CONGO FAUSTIN LINYEKULA
12—14.02.20
Φωτογραφίες © Agathe Poupeney
ΑΦΉΓΗΣΗ, ΤΡΑΓΟΎΔΙ ΚΑΙ ΧΟΡΌΣ ΣΥΝΘΈΤΟΥΝ ΈΝΑ ΠΟΛΎΜΟΡΦΟ ΠΑΖΛ. ΜΕ ΑΦΟΡΜΉ ΤΗ ΒΊΑΙΗ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΊΑ ΈΝΑ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΌ ΣΤΟΥΣ ΔΡΌΜΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΌΣΜΙΑΣ ΙΣΤΟΡΊΑΣ ΑΠΌ ΤΟΝ ΚΟΝΓΚΟΛΈΖΟ ΧΟΡΟΓΡΆΦΟ FAUSTIN LINYEKULA ΚΑΙ ΤΟΝ ΒΡΑΒΕΥΜΈΝΟ ΓΆΛΛΟ ΣΥΓΓΡΑΦΈΑ RIC VUILLARD.
Σε έναν πολιτισμό όπου η προφορική αφήγηση, το τραγούδι και ο χορός είναι αναπόσπαστα κομμάτια της ζωής, ο Φωσταίν Λινυεκουλά παντρεύει τα στοιχεία αυτά στο έργο του, προτείνοντας μια ιστορία από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο. Ένας αφηγητής, μια τραγουδίστρια και ο ίδιος ο χορογράφος ζωντανεύουν επί σκηνής μνήμες και επαγρυπνούν πάνω από όλες τις αλήθειες που αποσιωπήθηκαν για την αιματηρή αυτοκρατορία του Βέλγου Λεοπόλδου Β΄, ο οποίος μετέτρεψε μια επίγεια Εδέμ σε «γη των κολασμένων».
Ο FAUSTIN LINYEKULA ΜΙΛΆΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΈΡΓΟ ΤΟΥ Αποσπάσματα συνέντευξης στη Mélanie Drouère για το Festival d’Automne à Paris
Είστε χορευτής, σκηνοθέτης και χορογράφος, αλλά αυτοαποκαλείστε επίσης «αφηγητής». Τι ήταν αυτό που κέντρισε το ενδιαφέρον σας στο βιβλίο “Congo” του Éric Vuillard;
Εδώ και αρκετό καιρό η δουλειά μου περιστρέφεται γύρω από το Κονγκό και την Αφρική γενικότερα, αλλά για κάμποσα χρόνια είχα επικεντρωθεί κυρίως στο τι έχουμε κάνει εμείς οι Αφρικανοί από την εποχή της ανεξαρτησίας κι έπειτα. Δεν είναι ότι είχα ξεχάσει την αποικιακή περίοδο, αλλά απλώς απέφευγα να την θίξω επειδή δεν ήθελα να φανεί ότι χρησιμοποιούσα αυτή την περίοδο της ιστορίας για να δικαιολογήσω την ανικανότητά μας να λειτουργήσουμε σωστά τις χώρες μας σήμερα. Πάντοτε αντιστεκόμουν στην ιδέα να μπω μέσα σε εκείνη τη σκοτεινή άβυσσο, γιατί προτιμούσα να δίνω έμφαση στην ευθύνη που έχουμε εμείς για τα δεινά μας μέσα στα ερείπια που μόνοι μας δημιουργήσαμε από το 1960 και ύστερα. Όταν έπεσα πάνω στα γραπτά του Ερίκ, πέρα από τις πληροφορίες που ήδη ήξερα, ήταν τα δικά του λόγια, ακριβώς εκείνα τα λόγια που σκέφτηκα ότι ήθελα να ανεβάσω στη σκηνή κάποια μέρα. […]
Προτείνατε στον Ερίκ Βιγιάρ να συμμετάσχει στο πρώτο μέρος της δημιουργικής διαδικασίας με την ομάδας σας, προκειμένου να δείτε τι σκεφτόταν εκείνος για τον τρόπο που σχεδιάζατε τη διασκευή του βιβλίου του. Πώς τα πήγατε;
Περάσαμε μια εβδομάδα μαζί στο Παρίσι, όταν ξεκινήσαμε για πρώτη φορά να δουλεύουμε πάνω σε αυτό, τον Ιούνιο του 2018. Ήταν εκεί και μας παρατηρούσε, ακούγοντάς μας να αναλύουμε το βιβλίο του· μας είπε τι σκεφτόταν και μας παρείχε κάποιες ιστορικές λεπτομέρειες. Ήταν μια πολύ γεμάτη εβδομάδα με γόνιμους διαλόγους. […] Ο ίδιος ήταν εξαιρετικός ακροατής· μας είπε ότι δεν ήταν εκείνος που θα το ανέβαζε στη σκηνή και ότι από τη δική του σκοπιά, ως Γάλλου και Ευρωπαίου, το θεωρούσε πολύ ενδιαφέρον να βλέπει πώς κάποιοι άνθρωποι από το Κονγκό, με τη δική τους ιστορία και τη δική τους προσέγγιση, εκλάμβαναν αυτό που είχε γράψει. […] Όπως γράφει σε ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου του: «Το Κονγκό δεν υπάρχει· υπάρχει μόνο το τεράστιο δάσος κι ένας ποταμός». […]
Πώς επηρέασε την έρευνά σας η εμβύθιση στη φύση;
Το ενδιαφέρον σε όλο αυτό ήταν το να βρίσκεσαι στο δάσος, αλλά έτυχε επίσης να μείνουμε σε μια φυτεία καουτσούκ. Με το καουτσούκ στο επίκεντρο της ιστορίας, το ότι πέρασα κάποιον χρόνο σε εκείνη τη φυτεία μέσα στην καρδιά του δάσους και βυθίστηκα σε αυτό το περιβάλλον, μου έδωσε την ευκαιρία, ως χορευτή, να δω τι επίδραση είχε το συγκεκριμένο περιβάλλον πάνω στο σώμα μου, να δω τις δικές μου αντιδράσεις σε αυτό, αλλά επίσης να ακούσω, να ηχογραφήσω ήχους, να κατασκευάσω σωματικό, αισθητηριακό και ηχητικό υλικό για το έργο.
Γιατί επιλέξατε τη φόρμα του τρίο, με μια τραγουδίστρια, έναν ηθοποιό που απαγγέλλει τα κείμενα του Βιγιάρ και εσάς, σε ρόλο χορευτή που αποδίδει το συναίσθημα;
Οι τρεις παρτιτούρες είναι αλληλένδετες και συμπληρωματικές, η μία προς την άλλη: μια χορευτική παρτιτούρα για μένα, μια παρτιτούρα ηθοποιού για τον Daddy Kamono Moanda, ο οποίος κατάγεται από το Κονγκό αλλά έχει ζήσει στη Γαλλία για πολλά χρόνια, και μια παρτιτούρα για την Pasco Losanganya, η οποία είναι επίσης ηθοποιός αλλά τυχαίνει να τραγουδάει στο συγκεκριμένο έργο. Η ίδια άντλησε έμπνευση εδώ από τα τραγούδια του λαού των Μόνγκο, επειδή οι θηριωδίες με τα «ακρωτηριασμένα χέρια» που περιγράφει ο Ερίκ Βιγιάρ συνέβησαν κυρίως στα βορειοδυτικά της χώρας, με άλλα λόγια στη σημερινή επαρχία Equateur (Ισημερινού), όπου γεννήθηκε και η ίδια. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν δύο ιστορικά στοιχεία που συνδέονται με τον ακρωτηριασμό των χεριών· στα πρώτα χρόνια της κατοχής του Κονγκό, το βασικό αγαθό ήταν το άγριο καουτσούκ, η συγκομιδή του οποίου γινόταν στο δάσος. Ένας νόμος, ή πιο σωστά μια πρακτική, εγκαθιδρύθηκε σταδιακά: εάν οι ντόπιοι –ανάμεσά τους και παιδιά που τα εκμεταλλεύονταν εξίσου– δεν συγκέντρωναν την καθορισμένη ποσότητα, οι αποικιοκράτες μπορούσαν να τους κόψουν το ένα τους χέρι. Αργότερα, όταν ο Léon Fiévez έγινε αποικιακός διοικητής σε αυτή την επαρχία, προέκτεινε αυτό τον νόμο, διακηρύσσοντας ότι για κάθε σφαίρα που έριχναν τα αποικιακά στρατεύματα, προκειμένου να κριθεί δικαιολογημένη η χρήση των πυρομαχικών, θα έπρεπε να του φέρνουν πίσω ένα δεξί χέρι. Κι έτσι, το ακρωτηριασμένο χέρι έγινε ένα πραγματικό σύμβολο σε αυτή την περιοχή του Κονγκό. Θέλησα να ρωτήσω την Πάσκο, που μεγάλωσε εκεί πέρα, για τα τραγούδια που άκουγε και να δημιουργήσω μια παρτιτούρα τραγουδιών από αυτό. Τι μπορούσε κανείς να τραγουδήσει σε αυτά τα χωριά την περίοδο του [Βέλγου εξερευνητή του Κονγκό, Charles] Lemaire και μετά τις ωμότητες που διέπραξε ο Λεόν Φιεβέ; Αισθάνθηκα ότι ήταν σημαντικό επίσης να μεταγράψω αυτή τη διάσταση στον χώρο, διότι για μένα μία από τις πιο συγκινητικές σελίδες στο βιβλίο του Ερίκ ήταν όταν έδωσε πρόσωπο και όνομα σε δύο-τρία παιδιά… που είχαν το ένα τους χέρι κομμένο. Έτσι λοιπόν, η Πάσκο δημιούργησε μια παρτιτούρα τραγουδιών για το έργο, βασισμένη στις δικές της παιδικές αναμνήσεις.
ΤΟ ΈΡΓΟ ΑΠΗΧΕΊ ΤΗΝ ΕΠΕΊΓΟΥΣΑ ΑΝΆΓΚΗ, ΣΉΜΕΡΑ, ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΟΎΝ ΧΏΡΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΠΟΡΕΊΣ ΝΑ ΑΚΟΎΣΕΙΣ. Ο ΧΟΡΌΣ ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΉΣΕΙ ΈΝΑΝ ΧΏΡΟ ΓΙΑ ΑΚΡΌΑΣΗ. ΣΎΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗ ΔΙΚΉ ΜΟΥ ΟΠΤΙΚΉ, ΔΕΝ ΑΚΟΎΜΕ ΑΡΚΕΤΆ, ΔΕΝ ΑΚΟΎΜΕ Ο ΈΝΑΣ ΤΟΝ ΆΛΛΟΝ ΑΡΚΕΤΆ.
Αποφασίσατε επίσης την αναπαραγωγή ενός μεγάλου μέρους του βιβλίου στη σκηνή.
Η παρτιτούρα του ηθοποιού είναι στην πραγματικότητα εξ ολοκλήρου αντλημένη από το βιβλίο. Ο Ντάντι Καμόνο έχει σχεδόν τα τρία τέταρτα [του βιβλίου] και είναι πραγματικά αυτό το υλικό, το νόημα των λέξεων, αλλά επίσης και η μουσικότητα της γραφής του Ερίκ που ήθελα να ακουστεί. Διότι είναι μεν μια ιστορία που μας είναι γνωστή, αλλά όταν την αφηγείσαι έτσι γίνεται μοναδική! Έτσι, [το κείμενο] έδωσε το πρώτο στρώμα και τα υπόλοιπα διαμορφώθηκαν από αυτό: τι συμβαίνει όταν επιθέτεις ένα στρώμα τραγουδιών πάνω του, τραγούδια που προέρχονται από το ίδιο αυτό δάσος όπου έλαβαν χώρα εκείνες οι θηριωδίες; Και τι συμβαίνει όταν ένας χορευτής, του οποίου το σώμα φέρει τις πληροφορίες εκείνης της ιστορίας, αρχίζει να κινείται μέσα σε αυτό; Πώς είναι δυνατόν να χορέψεις; Πώς μπορεί ένα σώμα ακόμα και να παραμένει όρθιο εν μέσω όλων αυτών;
Η ατμόσφαιρα που δημιουργείται από τον ήχο και τους φωτισμούς είναι επίσης πολύ υποβλητική. Πώς προέκυψαν αυτά τα στοιχεία της παράστασης;
Ο ήχος και οι φωτισμοί έπρεπε να δημιουργήσουν έναν φυσικό χώρο, αλλά επίσης, πάνω απ’ όλα, έναν εγκεφαλικό χώρο. Είχα ηχογραφήσει το δάσος, τον ποταμό και τις όχθες του, και δούλεψα με τον σχεδιαστή ήχου Franck Moka, για να δημιουργήσουμε μια ακουστική εγκατάσταση από αυτό το υλικό. Ουσιαστικά, προσκαλούμε τους θεατές να κάνουν την είσοδό τους σε αυτή την ιστορία ακούγοντας, να εισχωρήσουν σε εκείνο τον χώρο. Υπάρχει επίσης πολύ έντονο το στοιχείο του χιούμορ στο βιβλίο του Ερίκ, που συμβάλλει στη διάθεση του έργου μας και το οποίο παρουσιάζει το επιπρόσθετο ενδιαφέρον ότι αντηχεί όμορφα την εξαιρετικά οξεία αίσθηση του χιούμορ των Κονγκολέζων: είναι ένας τρόπος να αντισταθείς στο αναπόφευκτο, να μην αφεθείς να πεθάνεις. Έτσι λοιπόν, διατηρώ άθικτο αυτό το χιούμορ που είναι ουσιαστικό στοιχείο του βιβλίου, αλλά τελικά όλο το υπόλοιπο είναι πολύ σκοτεινό. Δέχομαι ότι τα τραγούδια είναι πολύ σκοτεινά, ο τρόπος κίνησης παραμένει σκοτεινός. Έπρεπε να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο, ιδίως με τον σχεδιαστή φωτισμών Koceila Aouabed, ανάμεσα στο σκοτάδι και το φως, όπου αναρωτιόμαστε για τη δυνατότητα να βγει κάποιο φως μέσα από το σκοτάδι και για το αν είναι καν δυνατό να φανταστούμε κάποιο χρώμα για να το εκφράσουμε αυτό. Το έργο απηχεί την επείγουσα ανάγκη, σήμερα, να δημιουργηθούν χώροι για να μπορείς να ακούσεις. Ο χορός μπορεί να δημιουργήσει έναν χώρο για ακρόαση. Σύμφωνα με τη δική μου οπτική, δεν ακούμε αρκετά, δεν ακούμε ο ένας τον άλλον αρκετά… Όλες οι παρεξηγήσεις μεταξύ Βορρά και Νότου, οι διαβόητες ομιλίες σχετικά με την επιστροφή των πολιτιστικών αντικειμένων που λεηλατήθηκαν, κλάπηκαν από την Αφρική, απηχούν με ακρίβεια μια παντελή έλλειψη ακρόασης σε αυτή την κοινή ιστορία. Δεν δίνουμε χρόνο στο να ακούσουμε, να κοιτάξουμε ουσιαστικά αυτό που βρίσκεται μπροστά μας και να αναρωτηθούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να προχωρήσουμε μπροστά μαζί.
FAUSTIN LINYEKULA
Χορευτής και χορογράφος, ο Faustin Linyekula ίδρυσε το 1997 την πρώτη ομάδα σύγχρονου χορού της Κένυας, την Gàara company, μαζί με τους Opiyo Okach και Afrah Tenambergen. Με σπουδές λογοτεχνίας και θεάτρου, ο Φωσταίν Λινυεκουλά δημιούργησε το 2001, στην Κινσάσα του Κονγκό, τα Studios Kabako, έναν χώρο αφιερωμένο στις παραστατικές τέχνες, παρέχοντας έτσι στους ντόπιους καλλιτέχνες προγράμματα εκπαίδευσης, έρευνας και δημιουργίας. Το 2007, η έδρα των Kabako μεταφέρθηκε στο Κισανγκάνι ―στο βορειοανατολικό Κονγκό―, ενώ παράλληλα ανοίχτηκε και σε άλλα καλλιτεχνικά πεδία, όπως στον κινηματογράφο, το βίντεο και τη μουσική. Πιστός στις αναζητήσεις του, ο χορογράφος ερευνά μέσα από τα έργα του τις λειτουργίες της μνήμης και της λήθης, ειδικότερα όταν αυτές αφορούν την τραυματική ιστορία του τόπου του. Η τέχνη του Λινιεκουλά δεν είναι στρατευμένη, αλλά επιφορτισμένη με το καθήκον της μνήμης ή, σε άλλες περιπτώσεις, με ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Έργα του έχουν περιοδεύσει ανά τον κόσμο, σε θέατρα και μουσεία. Επίσης, έχει συνεργαστεί και με χορογράφους, όπως ο Raimund Hoghe (“Sans-titre”, 2009), αλλά και με τα Μπαλέτα της Λορένης για την αναβίωση του έργου «Η δημιουργία του κόσμου». Το καλοκαίρι του 2019 συνεργάστηκε με τον William Kentridge στην καλλιτεχνική διεύθυνση του Holland Festival – αμφότεροι ως προσκεκλημένοι καλλιτέχνες.
12―14.2.20 Κεντρική Σκηνή Διάρκεια: 2 ώρες (χωρίς διάλειμμα) Στην παράσταση γίνεται χρήση καπνού και στροβοσκοπικών φωτισμών (strobe lights)
Καλλιτεχνική Διεύθυνση Faustin Linyekula / Κείμενα Éric Vuillard, Actes Sud pub, με τους Daddy Moanda
Kamono, Faustin Linyekula, Pasco Losanganya / Μουσική Franck Moka, Faustin Linyekula / Υπεύθυνος Φωτισμών Koceila Aouabed / Παραγωγή Studios Kabako – Virginie Dupray / Μετάφραση από τα γαλλικά
Λουίζα Μητσάκου / Μετάφραση υπερτίτλων Γιάννης Παπαδάκης / Συμπαραγωγή Kunstenfestivadesarts
(Βρυξέλλες), Théâtre de la Ville / Festival d’Automne (Παρίσι), Le Manège, Scène nationale de Reims (Ρενς), HAU / Hebbel am Ufer (Βερολίνο), Ruhrtriennale (Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία), Vidy-Lausanne Theatre (Λοζάνη), Holland festival (Άμστερνταμ), Kunstenfestivaldesarts Bruxelles (Βρυξέλλες) / Με υποστήριξη
από το Centre National de la Danse – Pantin, το Centre Dramatique National de Normandie-Rouen και το KVS (Βρυξέλλες)
CONGO FAUSTIN LINYEKULA
THE CONGOLESE CHOREOGRAPHER, FAUSTIN LINYEKULA, WEAVES A RICH TAPESTRY OF STORY-TELLING, SONG, AND DANCE. A JOURNEY THROUGH THE MEANDERING PATHS OF WORLD HISTORY AND THE VIOLENT COLONIZATION OF THE CONGO.
That Congolese artist, Faustin Linyekula’s, work is embroiled in politics goes without saying. His trajectory as a choreographer has drawn on myriads of stories from his homeland – stories brought to life through the body. In his latest work, Congo, he leads us down the meandering paths of History, in particular the violent colonization of the Congo as recounted by the Goncourt prize-winning author Éric Vuillard. Linyekula draws on aspects integral to everyday life in his culture – oral storytelling, song, and dance – and makes them central to his work. Mixing Vuillard's words, movements and songs from the Equateur forest, where most of rubber tree plantations were, his work speaks of and to a common, accessible human experience. Faustin Linyekula – opting for the form of a trio, with a singer (Pasco Losanganya), an actor speaking Vuillard’s words (Daddy Kamono) and himself as a dancer – evokes memories that bear witness to long silenced truths about the bloody empire of the King of Belgium Leopold II, who turned a territory 80 times larger than his own kingdom into the “land of the damned.”
FAUSTIN LINYEKULA
Photo © Elise Fitte-Duval
Dancer and choreographer, Linyekula co-founded with Opiyo Okach and Afrah Tenambergen the first contemporary dance company in Kenya, Gàara company, in 1997. Having studied literature and theater, Linyekula established the Studios Kabako in Kinshasa, Congo, in 2001, a space dedicated to performative arts, which organized educational, research and creative programs for local artists. In 2007, the Studios Kabako were relocated to Kisangani, in northeastern Congo, while they also opened up to other fields, such as cinema and music. Loyal to his pursuits, the choreographer explores through his work the processes of remembrance and oblivion, especially when they have to do with the traumatic history of his country and the duty of memory. In Kisangani, and especially in the district of Lubunga, Studios Kabako are implementing actions and programs with children and young people around drinking water, environment and sustainable development. His works have toured around the world, in theaters and museums. He has collaborated with several choreographers, such as Raimund Hoghe (“Sanstitre”, 2009), and with the Ballet de Lorraine, for the revival of the ballet “La Creation du Monde”. In summer 2019, he and William Kentridge were associate artists at the Holland festival.
12―14.2.20 Main Stage Duration: 2 hours (with no intermission) Strobe lights and smoke will be used during the performance
Artistic Direction Faustin Linyekula / Text Éric Vuillard, Actes Sud pub, with Daddy Moanda Kamono,
Faustin Linyekula, Pasco Losanganya / Music Franck Moka, Faustin Linyekula / Light Manager Koceila Aouabed / Production Studios Kabako – Virginie Dupray / Translation from French Louiza Mitsakou /
Surtitles Translation Yannis Papadakis / Coproduction Kunstenfestivadesarts Bruxelles, Théâtre de la Ville | Festival d’Automne - Paris, Le Manège, Scène nationale de Reims, HAU Hebbel am Ufer – Berlin, Ruhrtriennale, Vidy-Lausanne Theatre, Holland festival Amsterdam / With support from the Centre National de la Danse – Pantin, Centre Dramatique National de Normandie-Rouen and the KVS Brussels
© 2019-20, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση | Onassis Stegi
Επίσημος Χορηγός Αερομεταφορών Official Air Carrier Sponsor
Χορηγοί Επικοινωνίας Media Sponsors
Με την υποστήριξη Supported by
Χορηγός Φιλοξενίας Hospitality Sponsor
Επίσημος Ιατρικός υποστηρικτής Medical Cover
ONASSIS.ORG