorgen, zodat mensen niet met hun tassen vol spullen door de winkelstraat hoeven te lopen. Maar ook: persoonlijke voorkeuren van je klanten kennen, lease in plaats van koop, ruime openingstijden, maatwerk.

juli 2017

Online shoppen en nieuwe platformen, nieuwe vormen van mobiliteit Albert Heijn, Bol.com, maar ook de vele online platformen die een dienst aanbieden, zoals Foodora om eten te bezorgen of taxidienst Uber, zorgen voor een veranderend straatbeeld. Met brommers, elektrische fietsen en busjes die pakjes afleveren en winkels die als afhaallocatie fungeren. Dit heeft gevolgen voor de verkeersbewegingen: minder boodschappen per auto, meer leveringen door derden. En ook belangrijk, ze zorgen ook voor veranderende arbeidsrelaties. Vaak werken mensen op basis van flexibele contracten gebaseerd op kleine commissies per geholpen klant. De arbeidszekerheid neemt af.

4. DE COLLECTIEVE ECONOMIE Delen = het nieuwe hebben Platformen als Peerby, Thuisafgehaald, ZorgvoorElkaar en BUUV zijn voorlopers in de deeleconomie. Zelf producten aanschaffen, zelf koken, hulp geregeld en/of verleend door een professional wordt ingeruild voor de diensten van de (lokale) gemeenschap. Een kans, omdat het de kracht van de lokale gemeenschap benut en versterkt. En een kracht, omdat het zelf ‘hebben’ wordt ingeruild voor het eenvoudig kunnen ‘delen’ met anderen. “Met het kleine budget dat ieder voor zich beschikbaar heeft helpen mensen elkaar een handje, door geld en goederen onderling, buiten het financiële systeem om, in kleine kring te delen of ruilen” (Trendrede, 2017) Deelplatformen met financiële transacties Naast de bovengenoemde deelplatformen waarin waarde wordt uitgewisseld maar geen geld (buiten een eventuele vergoeding) maken platformen als Uber, AirBNB, SnappCar een enorme opmars. Volgens berekeningen van PWC groeit het aandeel van de deeleconomie in Europa de komende 10 jaar met 30% per jaar (ten opzichte van 3% gewone economie) naar 570 miljard euro in 2025. Anderen houden het op lagere groeicijfers, maar dat het substantieel is lijkt duidelijk. Volgens PWC vloeit 85% van de omzet weer terug naar gewone bewoners die hun diensten via die platformen aanbieden. Hiermee ontstaat een heel ander soort economische bedrijvigheid. Collectieve (buurt) kracht We zien de netwerksamenleving op steeds fijnmazigere manier terugkomen in de stad. Groepen burgers die collectief zonnepanelen aankopen, hun arbeidsongeschiktheidsverzekering regelen via een broodfonds of een bijzondere ontmoetingsplek/restaurant in de buurt via crowdfunding aan financiering helpen. Coalities van bewoners, winkeliers, sociaal ondernemers en andere lokale spelers die gezamenlijk het buurthuis of een buurtsupermarkt overnemen en exploiteren, een lokale markt starten, een vangnet voor ouderen in de wijk opzetten of een ouderparticipatiecrèche. Ondernemerszin is steeds breder in de wijk te vinden, waarbij er een heel divers pallet aan mogelijke partners in beeld komt: voor zowel ondernemers als gemeente.

juli 2017

4. Vijf Ankers: richtinggevend voor de uitvoering Op basis van de voorgaande inventarisatie hebben we 5 ankers geformuleerd: belangrijke onderwerpen die de komende jaren aandacht vragen om de economische kansen die in het verschiet liggen goed te begeleiden, verder uit te bouwen en te versterken.

Aanbod in de winkels De populatie rond de winkelgebieden is sterk aan het veranderen. Winkeliers hebben nog steeds hun vaste oude clientèle, maar ook nieuwe doelgroepen te bedienen. Deze nieuwe doelgroepen vragen meer beleving, meer service, en deels ook ander aanbod. Het is aan de winkeliers en ondernemersverenigingen / BIZ om daar op basis van inzichten uit goede gebruikersdata tijdig op in te spelen met streetbranding, activiteiten om bijv. klantenbinding te vergroten en nieuw aanbod. Sturen op het totaalbeeld Op het niveau van het winkelgebied of winkelstraat is het van belang te kijken naar het totaalbeeld. Zitten daar de winkels en horecazaken die optimaal aansluiten bij de veranderende vraag en het toekomstprofiel van het gebied? En tijdig maatregelen te nemen om die gewenste ontwikkeling te stimuleren of mogelijk te maken. Bewust van kansen buiten de eigen straat Daarnaast ontstaan er nieuwe kansen, die om extra aandacht vragen. De komst van nieuwe bewoners op de Zuidas, het Schinkelgebied en bij de Amstel creëert volop mogelijkheden om nieuwe klanten te trekken en kansen voor onder meer de Beethovenstraat, Stadionplein, Zeilstraat en Rijnstraat. Hetzelfde geldt voor de opening van de metrohaltes. Ondernemers(verenigingen) in het gebied dienen zich (veel meer) bewust te zijn van de ontwikkelingen die net buiten hun winkelstraat spelen en daar slim op in te spelen.

juli 2017

Zeker ook voor buurtwinkelstraten Ook voor winkels buiten de directe binnenstad is innovatie van groot belang. Klanten verwachten dat winkels in hun buurt meegaan met hun tijd. Ze willen de voordelen van online ook offline ervaren (alles op voorraad, ruime keuze, snelle levering), zoeken authentieke ervaringen en vragen maatwerk en uitstekende service. Samen experimenteren Wet -en regelgeving biedt hier ook steeds meer ruimte toe, met ruime winkeltijden, mogelijkheden voor blurren (gemengde winkelconcepten, vaak met toevoeging van horeca) en regelluwe experimenten als de freezone. Ondernemers(verenigingen) doen er goed aan actief met elkaar te werken aan innovatie en blijvend te zorgen dat hun winkels relevant blijven in een veranderend winkellandschap. Juich nieuwe vormen van ondernemerschap toe Ondernemerschap zelf komt in steeds meer vormen, vanuit een collectief van bewoners of in een samenwerking met meerdere partijen, waaronder de ouderwetse ondernemer, maar ook maatschappelijke organisaties, bewoners, zzp-ers, vastgoedeigenaren. Constructies die veel kansen bieden, maar wel om maatwerk vragen en sneller omarmd moeten worden.

juli 2017

Bestemmingen in Zuid Amsterdam is groter dan de binnenstad, dat is al geruime tijd het adagium van Amsterdam Marketing. Haarlem, Spaarnwoude, Muiden, Zandvoort, allemaal maken ze deel uit van de Amsterdam ervaring. Stadsdeel Zuid heeft in dit verhaal meer te bieden dan geijkte aantrekkelijke bestemmingen als Museumplein en de Albert Cuypmarkt. Het stadsdeel doet er goed aan meer vanuit het perspectief van Stad in Balans te kijken en te werken aan het zichtbaar maken van en/of doorontwikkelen van locaties tot echte bestemmingen. Denk aan: ● ● ● ● ● ● ● ●

Beatrixpark met Strandzuid, restaurant As en co-werkplek Bea het Amsterdams Bos met de bosbaan, theater, festivals, geitenboerderij en klimmuur Gelderlandplein voor hele dag shoppen en verblijven Olympisch gebied met het stadion, events, shoppen, horeca, water (en museum?) Asscherkwartier langs de Amstel met cultuur en horeca de jachthavens bij de Nieuwe Meer voor dagje boot varen of recreëren de mondaine allure van de Zuidas met horeca en winkels de Aziatische specialiteitenwinkels in de Kastelenstraat

Verbinding, Samenwerking en Programmering De losse locaties winnen aan waarde door sterke onderlinge verbindingen, gezamenlijke programmering en samenwerking tussen de betrokken partners. De doelgroepen van de winkels en horeca aan het Museumplein, Zuidas en Gelderlandplein liggen bijvoorbeeld in elkaar verlengde. Het aanbod en de authenticiteit van de Aziatische specialiteitenwinkels spreekt de expats op de Zuidas en het Gelderlandplein aan. Ook het Olympisch gebied, de Schinkeleilanden, jachthaven en het Amsterdams Bos hebben de potentie van een mooi waterrijk en sportief cluster.

juli 2017

Vestigingsredenen Internationale bedrijven kiezen voor Amsterdam vanwege de goede toegang tot de Europese markt, het prettige leefklimaat, beschikbare talent, de goede prijs/kwaliteitverhouding, de Engelse taalvaardigheid, uitstekende digitale connectiviteit en het zakelijke ecosysteem. Grotendeels zijn dit ook belangrijke voorwaarden voor hun medewerkers en gezinnen om zich hier te willen vestigen. Zuid als internationaal district Zuid ontwikkelt zich tot het ‘internationale district’ binnen Amsterdam. Dat betekent dat er volop kansen ontstaan als het stadsdeel, de ondernemers en andere partijen goed inspelen op bovengenoemde voorwaarden. Creëren van goede publieke ruimte, plekken voor ontmoeting, aanbod in winkels, gastvrij onthaal en diensten (zoals onderwijs, kinderopvang, zorg) in het Engels en een aantrekkelijke prijs/kwaliteitverhouding voor woningen. Aansluiten op niches Er is een behoorlijk verschil in type internationale werknemers, tussen degenen die met een expat contract komen of op lokaal contract werken en de daaraan gekoppelde bestedingsruimte, in loopbaan moment en carrièreperspectieven, en in culturele waarden en wensen. De kans ligt in het goed aansluiten op de verschillende niches binnen deze bredere doelgroep.

juli 2017

Leefbaarheid gebaat bij stedelijke bedrijvigheid Een kritisch aandachtspunt bij al het succes is de betaalbaarheid van de huren en het aantal beschikbare locaties voor stedelijke bedrijvigheid als garages, drukkerijen, glaszetters, timmerbedrijven en aannemers. De leefbaarheid in het stadsdeel is gebaat bij de aanwezigheid van dit soort voorzieningen. Ze verdwijnen echter steeds vaker uit het stadsbeeld. Speel proactief in behoud van betaalbare huren Hetzelfde geldt voor kleine zelfstandigen, creatieven, makers en startende ondernemers. Dat zij op de hoofdstraten wijken voor kapitaalkrachtige partijen hoeft geen probleem te zijn, zolang er in de zijstraten of op andere plekken binnen het stadsdeel wel ruimte blijft of wordt gecreëerd. Het stadsdeel kan daar actief op inspelen door geen herbestemming van bedrijfsruimten toe te staan en geen gemengde bestemmingen op te nemen in het bestemmingsplan op die plekken waar veel ruimtelijke economische druk wordt verwacht. Het is ook goed om afspraken over het bedrijfs onroerend goed van woningcorporaties in de prestatieafspraken op te nemen. Mogelijkheden voor nieuwe aantrekkelijke betaalbare locaties In Buitenveldert zijn de huurprijzen goed betaalbaar. Daarnaast zijn er verschillende mogelijkheden om meer ruimte te maken voor bedrijvigheid en broedplaatsen, onder andere door de (garage)plinten open te maken en de kraagpanden te benutten. Dit is ook een goede manier om de vele ‘onzichtbare’ bedrijfjes (zzp-ers) aan huis in de wijk zichtbaar te maken.

juli 2017

5. Kansen per locatie Van Analyse naar Actie De belangrijkste economische kansen voor het stadsdeel volgen uit twee belangrijke ontwikkelingen: ●

de verstedelijking van het stadsdeel, waarbij de druk vanuit het centrum zich verspreidt richting de verschillende wijken en buurten in het stadsdeel (groei bezoekers, druk op de woningmarkt, groei internationale bedrijven, opening Noord/Zuidlijn) en kansen geeft voor nieuwe bestemmingen, het versterken van stedelijke verbindingsassen via de realisatie van goede stadsstraten en de mogelijkheid creëert om te verdichten in woonwijken, zodat er steeds meer een creatief woonwerk-klimaat kan ontstaan.

●

de flinke toename van inwoners door de realisatie van woningen vanuit Koers 2025 zowel in (Zuidas) en aan de randen van het stadsdeel, waardoor er versterking van winkelgebieden aan de zuidrand kan plaatsvinden door nieuwe koopkracht en doelgroepen.

De gevolgen van deze groei in inwoners en gebruikers van het stadsdeel gaan op verschillende fronten impact hebben: ●

de prijzen voor woningen stijgen: dit trekt rijkere doelgroepen aan en sluit minder kapitaalkrachtige doelgroepen uit. Er ontstaat een andere mix aan bevolkingsgroepen, met meer buurten in Zuid met een internationaal karakter. Dat past bij een internationale stad als Amsterdam en het grote aantal internationale bedrijven dat zich in de stad vestigt. Het vraagt daarnaast aandacht voor de minder kapitaalkrachtige bevolkingsgroepen die niet in dit

juli 2017

internationale profiel passen, en nog wel in de wijk wonen en/of waar je ruimte voor wilt houden. ●

de vastgoedprijzen in (verschillende) winkelgebieden stijgen: de betaalbaarheid in sommige winkelgebieden, zoals de Oude Pijp, neemt af. Kleine eigenaar/gebruikers, maar ook creatieven en makers, vaak de smaakmakers van een gebied, kunnen dit soort prijzen niet betalen, of kiezen eieren voor hun geld en verkopen hun pand voor een goed pensioen. Dat heeft gevolgen voor aantrekkelijkheid van het gebied. In de plaats komen grotere commerciële partijen of ketens, die vaak (niet alle) minder buurtbetrokkenheid tonen. Als de (specialistische) dagelijkse detailhandel afneemt, heeft dat gevolgen voor het dagelijks aanbod van bewoners.

●

nieuwe vraag in buurtontmoetingsfuncties: de grote aantrekkingskracht van het stadsdeel op bezoekers en de komst van nieuwe bewoners, waaronder ook veel (expat) gezinnen vraagt om extra aandacht voor het woonklimaat in de buurten (schoon, heel en veilig, rust in de straat/reuring om de hoek). Daarbij spelen prettige plekken in de wijk een belangrijke rol, plekken waar ontmoeting, ontspanning, co-werken en sport plaats kan vinden. Een goed stedelijk woonklimaat heeft koffietentjes, buurtrestaurants, co-werkplekken op de straathoeken en aan pleintjes. En ook aantrekkelijk groen om te flaneren, samen te spelen of te sporten en elkaar te ontmoeten.

●

nieuwe vraag naar bestemmingen: het succes van de stad vertaald zich in meer dagjesmensen, (second-time) toeristen en bezoek vanuit andere delen van de stad aan het stadsdeel. Vanuit stadsbeleid wordt daar op gestuurd, door mensen door te verwijzen naar aantrekkelijke plekken in Zuid. Daarnaast ontstaat het vooral ook doordat de marktpartijen kansen zien en aanbod te creëren. Dit biedt kansen om gebieden te laden en van extra functies te voorzien, waardoor de waarde van het gebied voor zowel bewoners als bezoekers toeneemt.

Het zijn zowel mooie kansen als stevige uitdagingen, waar het stadsdeel voor staat. Nog niet alle antwoorden (in vorm van instrumentarium) staan paraat. Van omgaan met leegstand en crisis, stadse thema’s van een paar jaar geleden, gaat het nu veel meer over het goed begeleiden van succes.

Richtingwijzers voor Zuid Het stadsdeel heeft hele goede kaarten in handen om de potentie die in deze ontwikkelingen besloten ligt waar te maken. Er is volop dynamiek en reuring in het stadsdeel. De openbare ruimte met verschillende parken, brede lanen en zowel knusse buurtjes als moderne highrise allure biedt geweldige aanknopingspunten. En bij ondernemers, ambtenaren, winkelstraatmanagers en ontwikkelaars is geloof en energie om samen aan de slag te gaan. Wat nu nodig is, is een helder kader om alle ontwikkelingen de komende jaren in goede banen te leiden en de benodigde balans te creëren tussen kansen grijpen en aandacht houden voor wat er al sterk is. We hebben de kansen en uitdagingen vertaald naar een kompas voor het stadsdeel, waarin de vier wijzers per locatie aangeven waar je extra op zou moeten inzetten om het succes van Zuid goed te begeleiden. Het kompas geeft de richting aan: meer buurtontmoeting, meer diversiteit in aanbod, meer bestemmingen voor bezoekers, meer aandacht voor betaalbaarheid.

juli 2017

Dit kompas kun je gebruiken voor alle gebieden in Zuid. Hieronder hebben we een twaalftal locaties nader beschreven. De keuze voor deze locaties is gebaseerd op onze inschatting dat deze plekken de komende jaren van belang zijn om ofwel een grote kans te verzilveren of juist extra inzet te plegen om het succes in goede banen te leiden.

Per locatie geven we de kompasrichtingen aan, maken we onderscheid in het mogelijke profiel voor het gebied, de acties die nu al lopen en de extra inzet die gepleegd zou kunnen worden om naar de kompasrichting toe te werken.

De richtingwijzers Ontmoeting in de buurt: extra aandacht voor goede publieke plekken in de woonwijken, die zowel overdag als ‘s avonds en in de weekenden een functie hebben, die voor meerdere doelgroepen aantrekkelijk zijn, die bijdragen aan ontmoeting en samenheid. Dit kan in het groen met betere voorzieningen voor verblijf, sport en spelen in de parken en kleine plantsoenen, door ruimte te maken voor kwalitatieve daghoreca, te werken aan meer avondopenstellingen in winkelstraten en natuurlijk door programmering via kleine markten, culturele activiteiten en sport. Betaalbaarheid: extra en preventieve aandacht voor de betaalbare plekken voor kleine ambachten, makers, creatieven, kunstenaars, startende ondernemers, en ook maatschappelijke en culturele voorzieningen. De aanwezigheid van deze partijen versterkt de leefbaarheid in de wijk en verhoogt de aantrekkelijkheid van het stadsdeel voor bewoners, ook de ‘nieuwe’ internationale doelgroepen. De betaalbaarheid staat nu al onder druk in wijken al de Oude Pijp, maar in de toekomst kan dit ook op

juli 2017

andere plekken spelen. Gericht preventief ruimte voor creëren via eigen bezit in de wijk, afspraken met corporaties over de BOG en bestemmingsplannen. Diversiteit in aanbod: extra aandacht voor diversiteit in de winkelstraten, waar een goede mix van solide partijen, kwalitatieve merken, daghoreca, kleine zelfstandigen, niches & specialisme en avondreuring slim en tijdig inspeelt op de diverse doelgroepen (ouderen, gezinnen, culturele achtergronden). Daarbij gaat het niet alleen om het dagelijkse aanbod, maar ook om de gezamenlijke activiteiten tussendoor die zorgen voor buurtbeleving. Werken aan gezamenlijk eigenaarschap via organisatie op huurders -en eigenaarsniveau, het hebben van een visie, actief winkelstraatmanagement incl. makel -en schakelfunctie en slim inzetten van ondersteunend juridisch instrumentarium. Bestemmingen voor bezoekers: extra aandacht voor het verwijzen naar en het realiseren van goede bestemmingen voor grote groepen bezoekers, zodat bezoekers van het stadsdeel en Amsterdam in brede zin meer door de stad verspreid worden. Het toegenomen bezoek biedt goede kansen voor het Amsterdams Bos (hét stadsbos met volop recreatieve voorzieningen en festivals), het Gelderlandplein, de Zuidas, Olympisch Stadion, de Rai, en waterrecreatie aan de jachthaven, beatrixpark en opnieuw het Bos.

juli 2017

Typering Geliefd en goed gewaardeerd winkelgebied aan lange straat, met brede stoepen en trambaan in het midden. Goed bereikbaar voor gericht shoppen, echter te breed voor flaneren. De straat kent van oudsher een luxe buurtuitstraling. De doelgroepen zijn de afgelopen jaren verjongd en van samenstelling verandert: meer jonge gezinnen, meer expats. Overdag komen er ook scholieren van de scholen in de buurt. Actieve BIZ werkt hard om het imago en aanbod in de straat daarop aan te passen, oa. met Shopping Street Innovation Lab. De straat functioneert overdag goed. Er is weinig leegstand. In de avond is het er heel stil, er is weinig avondhoreca en de winkels zijn gesloten.

Kans voor het gebied Ontmoeting in avonden De jonge (expat)gezinnen zijn meer naar buiten gericht en zoeken beleving en ontmoeting in de buurt. De Beethovenstraat draagt daaraan bij door meer kansen voor ontmoeting door de dag, avond en weekend te creëren. Vanuit aanbod met meer kwalitatieve horeca, kleinschalige programmering en een betere inrichting van de straat voor voetgangers en fietsers. Versterking vanuit diversificatie De groeiende groep gezinnen biedt een uitgelezen kans om het aanbod in de straat te versterken. Vergeet daarbij ook de kapitaalkrachtige doelgroep vanuit de Zuidas niet. De Utrechtsestraat biedt een goed referentiekader. Het gaat daarbij vooral om versterken van wat al goed is en uitbouwen van de eigen (innovatie)strategie. De eigenaren zijn een onontbeerlijke schakel in het realiseren van meer diversiteit. Dit vraagt een gerichte aanpak en lange adem. Verbinding met Zuidas, Beatrixpark, RAI Er ligt een mooie kans om vanuit de groei van het stadsdeel een grote slag te slaan in het verbeteren van de noord-zuid verbindingen tussen het centrum en Buitenveldert. Het stuk Beethovenstraat - De Boelelaan is daar cruciaal in. Dat vraagt om goede stadsstraten, die zowel uitnodigen tot flaneren als tot doorlopen van de ene stepping stone naar de volgende. Bij die stepping stones horen het Beatrixpark (ontsluiten als bestemming), de doorgang naar de RAI en betere fietsverbindingen oost-west.

In de planning ● herpositionering als innovatie winkelstraat

Extra op inzetten ● eigenaren activeren en betrekken ● avond functies toevoegen / mogelijk maken ● relatie met Beatrixpark versterken ● doorrol als stadsstraat naar Zuidas

juli 2017

Typering Drukke verkeersader in de west-oost verbinding door de stad, met verschillende bekende restaurants (met late keukens) voor bezoekers van het naastgelegen concertgebouw en enkele kwaliteitszaken die daar al jaren zijn gevestigd, zoals boekhandel Martyrium en bakkerij Meijsen. De afgelopen jaren zijn er veel sjieke kappers en beautyzaken gekomen. Voor bewoners is het aanbod verschraalt. De straat kent weinig loop, en vormt daarmee een groot contrast met het naastgelegen museumplein. Voor veel partijen is het een grote wens dat bezoekers het museumplein oversteken en zo de drukte beter spreiden. Dat vraagt bestemmingen en toeloop vanuit andere richtingen. De komst van de metrohaltes op de Ferdinand Bol draagt daaraan bij. Groei van bezoekers vraagt ook extra aandacht voor goede buurtfuncties.

Kans voor het gebied

Herontwikkeling van de hoeken Vanuit het museumplein steken bezoekers niet over naar de van Baerlestraat, er is geen reden toe. Er ligt een grote kans als zowel de hoek met het Concertgebouwplein als hoek met de Gabriël Metsustraat aantrekkelijk wordt gemaakt. Het Museumplein wordt in die hoek nietszeggend, met de parkeergarage en veelheid aan verkeer. De rommelige hoek met de bijbelkiosk en de parkeerplaatsen verdient een krachtige herinrichting met programma. De blinde muur op de kop van de Van Baerle (Restaurant Solo) kan ook beter benut worden. Profiel en aanbod Bezoekers die vanuit het museumplein of de Ferdinand Bol dit deel van de Van Baerle oplopen doen dat alleen als ze verwachten iets tegen te komen en verrast te worden. Het ontbreekt aan een interessant en divers aanbod voor impulsbezoek overdag. Buiten een paar sjieke bakkers en een traiteur is er daarnaast weinig aanbod in dagelijkse boodschappen. Dat is voor zowel buurtbewoners als bezoekers een gemis. Van Baerle zou ook, gezien de culturele functies, hotels en bezoekers, goed een echte ‘betere’ restaurantstraat kunnen worden voor Zuid. Betere marktprofilering (identiteit en positionering), actief zoeken naar passend aanbod en wellicht toevoegen van mengformules en detailhandel gezamenlijk in één winkelpand (betaalbaarheid) zijn goede acties.

in de planning Extra op inzetten ● verkenning kansen Concertgebouwplein ● ontwikkeling van Concertgebouwplein ● onderzoek laden & lossen ● sterkere profilering Van Baerlestraat ● gericht aantrekken passend aanbod ● trekker op saaie hoek Museumplein/ Gabriël Metsustraat

juli 2017

3. Olympisch Gebied Oud - Zuid | verkenning BIZ | bezoekers | sport - health - cultuur | bestemming

Typering Het Olympisch gebied is een gebied in de lift. Strategisch gelegen tussen de Stadionbuurt, de Zuidas en VUmc, de Schinkel / Sportas en woningbouwontwikkelingen aan de overzijde van de Schinkel heeft de locatie alles in zich om zich tot grote bestemming in Zuid door te ontwikkelen. De afgelopen jaren heeft het Stadionplein een metamorfose doorgemaakt, waarvan de oplevering van de nieuwbouw momenteel plaats vindt. Er liggen plannen voor de herontwikkeling van de Citroën-gebouwen met kantoorfuncties, horeca en een museum en er is de wens om het gebied meer op de kaart te zetten. Door de locatie goed te verbinden ontstaat een nieuwe plek van allure.

Kans voor het gebied Sport, Health & Cultuur Cluster De stad heeft baat bij een nieuwe grote bestemming. Het Olympisch gebied heeft goede kaarten om dit te realiseren. Kies een heldere focus, zoals sport, health en cultuur en zet dit stevig neer. Met bijzondere sportwinkels, activiteiten, sportonderwijs, outdoor workshops, musea en vooral ook Amsterdamse creatieve allure. Creëer ruimte voor start-ups op gebied van Sport & Health (ontwikkelaars apps, gadgets en tools), die een plek kunnen krijgen in te herontwikkelingen gebouwen in het gebied. Verbinding amstelveenseweg vanuit vondelpark naar VU Werk aan de verbinding Vondelpark/Amstelveenseweg naar het Stadionplein, door de plinten te versterken en te zorgen voor meer ‘stepping stones’ die bezoekers verder trekken. Trek deze verbinding door onder de A10 naar de VU en Amsterdams Bos. Belangrijk is ook de verbinding met het Schinkelkwartier: een goede fietsbrug is cruciaal voor de leefbaarheid van de woonwijk alsmede de aantrekkelijkheid van Olympisch gebied. Programmering Een bestemming als deze vraagt een uitgekiende placemaking en programmering. Voor ieder wat wils, diversiteit in aanbod/tijdstippen/seizoenen en goede buitenruimte om voor ontmoeting, (informeel) spelen en flaneren. Investeer in een gebiedscoalitie voor Stadionplein, Schinkeleiland en Stadionterrein die gezamenlijk werken aan placemaking en en placemanagement.

In de planning ● samenwerking met initiatiefnemers publieke ruimte rond stadion ● ontwikkeling Citroën-gebouwen ● voorstel fietsverbinding naar West

juli 2017

Extra op inzetten ● bouwen aan gebiedscoalitie ● versnellen ontwikkeling publieke ruimten ● investeren in verbindingsroutes ● opzetten programmering met Sport & Health & Cultuur focus -

4. Jachthaven Nieuwe Meer Zuidas | geen BIZ | bezoekers | watersport | bestemming

Typering Zo’n 15 minuten fietsen van het Vondelpark en 10 minuten van de Zuidas ligt verborgen achter grote kantoorpanden en de A10 een watersportparel: verschillende jachthavens, een groot open water verbonden aan zowel de binnenstedelijke grachten als de wateren van Aalsmeer en oevers voor recreatie. Er is één groot restaurant met terras aan het water, het Bosch. Het is een veelbelovend gebied, voor de Zuidas-bewoners, studenten aan de VU, nieuwe bewoners van de Schinkel, maar ook breder voor Amsterdam. Echter, dat betekent wel werk aan de winkel. Nu weten alleen insiders met een boot weten de plek te vinden. Er zijn weinig voorzieningen voor zwemmers, terrasjes-mensen of dagjesmensen.

Kans voor het gebied Versterken vrijetijdseconomie Een goed functionerend watersportgebied heeft zwemsteigers, kiosken, douches, cafeetjes en terrasjes nodig. In de zwemsteigers wordt deze zomer voorzien door een derde partij. Het water is geen officieel zwemwater, dus het is laveren tussen de mogelijkheden. Gericht toevoegen van een beperkt aantal voorzieningen geeft de plek kans zich te ontwikkelen. Het is een locatie met een stoer en wat ruig karakter, dat biedt een goed referentiekader. Nodig partijen uit die daarvoor een passend (betaalbaar) aanbod kunnen bieden. Goede plekken Werk aan de placemaking van het gebied. Op wat voor manieren kunnen lichte, snelle en goedkope interventies helpen om de gewenste beweging in het gebied op gang te brengen? Welke twee of drie locaties lenen zich daar het beste voor? Welke partners wil je betrekken? Ontsluiting en verbindingen Naast voorzieningen ontbreekt het vooral aan een goede, zichtbare ontsluiting en verbinding naar de VU/Zuidas, Amsterdams Bos en het Olympisch Kwartier. Versterking van de link met Amsterdams Bos vanuit de boskant ligt voor de hand. Vanuit de Amstelveenseweg is er een autoverbinding. Goede fiets-en wandelverbindingen naar de waterkant zijn noodzakelijk.

In de planning ● zwemsteiger (via derde partij) ● sporthotel (nog in oude hotelvisie) ● gebiedsuitwerking strategievorming Jachthaven gebied, Zuiderhof ● nieuwe bestemmingsplan

juli 2017

Extra op inzetten ● goede ontsluiting vanuit VU, Olympisch Kwartier en Amsterdams Bos ● relaties / netwerk opbouwen met bedrijven in de jachthaven ● placemaking strategie opzetten ● alertheid bestemmingsplan handhaving -

5. Buitenveldert-Noord (de Boele/Nijenrode) Buitenveldert | verbindingszone | nieuwe doelgroepen | Gelderlandplein |

Typering Van buiten lijkt dit gebied nog ouderwets Buitenveldert, een ruim opgezette jaren wijk met gestapelde strokenbouw en veel groen, rust en ruimte. Echter, achter de voordeuren is de transformatie al volop gaande. Het gebied wordt steeds meer bevolkt door starters en expats(gezinnen) die werken op de Zuidas. Voor het functioneren van de stad is het belangrijk dat de Zuidas aantakt bij de omliggende buurten. Buitenveldert-Noord is een verbindingswijk waar meerdere werelden elkaar ontmoeten: de studenten en docenten van de VU campus, de bewoners en werknemers van de Zuidas, oudere buurtbewoners en jonge starters en gezinnen. Zo ongemerkt als mensen hun weg naar de woningen weten te vinden, zo ongemakkelijk zijn de ruimtelijke en functionele verbindingen. De transformatie naar een prettig woonwerk-klimaat vraagt actieve aandacht, maar biedt vervolgens ook een hoop economische kansen voor ontwikkeling.

Kans voor het gebied Goede stadsstraten Betere verbindingen van Buitenveldert-Noord met aanliggende gebieden en versterken van het stedelijk netwerk tussen VU, Zuidas, Amsterdams Bos, Gelderlandplein, RAI, Beethovenstraat. In deze straten staat niet alleen de verbinding en mobiliteit centraal maar ook de verblijfskwaliteit en ondersteunende programma’s en functies in de plinten, waardoor ze meer als een stadsstraat gaan functioneren (oost-west A.J. Ernststraat, noord-zuid Van Leijenberglaan, Buitenveldertselaan, Van der Boechorststraat en met stip bovenaan de Willem van Weldammelaan).

Productieve plinten Van een groene buitenwijk verandert Buitenveldert onder invloed van de ontwikkelingen in de stad (Zuidas, Koers 2025, Internationalisering) in een groen-stedelijke wijk, waar behoefte is aan meer dan alleen wonen. Dit biedt een kans om de vaak levenloze plinten (garageboxen) en kraagpanden te transformeren naar betaalbare bedrijfsruimtes voor zzp-ers, starters, makers en tot broedplaatsen, waarvoor elders in de stad ruimtes onder druk staan. Samen in de buurt De wijk gaat veranderen, de mix van bewoners verandert daarmee ook. Ontmoeting in de buurt past bij de behoefte van jonge (expat-) gezinnen maar ook van ouderen in kader van de pilot “Age Friendly City”. Denk aan kwalitatieve daghoreca op verschillende plekken in de wijk, sporten in de buurt en verblijf in de parken.

in de planning ● plan voor herinrichting Willem van Weldammelaan ● kadernota’s Gijsbrecht van Aemstel en Amstelpark als plek van bestemming en ontmoeting

juli 2017

Extra op inzetten ● stadsstraten aanpak (AJ Ernstraat): verdichten en verlevendigen ● kraagpanden ontwikkelen tot broedplaatsen ● aanpak plint naar werkruimte ● aandacht voor thuisgevoel bewoners -

6. Kastelenbuurt Buitenveldert | geen BIZ | KVO 1* | buurtwinkels | regionale functie

Typering Een winkelstraat bestaande uit 4 besloten pleintjes in de plint van appartementengebouwen. Je treft er typische zelfstandige buurtwinkels als een kaas -en notenzaak, de schoenmaker, een bakker, lunchroom, een kapper en apotheek. Op de hoek Henkshage / Kastelenstraat zit ook een Jumbo supermarkt. Aan het ander uiteinde van de straat, op de Buitenveldertselaan zit nog een Jumbo supermarkt. Prima voorzieningen voor de buurt. Het aanbod wordt echter interessant door de aanwezigheid van authentieke Joodse, Japanse en andere Aziatische winkels. In de wijk wonen van oudsher veel Joodse mensen. De afgelopen decennia zijn daar heel veel aziatische bewoners bijgekomen, met bijbehorend winkelaanbod bijgekomen. Deze winkels trekken ook Joodse en Aziatische mensen van buiten de wijk en zorgen voor ontmoeting. Het winkelgebied heeft een belangrijke functie voor de leefbaarheid van de wijk. Het vraagt tijdige aandacht en organisatiegraad om dat goed te blijven houden.

Kans voor het gebied Gezamenlijke organisatie Er zijn al verschillende pogingen gedaan, maar dit blijft een aandachtspunt: het is belangrijk dat de winkels zich organiseren. Redenen zijn goede belangenbehartiging, tijdig samen inspelen op veranderingen (mogelijke leegstand) en aanspreekpunt bieden voor andere partners in de wijk. Dit soort winkelgebieden met veel individuele zelfstandige winkeleigenaren zijn kwetsbaar voor snelle veranderingen (vb. veroudering huidige doelgroepen en opkomst andere bewoners) en stedelijk beleid. Samenwerking in de wijk De hoge kwaliteit van de specialistische winkels biedt kansen voor allerlei activiteiten in de Zuidas en Gelderlandplein. Ondernemers spraken van workshops, proeverijen, catering om juist het specialisme te eren en tevens hun verantwoordelijkheid voor de buurt te nemen. In de praktijk lukt het hen niet contact te leggen met de ondernemers in de Kastelenstraat. Een ondernemersvereniging kan ook hier een rol in spelen. Betaalbaar winkelgebied Buitenveldert-Zuid is nog een heel betaalbare plek om te ondernemen. Het is van belang dat dat ook gewaarborgd blijft, met het oog op de snelle ontwikkelingen van huurprijzen in de stad. Het is dan ook aan te raden tijdig te anticiperen door afspraken te maken corporaties over hun bedrijfs onroerend bezit en vanuit de ruimte die het gemeentelijke instrumentarium daar biedt.

in de planning ● niet bekend

Extra op inzetten ● organisatiegraad versterken ondernemersvereniging / BIZ ● bedrijfsonroerend goed corporaties ● verkenning starten plinten-aanpak

juli 2017

7. Marathonbuurt en Olympiaplein Oud - Zuid | BIZ verkenning | buurtwinkelgebieden

Typering Binnen de prachtige wijds opgezette woonbuurten van Oud-Zuid tref je kleinschalige winkelgebieden voor de dagelijkse boodschappen. Dit soort winkelstraten zijn zeer belangrijk voor het sociale weefsel in de buurt. Het zijn de ogen en oren van de buurt en zijn voor veel oudere mensen een prettig dagelijks contactmoment. Met de komst van meer bemiddelde (internationale) jonge een of tweepersoonshuishoudens en gezinnen neemt de vraag naar goede plekken en ontmoeting in de woonwijk toe. Het Amsterdamse adagium van wonen in een rustige straat met reuring om de hoek, gaat ook hier spelen. Met de komst van deze jongere doelgroepen ontstaat er een mooie kans om de woonbuurten meer levendigheid te geven en een meer binnenstedelijk karakter te geven.

Kans voor het gebied Binnenstedelijk wonen Van plaats naar plekken waar je elkaar ontmoet, langer wilt blijven dan bedoeld was en je steeds weer andere dingen ontdekt. Wonen met beleving, dat is waar jongere doelgroepen op uit zijn. Voor de winkelgebieden en aanpalende woonstraten biedt dat een kans om meer functies toe te voegen en op sommige plekken te verdichten. Een uitgekiende placemaking met lokale betrokkenen helpt om de juiste kansen te ontwikkelen. Daarnaast spelen een goede stadsstraten met ruimte voor voetgangers en fietsen een belangrijke rol in het creëren van meer binnenstedelijk karakter. Levendigheid Op verschillende plekken in de plint en op centrale hoeken, ook buiten de winkelstraten, kan meer kwalitatieve daghoreca (tot 20.00 uur) komen. Denk aan koffietentjes waar ook gewerkt kan worden, een wijnwinkel met proeverij aan het eind van de dag, boekwinkels annex lunchtentjes en gevelterrasjes. Deze doelgroepen komen later thuis van werk, het is logisch dat winkels(straten) daar op inspelen met een openingstijd tot 20.00 uur. Met programmering van kleine marktjes, en kleinschalige activiteiten kan sfeer en ontmoeting worden toegevoegd.

in de planning ● niet bekend

Extra op inzetten ● organisatiegraad ondernemers verhogen ● ruimte voor daghoreca, co-werkplekken en gevelterrasjes ● placemaking strategie ● meer reuring aan einde dag / begin avond ● ondernemers stimuleren mee te gaan met de tijd

juli 2017

8. Oude Pijp

Typering Mooi voorbeeld van een ‘volkswijk’ die zich de afgelopen decennia heeft getransformeerd tot een favoriete plek om te verblijven en te wonen voor veel Amsterdammers, expats en bezoekers. Grote publiekstrekkers zijn de Albert Cuyp en de Heineken Experience. Het succes van de wijk heeft ook kanttekeningen: ambachtelijke en familie-bedrijven maken plaats voor ketens en horeca. De vele horeca en grote bezoekersstromen geven overlast voor bewoners. Bewoners die zelf ook rap veranderen, van een wijk met sociale huur is het nu vooral koop en hogere huur. Ook de culturele identiteit verandert, van niet-westerse melting pot naar expat-community waar Engels en Frans de voertaal zijn. De Pijp is een een succesvolle sterke wijk, en met de komst van de metrohaltes wordt het ook een nieuwe doorvoerroute naar het Museumplein. Naast kansen is het belangrijk ook aandacht te hebben voor de conflicten die het succes oproept: leefbaarheid voor bewoners, druk vanuit laden en lossen, handhaving.

Kans voor het gebied Versterken netwerk van stadsstraten Meer bezoekers betekent kansen voor goede stadsstraten waarlangs de bezoekers zich kunnen verspreiden. Vooral in de verbinding met Museumplein via de 1e Jacob van Campenstraat. Inzet op goede oversteken van lastige straten (o.a. Ceintuurbaan), branding van andere wijken en dwaalmilieu richting de RAI en het Asscher-terrein. Met andere woorden: zorg dat het aantrekkelijk is om verder te lopen / fietsen dan het Marie Heinekenplein en de Albert Cuyp. Winkelplinten benutten op de Albert Cuyp Er ligt een grote economische kans om meer ondernemersruimte te creëren op de Cuyp door een betere benutting van de plinten en bijvoorbeeld de kramen rug aan rug te plaatsen. Zo verdubbeld het aantal beschikbare meters en wordt de aantrekkelijkheid van de markt vergroot. Ook het straatbeeld buiten de openingstijden van de markt wordt daarmee verbeterd. Ruimte voor ambacht en kleinschaligheid De Pijp wordt van oudsher gekenmerkt door aanwezigheid van ambachtelijke bedrijfjes. Met de stijging van de populariteit van de wijk stijgen ook de huurprijzen. Het is van belang ruimte te houden voor dit soort type bedrijvigheid, vaak belangrijke smaakmakers, zowel in fysieke zin, maar ook in regelgeving en financieel. Gericht verplaatsen van dit soort bedrijfjes naar de zijstraten (via samenwerking met corporaties in de BOG), actief inzetten van het eigen vastgoed in de Pijp en gebruik te maken van instrumenten en regelgeving om te sturen op functies.

in de planning Extra op inzetten ● metrostation De Pijp ● voortzetten /verstevigen actief ● opknap Ferdinand Bolstraat winkelstraatmanagement ● herprofilering noordelijk van Woustraat ● afspraken corporaties over de BOG ● nieuw bestemmingsplan ● eigen vastgoed strategisch benutten ● samenwerking bewoners/ondernemers

juli 2017

9. Nieuwe Pijp

Typering Bruisend woon-werkgebied, net wat rustiger gelegen dan de Oude Pijp, met kleine pleintjes, plekken voor ontmoeting, goede horeca, kleinschalige winkels en stedelijke bedrijvigheid. Met de ontwikkelingen rond het Asscherkwartier wordt ook die hoek een anker van creativiteit. Een nieuwe fietsbrug over de Amstel versterkt de verbinding met Oost. In de wijk komen steeds meer kapitaalkrachtige mensen wonen. Daarbij moet niet vergeten worden dat er ook buurten zijn met veel sociale minima, die ook een passend aanbod wensen. De komst van meer bezoekers biedt daarnaast ook kansen om de 2e helft van de van Woustraat in een positieve spiraal te brengen.

Kans voor het gebied Ruimte voor kleinschalige bedrijvigheid Net als in de Oude Pijp speelt de vraag naar kleinschalige betaalbare bedrijfsruimte. Voor het deel van de partijen die niet meer in de Oude Pijp gevestigd kunnen worden zou ruimte kunnen worden geboden in de Nieuwe Pijp. Daarbij is het zaak ook voor de toekomst voldoende ruimte te creëren, via bestemmingsplannen, de BOG, als onderdeel in (ver)nieuwbouw-object en samenwerking met eigenaren, zodat je de druk voor blijft. Versterken netwerk van stadsstraten De wijk wint aan kwaliteit door versterking van de Zuidelijke Van Woustraat, de Zuidelijke Ferdinand Bolstraat met het Cornelis Troostplein en het van der Helstplein. De toegenomen populariteit biedt goede kansen om een passend programma in die straten en pleinen te organiseren. Dat vraagt overigens wel een stevig winkelstraatmanagement en coalities van partijen in die straten. De brug over de Amstel is van belang om ook de verbinding richting het oosten te versterken.

in de planning ● herprofilering zuidelijke van Wou ● fietsbrug over de amstel (lange termijn) ● Asscherkwartier

juli 2017

Extra op inzetten ● versterken winkelstraatmanagement zuidelijk van Wou (incl. veiligheid) ● ruimte bieden voor lager segment supermarkt (bv. Lidl) ● placemaking Cornelis Troostplein en van der Helstplein ● afspraken bedrijfsonroerend goed corporaties

10. RAI, Beatrixpark, Scheldestraat Zuidas / Rivierenbuurt | internationaal zakelijk | bezoekers | buurtfunctie

Typering Het RAI terrein met het naastgelegen Beatrixpark nemen een enorme ruimte in aan de rand van Zuid. De RAI, zeer succesvol als internationale locatie voor beurzen en conferenties en het Beatrixpark, een prettige plek voor bewoners in de buurt. De komende tijd komt er een metrohalte op het Europaplein en een groot design hotel bij. Ook het gebied aan de overkant van de RAI is een druk in ontwikkeling. Hoewel beide plekken nu al goed functioneren, ligt er een enorme kans als ze beter verbonden worden met hun omgeving en het park en de buitenruimte van de RAI meer als verblijfsplek wordt benut. Dit draagt bij aan de ontwikkeling van de Scheldestraat tot stadsstraat, gaat een enorme kwaliteitsimpuls geven aan zowel Scheldeplein als Europaplein en de doorgang naar De Boelelaan.

Kans voor het gebied

Openwerken van het RAI terrein De snelste fietsroute van de Rivierenbuurt naar de Beethovenstraat en de Zuidas loopt theoretisch gezien via het RAI terrein, maar deze is nog onvoldoende aantrekkelijk. Het is daarom positief dat de nieuwe directeur zich uitspreekt voor een betere relatie met de buurt. Een doorgang van de RAI naar Strand Zuid en Beatrixpark en verder naar de Beethovenstraat is een goede manier om meer levendigheid te organiseren. Hetzelfde geldt voor de relatie met de Scheldestraat. Placemaking Er liggen volop kansen om rondom de RAI, in het Beatrixpark en op het Europaplein levendigheid toe te voegen door middel van placemaking. Van ruimtes in de stad naar echte plekken om te verpozen, slenteren en verrast te worden. Denk daarbij ook aan het toevoegen van funsties die de Scheldestraat verbindt richting de Boelelaan, verlenging van het Beatrixpark op het RAI terrein en kleinschalige naar buiten gerichte expo’s als bijv. FabCity. Verbindingen De verkeersdrukte rondom de RAI is groot en onoverzichtelijk. De betere ontsluiting van de RAI vraagt ook meer aandacht voor voetgangers en fietsers. Dit gebied gaat nog meer betekenis winnen, een goede routing naar het station RAI en de Zuidas horen daarbij.

in de planning ● plannen Beatrixpark ● plannen RAI ● nieuw hotel nHOW

Extra op inzetten ● oversteekbaarheid Europaplein ● ontsluiting en placemaking Rai richting Beatrixpark en Europaplein ● versterking Scheldestraat

juli 2017

11. Rijnstraat

Rivierenbuurt | BIZZ | buurtfunctie | freezone

Typering De Rijnstraat is een langgerekte straat, waar gericht boodschappen worden gedaan. De straat ontbeert een aanbod en verblijfskwaliteit om bezoekers te verleiden tot winkelen. De grote leegstand van de afgelopen jaren is gehalveerd. Ook het aantal massagesalons en andere invullingen die weinig toegevoegde waarde boven voor de kwaliteit van het gebied zijn teruggedrongen. De betere samenwerking van de ondernemers in de BIZZ, en met de gemeente samen in de Freezone zet zoden aan de dijk. Er is een positieve weg in geslagen. De komst van de 6000 woningen in het Amstelkwartier aan de overzijde van de Amstel biedt kansen om de straat verder te versterken. Dat vraagt goed ondernemerschap van de individuele winkeliers en samenwerking van de ondernemersvereniging, de eigenaren en de gemeente om te zorgen voor een uitnodigend aanbod.

Kans voor het gebied

verbinding met woningbouw Amstel De bouw van 6000 woningen aan de overkant van de Amstel biedt in potentie veel nieuwe koopkracht voor de Rijnstraat en een kans om de het gebied op de kop Rijnstraat / President Kennedylaan een nieuwe impuls te geven. Het is straks niet langer de rand van de stad, en dat vraagt ook om een andere uitstraling. De plannen rond het Martin Luther Kingpark, de invulling van de hoeken van de Rijnstraat, het openbaar groen rond de entree, en natuurlijk de waterkant zijn allemaal allemaal aanknopingspunten voor het grootschalig opwaarderen van dit gebied. Ruimte voor grotere voorzieningen De Rijnstraat is een van de weinige plekken waar grote winkeloppervlakten beschikbaar zijn. Het is belangrijk daar met zorg mee om te gaan en deze voor het stadsdeel te behouden.

In de planning ● afwaardering van de snelweg ● 6600 nieuwe woningen vanuit Koers 2025 in het Amstelkwartier

juli 2017

Extra op inzetten ● goede visie vanuit ondernemers om kansen van woningbouw overkant Amstel te benutten ● entree van de Rijnstraat vanuit de Amstel aantrekkelijker maken, kijk ook naar Martin Luther Kingpark ● samenwerking BIZZ, eigenaren en gemeente op aantrekken passend aanbod -

12. Zeilstraat, Amstelveenseweg, Hoofddorpplein Oud - Zuid | geen BIZZ | hoge verkeersdruk | buurtfunctie |

Typering Drie verschillende soorten economische gebieden die gezamenlijk de entree op de oude stad vormen vanuit de nieuwe woongebieden in het zuidwestelijk deel van de stad. Er is een grote verkeersdruk vanuit auto’s, tram, bus en fietsen. Dat maakt dat het geen straten zijn waar je rustig gaat winkelen, maar gebieden waar mensen gericht een winkel bezoeken voor een specifieke boodschap. Er is wel een verschil tussen de locaties. Het Hoofddorpplein gaat op zich goed, maar vraagt aandacht voor behoud van kwaliteit. De Amstelveenseweg is een doorgangsweg, maar heeft te weinig verblijfskwaliteit om een aantrekkelijke verbinding van het Vondelpark naar het Stadionplein (nieuwe bestemming in wording) te zijn. De Zeilstraat heeft de afgelopen jaren een mooie ontwikkeling doorgemaakt met de komst van een kleine Albert Heijn, Stach en BBrood. De grote verkeersdruk hindert echter een echte grote kwaliteitsslag,

Kans voor het gebied Voetgangerseconomie De realisatie van woningen op het Stadionplein en straks in de Havenstraat gaat de koopkracht in het gebied vergroten. Dit biedt een enorme kans om veel meer in te gaan zetten op een tragere snelheid langs de straten, met de realisatie van een goed voetgangers -en fietsersklimaat. Op sommige delen vraagt dit grote infrastructurele ingrepen. Dat is een complex vraagstuk, waarbij verschillende langetermijnontwikkelingen samen komen (autogebruik in de toekomst, meer verkeerbewegingen meer bewoners, aanpassingen in het openbaar vervoer, aanleg nieuwe brug of toegangsweg). Het stuk Amstelveenseweg tussen de Zeilstraat en het Stadionplein biedt echter voor de korte termijn al goede mogelijkheden. De uitdaging hier is veel eerder het creëren van aantrekkelijke plinten langs de ventweg en het zorgen voor een goed aanbod. Stapstenen Voor mensen is het wandelend een lange afstand, van het Vondelpark, Koninginneweg of de Zeilstraat door de Amstelveenseweg naar het Stadionplein. Het is belangrijk om er voor te zorgen dat er een reden is om door te lopen. Denk aan een kiosk, een terras, kunst, bankjes of een aantrekkelijke etalage.

In de planning ● ontwikkeling Havenstraatgebied ● verkenning aanpassing route buslijn 15 ● ontwikkeling Schinkelgebied

juli 2017

Extra op inzetten ● aanpak fietsparkeren op de koppen van de straat -> ruimte voor terrassen ● herprofilering straten: doorstroming, fietsveiligheid en oversteekbaarheid, aantrekkelijke verblijfsruimte -

6. Samen aan de slag! Amsterdam Zuid heeft de komende 10 jaar een heldere uitdaging. Het is een prachtig stadsdeel, met ontzettend veel kwaliteit. Dat vinden steeds meer mensen: nieuwe Amsterdammers die vanuit allerlei windrichtingen in het stadsdeel neerstrijken, op de Zuidas, de lommerrijke woonwijken rond het Olympiaplein of juist de dynamische Pijp; en studenten en werknemers uit andere delen van Amsterdam en buiten de stad die in het stadsdeel werken of studeren; toeristen en dagjesmensen die naar het Museumplein, de Albert Cuyp, Zuidas, Olympisch Gebied, VU of de RAI gaan. De toenemende aantallen bewoners en bezoekers in het stadsdeel bieden een prachtige mogelijkheid meer economische bedrijvigheid te realiseren en in te zetten op de menging van woonmilieus tot een levendige woon werkmilieus, alsmede de versteviging van het stedelijk netwerk. Dit samen is een geweldige kans om Amsterdam Zuid een meer binnenstedelijk karakter te geven, passend bij de groeistrategie van Amsterdam. Tegelijkertijd vraagt het succes extra aandacht voor behoud en creatie van betaalbare bedrijfs- en winkelruimten en de leefbaarheid in de wijken. In het vorige hoofdstuk hebben we in kaart gebracht wat de kansen zijn voor de locaties die een belangrijke hefboom kunnen zijn in het sturen op de juiste kwaliteit, diversiteit en aantrekkelijkheid voor Amsterdam Zuid. Van de aanbevelingen die we doen is zeker 90% in het reguliere werk, van onder meer de gebiedsteams, op te pakken. Aan een deel van aanbevelingen rond de specifieke locaties wordt ook al gewerkt, via verkennende studies, projectplannen en kadernota’s. In dit hoofdstuk zoomen we in op de extra activiteiten en instrumenten die nodig zijn om als stadsdeel de kansen voor de gebieden maximaal te benutten en proactief in te spelen op de schaduwkanten van de ontwikkelingen, zoals leefbaarheid en betaalbaarheid. De leidraad is slim omgaan met succes. We onderscheiden 4 hoofdlijnen: ● ● ● ●

werken aan samenwerking tussen pandeigenaren, winkelhuurders, bewoners en gemeente ontwikkelen van extra instrumenten die stadsbreed, voor alle winkelgebieden, van nut zijn prioritering van bestemmingen en verbindingen actief faciliteren van voeden en uitwisselen van kennis tussen gemeente en winkelstraatmanagers en winkelstraatmanagers onderling, alsmede het opbouwen van nieuwe netwerken stadsdeel breed

Werken aan samenwerking tussen pandeigenaren, winkelhuurders, bewoners en gemeente breng eigenaren in beeld - We constateren dat eigenaren (incl. woningcorporaties met bedrijfs onroerend goed) niet of onvoldoende in beeld zijn bij gemeente, huurders en winkelstraatmanagement. Er ligt geen strategie over de wijze waarop je als winkelstraat of als stadsdeel (bij eigenaren met panden op meerdere locaties bijv.) eigenaren activeert en betrekt bij de ontwikkeling van een goed functionerend en toekomstbestendig winkelgebied. werk vanuit belangen en energie - Een goede samenwerking is echter een vereiste, of tenminste een hele belangrijke succesfactor, om te werken aan de diversiteit en aantrekkelijkheid van het aanbod. Dat betekent niet dat alle eigenaren betrokken hoeven te zijn, dat is vaak niet mogelijk. Breng ze in kaart, ga vanuit hun belangen het gesprek, ontdek waar de energie zit en werk van daaruit.

juli 2017

betrek bewoners, bewonersinitiatieven en andere instellingen in de buurt - Betrek ook bewoners, bewonersinitiatieven en andere instellingen (vb. muziekschool) bij het ontwikkelen van de visie op het gebied. En sta open voor eigen initiatief (vb. opzetten van lokale markt) en de rol die zij in de uitvoering mogelijk op zich willen nemen (vb. hulp bij organisatie kerstactiviteiten). Enkele interessante voorbeelden uit het onderzoek Sturen op Divers Winkelgebied (feb 2017) van hoe een samenwerking eruit kan zien, als er een gezamenlijke visie op het gebied ligt: ● ●

● ●

●

eigenaren en winkeliers stellen lijst van gewenste toekomstige huurders op die passen bij de gewenste branding van de straat of het gebied actief makelpunt draagt tijdig geschikte nieuwe huurders aan die passen bij de visie (zodat het gemak van langdurige een solide, maar niet passende, partij wordt vervangen door laag risico op leegstand en weinig rompslomp) ○ succesvol voorbeeld laat de Zuidas zien waar de plintenmanager er in slaagt samenwerking met beheerders op te zetten, grote plinten op te delen in kleinere, gericht nieuwe huurders te plaatsen en zo actief het straatbeeld aan te pakken eigenaren en vastgoedpartijen tekenen een gentlemen’s agreement om bij verhuur aan te sluiten bij de gezamenlijke visie op het gebied eigenaren nemen gedetailleerde bepalingen op in de huurcontracten die gericht sturen op passende huurders ○ De NV Zeedijk, waarin 30% van het door gemeente en bedrijven opgekochte vastgoed van de Zeedijk in de jaren ‘90 is ondergebracht, kent een intensief beheer. Na selectie op basis van ondernemersplan wordt dit plan onderdeel van huurcontract uit, indeplaatsstelling-regels zorgen ervoor functie behouden blijft, sterke controle zorgt voor naleving. ondernemers en eigenaren kopen gezamenlijk vastgoed in het winkelgebied op om daarmee grip te houden op de invulling ○ De 500 meter lange Vijzelstraat en gracht kent een hele actieve ondernemersvereniging, 91% is lid. Er zijn ook donateurs en vrienden die lid zijn. In 2015 zijn eigenaren en ondernemers vastgoed in de straat onder gaan brengen in de B.V. Vijzelgracht, deze fungeert als poortwachter. De BV selecteert bonafide ondernemers met hart voor de straat, neemt bepalingen op in huurcontract en zorgt voor naleving. ○ In de Jan Evertsenstraat heeft de grote aandacht van bewoners en ondernemers door de hun gezamenlijke activiteiten in winkelstraatvereniging ‘Geef om de Jan Eef’ geleid tot de Jan Evertsen Buurtcoöperatie, die sinds 2015 leegstaande panden huurt en doorverhuurd aan geselecteerde huurders. Inmiddels is de focus verschoven naar aankoop van de panden en doorverhuur daarvan, omdat dit meer financieel meer rendement geeft en meer impact heeft op de straat.

Het opbouwen van de samenwerking met eigenaren is een langdurig proces. Het vraagt een overzicht van de eigenaren, kennis over het voeren van gesprekken over ondernemersambities en de bijbehorende businessmodellen die eigenaren hanteren en slimheid in het creëren van (de weg naar) een passende samenwerkingsvorm. Het is niet op alle locaties nodig om dit traject in te gaan. Voor de hand liggen: ● ● ● ●

Albert Cuypstraat Van Wou straat Beethovenstraat Olympisch Gebied

● ● ●

juli 2017

Buitenveldert Noord Rijnstraat Jachthaven gebied

Ontwikkelen van extra instrumenten die stadsbreed van nut zijn Ter ondersteuning van de eigen ambtenaren, het winkelstraatmanagement en de ondernemers bij het realiseren van aantrekkelijke winkelgebieden en economische kansen voor het stadsdeel zien we veel potentie in de volgende activiteiten: Fondsvorming binnen stadsdeel Daarnaast zou het goed zijn om financieel gewin vanuit inkomsten in vastgoed breder binnen het stadsdeel te spreiden en te benutten. Het zou goed zijn om te verkennen of het mogelijk is om aan fondsvorming te doen, door bijv. bij nieuwbouwuitgave of transformatie van panden een percentage afdracht op te nemen voor herinvestering in het gebied (placemaking) of door 50% van de gelden vanuit erfpacht boven een bepaalde zaaglijn in een gebiedsfonds of stadsdeelfonds te laten vallen (ipv. stedelijk vereveningsfonds). Kansen vanuit de BOG (urgent) Verschillende corporaties in het stadsdeel bezitten bedrijfsonroerend goed (BOG), waarmee betaalbare locaties voor kunstenaars en winkeliers worden geboden. Deze locaties worden in snel tempo verkocht. Dat past binnen de opdracht van de corporaties. Voor de gemeente echter is er groot belang om deze BOG locaties te behouden. Het is cruciaal om op korte termijn een stedelijke aanpak te ontwikkelen om het gesprek hierover met de corporaties aan te gaan. Goed om dit op te pakken samen met het stedelijke cluster Ruimte en Economie. Aanhouden gemeentelijk vastgoed (urgent) De gemeente bezit binnen het stadsdeel op enkele bepalende locaties nog vastgoed. Deze vallen binnen de bestuursopdracht Verkoop Vastgoed. Dit zijn de weinige plekken waar je als gemeente nog grip hebt en die moet, zeker op locaties als de Oude Pijp, goed benut worden om betaalbaarheid te organiseren voor smaakmakers voor het gebied. Dit kan door de wijze waarop de verkoop wordt uitgezet (bepalingen in de tender, uitgenodigde partijen, visie op de locatie), of door het college te verzoeken de locatie terug aan te houden. Dit is vraagt nu actie. Programma Placemaking Veel kansen gaan over het creëren van betere plekken, waar mensen zich thuis voelen en langer willen blijven. Dat vergroot de aantrekkingskracht van de gebieden en stedelijke karakter. Placemaking doe je met de winkeliers, bewoners, bezoekers, eigenaren en andere spelers in de wijk samen. Het is aan te bevelen daar vanuit het stadsdeel een programma voor op te zetten, en de verschillende gebieden actief ondersteuning te bieden en de mogelijkheid (subsidie) budget voor aan te vragen. Sturen op betaalbare plinten Nog een manier om te werken aan betaalbare bedrijfsruimtes is door de bij de uitvraag extra bepalingen op te nemen: bijv. neem een bepaald percentage op dat aan betaalbare plint gerealiseerd moet worden bij nieuwbouw of transformatie van panden. Database detailhandels informatie ontwikkeling van een database met nuttige detailhandels informatie, waar ondernemersverenigingen, BIZ en winkelstraatmanagement hun voordeel mee kunnen doen. Het vrijgegeven dat dit soort data zorgt voor grotere transparantie en kan leiden tot minder noodzaak tot regievoering en afstemming. Een voorbeeld is het dashboard voor de hotelsector dat Amsterdam Marketing uitgeeft. Dit zou opgepakt kunnen worden binnen het smart cities / big data programma van de gemeente. Data om onder meer te ontsluiten: eigenaren register, populatiegegevens (veranderingen), vastgoed transacties, ingrepen openbare ruimte.

juli 2017

Actief faciliteren van voeden en uitwisselen van kennis en bouwen aan netwerken Goed inspelen op de kansen van het succes en daarmee gepaard gaande uitdagingen vraagt behoorlijk wat nieuwe kennis en expertise van zowel de ambtenaren als de ondernemers en winkelstraatmanagement. De overstap van crisis naar succesvolle groei is in Amsterdam zeer snel gegaan. De aanpakken voor de nieuwe situatie, waarbij het in banen leiden van het succes en ruimte houden voor betaalbaarheid en diversiteit centraal staat, zijn nog niet ruim voorhanden. De kunst is de bestaande kennis en ervaringen vanuit de verschillende BIZZen en ondernemersverenigingen te bundelen en te verrijken met nieuwe kennis van buiten (het stadsdeel / de stad). Er zijn ook verschillende goede voorbeelden in het buitenland, zoal de PDR (production distribution repair) Strategy van San Francisco of het Local Urbanism Plan van Parijs, die beide gericht sectoren voor de stad behouden of verder willen stimuleren. Daarnaast is het van belang netwerken te gaan bouwen met eigenaren en nieuwe partijen om met hen strategische relaties te onderhouden. We stellen voor: ●

ontwikkel gezamenlijke tradities binnen het stadsdeel, voor de ambtenaren, winkelstraatmanagement en ondernemers gezamenlijk. Denk aan 2x per jaar een bijeenkomst waarin de grote relevante (vastgoed)ontwikkelingen in de stad worden gedeeld, recente data toegelicht, geleerd wordt over businessmodellen en goede voorbeelden van elkaar worden gedeeld. The place to be voor ondernemers in Zuid.

●

bouw aan netwerken van eigenaren: ○ rond specifieke locaties ○ met specifieke groepen: corporaties, eigenaren met veel bezit in het stadsdeel of de stad

Prioritering van bestemmingen en verbindingen Ten slotte geven we graag een overzicht mee van de locaties die prioriteit verdienen. De aanpak van deze locaties creëert meervoudige waarde, doordat ze ook effect hebben op de straten eromheen, nieuwe verbindingen tussen plekken leggen, de grond vereffenen voor een hele serie andere ontwikkelingen, bijdragen aan stedelijk beleid of ook meteen veel voor het sociale weefsel in de buurt betekenen. We hebben onderscheid gemaakt tussen prioriteiten voor 2018 - 2022 en de periode erna. De prioriteiten voor na 2022 kunnen nu vast geagendeerd en voorbereid worden. Zorg er wel voor dat er tot die tijd alleen no regret ingrepen plaatsvinden.

juli 2017

Inzetten op Verbindingen, Bestemmingen en het realiseren van extra Betaalbaarheid

Prioriteiten 2018-2022 Olympisch Gebied ● de publieke ruimte in het Olympisch Gebied ontwikkelen, samen met Bouwinvest en andere partners in het gebied (vb Rietveld Academie) en inspelen op samenhang met de toekomstige ontwikkelingen in het Jachthavengebied. Buitenveldert-Noord ● verbeteren van de verbinding tussen de Zuidas en het Gelderlandplein via de Willem van Weldammestraat; ● ontwikkeling A.J. Ernststraat tot aantrekkelijke (loop-) route van de VU naar Gelderlandplein. Museumplein ● zorgen voor meer programmering en verblijfskwaliteit voor Amsterdammers zelf; ● werk aan een goede aantrekkelijke doorgang naar en vanuit de Pijp via de 1e Jacob van Campenstraat, o.a. door een plinten-aanpak; ● start plan voor creëren aantrekkelijke invulling van de hoek Concertgebouwplein / Van Baerlestraat op (houdt rekening met planning verkeersaanpassingen). Stadsstraten ● zet in op de noord-zuid verbindingen over de A10 heen die de gezamenlijkheid van het stadsdeel gaan versterken: Europaboulevard, Beethovenstraat, Parnassusweg, en Amstelveenseweg (inclusief deel van Zeilstraat tot aan Stadionplein). Kleinschalige bedrijvigheid in de Oude Pijp Werk een strategie uit om meer kleinschalige economische bedrijvigheid naar de zijstraten in de Oude Pijp te brengen, via ● afspraken over bedrijfsonroerendgoed corporaties ● versterken huurdersnetwerken, zoals het makersnetwerk ● handhaving lopende bestemmingsplan ● vergroten aantal bedrijfsruimten in de plint door kramen Albert Cuyp rug aan rug te plaatsen ● bestemmingsplan (voor toekomst): niet gemengd bestemmen, niet wegbestemmen naar wonen (zie ook nota Sturen op een divers winkelgebied) Betaalbare bedrijfsruimten ● zuidelijke Van Woustraat, via het aantrekken van alternatieve werk-winkelformules (zoals in het kader van de pilot Freezone Rijnstraat) en het opbouwen van een netwerk van eigenaren

juli 2017

●

Buitenveldert ○ via een strategie voor het openwerken van de garages en dichte plinten ○ via een broedplaatsstrategie voor de kraagpanden aan de Van Nijenrodestraat (vb. spinoff bedrijfjes VU)

Prioriteiten na 2022 ●

● ●

●

de kansen voor vrijetijdseconomie bij de Nieuwe Meer, met meer horeca, strandjes, beter ontsluiting naar het Bos en het Olympisch Gebied en vrijetijdsmogelijkheden bij de jachthavens (in afstemming met Projectbureau Zuidas, de locatie is reeds een studiegebied van de Zuidas); creëren van een logische relatie van de Riekerpolder, Schinkelgebied en Stadionplein buurt, over het water, met de fiets (in afstemming met Projectbureau Zuidas); in gesprek met de RAI (vanuit Projectbureau Zuidas) de doorgang van de Rivierenbuurt naar de Beethovenstraat en de Zuidas versterken, verbeteren buurtfuncties en ruimtelijke en programmatische relatie met Europaplein en Scheldestraat; verdichten van de President Kennedylaan tot stadsstraat met meer verblijfskwaliteit, en het versterken van de Kop Rijnstraat en creëren van een aantrekkelijke entree voor bewoners vanuit het Amstelkwartier.

Programma Economische Kansen Amsterdam Zuid Alles bij elkaar biedt de groei en ontwikkeling van Amsterdam in combinatie met alle geplande ruimtelijke en infrastructurele projecten bijzondere kansen voor zowel het versterken van de economie van stadsdeel Zuid als de leefomgeving. De Economische Kansenkaart laat een zowel een veelheid als de samenhang zien aan netwerken, gebieden, instrumenten en disciplines. Het is aan te bevelen ook de uitvoering in samenhang op te pakken. Als het stadsdeel actief stappen wil kunnen zetten, instrumentarium gaan ontwikkelen en kunnen implementeren dan is de komende jaren een doorzetting alsmede doorvertaling van de lopende programma-aanpak naar een Programma Economische Kansen Amsterdam Zuid nodig. Dat programma coördineert de lopende uitvoering in de gebiedsdelen, werkt binnen de gemeente, inclusief Projectbureau Zuidas en met de economische partners uit de gebieden samen in netwerken, ontwikkelt nieuwe netwerken van eigenaren en is voorzien van voldoende mandaat, menskracht en middelen.

juli 2017

Bijlagen ● ● ● ● ● ● ●

Meegenomen beleidsstukken Meegenomen gebiedsplannen Meegenomen jaarrapportages Meegenomen subsidieregelingen Factsheets winkelgebieden Meegenomen overig Sprekerslijst

Meegenomen beleidsstukken ● Gemeente Amsterdam (2011, maart). Economisch Sterk en Duurzaam, Structuurvisie 2040, Plan Amsterdam, 1-32 ● Gemeente Amsterdam (2016, 21 december). Voordracht voor het Algemeen Bestuur van de bestuurscommissie Zuid. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2016, april). Koers 2025: ruimte voor de stad. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2016, 5 december). Notitie Uitwerking Overnachtingsbeleid 2017 en verder. Deel I: Uitwerking van de herziening van het Amsterdamse deel van de regionale hotelstrategie 2016-2022: van hotelbeleid naar overnachtingsbeleid. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2017, 26 februari). Ruimte voor de Economie van Morgen Ruimtelijk Economische Visie voor de groei van Amsterdam / Koers 2025. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2017, 28 februari). Sturen op een divers winkelgebied. Bevindingen bestuursopdracht Diversiteit winkelen voorzieningenaanbod. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2015). Gebiedsagenda Schinkel-, Stadion- en Hoofddorppleinbuurt. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2017, 18 februari). Sturen op een divers winkelgebied Bevindingen bestuursopdracht, Diversiteit winkelen voorzieningenaanbod. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2015, 17 december). Ruimte voor ondernemers - Amsterdams Ondernemers Programma 2015 - 2018. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2013). Stadsstraten - Kwetsbaar evenwicht tussen verkeer en verblijf, Plan Amsterdam, 1-8 ● Amsterdam Marketing (2012, 5 december). Amsterdam Marketing 2013-2018. Amsterdam. ● Gemeente Amsterdam (2016, 5 oktober). Visie Zuidas 2016. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2015, 30 september). Uitvoeringsagenda Mobiliteit. Amsterdam ○ Bijlage: infographic Mobiliteitsagenda ● Gemeente Amsterdam (2016). Uitvoeringsagenda - Stedelijke Logistiek Amsterdam. Amsterdam

juli 2017

Meegenomen gebiedsplannen ● Gemeente Amsterdam (2016, 21 december). Gebiedsplan 2017 De Pijp/Rivierenbuurt. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2016, 21 december). Gebiedsplan 2017 Buitenveldert/Zuidas. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2016, 21 december). Gebiedsplan 2017 Oud-Zuid. Amsterdam Meegenomen jaarrapportages ● Gemeente Amsterdam (2016, 6 april). Jaarrapportage 2015 Bloeiende Stationsomgevingen Noord/Zuidlijn. Amsterdam ○ Bijlage 1: Stoplichtenrapportage Bloeiende stationsomgeving januari 2016 ○ Bijlage 2: Stoplichtenschema Bloeiende Stationsomgevingen januari 2016 ○ Bijlage 3: Rapportage MJP Fiets juni 2015 ○ Bijlage 4: Stoplichtenrapport bij MJP Fiets juli 2015 Meegenomen subsidieregelingen ● Gemeente Amsterdam (2013). Subsidieregeling Economische stimulering binnen het gebiedsgerichte werken. Amsterdam ○ Bijlage: Subsidieplafond per stadsdeel - Straatmanagement ● Gemeente Amsterdam (2013). Subsidieregeling opzetten ondernemersverenigingen en gebiedsbranding. Amsterdam Factsheets winkelgebieden ● Gemeente Amsterdam (2015, augustus). Bewoners regio kopen minder in eigen gemeente. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 3113 - Ceintuurbaan west. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 97 - Rooswijk. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 96 - Gelderlandplein. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 96 - Gelderlandplein. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 63 - Scheldestraat. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 62 - Maasstraat. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 61 - Rijnstraat. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 58 - Olympiaplein en omgeving. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 57 - Amstelveenseweg. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 56 - Cornelis Schuytstraat. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 55 - Zeilstraat-Hoofddorpplein. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 54 - Beethovenstraat. Amsterdam

juli 2017

● ● ● ●

Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 53 - PC Hooftstraat-van Bearlestraat. Amsterdam Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 34 - Van Woustraat e.o.. Amsterdam Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 33 - Albert Cuypstraat, Albert Cuyp-markt. Amsterdam Gemeente Amsterdam. Factsheet winkelgebied Zuid - 32 - Ferdinand Bolstraat, Heinekenplein e.o.. Amsterdam

Meegenomen overig ● STIPO (2014). De Pijp op Ooghoogte - Plintengame BIJLAGEN. Rotterdam ● Gemeente Amsterdam (2016, september). Buurtenquête stadsdeel Zuid - Onderzoek, Informatie en Statistiek. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2016). Gebiedsanalyse De Pijp/Rivierenbuurt 2016. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2016). Gebiedsanalyse Buitenveldert/Zuidas 2016. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2016). Gebiedsanalyse Oud Zuid 2016. Amsterdam ● Bouwinvest (2016, oktober). The Olympic: Ambitiedocument (Consultansiefase). Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2016, juni). Amsterdam Zuid - Asscherkwartier. Definitief Ontwerp Openbare ruimte (DO). Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2015). De olympische allure van de Sportas, Plan Amsterdam, 1-4 ● Fietsersbond (2015, februari). Fietsvisie op de Zuidas. Amsterdam ● Eric Aangeenbrug (2017, 16 januari), Gebiedsgericht werken en plaatshechting - De invloed van gebiedsgericht werken op plaatshechting in Buitenveldert/Zuidas. Universiteit van Amsterdam, Amsterdam. ● Gemeente Amsterdam (2016, december). De druk op de openbare ruimte - analyse & oogst. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2016, december). De schaal van de stad - analyse & oogst. Amsterdam ● Gemeente Amsterdam (2016, maart). Wonen in Amsterdam 2015 - Eerste resultaten woningmarkt. Amsterdam ● Platform31 (2014, februari). Winkelgebied van de toekomst - Bouwstenen voor publiek-private samenwerking. Den Haag ● Platform31 (2016, december). Over het stimuleren van ondernemerschap in de Roermondse wijk de Donderberg. Experimentenprogramma Wijk- en dorpseconomie. Den Haag ● Platform31 (2015, juni). SpareSpace: naar een volwassen en duurzaam concept. Den Haag ● Platform31 (2015, maart). Analyse West-Kruiskade, Rotterdam. Experimentenprogramma Wijk- en dorpseconomie. Den Haag

juli 2017

Sprekerslijst: wie wij allemaal gesproken hebben Naam

Organisatie, functie

Hester Diemer

Stadsdeel Zuid, gebiedsmakelaar Museumkwartier

Netty Verwaal

Stadsdeel Zuid, gebiedsmakelaar Schinkel- & Stadionbuurt

Margreet Bakker

Stadsdeel Zuid, accounthouder (niet georganiseerde winkels)

Arie Roos

Stadsdeel Zuid, gebiedsmanager Pijp & Rivierenbuurt

Rashna Kadier

Stadsdeel Zuid, gebiedsmakelaar Buitenveldert-West

Natasja Zak

Stadsdeel Zuid, gebiedsmakelaar Zuidas

Aiko van der Lem

Stadsdeel Zuid, gebiedsmanager Zuidas & Buitenveldert

Ron van Soest

Stadsdeel Zuid, gebiedspool

Koos van Zanen

Ruimte en Duurzaamheid, Hoofdplanoloog

Jos Gadet

Ruimte en Duurzaamheid, Hoofdplanoloog

Dennis Schijf

Stadsdeel Zuid, projectleider Ruimte en Economie

Elvira Osmanovic

Stadsdeel Zuid, RVE Economie

Reindert Bant

Stadsdeel Zuid, opdrachtgever Openbare Ruimte

Bram Melis

Stadsdeel Zuid, Gebiedsmakelaar Zuidas

Claes Groot

Stadsdeel Zuid, Projectleider distributie & logistiek

Döske van der Wilk

Stadsdeel Zuid, adviseur openbare ruimte en water

Amber van Stijn

Stadsdeel Zuid, gebiedsmakelaar oude Pijp

William Stokman

RVE Economie Stedelijk, Ruimtelijk Economisch Adviesteam

Gerard Lebbink

Centrale stad, beleidsadviseur stedelijke ontwikkeling

Ed Slotboom

Ruimte en Duurzaamheid, Ruimtelijk beleidsadviseur Zuid

Jurjen Tjallema

Ruimte en Duurzaamheid, Ontwerper / Tekenaar sd Zuid

Floor Thomasse

Stad & Co, winkelstraatmanager Beethovenstraat + Hoofddorpplein + Maasstraat

Roos Vermijs

Stad & Co, junior projectmanager

Elizabeth Koop

Seinpost, BIZ-vereniging Ceintuurbaan + Albert Cuyp + Ferdinand Bolstraat / winkelstraatmanager

juli 2017

Martijn Verdult

Stad & Co, BIZ-vereniging Museumkwartier / winkelstraatmanager

John Bardoel

Seinpost, Ondernemersvereniging Van Woustraat

Sophia Koehorst

Straatmanager Gelderlandplein

Edward de Boer

Esprit & Mango Gelderlandplein, franchisenemer

Bart Luijk

Element Hotel, general manager

Ruth Jansen

Phisage Beauty & Wellness (World Trade Center), eigenaresse

Jan Heeren

Gemeente Amsterdam, Senior Policy Advisor Amsterdamse Bos

Rogier Claassen

Peak Development / Olympic Amsterdam

Wander de Vries

Bouwinvest / Bouwfonds (ontwikkelaar Stadionplein)

Stijn Meijer

BEA cowerkplek, Co-Founder

Rutger de Rijk

BEA cowerkplek, Co-Founder

Frans Elemans

Amsterdams Proeflokaal, eigenaar (Elemans & Associates)

Ruud Strootman

Jesse Jewelry (BIZ voorzitter Beethovenstraat)

Wim-Jaap Eising

Bouw Invest - Woningfonds (Asset Manager Winkels)

Patrick Strijbosch

Bagels & Beans Zeilstraat, eigenaar

R. Visscher

Gemeente Amsterdam

Olav Peters

Peters Wonen / BIZ Rijnstraat

juli 2017