AO 36 (June 2007) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 36 Ιούνιος 2007

Περιεχόμενα Σημείωμα Δραστηριότητες Υποτρόφων • • • • • •

Επιτυχίες ..................................................................................................................................................................................................................2 Εκθέση .....................................................................................................................................................................................................................5 Φωτογραφία ...........................................................................................................................................................................................................6 Χορός ........................................................................................................................................................................................................................7 Μουσική .................................................................................................................................................................................................................10 Σκηνοθεσία ...........................................................................................................................................................................................................11

Εκδηλώσεις του Συνδέσμου •

Πρωτότυπα έργα για κιθάρα ..............................................................................................................................................................................12

Ειδήσεις του Ιδρύματος • • • • • •

«Δήλιος Απόλλων» ............................................................................................................................................................................................14 Το «Βραβείο Αθηνών» στο Ίδρυμα Ωνάση ......................................................................................................................................................16 Η θεμελίωση του Ογκολογικού Νοσοκομείου για Παιδιά ...........................................................................................................................18 Ο δήμαρχος Νέας Υόρκης στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο ......................................................................................................................19 Ημερίδα: Ευεργετισμός, Χορηγία, Φιλανθρωπία, Εθελοντισμός. Η ευθύνη του πολίτη απέναντι στην κοινωνία ...........................20 Διαλέξεις Ωνάση 2007: Βιολογικοί Δίαυλοι και Συμπύκνωση Ατόμων ...................................................................................................22 Αθήνα-Σπάρτη: Διεθνές Συνέδριο Αρχαιολογίας ..........................................................................................................................................25

Συνέντευξη •

Ζαν Φερραρί .........................................................................................................................................................................................................31

Διάλεξη •

Θείο Φως: Σύμβολο και ύλη στην βυζαντινή τέχνη και αρχιτεκτονική .....................................................................................................34

Άρθρο •

Διαχείριση της ζήτησης υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης και ολοκληρωμένα συστήματα παροχής φροντίδας υγείας.....37

Θέατρο •

Οι Τρελλές Γαζέλες στο Θέατρο Γκλόρια .........................................................................................................................................................40

Βιβλιοπαρουσίαση •

Αθήνα-Σπάρτη: Ο κατάλογος της έκθεσης στην Νέα Υόρκη ...............................................................................................................42

Βιβλιογραφικό Δελτίο • •

Κοντορσέ, Σχεδίασμα για έναν ιστορικό πίνακα των προόδων του ανθρώπινου πνεύματος, μτφρ. Ν. Χαρ-δαλιά, επιμ. έκδ. Χ. Αυλά-μη, Αθήνα: εκδ. Πόλις, 2006, σελ. 298, Επίμετρο, Χρονολόγιο. ISBN: 960-8132-76-2 ...........................................................45 Cyril Mango (επιμ. έκδ.), Ιστορία του Βυζαντίου, μτφρ. Όλγα Καραγιώργου, επιμ. έκδ. Γιασμίνα Μωυσείδου, Αθήνα: εκδ. Νεφέλη, 2006, σελ. 442, 32 έγχρωμες και 203 ασπρόμαυρες εικόνες, 31 χάρτες και σχέδια, βιβλιογραφία, ευρετήριο. ISBN: 960-8132-76-2 ...................................................................................................................................................................................................45

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο...........................................................................................................................................................46

Σημείωμα Αρχαιρεσίες στον Σύνδεσμο Υποτρόφων Νέο δεκαπενταμελές Διοικητικό Συμβούλιο προέκυψε από τις αρχαιρεσίες και την Γενική Συνέλευση των μελών του Συνδέσμου Υποτρόφων, που πραγματοποιήθηκαν την Πέμπτη 14 Ιουνίου 2007. Η μυστική ψηφοφορία ανέδειξε, κατά σειρά ψήφων, τους εξής: Ιωάννα Κονδύλη, Διονύση Μαλλούχο, Γιώργο Καλόφωνο, Γιάννη Ρούσσο, Λήδα Μπουζάλη, Παναγιώτη Αλεξάκη, Καλλιόπη Χρηστοφή, Κάτια Σαβράμη, Αντώνη Αντωνίου, Θάνο Σταμπολή, Ιφιγένεια Κατίκα, Παναγή Μαρκέτο, Χαράλαμπο Χοτζάκογλου και Ειρήνη Σαρίογλου. Όσον αφορά τα μέλη που εκλέγονται για πρώτη φορά στο Συμβούλιο, ο Παναγιώτης Αλεξάκης είναι οικονομολόγος, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών· ο Διονύσης Μαλλούχος είναι σολίστ πιάνου, ραδιοφωνικός παραγωγός του Τρίτου Προγράμματος και αρθρογράφος· τέλος, ο Χάραλαμπος Χοτζάκογλου είναι βυζαντινολόγος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Βιέννης, ο οποίος διδάσκει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και συμμετέχει στο πρόγραμμα καταγραφής και αποκατάστασης των ζημιών στους ναούς της κατεχόμενης Κύπρου. Η αλλαγή της ημέρας διεξαγωγής της συνέλευσης από Κυριακή σε Πέμπτη στάθηκε πολύ εύστοχη, όπως απέδειξε η αθρόα προσέλευση υποτρόφων στην Αίθουσα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης του νεοκλασικού κτηρίου της λεωφόρου Αμαλίας. Κατά την Γενική Συνέλευση, έγινε απολογισμός του έργου του προηγούμενου Διοικητικού Συμβουλίου από την πρόεδρο, τον γραμματέα και τον ταμία, παρουσίαση της δουλειάς στο περιοδικό ΑΩ, καθώς και προγραμματισμός της επόμενης διετίας. Ο πρόεδρος του Ιδρύματος, Αντώνης Παπαδημητρίου, τίμησε με την παρουσία του την συνέλευση, εξέφρασε την ικανοποίησή του για τις δραστηριότητες του Συνδέσμου, ο οποίος, όπως είπε, «ωριμάζει» και «διοργανώνει όλο και πιο ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις», και επανέλαβε την απόφαση του Ιδρύματος να υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες του Συνδέσμου, οι οποίες έχουν πρωτοτυπία, προοπτική και φέρνουν συγκεκριμένο και σημαντικό αποτέλεσμα.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Μιγκέλ Καστίγιο Ντιντιέ Με ανώτατη τιμητική διάκριση βραβεύθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ο Χιλιανός ελληνιστής και υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση, Μιγκέλ Καστίγιο Ντιντιέ. Πιο συγκεκριμένα, ο Κάρολος Παπούλιας τού απένειμε τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος, σε ειδική τελετή που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Ιανουάριο, στο πλαίσιο βράβευσης προσωπικοτήτων από την Ελλάδα και το εξωτερικό ως αναγνώριση της εξαιρετικής προσφοράς τους. Επίσης, τον Δεκέμβριο του 2006, ο αλλοδαπός υπότροφος τιμήθηκε από τον Σύλλογο για την Ελληνική Γλωσσική Κληρονομιά στο πλαίσιο επιστημονικής συνάντησης στον «Παρνασσό» καθώς και ημερίδας με θέμα την διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας. Ο Μιγκέλ Καστίγιο Ντιντιέ είναι καθηγητής και διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών, Βυζαντινών και Νεο-ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Χιλής. Σπούδασε ισπανική, κλασική και νεοελληνική φιλολογία στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Χιλής. Διετέλεσε βοηθός του καθηγητή Φώτιου Μαλλέρου στο μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, καθώς και καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στα πανεπιστήμια της Χιλής και της Βενεζουέλας. Έχει βραβευθεί με σημαντικές τιμητικές διακρίσεις και έχει δημοσιεύσει περισσότερες από εκατό εργασίες με ελληνικά θέματα. Μεταξύ άλλων, έχει ασχοληθεί εκτενώς με το έργο του Καβάφη, του Καζαντζάκη, του Σεφέρη, του Ελύτη, του Ρίτσου και του Κάλβου. Υπενθυμίζεται ότι ο καθηγητής Ντιντιέ, προσκεκλημένος από τον Σύνδεσμο Υποτρόφων την άνοιξη του 2000, είχε δώσει διάλεξη στην Αίθουσα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, με θέμα «Οι Ελληνικές Σπουδές στην Λατινική Αμερική και η αγάπη για την Ελλάδα και την ελευθερία: Οι πρόδρομοι Ρήγας Βελεστινλής και Φρανσίσκο ντε Μιράντα».

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Αθηνά Κούρτη Η Αθηνά Κούρτη, ερευνήτρια του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των Ηνωμένων Πολιτειών (C.D.C.) στην Ατλάντα και αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής και Μαιευτικής των πανεπιστημίων Έμορυ και Ανατολικής Βιρτζίνια, βραβεύθηκε από το C.D.C. για το επιστημονικό της έργο με την κορυφαία τιμητική διάκριση που απονέμεται κάθε χρόνο από την αμερικανική κυβέρνηση σε επιστήμονα. Η απονομή έγινε τον Μάιο του 2007 σε ειδική τελετή στην Ατλάντα. Η Αθηνά Κούρτη είναι αριστούχος απόφοιτος και διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Ειδικεύτηκε στην παιδιατρική, τις λοιμώδεις νόσους, την ανοσολογία και την επιδημιολογία στις Ηνωμένες Πολιτείες, στα πανεπιστήμια Τζωνς Χόπκινς και Έμορυ. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στην Δημόσια και Διεθνή Υγεία από το Πανεπιστήμιο Τζωνς Χόπκινς. Με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση συνέχισε την μεταπτυχιακή της έρευνα στον τομέα παιδιατρικών λοιμώξεων, ανοσολογίας και AIDS. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από εξήντα πρωτότυπες επιστημονικές εργασίες και έχει βραβευθεί από την Αμερικανική Ακαδημία Μικροβιολογίας, την Ακαδημία Αθηνών, καθώς και από αμερικανικά πανεπιστήμια και νοσοκομεία. Η Αθηνά Κούρτη ηγείται κλινικών μελετών τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και διεθνώς.

Ιφιγένεια Κατίκα Με τιμητικό έπαινο του Ιδρύματος Πολιτισμού και Κοινωνικής Παρέμβασης «Χρυσούλα Ν. Βαρβαρέσου» βραβεύθηκε η υπότροφος πιανίστα Ιφιγένεια Κατίκα, σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 7 Μαΐου 2007. Η βράβευσή της έγινε «ως αναγνώριση για την καθ’ όλα και κατ’ επανάληψη άριστη συμμετοχή της ως σολίστ πιάνου σε συναυλίες και φεστιβάλ μουσικής, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό». Κατά την διάρκεια της τιμητικής βραδιάς, η υπότροφος ερμήνευσε την Σονάτα σε ντο μείζονα KV 330 του Μότσαρτ, το Ρόντο σε ρε μείζονα KV 485 του ίδιου συνθέτη, καθώς και το πρώτο μέρος από την Φαντασία σε ντο μείζονα, έργο 17, του Σούμαν. Η Ιφιγένεια Κατίκα είναι κάτοχος διπλώματος Καθηγήτριας και Σολίστ Πιάνου από το Πατραϊκό Ωδείο, με Άριστα, Α΄ βραβείο και αριστείο εξαιρετικής επίδοσης, καθώς και κάτοχος πτυχίου Αρμονίας. Το 1991, παρακολούθησε μαθήματα πιάνου και μουσικής δωματίου στην École Normale de Musique στο Παρίσι. Με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση τελείωσε τις σπουδές της με καθηγητές τούς Φ. Κλιντά, Κ. Μπογκίνο, Μ. Χεντς και Κ. Μαρσέ. Έχει δώσει ρεσιτάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης πό την αρχή της φετινής σχολικής χρονιάς, ο υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης ανέλαβε την διεύθυνση της Δραματικής Σχολής του Ωδείου Αθηνών. Η σχολή αυτή ιδρύθηκε το 1871 –πρώτος της διευθυντής ήταν ο Γεώργιος Βιζυηνός– και λειτουργεί αδιαλείπτως μέχρι σήμερα. Στην σχολή έχουν διδάξει μερικές από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες των ελληνικών τεχνών και γραμμάτων, όπως ο Άγγελος Βλάχος, ο Αιμίλιος Βεάκης, ο Δημήτρης Ροντήρης, ο Κώστας Μουσούρης και ο Άγγελος Τερζάκης. Η αυστηρότητα κατά την επιλογή των εισαγόμενων φοιτητών, αλλά και κατά την προαγωγή τους από την μία τάξη στην άλλη, θα είναι, σύμφωνα με τον νέο διευθυντή, ένα από τα βασικά βήματα για την αναβάθμιση της Δραματικής Σχολής. Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης είναι διπλωματούχος σολίστ του Ωδείου Αθηνών στο φλάουτο, καθώς και πτυχιούχος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (κλασική φιλολογία), του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (κινηματογράφος) και του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας (μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών στην σκηνοθεσία θεάτρου). Παράλληλα με τις επίσημες σπουδές του, παρακολούθησε επί έναν χρόνο μαθήματα στο Άκτορς Στούντιο και δούλεψε ως μόνιμος σκηνοθέτης στο Boston Playwrights’ Theatre του Ντέρεκ Ουώλκοτ στην Βοστώνη. Έχει στο ενεργητικό του περισσότερες από τριάντα θεατρικές παραγωγές σε διάφορες πολιτείες της Αμερικής, στις οποίες συγκαταλέγονται δικές του μεταφράσεις ή διασκευές κειμένων τoυ Σοφοκλή, του Ευριπίδη, του Μπρεχτ, του Μισίμα, του Μπέκετ, του Κοκτώ, του Λόρκα, του Ζενέ, του Πίντερ, του Ρεμπώ, του Πόε, της Γιουρσενάρ, καθώς και έργα πολλών νέων Αμερικανών συγγραφέων. Στον ελληνικό χώρο, σκηνοθέτησε, σε δικές του διασκευές ή μεταφράσεις, τα έργα: Το τέλος του οίκου των Άσερ και Ολόκληρος ο Σαίξπηρ σε μία ώρα για το Θέατρο του Νότου, Ιστορίες αιδοίου για το Θέατρο Αυλωνίτη, Ο Καβαλάρης του Χιονιού για την Θεσσαλονίκη / Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και Καμπαρέ για το Θέατρο Βεάκη. Επίσης, σε δική του μετάφραση, σκηνοθέτησε τα έργα: Πώς έμαθα να οδηγώ για το Απλό Θέατρο, Η κατάρα της Ίρμα Βεπ για το Θέατρο Ήβη, Η Ψευδαίσθηση και Αχαρνείς για τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, Ένα καινούργιο κόκκινο για το Θέατρο Πόρτα, Proof για το Θέατρο Μουσούρη, Το καλό της χώρας μας για τον Τεχνοχώρο υπό Σκιάν, Από δω και πέρα και Ήταν όλοι τους παιδιά μου για το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και Hysteria για το Θέατρο Βρετάνια. Επίσης, στο Θέατρο «Κάτια Δανδουλάκη» ανέβασε το Υπηρέτης δύο αφεντάδων, ενώ για τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου τα έργα Αμερικάνικος βούβαλος και Βαβυλωνία. Στο Θέατρο Αποθήκη, το Σεσουάρ για δολοφόνους, στο Από Μηχανής Θέατρο τους Σιδεράδες, στο Κ.Θ.Β.Ε. το Αρκαδία και στο Θέατρο Ιλίσια το Μοιραίο προαίσθημα. Φέτος, ανέβασε στο Κ.Θ.Β.Ε. το έργο Δον Κάρλος και, στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, το Οὐ ποιήσεις σεαυτῷ εἲδωλον...

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Έκθεση Κωστής Βελώνης Την ομαδική έκθεση εικαστικών «Άπολις» με έργα Ελλήνων καλλιτεχνών επιμελήθηκε ο υπότροφος Κωστής Βελώνης. Η έκθεση διοργανώθηκε τον περασμένο χειμώνα στις αίθουσες «Κέννεντυ» και «Χατζηκυριάκος-Γκίκας» της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης, έχοντας ως κεντρικό άξονα την ανάγκη του ανθρώπου να λειτουργεί και να δημιουργεί μέσα σε οργανωμένες κοινωνίες. Η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των αστικών κέντρων και οι αγχωτικοί ρυθμοί των μεγαλουπόλεων έχουν καταστήσει δυσάρεστη και καταπιεστική την συμβίωση, οδηγώντας στην αμφισβήτηση του ρόλου της πόλης και, ενίοτε, στην αποκήρυξή της. Στην έκθεση, οι καλλιτέχνες (Αγγελιδάκης, Ακριθάκης, Αλεξίου, Γεωργίου, Δίκτυο «Νομαδική Αρχιτεκτονική», Ευθυμίου, Καμμά, Λόγγης, Λουκάς, Λυκουριώτη, Παγώνης, Σίμος ο Υπαρξιστής, Στυλιανίδου, Τσιβόπουλος και Φουτρής) επιχείρησαν να δώσουν ως εναλλακτική πρόταση την απόδραση από τα όρια της πόλης και την ταυτόχρονη απελευθέρωση από τους νόμους της. «Η Αθήνα», σημειώνει ο Κωστής Βελώνης, «ως μια αρχιτεκτονική δυστοπία, με τους ανεξέλεγκτους ρυθμούς ανάπτυξης προσφέρει άφθονο υλικό προς αμφισβήτηση. Γίνεται αντιληπτή ως μια πόλη αντι-παράδειγμα, όπου κάθε αρχιτεκτονική μαρτυρία είναι δυσάρεστη και καταπιεστική. Αυτό που μας ενδιαφέρει να θίξουμε είναι ο “τόπος” εκείνου που αποκηρύσσει την πόλη ή τουλάχιστον παύει να την αναζητά...»

Εύα Φωτιάδη Η ιστορικός τέχνης και μουσειολόγος Εύα Φωτιάδη επιμελήθηκε την έκθεση «Ενώνοντας Πολιτισμούς - Ελληνική Καλλιτεχνική Παρουσία στην Ολλανδία», η οποία εγκαινιάστηκε στις 25 Μαρτίου 2007 στο Ρόττερνταμ της Ολλανδίας. Η έκθεση, που φιλοξενήθηκε στην Αίθουσα Τέχνης του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου, διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στο Ρόττερνταμ, με την συμμετοχή είκοσι Ελλήνων καλλιτεχνών που ζουν και εργάζονται μόνιμα στην Ολλανδία. Στόχοι της έκθεσης ήταν να προβάλει την παρουσία ενός σημαντικού ελληνικού καλλιτεχνικού δυναμικού στην Ολλανδία, καθώς και να δείξει την όσμωση και την σύμμειξη διαφόρων καλλιτεχνικών τάσεων. Την έκθεση εγκαινίασε ο πρέσβης της Ελλάδας στην Ολλανδία, Κωνσταντίνος Ράλλης. Παράλληλα, η Εύα Φωτιάδη εργάστηκε ως συνδιοργανώτρια ενός διεθνούς συμποσίου με τίτλο «Μεταμορφώσεις της Τέχνης και του Δημόσιου Χώρου («Transformations of Art and Public Space»), το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Στέντελικ του Άμστερνταμ κατά το διάστημα 15-16 Φεβρουαρίου 2007. Η Εύα Φωτιάδη εργάζεται ως ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Φωτογραφία Βένια Μπεχράκη Η Γκαλερί Ζουμπουλάκη φιλοξένησε την έκθεση φωτογραφίας της Βένιας Μπεχράκη από τις 12 Οκτωβρίου έως τις 4 Νοεμβρίου 2006. Ψηφιακά επεξεργασμένες φωτογραφίες συνδυάστηκαν με εικόνες από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό χώρο, με σκοπό την δημιουργία ενός κοινού νέου χώρου. Όπως αναφέρει ο Χρύσανθος Χρήστου στον κατάλογο της έκθεσης, «από την ψηφιακή επεξεργασία των έργων προκύπτει μια αληθοφανής κατάσταση που ακυρώνει την υπόσταση της φωτογραφίας ως μέσου καταγραφής της πραγματικότητας. Βλέπουμε την καλλιτέχνιδα να κάνει δουλειές του σπιτιού, όπως το σφουγγάρισμα στον σταθμό του υπογείου ή το σιδέρωμα μπροστά στην Βουλή, οι οποίες σύμφωνα με τα στερεότυπα που επικρατούν θεωρούνται κατ’ εξοχήν γυναικείες. Οι φωτογραφίες αυτές, αν και δημιούργημα της φαντασίας, απεικονίζουν και σχολιάζουν την πραγματικότητα, μέσα στην οποία οι γυναίκες συχνά αντιμετωπίζονται σαν αντικείμενα στους χώρους που κινούνται καθημερινά, είτε αυτοί είναι δημόσιοι είτε ιδιωτικοί». Η Βένια Μπεχράκη αρχίζει την καλλιτεχνική της δημιουργία με αφετηρίες στις παραδοσιακές καλλιτεχνικές κατευθύνσεις, στο πλαίσιο των παραστατικών, νεοπαραστατικών και αφηρημένων τάσεων. Ύστερα από γόνιμες περιπλανήσεις σε διάφορα ρεύματα, διαπιστώνει ότι μπορεί να ολοκληρώσει καλύτερα τις προθέσεις της με την σύγχρονη τεχνολογία και ειδικά με τις ψηφιακές εφαρμογές της φωτογραφίας. Κατορθώνει να δώσει φωτογραφικές εγκαταστάσεις στις οποίες μηχανή και ανθρώπινη ευαισθησία αναζητούν εικόνες που υποχρεώνουν τον θεατή να έλθει σε διάλογο με την εικόνα, αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό. Χρησιμοποιεί με διαφορετικό τρόπο ποικίλα θέματα για να δώσει σύνολα με κάθε είδους εκφραστικές προεκτάσεις.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός Αποστολία Παπαδαμάκη Στο Φεστιβάλ Χορού της Βαλτικής στο Βίλνιους της Λιθουανίας, καθώς και σε αντίστοιχες διοργανώσεις στο Λίβερπουλ και την Μαδρίτη, συμμετείχε την άνοιξη του 2007 η χορογράφος και χορεύτρια Αποστολία Παπαδαμάκη, με την χορογραφία της SuperLux. Πρόκειται για έργο του 2006, ένα ντουέτο με την Μαρκέλλα Μανωλιάδη και τον Δημήτρη Καμινάρη, το οποίο εστιάζει στο εκτυφλωτικό φως που εκπέμπει ο έρωτας, ένα συναίσθημα ζωογόνο, επαναστατικό και σπάνιο. Με την ίδια παραγωγή η καλλιτέχνιδα θα συμμετάσχει στα τέλη του καλοκαιριού σε φεστιβάλ στο Βένετο της Ιταλίας και, τον Οκτώβριο του 2007, σε ανάλογη εκδήλωση στο Ερεβάν της Αρμενίας. Τα έργα της τριλογίας The Beauty Series, τα οποία είχαν ως θέμα την σύγκρουση ανάμεσα στην εικόνα και το περιεχόμενο, παρουσιάστηκαν την άνοιξη του 2007 στην Ανκόνα και την Μπρέσια της Ιταλίας, ενώ δύο από τα τρία μέρη της τριλογίας αυτής, το Human Female Study και το Hermaphrodite, θα παρουσιαστούν τον Αύγουστο του 2007 στο Φεστιβάλ Θεάτρου του Σιμπιού της Ρουμανίας, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Η Αποστολία Παπαδαμάκη εμφανίστηκε επίσης τον περασμένο χειμώνα στην Νέα Υόρκη ως ερμηνεύτρια στο έργο Je suis sang (Είμαι Αίμα – Ένα μεσαιωνικό παραμύθι) του πρωτοποριακού Βέλγου χορογράφου Γιαν Φαμπρ. Η ίδια παραγωγή πρόκειται να ταξιδέψει τον χειμώνα του 2008 στο Τόκυο. Ανέλαβε, επίσης, την χορογραφία και την κινησιολογία της παράστασης Ανδρομάχη του Ρακίνα, που ανεβαίνει στα τέλη Ιουλίου 2007 από το Εθνικό Θέατρο στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου. Με την ομάδα Quasi Stellar, την οποία ίδρυσε το 2002, η Αποστολία Παπαδαμάκη έχει συνεργαστεί με διακεκριμένους Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες σε πλήθος παραστάσεων και φεστιβάλ.

Η Μαρκέλλα Μανωλιάδη στην χορογραφία SuperLux της Αποστολίας Παπαδαμάκη

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός Νανά Βάχλα - Κάτια Σαβράμη Ένας καινούργιος θεσμός, με τίτλο Ανοιχτό Στούντιο, εγκαινιάστηκε στην Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης (Κ.Σ.Ο.Τ.) με πρωτοβουλία της χορολόγου Κάτιας Σαβράμη και της χορογράφου Νανάς Βάχλα. Ο πρώτος κύκλος του εκπαιδευτικού προγράμματος πραγματοποιήθηκε την περίοδο 20-23 Μαρτίου 2007 και απευθυνόταν σε επαγγελματίες χορευτές, δασκάλους και σπουδαστές χορού, καθώς και φοιτητές δραματικών σχολών. Όπως εξήγησαν οι δύο υπότροφοι, σκοπός της πρωτοβουλίας τους είναι «να ανοίξει η Σχολή τις πόρτες της στην χορευτική και θεατρική κοινότητα και να μοιραστεί τόσο το μορφωτικό της έργο όσο και τις εκπαιδευτικές και καλλιτεχνικές διεργασίες που οδηγούν σε αυτό». «Στόχος μας», επισημαίνουν, «είναι μια εκπαίδευση όχι στατική αλλά δυναμική, που μέσα από πειθαρχία και σκληρή δουλειά απελευθερώνει την δημιουργικότητα και προετοιμάζει κατάλληλα τους καλλιτέχνες του χορού, έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις καλλιτεχνικές και τις εκπαιδευτικές ανάγκες του 21ου αιώνα». Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Ανοιχτού Στούντιο, βασισμένο σε προδιαγραφές ευρωπαϊκών πανεπιστημίων και κέντρων σύγχρονου χορού, περιλάμβανε εισήγηση, μαθήματα της τεχνικής Graham και της τεχνικής Release, καθώς και επιλεγμένες χορογραφικές δουλειές σπουδαστών. Παρουσιάστηκε επίσης ένα μικρό απόσπασμα ρεπερτορίου της Hellenic Dance Company, της χορευτικής ομάδας της Κ.Σ.Ο.Τ., με τίτλο Night Journey, το οποίο ερμήνευσαν μέλη της ομάδας, δηλαδή σπουδαστές και απόφοιτοι της Σχολής. Φωτογραφία: Βαγγέλης Σουλδάτος

Στιγμιότυπο από την παράσταση του Ανοιχτού Στούντιο της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Γιώργος-Εμμανουήλ Λαζαρίδης Περιοδεία με ρεσιτάλ σε σημαντικά μουσικά κέντρα της Ευρώπης και της Αμερικής πραγματοποίησε πρόσφατα ο διακεκριμένος πιανίστας Γιώργος-Εμμανουήλ Λαζαρίδης, αφού επιλέχθηκε ως «Rising Star 2006» από τον Οργανισμό Ευρωπαϊκών Κέντρων Μουσικής. Μεταξύ άλλων, εμφανίστηκε στο Κάρνεγκι Χωλ της Νέας Υόρκης, στο Σιτέ ντε λα Μυζίκ του Παρισιού, στο Φέστπιλχάους του Μπάντεν-Μπάντεν, στο Κονσέρτχεμπάου του Άμστερνταμ, στο Κοντσέρτχάους της Βι-έννης, καθώς και σε χώρους μουσικών εκδηλώσεων της Κολωνίας και του Μπέρμιγχαμ. Τον Δεκέμβριο του 2006, συνεργάστηκε με μεγάλη επιτυχία με τον Μαξίμ Σοστακόβιτς και την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης στο Πρώτο Κονσέρτο για πιάνο του Ντιμίτρι Σοστακόβιτς. Για την περίοδο 2007-2009, ο Γ.-Ε. Λαζαρίδης προγραμματίζει σειρά νέων ηχογραφήσεων σε συνεργασία με την δισκογραφική εταιρεία Linn. Η πιο πρόσφατη ηχογράφησή του, με έργα για πιάνο του Φραντς Λιστ, κυκλοφόρησε τον περασμένο Σεπτέμβριο και βρέθηκε στις κορυφαίες επιλογές των εγκυρότερων μουσικών περιοδικών διεθνώς. Γεννημένος στην Θεσσαλονίκη, ο εικοσιοκτάχρονος σήμερα Γ.-Ε. Λαζαρίδης διανύει μιαν ανθηρή διεθνή καριέρα. Το ρεπερτόριό του καλύπτει μεγάλο μέρος του κλασικού και του ρομαντικού ρεπερτορίου, περιλαμβάνει έργα του εικοστού αιώνα, καθώς και τριάντα πέντε κονσέρτα για πιάνο. Έχει κερδίσει πληθώρα βραβείων, τιμητικών διακρίσεων και υποτροφιών. O πρώτος του δίσκος, με έργα Σούμαν, συμπεριελήφθη από το BBC Music Magazine στις δέκα κορυφαίες ηχογραφήσεις έργων του Γερμανού συνθέτη. Τον Ιανουάριο του 2005, κυκλοφόρησε δίσκος του σε συνεργασία με τον Ρώσο βιολιστή Γιούρι Ζισλίν, με έργα Ραχμάνινωφ και Στράους. Οι πρόσφατες ερμηνείες του στην σειρά «Μεγάλοι Ερμηνευτές» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, στο Διεθνές Φεστιβάλ Πιάνου του Μοντερέι και στην Σάλα Μαφεϊάνα της Βερόνας απέσπασαν διθυραμβικές κριτικές. Ο Γ.-Ε. Λαζαρίδης έχει συνθέσει έργα για πιάνο, φωνητικά σύνολα και συνδυασμούς οργάνων, καθώς και μουσική για το θέατρο. Το έργο του Sleepwalking, που παρουσιάστηκε πρόσφατα στο Γουίγκμορ Χωλ του Λονδίνου, προτάθηκε για το βραβείο Sony. Έπειτα από ανάθεση της Δραματικής Σχολής του Μπέρμιγχαμ, και σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη Μ. Μπογκ-ντάνωφ, ο συνθέτης έγραψε την μουσική για μια οπτικοακουστική παραγωγή της Οδύσσειας, οι παραστάσεις της οποίας ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2006 στο Μιλλένιουμ Πόιντ του Μπέρμιγχαμ. Στο άμεσο μέλλον προγραμματίζει την ολοκλήρωση κύκλου τραγουδιών για την Μαρία Φαραντούρη, καθώς και μιας όπερας.

Ο πιανίστας με τον σερ Νέβιλ Μάρινερ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Αγγελική Σίμου Το πρώτο της μουσικό CD για παιδιά, με τίτλο Μικρές Μουσικές Ιστορίες, παρουσίασε η υπότροφος Αγγελική Σίμου. Ο δίσκος κυκλοφόρησε από την εταιρεία «Μελωδικό Καράβι» τo 2006. Περιλαμβάνει είκοσι ένα πρωτότυπα τραγούδια που καλύπτουν τις διδακτικές ανάγκες της μεθόδου ρυθμικής Νταλκρόζ και απευθύνονται, κυρίως, στους εκπαιδευτικούς της μουσικής και του χορού ως υλικό διδασκαλίας στην μουσική, την ρυθμική, την εκφραστική κίνηση και την σπουδή περιβάλλοντος για παιδιά προνηπιακής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Το μάθημα της ρυθμικής Νταλκρόζ βοηθά στην ενεργοποίηση των αισθήσεων και την ελεύθερη έκφραση των κινήσεων του σώματος. Σκοπός του είναι να χρησιμοποιήσει ο μαθητής το σώμα του ως μουσικό όργανο, προκειμένου να αποδώσει τις ρυθμικές αξίες, τους αρμονικούς ρυθμούς και τις μελωδίες, καθώς και να εκφράσει συναισθήματα. Μουσική και ρυθμική είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, ιδιαίτερα με το πιάνο. Η Αγγελική Σίμου διδάσκει μουσική και ρυθμική Νταλκρόζ επί μία εικοσαετία. Από το 2004 είναι καθηγήτρια στην Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης και στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Έχει δίπλωμα πιάνου και αρμονίας από το Ωδείο «Μουσική Παιδεία» Πειραιά, καθώς και δίπλωμα ρυθμικής και σωματικής έκφρασης από το Ινστιτούτο Ρυθμικής Ζακ Νταλκρόζ του Βελγίου, όπου σπούδασε με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Σκηνοθεσία Πέτρος Σεβαστίκογλου Εκεί μακριά ο έρωτας τιτλοφορείται η νέα κινηματογραφική ταινία του Πέτρου Σεβαστίκογλου, τα γυρίσματα της οποίας ξεκίνησαν τον Μάιο του 2007. Πρόκειται, σύμφωνα με τον ίδιον τον υπότροφο σκηνοθέτη, για μια ιστορία με θέμα «την διαδρομή έως τον έρωτα, την διαδρομή που επιβάλλει ο έρωτας έως την κατάκτησή του». Ήρωες είναι δύο νέοι που ορκίζονται να ξανασυναντηθούν μια συγκεκριμένη ημερομηνία στο σπίτι όπου μεγάλωσαν. Ωστόσο, αυτή η ημερομηνία δεν είναι τυχαία, μιας και κάθε είκοσι χρόνια, την συγκεκριμένη ημέρα, εμφανίζεται στον ουρανό της περιοχής ένας κομήτης, του οποίου την εκθαμβωτική αντανάκλαση στα νερά της λίμνης –ένα φωτεινό μονοπάτι– συνοδεύει ένας μύθος για τους ερωτευμένους: αν είναι αληθινή η αγάπη τους, μπορούν να διασχίσουν το νερό περπατώντας στο φωτεινό μονοπάτι. Ο μύθος αυτός θα σταθεί η αφορμή για το ραντεβού των δύο νέων και για την ιστορία της ταινίας, η οποία ξεδιπλώνεται με έξι πρόσωπα, τρία ζευγάρια σε τρεις διαφορετικές ηλικίες. Στην δεύτερη αυτή μεγάλου μήκους ταινία του Πέτρου Σεβαστίκογλου, μετά τον Άνεμο στην πόλη, συμμετέχουν αξιόλογοι ηθοποιοί: Ρούλα Πατεράκη, Γιώργος Διαλεγμένος, Δήμητρα Λορεντζάκη, Αντώνης Καρυστινός, Χρήστος Νικολάου, Ευγενία Δημητροπούλου.

Εκδηλώσεις του Συνδέσμου

Πρωτότυπα έργα για κιθάρα ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Έργα για σόλο κιθάρα από ένα ευρύ φάσμα εποχών παρουσίασε ο υπότροφος Παύλος Κανελλάκης στην μουσική βραδιά που οργάνωσε ο Σύνδεσμος στις 31 Μαρτίου 2007 στην Αίθουσα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Ξεκίνησε το πρόγραμμά του με το Πρελούδιο, Φούγκα και Αλέγκρο BVW 998 του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, ένα έργο γραμμένο στην Λειψία, στο διάστημα 1740-1745 για λαούτο, σε μια χρονική περίοδο ιδιαίτερα σημαντική για την εξέλιξη του οργάνου. Το επόμενο κομμάτι του προγράμματος, με τίτλο Τιέντο, ανήκει στον Μωρίς Οχανά. Γράφτηκε στο Παρίσι το 1957 και είναι εμπνευσμένο από τον Ισπανικό Εμφύλιο. Ο Παύλος Κανελλάκης συνέχισε το πρόγραμμά του με το έργο Επίκληση και Χορός (Invocation et Danse) του Χοακίν Ροδρίγο. Αφιερωμένο από τον συνθέτη στον περίφημο Βενεζουελανό σολίστα Μανουέλ ντε Φάλια, το έργο γράφτηκε το 1961 και βασίστηκε σε ένα θέμα από την όπερα Ελ Αμόρ Μπρούχο του ντε Φάλια. Θεωρείται το πιο επιτυχημένο έργο του συνθέτη για σόλο κιθάρα και κέρδισε το πρώτο Διεθνές Βραβείο Κιθάρας της Γαλλικής Ραδιοφωνίας-Τηλεόρασης (O.R.T.F.). Στο δεύτερο μέρος της βραδιάς κυριάρχησαν έργα σύγχρονων Ελλήνων συνθετών: η Ελεγεία του Γιώργου Κοντογιώργου, το Αϊόνι (Ione) του Θέμη Τελόγλου και το Με τον άνεμο του Κώστα Γρηγορέα. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα δύο πρώτα έργα, που παρουσιάστηκαν σε πρώτη εκτέλεση, είναι αφιερωμένα από τους συνθέτες τους στον ίδιον τον σολίστα. Η Ελεγεία γράφτηκε το 1980, σε μια εποχή δύσκολη για τον συνθέτη της, Γιώργο Κοντογιώργο, και δεν παρουσιάστηκε παρά μόνον είκοσι πέντε χρόνια αργότερα από τον Παύλο Κανελλάκη, ο οποίος έδειξε ενδιαφέρον για την παρτιτούρα και παρότρυνε τον συνθέτη να την αναθεωρήσει και να την επεκτείνει. Πρόκειται για έργο «δραματικό, σκοτεινό και δύσκολο», σε ελεύθερο ατονικό ύφος. Για το έργο του Ione, ο Θέμης Τελόγλου σημειώνει: «Κάθε σύνθεση εξ αντικειμένου φέρει προσωπικά “στοιχεία” σε διαφορετικές χωροχρονικές συντεταγμένες. Η ενεργητική ερμηνεία του Παύλου Κανελλάκη ήταν το ζητούμενό μου, ώστε μια μουσική ζωή, στον δημιουργικό της κυκλώνα, να περιέχει το κοινό, το έργο, τον μουσικό». Η μουσική βραδιά έκλεισε με την σύνθεση Με τον άνεμο του Κώστα Γρηγορέα, για την οποία ο ίδιος ο συνθέτης σχολιάζει: «Οι εύθραυστες ζωές μας ταξιδεύουν στον χρόνο σαν φτερό “στον άνεμο”. Κι εμείς αναζητούμε διαρκώς την σταθερότητα και την ηρεμία σαν από ελαφρό αεράκι (μεσαίο μέρος – “cantilena”). Είναι όμως μια προσωρινή αυταπάτη, αφού είμαστε εξαιρετικά ευάλωτοι στην παραμικρή αλλαγή της φοράς και της έντασης “του ανέμου” (πρώτο και τρίτο μέρος)».

Εκδηλώσεις του Συνδέσμου

Πρωτότυπα έργα για κιθάρα ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Ο Παύλος Κανελλάκης σπούδασε κιθάρα με καθηγήτρια την Έλενα Παπανδρέου στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας και ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 2003 στην Μουσική Ακαδημία της Βασιλείας στην Ελβετία με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση. Έχει εμφανιστεί ως σολίστ, μεταξύ άλλων, με την Καμεράτα-Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, με την Ορχήστρα των Χρωμάτων στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, καθώς και στο Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου του Λόκενχαους στην Αυστρία. Έχει κερδίσει βραβεία σε διεθνείς και πανελλήνιους διαγωνισμούς κιθάρας, με πιο πρόσφατο το Βραβείο Τζανλουίτζι Φία στον Διεθνή Διαγωνισμό Κιθάρας του Γκαρνιάνο. Κατά την διάρκεια του προηγούμενου έτους, πραγματοποίησε σειρά ηχογραφήσεων για το κλασικό ευρωπαϊκό ραδιόφωνο (E.B.U.). Τον Δεκέμβριο του 2006, έγινε δεκτός από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Δουβλίνου (D.I.T.) για την πραγματοποίηση διδακτορικών σπουδών. Στις 19 Ιουλίου 2007, θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στο Μουσικό Φεστιβάλ του Κορκ της Ιρλανδίας, το οποίο θα διοργανωθεί σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Εκδηλώσεις του Ιδρύματος

«Δήλιος Απόλλων»

Στιγμιότυπο από συναυλία της ορχήστρας Φιλαρμόνικα του Θεάτρου της Σκάλας του Μιλάνου

Τον ιερό χώρο της Δήλου και το Ωδείο Ηρώδου Αττικού στην Αθήνα επέλεξε το Ίδρυμα Ωνάση για το μείζον πολιτιστικό γεγονός που θα διοργανώσει στις αρχές Σεπτεμβρίου 2007 με τίτλο «Δήλιος Απόλλων». Η διεθνούς εμβέλειας εκδήλωση, που θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 1 Σεπτεμβρίου 2007 στην Δήλο, με την συμμετοχή της ορχήστρας Φιλαρμόνικα και σολίστ του Μπαλέτου του Θεάτρου της Σκάλας του Μιλάνου, αποτελείται από δύο μέρη: το μπαλέτο Απόλλων Μουσηγέτης του Ιγκόρ Στραβίνσκυ, σε χορογραφία Ζωρζ Μπαλανσίν, με πρώτο χορευτή τον Ρομπέρτο Μπόλλε, και την Πρώτη Συμφωνία του Γκούσταβ Μάλερ. Την ορχήστρα Φιλαρμόνικα της Σκάλας του Μιλάνου θα διευθύνει ο Ντανιέλε Γκάττι. Σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, ανέφερε: «Ο “Δήλιος Απόλλων”, προς τιμήν του θεού που όχι μόνο γεννήθηκε, σύμφωνα με την μυθολογία, στην Δήλο, αλλά και κάνει “δήλα και ορατά τα πάντα αλλά και τα πάντα ορά”, καταδεικνύει την διαχρονική ενότητα του Ελληνικού Πολιτισμού μέσω μιας αλληλουχίας “δώρων και αντιδώρων”. Το Ελληνικό Πνεύμα εξάγεται και οικουμενικοποιείται για να επιστρέψει ξανά πίσω στην χώρα όπου γεννήθηκε και, μάλιστα, στο “λαμπρότερο σύμπλεγμα βράχων” (κατά τον Χάιντεγγερ), στην καρδιά των Κυκλάδων, την Δήλο. Και επειδή ο Απόλλων, εκτός από “θεραπευτής, μάντις και ηλιακός”, σχετίζεται και με την Μουσική, είναι δηλαδή “μουσηγέτης”, επιλέξαμε το ομώνυμο έργο του Στραβίνσκυ, σε χορογραφία Μπαλανσίν, το οποίο θα παρουσιάσουν ορισμένοι από τους καλύτερους και πλέον καταξιωμένους συντελεστές στον κόσμο». Η εκδήλωση, που συνιστά διεθνές πολιτιστικό γεγονός, θα μαγνητοσκοπηθεί και θα μεταδοθεί τηλεοπτικά από την Ε.Ρ.Τ. στην Ελλάδα και σε άλ-

Ο Ντανιέλε Γκάττι θα διευθύνει την ορχήστρα Φιλαρμόνικα στις παραστάσεις της Δήλου και του Ωδείου Ηρώδου Αττικού

Εκδηλώσεις του Ιδρύματος

«Δήλιος Απόλλων»

Ο Αντώνης Παπαδημητρίου πλαισιωμένος από τον υπουργό Πολιτισμού Γιώργο Βουλγαράκη και τον πρόεδρο ης ΕΡΤ Χρήστο Παναγόπουλο

λες χώρες. Η παράσταση θα επαναληφθεί στις 3 Σεπτεμβρίου 2007, στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού και τα έσοδά της θα διατεθούν για την ενίσχυση των σκοπών της ΕΛ.Ε.Π.Α.Π. Ως προς την οργάνωση της εκδήλωσης, το Ίδρυμα Ωνάση θα συνεργαστεί με την Αττική Πολιτιστική Εταιρεία. H ορχήστρα Φιλαρμόνικα του Θεάτρου της Σκάλας του Μιλάνου πραγματοποίησε την πρώτη της εμφάνιση το 1982, υπό την διεύθυνση του ιδρυτή της, Κλαούντιο Αμπάντο. Την πρώτη περίοδο, με την ορχήστρα συνέπραξαν πολλοί σπουδαίοι μαέστροι, όπως ο Ζωρζ Πρετρ, ο Λόριν Μάαζελ και ο Κάρλο Μαρία Τζουλίνι. Ο Ρικάρντο Μούτι, βασικός μαέστρος από το 1987 έως το 2005, αξιοποίησε το δυναμικό της ορχήστρας και συνέβαλε σημαντικά στην διεθνή επιτυχία της κατά τα τελευταία χρόνια. Το 2006, η ορχήστρα ξεκίνησε νέες συνεργασίες με τον Μιούνγκ-Βουν Τσουνγκ, τον Ρικάρντο Σαγί, καθώς και τον Ντανιέλε Γκάττι, ο οποίος είναι επίσης μουσικός διευθυντής της Βασιλικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Λονδίνου από το 1996 και του Τεάτρο Κομουνάλε της Μπολόνια από το 1997. Με την ορχήστρα Φιλαρμόνικα έχουν συνεργαστεί ορισμένοι από τους κορυφαίους τραγουδιστές στον κόσμο. Ο Ρομπέρτο Μπόλλε ξεκίνησε την καριέρα του από την Σχολή Μπαλέτου της Σκάλας του Μιλάνου σε πολύ μικρή ηλικία. Ο Ρούντολφ Νουρέγεφ τον επέλεξε για τον ρόλο του Τάτζιο στην όπερα του Μπέντζαμιν Μπρίττεν Θάνατος στην Βενετία. Το 1996, ο Μπόλλε προήχθη σε Πρώτο Χορευτή και από τότε έχει ερμηνεύσει σημαντικούς πρωταγωνιστικούς ρόλους. Διακρίθηκε σε πολλούς νεοκλασικούς ρόλους, κυρίως δε στο έργο Απόλλων Μουσηγέτης του Στραβίνσκυ, για το οποίο και προτάθηκε για το βραβείο χορού «Μπενουά». Έχει εμφανιστεί με τις σημαντικότερες ορχήστρες σε όλον τον κόσμο και έχει τιμηθεί με υψηλότατες διακρίσεις. Από την περίοδο 2003-2004, ο Μπόλλε είναι Étoile του Θεάτρου της Σκάλας του Μιλάνου.

Ο κορυφαίος χορευτής Ρομπέρτο Μπόλλε

Εκδηλώσεις του Ιδρύματος

Tο «Βραβείο Αθηνών» στο Ίδρυμα Ωνάση

Στο κοινωφελές έργο του Ιδρύματος Ωνάση αναφέρθηκε ο Αντώνης Παπαδημητρίου μιλώντας στην αίθουσα τελετών του Παλαιού Δημαρχείου κατά την τελετή βράβευσης

Το «Βραβείο Αθηνών» απένειμε στις 22 Μαρτίου 2007, σε εκδήλωση στο Δημαρχιακό Μέγαρο, ο δήμαρχος Αθηναίων Νικήτας Κακλαμάνης στο Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης για την πολυδιάστατη συμβολή του στην διάδοση των ελληνικών πολιτισμικών αξιών. Το βραβείο παρέλαβε, εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου. Στην προσφώνησή του, ο δήμαρχος Αθηναίων τόνισε τον σημαντικό ρόλο του Ιδρύματος: «Γνωστό για την δράση του στα πέρατα του κόσμου, το Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης καταφέρνει τα τελευταία τριάντα χρόνια να κάνει την πατρίδα μας γνωστή και τον μύθο του Ωνάση αθάνατο». Ο Νικήτας Κακλαμάνης εξήρε επίσης την προσωπικότητα του Αριστοτέλη Ωνάση επισημαίνοντας ότι «η συλλογική μνήμη της ελληνικής κοινωνίας έχει καταγράψει τον Αριστοτέλη Ωνάση ως έναν από τους σύγχρονους ήρωες του ελληνισμού. Ο Ωνάσης δεν έμεινε στην ιστορία απλώς επειδή ήταν πλούσιος. Πλούσιοι ήταν πολλοί. Ωνάσης, ένας και μοναδικός». Στην συνέχεια, υπενθύμισε την κοινωφελή δραστηριότητα του Ιδρύματος, αναφέροντας την προώθηση του ελληνικού πολιτισμού διεθνώς, την συμβολή στον χώρο της παιδείας, την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, την χορήγηση υποτροφιών, τον θεσμό των Βραβείων Ωνάση, την προσφορά του θυγατρικού Ιδρύματος στην Νέα Υόρκη, αλλά και την Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, η οποία «πρόκειται να δώσει μια νέα μορφή στο πολιτιστικό σκηνικό της πόλης». Κλείνοντας την προσφώνησή του, ο δήμαρχος Αθηναίων υπογράμμισε: «Ευχαριστούμε το Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης που κάνει την μνήμη του παρελθόντος έμπνευση για το μέλλον του πολιτισμού μας. Ευχαριστούμε το Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης που μετουσιώνει την υλική

πρόεδρος του Ιδρύματος παραλαμβάνει το βραβείο από τον δήμαρχο Αθηναίων

Εκδηλώσεις του Ιδρύματος

Tο «Βραβείο Αθηνών» στο Ίδρυμα Ωνάση κληρονομιά σε πνευματικό πλούτο. Ευχαριστούμε το Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης που με την δράση του λειτουργεί ως φάρος ελληνισμού». Στην αντιφώνησή του, ο πρόεδρος του Ιδρύματος, Αντώνης Παπαδημητρίου, αντιδιέστειλε τις έννοιες «χορηγία», «φιλανθρωπία» και «εθελοντισμός», καθιστώντας σαφή τον χαρακτήρα του Ιδρύματος: «Βάσει του καταστατικού, το Ίδρυμα δεν δύναται να προσφέρει ατομική φιλανθρωπία αλλά να συμβάλλει στην προώθηση του ελληνικού πολιτισμού και στην αντιμετώπιση υπαρκτών κοινωνικών αναγκών και προβλημάτων». Ανακοίνωσε επίσης τα μελλοντικά σχέδια του Ιδρύματος, λέγοντας ότι η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, από το 2009, έτος έναρξης της λειτουργίας της, «θα συντελεί στην παραγωγή σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού». Την ίδια χρονιά, το Ίδρυμα σχεδιάζει την διοργάνωση ενός παγκόσμιου συνεδρίου με Έλληνες και ξένους καθηγητές, ακαδημαϊκούς και στοχαστές, οι οποίοι αφιερώνουν το έργο τους στην ανάδειξη του ελληνικού πολιτισμού. Ο Αντώνης Παπαδημητρίου ανήγγειλε επίσης το μεγάλο φετινό πολιτιστικό γεγονός, με τίτλο «Δήλιος Απόλλων», το οποίο θα διοργανώσει το Ίδρυμα με την συμμετοχή της ορχήστρας Φιλαρμόνικα και σολίστ του μπαλέτου της Σκάλας του Μιλάνου. Κλείνοντας την ομιλία του, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση απηύθυνε, εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου, θερμές ευχαριστίες προς τον δήμαρχο Αθηναίων και το Δημοτικό Συμβούλιο για την βράβευση του Ιδρύματος και υπογράμμισε: «Έχουμε την ελπίδα και την πεποίθηση ότι το κοινωφελές έργο θα συνεχιστεί. Το Ίδρυμα κοιτάζει μπροστά».

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Η θεμελίωση του Ογκολογικού Νοσοκομείου για Παιδιά

Παρόντες στην τελετή θεμελίωσης, ο υπουργός Υγείας Δημήτρης Αβραμόπουλος, η πρόεδρος της ΕΛΠΙΔΑΣ Μαριάννα Βαρδινογιάννη, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας και ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος

Μήνυμα Ελπίδας και αισιοδοξίας για τα παιδιά που πάσχουν από καρκίνο, καθώς και για τις οικογένειές τους, αποτέλεσε η θεμελίωση του πρώτου Ογκολογικού Νοσοκομείου για Παιδιά στην Ελλάδα, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 24 Απριλίου 2007. Τον θεμέλιο λίθο έθεσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας και τον αγιασμό τέλεσε ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος. Η πρωτοβουλία του έργου ανήκει στον Σύλλογο Φίλων Παιδιών με Καρκίνο «Ελπίδα», ενώ το Ίδρυμα Ωνάση ανέλαβε την χρηματοδότηση –ύψους περίπου ενάμισι εκατομμυρίου ευρώ– για την ανέγερση ξεχωριστής πτέρυγας στο νοσοκομείο, η οποία θα φέρει το όνομα του επίτιμου αντιπροέδρου του Ιδρύματος Ωνάση, Παύλου Ιωαννίδη. «Το έργο για το οποίο αγωνιστήκαμε τα τελευταία χρόνια, το μεγάλο όραμα, γίνεται σήμερα πραγματικότητα», είπε στην ομιλία της η πρόεδρος του Συλλόγου «Ελπίδα» Μαριάννα Βαρδινογιάννη. «Είναι πραγματικά μεγάλη η συγκίνηση από την επιτυχία ενός συλλογικού αγώνα που ξεκίνησε από την ‘‘Ελπίδα’’ και έγινε αγώνας ολόκληρου του ελληνικού λαού». Αξίζει να σημειωθεί η συμμετοχή χιλιάδων ιδιωτών και συλλογικών φορέων στον Τηλεμαραθώνιο που διοργανώθηκε στις αρχές Μαΐου και συγκέντρωσε ένα πολύ σημαντικό ποσό για την ενίσχυση του έργου δημιουργίας του νοσοκομείου. Θερμό χαιρετισμό στην εκδήλωση των εγκαινίων απηύθυνε ο υπουργός Υγείας Δημήτρης Αβραμόπουλος. Την τελετή θεμελίωσης παρακολούθησαν η σύζυγος του πρωθυπουργού, Νατάσσα Καραμανλή, ο πρώην πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης με την σύζυγό του, εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριάρχη, υπουργοί, βουλευτές, μεγάλοι ευεργέτες και δωρητές, επιχειρηματίες, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Εκ μέρους του Ιδρύματος Ωνάση παρέστησαν ο πρόεδρος Αντώνης Παπαδημητρίου, ο αντιπρόεδρος Γιάννης Ιωαννίδης και οι επίτιμοι αντιπρόεδροι Παύλος Ιωαννίδης και Απόστολος Ζαμπέλας. Το Ογκολογικό Νοσοκομείο θα ανεγερθεί σε δύο οικόπεδα, δίπλα στο νοσοκομείο «Αγία Σοφία» και σε οικόπεδο που παραχώρησε το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Θα αποτελείται από τέσσερα κτήρια και βοηθητικά κτίσματα, με συνολικό εμβαδόν σχεδόν δεκαπέντε χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων. Θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μονάδα μεταμόσχευσης μυελού των οστών, τρεις ογκολογικές-αιματολογικές νοσηλευτικές μονάδες, δύο μονάδες ημερήσιας νοσηλείας, μονάδα ραδιενεργού θεραπείας, εργαστήρια, εξωτερικά ιατρεία, σχολείο για τα νοσηλευόμενα παιδιά και ξενώνα για τους γονείς.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Ο δήμαρχος Νέας Υόρκης στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο

Ο δήμαρχος Νέας Υόρκης απευθύνεται στα μέλη της ελληνικής παροικίας στο αίθριο του Ολυμπιακού Πύργου

Το αίθριο του Ολυμπιακού Πύργου, έδρα του Ωνασείου Πολιτιστικού Κέντρου στο Μανχάτταν, επέλεξε ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης Μάικλ Μπλούμπεργκ για να παραθέσει την καθιερωμένη δεξίωσή του προς τους εκπροσώπους της ελληνοαμερικανικής κοινότητας, με την ευκαιρία της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου. Στην εκδήλωση, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 28 Μαρτίου 2007, παρευρέθησαν περίπου τετρακόσια μέλη της αμερικανικής ομογένειας, ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνοαμερικανικών Οργανώσεων Νίκος Διαμαντίδης, η γενική πρόξενος της Ελλάδας Αικατερίνη Μπούρα, η γενική πρόξενος της Κύπρου Μάρθα Μαυρομμάτη, ο μόνιμος αντιπρόεδρος της Ελλάδας στα Ηνωμένα Έθνη Αδαμάντιος Βασιλάκης, ο εκτελεστικός διευθυντής του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση, πρέσβης Λουκάς Τσίλας, ο αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση, πρέσβης Μάικλ Σωτήρχος, καθώς και το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου, Μιχαήλ Τζαχάρης. Στην ομιλία του, ο Μάικλ Μπλούμπεργκ τόνισε την σημαντική συμβολή της ελληνοαμερικανικής κοινότητας στην ζωή της αμερικανικής μεγαλούπολης και ευχαρίστησε θερμά το Ίδρυμα Ωνάση και το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο για την συνεργασία τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο εξώφυλλο της σχετικής πρόσκλησης χρησιμοποιήθηκε η εικόνα αττικού ερυθρόμορφου αγγείου του 430 π.Χ., έργο του Κλεοφώντος, δηλαδή ένα από τα εκθέματα της εξαιρετικά επιτυχημένης έκθεσης «Αθήνα-Σπάρτη», η οποία παρουσιαζόταν κατά το διάστημα εκείνο στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

ΗΜΕΡΙΔΑ: Ευεργετισμός, Χορηγία, Φιλανθρωπία, Εθελοντισμός Η ευθύνη του πολίτη απέναντι στην κοινωνία

Ο Αριστοτέλης Ωνάσης και ο Γεώργιος Αβέρωφ

«Ευεργετισμός, Χορηγία, Φιλανθρωπία, Εθελοντισμός – Η ευθύνη του πολίτη απέναντι στην κοινωνία» ήταν ο τίτλος ημερίδας που διοργανώθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2007, στο πλαίσιο των μορφωτικών εκδηλώσεων του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (E.I.E.) από την Πολιτιστική Εταιρεία ΑΙΝΟΣ, με υπεύθυνη την υπότροφο Νίκη Τσιρώνη. Μεταξύ των ομιλητών της εκδήλωσης ήταν ο πρόεδρος του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, ο οποίος αναφέρθηκε στην διαχρονική σημασία των όρων «χορηγία», «φιλανθρωπία» και «εθελοντισμός», εστιάζοντας στην «συνεισφορά του Αριστοτέλη Ωνάση και του Κοινωφελούς Ιδρύματος σε μια εποχή που αλλάζει». Κατά τον Αντώνη Παπαδημητρίου, πολλοί μεγάλοι Έλληνες ευεργέτες, όπως ο Μπενάκης, ο Συγγρός, ο Ωνάσης, ο Νιάρχος, ο Μποδοσάκης, ο Ευγενίδης «είχαν κάποια κοινά στοιχεία», όπως η πολυδιάστατη επιχειρηματική τους δράση, αλλά και το γεγονός ότι «λίγοι από αυτούς ήταν αυτόχθονες και πάντως όλοι έζησαν και έδρασαν στο εξωτερικό». Το τρίτο κοινό τους στοιχείο, επεσήμανε στην συνέχεια ο Αντώνης Παπαδημητρίου, ήταν ότι είτε δεν είχαν άμεσους απογόνους είτε δεν θέλησαν να παραδώσουν σε αυτούς το σύνολο της περιουσίας τους μετά θάνατον: «Έτσι δημιουργήθηκε το Ίδρυμα Ωνάση, το οποίο πήρε τελικά το 45% της περιουσίας του Αριστοτέλη Ωνάση». Όπως τόνισε χαρακτηριστικά, η εντολή του Αριστοτέλη Ωνάση ήταν: «φτιάξτε ένα ίδρυμα ελεύθερο και ανεξάρτητο, εκτός Ελλάδος, για την Ελλάδα»· βασική δε πεποίθησή του ήταν ότι «συνέχιση του εαυτού του δεν ήταν μόνο το κοινωφελές έργο αλλά και η επιχείρηση». Το συγκεκριμένο αυτό στοιχείο «τον ξεχωρίζει από τους άλλους ευεργέτες και από πολλά άλλα ιδρύματα, τα οποία δεν έχουν επιχειρήσεις». Συνεχίζοντας, ο Αντώνης Παπαδημητρίου σημείωσε ότι το επιχειρηματικό Ίδρυμα από τα κέρδη του χρηματοδοτεί τα έργα και την δράση του Κοινωφελούς. Έτσι, το Ίδρυμα Ωνάση έχει δαπανήσει δύο φορές τα χρήματα της κληρονομιάς του Αριστοτέλη Ωνάση για τους κοινωφελείς σκοπούς του, ενώ η περιουσία του είναι σήμερα επτά φορές μεγαλύτερη από αυτήν που κληρονόμησε από τον ιδρυτή του. Οι κύριοι τομείς δράσεως του Ιδρύματος, είπε ο Αντώνης Παπαδημητρίου, είναι δύο: κοινωνική αλληλεγγύη και πρόνοια, ο πρώτος· παιδεία και πολιτισμός, ο δεύτερος. Μιλώντας για τον πρώτο τομέα, περιέγραψε τα επιτεύγματα του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, το οποίο έχει περιθάλψει μέχρι σήμερα 600.000 Έλληνες, και υπο-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

ΗΜΕΡΙΔΑ: Ευεργετισμός, Χορηγία, Φιλανθρωπία, Εθελοντισμός Η ευθύνη του πολίτη απέναντι στην κοινωνία γράμμισε ότι, εάν το Ίδρυμα έδινε χρήματα μεμονωμένα σε άτομα τα οποία χρειάζονταν κάποια εγχείρηση, δεν θα είχε καταφέρει να βοηθήσει τόσο πολλούς ανθρώπους συνολικά. Επιπροσθέτως, σε ό,τι αφορά τον τομέα της παιδείας και του πολιτισμού, το Ίδρυμα έχει χορηγήσει μέχρι σήμερα περίπου 4.000 υποτροφίες. Ο Αντώνης Παπαδημητρίου σχολίασε ακολούθως ότι «το έργο που ξεχωρίζει στον τομέα του πολιτισμού είναι η (υπό ανέγερση) Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών», εξηγώντας ότι δεν θα πρόκειται για «ένα πολιτιστικό κέντρο από τα πολλά που υπάρχουν», αλλά για «ένα πολιτιστικό κέντρο ταγμένο στην προαγωγή του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού». Στην συνέχεια, αναφέρθηκε στο παγκόσμιο συνέδριο ελληνικών σπουδών, το οποίο προγραμματίζεται για το έτος 2009, και σημείωσε πως το γεγονός και μόνον ότι «θα μαζευτούν επιστήμονες, αρχαιολόγοι, ιστορικοί, φιλόλογοι από όλον τον κόσμο, για να συνομιλήσουν, να συνδιαλεχθούν» είναι ήδη πολύ σημαντικό. Ο Αντώνης Παπαδημητρίου χαρακτήρισε τις προκλήσεις της σημερινής εποχής ως «προκλήσεις γνώσης και πνεύματος και όχι γεγονότων» και τόνισε ότι το Ίδρυμα Ωνάση προσπαθεί να συμβάλλει «στο consensus που θα οδηγήσει στο μέλλον», σε συνεργασία με τους ακαδημαϊκούς συμβούλους, τους επιχειρηματίες, τους συναδέλφους των άλλων ιδρυμάτων αλλά και τους φοιτητές. Κεντρικός στόχος παραμένει η διαφύλαξη του ελληνικού πολιτισμού μέσα στην παγκοσμιοποίηση, ώστε «να πάρει την θέση που του ανήκει ως διεθνής ανθρωπιστική βάση, ως θεμέλιο του πολιτισμού μας, όπως το ήθελε και το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης, του Ευρωπαϊκού Συντάγματος».

Ο καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης μιλά για την ποίηση του Στέλιου Παπαδημητρίου

Όραμα και, συγχρόνως, μεγαλύτερη πρόκληση για το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης αποτελεί η ψηφιοποίηση των αρχείων ολόκληρης της ελληνικής γραμματείας, του ελληνικού πολιτισμού: η καταχώριση όλων των αρχείων, επιστημονικών και λογοτεχνικών· η δημιουργία μιας τεράστιας κοινής βάσης δεδομένων των ελληνικών γραμμάτων, η οποία θα είναι προσβάσιμη σε όλους. Στην ημερίδα συμμετείχαν, επίσης, διακεκριμένοι επιστήμονες, μεταξύ των οποίων και η υπότροφος Δέσποινα Ιωσήφ, καθηγήτρια του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, που μίλησε για την φιλανθρωπία κατά την πρωτοχριστιανική περίοδο.

Ο Ανδρέας Συγγρός

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Διαλέξεις Ωνάση 2007 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΔΙΑΥΛΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ ΑΤΟΜΩΝ

Κορυφαίοι επιστήμονες από όλον τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και δύο νομπελίστες, συναντώνται και φέτος το καλοκαίρι στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας στο Ηράκλειο της Κρήτης, για να διδάξουν στο πλαίσιο των Σεμιναριακών Διαλέξεων Ωνάση 2007. Οι ανωτάτου επιπέδου διαλέξεις, που πραγματοποιούνται φέτος για έβδομη συνεχή χρονιά με την οικονομική υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση, απευθύνονται σε περιορισμένο αριθμό Ελλήνων και αλλοδαπών μεταπτυχιακών φοιτητών, αυστηρά επιλεγμένων βάσει των ακαδημαϊκών τους επιδόσεων, οι οποίοι και θα λάβουν πιστοποιητικό παρακολούθησης. Ο πρώτος κύκλος διαλέξεων, αφιερωμένος στην βιολογία, θα διεξαχθεί κατά το διάστημα 2-6 Ιουλίου και θα έχει τίτλο «Channels and Channelopathies» («Βιολογικοί δίαυλοι και οι ασθένειες που προκύπτουν από την δυσλειτουργία τους»). Κεντρικός ομιλητής είναι ο καθηγητής Πήτερ Αγκρί, βραβευμένος με το Νόμπελ Χημείας το 2003, αντιπρύτανης Επιστημών και Τεχνολογίας του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Ντιουκ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Κάθε κύτταρο περιβάλλεται από μία και κατά το πλείστον υδρόφοβη μεμβράνη που χωρίζει την ενδοκυττάρια ύλη από το περιβάλλον του κυττάρου και έτσι δυσχεραίνει την ανταλλαγή μάζας μεταξύ των δύο αυτών χώρων. Για τις ανάγκες όμως του κυτταρικού μεταβολισμού, καθώς και για τις ανάγκες επικοινωνίας μεταξύ των διαφόρων κυττάρων ενός ιστού και μεταξύ των διαφόρων ιστών, είναι αναγκαία η μεταφορά ύλης (ιόντων, σακχάρων, αμινοξέων, ακόμη και νερού) διαμέσου της κυτταρικής μεμβράνης. Αυτή η μεταφορά αντιμετωπίζει το πρόβλημα του υδρόφοβου χαρακτήρα της κυτταρικής μεμβράνης, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι τα περισσότερα από τα μόρια που χρειάζεται να «διαβούν» τον μεμβρανικό χώρο δεν είναι

Ο Πήτερ Αγκρί, βραβείο Νόμπελ Χημείας 2003

Ο Βόλφγκανγκ Κέτερλε, βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2001

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Διαλέξεις Ωνάση 2007 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΔΙΑΥΛΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ ΑΤΟΜΩΝ

Ειδικές στερεοδομές, κυρίως πρωτεΐνες, λειτουργούν ως κανάλια, διατηρώντας την χημική ομοιοστασία του κυττάρου

διαλυτά σε αυτόν. Επιπλέον, για την ορθή λειτουργία του κυττάρου, απαιτείται ελεγχόμενη (δηλαδή εκλεκτική σε ποσότητα και είδος) διέλευση μάζας μέσω του διαχωριστικού κυτταρικού φλοιού. Και τα δύο αυτά προβλήματα του κυττάρου αντιμετωπίζονται με την ύπαρξη και την εμπλοκή ειδικών στερεοδομών (κυρίως πρωτεϊνών) που δρουν ως δίαυλοι (κανάλια, channels) ή αντλίες και κρατούν την χημική ομοιοστασία του κυττάρου. Κάθε σημαντική απόκλιση από την ομοιοστατική ισορροπία προκαλεί μεταβολική δυσλειτουργία, η οποία πολλές φορές έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση μιας παθολογικής κατάστασης ή ασθένειας. Το φετινό θέμα του κύκλου βιολογίας εστιάζεται στην ανάλυση των βασικών ιδιοτήτων των βιολογικών διαύλων και των ασθενειών που προκύπτουν από την δυσλειτουργία τους. Θα παρουσιαστούν παραδείγματα τόσο από τον ζωικό όσο και από τον φυτικό κόσμο, ενώ επιπλέον θα καλυφθούν, μεταξύ άλλων, δίαυλοι νερού, καλίου, ασβεστίου, καθώς και ο ρόλος διαύλων και αντλιών σε ασθένειες των νεφρών, της καρδιάς κ.τ.λ. Προσκεκλημένοι ομιλητές είναι επίσης ο Τζουλιάνο Αβαντσίνι, καθηγητής του Τμήματος Κλινικών Νευροεπιστημών του Εθνικού Ινστιτούτου Νευρολογίας Κάρλο Μπέστα στο Μιλάνο· ο Ερνέστο Καραφόλι, καθηγητής του Τμήματος Βιοχημείας του Πανεπιστημίου της Πάδοβας· ο Αντρέας Ένγκελ, καθηγητής του Ινστιτούτου Δομικής Βιολογίας Μ. Ε. Μύλλερ, Biozentrum, του Πανεπιστημίου της Βασιλείας· ο Περ Κιέλμπομ, καθηγητής του Κέντρου Επιστημών Μοριακών Πρωτεϊνών του Πανεπιστημίου της Λουντ στην Σουηδία· ο Ντάγκλας Ρης, καθηγητής του Τμήματος Χημείας του Ιατρικού Ινστιτούτου Χάουαρντ Χιουζ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας· ο Νεκτάριος Ταβερναράκης, επικεφαλής ερευνών στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του Ι.Τ.Ε. Ο δεύτερος κύκλος Διαλέξεων Ωνάση 2007, αφιερωμένος στην φυσική, έχει τίτλο «Bose-Einstein Condensation» («Συμπύκνωση Μπόζε-Αϊνστάιν») και θα διεξαχθεί κατά το διάστημα 23-27 Ιουλίου 2007. Το φαινόμενο της συμπύκνωσης Μπόζε-Αϊνστάιν αποτελεί ένα από τα ωραιότερα παραδείγματα για την παραδοξότητα της κβαντομηχανικής: εκατομμύρια άτομα χάνουν την ταυτότητά τους και συναποτελούν ένα ενιαίο κύμα. Οι επιστήμονες Μπόζε και Αϊνστάιν προέβλεψαν ήδη από το 1924 ότι, σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες, τα άτομα θα άρχιζαν να συμπυκνώνονται. Βεβαίως, ο Αϊνστάιν θεωρούσε τότε αδύνατον για τους πειραματικούς φυσικούς να επιτύχουν ποτέ χαμηλές θερμοκρασίες κοντά στο απόλυτο μηδέν. Χρειάστηκε, πράγματι, να περάσουν εβδομήντα χρόνια έως ότου αποδειχθεί πειραματικά η θεωρία αυτή για πρώτη φορά. Το 1994, δύο αμερικανικές ερευνητικές

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Διαλέξεις Ωνάση 2007 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΔΙΑΥΛΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ομάδες, χρησιμοποιώντας λέιζερ και μαγνήτες, πέτυχαν να ψύξουν ένα νέφος από σχεδόν ένα εκατομμύριο άτομα στην χαμηλότερη θερμοκρασία που υπήρξε ποτέ στο σύμπαν και να παρατηρήσουν για πρώτη φορά ένα συμπύκνωμα Μπόζε-Αϊνστάιν. Αυτή η ανακάλυψη έφερε το βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2001 στον καθηγητή Βόλφγκανγκ Κέτερλε του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασσαχουσέτης, ο οποίος είναι και ο κεντρικός ομιλητής των Διαλέξεων Ωνάση 2007 στην Φυσική. Σήμερα, συμπυκνώματα Μπόζε-Αϊνστάιν παράγονται σε περισσότερα από εξήντα εργαστήρια ανά τον κόσμο και αποτελούν ένα πολύ σημαντικό ερευνητικό εργαλείο. Με την βοήθειά τους, μελετώνται πολλά φυσικά φαινόμενα, όπως η υπεραγωγιμότητα, η υπερρευστότητα, φαινόμενα φυσικής στερεάς κατάστασης κ.ά. Μια νέα γενιά πειραμάτων, ένα από τα οποία βρίσκεται σε εξέλιξη στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας στο Ηράκλειο, χρησιμοποιεί την κυματική φύση των ατόμων στο συμπύκνωμα με σκοπό την κατασκευή των πλέον ευαίσθητων ανιχνευτών που έχουν υπάρξει μέχρι σήμερα. Προσκεκλημένοι ομιλητές είναι επίσης ο Αλαίν Ασπέ, επικεφαλής της Ομάδας Ατομικής Οπτικής στο Εργαστήριο Σαρλ Φαμπρί του Ινστιτούτου Οπτικής του Πανεπιστημίου του Νότιου Παρισιού· ο Μάσιμο Ινγκούσιο, καθηγητής του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μη Γραμμικής Φασματοσκοπίας του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας· ο Βολφ φον Κλίτσινγκ, ερευνητής στο Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του Ι.Τ.Ε.· ο Θόρστεν Κέχλερ, ερευνητής Ατομικής Φυσικής και Λέιζερ του Εργαστηρίου Κλάρεντον του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης· ο Τίλμαν Πφάου, καθηγητής και επικεφαλής του Πέμπτου Ινστιτούτου Φυσικής του Πανεπιστημίου της Στουτγάρδης· ο Κριστόφ Σαλομόν, διευθυντής ερευνών στο C.N.R.S, Εργαστήριο Κάστλερ-Μπροσσέλ, École Normale Supérieure· και ο Σάντρο Στρινγκάρι, διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Ανάπτυξης για την Συμπύκνωση Μπόζε-Αϊνστάιν του Πανεπιστημίου του Τρέντο.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

ΑΘΗΝΑ - ΣΠΑΡΤΗ: Διεθνές Συνέδριο Αρχαιολογίας ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Η δρ Αλίκη Μουστάκα μίλησε, στο πλαίσιο του αρχαιολογικού συνεδρίου, για τα πήλινα θραύσματα από την Ακρόπολη των Αθηνών

«Αθήνα-Σπάρτη: Συμβολή στην αρχαιολογική και ιστορική διερεύνηση των δύο πόλεων-κρατών» ήταν ο τίτλος διεθνούς συνεδρίου που διοργανώθηκε στο θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση στην Νέα Υόρκη, στις 21 Απριλίου 2007, σε συνεργασία με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελλάδας, στο πλαίσιο της μεγάλης έκθεσης «Αθήνα-Σπάρτη» του Ωνασείου Πολιτιστικού Κέντρου. Περισσότερα από διακόσια άτομα παρακολούθησαν τις εργασίες του συνεδρίου, το οποίο συγκέντρωσε πλήθος διεθνούς φήμης ομιλητών και επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Το ακροατήριο αποτελείτο από καθηγητές πανεπιστημίων, αρχαιολόγους, διευθυντές μουσείων, επιμελητές και άλλα μέλη του ακαδημαϊκού χώρου, που έφτασαν ειδικά στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο από διάφορα επιστημονικά ιδρύματα των Ηνωμένων Πολιτειών. Την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου κήρυξε ο εκτελεστικός διευθυντής του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση, πρέσβης Λουκάς Τσίλας, ενώ ακολούθησε πρόλογος από τον διευθυντή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Ελλάδας, δρα Νικόλαο Καλτσά. Η εναρκτήρια ομιλία πραγματοποιήθηκε από τον δρα Σταύρο Βλίζο, αρχαιολόγο του Μουσείου Μπενάκη, με τίτλο «Επιστροφή στο Αμυκλαίον: Νέες παρατηρήσεις για ένα λακωνικό ιερό του Απόλλωνα». Το ιερό του

Αμυκλαίου Απόλλωνα, καθώς και τα ιερά της Χαλκιοίκου Αθηνάς και της Ορθίας Αρτέμιδος ξεπερνούσαν τις λατρευτικές ανάγκες της αρχαίας Σπάρτης, εκφράζοντας τις καθημερινές απαιτήσεις της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, αλλά και τις πιεστικές εντάσεις της ιστορικής υπόστασης της πόλης. Το ιερό διατήρησε την φήμη του από την ύστερη Εποχή του Χαλκού έως τα τέλη των Ρωμαϊκών χρόνων, και οι Λακεδαιμόνιοι γιόρταζαν εκεί κάθε χρόνο τα Υακίνθεια. Στην ομιλία του, ο Σταύρος Βλίζος συνόψισε τις προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα για τον εντοπισμό και την αναγνώριση του ιερού του Απόλλωνα στις Αμύκλες. Έπειτα από μια κριτική αξιολόγηση της αναλυτικής περιγραφής του Παυσανία, των ποικίλων σχετικών αναφορών από περιηγητές του 18ου και του 19ου αιώνα και, τέλος, των αποτελεσμάτων των τριών ανασκαφών που έγιναν στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, ο ομιλητής παρουσίασε τα συμπεράσματα και τις νέες παρατηρήσεις ενός ευρύτερου ερευνητικού προγράμματος που ξεκίνησε το 2005. Η δρ Στέλλα Ραφτοπούλου, αρχαιολόγος Ε΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Σπάρτης, μίλησε ακολούθως για τα «Ταφικά συμπόσια στην αρχαϊκή Σπάρτη». Το συμπόσιο είναι ένας πασίγνωστος ελληνικός θεσμός με θρησκευτική και κοινωνική σημασία. Τα συμπόσια της Σπάρτης έγιναν διάσημα λόγω του λιτού χαρακτήρα τους, των απλών εδεσμάτων και του ισχυρού πολιτικού και στρατιωτικού τους ρόλου. Η φαντασία μας

Ειδήσεις του Ιδρύματος

ΑΘΗΝΑ - ΣΠΑΡΤΗ: Διεθνές Συνέδριο Αρχαιολογίας ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Κεφαλή (αρ. 536) από το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης, για την οποία μίλησε η δρ Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά

εξάπτεται από τις απεικονίσεις συμποσιαστών επάνω σε λακωνικά κύπελλα, θέτοντας το ερώτημα κατά πόσον παρουσιάζουν πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν στην Σπάρτη. Αρχαιολογικά ευρήματα από την πόλη, στα οποία περιλαμβάνεται ένα πλήρες σερβίτσιο φαγητού με είκοσι δύο ανέπαφα σκεύη, δίνουν μια νέα διάσταση στην κειμενική και ιστοριογραφική παράδοση. Επιχειρώντας να ερμηνεύσει την λειτουργία αυτών των σκευών, η δρ Ραφτοπούλου μελέτησε τα ποικίλα σκεύη και τρόφιμα που εμφανίζονται σε θρησκευτικά και στρατιωτικά δείπνα, καθώς και την ακριβή χρήση κάθε σκεύους. Το συμπόσιο για το οποίο κατασκευάστηκε το συγκεκριμένο σερβίτσιο αποδεικνύεται ότι ανήκει σε μία από τις μαρτυρούμενες σε κείμενα κατηγορίες πολιτικών συνεστιάσεων και τελετουργικών δείπνων. Περιλάμβανε κρασί, σούπα (πιθανώς τον μέλανα ζωμό), μικρά πιάτα ελαφρού φαγητού, ξίδι και –ενδεχομένως– ελαιόλαδο, καθώς και τέσσερα είδη αρτυμάτων. Το δείπνο αυτό, κατά τα φαινόμενα, πραγματοποιήθηκε μέσα σε μια σκηνή ή στο ύπαιθρο, κοντά σε ένα νεκροταφείο. Το ακριβές γεγονός με το οποίο συνδέεται δεν μπορεί να εξακριβωθεί. Όλα τα σκεύη βρέθηκαν ως αναθήματα κοντά σε τάφο, πράγμα που ίσως υποδηλώνει ένα δείπνο τελετουργικού χαρακτήρα, στο πλαίσιο κάποιας ταφής ή επιμνημόσυνης τελετής προς τιμήν ενός μέλους σημαντικής οικογένειας, πιθανώς άνδρα: ενός αφηρωισμένου πατριάρχη.

O λόφος της Αγ. Κυριακής και ο περίβολος του Ιερού του Αμυκλαίου Απόλλωνα, στο οποίο αναφέρθηκε ο δρ Σταύρος Βλίζος

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης εκτίθεται μια ανδρική κεφαλή μεγαλύτερη του φυσικού μεγέθους, η οποία ενίοτε αναφέρεται στην αρχαιολογική βιβλιογραφία ως κεφαλή κούρου. Για αυτή την πολύ σημαντική κεφαλή μίλησε η δρ Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά, καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Γνωστή τουλάχιστον από το 1906, η κεφαλή κούρου αρ. 536 δεν έχει μέχρι σήμερα αναδειχθεί δεόντως, αν και παρουσιάζει ορισμένα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά όσον αφορά τον τύπο της, την χρονολόγηση και την τεχνοτροπία της. Η συστηματική εξέταση όλων αυτών των παραμέτρων, όπως τόνισε η ομιλήτρια, θα ρίξει νέο φως στην σχετικά σκοτεινή εικόνα της λακωνικής γλυπτικής των χρόνων από την ύστερη Αρχαϊκή έως την πρώιμη Κλασική περίοδο. Το δεύτερο μέρος του συνεδρίου ξεκίνησε με την ομιλία της δρος Όλγας Παλαγγιά, καθηγήτριας Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, η οποία είχε τίτλο «Αυτοπαρουσίαση των Σπαρτιατών στα πανελλήνια ιερά της Κλασικής περιόδου». Είναι γενικώς γνωστό ότι η τέχνη και η αρχιτεκτονική δεν άνθησαν στην Σπάρτη και την Λακωνία κατά τον 5ο και τον 4ο αι. π.Χ. Οι πολίτες της Σπάρτης απέφευγαν την αυτοπροβολή μέσω χορηγιών στις τέχνες ή μέσω καταναλωτικού επιδεικτισμού. Ελάχιστες απεικονίσεις διακεκριμένων Σπαρτιατών στην πόλη τους έχουν απομείνει από εκείνη την

Ειδήσεις του Ιδρύματος

ΑΘΗΝΑ - ΣΠΑΡΤΗ: Διεθνές Συνέδριο Αρχαιολογίας ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Ο δρ Κουρτ Ράφλαουμπ ανέλυσε την έννοια της πόλεως από τον Όμηρο έως την εποχή του Σόλωνα

περίοδο. Ωστόσο, η άρχουσα τάξη είχε βρει διέξοδο αυτοπαρουσίασης έξω από τα σύνορα της Σπάρτης, αρχής γενομένης από τα αφιερώματα στο πλαίσιο των αγώνων στην Ολυμπία. Από το τέλος των Περσικών Πολέμων, το 479 π.Χ., έως την Μάχη της Χαιρώνειας, το 338 π.Χ., μια σειρά από νίκες σε αρματοδρομίες στην Ολυμπία έδωσε την ευκαιρία σε πλούσιους Σπαρτιάτες που είχαν την οικονομική δυνατότητα να εκτρέφουν ή να έχουν άλογα να τοποθετήσουν αγάλματά τους στο ιερό. Δεν ήταν συνηθισμένο Σπαρτιάτες βασιλείς να εγείρουν αγάλματά τους σε άλλες πόλεις. Έχουμε μόνο δύο τέτοια παραδείγματα κατά την Κλασική περίοδο, όπως υπενθύμισε η δρ Παλαγγιά, αλλά και τα δύο αφορούν βασιλείς οι οποίοι πέθαναν σε εκστρατείες σε ξένους τόπους. Όταν ο νεαρός βασιλιάς Αγησίπολις σκοτώθηκε στην Άφυτο το 380 π.Χ., ο πατέρας του, ο βασιλιάς Παυσανίας, ο οποίος ζούσε τότε εξόριστος, έστησε άγαλμα του Αγησίπολι στους Δελφούς. Επίσης, άγαλμα του βασιλιά Αρχιδάμου Γ΄ τοποθετήθηκε από την σπαρτιατική πολιτεία στην Ολυμπία μετά τον θάνατό του στην Απουλία το 338 π.Χ., γιατί, όπως εξηγεί ο Παυσανίας, το σώμα του βασιλιά δεν βρέθηκε ποτέ ώστε να του δοθεί η πρέπουσα ταφή στην Σπάρτη. Τέλος, ο Λύσανδρος, νικητής στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, έσπασε την παράδοση φροντίζοντας να εγερθούν, ενόσω ακόμη ζούσε, αγάλματά του στην Ολυμπία αλλά και στους Δελφούς, παρότι δεν ήταν βασιλιάς ούτε και είχε νικήσει σε αθλητικούς αγώνες.

Στην συνέχεια, η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης δρ Αλίκη Μουστάκα, στην ομιλία της με τίτλο «Disiecta Membra: Πρώιμες πήλινες απεικονίσεις από την Ακρόπολη των Αθηνών», αναφέρθηκε στα εν πολλοίς άγνωστα θραύσματα πήλινων μορφών μεγάλης κλίμακας που έχουν βρεθεί στην Ακρόπολη των Αθηνών. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των θραυσμάτων αυτών και η πιθανή σημασία τους για τις πρώιμες λατρευτικές δραστηριότητες σχετίζονται με το αξιόλογο μέγεθός τους, την ιδιόμορφη τεχνική που διαπιστώνεται σε τουλάχιστον μία περίπτωση, τα περίκομψα ενδύματά τους, καθώς και την χρονολόγησή τους στον 7ο αι. π.Χ. Παρά την κατάσταση στην οποία διατηρούνται, μπορούν να δώσουν περαιτέρω ενδείξεις σχετικά με τις πρώιμες λατρευτικές απεικονίσεις στην Ακρόπολη κατά την διάρκεια μιας περιόδου ελάχιστα γνωστής. Στο πρωτότυπο θέμα της σχέσης των Σπαρτιατών με την ναυτιλία επικεντρώθηκε ο Πωλ Κάρτλετζ, καθηγητής Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, στην ομιλία του με τίτλο «Θάλαττα, θάλαττα! Οι Σπαρτιάτες και η… θάλασσα;» Στην θάλασσα, παρατήρησε ο ομιλητής, οι Σπαρτιάτες βρίσκονταν «έξω από τα νερά τους». Η πόλη τους ήταν χτισμένη στην λακωνική ενδοχώρα, μακριά από οποιαδήποτε ακτή. Η Σπάρτη ήταν η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη και βασιζόταν στους οπλίτες. Υπάρχει, όμως, και μια άλλη, ενδιαφέρουσα ιστορία που πρέπει να γραφτεί, τόνισε ο καθηγητής Κάρτλετζ· μια ιστορία που μιλά για την σχέση των Σπαρτια-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

ΑΘΗΝΑ - ΣΠΑΡΤΗ: Διεθνές Συνέδριο Αρχαιολογίας ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, δρ Γεωργία Κοκκορού-Αλευρά

Γενική άποψη του πυκνού ακροατηρίου του συνεδρίου στο θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση στην Νέα Υόρκη

τών με την θάλασσα.

κόσμο, σε συνδυασμό με την αδυναμία της Σπάρτης να κυριαρχήσει άμεσα σε άλλες κοινότητες της Λακωνίας, επέτρεψε στους Σπαρτιάτες να διαδραματίσουν περισσότερο ενεργό ρόλο στα ελληνικά πράγματα από όσο νομίζουμε.

«Πρώιμη Ελληνιστική Σπάρτη: Μεταβαλλόμενοι τρόποι αλληλεπίδρασης με τον ευρύτερο κόσμο» ήταν ο τίτλος της ομιλίας του δρος Γκρέαμ Σίπλεϋ, καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Λέστερ. Η ιστορία της Σπάρτης μετά την ήττα της στα Λεύκτρα της Βοιωτίας (371 π.Χ.) αντιμετωπίζεται συνήθως ως μια ιστορία οριστικής και ίσως δίκαιης παρακμής. Με τον τρόπο όμως αυτόν παρερμηνεύονται οι δύο και πλέον αιώνες ανεξάρτητης δράσης της Σπάρτης ως σημαντικής δύναμης στην Πελοπόννησο, ενώ συγχρόνως αγνοείται το φαινόμενο της ανάπτυξης μιας νέας μορφής πόλης. Πόσο ακριβής είναι η αντίληψη περί αδυναμίας της Σπάρτης μετά τις αρχές του 4ου αι. π.Χ.; Εάν ευσταθεί αυτή η αντίληψη, η αδυναμία της σε σχέση με τον έξω κόσμο έγινε άραγε φανερή με αλλαγές και στο εσωτερικό της Σπάρτης; Με ποιον τρόπο άλλαξε η εσωτερική δυναμική της πόλης από την μάχη των Λεύκτρων έως τις ριζικές μεταρρυθμίσεις που προσπάθησαν να εφαρμόσουν οι βασιλείς Άγης Δ΄ και Κλεομένης Γ΄ (μετά τα μέσα του 3ου αι. π.Χ.) και για ποιον λόγο; Για να κατανοήσουμε την Σπάρτη αυτής της περιόδου, πρέπει να εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας τόσο στις εσωτερικές ισορροπίες όσο και στους εξωτερικούς δεσμούς της πόλης. Στην ομιλία του, ο δρ Σίπλεϋ υποστήριξε ότι οι νέες επιρροές που ασκήθηκαν στους τομείς της οικονομίας και του πολιτισμού από τον ευρύτερο ελληνικό

Το τρίτο μέρος του συνεδρίου ολοκληρώθηκε με την ομιλία του δρος Ρίτσαρντ Τάλμπερτ, καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Τσάπελ Χιλλ, η οποία είχε τίτλο «Η Σπάρτη του Πλουτάρχου: Lieux de mémoire, trous de mémoire (τόποι μνήμης, κενά μνήμης)». Ο ομιλητής αναφέρθηκε στην Σπάρτη των Κλασικών χρόνων και στο παράδοξο γεγονός ότι, ενώ ως κοινωνία στάθηκε αδιάφορη απέναντι στην αναγκαία καταγραφή των χαρακτηριστικών της και την παρουσίασή τους σε τρίτους, έφτασε ωστόσο να ασκεί τεράστια γοητεία από την εποχή της μέχρι σήμερα. Συνεπώς, σημείωσε ο καθηγητής Τάλμπερτ, δανειζόμενος το αντιθετικό ζεύγος του Πιερ Νορά, η ανάμνηση της Σπάρτης υποσκιάζει ανέκαθεν την ιστορία της. Καθοριστικός διαμορφωτής της ανάμνησης αυτής, περισσότερο από κάθε άλλον αρχαίο συγγραφέα που τα έργα του διασώζονται, υπήρξε ο Πλούταρχος. Παρουσιάζοντας τους ποικίλους τρόπους με τους οποίους η ανάμνηση της Σπάρτης επηρέασε τον μεταγενέστερο στοχασμό, ο ομιλητής επέσυρε ιδιαίτερα την προσοχή σε ένα σημαντικό περιστατικό των τελών του 18ου αιώνα στην Γαλλία, στο οποίο δεν έχει δοθεί η πρέπουσα σημασία.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

ΑΘΗΝΑ - ΣΠΑΡΤΗ: Διεθνές Συνέδριο Αρχαιολογίας ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Η δρ Στέλλα Ραφτοπούλου αναφέρθηκε στα ταφικά συμπόσια της Σπάρτης

Αναφέρθηκε επίσης στους σχετιζόμενους με την Σπάρτη Βίους, τους οποίους ο Πλούταρχος είτε σκόπευε να γράψει, αλλά δεν το έπραξε τελικά, είτε, πάλι, έγραψε, αλλά δεν διασώθηκαν. Ο Ρίτσαρντ Τάλμπερτ παρουσίασε, τέλος, τις σκέψεις του για τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο η Σπάρτη θα υπήρχε στην μνήμη των μεταγενεστέρων, εάν οι Βίοι αυτοί είχαν ολοκληρωθεί και διασωθεί. Το τελευταίο σκέλος της ημερίδας, με συντονιστή τον Πωλ Κάρτλετζ, ξεκίνησε με την ομιλία του δρος Τζοσάια Όμπερ, καθηγητή Κλασικών και Πολιτικών Επιστημών στην έδρα ελληνικών σπουδών «Κωνσταντίνος Μητσοτάκης» της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών και Επιστημών του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, με θέμα «Η δημοκρατία και η ανάπτυξη της Αθήνας». Αναλύοντας πρόσφατα στοιχεία, υποστήριξε ο καθηγητής Όμπερ, μπορούμε να αποδείξουμε ότι η Αθήνα, με βάση διάφορες μετρήσεις και κατά την διάρκεια της Κλασικής περιόδου, ήταν η πιο επιτυχημένη από τις ελληνικές πόλεις-κράτη. Είχε επίσης υψηλό επίπεδο δημοκρατίας, η ανάπτυξη της οποίας σχετίζεται με την αυξημένη δυνατότητα της Αθήνας να υπερτερεί στην πράξη έναντι των αντιπάλων της. Η Αθήνα μπόρεσε να εκμεταλλευτεί το μεγάλο της μέγεθος και τους πλούσιους πόρους της, διότι «η δημοκρατία ως ικανότητα για επίτευξη στόχων» συνέβαλε στην αντιμετώπιση των σημαντικών δημόσιων προβλημάτων που ταλαιπωρούσαν όλες τις πόλεις. Η λύση που εφάρμοσε η Αθήνα οδήγησε σε μια νέα

προσέγγιση του προβλήματος της οργάνωσης των χρήσιμων γνώσεων. Η γνώση κατέχεται από άτομα, αλλά δομείται από θεσμικά όργανα και μπορεί να προαγάγει αφενός την καινοτομία και αφετέρου την μάθηση. Η αναζήτηση της σωστής ισορροπίας ανάμεσα στον ιδιωτικό παράγοντα και τους θεσμικούς κανόνες, ανάμεσα στην καινοτομία και την μάθηση, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Εντούτοις, στην πορεία των χρόνων, η Αθήνα επέτυχε την σημαντική αυτήν ισορροπία. Ανέπτυξε επαρκείς δημοκρατικές διαδικασίες για την συλλογή, τον συντονισμό και την κωδικοποίηση των χρήσιμων γνώσεων. Ως αποτέλεσμα, η Αθήνα μπόρεσε να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του ανταγωνισμού, των μεγεθών και των αλλαγών πολύ καλύτερα από ό,τι οι βασικοί της αντίπαλοι: η Σπάρτη και οι Συρακούσες. Το σημαντικό αυτό επιστημονικό συνέδριο ολοκληρώθηκε με την ομιλία του δρος Κουρτ Α. Ράφλαουμπ, καθηγητή Κλασικών Σπουδών και Ιστορίας στο Πρόγραμμα Σπουδών της Αρχαιότητας του Πανεπιστημίου Μπράουν, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Η άνθηση της πόλεως: Από τον Όμηρο έως την Σπάρτη του Λυκούργου και την Αθήνα του Σόλωνα». Ο όρος πόλις ερμηνεύεται συνήθως ως «πόλη-κράτος». Στην πραγματικότητα, όπως εξήγησε ο ομιλητής, σύμφωνα με την ελληνική αντίληψη, επρόκειτο για ένα κράτος πολιτών. Κύρια σημασία είχε η κοινότητα των πολιτών παρά η πόλις ως τόπος. Η πηγή της πόλεως βρίσκεται στους λεγόμενους Σκοτεινούς Αιώνες. Στον Όμηρο, η πόλις αποτελεί ήδη πραγματικότη-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

ΑΘΗΝΑ - ΣΠΑΡΤΗ: Διεθνές Συνέδριο Αρχαιολογίας ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Σύγχρονο άγαλμα του Λεωνίδα στην πόλη της Σπάρτης

τα και θεωρείται δεδομένη: οι ήρωες αυτοπροσδιορίζονται με βάση την πόλιν καταγωγής τους και οι βασικοί τόποι ηρωικών πράξεων είναι πόλεις. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ομηρική πόλις εμφανίζει έντονη διαφορά από την μικρή αγροτική κοινότητα που περιγράφει ο Ησίοδος, ο οποίος κρατά αποστάσεις από την πόλιν με τις φιλονικίες στην αγορά και την διεφθαρμένη πολιτική ελίτ. Έναν αιώνα αργότερα, στην Σπάρτη του Λυκούργου και στην Αθήνα του Σόλωνα, οι θεσμοί αρχίζουν να επισημοποιούνται, οι πολιτικές διαδικασίες να καθορίζονται και τα προβλήματα της κοινότητας να επιλύονται με νόμους και θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Οι δύο αυτές πόλεις ακολουθούν ξεχωριστές πορείες και σύντομα θα καταλήξουν σε αντίθετες μορφές, ως ιδεώδεις τύποι της παραδοσιακά αριστοκρατικής και της επαναστατικά δημοκρατικής πόλεως.

Συνέντευξη

Ζαν Φερραρί ΙΜΜΑΝΟΥΕΛ ΚΑΝΤ: ΕΠΙΚΑΙΡΟΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΝΊΚΟ ΑΓΓΕΛΉ

Ο Ιμμάνουελ Καντ

Ένας από τους κορυφαίους μελετητές του Ιμμάνουελ Καντ, ο Ζαν Φερραρί, ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Βουργουνδίας, βρέθηκε στην Αθήνα φέτος την άνοιξη, με τιμητική χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση. Έχει διδάξει Φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια του Ραμπάτ, της Βιέννης και της Βουργουνδίας, όπου διετέλεσε και κοσμήτορας της Σχολής Γραμμάτων και Φιλοσοφίας. Έχει επίσης διατελέσει μορφωτικός σύμβουλος σε πρεσβείες της Γαλλίας στο εξωτερικό. Στο πλαίσιο της βαθιάς ενασχόλησής του με την φιλοσοφική σκέψη του Καντ, ίδρυσε το 1988 την Εταιρεία Μελέτης του Έργου του Καντ στην Γαλλική Γλώσσα, της οποίας έκτοτε είναι πρόεδρος. Έχει επίσης χρηματίσει αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας των Εταιρειών Φιλοσοφίας και, το 1996, εξελέγη πρόεδρος του Παγκόσμιου Συνδέσμου Εταιρειών Φιλοσοφίας στην Γαλλική Γλώσσα. Προσκεκλημένος του Συνδέσμου Υποτρόφων, ο καθηγητής Φερραρί έδωσε διάλεξη την 1η Μαρτίου 2007 στην Αίθουσα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης με τίτλο: «Η ιδέα της αιώνιας ειρήνης και η θέση της στην πολιτική φιλοσοφία του Καντ». Για την έννοια της παγκόσμιας ειρήνης ο καθηγητής Φερραρί μίλησε στο περιοδικό ΑΩ: Η ιδέα της ειρήνης δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή χωρίς την ιδέα του πολέμου. Οι δύο αυτές ιδέες είναι αλληλένδετες. Στην ανθρώπινη ιστορία οι περίοδοι ειρήνης διαδέχονται τις περιόδους πολέμου. Αυτό που σήμερα ονομάζουμε ειρήνη, ο Καντ το ονόμαζε περίοδο εκεχειρίας ανάμεσα σε δύο περιόδους πολέμου, η οποία επιβαλλόταν βάσει κά-

ποιας συνθήκης και με την απώτερη σκέψη ενός επόμενου πολέμου. Αληθινή θεωρούσε την ειρήνη που θα ήταν διαρκής και παγκόσμια. Η ιδέα της αιώνιας ειρήνης σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει ποτέ πια πόλεμος και έχει τις ρίζες της στην κληρονομιά των ειρηνιστών στοχαστών. Η έκφραση «αιώνια ειρήνη» καθιερώθηκε τον 18ο αιώνα από τον αββά ντε Σαιν-Πιερ, μετά τον πόλεμο των δεκατεσσάρων ετών που κατέστρεψε την Ευρώπη. Τότε, οι πιο φωτισμένοι πνευματικοί άνθρωποι άρχισαν να ονειρεύονται μια ειρήνη διαρκή και ο αββάς ντε Σαιν-Πιερ πρότεινε την υπογραφή μιας συνθήκης από όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, ώστε να ενωθούν σε ένα είδος συνομοσπονδίας που θα εξασφάλιζε την διαρκή ειρήνη. Το μοντέλο αυτό αφορούσε, όμως, μόνο το εσωτερικό της Ευρώπης, πράγμα πολύ σημαντικό. Ήταν δηλαδή μια «αιώνια ειρήνη για την Ευρώπη». Στα εξωτερικά σύνορά της, η Ευρώπη θα διέθετε στρατούς για να την υπερασπίζονται. Η πρωτότυπη ιδέα του Καντ ήταν να αναγάγει την πρόταση της αιώνιας ειρήνης σε έννοια με παγκόσμια ισχύ, χωρίς εδαφικούς περιορισμούς. Σε ορισμένα κείμενά του, δείχνει ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης, αναγνωρίζοντας ότι η επίτευξη της παγκόσμιας ειρήνης θα απαιτούσε πολύ χρόνο. Στο έργο του Zum evigen Frieden (1795) αναφέρει τους όρους και τις προϋποθέσεις για την ειρήνη. Περιλαμβάνονται τα εξής τρία βασικά και υποχρεωτικά άρθρα: Το πρώτο αφορά το εσωτερικό δίκαιο κάθε κράτους, θέτοντας ως προϋπόθεση την δημοκρατία και θεωρώντας ότι η ειρήνη δεν μπορεί να ισχύσει σε δικτατορίες και άλλα

Συνέντευξη

Ο Ζαν Φερραρί με τον υπότροφο και συντονιστή της εκδήλωσης, Νίκο Αγγελή

ανελεύθερα καθεστώτα, γιατί, όπως πιστεύει, ο λαός δεν συναινεί στον πόλεμο και τις φρικαλεότητές του. Μόνον οι άρχοντες, για να δοξαστούν, είναι έτοιμοι να θυσιάσουν τον λαό. Το δεύτερο άρθρο αφορά το διεθνές δίκαιο, όπου ο Καντ οραματίζεται διάφορα μέσα με τα οποία μπορεί να εγκαθιδρυθεί μια μορφή συμμαχίας μεταξύ των κρατών όλου του κόσμου, η οποία και θα εξασφαλίσει την διαρκή ειρήνη. Το τρίτο άρθρο αφορά το κοσμοπολιτικό δίκαιο, την φιλοξενία που οφείλουμε προς κάθε ξένο –τον άλλον–, τον οποίο δεν πρέπει να θεωρούμε εχθρό, στο μέτρο βέβαια που δεν απειλεί την δημόσια τάξη. Στο πλαίσιο αυτό, ο Καντ καταδικάζει απερίφραστα τους αποικιοκρατικούς πολέμους και όσα έκανε η χριστιανική Ευρώπη στην Αμερική και την Ασία. Αυτοί είναι οι όροι χωρίς τους οποίους δεν μπορεί να υπάρξει διαρκής και παγκόσμια ειρήνη. Γιατί ο όρος που χρησιμοποιεί ο Καντ είναι «διαρκής» (perpétuelle) και όχι «αιώνια» (éternelle) ειρήνη; Η ερμηνεία των λέξεων μπορεί να έχει αποκλίσεις. Στα γαλλικά ο όρος «perpétuelle» (διαρκής) υιοθετήθηκε γιατί η λέξη «αιώνια» υπονοεί κάτι που δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Αλλά μόνον ο Θεός είναι αιώνιος. Διαρκές, «perpétuel», μπορεί να είναι αυτό που έχει αρχή, αλλά δεν έχει τέλος. Το ζήτημα της παγκόσμιας ειρήνης είναι σήμερα εξαιρετικά επίκαιρο. Εάν ζούσε σήμερα ο Καντ θα θεωρούσε

εφικτό το όραμα αυτό, βλέποντας την διεθνή κατάσταση; Πιθανότατα θα έλεγε ότι τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει πολύ από την εποχή του. Κατά τον 18ο αιώνα, γινόταν μια σημαντική διάκριση, ιδιαίτερα εμφανής στην σκέψη του Ρουσσώ, αλλά και στον Καντ: η διαφορά ανάμεσα στην φυσική κατάσταση των πραγμάτων (état de nature), που δεν διέπεται από νόμους, και σε μια κοινωνική κατάσταση πολιτών, δηλαδή κοινωνίες οργανωμένες σε κράτη που διέπονται από νόμους (état civil). Την εποχή του Καντ δεν υπήρχε διεθνές δίκαιο, οι διεθνείς σχέσεις βρίσκονταν σε «état de nature», δηλαδή κυριαρχούσε η θέληση του ισχυροτέρου. Σήμερα, με εξαίρεση την Ευρώπη και πιθανώς μερικές άλλες χώρες, γίνονται ακόμη βίαιοι πόλεμοι. Επίσης, μια τρομοκρατική ενέργεια είναι πιθανή σε οποιο-δήποτε μέρος του κόσμου. Επομένως, η διαρκής ειρήνη δεν έχει επιτευχθεί, αφού προϋπόθεσή της είναι η παγκοσμιότητα, παρά μόνον εντός των συνόρων της Ευρώπης, χάρις στην Συνθήκη της Ρώμης. Ταυτόχρονα, υπάρχει η απειλή μιας υπερδύναμης που πιστεύει ότι μπορεί να επιβάλει την άποψή της σε όλον τον κόσμο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η κυβέρνησή τους έχουν μιαν άποψη για το τι είναι δημοκρατία και ποιες πρέπει να είναι οι σχέσεις μεταξύ των κρατών, και θέλουν να επιβάλουν την άποψή τους αυτή, ακόμη και με την χρήση βίας. Ο Καντ θα το θεωρούσε αυτό τυραννία, γιατί πίστευε ότι κάθε λαός έχει το δικαίωμα να καθορίζει ο ίδιος τις ιδεολογίες του. Εάν ο Καντ ξαναρχόταν στο σήμερα θα ήταν σίγουρα απογοητευμένος λόγω της μικρής προόδου που έχει επιτευχθεί στο θέμα της παγκόσμιας ειρήνης, εκτός από την Ευ-

Συνέντευξη

ρώπη, για την οποία είχε προβλέψει ότι θα αποτελούσε τον πρώτο πυρήνα δημοκρατικών κρατών με διαρκή ειρήνη, καθώς και παράδειγμα προς τον υπόλοιπο κόσμο. Υπάρχουν φιλόσοφοι που πρεσβεύουν ότι η βία είναι έμφυτη στην ανθρώπινη φύση. Ο Καντ ποια θέση παίρνει στο θέμα αυτό; Ο Καντ δεν είναι αντίθετος σε αυτή την άποψη. Πιστεύει ότι ο άνθρωπος έχει έμφυτες δύο αντίθετες τάσεις, μία καλή και μία κακή. Πιστεύει στην θεωρία του ριζικού κακού (mal radical), δηλαδή ότι υπάρχει μέσα στον άνθρωπο μια κακή ρίζα: η βία. Θεωρεί, λοιπόν, ότι η καλή πλευρά –η καλοσύνη που είναι ο Λόγος– πρέπει προοδευτικά να κυριαρχήσει και η δύναμη της βίας να μετασχηματιστεί σε μια δύναμη Λόγου, την δύναμη του νόμου. Γιατί και ο νόμος χωρίς την δύναμη να επιβληθεί δεν έχει αποτέλεσμα. Αντίθετα, μια δύναμη που δεν βασίζεται στον νόμο και τον Λόγο γίνεται τυραννία. Η παγκόσμια ειρήνη προϋποθέτει τον σεβασμό της διαφορετικότητας μεταξύ των λαών. Ακριβώς αυτό ήταν το θέμα διεθνούς συνεδρίου στο οποίο προεδρεύσατε τον περασμένο Αύγουστο στην Βουδαπέστη. Ποιες απόψεις αναπτύχθηκαν σε εκείνη την συνάντηση; Θέμα του συνεδρίου ήταν «Ταυτότητα και διαφορά, το ταυτό και το έτερον». Η οργανωτική επιτροπή του συνεδρίου αποφάσισε να εξεταστεί το θέμα από πολλές διαφορετικές φιλοσοφικές αρχές. Βλέπουμε ότι στην ιστορία της φιλοσοφίας, από τον Πλάτωνα και τους προσωκρατικούς, η έννοια της ταυτότητας και της διαφοράς διαδραμάτισε πρωταρχικό ρόλο, καθώς αποτελεί την βάση των ανθρώπινων σχέσεων. Ο Καντ αποτίνει ιδιαίτερη τιμή στον Πλάτωνα, αναφέροντας στην Κριτική του Καθαρού Λόγου ότι ο Πλάτων υπηρέτησε καλύτερα από όλους την έννοια της ανθρώπινης ελευθερίας, δείχνοντας πως πρέπει να τοποθετηθεί σε κοινή θεώρηση με την ελευθερία του άλλου. Η διαφορετικότητα του «άλλου» είναι ταυτόχρονα η ομοιότητα του εαυτού μου, γιατί το «άλλο» είναι ταυτόχρονα ένα άλλο «εγώ». Από την σύνθεση διαφορετικών στοιχείων προκύπτει ένας μοναδικός πλούτος. Η σύγχρονη φιλοσοφία έδωσε στον όρο «ετερότητα» πρωταρχική σημασία, με κυρίαρχη μορφή στον τομέα αυτό τον αείμνηστο Πωλ Ρικέρ, ο οποίος μας άφησε πριν από ενάμιση χρόνο, αλλά ήταν διαρκώς παρών στο συνέδριο με την σκέψη του. Όταν θα εκδοθούν τα πρακτικά του συνεδρίου θα αποτελέσουν πλούσιο και σημαντικό υλικό αναφοράς, γιατί το θέμα ήταν σίγουρα συναρπαστικό.

Ποιο θέμα έχει η έρευνα που πραγματοποιείτε στην Ελλάδα με την χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση; Η αγάπη μου για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία είναι πολύ παλιά. Στο πρώτο μέρος της ακαδημαϊκής καριέρας μου ασχολήθηκα εκτενώς με το έργο του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, των Στωικών, των Επικουρείων. Ειδικότερα, πριν από είκοσι χρόνια πραγματοποίησα μια έρευνα σχετικά με τις αναφορές στον Πλάτωνα που συναντάμε μέσα στο φιλοσοφικό έργο του Καντ. Το θέμα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί, από την μια πλευρά, ο Καντ τηρεί μια πολύ κριτική στάση απέναντι στην άποψη του Πλάτωνα, αλλά ταυτόχρονα τρέφει μεγάλο θαυμασμό για το πλατωνικό ιδεώδες στο πλαίσιο της ηθικής και πολιτικής σκέψης. Με αφορμή την έρευνά μου αυτή, ασχολήθηκα στην συνέχεια εκτενώς με το ζήτημα των αντιφάσεων στις οποίες πέφτει ο ανθρώπινος Λόγος προσπαθώντας να προσεγγίσει την απόλυτη αλήθεια, θέμα που αποτελεί και την αφετηρία της κριτικής φιλοσοφίας του Καντ. Όπως αναφέρει και ο ίδιος, το έτος 1769, έλαμψε μπροστά του ένα μεγάλο φως: αυτό των «αντινομιών», δηλαδή το γεγονός ότι μπορούμε να αποδείξουμε εξίσου ότι η ελευθερία υπάρχει ή ότι δεν υπάρχει, ότι ο Θεός υπάρχει ή ότι δεν υπάρχει. Τις αντιφάσεις αυτές ο Καντ δεν τις εφηύρε. Προϋπήρχαν αυτού. Είχε διαβάσει ένα έργο που ήδη τον 18ο αιώνα ήταν πολύ σημαντικό: το Ιστορικό και Κριτικό Λεξικό του Πιερ Μπελ. Στο άρθρο του «Ζήνων ο Ηλείος», σχολίαζε ορισμένες αντιφάσεις στις οποίες πέφτει ο Λόγος προσπαθώντας να προσεγγίσει την ίδια την ύπαρξη. Για τον Καντ, αυτό το κείμενο αποτελεί σημείο αναφοράς. Το πρώτο ερώτημα που έθετε ήταν: «Τι μπορώ να γνωρίζω;» Αυτό μου έδωσε την ιδέα να πραγματοποιήσω μια έρευνα, η οποία θα έχει ένα γενικό μέρος σχετικό με τις αναφορές στην ελληνική φιλοσοφία στο έργο του Καντ, πράγμα που σήμερα διευκολύνει εξαιρετικά η πληροφορική. Εκτός από το γενικό μέρος, η έρευνά μου θα ασχοληθεί και με ένα επιμέρους θέμα, όπως είναι η σχέση του Καντ με το ρεύμα του σκεπτικισμού, την πηγή του οποίου μπορεί κανείς να ανιχνεύσει στους Έλληνες φιλοσόφους. Τον 19ο αιώνα στην Γαλλία, ο ίδιος ο Καντ θεωρείτο σκεπτικιστής, αφού δεν πίστευε ότι ο ανθρώπινος Λόγος μπορεί ποτέ να φθάσει στην απόλυτη αλήθεια. Ο ίδιος το αρνείτο και υποδείκνυε ότι ο Λόγος έχει τρία μέρη: ένα δογματικό –το οποίο είναι και το πιο κοινό, αφού είμαστε βέβαιοι για όσα βλέπουμε–, ένα δεύτερο κριτικό μέρος και, τέλος, το σκεπτικιστικό σκέλος, που δείχνει την αδυναμία μας να φτάσουμε στην απόλυτη αλήθεια.

Διάλεξη

Θείο Φως: Σύμβολο και ύλη στην βυζαντινή τέχνη και αρχιτεκτονική ΤΟΥ ΣΛΌΜΠΟΝΤΑΝ ΤΣΈΡΤΣΙΤΣ ΚΑΘΗΓΗΤΉ ΤΈΧΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΊΑΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΉ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΆΜΜΑΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΏΝ ΣΠΟΥΔΏΝ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΠΡΊΝΣΤΟΝ

Η διάλεξη του καθηγητή Σλόμπονταν Τσέρτσιτς διοργανώθηκε από το Ίδρυμα Ωνάση και την Γεννάδειο Βιβλιοθήκη

Η αντίληψη της χωρίς όρια φύσης του μη ορατού Θεού, η οποία κυριαρχούσε στην παράδοση της Παλαιάς Διαθήκης, αντικαταστάθηκε στην Καινή Διαθήκη από την έννοια της Ενσάρκωσης, έννοια που καθιστούσε τον Θεό εν μέρει προσιτό στους ανθρώπους διαμέσου του προσώπου του Ιησού Χριστού. Η βυζαντινή τέχνη, βασιζόμενη στην παράδοση αυτή και στην θεολογική της επεξεργασία, δημιούργησε την επαναστατική έννοια των ιερών εικόνων, η εκδήλωση ευλάβειας προς τις οποίες καθιστά δυνατή την πνευματική προσέγγιση της σφαίρας του επουράνιου κόσμου. Μεταξύ των μέσων με τα οποία το «Θείο» καθίστατο προσιτό στους πιστούς, οι αναπαραστάσεις του «Θείου Φωτός» ήταν πολύ σημαντικές. Η σπουδαιότητα του Θείου Φωτός σε συνάρτηση με τον Χριστό έγινε θέμα πρωταρχικής σημασίας στο έργο των πρώιμων θεολόγων. Σύμφωνα με τον Καππαδόκη Πατέρα της Εκκλησίας Γρηγόριο Ναζιανζηνό (4ος αι.), το φως που φώτισε τον Ιησού στο Όρος Θαβώρ αποτέλεσε μία από τις ορατές εκφάνσεις του Θείου. Ο Βυζαντινός καλλιτέχνης που φιλοτέχνησε, κατά τον 6ο αιώνα, το περίφημο ψηφιδωτό στην αψίδα του ιερού της βασιλικής στην μονή της Αγίας Αικατερίνης του Όρους Σινά θα πρέπει να βασίστηκε σε μια τέτοια θεολογική φόρμουλα, ώστε να δημιουργήσει μία από τις παλαιότερες γνωστές εικονογραφικές αποδόσεις του γεγονότος στο Όρος Θαβώρ. Τον τελευταίο αιώνα της βυζαντινής καλλιτεχνικής παραγωγής, μια αναπαράσταση της Μεταμόρφωσης δείχνει ότι

ο εικονογραφικός αυτός τύπος διατηρείτο ακόμα πιστά. Και όμως, οι πνευματικοί οπαδοί του Γρηγορίου Παλαμά, του ισχυρού μυστικιστή του κινήματος του Ησυχασμού, διαμόρφωσαν μια νέα έκφραση του «αδημιούργητου φωτός» ή μια εκπομπή της «θείας ενέργειας», όπως την ονόμαζε ο ίδιος ο Παλαμάς. Η ολοσέλιδη εικονογράφηση που απαντάται στα Θεολογικά Έργα του Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνού (σωζόμενα στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού [Ms. Gr. 1242]) και η οποία φιλοτεχνήθηκε περίπου στα 1370-1375 αναπαριστά με ευγλωττία την συγκλονιστική απελευθέρωση της «θείας ενέργειας». Παρά την ιδιαίτερα αυξανόμενη πολυπλοκότητα στην απόδοση των ακτινών του φωτός, αυτές εξακολουθούσαν να αποδίδονται οπτικά και, ως εκ τούτου, γίνονταν αντιληπτές στους θνητούς μέσω της αίσθησης της όρασης. Το τελευταίο αυτό σημείο υπήρξε μία από τις βασικές προκλήσεις που κλήθηκε να αντιμετωπίσει η βυζαντινή τέχνη, της οποίας κύριος στόχος ήταν να μεταδώσει πνευματικά και, συνεπώς, μη ορατά πράγματα με ορατά μέσα. Καθόσον η χαρακτηριστική αυτή διάσταση της βυζαντινής τέχνης είναι ιδιαίτερα γνωστή, δεν απαιτεί περαιτέρω επεξήγηση. Παρ’ όλα αυτά, οι μελετητές του Βυζαντίου δεν έχουν ακόμη πλήρως κατανοήσει το φάσμα των δυνατοτήτων και των τρόπων που είχαν στην διάθεσή τους οι Βυζαντινοί καλλιτέχνες για να επιτύχουν τον σκοπό αυτόν. Στην παρουσίαση αυτή, προτίθεμαι να διερευνήσω τον τρόπο με τον οποίο οι Βυζαντινοί αρχιτέκτονες και ζωγράφοι χρησιμοποίη-

Διάλεξη

Ο Αντώνης Παπαδημητρίου με τον ομιλητή και την διευθύντρια της Γενναδείου, Μαρία Γεωργοπούλου

Η διάλεξη του καθηγητή Σλόμπονταν Τσέρτσιτς δόθηκε στο αμφιθέατρο Κότσεν της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών Αθηνών

σαν μια κοινή συμβολική γλώσσα –εκπεφρασμένη με μέσα τόσο διαφορετικά μεταξύ τους όσο είναι το ψηφιδωτό, η τοιχογραφία και η οικοδομική–, για να αποδώσουν την αίσθηση του Θείου Φωτός με φυσικούς όρους. Αν και οι παρατηρήσεις μου θα περιοριστούν, κατά κύριο λόγο, στους μέσους και ύστερους Βυζαντινούς χρόνους (περίπου από τον 9ο έως και τον 15ο αιώνα), θα πρέπει κανείς να έχει κατά νου ότι το εννοιολογικό πλαίσιο των παραδειγμάτων που θα χρησιμοποιηθούν είχε ήδη λάβει την ολοκληρωμένη μορφή του κατά την ύστατη αρχαιότητα.=

χωρίς αμφιβολία, η τοιχογραφία στον νάρθηκα του ναού της Αγίας Σοφίας στην Τραπεζούντα (13ος αι.). Η ασυνήθιστα περίπλοκη σκηνή στο μεγάλο σταυροθόλιο του κεντρικού τμήματος του νάρθηκα απεικονίζει στο υψηλότερο σημείο του θόλου το χέρι του Θεού, το οποίο περιβάλλεται από μια «έκρηξη» Θείου Φωτός και πλαισιώνεται από τα σύμβολα των τεσσάρων Ευαγγελιστών, καθένας από τους οποίους κρατά ένα σταχωμένο με πολύτιμους λίθους Ευαγγέλιο. Από τις τέσσερεις γωνίες της «έκρηξης» του Φωτός εκπορεύονται ισάριθμες δέσμες φωτός, που απεικονίζονται σαν χρωματιστό τσακισμένο ύφασμα – ένα «τρισδιάστατο ουράνιο τόξο», όπως θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε. Η εντύπωση των τριών διαστάσεων επιτυγχάνεται εδώ με την απεικόνιση γεωμετρικών πτυχώσεων, καθεμιά από τις πλευρές των οποίων αποδίδεται με πιο σκούρους τόνους από την άλλη πλευρά.

Η πολυπλοκότητα στον τρόπο απόδοσης της ουράνιας δόξας αυξήθηκε στην τέχνη της ύστερης Βυζαντινής περιόδου. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές μορφές απόδοσης της ουράνιας δόξας είναι αυτή των γραμμών ζικ-ζάκ, οι οποίες περικλείονται μέσα σε ένα κυκλικό πλαίσιο γύρω από μετάλλιο με προτομή του Χριστού. Ο τρούλος στα Λαγουδερά της Κύπρου (τέλη 12ου αι.) αποτελεί ένα καλό δείγμα του εν λόγω τύπου. Εδώ, το μοτίβο της γραμμής ζικ-ζάκ απαρτίζεται από μία κόκκινη και μία μπλε ταινία, ενώ τα ιδιαίτερα στοιχεία της φωτοσκίασης και της τοποθέτησης των «διπλωμένων» ταινιών πάνω σε μαύρο φόντο δίνουν την ψευδαίσθηση των τριών διαστάσεων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η συμβολική αναφορά στο Θείο Φως έχει προσλάβει –στην συγκεκριμένη περίπτωση– μια περίεργη, σχεδόν παράδοξη, ψευδαίσθηση της τρίτης διάστασης. Μία από τις περισσότερο ευκρινείς εκδηλώσεις του φαινομένου των «τριών διαστάσεων» του Θείου Φωτός είναι,

Πρέπει να σημειωθεί ότι το ίδιο μοτίβο εμφανίζεται επίσης συχνά στο εξωτερικό βυζαντινών εκκλησιών. Κατασκευασμένο από τούβλο και, σπανιότερα, από πλίνθο, το μοτίβο αυτό έχει αποδοθεί με το κοινότοπο όνομα «οδοντωτή» ή «πριονωτή ταινία» και είναι ακόμη πιο υποβαθμισμένο από ό,τι το ζωγραφισμένο αντίστοιχό του στο εσωτερικό των ναών. Τα δύο αυτά μοτίβα, που όχι μόνο μοιράζονται ομοιότητες στην μορφή, αλλά ενέχουν και την ίδια συμβολική σημασία, θα πρέπει να συσχετιστούν με το Θείο Φως. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ο όρος «οδοντωτή ταινία» υποδηλώνει αμέσως την αρχική αδυναμία των ερευνητών να αναγνωρίσουν πως ορισμένα «καθαρώς διακοσμητικά» μορ-

Διάλεξη

φολογικά στοιχεία μπορούν να έχουν ένα ιδιαίτερο νόημα, καθώς όμως και την πιεστική ανάγκη να βρεθεί ένας εναλλακτικός όρος που θα ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στην παρούσα έρευνα. Ο όρος «ενάλληλες γωνίες» (chevron), ο οποίος έχει χρησιμοποιηθεί στις μελέτες που αφορούν την δυτική μεσαιωνική αρχιτεκτονική, περιγράφει, και αυτός, την μορφολογία και δεν κατορθώνει να αποδώσει την πρόθεση για συμβολισμό. Για τους σκοπούς μας, λοιπόν, θα υιοθετήσω τον όρο «ακτινωτή ταινία» ως προσωρινή λύση στο ζήτημα αυτό. Το μοτίβο της ακτινωτής ταινίας πρωτοεμφανίζεται τον 10ο αιώνα στις προσόψεις του ναού της Θεοτόκου στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά. Αν και πιθανότατα δεν πρόκειται για το πρωιμότερο, η εκκλησία της Θεοτόκου είναι σίγουρα το πιο γνωστό μνημείο στο οποίο το εν λόγω μοτίβο χρησιμοποιήθηκε εκτενώς. Παρουσιάζεται χαρακτηριστικά με δύο ευδιάκριτες μορφές – σαν ένα συνεχές οδοντωτό γείσο κάτω από τις προεξοχές της στέγης και σαν βαθμιδωτή σειρά πολλαπλών ταινιών στο επάνω τμήμα της ανατολικής και της νότιας πρόσοψης του ναού. Ο τρόπος με τον οποίο η ταινία «τυλίγει» τις αψίδες και τα παράθυρα της ανατολικής πλευράς του ναού υπογραμμίζει την θέση του ιερού (τα «Άγια των Αγίων»), αναδεικνύοντάς το, παράλληλα με τον τρούλο, ως το πιο σημαντικό τμήμα του ναού. Τα επονομαζόμενα «ψευδοκουφικά» γράμματα, τα οποία επίσης εμφανίζονται στην ανατολική πρόσοψη του ναού έχουν αποτελέσει αντικείμενο επισταμένης έρευνας. Την ίδια όμως στιγμή, οι «ακτινωτές ταινίες» έχουν αγνοηθεί σχεδόν πλήρως. Κατά την γνώμη μου, πρέπει και τα δύο αυτά στοιχεία να γίνουν κατανοητά ως αναφορές στο Θείο – και, ειδικότερα στην περίπτωση των «ακτινωτών ταινιών», ως υπογράμμιση της έννοιας του φωτισμού από το Θείο Φως. Το ίδιο μοτίβο απέκτησε, κατά περίπτωση, μια τρισδιάστατη υπόσταση, λόγω του ότι οι χώροι οι οποίοι περιβάλλουν τα συγκεκριμένα τούβλα που σχηματίζουν την γραμμή ζικ-ζάκ δεν γεμίστηκαν με κονίαμα και, ως εκ τούτου, δημιουργούν πιο σκοτεινά κενά σημεία, με αποτέλεσμα οι γραμμές ζικζάκ να προβάλλουν εντονότερα. Σε συνδυασμό με την συμβατική ακτινωτή ταινία, όπως στην περίπτωση του ναού της Παναγίας του Μπρυώνη στην Άρτα (13ος αι.), όπου επικεντρώνεται και πάλι στην ανατολική πλευρά του ναού, το μοτίβο είναι αποτελεσματικό, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια αμφισβήτησης για το συμβολικό του περιεχόμενο. Πλησιάζοντας πιο κοντά στην επιφάνεια του τοίχου του

ναού της Παναγίας του Μπρυώνη, παρατηρούμε ότι το θέμα της γραμμής ζικ-ζάκ επαναλαμβάνεται –σε πολύ μικρότερη κλίμακα– σε ξεχωριστές όψεις του κάθε τούβλου. Με την βοήθεια ενός αιχμηρού εργαλείου, κάθε επίπεδη επιφάνεια του τούβλου που ήταν ορατή χαράχθηκε με το δικό της σχέδιο ζικ-ζάκ προτού ψηθεί. Αυτή η μικρογραφική επέμβαση στην επιφάνεια, της οποίας το αποτέλεσμα θυμίζει ξυλογλυπτική, υπήρξε σαφέστατα επιλογή όχι απλώς αισθητικής αλλά και συμβολικής φύσεως. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι συναντούμε επίσης το μικρό μοτίβο ζικ-ζάκ μεταξύ των ζωγραφισμένων προσόψεων εκκλησιών που είναι σπάνιες και διατηρούνται αποσπασματικά, όπως, για παράδειγμα, στην αψίδα του ναού της Παναγίας στην Ασίνου της Κύπρου (12ος αι.).

Άρθρο

Διαχείριση της ζήτησης υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης και ολοκληρωμένα συστήματα παροχής φροντίδας υγείας ΤΟΥ ΓΙΆΝΝΗ ΠΟΛΛΆΛΗ, ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΉ ΚΑΘΗΓΗΤΉ ΤΟΥ ΤΜΉΜΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉΣ ΕΠΙΣΤΉΜΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΠΕΙΡΑΙΏΣ

Ο τομέας της υγείας στις κοινωνίες του δυτικού κόσμου υφίσταται αυτή την περίοδο πολλές θεμελιώδεις αλλαγές. Η αυξανόμενη ζήτηση μέσα σε ένα πλαίσιο δημοσιονομικού περιορισμού δημιουργεί την ανάγκη για διαχείριση της αποδοτικότητας και πιο αυστηρό έλεγχο των πόρων που κατευθύνονται στον τομέα της υγείας.

υγείας, β) την εξασφάλιση κάποιας μορφής ισότητας και καθολικότητας ως προς την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και γ) την παροχή υπηρεσιών υγείας υψηλής ποιότητας.

Ειδικότερα στην Ελλάδα, το σύστημα παροχής υπηρεσιών υγείας έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές κατά την τελευταία εικοσαετία, με καθοριστικό στοιχείο αναφοράς την θεσμοθέτηση του Εθνικού Συστήματος Υγείας (Ε.Σ.Υ.). Θεωρούμε ότι σημαντική κατεύθυνση στον σχεδιασμό μιας αποδοτικής και αποτελεσματικής πολιτικής υγείας αποτελεί ο προσανατολισμός της διαχείρισης της ζήτησης για υπηρεσίες υγείας σε επίπεδο πρωτοβάθμιας περίθαλψης.

Σήμερα, πολλές δυτικοευρωπαϊκές χώρες συνεχίζουν να αναθεωρούν τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψής τους, αναζητώντας εναλλακτικές στρατηγικές, ώστε να μπορούν να χρηματοδοτούν και να παρέχουν πιο αποτελεσματικές και πιο δίκαιες υπηρεσίες υγείας.

Η κρίση των συστημάτων περίθαλψης – Βασικές αιτίες και νέοι προσανατολισμοί

Στην Ελλάδα, παρά τις επαναλαμβανόμενες προτάσεις, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’50, για την ανάγκη να καθιερωθεί ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας, η ίδρυσή του δεν υλοποιήθηκε πριν από το 1983. Εντούτοις, το Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ε.Σ.Υ.) δεν έλαβε ποτέ τα χαρακτηριστικά ενός καθολικού συστήματος, δεδομένου ότι συνέχισαν να λειτουργούν διάφορα ασφαλιστικά ταμεία και, κατά συνέπεια, οι ανισότητες και οι διαφορετικοί όροι σχετικά με την κατανομή των δαπανών και των παροχών σε ολόκληρο τον πληθυσμό συνέχισαν να ισχύουν.

Τα τελευταία είκοσι χρόνια, σε όλον τον κόσμο, τα κάθε είδους συστήματα περίθαλψης που είχαν αναπτυχθεί όχι μόνο δεν κάλυπταν τις ανάγκες υγείας του ατόμου και της κοινωνίας, αλλά οδηγούσαν και σε ολοένα αυξανόμενο κόστος. Ειδικότερα στην Ευρώπη, η πολιτική υγείας κατά την διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών έχει έλθει αντιμέτωπη με ορισμένα κοινά προβλήματα, τα οποία κυρίως αφορούν: α) την συγκράτηση του κόστους των υπηρεσιών

Το σύστημα υγείας στην Ελλάδα – Χαρακτηριστικά – Βασικά προβλήματα και αξιολόγηση της λειτουργίας του

Τα κυριότερα προβλήματα που πρέπει να επιλύσουν οι σχεδιαστές της πολιτικής για την υγειονομική περίθαλψη στην Ελλάδα είναι τα στρεβλά κίνητρα χρηματοδότησης, η έλ-

Άρθρο

λειψη συντονισμού των πηγών χρηματοδότησης και η αδυναμία αντιμετώπισης των κεκτημένων δικαιωμάτων οργανωμένων ομάδων. Οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις είναι μάλλον απίθανο να μετασχηματίσουν αυτή την κατάσταση. Πρωτοβάθμια περίθαλψη στην Ελλάδα – Ζήτηση υπηρεσιών και ασφαλιστικά ταμεία – Κύρια προβλήματα και αξιολόγηση Η πρωτοβάθμια περίθαλψη εκφράζει μια στρατηγική η οποία δίνει μεγαλύτερη έμφαση στον εξωνοσοκομειακό τομέα ενός συστήματος υγείας και αποτελεί το πρώτο επίπεδο του συστήματος, εκεί δηλαδή που ο ασθενής έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τις επίσημες υπηρεσίες υγείας. Η πρωτοβάθμια περίθαλψη στην Ελλάδα, ως υποσύστημα του συνολικού συστήματος υγείας, ακολούθησε την πορεία ανάπτυξης του τελευταίου, όπως περιγράφηκε παραπάνω. Μπορούμε να συνοψίσουμε τα σημαντικότερα προβλήματα της πρωτοβάθμιας περίθαλψης στην Ελλάδα ως εξής: 1. Έντονος κατακερματισμός των φορέων, με διαφορετικά και ασύνδετα σχήματα, μεγάλες ανισότητες στις εισφορές και στις παροχές, πολυσύνθετες διαδικασίες, επικαλύψεις. 2. Σοβαρές ελλείψεις στην υλικοτεχνική υποδομή, ιδίως στα αστικά κέντρα. 3. Σοβαρή έλλειψη ιατρών γενικής ιατρικής και νοσηλευτικού προσωπικού.

4. Χαμηλές αμοιβές του ιατρικού προσωπικού και έλλειψη κινήτρων για υψηλή παραγωγικότητα. 5. πουσία οικογενειακού ιατρού, καθώς και συστήματος ελέγχου της διακίνησης των ασθενών στο σύστημα. 6. Περιορισμένη διαθεσιμότητα του συστήματος κατά τις απογευματινές και βραδινές ώρες, καθώς και κατά τα σαββατοκύριακα και τις αργίες, με αποτέλεσμα την προσφυγή των ασθενών στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων ή σε ιδιώτες ιατρούς. 7. Χαμηλή αξιοπιστία του συστήματος της δημόσιας υγείας. 8. Ανυπαρξία μηχανισμών ελέγχου και αξιολόγησης του συστήματος. Η διαχείριση της ζήτησης υπηρεσιών υγείας στην πρωτοβάθμια περίθαλψη – Πρακτικές από συστήματα άλλων χωρών 1. Η ζήτηση υπηρεσιών υγείας στην πρωτοβάθμια περίθαλψη Η εκτίμηση της ζήτησης υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης είναι δύσκολο έργο, διότι οι παράγοντες που επηρεάζουν την ζήτηση είναι πολλοί και δύσκολο να υπολογιστούν με ακρίβεια. Πέρα από αυτή την δυσκολία, η ζήτηση επηρεάζεται επιπλέον από άλλους εξωγενείς παράγοντες, όπως είναι: -η κατάσταση υγείας του πληθυσμού -το ευρύτερο επιδημιολογικό φάσμα (ιδιαίτερα δε των χρόνιων νοσημάτων)

Άρθρο

-η δημογραφική γήρανση του πληθυσμού -η οικονομική ανάπτυξη και υποδομή -η κοινωνική αντίληψη για την ασθένεια και την χρήση των υπηρεσιών υγείας -οι πολιτιστικές αξίες -η οργάνωση και η χρηματοδότηση του συστήματος -η τεχνολογική υποδομή σε ιατρικό εξοπλισμό

των ασφαλισμένων, χωρίς όμως οι οργανισμοί να είναι διατεθειμένοι (ή να έχουν την δυνατότητα) να εμπλακούν οι ίδιοι στην διαχείριση της ζήτησης και τον έλεγχο της ποιότητας, της ποσότητας και της αναγκαιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών μέσω της ανάπτυξης κατάλληλων διαδικασιών και μηχανισμών. Συμπεράσματα – Προτάσεις

2. Η διαχείριση της ζήτησης υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης Ως «διαχείριση της ζήτησης υπηρεσιών υγείας» (Health Care Services Demand Management) ορίζεται η διαδικασία της αναγνώρισης του πώς, γιατί και από ποιους δημιουργείται η ζήτηση για υπηρεσίες υγείας, έτσι ώστε στην συνέχεια να είναι δυνατή η ανάπτυξη του πλέον αποδοτικού, κατάλληλου και δίκαιου συστήματος υγειονομικής περίθαλψης. Σύμφωνα με τα παραπάνω, οι στόχοι των συστημάτων διαχείρισης της ζήτησης υπηρεσιών υγείας είναι ουσιαστικά χρηστικοί: η μεγιστοποίηση της συνολικής ικανοποίησης των αναγκών, για τον μέγιστο αριθμό ασφαλισμένων, με τους διαθέσιμους πόρους. Υπό μία έννοια, η διαχείριση της ζήτησης υπηρεσιών υγείας σε επίπεδο πρωτοβάθμιας περίθαλψης είναι απλώς η διαχείριση της ζήτησης υπηρεσιών υγείας σε όλα τα σημεία μετάβασης του ασθενούς μέσα στο συνολικό σύστημα υγείας. Στρατηγικές διαχείρισης της ζήτησης πρωτοβάθμιας περίθαλψης Το σύγχρονο σύστημα διαχείρισης της ζήτησης υπηρεσιών υγείας – Χαρακτηριστικά, υλοποίηση, αξιολόγηση Στην Ελλάδα δεν έχουν κάνει την εμφάνισή τους συγκροτημένες κινήσεις των ασφαλιστικών οργανισμών για την μετεξέλιξή τους σε οργανωμένα συστήματα Managed Care στα πρότυπα των ξένων χωρών. Μόνο στο Ι.Κ.Α. συναντήσαμε ουσιαστική στρατηγική στην προσπάθεια διαχείρισης της ζήτησης για υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Οι υπόλοιποι ασφαλιστικοί οργανισμοί δεν έχουν υλοποιήσει μέχρι σήμερα σύγχρονες τεχνικές διαχείρισης της ζήτησης υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Έτσι, οι ενέργειές τους έχουν περιοριστεί σε παραδοσιακές διαδικασίες, με άμεσο στόχο τον περιορισμό της ζήτησης υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης και την συγκράτηση του κόστους των παρεχόμενων υπηρεσιών μέσω συμμετοχής

Aπό τα παραπάνω γίνεται εμφανές ότι στην Ελλάδα οι ασφαλιστικοί οργανισμοί, με ελάχιστες εξαιρέσεις, παρουσιάζουν σημαντική έλλειψη πληροφόρησης, ουσιαστικά περιορισμένη παρέμβαση και ακόμη λιγότερο έλεγχο στον τομέα των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Βασική προϋπόθεση της δημιουργίας αποδοτικών και αποτελεσματικών συστημάτων είναι η προσαρμογή των εσωτερικών και των εξωτερικών διαδικασιών, ώστε να εφαρμοστεί ένα σύγχρονο σύστημα διαχείρισης των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας περίθαλψης που παρέχονται μέσω των υγειονομικών τομέων των οργανισμών ή άλλων συνεργαζόμενων δημόσιων ή ιδιωτικών φορέων. Αναπόφευκτα, στο άμεσο μέλλον οι ασφαλιστικοί οργανισμοί θα οδηγηθούν στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων Managed Care (IDSIntegrated Delivery Systems), στα οποία θα δίνεται έμφαση στην διαχείριση όλων των εμπλεκομένων. Τα συστήματα αυτά θα πρέπει να έχουν χαρακτηριστικά προσαρμοσμένα στην ελληνική πραγματικότητα τόσο της ασφαλιστικής αγοράς όσο και της αγοράς υπηρεσιών υγείας. Πρέπει ειδικά να ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτερότητες της κοινωνικής ασφάλισης υγείας, καθώς και το ολιγοπωλιακό περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργούν οι ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας. Τα συστήματα θα πρέπει να στηρίζονται σε διαδικασίες ολοκληρωμένων συστημάτων παροχής φροντίδας υγείας τρίτου σταδίου, τουλάχιστον κατά τον χρόνο έναρξής τους, με προοπτική αναβάθμισής τους σε επόμενο στάδιο, κατά την περίοδο ωρίμανσής τους.

Θέατρο

Οι Τρελλές Γαζέλες στο Θέατρο Γκλόρια ΤΗΣ ΙΩΆΝΝΑΣ ΚΟΝΔΎΛΗ

Την περασμένη θεατρική περίοδο (2006-2007), ανέβηκε με μεγάλη επιτυχία στο Θέατρο Γκλόρια το έργο του Γάλλου συγγραφέα Ζαν-Μαρί Σεβρέ Τρελλές Γαζέλες σε… ψηλά τακούνια (γαλλ.: Les Amazones), σε μετάφραση και διασκευή του Χάρη Βορκά, σκηνοθεσία και σκηνικά του Κοραή Δαμάτη και ερμηνεία από χαρισματικούς ηθοποιούς, με προεξάρχουσα την Κατερίνα Διδασκάλου, μέλος του Συνδέσμου μας, καθώς επίσης την Άννα Ανδριανού, την Μαρία Γεωργιάδου, τον Γιάννη Δρίτσα και τον Δημήτρη Πλειώνη. Το έργο Les Amazones τού σχετικά νέου, τόσο στην ηλικία όσο και στην δραματουργία, συγγραφέα πρωτοδιδάχθηκε στο Παρίσι και κατόπιν έκανε σημαντική διεθνή καρριέρα, αφού μέχρι στιγμής έχει μεταφραστεί σε έξι γλώσσες και παιχτεί σε επτά χώρες. Αν και παίζεται σαν κωμωδία, κατά την γνώμη μας, το έργο είναι τραγωδία, όχι βέβαια με όρους αριστοτελικούς, εφόσον δεν περικλείει «παθημάτων κάθαρσιν», αλλά με όρους δικούς του, σύγχρονους, γιατί αφήνει στον θεατή την πικρή γεύση ενός αγώνα, το πιθανότερο, αδιέξοδου: αγώνα για επιβίωση, αγώνα για αξιοπρέπεια, αγώνα για ποιότητα ζωής και, τέλος, ίσως, αγώνα για ευτυχία. Η Μαρτίν, η Μίκυ, η Άννυ και η Μπενεντίκτ συνδέθηκαν με αταλάντευτη φιλία από τα εφηβικά τους χρόνια, όταν συναποτελούσαν τα μέλη μιας προσκοπικής ομάδας. Η ζωή επεφύλαξε για καθεμιά τους και μία διαφορετική

πορεία. Ωστόσο, εικοσιπέντε χρόνια μετά, ακολουθώντας απρόοπτα μονοπάτια, οι πορείες αυτές συγκλίνουν και πάλι και οι ζωές τους ξαναμπλέκονται. Η Μαρτίν ζει στο ευρύχωρο διαμέρισμά της στο Παρίσι, απελπισμένη, στα πρόθυρα της νευρικής κατάπτωσης. Ενώ επί είκοσι χρόνια υπήρξε καλή (;) σύζυγος και πάντως άριστη (!) μαγείρισσα, τώρα βιώνει την εγκατάλειψη από τον άνδρα της, ο οποίος την παράτησε για να συζήσει με μια εικοσάχρονη. Η Μίκυ, διευθυντικό στέλεχος μεγάλης επιχείρησης, επαγγελματικά και οικονομικά επιτυχημένη και... «φτασμένη», είναι επίσης μόνη γιατί με τον δυναμικό της χαρακτήρα φοβίζει τους άνδρες, οι οποίοι απομακρύνονται πανικόβλητοι. Για να αποφύγει την μοναξιά της, καθώς και για να βοηθήσει την καταρρέουσα Μαρτίν να ξεπεράσει την απογοήτευση, εγκαθίσταται στο διαμέρισμά της, όπου σε λίγες μέρες καταφθάνει η τρίτη της παρέας, η Άννυ. Πληγωμένη, με σκληρά βιώματα ήδη από πολύ τρυφερή ηλικία, η Άννυ έχει ζήσει τον έρωτα «κοσμοπολιτικά», σε όλες σχεδόν τις ηπείρους και με πολυάριθμους προσωρινούς εραστές, χωρίς όμως να βρει ποτέ την ασφάλεια και την ισορροπία που λαχταράει η ψυχή της. Διωγμένη από την δουλειά της, προσπαθεί στα «περασμένα» σαράντα να ξεκινήσει να εργάζεται ως ρεσεψιονίστ. Με απόρριψη για το άνυδρο παρελθόν, με ανησυχία για το μετέωρο παρόν, αλλά και με πολλή δύναμη και κου-

Θέατρο

Οι Τρελλές Γαζέλες στο Θέατρο Γκλόρια ΤΗΣ ΙΩΆΝΝΑΣ ΚΟΝΔΎΛΗ

ράγιο για το μέλλον, οι τρεις γαζέλες προσπαθούν να χτίσουν μια μικρή κοινωνία αμαζόνων δίχως άνδρες, ερωτικά καρδιοχτύπια και ανώφελες αντιζηλίες. Ωστόσο, η ουτοπία υποχωρεί μπροστά στην ζωή, η οποία αποφασίζει διαφορετικά: τους στέλνει ως συγκάτοικο τον γιο της τέταρτης προσκοπίνας. Ο εικοσιεξάχρονος Γκιγιώμ, καρπός εξώγαμης σχέσης της Μπενέ με έναν Ινδό φοιτητή, είναι ένα πανέμορφο παλληκάρι που έχει μόλις επιβιώσει από μιαν αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας. Λίγες μέρες στο Παρίσι θα τον ωφελήσουν. Με πολύ χιούμορ, αλλά και αγάπη, ο Ζαν-Μαρί Σεβρέ περιγράφει την αναστάτωση, την συστηματική παραβίαση των κανόνων, την καταπάτηση των ορίων που προκαλεί με την άφιξή του ο εικαζόμενος Πρίαπος. Σε δραματική εκδοχή θα ήταν ο Πέπε Ρομάνο για τις κόρες της Μπερνάρντα Άλμπα, ο επισκέπτης στο Κατσικονήσι του Ούγκο Μπέττι, ο άνδρας (πατέρας/σύζυγος/εραστής) στο έργο του Ρομπέρ Τομά Οκτώ γυναίκες κατηγορούνται. Εντούτοις, ο Σεβρέ δεν θέλγεται από σκοτωμούς και αίματα. Είναι λιγότερο φονικός και περισσότερο ρεαλιστής. Ο Γκιγιώμ έχει μεγαλώσει χωρίς πατρικό πρότυπο, μόλις γλίτωσε από ερωτική απογοήτευση και οι φίλες της μητέρας του, αν και πολύ χαριτωμένες για αυτόν, ηλικιακά τουλάχιστον ευρίσκονται «εις τάξιν θείας». Προτιμά, λοιπόν, την συντροφιά ενός νεαρού καλλιτέχνη, νοικάρη της Μαρτίν και εκπροσώπου του τρίτου φύλου. Το έργο αποπνέει αγωνιστικότητα και αισιοδοξία. Οι τρεις γυναίκες «δεν το βάζουν κάτω». Σε μιαν εποχή που κάποιοι καταφεύγουν στα ναρκωτικά ή, στην καλύτερη περίπτωση, στα αντικαταθλιπτικά χάπια, εκείνες, στηριγμένες σε μιαν ειλικρινή φιλία, προχωρούν αποφασιστικά στην ζωή. Η ελπίδα δεν πεθαίνει απλώς τελευταία, δεν πεθαίνει ποτέ... Εξαιρετική στην ερμηνεία της Μίκυ υπήρξε η Κατερίνα Διδασκάλου, μέλος του Συνδέσμου μας. Πανέμορφη όπως πάντα, η Κατερίνα απέδωσε εκπληκτικά τον ρόλο της δυναμικής σαραντάρας που είναι συγχρόνως γοητευτική και αποφασιστική, ελκυστική και αποτελεσματική, επιτυχημένη και απογοητευμένη, δηλαδή ένας «σύνθετος τύπος» γυναίκας, ωστόσο μάλλον συχνός στις μέρες μας. Κατά την γνώμη μας, η μεγάλη δυσκολία του ρόλου έγκειτο ακριβώς εκεί, στην πολυπλοκότητα

του χαρακτήρα της Μίκυ σε συνδυασμό με την θηλυκή σκηνική παρουσία της. Τέλος, θα θέλαμε να επαινέσουμε την μετάφραση-διασκευή του έργου. Δραματικά επίκαιρη και συγκλονιστικά σύγχρονη, προκαλεί τον θεατή να ανατρέξει στο πρωτότυπο γαλλικό κείμενο, για να απονείμει δίκαια τα εύσημα μεταξύ Σεβρέ και Βορκά! Η λεξιπενία καθώς και η συνειδητή υποβάθμιση του λεξιλογίου που «περνά» για άνεση ή και μαγκιά στην πατρίδα του Αριστοφάνη δεν σοκάρουν αλλά προβληματίζουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η «φιλική» προσφώνηση «μουλάρες» μεταξύ των τριών άκληρων αμαζόνων. Δεν είναι έλλειψη κοσμιότητας και σε-βασμού αλλά ένας τραγικός αυτοσαρκασμός, αφού εμπεριέχει την διαπίστωση οριακής ίσως απώλειας της χαράς της μητρότητας (ο ημίονος, επιμειξία ίππου και όνου είναι ένα συμπαθές αλλά και ανθεκτικό τετράποδο που όμως δεν αναπαράγεται...).

Βιβλιοπαρουσίαση

Αθήνα - Σπάρτη: Ο κατάλογος της έκθεσης στην Νέα Υόρκη ΓΡΆΦΕΙ Η ΚΑΛΛΙΌΠΗ ΧΡΗΣΤΟΦΉ

Athens-Sparta, γεν. επιμ. έκδ. Νικόλαος Καλτσάς, Νέα Υόρκη: Alexander S. Onassis Public Benefit Foundation (U.S.A.), 2006, σελ. 319, έγχρωμη εικονογράφηση, βιβλιογραφία. ISBN: 0-9776598-1-X Στο πλαίσιο της διαρκούς προσπάθειας του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης να προωθήσει και να αναδείξει την καλλιτεχνική και ανθρωπιστική διάσταση του ελληνικού πολιτισμού, πραγματοποιήθηκε στην Νέα Υόρκη η έκθεση με τίτλο «Αθήνα-Σπάρτη: Από τον 8ο έως τον 5ο π.Χ. αιώνα». Σκοπός ήταν η ταυτόχρονη παρουσίαση των δύο πόλεων και κυρίως της Σπάρτης. Στον κατάλογο που δημιουργήθηκε για να την πλαισιώσει, περιλαμβάνονται 181 λήμματα που αφορούν 289 ελληνικές αρχαιότητες, γλυπτά, αγγεία, χάλκινα και ελεφάντινα αντικείμενα, νομίσματα, από την Αρχαϊκή περίοδο μέχρι το τέλος του 5ου αι. π.Χ. Λίγα εκθέματα σχετίζονται με την Γεωμετρική περίοδο. Τα εισαγωγικά κείμενα του πολυσέλιδου καταλόγου πραγματεύονται διάφορα θέματα, όπως το ιστορικό διάγραμμα των δύο πόλεων, την τοπογραφία, την γλυπτική, την μεταλλοτεχνία, την αγγειογραφία, την νομισματική, αλλά και τα γεγονότα των Περσικών Πολέμων και του Πελοποννησιακού Πολέμου. Για την συγγραφή των εισαγωγικών κειμένων και των λημμάτων του εκθεσιακού καταλόγου συνεργάστηκαν εξέχοντες ιστορικοί και αρχαιολόγοι, Έλληνες και ξένοι. Τα δύο πρώτα κεφάλαια αναφέρονται στην ιστορία των Αθηνών και της Σπάρτης από τον 8ο έως τον 5ο αι. π.Χ. Ιδρυτής της πόλης-κράτους των Αθηνών θεωρείται ο Θησέας. Με δική του πρωτοβουλία έγινε ο Συνοικισμός, δηλαδή η ενοποίηση των δώδεκα κωμοπόλεων της Αττικής σε μία μεγάλη πόλη με κέντρο την Ακρόπολη. Ο Σόλων, επώνυμος άρχων την περίοδο 594-593 π.Χ., έθεσε τις πρώτες βάσεις της δημοκρατίας. Ο Κλεισθένης θεωρείται ο θεμελιωτής του δημοκρατικού πολιτεύματος. Οι μεταρρυθμίσεις του (508507 π.Χ.) είχαν ως αποτέλεσμα την ισονομία και την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στην δημόσια ζωή. Η αρχή του 5ου αι. π.Χ. σημαδεύτηκε από τους Περσικούς Πολέμους. Η θεαματική αύξηση της δύναμης των Αθηνών μετά τους πολέμους οδήγησε αναπόφευκτα στην σύγκρουση με την Σπάρτη. Ο μεταξύ τους πόλεμος, γνωστός ως Πελοποννησιακός, άρχισε το 431 π.Χ. και, με κάποια διαλείμματα, διήρκεσε ως το 404 π.Χ., με νίκη της Σπάρτης και των συμμάχων της. Η Σπάρτη ιδρύθηκε σχεδόν στο μέσον της κοιλάδας του Ευρώτα, που είναι γνωστή και ως Κοίλη Λακεδαίμων, τον 10ο αι. π.Χ. Σπαρτιάτες ονομάζονταν οι κάτοικοι της πόλης και οι πολίτες με πλήρη δικαιώματα, οι όμοιοι, ενώ Λακεδαίμονες ήταν οι κάτοικοι της Λακεδαίμονος. Έτσι, όλοι οι Σπαρτιάτες ήταν Λακεδαιμόνιοι, αλλά όλοι οι Λακεδαιμόνιοι δεν ήταν Σπαρτιάτες· μπορούσαν

γαλμάτιο κόρης (περ. 500 π.Χ.), αττικού εργαστηρίου, από την Ακρόπολη των Αθηνών, Μουσείο Ακροπόλεως

Βιβλιοπαρουσίαση

Αθήνα - Σπάρτη: Ο κατάλογος της έκθεσης στην Νέα Υόρκη ΓΡΆΦΕΙ Η ΚΑΛΛΙΌΠΗ ΧΡΗΣΤΟΦΉ

να είναι περίοικοι ή είλωτες. Η Πιτάνη, οι Λίμνες, η Μεσόα, η Κυνόσουρα και οι Αμύκλες ήταν οι πέντε κώμες που συγκροτούσαν την γεωμετρική Σπάρτη. Ο συνοικισμός των τεσσάρων πρώτων άρχισε τον 10ο αι. π.Χ. και ολοκληρώθηκε μετά την κατάληψη των Αμυκλών κατά τον 8ο αι. π.Χ. Οι Σπαρτιάτες ήταν ταγμένοι να υπηρετούν την πολιτεία και προετοιμάζονταν για αυτόν τον σκοπό. Η σκληρή και συνεχής εκγύμναση, η λιτή διατροφή και ο λιτός ιματισμός, η διδαχή της καρτερικότητας και του σεβασμού αποτελούσαν συστατικά στοιχεία της «αγωγής» των Σπαρτιατών. Στην συνέχεια του καταλόγου, παρουσιάζεται η τοπογραφία των Αθηνών από την ίδρυση της πόλης-κράτους μέχρι τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, καθώς και η μνημειακή τοπογραφία της αρχαίας Σπάρτης. Η κυριότερη πηγή πληροφοριών για τα μνημεία της αρχαίας Σπάρτης είναι ο Παυσανίας. Η Αγορά, θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο της πόλης, εμπλουτίζεται με πλήθος οικοδομημάτων κατά τον 6ο αι. π.Χ. Το ιερό της Χαλκιοίκου Αθηνάς, σε χρήση από τους Μυκηναϊκούς χρόνους, ήταν σημαντικό άσυλο. Το σημαντικότερο ιερό ήταν της Ορθίας Αρτέμιδος. Αποτελούσε το κέντρο της σπαρτιατικής αγωγής. Οι εορτές περιλάμβαναν τρία κύρια αγωνίσματα, ένα είδος κυνηγητού που λεγόταν καθθηρατόριον, ένα αγώνισμα τραγουδιού, ονομαζόμενο μώα, και ένα άλλο τραγουδιού ή απαγγελίας, που λεγόταν κελοία. Ιδιαίτερης σημασίας ήταν ο αγών καρτερίας, η διαμαστίγωση νέων. Το πρώτο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους αναφέρεται στην Αθήνα και την Σπάρτη κατά την Γεωμετρική περίοδο. Ως αρχή της περιόδου ορίζεται συμβατικά το έτος 1125 π.Χ. Κατά τους λεγόμενους μεταβατικούς χρόνους, σχηματίστηκε εν πολλοίς ο ιστορικός ελληνικός πληθυσμός, με την συγχώνευση μυκηναϊκών πληθυσμιακών ομάδων και τμημάτων των λαών που εισέβαλαν στον ελλαδικό χώρο. Παράλληλα, διατηρήθηκαν οι αναμνήσεις από το λαμπρό μυκηναϊκό παρελθόν, όπως αυτές αποκρυσταλλώθηκαν στο έπος, δημιουργήθηκε το ελληνικό αλφάβητο από το φοινικικό, αναγεννήθηκαν οι τέχνες, εξαπλώθηκε ο ελληνισμός σε πολλά σημεία της Μεσογείου, διαμορφώθηκε μια ενιαία εθνική, θρησκευτική και ηθική συνείδηση από όλους τους Έλληνες και οργανώθηκε κοινωνικά και πολιτικά ο πληθυσμός της Ελλάδας με βάση τον θεσμό της πόλης-κράτους. Η Αθήνα και η Σπάρτη, οι σπουδαιότερες πόλεις-κράτη, ανέπτυξαν διαφορετική κοινωνική και πολιτική οργάνωση. Η Αθήνα παρέμεινε ιωνική, αφού οι Δωριείς δεν εγκαταστάθηκαν ποτέ στο έδαφός της. Αντίθετα, οι Δωριείς Σπαρτιάτες που έφθασαν στην Λακωνία ανέπτυξαν ένα στρατοκρατικό καθεστώς για να αντιμετωπίσουν τους αυτόχθονες Αχαιούς, τους γείτονες Μεσσηνίους και τους αιώνιους εχθρούς τους από τον Βορρά, τους Αργείους. Ακολουθεί το κεφάλαιο για την αττική γλυπτική κατά τον 6ο και τον 5ο αι. π.Χ. Τρεις τύποι γλυπτών χαρακτηρίζουν την αττική δημιουργία της Αρχαϊκής περιόδου: ο κούρος, η κόρη και οι επιτύμβιες στήλες. Οι κοινωνικές επιπτώσεις από τις πολιτειακές μεταβολές του Κλεισθένη (508-509 π.Χ.) και την περσική εισβολή καλλιέργησαν ένα κλίμα που οδήγησε στην αύξηση του ενδιαφέροντος για τις τέχνες. Η εξέλιξη προς την φυσιοκρατική

Πήλινη υδρία (περ. 555-550 π.Χ.), Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου

Χάλκινο ειδώλιο νεαρής δρομέως (550-540 π.Χ.), λακωνικού εργαστηρίου, από το Ιερό του Διός στην Δωδώνη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών

Βιβλιοπαρουσίαση

Αθήνα - Σπάρτη: Ο κατάλογος της έκθεσης στην Νέα Υόρκη ΓΡΆΦΕΙ Η ΚΑΛΛΙΌΠΗ ΧΡΗΣΤΟΦΉ

απόδοση των μορφών γίνεται πιο σαφής στα έργα του λεγόμενου «Αυστηρού Ρυθμού» (480-450 π.Χ.). Η γλυπτική της ώριμης Κλασικής περιόδου (450-420 π.Χ.) μας είναι γνωστή κυρίως από τον διάκοσμο των μνημείων, καθώς και τις επιτύμβιες και αναθηματικές ανάγλυφες στήλες. Πολλοί γλύπτες δραστηριοποιούνται στην Αθήνα, επιφανέστερος των οποίων ήταν ο Φειδίας, επόπτης της μεγάλης ομάδας γλυπτών, λιθοξόων και αρχιτεκτόνων που έκτισαν τον Παρθενώνα (447-432 π.Χ.). Κατά την περίοδο 420-400 π.Χ., ο Αγοράκριτος και ο Αλκαμένης, μαθητές του Φειδία, αναπτύσσουν τον «Πλούσιο Ρυθμό». Η λακωνική γλυπτική της Αρχαϊκής περιόδου δεν έχει να επιδείξει μαρμάρινα αγάλματα κούρων και κορών. Οι κύριες καλλιτεχνικές εκφάνσεις της εποχής είναι τα μαρμάρινα ανάγλυφα του λεγόμενου λακωνικού τύπου με επιπεδόγλυφες παραστάσεις. Άριστα δείγματα αυτού του τύπου είναι η αμφίγλυφη πυραμιδοειδής στήλη όπου απεικονίζονται ζεύγη μορφών (Ορέστης-Κλυταιμνήστρα και Μενέλαος-Ελένη), τα αναθηματικά ανάγλυφα με παράσταση των Διοσκούρων και των συμβόλων τους, καθώς και τα ηρωικά ανάγλυφα με παράσταση ζεύγους θεοτήτων ή αφηρωισμένων νεκρών. Τα έργα γλυπτικής των Κλασικών χρόνων είναι ακόμη λιγότερα. Ξεχωρίζει το άγαλμα ενός οπλίτη, γνωστού ως Λεωνίδα, από παριανό μάρμαρο. Σε αντίθεση με την μνημειακή γλυπτική, σημαντικός είναι ο αριθμός των χάλκινων έργων μικρού μεγέθους, η παραγωγή των οποίων συνεχίστηκε αδιάλειπτα από την Γεωμετρική περίοδο μέχρι την μεγάλη ακμή των Αρχαϊκών χρόνων. Στην αττική αγγειογραφία, ο Γεωμετρικός ρυθμός, θα διαρκέσει περίπου διακόσια χρόνια, από το 900 ώς το 700 π.Χ. Περί το 630 π.Χ., οι Αθηναίοι αγγειογράφοι άρχισαν να χρησιμοποιούν την μελανόμορφη τεχνική. Γύρω στο 530 π.Χ., επινοήθηκε στην Αττική η ερυθρόμορφη τεχνική που θα κυριαρχήσει στον ελληνικό κόσμο τους επόμενους αιώνες. Ο Ευφρόνιος, ο Ευθυμίδης και ο Φιντίας είναι μεταξύ των πρωτοπόρων. Στα χρόνια που ακολούθησαν μετά τους πρωτοπόρους, εκδηλώνεται η τάση για ρεαλιστικότερη απόδοση των μορφών. Οι σπουδαιότεροι αγγειογράφοι αυτής της περιόδου είναι ο Ζωγράφος του Κλεοφράδη, ο Ζωγράφος του Βερολίνου και ο Μύσων. Άλλη ομάδα αττικών αγγείων χαρακτηριστική του 5ου αιώνα είναι οι λευκές λήκυθοι. Σημαντικότερος από τους αγγειογράφους του είδους θεωρείται ο Ζωγράφος του Αχιλλέα.

Η ιστορία της λακωνικής κεραμεικής αρχίζει το 950 π.Χ., όταν εμφανίζονται τα πρώτα δείγματα της λεγόμενης πρωτογεωμετρικής λακωνικής κεραμεικής. Η λάκαινα (βαθύς σκύφος), ένα από τα πιο δημοφιλή και διαχρονικά σχήματα, κάνει την εμφάνισή της στα μέσα του 8ου αι. π.Χ., κατά την υστερογεωμετρική κεραμεική φάση. Η μελανόμορφη τεχνική υιοθετείται στην Λακωνία το 620 π.Χ. και φτάνει στην μεγαλύτερη ακμή της το 580 π.Χ. Γνωστές είναι οι μελανόμορφες λακωνικές κύλικες, διακοσμημένες με παραστάσεις στην εσωτερική επιφάνεια. Όσον αφορά την νομισματοκοπία, η Αθήνα συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων πόλεων που έκοψαν δικό τους νόμισμα. Με την ίδρυση του δημοκρατικού πολιτεύματος από τον Κλεισθένη (508-507 π.Χ.), εμφανίζονται τα τετράδραχμα με την κεφαλή της Αθηνάς στις πρόσθιες όψεις και το ιερό πτηνό και σύμβολο της θεάς, την γλαύκα, στις οπίσθιες. Η έκδοση δεκαδράχμων μετά την νίκη του Κίμωνα κατά των Περσών στον Ευρυμέδοντα ποταμό αντανακλά την ευρωστία του αθηναϊκού κράτους. Η κακή οικονομική κατάσταση του αθηναϊκού κράτους αποδεικνύεται με την κυκλοφορία, πριν από το 405 π.Χ., των υπόχαλκων τετραδράχμων και δραχμών – χάλκινα νομίσματα με επένδυση αργύρου, τα «πονηρά χαλκία» του Αριστοφάνη. Στην αρχή του 2ου αι. π.Χ., η Αθήνα υιοθετεί την χρήση λεπτών και πλατιών τετραδράχμων. Τα τετράδραχμα αυτά, της «Νέας Τεχνοτροπίας» ή τετράχμα στεφανηφόρα στις επιγραφές τους, έφεραν το όνομα της πόλης στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου. Στην Σπάρτη, σύμφωνα με την λυ-κούργεια νομοθεσία, απαγορευόταν στους πολίτες να συναλλάσσονται σε χρυσό ή σε άργυρο. Επί αιώνες οι Λακεδαιμόνιοι χρησιμοποιούσαν μόνο δύσ-χρηστα σιδερένια νομίσματα, τα οποία ονομάζονταν πέλανοι. Η Σπάρτη δεν έκοψε ασημένιο νόμισμα μέχρι τον 3ο αι. π.Χ. Η διαφορά των δύο εξίσου σημαντικών πόλεων-κρατών αναδεικνύεται ανάγλυφα μέσα από τα κείμενα και τα αντικείμενα του πολυσέλιδου καταλόγου. Η πολυτελής αυτή έκδοση, εξαιρετικής σπουδαιότητας για την ιστορία των δύο πόλεων, αποτελεί μονογραφία για το θέμα.

Βιβλιογραφικό Δελτίο

Κοντορσέ, Σχεδίασμα για έναν ιστορικό πίνακα των προόδων του ανθρώπινου πνεύματος, μτφρ. Ν. Χαρ-δαλιά, επιμ. έκδ. Χ. Αυλά-μη, Αθήνα: εκδ. Πόλις, 2006, σελ. 298, Επίμετρο, Χρονολόγιο. ISBN: 960-8132-76-2 Για την εντυπωσιακή έκδοση στα ελληνικά του σημαντικού αυτού κειμένου του γαλλικού Διαφωτισμού εργάσθηκε ομάδα ειδικών. Πρόκειται για το τελευταίο έργο του μαθηματικού, οικονομολόγου, πολιτικού και φιλοσόφου, που έπεσε θύμα της Γαλλικής Επανάστασης, την οποία ο ίδιος είχε προετοιμάσει με τα γραπτά του και την δράση του. Το έργο συνοψίζει την θετικιστική θεωρία της προόδου του Κοντορσέ που άσκησε σημαντική επίδραση σε κατοπινούς στοχαστές, όπως ο Σαιν Σιμόν, ο Καντ, ο Σπένσερ, ο Προυντόν και ο Μαρξ. Η εξαιρετικά φροντισμένη μετάφραση του σχεδιάσματος, για την οποία εργάσθηκαν εκτός από την μεταφράστρια, η υπότροφος Άννα Καρακατσούλη, η Χρυσάνθη Αυλάμη και η Κλαίρη Μιτσοτάκη, πλαισιώνεται από δύο εισαγωγικά κείμενα, της ιστορικού Άννας Καρακατσούλη και του κοινωνιολόγου Γ. Σιλκαντάρη, και από το επίμετρο που αποτελείται από τέσσερα επιστημονικά μελετήματα για τον συγγραφέα και την εποχή του, γραμμένα από Έλληνες και ξένους ειδικούς. Το εξαιρετικά κατατοπιστικό αυτό επιστημονικό πλαίσιο σε συνδυασμό με το υποβοηθητικό χρονολόγιο στο τέλος του τόμου παρέχουν στον Έλληνα αναγνώστη έναν ασφαλέστατο οδηγό στην κατανόηση του έργου και της εποχής του. Γ.Θ.Κ

Cyril Mango (επιμ. έκδ.), Ιστορία του Βυζαντίου, μτφρ. Όλγα Καραγιώργου, επιμ. έκδ. Γιασμίνα Μωυσείδου, Αθήνα: εκδ. Νεφέλη, 2006, σελ. 442, 32 έγχρωμες και 203 ασπρόμαυρες εικόνες, 31 χάρτες και σχέδια, βιβλιογραφία, ευρετήριο. ISBN: 960-8132-76-2 Μακράν του να επιχειρεί να αποτελέσει μια πλήρη και συνεκτική ιστορία του Βυζαντίου, ο τόμος απαρτίζεται από μιαν εύστοχη συλλογή δοκιμίων στα επιμέρους θέματα, με έμφαση στην πολιτισμική ιστορία, γραμμένα από ορισμένους από τους επιφανέστερους ειδικούς του κλάδου, όπως ο ίδιος ο Σύριλ Μάγκο, που συνδυάζει την βαθειά γνώση της τέχνης και της τοπογραφίας της Κωνσταντινούπολης με μια σπάνια εξοικείωση με τα κείμενα της εποχής. Εκτός από τα κείμενα του ιδίου, στον τόμο ξεχωρίζουν οι συμβολές της Πατρίτσια Κάρλιν-Χάυτερ για την σκοτεινή έως πρόσφατα περίοδο της Εικονομαχίας, του Πωλ Μαγκνταλίνο, άριστου γνώστη του 12ου αιώνα, καθώς και του πολύ Ίχορ Σεφτσένκο, που προσφέρει μια περιεκτική επισκόπηση των γραμμάτων και των τεχνών της εποχής των Παλαιολόγων. Την σύγχρονη και ελκυστική αυτήν εισαγωγή στον βυζαντινό πολιτισμό συμπληρώνει η εντυπωσιακή εικονογράφηση με συχνά ασυνήθιστες ή και δυσεύρετες φωτογραφίες, οι περισσότερες από τις οποίες δυστυχώς αναπαράγονται ασπρόμαυρες. Πλήρης και επαρκέστατη η δύσκολη εργασία της μεταφράστριας Όλγας Καραγιώργου, υποτρόφου βυζαντινολόγου, καθώς και της επιμελήτριας της ελληνικής έκδοσης Γιασμίνας Μωυσείδου. Γ.Θ.Κ

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο AΩ - TPIMHNIAIO ENHMEPΩTIKO ΔEΛTIO ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Κωδ. εντύπου: 7244 Aισχίνου 4, Aθήνα 105 58, Tηλ.: 210-3314965, 210-3713000 • e-mail: scholars.association@onassis.gr Εκδότρια: Ιωάννα Κονδύλη Aρχισυντάκτρια: Λήδα Mπουζάλη Συντακτική Eπιτροπή: Ιωάννα Κονδύλη, Καλλιόπη Χρηστοφή, Γιάννης Χ. Ρούσσος, Γιώργος Θ. Καλόφωνος Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκε: Νίκος Αγγελής, Γιάννης Πολλάλης Yπεύθυνη κατά νόμο: Iωάννα Kονδύλη • Διόρθωση: Γιάννης Παπαδημητρίου Σχεδιασμός: Κώστας Κάτσουλας • Eκτύπωση: Μπάξας Α.Ε. Προσαρμογή για το internet: Graphics.gr

TO ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO TOY ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Πρόεδρος: Aντιπρόεδρος A’: Aντιπρόεδρος B’: Γενικός Γραμματέας: Eιδικός Γραμματέας: Tαμίας: Aναπληρωτής Tαμίας: Mέλη: