AO 35 (March 2007) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 35 Μάρτιος 2007

Περιεχόμενα Σημείωμα Δραστηριότητες Υποτρόφων • • • • • •

Επιτυχίες .................................................................................................................................................................................................................2 Μουσική ...................................................................................................................................................................................................................4 Χορός ....................................................................................................................................................................................................................... 7 Σκηνοθεσία ..............................................................................................................................................................................................................8 Έκθεση .....................................................................................................................................................................................................................9 Εικαστικά ...............................................................................................................................................................................................................10

Εκδηλώσεις του Συνδέσμου • • •

Λαμπερή βραδιά με έγχορδα και πιάνο ...........................................................................................................................................................13 Πιανιστικό Ντουέτο .............................................................................................................................................................................................16 Ευχές για καλή χρονιά ........................................................................................................................................................................................18

Ειδήσεις του Ιδρύματος • • • • •

Δραματοποιημένες Αναγνώσεις .......................................................................................................................................................................19 Εγκαίνια του νέου αξονικού τομογράφου στο Ωνάσειο ...............................................................................................................................20 Εκδήλωση μνήμης για τον Στέλιο Παπαδημητρίου .....................................................................................................................................22 Οι διαδρομές της Όπυς Ζούνη στο φως και το χρώμα ................................................................................................................................24 Αθήνα-Σπάρτη ......................................................................................................................................................................................................26

Διάλεξη •

Οι τοιχογραφημένες εκκλησίες στην κατεχόμενη Κύπρο ............................................................................................................................32

Άρθρο • •

Η Ελληνική Γλώσσα ως Αξία ............................................................................................................................................................................35 «Η αθέριστη θάλασσα» H ενάλια αρχαιολογία στην Ελλάδα .....................................................................................................................37

Βιβλιοπαρουσίαση • • •

Η επαναφορά της προηγούμενης κατάστασης ως τρόπος αποκατάστασης της ζημίας .........................................................................41 Μορφές επιχειρήσεων στην Ευρώπη .............................................................................................................................................................43 Πολύτιμο εργαλείο για τους λάτρεις της ελληνοϊσπανικής φιλολογίας .................................................................................................44

Βιβλιογραφικό Δελτίο •

•

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο...........................................................................................................................................................46

Σημείωμα Δέκα χρόνια ζωής για το ΑΩ Στην τέταρτη φάση της εξέλιξής του βρίσκεται το ΑΩ, έχοντας μάλιστα συμπληρώσει δέκα χρόνια ζωής. Από το προηγούμενο τεύχος, το οποίο ήταν αφιερωμένο στα τριάντα χρόνια προσφοράς του Ιδρύματος Ωνάση, το περιοδικό ανανεώθηκε ως προς τον σχεδιασμό του, εμπλουτίστηκε όσον αφορά την εικονογράφησή του και αύξησε τον αριθμό των σελίδων του. Λήδα ΜπουζάληΤο τριμηνιαίο ενημερωτικό δελτίο του Συνδέσμου Υποτρόφων εκδίδεται από το 1996 και έχει συμπληρώσει τα τριάντα πέντε τεύχη του. Ξεκίνησε από οκτώ σελίδες και σήμερα έχει φθάσει να εκδίδεται με πενήντα δύο. Πέρα από την καταγραφή των ποικίλων εκδηλώσεων που διοργανώνει ο Σύνδεσμος με την συμμετοχή των μελών του, το ΑΩ έχει παρουσιάσει τις δραστηριότητες διακοσίων δεκαέξι υποτρόφων διακεκριμένων στον χώρο των επιστημών, της τέχνης και του αθλητισμού. Συγχρόνως, παρακολουθεί πάντοτε τις δραστηριότητες του Ιδρύματος και ενημερώνει τα μέλη του Συνδέσμου για το πλούσιο κοινωφελές έργο του. Το ΑΩ έχει παρουσιάσει μέχρι σήμερα τριάντα έξι διαλέξεις –σε συντομευμένη μορφή– τις οποίες έχουν δώσει Έλληνες και αλλοδαποί υπότροφοι στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ιδρύματος Ωνάση και σε άλλους χώρους· δεκαέξι άρθρα ελεύθερης θεματολογίας· δεκαέξι συνεντεύξεις με κορυφαία ονόματα από τον χώρο των επιστημών, έγκριτους καθηγητές που επισκέπτονται την χώρα μας με τιμητική χορηγία του Ιδρύματος· ογδόντα επτά βιβλία που έχουν γράψει υπότροφοι· δέκα καταλόγους εκθέσεων τις οποίες έχει διοργανώσει το Ίδρυμα Ωνάση στην Ελλάδα και την Αμερική· τέλος, χίλιες διακόσιες φωτογραφίες. Αξίζει, επιπλέον, να σημειωθεί ότι στην συγγραφή των κειμένων, εκτός από τα μέλη της Συντακτικής Επιτροπής, έχουν συνεργαστεί εβδομήντα οκτώ υπότροφοι. Με την ευκαιρία του δεκάχρονου απολογισμού, το ΑΩ εκφράζει τις θερμές ευχαριστίες του προς το Ίδρυμα Ωνάση για την σταθερή και γενναιόδωρη υλική και ηθική υποστήριξή του.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Μαίρη Λέφκοβιτς Με το Εθνικό Μετάλλιο Ανθρωπιστικών Σπουδών 2006 τιμήθηκε η ελληνίστρια Μαίρη Λέφκοβιτς από τον Αμερικανό Πρόεδρο Τζωρτζ Γ. Μπους, σε ειδική τελετή που πραγματοποιήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2006 στον Λευκό Οίκο. Καθηγήτρια στο Κολλέγιο Γουέλεσλυ, η Μαίρη Λέφκοβιτς έχει λάβει τιμητική χορηγία από το Ίδρυμα Ωνάση. Τα Εθνικά Μετάλλια Ανθρωπιστικών Σπουδών απονεμήθηκαν σε άλλους οκτώ διακεκριμένους Αμερικανούς επιστήμονες και ένα ινστιτούτο, για την σημαντική συμβολή τους στον τομέα των ανθρωπιστικών σπουδών. Η διάκριση αυτή καθιερώθηκε το 1989, με σκοπό την επιβράβευση ατόμων και οργανισμών που προάγουν την γνώση των ανθρωπιστικών σπουδών, διευρύνουν το φάσμα ενασχόλησης με αυτές, καθώς και συμβάλλουν στην διατήρηση και την επέκταση της πρόσβασης του αμερικανικού κοινού σε σημαντικές πηγές του εν λόγω γνωστικού κλάδου. Η Μαίρη Λέφκοβιτς είναι μία από τις πιο γνωστές ελληνίστριες στις Ηνωμένες Πολιτείες, συγγραφέας του βιβλίου Not Out of Africa (ελλ. έκδ.: Η μαύρη Αθηνά. Μύθοι και πραγματικότητα ή οι παραποιήσεις του αφροκεντρισμού, Αθήνα: εκδ. Κάκτος,, 1997) και επιμελήτρια του βιβλίου Black Athena Revisited, τα οποία ασχολούνται με την προέλευση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και προκάλεσαν σημαντικές συζητήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το πιο πρόσφατο βιβλίο της, Θνητοί και Αθάνατοι (Αθήνα: εκδ. Μεταίχμιο, 2005), παρουσιάστηκε στο τριακοστό πρώτο τεύχος του ΑΩ. Οι υπόλοιποι βραβευθέντες ήταν: ο Φουάντ Ατζάμι, καθηγητής Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Τζωνς Χόπκινς· ο οικονομολόγος Τζαίημς Μπιουκάναν (Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών 1986)· ο ομογενής Νίκολας Νταβατζής, ιδρυτής των γνωστών τηλεοπτικών καναλιών History Channel και Bio-graphy Channel· ο Ρόμπερτ Φέιγκλς, καθηγητής Συγκριτικής Γραμματο-λογίας στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον και μεταφραστής Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων· ο ιστορικός Μπέρναρντ Λιούις, ειδικός σε θέματα του μουσουλμανικού κόσμου· η Μέρυλ Σήκρεστ, βιογράφος σημαντικών καλλιτεχνών και συλλεκτών· ο ιστορικός Κέβιν Σταρ· ο Μαρκ Νολ, ειδικός σε θέματα εκκλησιαστικής ιστορίας· και, τέλος, το Ινστιτούτο Χούβερ του Πανεπιστημίου Στάνφορντ.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Χρύσα Μπισκιτζή Η αθλήτρια κωπηλασίας Χρύσα Μπισκιτζή κέρδισε το χάλκινο μετάλλιο, μαζί με την συναθλήτριά της Αλεξάνδρα Τσιάβου, στο αγώνισμα του διπλού σκιφ ελαφρών βαρών (ολυμπιακό αγώνισμα κωπηλασίας) στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του Ήτον της Αγγλίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για το πρώτο μετάλλιο που κερδίζει η χώρα μας σε παγκόσμιο πρωτ-άθλημα του ολυμπιακού αγωνίσματος της κωπηλασίας. Η Χρύσα Μπισκιτζή είναι πτυχιούχος του Πανεπιστημίου Πειραιά και αθλήτρια της Εθνικής Ομάδας Κωπηλασίας από το 1994. Συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, όπου αγωνίστηκε στον μικρό τελικό του διπλού σκιφ ελαφρών βαρών γυναικών μαζί με την Μαρία Σακελλαρίδου, τερματίζοντας στην 6η θέση. Τελικά, οι δύο αθλήτριες κατατάχθηκαν στην 12η θέση της γενικής βαθμολογίας. Η Χρύσα Μπισκιτζή έχει επίσης λάβει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα το 1996, στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Κολωνίας το 1998, καθώς και σε διάφορες άλλες σημαντικές διοργανώσεις. Επί σειρά ετών, είναι πρωταθλήτρια Ελλάδος. φωτό: Η υπότροφος Χρύσα Μπισκιτζή (δεξιά) με την συναθλήτριά της Αλεξάνδρα Τσιάβου

Όλγα Καραγιώργου Στο Πανεπιστήμιο Λούντβιχ Μαξιμίλιαν του Μονάχου, με υποτροφία από το Ίδρυμα Αλεξάντερ φον Χούμπολτ (Βόννη), βρίσκεται από τον Μάρτιο του 2006 η ιστορικός Όλγα Καραγιώργου, για την εκπόνηση προγράμματος με τίτλο «Τα σιγιλογραφικά corpora των θεμάτων Ελλάδος, Οψικίου και Αρμενιάκων». Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νεφέλη, σε δική της μετάφραση, το βιβλίο Ιστορία του Βυζαντίου (επιμ. Cyril Mango) των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων της Οξφόρδης (2003). Η Όλγα Καραγιώργου υπήρξε υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση την περίοδο 1995-1998, κατά την διάρκεια των μεταπτυχιακών της σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Έλαβε το διδακτορικό της δίπλωμα το 2001 και στην συνέχεια εργάστηκε ως επιστημονική συνεργάτιδα στο ερευνητικό πρόγραμμα της Βρετανικής Ακαδημίας «The Prosopography of the Byzantine World» (Κολλέγιο Κινγκς, Λονδίνο). Από τον Αύγουστο του 2004, εργάζεται ως ερευνήτρια στο Κέντρο Έρευνας της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης της Ακαδημίας Αθηνών.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Γιώργος Μπιλάλης Συναυλία με ανέκδοτες βυζαντινές συνθέσεις από τα χειρόγραφα της Εθνικής Βιβλιοθήκης έδωσε στις 13 Δεκεμβρίου 2006 στο κεντρικό κτήριο της Βιβλιοθήκης η χορωδία Romeiko Ensemble, υπό την διεύθυνση του Γιώργου Μπιλάλη. Ιδρυτής της χορωδίας στην Φιλαδέλφεια των Ηνωμένων Πολιτειών (1993), ο Γιώργος Μπιλάλης είναι επίσης ο καλλιτεχνικός διευθυντής και δάσκαλος του σχήματος, το οποίο ειδικεύεται στην μουσική της Βυζαντινής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με συχνές περιοδείες στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, το σχήμα εμφανίζεται σε συναυλίες, φεστιβάλ, θρησκευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, με αυθεντικές ερμηνείες έργων της βυζαντινής και της οθωμανικής μουσικής κληρονομιάς. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Γιώργος Μπιλάλης σπούδασε Περιοδοντολογία στις Ηνωμένες Πολιτείες με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση και σήμερα εργάζεται στην Νέα Υόρκη. Κάτοχος Διπλώματος Βυζαντινής Μουσικής από το Ωδείο Αργυρούπολης, ήταν μέλος της Βυζαντινής Χορωδίας του Λυκούργου Αγγελόπουλου. Συνέχισε τις σπουδές του στην οθωμανική μουσική και την διεύθυνση χορωδίας στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ σήμερα εκπονεί διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με θέμα την μεσαιωνική μουσικολογία. Το 2005, ηχογράφησε μια σύνθεσή του για την κινηματογραφική ταινία Νύφες. Με τo Romeiko Ensemble έχει ηχογραφήσει γνωστές και ανέκδοτες μεσαιωνικές συνθέσεις.

Ειρήνη Καραγιάννη, Μίνα Πολυχρόνου, Γιώργος Πέτρου Τρεις υπότροφοι συνεργάστηκαν στην πρόσφατη παραγωγή της όπερας Ιουστίνος του Αντόνιο Βιβάλντι, η οποία παρουσιάστηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2007 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στο πλαίσιο του Κύκλου Μπαρόκ. Η όπερα αυτή παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Θέατρο Καπράνικα της Ρώμης το 1724. Η υπόθεση του έργου εξελίσσεται στο Βυζάντιο το 518 μ.Χ. και βασίζεται σε ιστορικά γεγονότα που σχετίζονται με την άνοδο του αυτοκράτορα Ιουστίνου Α΄ στον θρόνο. Η Ορχήστρα Πατρών ερμήνευσε με όργανα εποχής το ορχηστρικό μέρος της όπερας, υπό την μουσική διεύθυνση του Γιώργου Πέτρου. Η μεσόφωνος Ειρήνη Καράγιαννη ερμήνευσε τον ρόλο του Αμάντσιο και η σοπράνο Μίνα Πολυχρόνου εμφανίστηκε ως θεά Τύχη. Στους διακεκριμένους λυρικούς ερμηνευτές που έλαβαν μέρος στην παράσταση περιλαμβάνονται, επίσης, ο Νίκος Σπανός στον ρόλο του Ιουστίνου, η Μαίρη-Έλεν Νέζη στον ρόλο του αυτοκράτορα Αναστάσιου, η Μαρούσα Ξυνή, η Μάτα Κατσούλη, η Θεοδώρα Μπάκα, ο Παναγιώτης Φίνας και ο Τζέισον Ντάρνελ.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Άννα Παγκάλου Σειρά εμφανίσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό πραγματοποίησε το προηγούμενο διάστημα η μεσόφωνος Άννα Πα-γκάλου. Τον Ιανουάριο του 2007, η υπότροφος εμφανίστηκε στην Αίθουσα Συναυλιών της Κωνσταντίας ερμηνεύοντας το Τρίκοχο καπέλο του Μανουέλ ντε Φάλια με την Φιλαρμονική Ορχήστρα Νοτιοδυτικής Γερμανίας, υπό την διεύθυνση του επίσης υποτρόφου Κωνσταντίνου Καρύδη. Τον Φεβρουάριο του 2007, συμμετείχε σε συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με την Καμεράτα-Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, όπου ερμήνευσε το έργο Ήρως Άγγελος του Δημήτρη Μαραγκόπουλου, υπό την διεύθυνση του υποτρόφου Μίλτου Λογιάδη. Ερμήνευσε επίσης τον ρόλο της Έμπιστης της Κλυταιμνήστρας στην παραγωγή της Ηλέκτρας του Ρίχαρντ Στράους στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Πρόκειται να εμφανιστεί στο Ινστιτούτο Γκαίτε στις 18 Απριλίου 2007, όπου θα ερμηνεύσει τον κύκλο τραγουδιών του Λεωνίδα Ζώρα Η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά, καθώς και στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 14 Μαΐου 2007, όπου θα ερμηνεύσει το έργο Αναγοές του Κωνσταντίνου Στεφάνου με την Καμεράτα-Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής. Η Άννα Παγκάλου σπούδασε κλασικό τραγούδι με την Κρίστα Λούντβιχ, τον Φραγκίσκο Βουτσίνο, την Μαρίνα Κρίλοβιτς και την Μέχτιλντ Σταματάκη. Παρακολούθησε μαθήματα τεχνικής τελειοποίησης και ερμηνείας με τον Άρη Χριστοφέλλη, την Γκένα Ντιμιτρόβα και την Ζανέτ Πιλού. Σήμερα ζει και εργάζεται στην Βιέννη, όπου συνεχίζει τις σπουδές της ως υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση. Το 2003, κέρδισε το πρώτο βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό «Δημήτρης Μητρόπουλος».

Περικλής Κούκος Δύο γνωστές όπερές του - Ο Κονρουά και οι κόπιες του και Μανουέλ Σαλίνας - , τις οποίες συνέθεσε κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, παρουσιάζει σε νέα δισκογραφική παραγωγή ο υπότροφος Περικλής Κούκος. Τα έργα ηχογραφήθη-καν ως σουίτες για ορχήστρα, αποσπώντας εγκωμιαστικά σχόλια. Οι δεκαεπτά συνολικά σουίτες του νέου CD ερμηνεύονται από την Συμφωνική Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας της Σόφιας, υπό την διεύθυνση του Βαλέρι Βάτσεφ. Ο Περικλής Κούκος έχει γράψει τέσσερεις όπερες, δύο σκηνικές καντάτες, μουσική δωματίου, καθώς και έργα για χορωδία και ορχήστρα. Το 2003, του απονεμήθηκε το βραβείο «Ξένιος Δίας». Επίσης, ανακηρύχθηκε «Artist in residence» στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, καθώς και «Hermes Fellow» της Βασιλικής Ακαδημίας Μουσικής του Λονδίνου. Έχει διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, καθώς και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Φεστιβάλ.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Αγγελική Καθαρίου Στο Κάρνεγκι Χωλ της Νέας Υόρκης εμφανίστηκε το 2006 η μεσόφωνος Αγγελική Καθαρίου, συμμετέχοντας στην παραγωγή του Ρέκβιεμ του Μότσαρτ υπό την μουσική διεύθυνση του Μίκλος Τακάτς. Τον Φεβρουάριο του 2006, παρουσίασε τα έργα Σερενάτα και Δύο Μαδριγάλια του Γ. Τσουγιόπουλου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών υπό την μουσική διεύθυνση του Αλέξανδρου Μυράτ. Τον Μάιο του ίδιου έτους, συνεργάστηκε με την Πειραματική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ερμηνεύοντας τον πρωταγωνιστικό γυναικείο ρόλο στην όπερα Απιστία του Φ. Τσαλαχούρη. Εμφανίστηκε, ακόμη, στον Καθεδρικό Ναό του Γιορκ (York Minster) της Αγγλίας, στο πλαίσιο της συναυλίας «Echoes of Distant Voices», με έργα θρησκευτικής μουσικής, καθώς και στα φεστιβάλ «Spring Festival of New Music / ECM at York Festival» και «Late Music Festival», όπου ερμήνευσε σε πρώτη παγκόσμια παρουσίαση έργα του Άγγλου συνθέτη Νταίηβιντ Μπλέικ. Το καλοκαίρι του 2006, εμφανίστηκε στο Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ Ναυπλίου ερμηνεύοντας έργα του Δημήτρη Τερζάκη, στο Μουσικό Φεστιβάλ Αίγινας και στο Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ Κυκλάδων με το Κουαρτέτο Εγχόρδων της Συμφωνικής Ορχήστρας του Γκαίτεμποργκ. Τον Νοέμβριο του 2006, εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Φεστιβάλ «Μουσικές Συναντήσεις της Μεσογείου» στην Μπαστιά της Κορσικής ερμηνεύοντας το έργο Il tramonto του Οτορίνο Ρεσπίγκι. Τέλος, τον Δεκέμβριο του 2006 παρουσίασε στο Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης της Βιέννης τις 10 Inventions του Δημήτρη Μητρόπουλου με τον Θοδωρή Τζοβανάκη στο πιάνο, καθώς και το έργο Erinnerung (σε ποίηση Κ.Π. Καβάφη) του Λεωνίδα Κωττάκη σε πρώτη παγκόσμια παρουσίαση.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός Ντορίνα Καλεθριανού Έξι παραστάσεις στο «Μπαράκι του Βα-σίλη» στο κέντρο της Αθήνας έδωσε τον περασμένο χειμώνα η Ομάδα Σύγχρονου Χορού «Πρόσκαιρη Σύνθεση» της Ντορίνας Καλεθριανού. Με τίτλο Oνειρανά-μνηση, η νέα χοροθεατρική παραγωγή παρακολουθεί τις τρεις ηλικίες μιας γυναίκας: την ηλικία των 20, όπου η γυναίκα ονειρεύεται· των 30, όπου βιώνει με ένταση το παρόν· και των 40, όπου θυμάται… Και τις τρεις ηλικίες τις σημαδεύει με διαφορετικό τρόπο η παρουσία ενός άνδρα. Η σχέση μαζί του αποδίδεται μέσα από τρία διαφορετικά τανγκό. Την παράσταση, η οποία περιλαμβάνει σύγχρονο χορό, θέατρο και τανγκό, συνοδεύουν τρία μικρά κείμενα που έχει γράψει η ομάδα με βάση τις αναμνήσεις και τα όνειρα των ίδιων των συντελεστών της. Η μετεξέλιξη του έργου αυτού, με τίτλο Ονείρων Μνήμες, ανεβαίνει στο Σύγχρονο Θέατρο Αθηνών στο Γκάζι, στις 20-23 Απριλίου. Στις τρεις ηλικίες της γυναίκας προστίθενται δύο ακραίες φάσεις, ενός παιδιού δέκα ετών και μιας γυναίκας άνω των ογδόντα, την οποία θα υποδυθεί σε έκτακτη συμμετοχή η Μαρία Χορς.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Σκηνοθεσία Αικατερίνη Αντωνακάκη Η γαλλική θεατρική ομάδα Éclats d’États, γνωστή από παραστάσεις στην Ελλάδα, παρουσίασε για δεύτερη φορά τον περασμένο Οκτώβριο τον Θυμό του Ευγένιου Ιονέσκο, σε σκηνοθεσία και σκηνογραφία Αικατερίνης Αντωνακάκη, στο Θέατρο του Νογιόν στα περίχωρα του Παρισιού. Η πρεμιέρα του έργου είχε δοθεί τον Ιούλιο στην Ερμενονβίλ, στο Πάρκο Ρουσσώ, στο πλαίσιο ενός φεστιβάλ αφιερωμένου στον Ιονέσκο. Η κριτική επιτροπή του φεστιβάλ επέλεξε την δουλειά της Αικατερίνης Αντωνακάκη ανάμεσα σε δεκαπέντε υποψήφιες ομάδες, για «την μοναδικότητα της πρότασης, την εφευρετικότητα της σκηνογραφίας και την ποιητική διάσταση του συνόλου». Το έργο συνίσταται σε ένα πρωτότυπο μοντάζ τριών κειμένων του Ιονέσκο - των Χαιρετισμών, του Σφικτού Αυγού και του Θυμού -, τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά μέσα από έναν συνδυασμό χορογραφίας, μουσικής, προβολών στην μεγάλη οθόνη του φόντου, κίνησης σκηνικών και αντικειμένων. Όπως εξηγεί η σκηνοθέτις στο πρόγραμμα της παράστασης, «πρόκειται για μια έρευνα πλαστική και κινηματογραφική πάνω στον άνθρωπο, όχι τόσο για μια κριτική της κοινωνίας όσο για μιαν αφήγηση, έναν μύθο πάνω στην δημιουργία του κόσμου. Το αυγό –στοιχείο κεντρικό του έργου, φορτισμένο έμμεσα με τα νοήματα της γέννησης και της καταγωγής– είναι το νήμα που οδηγεί αυτή την μινιμαλιστική νωπογραφία της παράστασης. Σαν μια λευκή σελίδα, όλα μπορούν να εγγραφούν σ’ αυτή την έρευνα της έκπληξης».

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Έκθεση Βασίλης Ζηδιανάκης Ο ενδυματολόγος Βασίλης Ζηδιανάκης ήταν ο επιμελητής και καλλιτεχνικός διευθυντής της έκθεσης «ΧΡΑΑΑΤΣ! Μόδα από χαρτί», η οποία διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη στο κτήριο του μουσείου στην οδό Πειραιώς. Πρόκειται για την πρώτη ενδυματολογική έκθεση που γίνεται στην Αθήνα και είναι αφιερωμένη στα διάσημα χάρτινα φορέματα της δεκαετίας του ’60. Η εφήμερη και δημιουργική χρήση αυτού του «ασυνήθιστου» για την ενδυματολογία υλικού, το οποίο υπήρξε προϊόν των ευρύτερων πειραματισμών της N.A.S.A. γύρω από την κατασκευή ρούχων μίας χρήσης, προοριζόταν για τους αστροναύτες των διαστημικών αποστολών και την μελλοντική ζωή των ανθρώπων στο διάστημα. Τα χάρτινα φορέματα πρωτοπαρουσιάστηκαν στο ευρύ κοινό το 1966, στην Αμερική, ως διαφημιστικό προϊόν μιας μεγάλης βιομηχανίας, για να περάσουν, έπειτα, στα χέρια σχεδιαστών και οίκων ραπτικής και να διαμορφώσουν μια καινούρια μόδα που εξέφραζε απόλυτα την ποπ κουλτούρα της δεκαετίας του ’60. Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη εγκαινιάστηκε την 1η Μαρτίου 2007 και βασίστηκε στην συλλογή των εκατό και πλέον αυθεντικών χάρτινων φορεμάτων της πολιτιστικής εταιρείας ATOPOS, την οποία διευθύνει ο Βασίλης Ζηδιανάκης. Δίπλα τους παρουσιάζονται δημιουργίες γνωστών σχεδιαστών μόδας και καλλιτεχνών –όπως της Σοφίας Κοκοσαλάκη, του Μάικλ Σέπρες και των Deux Hommes– εμπνευσμένες από κομμάτια της συλλογής, καθώς και ένα λευκό χάρτινο φόρεμα ζωγραφισμένο ειδικά για την περίσταση από τον σκηνοθέτη Μπομπ Γουίλσον. Παράλληλα, η έκθεση προεκτείνει την θεματολογία της στην μελέτη της άγνωστης χρήσης του χαρτιού στην ιστορία του ενδύματος και της μόδας, παρουσιάζοντας μια ευρεία γκάμα χάρτινων ενδυμάτων ποικίλων προελεύσεων: από χάρτινα κιμονό της περιόδου Έντο στην Ιαπωνία έως ενδύματα υγειονομικής και βιομηχανικής χρήσης, καθώς και χάρτινες δημιουργίες επώνυμων σχεδιαστών, όπως του Τζων Γκαλιάνο, του Ισέι Μιγιάκε, του Χουσεΐν Σαλαγιάν και αρκετών άλλων. Η συνεργασία μεγάλων μουσείων του εξωτερικού συνέβαλε στον εμπλουτισμό των εκθεμάτων, ιδιαίτερη θέση ανάμεσα στα οποία κατέχει το «Fragile Dress» από το Μουσείο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης: το χάρτινο φόρεμα που δημιούργησε για την Νico ο Άντυ Γουόρχωλ το 1966, αφήνοντας το προσωπικό του στίγμα στην εφήμερη αυτή μόδα. Η έκθεση διήρκεσε έως τις 20 Απριλίου 2007.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Γιάννης Μιχαλού(δη)ς «Αερ(΄)πλαστα» ονόμασε ο Γιάννης Μιχαλού(δη)ς τα έργα που παρουσίασε τον Οκτώβριο του 2006 στην ατομική του έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση. Πρόκειται για ένδεκα έργα που ο καλλιτέχνης κατασκεύασε από αεροτζέλ, ένα πρωτοποριακό υλικό διαστημικής τεχνολογίας, το οποίο αποτελείται κατά 99,9% από αέρα και κατά 0,1% από γυαλί. Το υλικό silica aerogel («πυριτική αερογέλη»), το οποίο μάλιστα χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα από την N.A.S.A. για την συλλογή αστρόσκονης, ο υπότροφος το συνάντησε για πρώτη φορά στο πλαίσιο της έρευνάς του στο Κέντρο Εικαστικών Ερευνών του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασσαχουσέτης (Μ.Ι.Τ.). «Η αιθέρια ομορφιά του και οι οπτικές ιδιότητές του –όμοιες με εκείνες του ουρανού– ταίριαξαν με τρόπο απόλυτο στην από χρόνια καλλιτεχνική μου αναζήτηση μιας πανταχού απουσίας», εξηγεί ο Μιχαλού(δη)ς. «Με την διάφανη και αβαρή σύνθεσή τους», συνεχίζει, «τα αερ(΄)πλαστα γκρεμίζουν τα όρια της Ευκλείδειας Γεωμετρίας, ανοίγοντας δρόμο στον αναπαραστατικό χώρο των Πουανκαρέ και Πικάσο. Γίνονται γέφυρα μεταξύ πραγματικού και αληθινού, καταδεικνύοντας τον λεπτοφυή ουράνιο κόσμο ως την μόνη πηγή αίσθησης του φωτός. Ενσάρκωση και εξαΰλωση, παρουσία και απουσία, ‘‘νάνο-’’ και ‘‘γίγα-’’, είναι κάποια από τα ζεύγη εννοιών που συμπορεύονται με κάθε ανάγνωση των αερ(΄)πλαστων». Η νέα πτέρυγα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης φιλοξένησε ένδεκα έργα εμπνευσμένα από τα αρχετυπικά ειδώλια του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού. Σε μια εγκατάσταση που θύμιζε σπήλαιο, τα αιθέρια γλυπτά παρουσιάστηκαν σε διάλογο, άλλοτε με την κεχριμπαρένια διάφανη σκιά τους, άλλοτε με την φωτογραφική και βιντεογραφική αποτύπωσή τους, άλλοτε, τέλος, με την αέναη αιώρησή τους. Ο Γιάννης Μιχαλού(δη)ς σπούδασε Πλαστικές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, όπου εκπόνησε και διδακτορική διατριβή. Από το 2001 μέχρι το 2003, διεξήγαγε μεταδιδακτορική έρευνα στον τομέα Τέχνης και Επιστήμης στο Μ.Ι.Τ. Έχει εκθέσει έργα του στην Αμερική, την Γαλλία και την Ελλάδα.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Πηνελόπη Κουβαρά «Αερ(΄)πλαστα» ονόμασε ο Γιάννης Μιχαλού(δη)ς τα έργα που παρουσίασε τον Οκτώβριο του 2006 στην ατομική του έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση. Πρόκειται για ένδεκα έργα που ο καλλιτέχνης κατασκεύασε από αεροτζέλ, ένα πρωτοποριακό υλικό διαστημικής τεχνολογίας, το οποίο αποτελείται κατά 99,9% από αέρα και κατά 0,1% από γυαλί. Το υλικό silica aerogel («πυριτική αερογέλη»), το οποίο μάλιστα χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα από την N.A.S.A. για την συλλογή αστρόσκονης, ο υπότροφος το συνάντησε για πρώτη φορά στο πλαίσιο της έρευνάς του στο Κέντρο Εικαστικών Ερευνών του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασσαχουσέτης (Μ.Ι.Τ.). «Η αιθέρια ομορφιά του και οι οπτικές ιδιότητές του –όμοιες με εκείνες του ουρανού– ταίριαξαν με τρόπο απόλυτο στην από χρόνια καλλιτεχνική μου αναζήτηση μιας πανταχού απουσίας», εξηγεί ο Μιχαλού(δη)ς. «Με την διάφανη και αβαρή σύνθεσή τους», συνεχίζει, «τα αερ(΄)πλαστα γκρεμίζουν τα όρια της Ευκλείδειας Γεωμετρίας, ανοίγοντας δρόμο στον αναπαραστατικό χώρο των Πουανκαρέ και Πικάσο. Γίνονται γέφυρα μεταξύ πραγματικού και αληθινού, καταδεικνύοντας τον λεπτοφυή ουράνιο κόσμο ως την μόνη πηγή αίσθησης του φωτός. Ενσάρκωση και εξαΰλωση, παρουσία και απουσία, ‘‘νάνο-’’ και ‘‘γίγα-’’, είναι κάποια από τα ζεύγη εννοιών που συμπορεύονται με κάθε ανάγνωση των αερ(΄)πλαστων». Η νέα πτέρυγα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης φιλοξένησε ένδεκα έργα εμπνευσμένα από τα αρχετυπικά ειδώλια του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού. Σε μια εγκατάσταση που θύμιζε σπήλαιο, τα αιθέρια γλυπτά παρουσιάστηκαν σε διάλογο, άλλοτε με την κεχριμπαρένια διάφανη σκιά τους, άλλοτε με την φωτογραφική και βιντεογραφική αποτύπωσή τους, άλλοτε, τέλος, με την αέναη αιώρησή τους. Ο Γιάννης Μιχαλού(δη)ς σπούδασε Πλαστικές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, όπου εκπόνησε και διδακτορική διατριβή. Από το 2001 μέχρι το 2003, διεξήγαγε μεταδιδακτορική έρευνα στον τομέα Τέχνης και Επιστήμης στο Μ.Ι.Τ. Έχει εκθέσει έργα του στην Αμερική, την Γαλλία και την Ελλάδα.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Λία Πέτρου Στο διοικητήριο του πρώην Στρατοπέδου Κόδρα στην Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης, η Λία Πέτρου παρουσίασε τον περασμένο Σεπτέμβριο την εγκατάσταση Balkans 24. Η εικαστικός σχεδίασε είκοσι τέσσερεις στολές, εμπνεόμενη από παραδοσιακές ενδυμασίες βαλκανικών χωρών και βασιζόμενη στην λειτουργία της χάρτινης κούκλας, της οποίας το χάρτινο σώμα έχει την δυνατότητα ένδυσης με διαφορετικά ρούχα και αξεσουάρ. Στην συνέχεια, η Λία Πέτρου συνέθεσε τα είκοσι τέσσερα ζωγραφικά σχέδια και τα μετέτρεψε σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα υφάσματος και ταπετσαρίας τοίχου. Σε ένα από τα δωμάτια του διοικητηρίου, οι τοίχοι, καθαρού ύψους τεσσάρων μέτρων, καλύφθηκαν απ’ άκρη σ’ άκρη με την ταπετσαρία, ενώ από δύο λευκά κουρτινόξυλα, απομεινάρια δόξας άνωθεν των δύο πανύψηλων παραθύρων, ανέμισαν δύο βαμβακερές κουρτίνες, επίσης τυπωμένες με τα είκοσι τέσσερα μοτίβα. Η εικαστικός συχνά πραγματεύεται δι-ερμηνείες που ορίζονται γεωγραφικά: από την αντίληψη που έχουμε για τον χρόνο, την κίνηση, τον λόγο και, στην προκειμένη περίπτωση, την ενδυμασία. Πτυχιούχος του Κεντρικού Κολλεγίου Τέχνης και Ντηζάιν Σαιντ Μάρτινς του Λονδίνου, η Λία Πέτρου έκανε μεταπτυχιακές σπουδές με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση στο Τμήμα Γλυπτικής του Βασιλικού Κολλεγίου Τέχνης και συμμετείχε στο ερευνητικό πρόγραμμα του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Κιτακιούσου της Ιαπωνίας. Έχει πάρει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ευρώπη και την Ιαπωνία.

Εκδηλώσεις του Συνδέσμου

Λαμπερή βραδιά με έγχορδα και πιάνο

Από αριστερά ο Γιάννης Τσιτσελίκης, ο Γιάννης Γεωργιάδης, η Αλεξία Μουζά και ο Πάρις Αναστασιάδης

Ο Γιάννης Γεωργιάδης και η Αλεξία Μουζά

Μια εξαιρετικά επιτυχημένη χριστουγεννιάτικη συναυλία διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Υποτρόφων στις 19 Δεκεμβρίου 2006. Τα δύο μουσικά σύνολα που σχηματίστηκαν ειδικά για την περίσταση αυτή με πρωτοβουλία του βιολονίστα Γιάννη Γεωργιάδη ενθουσίασαν με τις ερμηνείες τους τα μέλη και τους φίλους του Συνδέσμου, οι οποίοι συναντήθηκαν ακόμη μια φορά στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ιδρύματος Ωνάση.

και συνεχίζει τις σπουδές πιάνου στην Διεθνή Ακαδημία Πιάνου Incontri col Maestro της Ίμολα, ως εξαιρετικό μουσικό ταλέντο, με τους καθηγητές Λεονίντ Μαργκάριους και Άννα Κραβτσένκο. Ο ιταλικός Τύπος την χαρακτηρίζει ως πιανίστα που συνεπαίρνει τον ακροατή. Το 2005, αναδείχτηκε νικήτρια στον Διεθνή Διαγωνισμό «Città di Cantù», αποσπώντας επίσης το ειδικό βραβείο Τύπου. Έχει εμφανιστεί στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Γερμανία, την Αυστρία και το Χονγκ Κονγκ. Τον Ιανουάριο του 2006, συνέπραξε ως σολίστ με την Ορχήστρα Χάυντν του Μπολτσάνο στο κονσέρτο του Μότσαρτ για τρία πιάνα και ορχήστρα KV 242, το οποίο εκδόθηκε σε DVD. Αμέσως μετά, πραγματοποίησε ρεσιτάλ πιάνου, με το οποίο εγκαινίασε το αφιέρωμα στον Μότσαρτ που διοργάνωσε η Ιταλική Εταιρεία Μότσαρτ με τίτλο «Mozart Ways 2006». Το ρεσιτάλ της αυτό εκδόθηκε σε DVD και κυκλοφορεί από την εταιρεία Multigram.

Στο πρώτο μέρος της εορταστικής βραδιάς, οι υπότροφοι Γιάννης Γεωργιάδης (βιολί Α΄), Γιάννης Τσιτσελίκης (βιολοντσέλο), Αλεξία Μουζά (πιάνο) και Πάρις Αναστασιάδης (βιόλα) ερμήνευσαν το κουαρτέτο για πιάνο KV 478 του Μότσαρτ. Το έργο αυτό, που γράφτηκε το καλοκαίρι του 1785, θεωρείται μία από τις πιο ξεχωριστές συνθέσεις του μεγάλου μουσουργού. Ωστόσο, στην εποχή του, το έργο δεν στέφθηκε από ιδιαίτερη επιτυχία, καθώς θεωρήθηκε υπερβολικά περίπλοκο και δύσκολο. Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας, στο μουσικό σύνολο ήλθε να προστεθεί ο Νίκος Μάνδυλας (βιολί B΄), για την εξαιρετική παρουσίαση του κουιντέτου για πιάνο σε μι ύφεση μείζονα, Op. 44, του Σούμαν. Την πρώτη της εμφάνιση σε μουσική εκδήλωση του Συνδέσμου Υποτρόφων έκανε η υπότροφος Αλεξία Μουζά, η οποία, στα δεκαεπτά της χρόνια, έχει ήδη στο ενεργητικό της σπουδαίες εμφανίσεις και διακρίσεις. Υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση από το 2001 έως το 2003, ζει στην Ιταλία

Ο βιολονίστας Γιάννης Γεωργιάδης έχει χαράξει σημαντική πορεία στον χώρο της μουσικής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Οι εμφανίσεις του σε μεγάλα μουσικά κέντρα στην Ελλάδα, την Αυστρία, την Γερμανία, την Ιταλία, την Γαλλία, την Ρωσία, την Ελβετία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Μεξικό, καθώς και σε περίφημες αίθουσες συναυλιών, όπως το Μουζικφεράιν της Βιέννης, το Μέγαρο Μουσικής και Συνεδρίων του Στρασβούργου και το Κάρνεγκι Χωλ της Νέας Υόρκης, έχουν αποσπάσει τα θερμότερα σχόλια για την μουσικότητα και την ευαισθησία που διακρίνουν τις ερμηνείες του. Έχει συμπράξει ως σολίστ με γνωστές ορχήστρες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται η Ορχήστρα

Εκδηλώσεις του Συνδέσμου

Λαμπερή βραδιά με έγχορδα και πιάνο

Το κουιντέτο υποκλίνεται στο θερμό χειροκρότημα

Νίκος Μάνδυλας και ο Πάρις Αναστασιάδης στο διάλειμμα της συναυλίας

Φιλαρμόνια του Λονδίνου, η Συμφωνική του Βερολίνου, η Φιλαρμονική της Βουδαπέστης, η Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας της Πράγας, η Συμφωνιέτα της Μπιρσίβα του Ισραήλ, η Ορχήστρα Δωματίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ορχήστρα Δωματίου του Κρεμλίνου, οι κρατικές ορχήστρες Αθηνών και Θεσσαλονίκης, καθώς και η Καμεράτα.

του Ιδρύματος «Μουσηγέτης». Συνέχισε τις σπουδές του με υποτροφία του Ι.Κ.Υ. και αργότερα του Ιδρύματος Ωνάση στην Κρατική Ανώτατη Σχολή Μουσικής της Στουτγάρδης, από την οποία πήρε μεταπτυχιακό δίπλωμα μουσικής δωματίου, μεταπτυχιακό δίπλωμα βιολιού με διάκριση, καθώς και το ανώτατο δίπλωμα σολίστ από την τάξη του Βίλχελμ Μέλχερ. Έχει δώσει ρεσιτάλ και συναυλίες μουσικής δωματίου στην Ελλάδα, την Αγγλία, την Γερμανία και την Ελβετία, και έχει συμπράξει ως σολίστ με διάφορες ορχήστρες, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η Συμφωνική Ορχήστρα της Βασιλικής Ακαδημίας Μουσικής του Λονδίνου, οι κρατικές ορχήστρες Θεσσαλονίκης και Αθηνών, η Συμφωνική Ορχήστρα της Ακαδημίας της Στουτγάρδης.

Μετά το πέρας των σπουδών του στην Ελλάδα, το 1983, έγινε δεκτός στην Μουσική Ακαδημία της Βιέννης, όπου σπούδασε κοντά στον Φραντς Σαμόυλ, με υποτροφίες της αυστριακής κυβέρνησης και του Ιδρύ-ματος Ωνάση. Επίσης, τον Ιανουάριο του 2005, απέκτησε το Diploma of Associate από το Κολλέγιο Μουσικής και Μέσων Ενημέρωσης του Λονδίνου στην διεύθυνση ορχήστρας, παρακολουθώντας συγχρόνως μαθήματα με τον Δημήτρη Αγραφιώτη. Η δισκογραφία του με τις εταιρίες EMI και Warner περιλαμβάνει έργα τόσο του κλασικού ρεπερτορίου όσο και διαφόρων Ελλήνων συνθετών. Την άνοιξη του 2000, ίδρυσε την ορχήστρα δωματίου Feminarte, η οποία δραστηριοποιείται σε ελληνικά και διεθνή φεστιβάλ, συνεργαζόμενη με επίλεκτους Έλληνες και ξένους σολίστ και αρχιμουσικούς. Ο Νίκος Μάνδυλας μεγάλωσε στην Κέρκυρα και έκανε μαθήματα βιολιού στην Φιλαρμονική Εταιρεία και στο Ωδείο Κέρκυρας. Το 1990, πήρε δίπλωμα βιολιού με άριστα παμψηφεί, πρώτο βραβείο και μετάλλιο διάκρισης του Ελληνικού Ωδείου Αθηνών από την τάξη του Στέλιου Καφαντάρη, με τον οποίο και συνέχισε μαθήματα μέχρι το 2000. Το 1991, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Βασιλική Ακαδημία Μουσικής του Λονδίνου με την οικονομική υποστήριξη

Τιμήθηκε με το τρίτο βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό Κουαρτέτου Εγχόρδων στο Μπούμπενροϋτ της Γερμανίας (1993), καθώς και με το πρώτο βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό Μουσικής Δωματίου της HELEXPO στην Θεσσαλονίκη (1994). Υπήρξε μέλος της Ορχήστρας Νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Συμφωνικής Ορχήστρας της Σαν Γκάλεν της Ελβετίας. Είναι κορυφαίος Α΄ στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Διδάσκει στο Δημοτικό Ωδείο Άργους και Ναυπλίου, καθώς και στο Ιόνιο Ωδείο Κέρκυρας. Ο Πάρις Αναστασιάδης ξεκίνησε την μουσική του πορεία από την Τσεχοσλοβακία, η οποία είναι και η γενέτειρά του. Με υποτροφία του Ελληνικού Ωδείου Αθηνών απέκτησε δίπλωμα βιόλας (1984) και βιολιού (1985), με άριστα παμψηφεί και πρώτο βραβείο. Το 1983, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Ορχήστρα Νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το

Εκδηλώσεις του Συνδέσμου

Λαμπερή βραδιά με έγχορδα και πιάνο

Κατάμεστη η αίθουσα εκδηλώσεων του Ιδρύματος Ωνάση για την χριστουγεννιάτικη συναυλία

1985, ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές με τον Γιαροσλάβ Βάνετσεκ στο Βασιλικό Κολλέγιο του Λονδίνου και, στην συνέχεια, ολοκλήρωσε τις σπουδές του αποκτώντας τον τίτλο Master (1988) στο Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση και του Πανεπιστημίου. Ιδρυτικό μέλος του Νέου Ελληνικού Κουαρτέτου (με το οποίο ηχογράφησε πλήθος δίσκων), τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών για την ηχογράφηση του συνολικού έργου του Ν. Σκαλκώτα για κουαρτέτο εγχόρδων (2001) στη σουηδική εταιρεία BIS. Πλούσια έχει σταθεί η καλλιτεχνική του παρουσία στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Η.Π.Α., Καναδάς, Ευρώπη), με ρεσιτάλ, συναυλίες μουσικής δωματίου, φεστιβάλ κ.ά. Παρουσίασε σε πρώτη εκτέλεση στην Ελλάδα τα σημαντικότερα έργα για βιόλα των Μπάρτοκ, Χίντεμιθ, Μαρτινού, Τσαλαχούρη και άλλων, αποσπώντας άριστες κριτικές. Ως σολίστ, συνέπραξε με τις σημαντικότερες ελληνικές ορχήστρες, καθώς και με ξένα μουσικά σύνολα. Σήμερα κατέχει την θέση της Α΄ βιόλας στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Ο Γιάννης Τσιτσελίκης απoφοίτησε από το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης και πήρε το δίπλωμά του με άριστα παμψηφεί το 1990. Συμπλήρωσε τις σπουδές του, με υποτροφίες από το Βρετανικό Συμβούλιο, το Ίδρυμα Ωνάση και το Ι.Κ.Υ., στο Βασιλικό Κολλέγιο Μουσικής του Λονδίνου με τον Γουίλιαμ Πληθ, στη Σχολή Μουσικής Ήστμαν των Ηνωμένων Πολιτειών με τον Στήβεν Ντόαν, για να τις τελειοποιήσει με τον Γιάνος Στάρκερ στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα, από

όπου και αποφοίτησε με τον τίτλο «Master of music» το 1998. Το 1996, τιμήθηκε για την καλλιτεχνική του πορεία από την Ακαδημία Αθηνών με το βραβείο Σπύρου Μοντσενίγου. Σήμερα κατέχει την θέση κορυφαίου βιολοντσελίστα στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Έχει συνεργαστεί με αξιόλογες ορχήστρες της Ελλάδας και του εξωτερικού, όπως είναι η Καμεράτα-Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής, η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, οι Βιρτουόζοι της Μόσχας, η Φιλαρμονική Χάυντν της Βιέννης, η Φιλαρμονική της Οδησσού κ.ά. Είναι μέλος της Παγκόσμιας Ορχήστρας για την Ειρήνη. Το 2003 και το 2005, συμμετείχε ως ένας από τους κορυφαίους βιολοντσελίστες σε συναυλίες που πραγματοποιήθηκαν στην Ευρώπη, την Ρωσία και την Κίνα. Τον Οκτώβριο του 2004, ήλθε πρώτος σε ακρόαση που προκήρυξε η ορχήστρα Maggio Musicale της Φλωρεντίας και συμμετείχε ως κορυφαίος βιολοντσελίστας στην περιοδεία της ορχήστρας αυτής στην Βουδαπέστη, την Σιγκαπούρη και την Ινδία, υπό την διεύθυνση του Ζούμπιν Μέτα. To 2006, έλαβε μέρος σε συναυλία που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Ιστορίας και Τέχνης της Βιέννης, στο πλαίσιο της έκθεσης «Νομίσματα και Ποίηση: Κ. Καβάφης».

Εκδηλώσεις του Συνδέσμου

Πιανιστικό Ντουέτο ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΔΗΣ - ΜΠΕΑΤΑ ΠΙΝΤΣΕΤΙΤΣ

Από το 2002, ο υπότροφος Χρήστος Σακελλαρίδης και η Μπεάτα Πίντσετιτς συνεργάζονται ως ντουέτο, έχοντας στο ενεργητικό τους πολυάριθμες συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στις 7 Δεκεμβρίου 2006, έδωσαν ρεσιτάλ στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ιδρύματος Ωνάση με τρία έργα του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, στο πλαίσιο του αφιερώματος στον μεγάλο κλασικό συνθέτη της περασμένης χρονιάς. Με δεξιοτεχνία και ευαισθησία παρουσίασαν την Σονάτα για πιάνο με τέσσερα χέρια KV 358 σε σι ύφεση μείζονα, την Φούγκα KV 401 σε σολ ελάσσονα –την οποία μάλιστα ο Μότσαρτ ερμήνευε μόνος του, χωρίς συνοδό– και την Σονάτα για πιάνο με τέσσερα χέρια KV 497 σε φα μείζονα. Το ρεπερτόριο των Σακελλαρίδη και Πίντσετιτς περιλαμβάνει έργα για πιάνο με τέσσερα χέρια και για δύο πιάνα από τον Μπαχ μέχρι σήμερα. Έχουν εμφανιστεί σε συναυλίες στην Αγγλία, την Ελβετία, την Γερμανία, την Ουγγαρία και την Κύπρο, καθώς και σε διεθνή φεστιβάλ, όπως το Μουσικό Φεστιβάλ Σάνης και το Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Δωματίου της Κύπρου, με μεγάλη καλλιτεχνική επιτυχία. Συνεργάζονται με νέους Έλληνες και ξένους συνθέτες και έχουν δώσει ρεσιτάλ για την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, παρουσιάζοντας νέα και παλαιότερα έργα συνθετών όπως του Σκαλκώτα, του Στυλιανού, του Αντωνίου, του Ντετόνι και άλλων σε παγκόσμια ή πανελλήνια πρεμιέρα. Τον Μάιο του 2006, ερμήνευσαν το πιανιστικό μέρος της όπερας του Χάρτμαν Κέρινες Φιγούρες υπό την διεύθυνση του Θόδωρου Αντωνίου, στο πλαίσιο εκδηλώσεων της Πειραματικής Λυρικής Σκηνής. Επίσης, ηχογράφησαν με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση τον πρώτο τους δίσκο με έργα του 20ού αιώνα για δύο πιάνα. H Μπεάτα Πίντσετιτς γεννήθηκε στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας και πήρε δί-

Το επιτυχημένο ντουέτο ερμήνευσε έργα του Μότσαρτ

Εκδηλώσεις του Συνδέσμου

Πιανιστικό Ντουέτο ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΔΗΣ - ΜΠΕΑΤΑ ΠΙΝΤΣΕΤΙΤΣ

Στιγμιότυπο από την είσοδο των μουσικών στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ιδρύματος Ωνάση

πλωμα σολίστ και καθηγήτριας πιάνου από την Μουσική Ακαδημία του Ζάγκρεμπ. Ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ακαδημία Φραντς Λιστ στην Βουδαπέστη, ως υπότροφος του Υπουργείου Παιδείας της Κροατίας. Ως σολίστ, έχει δώσει συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έχει λάβει μέρος σε μουσικά φεστιβάλ και έχει ηχογραφήσει για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Ο Χρήστος Σακελλαρίδης σπούδασε στην Ακαδημία Φραντς Λιστ στην Βουδαπέστη, από όπου αποφοίτησε με δίπλωμα πιάνου, σολίστ μουσικής δωματίου και παιδαγωγικής. Κατά την διάρκεια των σπουδών του, ήταν υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση. Ως σολίστ, έχει δώσει συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έχει συμπράξει με άλλους σολίστ διεθνούς φήμης και έχει ηχογραφήσει έργα του Κούρταγκ και του Λίγκετι. Το 2003, κέρδισε το πρώτο βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό Μουσικής Δωματίου της HELEXPΟ. Συνεργάζεται με σύνολα μουσικής δωματίου.

Ζεστό χειροκρότημα και ένα εντυπωσιακό μπουκέτο στους ερμηνευτές στο τέλος της συναυλίας

Εκδηλώσεις του Συνδέσμου

Ευχές για καλή χρονιά

Μέλη του προεδρείου του Ιδρύματος και μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου κόβουν την πίττα

Η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίττας είναι παραδοσιακά η εκδήλωση με την μεγαλύτερη προσέλευση υποτρόφων στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ιδρύματος Ωνάση. Φέτος, όμως, ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Στις 19 Ιανουαρίου 2007, ο πάντα φιλόξενος χώρος του μεγάρου της λεωφόρου Αμαλίας κατακλύστηκε από παλαιότερους και νεότερους υποτρόφους, οι οποίοι αντάλλαξαν θερμές ευχές για την νέα χρονιά. Έξι πίττες κόπηκαν από τον πρόεδρο του Ιδρύματος, Αντώνη Παπαδημητρίου, τον αντιπρόεδρο Γιάννη Ιωαννίδη, τον επίτιμο πρόεδρο Απόστολο Ζαμπέλα, το μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος, Παρασκευά Ιωαννίδη, και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου. Κάθε φλουρί συνοδεύτηκε από το γούρι της χρονιάς, δημιουργία του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, αλλά και από τον εξαιρετικά γενναιόδωρο μποναμά των χιλίων ευρώ που έχει καθιερώσει το προεδρείο του Ιδρύματος. Τυχεροί της βραδιάς και της νέας χρονιάς, η πρώην πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου, καθηγήτρια Ιατρικής Ελένη Πετρίδου, ο δικηγόρος Πολύκαρπος Αδαμίδης, ο οδοντίατρος Βαγγέλης Μπαρμπούνης, ο οικονομολόγος Μανώλης Κοντοπόδης, η διδάκτωρ Φιλοσοφίας Ελένη Λεοντσίνη και η φωτογράφος Ευαγγελία Ζαννή. Επιπλέον, ο Σύνδεσμος απέκτησε είκοσι νέα μέλη.

Τρεις από τους τυχερούς του 2007, η διδάκτωρ Φιλοσοφίας Ελένη Λεοντσίνη (αριστερά), ο δικηγόρος Πολύκαρπος Αδαμίδης και η καθηγήτρια Ιατρικής Ελένη Πετρίδου

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Δραματοποιημένες αναγνώσεις ΑΡΧΑΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΛΙΧΤΕΝΣΤΑΪΝ

Στιγμιότυπο από την παράσταση Ο θάνατος του Πατρόκλου στο Μουσείο Τέχνης του Ο Οδυσσέας αιχμαλωτισμένος στα δίχτυα, στην λιτή αναπαράσταση του μύθου του από Βαντούζ τον Γερμανό σκηνοθέτη Γκέοργκ Ρούτερινγκ

Εμπνευσμένη από τα ομηρικά έπη ήταν η σειρά δραματοποιημένων αναγνώσεων με τίτλο Περί ηρώων και δακρύων, την οποία διοργάνωσε το Ίδρυμα Ωνάση στο Μουσείο Τέχνης του Βαντούζ στο Λιχτενστάιν, στις 17, 19 και 25 Ιανουαρίου 2007. Η πρώτη παράσταση, στις 17 Ιανουαρίου 2007, με τίτλο Ο θάνατος του Πατρόκλου, αναφερόταν στην εκδίκηση του Αχιλλέα για τον θάνατο του Πατρόκλου. Η δεύτερη, στις 19 Ιανουαρίου 2007, με τίτλο Περιπλανήσεις και παραπλανήσεις, είχε θέμα τον έρωτα και τον μύθο του Οδυσσέα που έρχεται αντιμέτωπος με τις Σειρήνες. Η τρίτη παράσταση, στις 25 Ιανουαρίου 2007, με τίτλο Η επιστροφή του Οδυσσέα, εστιάστηκε στο θέμα της αφοσίωσης και της επιστροφής στα πάτρια εδάφη. Την καλλιτεχνική επιμέλεια και την σκηνοθεσία ανέλαβε ο Γερμανός σκηνοθέτης Γκέοργκ Ρούτερινγκ, με τον Φρανκ Ράντατς ως δραματουργικό σύμβουλο. O Γκέοργκ Ρούτερινγκ έχει εργαστεί ως διευθυντής παραγωγής, καλλιτεχνικός διευθυντής και σκηνοθέτης στην Αυστρία, την Γερμανία και το Λιχτενστάιν, ενώ ο Φρανκ Ράντατς είναι δραμα-τουργικός σύμβουλος στο θέατρο του Ντύσσελντορφ, όπου και έγιναν οι πρόβες των παραστάσεων. Η γλώσσα των παραστάσεων ήταν η γερμανική, με την προσθήκη ενός μικρού κομματιού στα ελληνικά κάθε φορά. Κάθε παράστασης προηγήθηκε μια εισαγωγή από τον δρα Μπέρνχαρντ Τσίμμερμαν, ο οποίος εξήγησε την σχέση μεταξύ των αρχαίων ελληνικών κειμένων και των σύγχρονων αναγνώσεών τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι οργανώθηκαν δύο επιπλέον παραστάσεις για μαθητές σχολείων της πόλης κατά το διάστημα 17-25 Ιανουαρίου 2007. Ανάλογη σειρά δραματοποιημένων αναγνώσεων έχει διοργανώσει με μεγάλη επιτυχία στο παρελθόν το θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο στην Νέα Υόρκη.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Εγκαίνια του νέου αξονικού τομογράφου στο Ωνάσειο

Ο επίτιμος αντιπρόεδρος του Ιδρύματος, Παύλος Ιωαννίδης, ο υπουργός Υγείας Δημήτρης Αβραμόπουλος, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνης Παπαδημητρίου και ο υφυπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Κασσίμης ενημερώνονται από τον πρόεδρο του Ωνασείου, καθηγητή Ιωάννη Παπαδημητρίου (στο κέντρο), σχετικά με τις δυνατότητες του αξονικού τομογράφου

Επανάσταση στην διάγνωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων φέρνει ένας υπερσύγχρονος αξονικός τομογράφος εξήντα τεσσάρων τομών και δύο λυχνιών, ο οποίος εγκαταστάθηκε και λειτουργεί στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο (Ω.Κ.Κ.) χάρη στην δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση. Το νέο μηχάνημα, το οποίο αποτελεί την τελευταία λέξη της τεχνολογίας σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτρέπει σε πολλές περιπτώσεις την στεφανιαιογραφία, ενώ μειώνει σημαντικά τον χρόνο εξέτασης του ασθενούς σε οκτώ έως δέκα δευτερόλεπτα. Επιπλέον, ο ασθενής δεν χρειάζεται ειδική φαρμακευτική αγωγή πριν από την εξέταση, ενώ με το συγκεκριμένο μηχάνημα μπορούν πλέον να εξεταστούν και ασθενείς που πάσχουν από αρρυθμίες. Τα εγκαίνια του υπερσύγχρονου μηχανήματος έγιναν σε ειδική τελετή στις 14 Φεβρουαρίου 2007. Ο υπουργός Υγείας Δημήτρης Αβραμόπουλος εξήρε την συμβολή του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ωνάση και τόνισε ότι στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχουν λιγότερα από είκοσι τέτοια συστήματα, γεγονός που κατατάσσει την χώρα μας στην παγκόσμια πρωτοπορία. Στην ομιλία του, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνης Παπαδημητρίου σημείωσε ότι η δωρεά του νέου αξονικού τομογράφου εντάσσεται στην γενικότερη φιλοσοφία του Ιδρύματος, να υποστηρίζει κοινωφελείς δράσεις οι οποίες ταυτίζονται με τον σκοπό και το ήθος που έχει επιδείξει και συνεχίζει να επιδεικνύει το Ίδρυμα κατά την μακρόχρονη λειτουργία του. Για την τεράστια συμβολή του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης στην λειτουργία του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, αλλά και για την σημασία του νέου υπερσύγχρονου τομογράφου για τους

Ο Χρήστος Πρωτόπαπας, ο Αντώνης Παπαδημητρίου, ο Κώστας Γείτονας, ο Δημήτρης Αβραμόπουλος και ο Ιωάννης Παπαδημητρίου κόβουν την κορδέλα των εγκαινίων

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Εγκαίνια του νέου αξονικού τομογράφου στο Ωνάσειο

Τελευταία λέξη της τεχνολογίας σε παγκόσμιο επίπεδο αποτελεί ο υπερσύγχρονος τομογράφος που δώρισε το Ίδρυμα Ωνάση στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο

ασθενείς που εξετάζονται στο Κέντρο μίλησε ο πρόεδρος του Ω.Κ.Κ., καθηγητής Ιωάννης Παπαδημητρίου. «Στα δεκατέσσερα χρόνια της λειτουργίας του, οι υπηρεσίες που προσέφερε το Κέντρο στο ιδιαίτερο και ευαίσθητο αντικείμενο που τάχθηκε να υπηρετήσει είναι ανυπολόγιστες», είπε ο Ιωάννης Παπαδημητρίου. Μεταξύ αυτών των υπηρεσιών συγκαταλέγεται, ασφαλώς, η μεγάλη συνεισφορά του στην εξοικονόμηση πολύτιμου δημόσιου χρήματος, καθώς πολλοί από τους ασθενείς που νοσηλεύθηκαν στο Ω.Κ.Κ. θα είχαν, διαφορετικά, μεταβεί στο εξωτερικό, προκαλώντας στην χώρα μας την ανάλογη οικονομική αιμορραγία. Στην τελετή των εγκαινίων παρέστησαν ο εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών, πρωτοσύγκελλος πατέρας Θωμάς Συνοδινός, ο υφυπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Κασσίμης, ο πρώην υπουργός Υγείας Κώστας Γείτονας, ο εκπρόσωπος για θέματα Υγείας και Πρόνοιας της αξιωματικής αντιπολίτευσης Χρήστος Πρωτόπαπας, εκπρόσωποι του Πανεπιστημίου Αθηνών και, από την πλευρά του Ιδρύματος Ωνάση, οι επίτιμοι αντιπρόεδροι Απόστολος Ζαμπέλας και Παύλος Ιωαννίδης, ο γραμματέας Γιώργος Ζαμπέλας, καθώς και άλλα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Εκδήλωση μνήμης για τον Στέλιο Παπαδημητρίου ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Μια συγκινητική εκδήλωση στην μνήμη του Στέλιου Παπαδημητρίου διοργάνωσαν ο Σύνδεσμος Αιγυπτιωτών Ελλήνων και ο Σύνδεσμος Ελληνοαιγυπτιακής Φιλίας στις 13 Φεβρουαρίου 2007 στην αίθουσα της Παλαιάς Βουλής. Ακριβώς δύο χρόνια νωρίτερα, στις 8 Φεβρουαρίου 2005, στον ίδιο ιστορικό χώρο, ο Σύνδεσμος Ελληνοαιγυπτιακής Φιλίας βράβευε το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης και τον τότε πρόεδρό του, τον Στέλιο Παπαδημητρίου, για την συμβολή τους στην διάδοση του ελληνοαιγυπτιακού πολιτισμού. Λογικά επακόλουθα στάθηκαν, συνεπώς, η ατμόσφαιρα συγκίνησης και τα επαινετικά λόγια για το πρόσωπο του σπουδαίου Αιγυπτιώτη. «Άξιο συνεχιστή της παραδόσεως των Ελλήνων της Αλεξάνδρειας» χαρακτήρισε τον Στέλιο Παπαδημητρίου ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνοαιγυπτιακής Φιλίας Σπύρος Καμαλάκης. Ο καθηγητής Ευθύμιος Σουλογιάννης, γενικός γραμματέας του Συνδέσμου Ελληνοαιγυπτιακής Φιλίας, αναφέρθηκε στα μαθητικά χρόνια του Στέλιου Παπαδημητρίου στο Αβερώφειο Γυμνάσιο Αλεξανδρείας, τόνισε το ενδιαφέρον του για τα πολιτιστικά πράγματα, ιδίως δε την ζωγραφική και την ποίηση, και ανέτρεξε στα φοιτητικά του χρόνια στο Φαρούκειο Πανεπιστήμιο, όπου μελέτησε την νομική επιστήμη. «Ήταν η οξύνοια και η

αραβομάθειά του, μεταξύ άλλων, που εκτίμησε ο Αριστοτέλης Ωνάσης, οδηγώντας τους τελικά σε μια εξαιρετική συνεργασία, αρχικά στην Σαουδική Αραβία και στην συνέχεια στην ναυτιλία και σε άλλους τομείς», σημείωσε ο καθηγητής Σουλογιάννης. Στην ζωή, τις σπουδές και την σταδιοδρομία του Στέλιου Παπαδημητρίου αναφέρθηκε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Αιγυπτιωτών Ελλήνων Φίλιππος Κοσσένας, τονίζοντας ιδιαίτερα την δημιουργία του Ιδρύματος Ωνάση αλλά και την διαρκή υποστήριξή του προς τους Αιγυπτιώτες, όπως φάνηκε ξεκάθαρα με το τελευταίο παράδειγμα της ανακαίνισης του ιστορικού ναού του Ευαγγελισμού της Αλεξάνδρειας. Στην «πολυσχιδή προσωπικότητα» του Στέλιου Παπαδημητρίου αναφέρθηκε ο καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης, παρουσιάζοντας μια ξεχωριστή πλευρά της ζωής του: τα ποιήματα που έγραψε στα νεανικά του χρόνια. «Με τα ποιήματα αυτά ανακαλύπτουμε έναν δεύτερο κόσμο του Στέλιου Παπαδημητρίου, που μας κάνει να συγκινηθούμε», είπε ο καθηγητής Μπαμπινιώτης. «Διαπιστώνουμε ότι αυτός ο ορθολογιστής, ρεαλιστής και σκληρός διαπραγματευτής είχε πνευματικές ανησυχίες στις οποίες έδινε διέξοδο με την αγνή και άμεση μορφή έκφρασης που είναι η ποίηση». Στην συνέχεια, διάβασε αποσπάσματα από ποιήματα του Στέλιου Παπαδημητρίου, όπως «το καβαφικό στο ερωτηματικό του ύφος» «Λιοπύρι», το «Ημερολόγιο», την «Μνήμη», τον «Μάρτη», τον «Περίπατο» – έργα «όπου συναντά κανείς διάσπαρ-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Εκδήλωση μνήμης για τον Στέλιο Παπαδημητρίου ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Η έδρα με τους ομιλητές (από αριστερά) Ευθύμιο Σουλογιάννη, Νίκο Νικηταρίδη, Φίλιππο Κοσσένα και Σπύρο Καμαλάκη

τα πολύτιμα ποιητικά διαμάντια». Η ξενιτιά και ο νόστος που βίωσε ο Στέλιος Παπαδημητρίου οδηγούν σε στίχους με λυρισμό, είπε ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, διαβάζοντας το ποίημα «Ο δρόμος ήτανε το σχολείο μου». Ντρέπομαι να σ’ το πω, ντρέπομαι να σ’ το πω, μ’ αν καμιάν ώρα όπως ετούτη δω, μ’ αν κάποιο γλυκό θαμποχάραμα με ρώταγες, θα σ’ τo ’λεγα, φίλε μου, θα σ’ το ’λεγα χωρίς να ντραπώ πως ο δρόμος ήτανε σχολείο μας. Για μας, φίλε μου, που δεν τριγυρίζαμε μ’ αυτοκίνητα, για μας που πονούσαμε τα στενοσόκακα και τα παγκάκια της προκυμαίας και των δημόσιων κήπων, για μας που ίσως και να μην είχαμε παρά ένα ζευγάρι παπούτσια, για να δούμε τον κόσμο με τα μάτια τ’ αληθινά, τα σοκάκια κι οι δημοσιές κι οι κλειστές πόρτες στα μούτρα μας ήτανε το καλό σχολείο. [...]

Ο καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης μιλά για την ποίηση του Στέλιου Παπαδημητρίου

Η οικογένεια του Στέλιου Παπαδημητρίου, εκπρόσωποι του πολιτικού κόσμου και πλήθος Αιγυπτιωτών και φίλων του Ιδρύματος Ωνάση παρακολούθησαν την εκδήλωση στην Παλαιά Βουλή

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Οι διαδρομές της Όπυς Ζούνη στο φως και το χρώμα

Ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνης Παπαδημητρίου με την Όπυ Ζούνη και την πρόεδρο του Ιδρύματος Ν. Π. Γουλανδρή Ντόλλη Γουλανδρή

Το Ίδρυμα Ωνάση ήταν ο αποκλειστικός χορηγός της αναδρομικής έκθεσης της Όπυς Ζούνη, η οποία διοργανώθηκε από το Ίδρυμα Ν. Π. Γουλανδρή – Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με αφορμή την συμπλήρωση 20 χρόνων λειτουργίας του. Η έκθεση με τίτλο «Διαδρομές στο φως και το χρώμα», υπό την επιμέλεια του δρος Γιάννη Μπόλη, επιμελητή του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, εγκαινιάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 2006 από την πρόεδρο της Βουλής Άννα Ψαρούδα-Μπενάκη και διήρκεσε έως τις 20 Ιανουαρίου 2007. Όπως σημειώνει ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνης Παπαδημητρίου στην έκδοση που συνοδεύει την έκθεση, «η Όπυ Ζούνη ωρίμασε σε μια περίοδο σημαντικών πολιτικών αλλά και καλλιτεχνικών ανακατατάξεων. Διατήρησε πάντοτε μια ματιά ταυτόχρονα ορθολογική και μοντέρνα μέσα σε ένα κλασικό ιδίωμα. Και είναι αυτό ακριβώς που ενδιαφέρει το Ίδρυμα Ωνάση στην συγκεκριμένη περίπτωση. Θεωρούμε ότι έχει παρέλθει από καιρό η εποχή που η φιλοδοξία της Ελλάδος αναγόταν στην διεκδίκηση της κληρονομιάς των αρχαίων προγόνων μας. Πλέον η Ελλάδα διεκδικεί ισάξια θέση στο παγκόσμιο πολιτισμικό γίγνεσθαι. Οι Έλληνες εικαστικοί, γλύπτες, μουσικοί, άνθρωποι των γραμμάτων μετέχουν ενεργά στην σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή, αφού μάλιστα ανταγωνίζονται τους ομότεχνούς τους επί ίσοις όροις στην ίδια τους την χώρα. Αυτό που χρειαζόμαστε ακόμα είναι να αναπτυχθούν οι δομές και

οι θεσμοί που θα τους επιτρέψουν να παραγάγουν το έργο τους και στην συνέχεια να το αναπτύξουν μέσα και έξω από τα στενά μας γεωγραφικά όρια». «Πέρα απ’ αυτό», συνεχίζει ο Αντώνης Παπαδημητρίου, «η Όπυ Ζούνη ξεχωρίζει και για την ελληνικότητα της τέχνης της. Την ελληνικότητα δεν μπορούμε να την ορίσουμε με ακρίβεια αλλά όταν την συναντούμε την αναγνωρίζουμε. Γι’ αυτό και το έργο της είναι ιδιαίτερο: ελληνικό και πανανθρώπινο, οικουμενικό και ανθρωπιστικό». Στην έκθεση, που πραγματοποιήθηκε υπό την επιμέλεια του δρος Γιάννη Μπόλη, παρουσιάστηκαν οι πιο πρόσφατες ιδέες της Όπυς Ζούνη, που συνεχίζουν τις αναζητήσεις της των τελευταίων είκοσι πέντε χρόνων: μια πραγματική «φαντασία του σήμερα», όπου μετουσιώνεται το περιβάλλον που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος στους χώρους της απασχόλησής του, αλλά και σε εκείνους της φαντασίας του. Έργα όπου καταγράφεται αδρά το τοπίο των μεγαλουπόλεων σε μια ονειρική συνύπαρξη με την φύση. Έργα-κατασκευές με καθρέπτες που συνομιλούν και ζωντανεύουν τον χώρο, καθώς και εγκαταστάσεις με παράλληλους καθρέπτες που δημιουργούν πολλαπλούς, επάλληλους αντικατοπτρισμούς. Η Όπυ Ζούνη σημειώνει για το σκεπτικό της έκθεσης τα εξής: «Με την εμπειρία της κατασκευής και το προχώρημα του ασπρόμαυρου μου ανοίχτηκε ο ορίζοντας της ατέλειωτης μελέτης του χρώματος. Η γεωμετρία όχι μόνο

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Οι διαδρομές της Όπυς Ζούνη στο φως και το χρώμα

Η Όπυ Ζούνη στο εργαστήριό της το 2002

Κόκκινη πύλη - Φως (2005), ακρυλικό σε καμβά, 90 x 90 εκ.

δεν στάθηκε εμπόδιο, αλλά ήταν μια συνεχής πρόκληση για την παράλληλη ανάπτυξη της ύλης, γέννημα προοδευτικά μιας χειρονομιακής γραφής. Στην έκθεση αυτή αποφάσισα να ανατρέξω μια εικοσιπενταετία πίσω, όχι για να επιβάλω αυστηρά χρονικά περιθώρια, αλλά για να θέσω ένα περίγραμμα δειγματοληπτικής επιλογής – που μερικές φορές το ξεπέρασα. Τελικά, έδωσα μεγαλύτερη έμφαση σε έργα του σήμερα». Στην μονογραφία που συνόδευσε την έκθεση για το έργο της Όπυς Ζούνη, αναλύεται εκτενώς το σύνολο της δουλειάς της, από τα πρωτόλεια έργα της δεκαετίας του 1960 μέχρι σήμερα. Στο ίδιο βιβλίο, φιλοξενούνται επίσης σύντομα κείμενα διαφόρων προσωπικοτήτων, όπως της πρυτάνεως Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ, του τεχνοκριτικού-σημειολόγου Χάρη Καμπουρίδη, του καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης στο Α.Π.Θ. Χάρη Σαββόπουλου, της ιστορικού τέχνης Ευγενίας Αλεξάκη, καθώς και μια κύκνεια κατάθεση του αείμνηστου τεχνοκριτικού Πιερ Ρεστανί.

Η Ελένη Αρβελέρ, η Ντόλλη Γουλανδρή, ο Αντώνης Παπαδημητρίου, η Όπυ Ζούνη και ο Νικόλαος Σταμπολίδης στην συνέντευξη Τύπου

Ατέλειωτοι δρόμοι (2006), ακρυλικό σε καμβά, 70 x 100 εκ.

Κόκκινοι κίονες (2006), ακρυλικό σε καμβά, 95 x 95 εκ.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

ΑΘΗΝΑ - ΣΠΑΡΤΗ: Οι δύο σημαντικότερες πόλεις-κράτη της Αρχαίας Ελλάδας, μέσα από την ομότιτλη έκθεση στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΌΠΗΣ ΧΡΗΣΤΟΦΉ

Διαφορετικές ως προς την νοοτροπία, την οργάνωση και την καλλιτεχνική έκφραση, η ιωνική Αθήνα και η δωρική Σπάρτη διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο σε φιλοσοφικό και κοινωνικοπολιτικό επίπεδο, ο απόηχος του οποίου φτάνει ώς την εποχή μας. Ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας, διάρκειας τεσσάρων αιώνων (από τον 8ο έως τον 5ο αι. π.Χ.), το οποίο θέτει στο επίκεντρο την παράλληλη ιστορία των δύο πόλεων, τις ομοιότητες και τις διαφορές τους, ζωντανεύει για πρώτη φορά στην σημαντική έκθεση που διοργανώνει το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης σε συνεργασία με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Με τίτλο «Αθήνα-Σπάρτη: Από τον 8ο έως τον 5ο π.Χ. αιώνα», η έκθεση, όγδοη κατά σειρά από την έναρξη της λειτουργίας του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση στην Νέα Υόρκη, τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια και την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού. Την επιμέλεια της έκθεσης υπογράφει ο διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου δρ Νίκος Καλτσάς, ο οποίος επέλεξε σπάνια έργα γλυπτικής, μικροτεχνίας και αγγειογραφίας για την ταυτόχρονη παρουσίαση των δύο πόλεων. Την έκθεση συνοδεύει πολυσέλιδος κατάλογος, σημαντική μονογραφία για αυτό το θέμα, τον οποίο και θα παρουσιάσουμε διεξοδικά στο επόμενο τεύχος του ΑΩ.

Τα εγκαίνια τέλεσαν στις 5 Δεκεμβρίου 2006 ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνης Παπαδημητρίου με τον υπουργό Πολιτισμού Γιώργο Βουλγαράκη, στην κατάμεστη κεντρική αίθουσα υποδοχής στο ισόγειο του Ολυμπιακού Πύργου στο Μανχάτταν. Ανάμεσα στους παρευρισκομένους ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος, η βουλευτής Επικρατείας Άννα Διαμαντοπούλου, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού Γεώργιος Μπαμπινιώτης, ο πρόεδρος του Οργανισμού Ανέγερσης Νέου Μουσείου Ακρόπολης Δημήτρης Παντερμαλής, η πρόεδρος του Ιδρύματος Μητσοτάκη Κατερίνα Μητσοτάκη, ο επίτιμος πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Τζων Μπραδήμας, η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λα-μπράκη-Πλάκα, ο διευθυντής του Κυκλαδικού Μουσείου Νίκος Σταμπολίδης, διευθυντές και αντιπρόσωποι αμερικανικών μουσείων, πολυάριθμοι πρέσβεις και γενικοί πρόξενοι, εκπρόσωποι του επιχειρηματικού, του ακαδημαϊκού και του καλλιτεχνικού κόσμου της Νέας Υόρκης, καθώς και δημοσιογράφοι από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ελλάδα. Εντυπωσιακή η προσέλευση του αμερικανικού και ελληνοαμερικανικού κοινού, αφού επί αρκετή ώρα σχηματίστηκε έξω από την έκθεση μεγάλη ουρά από κόσμο, δικαίωσε την εκτίμηση του προέδρου του Ιδρύματος

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Αργυρό τετράδραχμο Αθηνών, π. 510-500 π.Χ., άγνωστης προέλευσης, Νομισματικό Μουσείο Αθηνών

Μαρμάρινο αγαλματίδιο κόρης αττικού εργαστηρίου, 525-500 π.Χ., από την Ελευσίνα

Ωνάση, ο οποίος, σε συνέντευξη Τύπου που προηγήθηκε των εγκαινίων, ανέφερε: «Ο μέσος Αμερικανός πολίτης, που αποτελεί την ομάδα-στόχο που θέλουμε να αγγίξουμε πολιτισμικά, θα ενδιαφερθεί και θα έρθει να δει αυτή την πάρα πολύ σημαντική έκθεση». Τους επισήμους ξενάγησε ο διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Νίκος Καλτσάς. «Για πρώτη φορά συγκεντρώνεται ένας τόσο μεγάλος αριθμός λακωνικών έργων δίπλα σε αντίστοιχα αττικά», επεσήμανε ο επιμελητής της έκθεσης, συμπληρώνοντας ότι «σκοπός της έκθεσης δεν είναι να κάνει αντιδιαστολές, αλλά να αναδείξει την διαφορετικότητα των δύο πόλεων σε νοοτροπία, οργάνωση και καλλιτεχνική έκφραση». «Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος», συνέχισε ο Νίκος Καλτσάς, «δεν θα είχε ίσως την ίδια ακτινοβολία εάν εξέλιπε η μία ή η άλλη πόλη, οι οποίες, άλλοτε σε συνεργασία και άλλοτε σε διαμάχη, καθόρισαν το πεπρωμένο και την ιστορική πορεία του ελληνισμού». Στην έκθεση περιλαμβάνονται 289 αντικείμενα μοναδικής σημασίας –ελληνικά έργα γλυπτικής, μεταλλοτεχνίας, μικροτεχνίας, αγγειογραφίας–, τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες χάρις στο Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Για να σκιαγραφηθεί η πορεία και των δύο πόλεων μέσα από

Ανάγλυφο με αθηναϊκή τριήρη αττικού εργαστηρίου, τέλη 5ου αιώνα π.Χ., από την Ακρόπολη των Αθηνών

αντιπροσωπευτικά έργα τέχνης, χρονικά, επιλέχθηκε το διάστημα από την Αρχαϊκή περίοδο έως τον 5ο αι. π.Χ., δηλαδή το διάστημα κατά το οποίο η Αθήνα και η Σπάρτη πρωταγωνιστούσαν στα ελληνικά πράγματα. Θεματικά, η έκθεση αποτελείται από τρεις ενότητες, οι οποίες εκπροσωπούν την πολιτιστική, την πολιτική και την οικονομική ιστορία των δύο πόλεων-κρατών, ενώ σκόπιμη θεωρήθηκε και η παρουσίαση μιας εισαγωγικής ενότητας για την Ύστερη Γεωμετρική περίοδο (8ος αιώνας π.Χ.), με ευάριθμα ευρήματα και από τις δύο πόλεις, λόγω της σπουδαιότητας της περιόδου αυτής, στην οποία και ανάγονται η δημιουργία της πόλης-κράτους, του κυριότερου πολιτικού σχήματος της Αρχαίας Ελλάδας, η χρήση του ελληνικού αλφαβήτου και η καθιέρωση των Ολυμπιακών Αγώνων, το 776 π.Χ., ως πανελλήνιων αγώνων προς τιμήν του Δία. Η επόμενη ενότητα παρουσιάζει την φυσιογνωμία, την ανάπτυξη και την ακμή των δύο πόλεων κατά την Αρχαϊκή περίοδο (από το τελευταίο τέταρτο του 7ου αι. π.Χ. ώς τις αρχές του 5ου αι. π.Χ.). Εδώ εκτίθενται ευρήματα που χρονολογούνται κυρίως στον 6ο αι. π.Χ., γλυπτά, αγγεία, νομίσματα, έργα τα οποία αντανακλούν το μεγαλείο της Αθήνας, αλλά και προβάλλουν τα επιτεύγματα των καλλιτεχνών της Σπάρτης.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

επιμελητής της έκθεσης Νίκος Καλτσάς ξεναγεί τον υπουργό Υγείας Δημήτρη Αβραμόπουλο μαζί με τον πρόεδρο του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνη Παπαδημητρίου, τον αντιπρόεδρο Γιάννη Ιωαννίδη και τον επίτιμο αντιπρόεδρο Παύλο Ιωαννίδη

Η βουλευτής Άννα Διαμαντοπούλου περιεργάζεται τις ερυθρόμορφες ληκύθους

Στην Αθήνα, οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα (594-593 π.Χ.) σηματοδοτούν την αρχή μιας νέας εποχής για την πόλη της Παλλάδας Αθηνάς. Όλοι οι τομείς της τέχνης γνωρίζουν αξιόλογη άνθηση, για να ακολουθήσουν λίγα χρόνια αργότερα, επί της τυραννίας του Πεισίστρατου και των διαδόχων του (546-510 π.Χ.), οι μνημειακές κατασκευές. Στην γλυπτική καθιερώνονται οι τύποι του «κούρου» και της «κόρης», πολλά δείγματα των οποίων έχουν βρεθεί στην Αττική, προερχόμενα είτε από νεκροταφεία, όπου κοσμούσαν τάφους αριστοκρατικών οικογενειών, είτε από ιερά, όπως είναι το ιερό στην Ακρόπολη των Αθηνών, όπου είχαν αφιερωθεί κυρίως αγάλματα κορών. Ο μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ των αριστοκρατικών οικογενειών της Αθήνας και η επίδειξη δύναμης μέσω επιβλητικών ταφικών μνημείων ή αναθηματικών στηλών οδήγησαν τον Κλεισθένη να τα απαγορεύσει. Επί περίπου 150 χρόνια, η αττική αγγειογραφία μονοπωλεί το ενδιαφέρον στις αγορές όλων των ελληνικών πόλεων. Από τα μέσα του 6ου αι. π.Χ. έως τις αρχές του 5ου αι. π.Χ., οι κεραμείς ανακαλύπτουν τις τεχνικές του μελανόμορφου και του ερυθρόμορφου ρυθμού, ενώ σπουδαίοι αγγειογράφοι κοσμούν τα αγγεία, τα οποία γίνονται περιζήτητα στις αγορές της Μεγάλης Ελλάδας. Παράλληλα με την μνημειακή γλυπτική και την αγγειογραφία, τα αττικά εργαστήρια παράγουν έργα

μεταλλοτεχνίας και μικροτεχνίας, όπως ειδώλια θεοτήτων, αθλητών και ζώων, αφιερώματα στο Ιερό της Αθηνάς Παρθένου. Η Αθήνα, μεταξύ των πρώτων πόλεων, κόβει δικό της νόμισμα για οικονομικές συναλλαγές. Οι «γλαύκες», τα ασημένια τετράδραχμα με το κεφάλι της Αθηνάς στον εμπροσθότυπο και την γλαύκα, το ιερό σύμβολό της, στον οπισθότυπο, διατηρήθηκαν μέχρι τον 1ο αι. π.Χ. και έμελλαν να γίνουν το «διεθνές νόμισμα» της Αρχαιότητας μαζί με τις «χελώνες» της Αίγινας και τους «πώλους» της Κορίνθου. Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, κατά την περίοδο αυτήν, η Σπάρτη δεν ακολούθησε ανάλογη πορεία με την Αθήνα ως προς την μνημειακή αρχιτεκτονική και την γλυπτική. Τούτο όμως δεν συνέβη επειδή οι Λάκωνες ήταν κατώτεροι τεχνίτες ή επειδή ήταν κλειστοί σε άλλα καλλιτεχνικά ρεύματα. Θα λέγαμε απλώς ότι η μεγαλοπρέπεια και η χλιδή ήταν έξω από την νοοτροπία τους, όπως αυτή διαμορφωνόταν από την γενική παιδεία, την νομοθεσία και τους πολιτικούς. Οι Σπαρτιάτες περιορίζονταν στα απολύτως απαραίτητα και οι δημιουργίες τους συνδέονταν μόνο με την λατρεία των θεών και των προγόνων τους. Εξάλλου, σε αντίθεση με τους Αθηναίους, οι Σπαρτιάτες δεν κατασκεύαζαν πολυτελή ταφικά μνημεία ούτε έγραφαν τα ονόματα των νεκρών σε στή-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Οι επίσημοι προσκεκλημένοι ξεναγούνται από τον Νίκο Καλτσά

Παρών στην Νέα Υόρκη, ο υπουργός Πολιτισμού Γιώργος Βουλγαράκης, μαζί με τον πρόεδρο του Ιδρύματος Ωνάση και την σύζυγό του, Ελένη Παπαδημητρίου

λες, εξαιρουμένων δύο μόνο περιπτώσεων: όταν οι άνδρες έπεφταν στην μάχη (θανόντων âν πολέμ÷ˆ) και όταν οι γυναίκες πέθαιναν κατά την λοχεία.

Ιερό του Δία στην Δωδώνη, που αναπαριστά νεαρή δρομέα με εκφραστικό πρόσωπο, μακριά κυματιστά μαλλιά και όμορφο αθλητικό σώμα. Γνωστή είναι άλλωστε και η αναφορά του Ηρόδοτου στον περίφημο χάλκινο κρατήρα που δώρισαν οι Σπαρτιάτες στον βασιλιά Κροίσο της Λυδίας, για να διατηρούν φιλικές σχέσεις μαζί του. Καθ’ όλη την διάρκεια της Αρχαϊκής περιόδου, οι λακωνικές κύλικες με μυθολογικά ή άλλα εικονογραφικά θέματα κατέχουν ιδιαίτερη θέση στις αγορές: χαρακτηριστικά δείγματα, μια σπάνια λακωνική πήλινη κύλικα, δάνειο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, με θέμα τον βασιλιά Αρκεσίλα της Κυρήνης, καθώς επιβλέπει το ζύγισμα και το δεμάτιασμα ενός αρχαίου και πολύτιμου ιαματικού βοτάνου, και μια ακόμη κύλικα, δάνειο των Μουσείων του Βατικανού, όπου απεικονίζεται ο μύθος του Άτλαντα και του αδελφού του, Προμηθέα. Ο βαθμός ανάπτυξης της ελεφαντουργίας με επίδραση από την Ανατολή φαίνεται στα ειδώλια της έκθεσης που προέρχονται από το Ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος.

Ελάχιστα δημόσια κτήρια και ιερά, γνωστά από τις γραπτές πηγές (κυρίως τις περιγραφές του Παυσανία κατά τον 2ο αι. μ.Χ.), έχουν αποκαλυφθεί στην Σπάρτη. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται οι ναοί της Χαλκι-οίκου Αθηνάς στην Ακρόπολη της Σπάρτης, της Ορθίας Αρτέμιδος στο ανατολικό άκρο της πόλης, κοντά στην νότια όχθη του ποταμού Ευρώτα, και ο θρόνος του Απόλλωνα στις Αμύκλες. Η κατάσταση αυτή βρίσκεται σε συνάρτηση με το γεγονός ότι η Σπάρτη, μέχρι τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους, κατοικήθηκε «κατά κώμας», σύμφωνα με το παλαιό σύστημα κατοίκησης, και δεν οργανώθηκε σε «άστυ» ή πόλη με ενιαίο τοπογραφικό σχέδιο. Επιπλέον, με εξαίρεση τους ελληνιστικούς χρόνους, δεν οχυρώθηκε ποτέ. Εντούτοις, γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση σε άλλα πεδία, όπως ήταν η μεταλλοτεχνία, η κεραμεική και η μικροτεχνία. Η Αρχαϊκή περίοδος αποτελεί την «χρυσή εποχή» της καλλιτεχνικής δημιουργίας της Σπάρτης. Είναι ονομαστή η καλλιτεχνική αξία των χάλκινων λακωνικών έργων, δείγματα των οποίων έχουν βρεθεί σε πολλά τοπικά και πανελλήνια ιερά, όπως ένα ειδώλιο από το

Οι δύο επόμενες ενότητες της έκθεσης εστιάζουν στον 5ο αι. π.Χ. και παρουσιάζουν αντιπροσωπευτικά έργα των καλλιτεχνικών επιδόσεων των δύο πόλεων στο πλαίσιο δύο ιστορικών γεγονότων, στα οποία η Αθήνα και η Σπάρτη διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο: τους Περσικούς Πολέμους (499-479 π.Χ.) και τον Πελο-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Στιγμιότυπο από την ομιλία του προέδρου του Ιδρύματος Ωνάση στην τελετή εγκαινίων

Ξενάγηση των δημοσιογράφων στην έκθεση «Αθήνα-Σπάρτη»

ποννησιακό Πόλεμο (431-404 π.Χ.). Τα γεγονότα αυτά επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό την πολιτισμική υπόσταση και την καλλιτεχνική εξέλιξη της κάθε πόλης.

Οι λόγοι της προαναφερθείσας αλλαγής σχετίζονται με την πολιτική και κοινωνική συγκυρία που διαμορφώνεται στην Σπάρτη. Αφενός, η μείωση του πληθυσμού και η επαπειλούμενη εξέγερση των ειλώτων και, αφετέρου, η επιβεβλημένη οικονομική ισότητα των πολιτών οδήγησαν σταδιακά στην ύφεση της οικονομίας και του εμπορίου, καθώς και στην μείωση του ενδιαφέροντος για τις τέχνες.

Με την επικράτηση του δημοκρατικού πολιτεύματος του Κλεισθένη (508-507 π.Χ.), η Αθήνα αναπτύσσεται οικονομικά και πολιτιστικά, για να εξελιχθεί σε οικουμενική δύναμη μετά το τέλος των Περσικών Πολέμων. Κατά τον 5ο αι. π.Χ., η πόλη της Αθηνάς έχει να επιδείξει κορυφαία έργα γλυπτικής και αγγειογραφίας. Αντιθέτως, τα λακωνικά έργα της ίδιας περιόδου είναι εμφανώς λιγότερα. Σε αυτά περιλαμβάνονται αρκετά έργα μεταλλοτεχνίας και ελάχιστα δείγματα κεραμεικής. Επίσης, τα γλυπτά της Κλασικής περιόδου από την Σπάρτη είναι λιγότερα σε σχέση με τα αντίστοιχα της Αρχαϊκής. Σε αυτή την ενότητα, ξεχωρίζει το άγαλμα ενός οπλίτη (480-470 π.Χ.), φερόμενου ως «Λεωνίδα», από την Ακρόπολη της Σπάρτης. Το σπάνιο αυτό έργο γλυπτικής από την εν λόγω περίοδο αναπαριστά έναν οπλίτη που τρέχει με όλη την εξάρτυσή του. Θεωρείται ότι είναι ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Λεωνίδας, σύμβολο της σπαρτιατικής αυτοθυσίας στην μάχη των Θερμοπυλών. Ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι παριστάνει τον Παυσανία, νικητή στην μάχη των Πλαταιών, ενώ σύμφωνα με κάποιους άλλους πρόκειται για οπλιτοδρόμο από σύμπλεγμα αγαλμάτων.

Εκτός από έργα που χρονολογούνται στην περίοδο των Μηδικών Πολέμων, η έκθεση περιλαμβάνει επίσης ευρήματα που αποτελούν ζωντανούς μάρτυρες αυτών των γεγονότων. Πρόκειται για αγγεία από τον τύμβο των Αθηναίων που έπεσαν στην Μάχη του Μαραθώνα, καθώς και βέλη που βρέθηκαν στο πεδίο της Μάχης των Θερμοπυλών. Η νικηφόρα έκβαση των πολέμων κατά των Περσών επιβεβαίωσε την ναυτική υπεροχή της Αθήνας και την στρατιωτική της Σπάρτης. Στην συνέχεια, αρχίζει να εκδηλώνεται διαρκώς περισσότερο η προσπάθεια των δύο πόλεων να επικρατήσουν ανάμεσα στις άλλες ελληνικές πόλεις. Με την ίδρυση της πανελλήνιας Δηλιακής Συμμαχίας, η ανάδειξη της Αθήνας σε ηγεμονική δύναμη οδήγησε αναπόφευκτα σε σύγκρουση με την ισχυρή Σπάρτη της Πελοποννησιακής Συμμαχίας.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Μπρούντζινο αγαλματίδιο άνδρα με αυλό ή κύπελλο, 8ος αι. π.Χ., από το Ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος Σπάρτης. Αττική λήκυθος που απεικονίζει Πέρση τοξότη, 480-475 π.Χ., πιθανώς από τάφο στην Τανάγρα. Μαρμάρινη κεφαλή Αθηνάς αττικού εργαστηρίου, δεύτερο μισό 5ου αι. π.Χ., από την Ακρόπολη των Αθηνών. Οστέινη πόρπη λακωνικού εργαστηρίου, απεικονίζει την θεά Αρτέμιδα, 660 π.Χ., από το Ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος Σπάρτης

Η έκθεση τελειώνει με το σημαντικό αυτό γεγονός, από το οποίο και οι δύο πόλεις βγήκαν εξαντλημένες. Λίγα εκθέματα που σχετίζονται άμεσα με τον Πελοποννησιακό Πόλεμο παρουσιάζονται στην έκθεση. Υπάρχουν δύο σημαντικές επιγραφές, η μεν μία από τις οποίες αναφέρεται στην συνθήκη μεταξύ Αθηναίων και Κερκυραίων, η δε άλλη στην συνεισφορά χρημάτων στην Πελοποννησιακή Συμμαχία. Αγγεία από τον κοινό τάφο που ανακαλύφθηκε πρόσφατα στην Αθήνα μαρτυρούν τον λοιμό που έπληξε την πόλη κατά την διάρκεια του πολέμου. «Αν και η έκθεση δεν εξαντλεί όλες τις πτυχές της καλλιτεχνικής δραστηριότητας των δύο πόλεων, γίνεται φανερό μέσα από τα έργα που εκτίθενται ότι οι στιγμές που προάγουν το ανθρώπινο πνεύμα είναι οι στιγμές της σύγκλισης, της συνεργασίας, της ειρήνης και της δημιουργικής άμιλλας», αναφέρει ο επιμελητής της έκθεσης Νίκος Καλτσάς, για να καταλήξει: «Η Αθήνα και η Σπάρτη, ειδικά σε καιρούς ειρήνης, διαμόρφωσαν αυτό που σήμερα είναι παγκόσμια γνωστό και καθολικά αποδεκτό ως κλασικός ελληνικός πολιτισμός». Μετά τα εγκαίνια, το Ίδρυμα Ωνάση δεξιώθηκε εκατοντάδες καλεσμένους σε ξενοδοχείο του Μαν-χάτταν. Μεταξύ των ομιλητών, ο υπουργός Γιώργος Βουλγα-

ράκης αναφέρθηκε στον σημαντικό ρόλο του Ιδρύματος Ωνάση και στην αξία των εκθέσεων που αυτό διοργανώνει στην Νέα Υόρκη, ενώ ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνης Παπαδημητρίου έδωσε ευχάριστη νότα στην βραδιά με το πετυχημένο κουίζ του, που είχε βεβαίως θέμα την Αθήνα και την Σπάρτη. Η βραδιά των εγκαινίων ήταν, πραγματικά, εξαιρετική. Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια σε όλους όσοι εργάστηκαν για την άψογη διοργάνωση. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 12 Μαΐου 2007. Παράλληλα, το θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση θα διοργανώσει διεθνές επιστημονικό συνέδριο, σειρά διαλέξεων στην Νέα Υόρκη, καθώς και δραματοποιημένες αναγνώσεις των έργων Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου του Θουκυδίδη και Πέρσες του Αισχύλου. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έκθεση «Αθήνα-Σπάρτη» και το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο μπορεί κανείς να αναζητήσει στον ηλεκτρονικό κόμβο: www.onassisusa.org.

Οστέινο κτένι λακωνικού εργαστηρίου, 650-625 π.Χ., από το Ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος Σπάρτης

Διάλεξη

Οι τοιχογραφημένες εκκλησίες στην κατεχόμενη Κύπρο ΤΟΥ ΧΑΡΆΛΑΜΠΟΥ Γ. ΧΟΤΖΆΚΟΓΛΟΥ, ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΛΌΓΟΥ, ΔΡΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΤΗΣ BΙΈΝΝΗΣ, ΔΙΔΆΣΚΟΝΤΟΣ ΣΤΟ EΛΛΗΝΙΚΌ AΝΟΙΚΤΌ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ

Τοιχογραφία του Αγίου Σπυρίδωνος πριν από την τουρκική εισβολή του 1974 (Ναός του Αγίου Νικολάου στην κατεχόμενη Κώμα του Γιαλού)

Επί τριάντα σχεδόν χρόνια μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ελάχιστες ήταν οι πληροφορίες για την κατάσταση των χριστιανικών μνημείων στο κατεχόμενο τμήμα του νησιού ή για την τύχη των κινητών τους αντικειμένων (φορητών εικόνων, χειρογράφων, ιερών σκευών, παλαιτύπων κ.τ.λ.). Μεμονωμένες πληροφορίες που κατά καιρούς γίνονταν γνωστές έκαναν λόγο για μεγάλη καταστροφή, λεηλασίες και βανδαλισμούς των ναών, σύληση των νεκροταφείων, μετατροπή των εκκλησιών σε βουστάσια και αρπαγή των εικόνων τους και των ιερών τους σκευών. Τα πρώτα γεγονότα που άρχισαν να επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες αυτές ήταν ο εντοπισμός, σε αγορές κυρίως της Δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής, βυζαντινών συνήθως εικόνων από ναούς της κατεχόμενης Κύπρου, καθώς και αρχαίων αντικειμένων (όπως, για παράδειγμα, της συλλογής Χατζηπροδρόμου). Ακολούθως, εντοπίστηκαν λεηλατημένοι βυζαντινοί θησαυροί από την Κύπρο μέχρι και στην Άπω Ανατολή (λόγου χάριν, ένα βημόθυρο από την Αγία Παρασκευή Περιστερώνας Αμμοχώστου στην Οσάκα της Ιαπωνίας), ενώ επίσης ο εντοπισμός στις Ηνωμένες Πολιτείες των αποτοιχισμένων ψηφιδωτών από την Παναγία Κανακαρία της Λυθράγκωμης συντάραξε την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Ακολούθησε ο εντοπισμός των τοιχογραφιών του Αγίου Ευφημιανού της Λύσης, οι οποίες είχαν μεταφερθεί στο Ίδρυμα Μενίλ του Τέξας, καθώς και δεκάδων άλλων τοιχογραφιών και ψηφιδωτών σε ιδιωτικές συλλογές του εξωτερικού. Τόσο η Εκκλησία της Κύπρου και οι νόμιμες αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και διάφοροι ιδιώτες και ιδρύματα κινητοποιήθηκαν έκτοτε για τον επαναπατρισμό πολλών αντικειμένων που εμφανίζονται ακόμη σε παράνομες αγορές του εξωτερικού ή σε δημοπρασίες διεθνών οίκων. Οι εκθέσεις των εμπειρογνωμόνων οι οποίοι διορίστηκαν από το Συμβούλιο της Ευρώπης και επισκέφθηκαν κάποια από τα κατεχόμενα μνημεία επιβεβαίωσαν επισήμως την καταστροφή που είχαν υποστεί και τα ίδια τα μνημεία. Στα κείμενά τους, οι ειδικοί αυτοί εμπειρογνώμονες επισήμαιναν το μέγεθος της καταστροφής και έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για την άμεση αναστήλωση και την συντήρηση των μνημείων, οι οποίες όμως ποτέ δεν έγιναν πράξεις. Μετά την μερική άρση των περιορισμών διέλευσης στις κατεχόμενες περιοχές (Πάσχα του 2003), το Μουσείο της Ιεράς Μονής Κύκκου ενέταξε στα ερευνητικά του προγράμματα την πρώτη συστηματική και επιστημονική συγκέντρωση πληροφοριών, καθώς επίσης την φωτογραφική και αρχιτεκτονική αποτύπωση των κατεχόμενων χριστιανικών ναών, για την οποία συγκροτήθηκε ομάδα ειδικών. Το ενδιαφέρον τόσο του διευθυντή του Μουσείου, Στέλιου Περδίκη, όσο και του Επισκόπου Κύκκου, Νικηφόρου, για την

Διάλεξη

Ο μεσαιωνικός ναός του Αγίου Ιωάννου στο Ριζο- Μεσοβυζαντινή τοιχογραφία του Αγίου Σπαράγματα από την τοιχογραφία του Αγίου Σπυρίδωνος όπως είναι σήμερα κάρπασο, διακοσμημένος κάποτε με τοιχογραφί- Ιγνατίου από τον μοναστηριακό ναό της Πα- (Ναός του Αγίου Νικολάου στην κατεχόμενη Κώμα του Γιαλού) ες, στεγάζει πλέον αγέλη προβάτων (λήψη 2006) ναγίας Αψινθιωτίσσης στο Συγχαρί (λήψη προ της τουρκικής εισβολής του 1974)

τύχη των κατεχόμενων χριστιανικών μνημείων, ανεξαρτήτως δόγματος, υπήρξε έντονο και εκδηλώθηκε εμπράκτως με την στήριξη που παρασχέθηκε. Ο υπογράφων, μαζί με την ομάδα του, ανέλαβε να φέρει εις πέρας το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα. Για τον σκοπό αυτόν, περιδιάβηκε το σύνολο των κατεχόμενων εδαφών και συγκρότησε μια βάση δεδομένων με 20.000 ψηφιακές φωτογραφίες, καθώς και εκατοντάδες δελτία καταγραφής των μεμονωμένων μνημείων. Οι διαπιστώσεις βάσει των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν έπειτα από αυτοψία είναι τραγικές. Όσες από τις εκκλησίες δεν μετατράπηκαν σε οθωμανικά τεμένη, χρησιμοποιούνται σήμερα ως ποδοσφαιρικές λέσχες, γραφεία σωματείων, θέατρα, ξενοδοχεία, εκθεσιακοί χώροι έργων τέχνης, εργαστήρια ζωγραφικής, αποθήκες, καταστήματα, νεκροτομεία, αχυρώνες, ορνιθώνες, στάβλοι και βουστάσια. Μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής σημασίας απογυμνώθηκαν βάναυσα από τις αγιογραφίες, τα εικονοστάσια και τις εικόνες τους. Δίκτυο αρχαιοκαπηλίας συστηματικά πριόνισε βυ-ζαντινά παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά και τοιχογραφίες, για να τα διοχετεύσει στις αγορές του εξωτερικού. Η λεηλασία έλαβε πρωτοφανείς διαστάσεις. Δεκάδες εκκλησίες χρησιμοποιούνται σήμερα για τις ανάγκες των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής ως στρατώνες και αποθηκευτικοί χώροι. Η πλειονότητα των κοιμητηρίων έχει σήμερα ισοπεδωθεί. Ποτέ στο πλούσιο ιστορικό παρελθόν της Κύπρου η μισαλλοδοξία και η βαναυσότητα των κατακτητών της δεν έφτασαν σε τέτοιο βαθμό οργανωμένης και εκούσιας καταστροφής. Πέρα από τον κινητό εξοπλισμό των ναών, εκλάπησαν επίσης καμπάνες, θύρες, παραθυρόφυλλα, στέγες, δάπεδα των ναών, ενώ ξηλώθηκαν ακόμη και οι ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις των εκκλησιών. Δεκάδες κωδωνοστάσια γκρεμίστηκαν για να μην ξεχωρίζουν στα χωριά οι χριστιανικοί ναοί, ενώ το κατοχικό καθεστώς δεν δίστασε να προχωρήσει ακόμη και στην κατεδάφιση μεσαιωνικών ναών διακοσμημένων με βυζαντινές τοιχογραφίες (όπως, για παράδειγμα, συνέβη στην Μονή Αυγασίδος). Μετά τον εκτοπισμό του ελληνικού πληθυσμού από τις πατρογονικές του εστίες, τον εποικισμό με πληθυσμούς από τα βάθη της Ανατολής ή της Μαύρης Θάλασσας και την παράνομη αλλαγή των αρχέγονων τοπωνυμίων της Κύπρου με καινοφανή τουρκικά, οι εκκλησίες, το μόνο σημάδι χριστιανικής παρουσίας που απέμεινε ορατό στο βόρειο τμήμα του νησιού, επιδιώκεται να εξαλειφθούν.

Διάλεξη

Ό,τι απέμεινε σήμερα στον τοίχο του ναού από Ο ναός του Χρυσοσώτηρος στο χωριό Χρυσηλιού της Τοιχογραφία της Δευτέρας Παρουσίας πριν από την τουρκική την τοιχογραφία του Αγίου Ιγνατίου (λήψη 2005) επαρχίας Μόρφου μετατράπηκε σε νεκροτομείο εισβολή του 1974 (Ναός του Αντιφωνητού στην κατεχόμενη σήμερα Καλογραία)

Σήμερα, και καθώς η φωτογραφική αποτύπωση των χριστιανικών μνημείων έχει ολοκληρωθεί, το Μουσείο της Ιεράς Μονής Κύκκου προχώρησε σε φωτογραφική έκθεση στην Λευκωσία (http://www.kykkos-museum.cy.net), με σκοπό την παρουσίαση, τόσο στο ευρύ κοινό όσο και στην επιστημονική κοινότητα, του μεγέθους της καταστροφής που υπέστη και συνεχίζει να υφίσταται η πολιτισμική κληρονομιά του τόπου. Προγραμματίζεται η μεταφορά της έκθεσης αυτής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και στις πρωτεύουσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με σκοπό την πληροφόρηση και την αποκάλυψη της καταστροφής στο δυτικοευρωπαϊκό κοινό, αλλά και την άσκηση πίεσης στο κατοχικό καθεστώς. Πριν από μερικούς μήνες, άλλωστε, συγκεντρώθηκαν υπογραφές εκατοντάδων ευρωβουλευτών, ύστερα από πρωτοβουλία του Κύπριου ευρωβουλευτή Παναγιώτη Δημητρίου, απαιτώντας την ανακαίνιση και την συντήρηση των εκκλησιών. Οι εκθέσεις αυτές θα πλαισιωθούν από διαλέξεις που θα δοθούν στο ευρύ κοινό και στην ακαδημαϊκή κοινότητα τόσο από τον υπογράφοντα όσο και από άλλους ειδικούς. Μετά την πρώτη διάλεξη στο Ίδρυμα Ωνάση στην Αθήνα, ακολούθησε διάλεξη στην προεδρεύουσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Φινλανδία, στο περιθώριο της μεγάλης εκθέσεως κειμηλίων του Αγίου Όρους, ενώ στα τέλη Οκτωβρίου 2006 δόθηκαν αντίστοιχες διαλέξεις και στο Βερολίνο.

Άρθρο

Η Ελληνική Γλώσσα ως Αξία ΤΗΣ ΆΝΝΑΣ ΚΕΛΕΣΊΔΟΥ, ΕΠΊΤΙΜΗΣ ΔΙΕΥΘΎΝΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΈΝΤΡΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΊΑΣ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΊΑΣ ΑΘΗΝΏΝ

Τμήμα από την επιγραφή της Γόρτυνας, η οποία είναι γραμμένη βουστροφηδόν (μία φορά από δεξιά προς τα αριστερά και μία φορά από τα αριστερά προς τα δεξιά)

Το κύριο χαρακτηριστικό της ελληνικής γλώσσας, η πλαστικότητά της, αποκαλύπτεται ήδη από την τάση των Αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι, ενώ δεν έδιναν στους ανθρώπους ονόματα θεών, τους καλούσαν πάντως με σύνθετα, όπως Απολλόδωρος, Ζηνόδοτος, Διοτίμα, που ήταν πάντοτε νοηματοφόρα. Στα νεότερα χρόνια, θεματοφύλακες της ελληνικότητας, οι Μικρασιάτες Έλληνες αντλούσαν από αυτόν τον θησαυρό και ονομάτιζαν τις γυναίκες με ονόματα-σήματα, όπως Ευδοκία, Τιμοθέα, Ελπινίκη, Πολυξένη, Ευθυμία, Αλεξάνδρα, Ανθίππη, Δωροθέα, Ευπραξία, Ανδρονίκη, Νικομάχη, Φερενίκη, Θεοδώρα, Χαρίκλεια, Ευθαλία, Καλλιόπη, Ευφροσύνη, Πολύμνια κ.ά. (βλ. Άννα Κελεσίδου, Ένα σεντούκι λέξεις, Αθήνα: εκδ. Eunomia Verlag, 2004, σελ. 9). Και ο Νεοέλληνας ποιητής, κι αυτός, όπως γενικώς οι ποιητές-ιεροφάντες της γλώσσας, ονόμαζε την μέρα «λιόχαρη και λιοπερίχυτη», ενώ η ίδια η νεο-ελληνική κράτησε το προνόμιο να μετατρέπει εκφράσεις σε κύρια ονόματα, να λέει για παράδειγμα το «με-γάλη η χάρη της» «Μεγαλόχαρη»... Το δεύτερο χαρακτηριστικό της ελληνικής γλώσσας, η διάρκειά της, θα μπορούσε να δειχθεί σύντομα με δύο φράσεις, ανάμεσα στις τόσες, που λέγονται ακόμη και σήμερα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας: η πρώτη, μιας απλής αγρότισσας κοντά στο Ρέθυμνο, η οποία, για να βεβαιώσει τις αλήθειες της, έλεγε: «Νη Δία, λέγω σου»· η δεύτερη, ενός βοσκού της Ικαρίας που «ρουρτούσε» τον σύντροφό του: «Εώρακας τας φαιάς αίγας;» Στην σύντομη αυτή αναφορά («καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια»), θα περιοριστώ σε δύο επισημάνσεις που στοιχειοθετούν τους λόγους της θεώρησης της ελληνικής γλώσσας ως παλινάγρετου θησαυρού. Το θέμα σχετίζεται με την κατανόηση της ελληνικότητας, η οποία, όπως επανειλημμένα έχουμε αναφέρει, είναι η ελληνικότητα της ουσίας. Με άλλα λόγια, είναι οι πανανθρώπινες αξίες που καθιστούν την ζωή βίον, δηλαδή ποιοτικό μέγεθος, όπως τον όρισαν οι Τραγικοί, ο Πλάτων, ο Δημόκριτος, ο Αριστοτέλης, τρόπο ανάληψης της ζωής από τον άνθρωπο, επιδίωξη της ανόδου από το ζην στο ευ ζην μέσα από την ανάπτυξη της γλώσσας, των γνώσεων, του ήθους. Ο ελληνικός όρος παιδεία, συνώνυμος, κατά τον Γέγκερ, με την «μόρφωση του Έλληνος ανθρώπου» και περιεκτικός πολλών άλλων περιοριστικών ονομασιών, όπως του πολιτισμού, της παράδοσης, της εκπαίδευσης, της «κουλτούρας», δηλώνει την τέχνη της πολιτειακής όρθωσης, αφού στον αρχαιοελληνικό στοχασμό παιδαγωγική, πολιτική, επιστήμη και αρετή είναι ομόλογα. Ελληνικά πεπαιδευμένος είναι εκείνος που θεωρεί την παιδεία τρόπο αυθυπέρβασης με αντικειμενικές αξίες, οι οποίες ισχύουν για όλα τα έλλογα όντα και προάγουν την ζωή της έλλογης κοινωνίας σε βίον καλοκαγαθίας. Μέσα στην διαδρομή της Ιστορίας, συνέλληνες υπήρξαν «οι της –ελληνικής– παιδείας μετέχοντες», όσοι θεωρούσαν την

Άρθρο

Το ψήφισμα του Δήμου Αθηναίων για την προετοιμασία της Σικελικής Εκστρατείας (415 π.Χ.)

ελληνική ως ακριβή και σαφή τρόπο απόδοσης υψηλών νοημάτων. Για τον λόγο αυτόν, η ελληνικότητα είναι ο σεβασμός της ελληνικής γλώσσας ως ενιαίου θησαυρού επικοινωνίας, ως μέσου απόδοσης όχι μόνο των συμβαινόντων, αλλά, κυρίως, των νοημάτων τους. Τούτο αποδεικνύεται από την διάρκεια ελληνικών «σημάτων» στις γλώσσες του σύγχρονου κόσμου, όπως: Λόγος (λόγος, λογική, ομιλία, μέτρον κ.ά.), κόσμος (φύσις που φύει και αυξάνει, αλλά και κόσμημα), φιλοσοφία (σοφία και φρόνηση), δημοκρατία. Για την δυναμική της αρχαίας ελληνικής θα αρκούσαν δύο παραδείγματα από τα πάμπολλα που υπάρχουν: ο Πλάτων ονομάζει οικειοπραγία την ενασχόληση με το οικείο έργο και την αντιδιαστέλλει από την πολυπραγμοσύνη· ο Πλωτίνος δηλώνει την σχέση της ψυχής με τον θεό με το εκπληκτικό ρήμα αμφαγαπάζεσθαι (αυτό το αγνοούν όσοι κάνουν λόγο για άγνοια του όρου «αγάπη» από την αρχαιο-ελληνική πραγματικότητα). Τα δύο αυτά σήματα θα μπο-ρούσαν να είναι παραδείγματα για τον χαρακτηρισμό της γλώσσας από τον Σιμωνίδη ως ζωγραφικής που μιλάει ή των λέξεων από τον Δημόκριτο ως αγαλμάτων φωνηέντων. Αν ελληνικότητα είναι η ανύψωση του κάλλους σε αισθητό ιδανικό και δέον, με την σύλληψη του ωραίου ως ήθους, η ελληνική είναι ηθοποιητική και εκπολιτιστική – ως ιδεοποιητική, για να χρησιμοποιήσω έναν όρο του οποίου το επίθετο έπλασε ένας μεγάλος θεατράνθρωπος για τον εαυτό του (βλ. Άννα Κελεσίδου, Δημήτρης Ποταμίτης. Ο Ιδεοποιός, Λευκωσία: εκδ. Εν Τύποις, 2007, υπό έκδοση), γιατί στοχεύει στο υψηλόν μέσα από την σύζευξη μορφής και περιεχομένου. Αυτό διατυπώνει ο συγγραφέας του Περί ύψους με την προσταγή: «επιτηδεύοντας παρ’ όλον τον βίον θαυμαστόν και του παντός αιώνος εξενεγκείν άριστον».

Άρθρο

«Η αθέριστη θάλασσα» Η ενάλια αρχαιολογία στην Ελλάδα ΤΟΥ ΓΙΆΝΝΗ ΝΆΚΑ,ΥΠΟΨΗΦΊΟΥ ΔΙΔΆΚΤΟΡΟΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΊΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΙΩΑΝΝΊΝΩΝ

Από την αυγή της ιστορίας, η θάλασσα έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην ζωή των κατοίκων της Ελλάδας. Όντας σε συνεχή επαφή μαζί της, δεν μπορούσαν παρά να στραφούν σε αυτήν, για να τραφούν, να ταξιδέψουν και να εμπορευτούν. Η μελέτη της σχέσης του ανθρώπου με την θάλασσα και των μαρτυριών που αυτή αφήνει πίσω της είναι το αντικείμενο της ενάλιας αρχαιολογίας. Πρόκειται για αυτόνομο κλάδο της σύγχρονης αρχαιολογίας, ο οποίος οδηγεί όχι απλώς σε εντυπωσιακά υποβρύχια ευρήματα, αλλά σε καλύτερη γνώ-ση του παρελθόντος μας. Το πρώτο καταδυτικό σκάφανδρο έφτασε στην Ελλάδα γύρω στο 1860, για να χρησιμοποιηθεί από τους ριψοκίνδυνους Δωδεκανήσιους σφουγγαράδες. Αυτός θα είναι και ο εξοπλισμός των πρώτων υποβρύχιων ερευνών στην Ελλάδα. Το 1884, ο νεαρός Χ. Τσούντας, θεμελιωτής της ελληνικής προϊστορικής αρχαιολογίας, με την βοήθεια σφουγγαράδων θα ερευνήσει τα στενά της Σαλαμίνας, αναζητώντας λείψανα της περίφημης αρχαίας ναυμαχίας. Παρότι η έρευνα αυτή στάθηκε άκαρπη, αποτελεί ουσιαστικά την πρώτη επιστημονική εξερεύνηση του βυθού στην Μεσόγειο. Επόμενος σταθμός στην ιστορία της ενάλιας αρχαιολογίας στην Ελλάδα θα είναι το «ναυάγιο των Αντικυθήρων», το οποίο ανακαλύφθηκε τυχαία από Σύμιους σφουγγαράδες το 1900. Το ναυάγιο του πλοίου, το οποίο κατά βάση μετέφερε μια συλλογή χάλκινων και μαρμάρινων αγαλμάτων από την Ελλάδα στην Ρώμη γύρω στο 80 π.Χ., προσέλ-

κυσε αμέσως την προσοχή της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, η οποία οργάνωσε μια επίπονη και επικίνδυνη έρευνα. Τα μοναδικά όμως ευρήματα, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ο χάλκινος Έφηβος των Αντικυθήρων, καθώς και ο περίφημος Υπολογιστής των Αντικυθήρων, αντάμειψαν τους κόπους των δυτών και φανέρωσαν στο ευρύ κοινό τον αρχαιολογικό πλούτο των ελληνικών θαλασσών. Στα χρόνια που ακολούθησαν, και παρά την ύπαρξη κάποιων εντυπωσιακών τυχαίων ευρημάτων (του Ποσειδώνα και του Αναβάτη του Αρτεμισίου, καθώς και του Εφήβου του Μαραθώνα), δεν πραγματοποιήθηκαν ενάλιες έρευνες στην Ελλάδα. Την ίδια εποχή, όμως, η πρόοδος της επιστήμης, κυρίως δε με την εφεύρεση της συσκευής αυτόνομης κατάδυσης το 1946, θα δώσει μια νέα ώθηση στην εξερεύνηση των θαλασσών. Την δεκαετία του 1950, θα αρχίσουν οι πρώτες υποβρύχιες αναγνωριστικές έρευνες, αρχικά από την Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή (Κρήτη, Χίος, Ηραίο Περαχώρας, Κεγχραιές) και, αργότερα, από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία στο λιμάνι της αρχαίας Φειάς στην Ηλεία, υπό την διεύθυνση του Ν. Γιαλούρη, του πρώτου Έλληνα καταδυόμενου αρχαιολόγου. Την δεκαετία του 1960, θα πραγματοποιήσει πληθώρα αναγνωριστικών ερευνών στο Αιγαίο ο πρωτοπόρος Αμερικανός ερευνητής Π. Θροκμόρτον. Ωστόσο, οι φιλότιμες αυτές προσπάθειες θα αποβούν άκαρπες, αφού θα συναντήσουν την αδιαφορία και την καχυποψία τόσο της επίσημης πολιτείας όσο και των ακαδημαϊκών.

Άρθρο

Αμφορέας τύπου Μένδης από το ναυάγιο στην Κυρά Παναγιά της Αλοννήσου (Επί Νήα Θοήν και Θίνα Θαλάσσης, Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, 1999)

Το καταδυτικό σκάφανδρο εχρησιμοποιείτο πριν από την εφεύρεση της συσκευής αυτόνομης κατάδυσης

Η ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού θα φέρει τις ελληνικές αρχές αντιμέτωπες με το πρόβλημα της προστασίας της υποβρύχιας πολιτισμικής κληρονομιάς. Το 1970, η συστηματική σύληση του κεραμικού φορτίου ενός βυζαντινού ναυαγίου του 12ου αιώνα στο Πελαγονήσι, στις Σποράδες, θα οδηγήσει τον γενικό επιθεωρητή αρχαιοτήτων Σ. Μαρινάτο να επιτρέψει στον Χ. Κριτζά και στον Π. Θροκμόρτον να προχωρήσουν στην ανασκαφή του ναυαγίου. Η σύντομη αλλά υποδειγματική αυτή έρευνα ήταν για τους συμμετέχοντες ένα «σχολείο», όπου για πρώτη φορά θα έρθουν σε επαφή με νέες επιστημονικές μεθόδους και τεχνικές της υποβρύχιας ανασκαφής. Έναν χρόνο αργότερα, θα βρεθεί στην Ελλάδα ο Χάρολντ Έτζερτον, ένας ακόμη πρωτοπόρος της υποβρύχιας έρευνας, ο οποίος, με την βοήθεια νέων ηχοβολιστικών μηχανημάτων (sonar) θα αναζητήσει τα απομεινάρια της ναυμαχίας της Ναυπάκτου και της χαμένης αρχαίας πόλης της Ελίκης. Ταυτόχρονα, η Αρχαιολογική Υπηρεσία θα ερευνήσει ξανά την Φειά και το νεολιθικό σπήλαιο της Αλεπότρυπας Δυρού. Κατά τις παραπάνω έρευνες, θα ωριμάσει η ιδέα δημιουργίας ενός ιδιωτικού φορέα, ο οποίος, απαγκιστρωμένος από την κρατική γραφειοκρατία, θα ασχολείται αποκλειστικά με την ενάλια αρχαιολογική κληρονομιά της χώρας. Έτσι, το 1973, ο Χ. Κριτζάς, ο Π. Θροκμόρτον, ο Γ. Παπαθανασόπουλος και ο Ν. Τσούχλος θα ιδρύσουν το Ινστιτούτο

Ο Έφηβος των Αντικυθήρων. Το αριστουργηματικό αυτό χάλκινο άγαλμα (π. 300 π.Χ.) είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα τέχνης που ήλθαν στο φως κατά την έρευνα του ναυαγίου των Αντικυθήρων, το 1900

Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (Ι.ΕΝ.Α.Ε.). Στηριζόμενο στην ιδιωτική πρωτοβουλία και στην υποστήριξη Ελλήνων και ξένων εθελοντών, το Ι.ΕΝ.Α.Ε. θα αποτελέσει σημαντικότατο κεφάλαιο για την ελληνική ενάλια αρχαιολογία. Εξίσου αισθητή θα γίνει την ίδια εποχή και η απουσία μιας ανάλογης κρατικής υπηρεσίας. Έτσι, το 1976, θα ιδρυθεί η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων (Ε.Ε.Α.). Ο διάσημος ΖακΥβ Κουστώ θα είναι από τους πρώτους που θα συνεργαστούν μαζί της, εξερευνώντας διάφορα ναυ-άγια, μεταξύ των οποίων τα ναυάγια του Βρετανικού στην Κέα και της γαλλικής ναυαρχίδας La Thérèse στο Ηράκλειο. Η δεκαετία του 1980 θα είναι, σε γενικές γραμμές, μια δύσκολη περίοδος. Από την μια πλευρά, η Ε.Ε.Α., με περιορισμένα μέσα και προσωπικό, καθώς και με τεράστια ζώνη ευθύνης, θα πραγματοποιήσει καταγραφές ναυαγίων, ελάχιστες σωστικές έρευνες σε καταβυθισμένους οικισμούς (Παυλοπέτρι Λακωνίας και Αστακός Αιτωλο-ακαρνανίας) και θα περιοριστεί ου-σιαστικά στον ρόλο του επιβλέποντος τα θαλάσσια τεχνικά έργα. Από το 1978, θα απαγορευτεί η αυτόνομη κατάδυση σε όλη την επικράτεια, πέραν των περιοχών που έχουν καθοριστεί από την Ε.Ε.Α. ως τόποι μη αρχαιολογικής σημασίας -ρύθμιση που θα προκαλέσει έκτοτε συνεχείς προστριβές μεταξύ των καταδυτικών κέντρων και της πολιτείας. Το Ι.ΕΝ.Α.Ε., από την άλλη πλευρά, θα πραγματοποιήσει αρκετές αναγνωριστικές έρευνες,

Άρθρο

Φωτογραφία από την υποβρύχια έρευνα του Πρωτοελλαδικού ναυαγίου στην νήσο Δοκό

Από την υποβρύχια έρευνα του Κλασικού ναυαγίου στην Κυρά Παναγιά της Αλοννήσου

αλλά οι προσπάθειες διεξαγωγής μιας κανονικής ανασκαφής θα πέσουν στο κενό.

θώς και το αρχαίο λιμάνι της Σάμου θα ερευνηθούν από την Εφορεία με ανανεωμένο προσωπικό και νέο εξοπλισμό.

Μια νέα αρχή θα γίνει το 1989, όταν το Ι.ΕΝ.Α.Ε. θα ξεκινήσει, σε συνεργασία με την Ε.Ε.Α., την ανασκαφή του φορτίου του ναυαγίου της νήσου Δοκού, στον Αργολικό Κόλπο, του αρχαιότερου γνωστού ναυαγίου στον κόσμο (2400 π.Χ.). Η αποκάλυψη του κεραμικού φορτίου του ναυαγίου όχι μόνο θα προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τον πολιτισμό της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο, αλλά θα αποτελέσει και καρπό υποδειγματικής έρευνας, όπου θα εφαρμοστούν οι πλέον σύγχρονες τεχνικές και μέθοδοι. Θα ακολουθήσουν οι ανασκαφές στο κυπρομυκηναϊκό ναυάγιο των Ιρίων Αργολίδας (1200 π.Χ.) και στο πρώιμο ελληνιστικό ναυάγιο στην Αντιδραγονέρα Κυθήρων. Ταυτόχρονα, το πρώτο ελληνικό επιστημονικό περιοδικό για την ενάλια αρχαιολογία, με τίτλο Ενάλια, θα αρχίσει να εκδίδεται από το Ι.ΕΝ.Α.Ε. Το 1998, θα εγκαινιαστεί η έκθεση του φορτίου του ναυαγίου των Ιρίων στο Μουσείο Σπετσών, η πρώτη έκθεση αρχαίου ναυαγίου στην Ελλάδα. Τέλος, την ίδια εποχή, θα αρχίσει και η πρώτη ελληνική υποβρύχια έρευνα στο εξωτερικό, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, από το Ελληνικό Κέντρο Αλεξανδρινών Μελετών.

Η ενάλια αρχαιολογία σήμερα

Παράλληλα, θα αρχίσει να δραστηριοποιείται και η Ε.Ε.Α.: τα σημαντικά κλασικά ναυάγια της Αλοννήσου (Περιστέρα και Κυρά Παναγιά), το εμπορικό πλοίο του 16ου αιώνα στην Ζάκυνθο, οι οικισμοί της Μεθώνης και της Τορώνης, κα-

Στην αυγή της νέας χιλιετίας, η ενάλια αρχαιολογία στην Ελλάδα παρουσιάζει μια εικόνα σύνθετη και εν μέρει προβληματική. Η ελλιπής κρατική υποστήριξη προς την Ε.Ε.Α. την έχει καταστήσει αδύναμη όχι μόνο να προχωρήσει σε οποιαδήποτε έρευνα ευρείας κλίμακας, αλλά και να προστατεύσει επιτυχώς τις θάλασσες από την συνεχιζόμενη αρχαιοκαπηλία. Η πρόσφατη άρση της απαγόρευσης των καταδύσεων χάριν της ανάπτυξης του καταδυτικού τουρισμού είναι ακόμη άγνωστο κατά πόσον θα βελτιώσει την κατάσταση. Από την άλλη πλευρά, το Ι.ΕΝ.Α.Ε., παρότι έχει αποδείξει εμπράκτως την αξία του και την προσφορά του στην επιστήμη, αντιμετωπίζεται ακόμη με καχυποψία από το κράτος. Τα ελληνικά πανεπιστήμια, τέλος, δείχνουν να αγνοούν την ενάλια αρχαιολογία (με εξαίρεση τα πανεπιστήμια των Ιωαννίνων και του Βόλου), οδηγώντας σε ιδρύματα του εξωτερικού όσους σπουδαστές ενδιαφέρονται για αυτήν. Υπάρχει, επομένως, μέλλον για την ενάλια αρχαιολογία στην Ελλάδα; Οι έρευνες που περιγράφηκαν παραπάνω όχι μόνον απέδειξαν κατά τον σαφέστερο τρόπο τις δυνατότητες αυτού του κλάδου της αρχαιολογίας, αλλά και εκπαίδευσαν άρτια στις τεχνικές και τις μεθόδους της ενάλιας

Άρθρο

έρευνας ένα σύνολο νέων επιστημόνων, οι οποίοι, από κοινού με την πιο έμπειρη, παλαιότερη γε-νιά, μπορούν να φέρουν εις πέρας κάθε ανάλογη επιστημονική εργασία. Επιπλέον, πολλοί από αυτούς έχουν ολοκληρώσει μεταπτυχιακά προγράμματα εξειδίκευσης στο εξωτερικό, λαμβάνο-ντας συχνά υποτροφίες από ελληνικούς οργανισμούς, όπως το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, που πρώτο άρχισε να υποστηρίζει τις σπουδές ενάλιας αρχαιολογίας, καθώς και το Κρατικό Ίδρυμα Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.), που τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει θεσμοθετήσει ανάλογες υποτροφίες. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να υπογραμμιστεί η έμπρακτη υποστήριξη που έχει προσφέρει το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης στην ανάπτυξη της ενάλιας αρχαιολογίας στην Ελλάδα, τόσο με την προαναφερθείσα παροχή υποτροφιών όσο και με την γενναία επιχορήγηση που προσέφερε στο Ι.ΕΝ.Α.Ε. το 2005, εξασφαλίζοντας την επιτυχή διεξαγωγή των ερευνών του κατά το συγκεκριμένο έτος. Επίσης, οι νέες τεχνολογίες εφαρμόζονται πλέον και στην Ελλάδα. Στις πρόσφατες συνεργασίες της Ε.Ε.Α. με το Καναδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών και το Εθνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (Ε.Κ.Θ.Ε.), με την βοήθεια ηχοβολιστικών μηχανημάτων και τηλεκατευθυνόμενων υποβρύχιων οχημάτων (ROV) υψηλής τεχνολογίας, άρχισε η εξερεύνηση ναυαγίων σε μεγάλα βάθη, όπου η κατάδυση είναι αδύνατη. Παράλληλα, διεξάγονται ανάλογες έρευνες από το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών στην Ναύπακτο, την Πύλο και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Η ενάλια αρχαιολογία στην Ελλάδα είναι πραγματικά ένας από τους πιο ελπιδοφόρους τομείς της αρχαιολογικής έρευνας. Μια θάλασσα που παραμένει ουσιαστικά «αθέριστη» μπορεί ακόμη να προσφέρει πολλά στην γνώση της ιστορίας του ανθρώπου.

Βιβλιοπαρουσίαση

Η επαναφορά της προηγούμενης κατάστασης ως τρόπος αποκατάστασης της ζημίας ΓΡΆΦΕΙ Η ΙΩΆΝΝΑ ΚΟΝΔΎΛΗ, ΛΈΚΤΩΡ ΑΣΤΙΚΟΎ ΔΙΚΑΊΟΥ ΣΤΗΝ ΝΟΜΙΚΉ ΣΧΟΛΉ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΑΘΗΝΏΝ

Ελένη Ζερβογιάννη, Η επαναφορά της προηγούμενης κατάστασης ως τρόπος αποκατάστασης της ζημίας – Μια συμβολή στην ερμηνεία της ΑΚ 297 εδ. 2, Αθήνα/Κομοτηνή: εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, 2006, σελ. xxvi + 388. Πρόκειται για την διδακτορική διατριβή της Ελένης Ζερβογιάννη, Δ.Ν. Δικηγόρου, με θέμα την επαναφορά της προηγούμενης κατάστασης ως τρόπου αυτούσιας αποκατάστασης της ζημίας. Σκοπός της διατριβής είναι η ανάδειξη τρόπων αποκατάστασης της ζημίας εναλλακτικών προς την χρηματική αποζημίωση, η αξιολόγησή τους και, συνεπώς, η συμβολή στην ερμηνεία του άρθρου ΑΚ 297 εδ. 2 του Αστικού Κώδικα, σύμφωνα με το οποίο, παρότι η αποζημίωση είναι καταρχήν χρηματική, το δικαστήριο μπορεί, εκτιμώντας τις ειδικές περιστάσεις, να διατάξει την αποκατάσταση της προηγούμενης κατάστασης, εφόσον η αποζημίωση αυτού του είδους δεν προσκρούει στο συμφέρον του δανειστή. Η διατριβή περιλαμβάνει ένα γενικό και ένα ειδικό μέρος. Στο γενικό μέρος, εκτίθεται ο προβληματισμός σχετικά με τον τρόπο αποκατάστασης της ζημίας, διαπιστώνεται η διαφορετική αντιμετώπιση του ζητήματος σε αλλοδαπές έννομες τάξεις και αναλύεται το σχετικό ρυθμιστικό πλαίσιο στην Ελλάδα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύγκριση μεταξύ της χρηματικής και της αυτούσιας (in natura) αποκατάστασης της ζημίας με αναγωγή σε θεωρητικούς-ιδεολογικούς παράγοντες και σε διαφοροποιήσεις που οφείλονται σε πρακτικούς λόγους. Στους θεωρητικούς-ιδεολογικούς παράγοντες διαφοροποίησης εμπίπτουν η αναγνώριση ή μη αναγνώριση της «αυταξίας» της διατήρησης του status quo ante, ο βαθμός σεβασμού της υποκειμενικής αξίας του ζημιωθέντος σε δεδομένη κατάσταση, καθώς και ο προσδιορισμός του ανεκτού μέτρου επέμβασης στην σφαίρα του ζημιώσαντος-υποχρέου της αποζημίωσης. Από την άλλη πλευρά, οι πρακτικές διαφορές της χρηματικής από την αυτούσια αποζημίωση ανάγονται ιδίως στην ενδεχόμενη ασυμμετρία του κόστους αποκατάστασης της ζημίας για τα μέρη. Η ανάλυση του ελληνικού Δικαίου συμβάλλει στην αντιμετώπιση πρακτικών ζητημάτων που δεν είχαν τύχει διεξοδικής επεξεργασίας μέχρι σήμερα. Σημαντική είναι η επισήμανση πως, παρότι από τον νόμο τίθε-νται δύο προϋποθέσεις για την απόκλιση από τον κανόνα της χρηματικής αποζημίωσης, και πιο συγκεκριμένα η συνδρομή ειδικών περιστάσεων και η μη πρόσκρουση της αυτούσιας αποζημίωσης στο συμφέρον του δανειστή-ζημιωθέντος, η εξέτασή τους δεν μπορεί παρά να είναι ενιαία. Κατ’ ουσίαν, είναι απαραίτητη η συνολική στάθμιση των συμφερόντων των μερών, με αναγνώριση πάντως της προτεραιότητας του συμφέροντος του δανειστή. Στο πλαίσιο αυτό, ενδιαφέρουσα είναι η πρόταση για την εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας, η οποία πλέον έχει αναγνωριστεί και συνταγματικά. Στο ειδικό μέρος της διατριβής, εξετάζονται επιμέρους εκφάνσεις της αυτούσιας αποκατάστασης της ζημίας, οι οποίες και διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:

Βιβλιοπαρουσίαση

α. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τις περιπτώσεις στις οποίες δεν είναι δυνατή η επαναφορά της ίδιας κατάστασης που υπήρχε πριν από την επέλευση του ζημιογόνου γεγονότος, χωρίς ωστόσο να αποκλείεται η αποκατάσταση μιας κατάστασης κατά το δυνατόν όμοιας με την αρχική (παραδείγματος χάριν, επισκευή ή αντικατάσταση πράγματος). Η συγγραφέας ονομάζει αυτή την μορφή αποκατάστασης της ζημίας «αναπληρωτική», επισημαίνοντας ότι εντάσσεται στην ευρύτερη έννοια της αυτούσιας αποζημίωσης, καθόσον, σε αντίθεση με την χρηματική αποζημίωση, ο ζημιωθείς στερείται της ελευθερίας διάθεσης της αποζημίωσης. Μετά μια σειρά συλλογισμών, επισημαίνεται ότι η αυτούσια αποκατάσταση της ζημίας, λόγω της ανωτέρω ιδιότητάς της, μπορεί να συμβάλει στην αποκάλυψη της υποκειμενικής αξίας που αποδίδει ο ζημιωθείς στο πράγμα που υπέστη την βλάβη. β. Η δεύτερη κατηγορία περιπτώσεων που αναλύεται στο βιβλίο περιλαμβάνει τις περιπτώσεις «γνήσιας» αυτούσιας αποκατάστασης της ζημίας. Πρόκειται για περιπτώσεις στις οποίες επαναφέρεται, έστω εκ των υστέρων, η ίδια κατάσταση που θα υπήρχε εάν δεν είχε μεσολαβήσει το ζημιογόνο γεγονός. Αυτή η μορφή αυτούσιας αποκατάστασης της ζημίας είναι ποιοτικά διαφορετική από την χρηματική αποζημίωση και εξασφαλίζει την πληρέστερη ικανοποίηση του ζημιωθέντος, ιδίως δε σε περιπτώσεις όπου ο ακριβής υπολογισμός της χρηματικής αποζημίωσης προσκρούει σε δυσχέρειες. Στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά στην απαλλαγή από συμβατική υποχρέωση ως τρόπο αποκατάστασης της ζημίας που προκλήθηκε από αντίθετη στην καλή πίστη συμπεριφορά κατά τις διαπραγματεύσεις. γ. Η τρίτη και τελευταία κατηγορία περιπτώσεων αυτούσιας αποκατάστασης της ζημίας αφορά τις διαρκείς ζημίες, δηλαδή περιπτώσεις στις οποίες το ζημιογόνο γεγονός οδηγεί στην δημιουργία παράνομης κατάστασης. Εν προκειμένω, η αυτούσια αποκατάσταση της ζημίας μπορεί να συνίσταται στην άρση της πηγής της ζημίας, εφόσον όμως έτσι αποκαθίσταται και μέρος τουλάχιστον της ζημίας, επελθούσας ή μέλλουσας (παραδείγματος χάριν, ανάκληση της προσβολής της τιμής, κατάρτιση αναγκαστικής σύμβασης). Κατ’ ουσίαν, πρόκειται για ειδικότερη έκφανση της γνήσιας αυτούσιας αποκατάστασης της ζημίας, η πρακτική σημασία της οποίας είναι περιορισμένη, καθώς συρρέει πάντα με την αξίωση άρσης της προσβολής, η οποία, σε

αντίθεση με την αξίωση αποζημίωσης, γεννάται ανεξάρτητα από την απόδειξη της ζημίας και του πταίσματος του ζημιώσαντος. Στο τέλος της διατριβής, παρατίθενται πρωτότυπες σκέψεις σχετικά με την δυνατότητα εφαρμογής των αποτελεσμάτων της ανάλυσης και σε άλλες περιπτώσεις, εκτός του δικαίου της αποζημίωσης, δεδομένου ότι, όπως αναφέρει η συγγραφέας, η διάταξη του άρθρου ΑΚ 297 εδ. 2 αποτελεί μια εξειδίκευση της αρχής της καλής πίστης, η οποία διατρέχει όλο το Αστικό Δίκαιο. Προβαίνοντας σε μια συνολική εκτίμηση της διδακτορικής διατριβής της Ελένης Ζερβογιάννη, σημειώνουμε ότι πρόκειται για ένα πολύ αξιόλογο έργο, που διακρίνεται για την άρτια και συνεπή θεμελίωση των απόψεων της συγγραφέως. Η ανάλυση γίνεται με κεντρικό άξονα την τελολογία των κανόνων και κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να αναδεικνύονται οι πτυχές του ζητήματος που έχουν πρακτική σημασία. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η προσέγγιση επιμέρους ζητημάτων, κυρίως στο γενικό μέρος της διατριβής, από την οπτική γωνία της οικονομικής ανάλυσης του δικαίου. Τέλος, αξιοσημείωτη είναι η εξαιρετικά πλούσια και ενημερωμένη ελληνική και αλλοδαπή βιβλιογραφία της διατριβής.

Βιβλιοπαρουσίαση

Μορφές επιχειρήσεων στην Ευρώπη ΓΡΆΦΕΙ Ο ΜΆΝΟΣ ΚΡΑΝΊΔΗΣ, ΠΟΛ. ΜΗΧΑΝΙΚΌΣ Ε.Μ.Π., MSC ΔΗΜΌΣΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΉΣ ΚΑΙ ΔΙΟΊΚΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΚΆΡΝΕΓΚΙ-ΜΈΛΟΝ

Frank Dornseifer (επιμ.), Corporate Business Forms in Europe: A Compendium of Public and Private Limited Companies in Europe, Μόναχο: Sellier European Law Publishers, 2005. ISBN: 13 978-3-935808-31-6. Ο επιμελητής του βιβλίου αυτού έχει επιτύχει μια εμπεριστατωμένη και ολοκληρωμένη παρουσίαση των κύριων εταιρικών μορφών σε 15 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Για κάθε κράτος-μέλος, το βιβλίο προσφέρει μιαν αναλυτική εικόνα και επαρκείς λεπτομέρειες ως προς τα χαρακτηριστικά των κύριων εταιρικών μορφών (Α.Ε., Ε.Π.Ε.). Ειδικότερα, αναλύονται τα ακόλουθα θέματα: ο τρόπος, το χρονικό διάστημα και το κόστος της δημιουργίας και της διαδικασίας εγγραφής, η προβλεπόμενη δομή του καταστατικού, η μετοχική σύνθεση, τα είδη μετοχών, τα διοικητικά όργανα, οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματα αυτών, η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου, το φορολογικό και λογιστικό πλαίσιο λειτουργίας, ο δανεισμός και η διαδικασία πτώχευσης. Με ιδιαίτερα εύστοχο τρόπο παρουσιάζονται δύο συγκεκριμένα θέματα: πρώτον, η ανάλυση της Ευρωπαϊκής Εταιρείας, μιας σχετικά νέας μορφής επιχείρησης, η οποία αναμένεται να αποτελέσει επιλογή πολλών εταιρειών με επαρκή δραστηριότητα στις οικονομίες περισσότερων του ενός κρατών-μελών της Ε.Ε.· δεύτερον, η σύγκριση των κύριων χαρακτηριστικών των εταιρικών μορφών κάθε χώρας στο παράρτημα του βιβλίου, με την χρήση καταλλήλως διαμορφωμένου πίνακα ο οποίος επιτρέπει στον αναγνώστη να αποκτήσει μια συνοπτική εικόνα για το βασικό αυτό ζήτημα που πραγματεύεται η υπό εξέταση έκδοση. Η επιλογή συγγραφέων για τα κεφάλαια που αντιστοιχούν προς κάθε κράτος-μέλος είναι ιδιαίτερα επιτυχής, λαμβανομένων υπόψη της ποιότητας και της επάρκειας των κειμένων. Όσον αφορά την ελληνική περίπτωση, συγγραφέας είναι η Βασιλική Βαβίτσα-Hohenau, νομική σύμβουλος και υπότροφος του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Το κεφάλαιο που αναφέρεται στην Ελλάδα αποτυπώνει με εμβρίθεια και πληρότητα τα κύρια χαρακτηριστικά των περιπτώσεων Ανωνύμων Εταιρειών (Α.Ε.) και Εταιρειών Περιορισμένης Ευθύνης (Ε.Π.Ε.). Ειδικά ο αναγνώστης ο οποίος αναζητεί μια σχετικά σύντομη και ξεκάθαρη ενημέρωση για το πλαίσιο δημιουργίας και λειτουργίας εταιρειών με τις δύο προαναφερθείσες μορφές, λαμβάνει μια πλήρη εικόνα, καθώς και τις απαραίτητες πληροφορίες, ώστε να προχωρήσει στην υλοποίηση των πιθανών στόχων του. Η παρουσίαση των θεμάτων γίνεται από την νομική πλευρά, αλλά με καίριο τρόπο αναδεικνύει επίσης χρηματοοικονομικά και φορολογικά ζητήματα. Σε κάθε περίπτωση, ο αναγνώστης, μετά την μελέτη του κεφαλαίου αυτού, θα είναι σε θέση να υποβάλει τα κατάλληλα ερωτήματα στους ειδικούς συμβούλους και να παρακολουθήσει επιτυχώς, είτε ως μέτοχος είτε ως μέλος της διοίκησης, την διαδικασία δημιουργίας και λειτουργίας του οχήματος υλοποίησης της επένδυσής του, δηλαδή της νέας εταιρείας

Βιβλιοπαρουσίαση

Πολύτιμο εργαλείο για τους λάτρεις της ελληνοϊσπανικής φιλολογίας Μορφές ΓΡΆΦΕΙ Ο Λ.Μ.

Αλέξανδρος Μαγκρίδης, Πέδρο Ολάγια, Το νέο ελληνο-ισπανικό λεξικό, Αθήνα: εκδ. ΤΕΧΤΟ, 2006, σελ. 916 (με δίγλωσσο Πρόλογο και Πίνακες Συντομογραφιών, Συμβόλων και Γραμματικής). ISBN: 960-89235-0-6. Την 1η Δεκεμβρίου 2006, σε εκδήλωση που διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Θερβάντες και τον εκδοτικό οίκο TEXTO, παρουσιάστηκε στο βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ της Αθήνας το Νέο ελληνο-ισπανικό λεξικό, το οποίο αποτέλεσε καρπό της μακρόχρονης συνεργασίας του Έλληνα λεξικογράφου Αλέξανδρου Μαγκρίδη και του Ισπανού ελληνιστή, φιλόλογου και συγγραφέα Πέδρο Ολάγια, υποτρόφου του Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Το νέο αυτό λεξικό, το πιο ολοκληρωμένο στο είδος του, έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό στον χώρο των λεξικών της ισπανικής γλώσσας, προσφέροντας στους χρήστες περισσότερα από 42.000 λήμματα, 60.000 έννοιες, 7.000 εκφράσεις, ιδιωματισμούς, αρχαϊσμούς και παροιμίες, πλούσια νομική, ιατρική, οικονομική και τεχνική ορολογία, τοπωνύμια, κύρια ονόματα και αντιπροσωπευτικά είδη ζώων και φυτών συνοδευόμενα από την επιστημονική τους ονομασία. Ξεπερνώντας τον χαρακτήρα της απλής λεκτικής καταγραφής, το έργο προχωρά από το λεκτικό προς το συντακτικό, προτείνοντας, πέραν των μεμονωμένων εννοιών, χιλιάδες λύσεις δομής για την σωστή μετάφραση. Με αυτή την επίπονη προσπάθεια, το Νέο ελληνο-ισπανικό λεξικό φιλοδοξεί να προσφέρει ένα πολύτιμο εργαλείο για την διδασκαλία και την εκμάθηση της γλώσσας, την ερμηνεία κειμένων και τις μεταφράσεις υψηλών απαιτήσεων: ένα εργαλείο, εντέλει, για την σωστή διατύπωση της σκέψης. Για την εκπόνηση του έργου, οι συγγραφείς αξιοποίησαν μια υποτροφία του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη, καθώς και την συνεργασία των φιλολόγων Αράνθαθου Πριέγο, Ρόσα Πέρεθ, Ροσάριο Καρίγιο, Άνα Αθκόιτια, Γιοσέπ Μαρία Κιντάνα, Κώστα Βραχνού και Αλίθια Βιγιάρ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τελευταία είναι επίσης υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση.

Βιβλιογραφικό Δελτίο

Κατερίνα Κοτζιά, Ηλίας Κωνσταντόπουλος, Λόης Παπαδόπουλος, Κορίνα Φιλοξενίδου (επιμ.), Το Αιγαίο: μια διάσπαρτη πόλη / The Dispersed Urbanity of the Aegean Archipelago, Aθήνα: Υπουργείο Πολιτισμού, 2006, σελ. 590, έγχρωμες φωτογραφίες, παράρτημα. ISBN: 960-6654-25-7. Το Αρχιπέλαγος του Αιγαίου ως πόλη ήταν η πρόταση της ελληνικής συμμετοχής στην 10η Μπιεννάλε Αρχιτεκτονικής στην Βενετία. Η «υδάτινη πόλη» του Αιγαίου θεωρήθηκε ως μια μεταπόλη, «μια επίκαιρη εναλλακτική μορφή αστικότητας». Το θέμα αναπτύσσεται εκτενώς στον κατάλογο που επιμελήθηκαν με γνώση και έντονη σχεδιαστική άποψη οι τέσσερεις επιμελητές της συμμετοχής της χώρας μας, δύο από τους οποίους, οι αρχιτέκτονες και σχεδιάστριες εκθέσεων Κατερίνα Κοτζιά και Κορίνα Φιλοξενίδου, έχουν διατελέσει υπότροφοι του Ιδρύματος Ωνάση. Συμμετέχουν με κείμενά τους σημαντικοί Έλληνες και ξένοι αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες, καθώς και θεωρητικοί και κριτικοί της αρχιτεκτονικής, ανθρωπολόγοι, ιστορικοί και φιλόσοφοι. Περιλαμβάνονται επίσης ένας χάρτης-οδηγός της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στο Αιγαίο, ένα φωτογραφικό δοκίμιο για το πρόσωπο των νησιών και των ανθρώπων τους, και, τέλος, αποσπάσματα-εντυπώσεις του Αιγαίου στην τέχνη και την λογοτεχνία. Γ.Θ.Κ

Μάρκος Κ. Σκληβανιώτης, Ποιότητα πόσιμου νερού, Πάτρα: Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης-Αποχέτευσης Πάτρας, 2004, σελ. 300. ISBN: 96088086-0-Χ Ένα από τα σημαντικότερα αγαθά για τον άνθρωπο και την φύση, το πόσιμο νερό, δεν είναι μόνον απαραίτητο στοιχείο επιβίωσης, αλλά και παράγοντας που επηρεάζει την υγεία. Στο ενδιαφέρον βιβλίο του, ο υπότροφος Μάρκος Σκληβανιώτης, χημικός μηχανικός, διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Ληντς και υπεύθυνος επεξεργασίας και ποιότητας νερού στην Πάτρα, απαντά υπεύθυνα και κατανοητά σε όλα τα ερωτήματα που μπορεί να έχει κανείς για το φλέγον αυτό θέμα. Ο συγγραφέας ξεκινά με εκτενή έκθεση του τρέχοντος νομικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ελλάδας και των Ηνωμένων Πολιτειών. Προχωρά σε μια λεπτομερή ανάλυση όλων των παραγόντων που επηρεάζουν την ποιότητα του νερού, εκθέτοντας τις διαπιστωμένες ή επαπειλούμενες επιπτώσεις τους στην υγεία και παραθέτοντας τις μέγιστες επιτρεπόμενες τιμές τις οποίες επιτρέπει η νομοθεσία. Το βιβλίο κλείνει με μια εξίσου εμπεριστατωμένη και ενδιαφέρουσα ανάλυση των διαφόρων μεθόδων απολύμανσης του νερού, των χρήσεων για τις οποίες προσφέρεται περισσότερο η κάθε μια, αλλά και των παρενεργειών που ενδεχομένως έχει για την υγεία. Πρόκειται για ένα βιβλίο χρήσιμο τόσο στον ειδικό όσο και σε κάθε αναγνώστη που ενδιαφέρεται να μάθει τι νερό πίνει και τι νερό θα έπρεπε να πίνει. Γ.Θ.Κ

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο AΩ - TPIMHNIAIO ENHMEPΩTIKO ΔEΛTIO ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Κωδ. εντύπου: 7244 Aισχίνου 4, Aθήνα 105 58, Tηλ.: 210-3314965, 210-3713000 • e-mail: scholars.association@onassis.gr Εκδότρια: Ιωάννα Κονδύλη Aρχισυντάκτρια: Λήδα Mπουζάλη Συντακτική Eπιτροπή: Ιωάννα Κονδύλη, Καλλιόπη Χρηστοφή, Γιάννης Χ. Ρούσσος, Γιώργος Θ. Καλόφωνος Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκε: Άννα Κελεσίδου, Μάνος Κρανίδης, Γιάννης Νάκας Yπεύθυνη κατά νόμο: Iωάννα Kονδύλη • Διόρθωση: Γιάννης Παπαδημητρίου Σχεδιασμός: Κώστας Κάτσουλας • Eκτύπωση: Μπάξας Α.Ε. Προσαρμογή για το internet: Graphics.gr

TO ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO TOY ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Πρόεδρος: Aντιπρόεδρος A’: Aντιπρόεδρος B’: Γενικός Γραμματέας: Eιδικός Γραμματέας: Tαμίας: Aναπληρωτής Tαμίας: Mέλη: