AO 33 (September 2006) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 33 Σεπτέμβριος 2006

Περιεχόμενα Σημείωμα Δραστηριότητες Υποτρόφων • • • • • •

Επιτυχίες...................................................................................................................................................................................................................2 Μουσική....................................................................................................................................................................................................................4 Εικαστικά..................................................................................................................................................................................................................5 Σκηνοθεσία...............................................................................................................................................................................................................8 Χορός.........................................................................................................................................................................................................................9 Εκδήλωση..............................................................................................................................................................................................................11

Ειδήσεις του Ιδρύματος • • • •

Δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση στην ΕΛΠΙΔΑ....................................................................................................................................................17 Δωρεά του Ιδρύματος προς το Λιχτενστάιν.....................................................................................................................................................19 Οι Πέρσες του Αισχύλου στην Ουάσιγκτον......................................................................................................................................................20 Στο πλευρό των νέων μουσικών.......................................................................................................................................................................20

Συνέντευξη •

Mπρους Pάσσεττ...................................................................................................................................................................................................24

Αφιέρωμα •

Η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνηςτης Νέας Υόρκης.....................................................................................25

Διάλεξη •

Η σιωπή ων σειρήνων. Αναγνώσεις του Ομήρου άλλοτε και τώρα...........................................................................................................29

Άρθρο •

Τα κοιτάσματα της Κασπίας και ο πόλεμος των αγωγών. Ευκαιρίες για την Ελλάδα............................................................................32

Βιβλιοπαρουσίαση •

«Το χρονικό μίας Αποκατάστασης» .................................................................................................................................................................39

Βιβλιογραφικό Δελτίο • •

Γρηγόριος Παπαγιαννάκης. Ακάθιστος Ύμνος: άγνωστες πτυχές ενός πολύ γνωστού κειμένου. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βάνιας, 2006. Σελ. 306, βιβλιογραφία, παράρτημα, περίληψη στα αγγλικά. ISBN 960-288-154-2.................................................................42 Iakovos Kampanelis, La cena (Ο Δείπνος), μετ. Antonio Aguilera Vita. Τενερίφη: Πανεπιστήμιο Λα Λαγούνα, 2005. Σελ. 107. ISBN 689-5969-3................................................................................................................................................................................................42

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο...........................................................................................................................................................43

Σημείωμα Πέρα από τον μύθο... «Αριστοτέλης Ωνάσης: Πέρα από τον μύθο του» είναι ο τίτλος της σημαντικής έκθεσης που διοργανώνει το Ίδρυμα Ωνάση σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη, 100 χρόνια μετά από τη γέννηση του Αριστοτέλη Ωνάση και με αφορμή τη συμπλήρωση 30 χρόνων προσφοράς του Ιδρύματος που δημιούργησε ο αείμνηστος ευεργέτης στη μνήμη τού γιου του Αλέξανδρου. Την έκθεση, που φιλοξενείται στο νέο κτήριο του Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς και θα διαρκέσει έως τις 12 Νοεμβρίου, εγκαινίασε την Τετάρτη, 4 Οκτωβρίου 2006, ο πρωθυπουργός κ. Κώστας Καραμανλής. Το πρώτο μέρος της έκθεσης πραγματεύεται τον «μύθο» του Αριστοτέλη Ωνάση, τον ανήσυχο Έλληνα της διασποράς που ταυτίστηκε με το πρότυπο του επιτυχημένου, γοητευτικού και κοσμοπολίτη επιχειρηματία. Μέσα από φωτογραφίες, έγγραφα, προσωπικά αντικείμενα, βιβλία, έπιπλα και έργα Tέχνης, ο επισκέπτης παρακολουθεί βήμα-βήμα την εξέλιξη του Ωνάση από τα πρώτα χρόνια στην Αργεντινή και τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, τις κοινωνικές του συναναστροφές, τις γυναίκες της ζωής του, τη θαλαμηγό «Χριστίνα», τον Σκορπιό, την οικογένεια και τα παιδιά του. Το δεύτερο μέρος της έκθεσης προβάλλει τις πολυσχιδείς δραστηριότητες που αναπτύσσει το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, τις οποίες τροφοδοτεί αδιάλειπτα η επιτυχημένη πορεία και η υψηλή κερδοφορία του Επιχειρηματικού Ιδρύματος. Με φωτογραφίες και ντοκουμέντα των δραστηριοτήτων του, μακέτες των κτηρίων του, προβολές και πλούσιο υλικό, αποτυπώνονται οι κινήσεις του Ιδρύματος στον χώρο της κοινωνικής προσφοράς τα προηγούμενα 30 χρόνια, αλλά και τα σχέδιά του για το μέλλον. Επιπλέον, στις 18 Οκτωβρίου 2006 πραγματοποιήθηκε η επίσημη τελετή απονομής των Διεθνών Βραβείων Ωνάση 2006, τα οποία και επέδωσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κάρολος Παπούλιας. Λήδα Μπουζάλη

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Περικλής Ιακωβάκης Πρωταθλητής Ευρώπης αναδείχθηκε ο Περικλής Ιακωβάκης, κατακτώντας το χρυσό μετάλλιο στα 400 μ. εμπόδια στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου του Γκέτεμποργκ τον Ιούλιο του 2006. Ο Έλληνας πρωταθλητής και υπότροφος τερμάτισε σε 48.46 μετά από μια εξαιρετική κούρσα, όπου δεν άφησε τους αντιπάλους να αμφισβητήσουν τη νίκη του. Από τον Μάιο του 2006 είναι κάτοχος του πανελληνίου ρεκόρ με 47.82, που πέτυχε στο Γκραν Πρι στίβου της Οζάκας στην Ιαπωνία. Ο Περικλής Ιακωβάκης γεννήθηκε το 1979 στα Λεχαινά Ηλείας. Διακρίθηκε στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Εφήβων, το 1998, στα Ευρωπαϊκά Πρωταθλήματα Νέων το 1999 και 2001, όπου σημείωσε πανελλήνιο και ευρωπαϊκό ρεκόρ, και πήρε χάλκινο μετάλλιο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου στο Παρίσι, το 2003.

Γιάννης Δρυμωνάκος Το ασημένιο μετάλλιο στα 200 μ. πεταλούδα του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Yγρού Στίβου, που διεξήχθη τον Αύγουστο του 2006 στη Βουδαπέστη, κατέκτησε ο Γιάννης Δρυμωνάκος. Ο Έλληνας κολυμβητής τερμάτισε σε 1.57.02, πίσω από τον Πολωνό Πάβελ Κορζενιόφσκι, ο οποίος κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο με 1.55.04 και νέο ρεκόρ αγώνων. «Είμαι ενθουσιασμένος», δήλωσε ο Έλληνας πρωταθλητής και υπότροφος. «Κουράστηκα πολύ φέτος, αλλά κατάφερα να τερματίσω μέσα στα μετάλλια. Και όχι μόνο αυτό, αλλά έχω τον καλύτερο χρόνο. Η τύχη άρχισε, επιτέλους, να μου χαμογελάει». Ο Γιάννης Δρυμωνάκος, που γεννήθηκε το 1984 στην Αθήνα, είναι ο καλύτερος Έλληνας κολυμβητής στο στυλ της πεταλούδας. Πρωτοεμφανίστηκε το 1999 στις διεθνείς πισίνες. Το καλοκαίρι του 2001 κέρδισε χρυσό μετάλλιο στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Νέων στη Μάλτα και το 2000, σε ηλικία μόλις 16 ετών, πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το 2002 στο Λιντς της Αυστρίας έγινε ο πρώτος Έλληνας κολυμβητής που πήρε δύο χρυσά μετάλλια σε δύο διαφορετικές διοργανώσεις Ευρωπαϊκών Πρωταθλημάτων. Είναι πρωταθλητής Ελλάδας στα 200 μ. και κάτοχος του πανελληνίου ρεκόρ.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Γιώργος Παπαβασιλείου Επίκουρος Καθηγητής Προσθετικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών εξελέγη πρόσφατα ο Γιώργος Παπαβασιλείου. Επιπλέον είναι συντονιστής του μεταπτυχιακού προγράμματος Προσθετικής του ίδιου Πανεπιστημίου. Αποφοίτησε πέμπτος από την Οδοντιατρική Σχολή Αθηνών και με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση μετεκπαιδεύτηκε στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, όπου απέκτησε την ειδικότητα της Οδοντικής Προσθετικής και μεταπτυχιακό τίτλο Master of Science. Από το 1992 έως το 1995 κατείχε τη θέση του Επίκουρου Καθηγητή στο ίδιο Πανεπιστήμιο, ενώ το 2000 εξελέγη Λέκτορας στο Οδοντιατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει παρουσιάσει πολλές εργασίες σε διεθνή και πανελλήνια συνέδρια, όπου έχει βραβευθεί, έχει δημοσιεύσει επιστημονικά άρθρα σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά και διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο στην Αθήνα.

Φανούρης Κόντος Η εργασία του βιολόγου Φανούρη Κόντου με τίτλο «Η συσχέτιση του πολυμορφισμού του γονιδίου του υποδοχέα της βιταμίνης D με την οστική μάζα σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες», που πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία των Κ. Δήμα, Ε. Τσιαντούλα, Ε. Φαβίου, Α. Θρασυβουλίδη, Ε. Σταθοπούλου, Γ. Σκαραντάβου και Α. Διονυσίου-Αστερίου, βραβεύτηκε στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ιατρικής Βιοχημείας στην Αθήνα. Η Γενετική της οστεοπόρωσης αφορά ένα από τα πλέον δραστήρια πεδία της βιολογίας των οστών και βασίζεται στην έρευνα των γονιδίων που σχετίζονται με τον μεταβολισμό των οστών. Επίσης, εργασία στην οποία συμμετείχε με θέμα την ευαισθησία κλινικών στελεχών του επιδερμικού σταφυλόκοκκου (Staphylococcus epidermitis) στο αντιβιοτικό τεϊκοπλανίνη, δημοσιεύτηκε στο Διεθνές Περιοδικό για Αντιμικροβιακούς Παράγοντες (International Journal of Antimicrobial Agents). Ο υπότροφος συμμετείχε, ακόμη, σε μια εργασία που ανακοινώθηκε στο 16ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Κλινικής Βιοχημείας και Εργαστηριακής Ιατρικής (Euromedlab 2005), που πραγματοποιήθηκε στη Γλασκώβη τον Μάιο του 2005 με θέμα τη συσχέτιση των επιπέδων του δείκτη νεοπλασίας CA19-9 και της γλυκόζης του ορού σε διαβητικούς και σε μη διαβητικούς ασθενείς, καθώς και σε μία ακόμη εργασία στο 15ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Κλινικής Μικροβιολογίας και Μολυσματικών Ασθενειών (ECCMID) της Κοπεγχάγης με θέμα την ταυτοποίηση των μυκοβακτηριδίων. Ο Φανούρης Κόντος είναι διδάκτωρ των Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάζεται στο Εργαστήριο Κλινικής Βιοχημείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου «Αττικόν».

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Κωνσταντίνος Καρύδης – Μαρία Ζήση Σε μια σημαντική συναυλία συμφωνικής μουσικής στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών συνέπραξαν δύο διακεκριμένοι μουσικοί υπότροφοι: ο μαέστρος Κωνσταντίνος Καρύδης και η πιανίστα Μαρία Ζήση. Στις 24 Ιουλίου 2006, στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, η Ορχήστρα Κόμισε Όπερ του Βερολίνου παρουσίασε το έργο του Μουσόργκσκι Νύχτα στο Φαλακρό Βουνό (1866-67), το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2 σε ντο ελάσσονα του Ραχμάνινωφ (1901) και τη Συμφωνία αρ. 6 σε σι ελάσσονα του Σοστακόβιτς (1939) σε μουσική διεύθυνση του Κωνσταντίνου Καρύδη. Σταθερά ανερχόμενος μαέστρος στην ευρωπαϊκή μουσική σκηνή, ο τριαντάχρονος υπότροφος είναι πρώτος αρχιμουσικός στην Όπερα της Στουτγάρδης. Συνεργάτις του σε ένα αμιγώς «ρωσικό» πρόγραμμα, η επίσης νέα και ταλαντούχα πιανίστα Μαρία Ζήση.

Μυρσίνη Μαργαρίτη Η σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη επελέγη ύστερα από διαγωνισμό ανάμεσα σε τριάντα υποψηφίους για τη θέση της σολίστ στην Όπερα της πόλης Χάλε αν ντερ Ζάαλε στη Γερμανία, όπου θα βρίσκεται έως και την καλλιτεχνική σαιζόν του 2008. H πόλη είναι η γενέτειρα του συνθέτη Χαίντελ, γεγονός το οποίο την καθιστά ένα από τα σημαντικά μουσικά κέντρα της Γερμανίας. Στην πόλη αυτή γίνεται και το γνωστό διεθνές Φεστιβάλ Χαίντελ, όπου πρόκειται επίσης να λάβει μέρος η νεαρή σοπράνο. Μία ακόμα σημαντική επιτυχία της Μυρσίνης Μαργαρίτη αποτελεί η εμφάνισή της την άνοιξη του 2006 στον ρόλο της Σερπέττα στην όπερα του Μότσαρτ Η ψευτο-περιβολάρισσα, στο πλαίσιο της «Εβδομάδας Μότσαρτ», καθώς και στην όπερα «Λαντεστεάτρ» του Σάλτσμπουργκ. Επίσης, εμφανίστηκε τον Μάιο του 2006 στο θέατρο «Ρεπουμπλίκ» στον ρόλο της Τσερλίνα στη γνωστή όπερα του Μότσαρτ Ντον Τζιοβάνι, σε μια συμπαραγωγή του Πανεπιστημίου Μοτσαρτέουμ Σάλτσμπουργκ και του Δήμου της πόλης, στο πλαίσιο του εορτασμού για το έτος Μότσαρτ. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί η συναυλία με έργα Θεοδωράκη, που πραγματοποιήθηκε από τη σοπράνο και τον πιανίστα Δημήτρη Κτιστάκη στην πόλη Ζααρμπρούκεν της Γερμανίας τον Ιανουάριο του 2006, σε μια εορταστική συναυλία για τα 80 χρόνια του συνθέτη.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Νίκος Μιχαλάκης Τη Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα σε μια σειρά συναυλιών με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση διηύθυνε ο υπότροφος Νίκος Μιχαλάκης. Η πρώτη συναυλία δόθηκε στο Λονδίνο στην αίθουσα Κάντογκαν στις 29 Μαρτίου 2006 με έργα Βάγκνερ και Μπραμς. Περιλάμβανε δύο έργα του Βάγκνερ, εμπνευσμένα από τις γυναικείες μορφές που κυριάρχησαν στη ζωή του, τις οποίες απέδωσε η σοπράνο Εύα Γιόχανσον. Το Ειδύλλιο του Ζίγκφριντ, λυρικό, ήρεμο και εσωστρεφές, γράφτηκε ως δώρο γενεθλίων για τη γυναίκα του συνθέτη. Τα λίντερ Βέζενντονκ (Wesendonck Leder) βασίστηκαν σε πέντε ποιήματα της Ματθίλδης Βέζενντονκ, συζύγου του πάτρονά του. Eπίσης, ακούστηκε η δεύτερη συμφωνία του Μπραμς, ένα μεγαλειώδες έργο, με εκφραστική βαθύτητα, κομψότητα και ζωντάνια.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Ίρις Κρητικού Δύο σημαντικές εκθέσεις, που κυριάρχησαν στην καλλιτεχνική ατζέντα της Αθήνας το 2006, επιμελήθηκε η ιστορικός Τέχνης Ίρις Κρητικού. Η πρώτη ήταν η Παρέλαση των Αγελάδων – Cow Parade, που γέμισε με χαρούμενα φιλοτεχνημένες αγελάδες από φάιμπεργκλας τους δημόσιους χώρους της πρωτεύουσας. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη υπαίθρια έκθεση Tέχνης στον κόσμο. Έχει διοργανωθεί σε τριάντα πόλεις από το 1998 έως σήμερα και τα έσοδά της έχουν διατεθεί για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Στην Αθήνα ξεκίνησε στις αρχές Μαΐου με περισσότερα από εβδομήντα γλυπτά που τοποθετήθηκαν σε πλατείες και άλλα κομβικά σημεία της πρωτεύουσας, και διήρκεσε έως τα τέλη Αυγούστου. Ένα μεγάλο μέρος των εσόδων από τη δημοπρασία που πραγματοποιήθηκε μετά το τέλος της έκθεσης προσφέρθηκε στην Ένωση Σωματείων «Μαζί για το Παιδί». Η δεύτερη ήταν η έκθεση Lacoste Project 12.12, στην οποία 51 δημιουργοί, εικαστικοί, σχεδιαστές μόδας, κοσμημάτων και αντικειμένων, γραφίστες, σκηνογράφοι, φωτογράφοι και άλλοι εκλήθησαν να εμπνευστούν από το γνωστό μπλουζάκι με το κροκοδειλάκι, που φέρει τον κωδικό «12.12». Στους καλλιτέχνες περιλαμβάνεται και η υπότροφος σχεδιάστρια κοσμημάτων Έλενα Βότση. Τα εγκαίνια έγιναν στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς στις 10 Μαΐου 2006 και η έκθεση διήρκεσε έως τις 31 Μαΐου. Τα έργα βγήκαν σε δημοπρασία, μέρος των εσόδων της οποίας θα διατεθούν για τη λειτουργία του νέου Μουσείου Παιχνιδιών και Παιδικής Ηλικίας στο Παλαιό Φάληρο, που θα στεγάσει τη Συλλογή Μαρίας Αργυριάδη.

Κωστής Τριανταφύλλου Ο Κωστής Τριανταφύλλου συμμετείχε στην έκθεση «Μεγάλη Αναταραχή – 5 Ουτοπίες στο ’70, λίγο πριν-λίγο μετά», που διοργανώθηκε από τον Οργανισμό «Πάτρα – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2006» στον εκθεσιακό χώρο Λαδόπουλος από τις 28 Απριλίου έως τις 27 Ιουνίου 2006. Η έκθεση παρουσίασε τους πρωταγωνιστές της ελληνικής εικαστικής δημιουργίας τής δεκαετίας του ’70. Στο εισαγωγικό του κείμενο στον κατάλογο της έκθεσης, ο Θανάσης Μουτσόπουλος αναφέρει για τον Κωστή Τριανταφύλλου: «Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 ο Κωστής θα αναπτύξει μια πολυδιάστατη δράση σε μια σειρά από καλλιτεχνικές περιοχές, από τους σχεδιαστικούς πειραματισμούς ώς την ποίηση, την αρθρογραφία, την έκδοση περιοδικών, τη διοργάνωση εκδηλώσεων. Ιδρυτής και εκδότης του πολυεπιδραστικού περιοδικού Λωτός, στη συνέχεια θα εμπλακεί στις εκδοτικές δραστηριότητες του Λεωνίδα Χρηστάκη και την ολοένα και καθαρότερα υποστήριξη ενός εναλλακτικού δρόμου, του underground. Magnum opus αυτής της τρελής εποχής για τον Κωστή θα είναι η έκδοση Ονειροδρόμιο (σχεδιασμένο την περίοδο 197074). Ο καλλιτέχνης συνήθως δίνει δευτερεύουσα βαρύτητα στις εκθέσεις σε σχέση με τη μηχανική αναπαραγωγή που τον φέρνει σε επαφή με ένα διαφορετικό κοινό. Τα σχέδια και η ζωγραφική του Κωστή αυτής της εποχής αναμιγνύουν σε ένα απίστευτο συνονθύλευμα στοιχεία ακραίας σεξουαλικής ελευθεριότητας και κοινωνικής κριτικής…».

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Χριστίνα Παπαγεωργίου Ατομική έκθεση στην αίθουσα Tέχνης «Αστρολάβος» πραγματοποίησε η Χριστίνα Παπαγεωργίου στο διάστημα από 17 Μαρτίου έως 7 Απριλίου 2006. Παρουσίασε στο μεσαίο επίπεδο της αίθουσας ένα έργο-εγκατάσταση στον χώρο, με τίτλο Parachute Grass. Γρασίδι φτιαγμένο από ύφασμα αλεξίπτωτου, διαδρομές από ξύλινα δάπεδα διαμερισμάτων, τεχνητός φωτισμός από φούρνο και ρούχα από νάυλον συσκευασίας, κολλημένα στον τοίχο, συνθέτουν έναν χώρο στον οποίο θα κινηθεί ο θεατής της έκθεσης. Το Parachute Grass είναι η συγκέντρωση πολλών επιμέρους χώρων, που έχουν αποσπαστεί από το πρωταρχικό, αυθεντικό περιεχόμενό τους και συνθέτουν ένα περιβάλλον παράδοξο. Στο περιβάλλον αυτό, οι ιεραρχίες της τάξης και της δύναμης δεν είναι σταθερές, αλλά έχουν την ικανότητα να μεταλλάσσονται συνεχώς. Η κίνηση των ανθρώπων στον χώρο του Parachute Grass μοιάζει με τη σημασιοδότηση μιας αέναης πραγματικότητας. Μια αδιάκοπη αλληλενέργεια, που συνθέτει διαφορετικά, αντιφατικά συχνά, κομμάτια πληροφοριών. Το πυκνό χορτάρι μέσα στο έργο επιμένει να συντηρεί την αγριότητα και την αταξία, παγιδευμένη μέσα σ’ ένα δωμάτιο.

Λουκία Ρίτσαρντς Στην ομαδική έκθεση Heirlooms-An Exhibition for Rings (Κειμήλια-Έκθεση για Δακτυλίδια), που διοργάνωσε στις 6 έως 20 Ιουλίου 2006 η Ένωση Σύγχρονου Κοσμήματος (Association for Contemporary Jewellery) στην εκκλησία St. Botolph στο Λονδίνο, συμμετείχε η Λουκία Ρίτσαρντς. Χρησιμοποιώντας ως αποκλειστικό μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης το δακτυλίδι –παγκόσμιο σύμβολο δεσμών, συνέχειας και αγάπης– οι συμμετέχοντες εκλήθησαν να απαντήσουν με ένα έργο τους στο ερώτημα που έθεσαν οι διοργανωτές: «Τι θα ανακαλύψουν οι αρχαιολόγοι στις ανασκαφές που θα πραγματοποιήσουν σε χίλια χρόνια από σήμερα; Τι θα τους πουν τα έργα που θα αφήσουμε πίσω μας, για εμάς, την εποχή μας και τον κόσμο στον οποίο ζούμε;» Η Ρίτσαρντς συμμετείχε με ένα δακτυλίδι φτιαγμένο από ύφασμα, κλωστές και διαμαντένια κουμπιά, επιθυμώντας να προβάλει το παιχνίδι και ό,τι αυτό συνεπάγεται (φαντασία, χαρά, ομαδικότητα) ως στοιχείο πολιτισμού και κληροδότημά μας στις επόμενες γενιές, με δεδομένο ένα ιδιαίτερα ζοφερό παρόν και ενόψει ενός αβέβαιου μέλλοντος. Η έκθεση πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Arts Council, κρατικού οργανισμού για την ενίσχυση των Tεχνών στη Βρετανία. Η υπότροφος καλλιτέχνης συμμετείχε, επίσης, σε έκθεση κοσμήματος με θέμα μη συμβατικά και ανακυκλώσιμα υλικά στην γκαλερί Diana Porte Contemporary Jewellery, που πραγματοποιήθηκε στο Μπρίστολ της Αγγλίας, κατά το διάστημα 5 Μαΐου έως 2 Σεπτεμβρίου 2006. Τα έργα της Ρίτσαρντς που εκτέθηκαν παραπέμπουν στο ελληνικό κέντημα και τη λαϊκή φορεσιά.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Σκηνοθεσία Θάνος Αναστόπουλος Η παράσταση με τίτλο «Η πόλη στα γόνατα» είναι η πρώτη σκηνοθετική εμφάνιση του Θάνου Αναστόπουλου στο θέατρο και ανέβηκε την άνοιξη του 2006 στο Θέατρο του Νότου, στο πλαίσιο του θεσμού των πειραματικών παραστάσεων «Δοκιμές», που έχει καθιερώσει εδώ και πέντε χρόνια το θέατρο αυτό. Το έργο βασίστηκε στο ομότιτλο φωτογραφικό λεύκωμα του Μισέλ Φάις, που απαθανάτισε τον κόσμο των αστέγων. Ο Θάνος Αναστόπουλος ανέλαβε να σκηνοθετήσει το έργο του Φάις, επειδή το θεώρησε πρόκληση, και του έδωσε τη μορφή ενός «θεατρικού ντοκιμαντέρ», μιας αφήγησης με τρεις χαρακτήρες, τους οποίους απέδωσαν οι Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Νέστωρας Κοψιδάς και Γιώργος Συμεωνίδης. Έως τώρα έχει ασχοληθεί με τον κινηματογράφο και έχει σκηνοθετήσει την ταινία «Όλο το βάρος του κόσμου», καθώς και αρκετές ταινίες μικρού μήκους. Είναι, επίσης, υπεύθυνος του ελληνικού τμήματος του Φεστιβάλ Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη.

Ευγενία Τζιρτζιλάκη Βασισμένη στη φιγούρα της Πηνελόπης, όπως την ξέρουμε από τον Όμηρο ήταν η παράσταση με τίτλο «Πηνελόπη: The Female Waiting Room», την οποία σκηνοθέτησε η Ευγενία Τζιρτζιλάκη. Πρόκειται για μια «θεατρική δράση ανοιχτού χώρου», που παρουσίασε η ομάδα International Company Project (ICP) στις 8 Σεπτεμβρίου 2006 στο Πάρκο Ελευθερίας στην Αθήνα, με την υποστήριξη του Καλλιτεχνικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων. Η ίδια θεατρική παραγωγή παρουσιάστηκε τον Ιούνιο στη Θεσσαλονίκη και στη Βαρσοβία. Χρησιμοποιώντας στοιχεία χορογραφίας, ζωντανή μουσική και τραγούδια, ηθοποιοί και μουσικοί δημιούργησαν ένα δραματικό γεγονός χωρίς αποκλειστική εξάρτηση από τον λόγο. Η Ευγενία Τζιρτζιλάκη είναι σκηνοθέτης, δραματουργός και μεταφράστρια. Με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Σκηνοθεσία Θεάτρου στη Νέα Υόρκη. Έχει βραβευτεί από τον διεθνή οργανισμό Ρ.Ε.Ο., καθώς και με το βραβείο Ζόελ Ζβικ για την εξαιρετική συμβολή της στο θέατρο. Έχει σκηνοθετήσει έργα για το θέατρο και τον κινηματογράφο που έχουν παρουσιαστεί στην Αμερική, τη Αυστραλία, τη Δανία, τη Σκωτία, την Κύπρο και την Ελλάδα.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός X.Mανταφούνης Κατά την περασμένη θεατρική περίοδο η ορχηστική τέχνη παρουσίασε πολλές σημαντικές νέες δημιουργίες. Ολότελα ξεχωριστή θέση ανήκει στην εκπληκτική χορογραφία που έκανε ο φίλος του Συνδέσμου μας Χάρης Μανταφούνης στον «Ματωμένο Γάμο» του Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και παρουσίασε η Ομάδα Σύγχρονου Χορού Χάρη Μανταφούνη τον περασμένο Μάιο στο Θέατρο «Μέλι». Πρόκειται για ένα κλασικό πλέον θεατρικό έργο, βαθειά ποιητικό, αλλά και έντονα θεατρικό. Είναι ίσως το γνωστότερο έργο του Ισπανού συγγραφέα στην Ελλάδα, κυρίως μέσα από την απαράμιλλη μετάφραση του Νίκου Γκάτσου, την αξεπέραστη μουσική του Μάνου Χατζηδάκι και τις μοναδικές ερμηνείες της Κατίνας Παξινού, της Ελένης Χατζηαργύρη και της Νίκης Τριανταφυλλίδη, που σφράγισαν τους γυναικείους ρόλους της χαροκαμένης μάνας και της παραστρατημένης νύφης. Η ορχηστική απόδοση ενός τέτοιου έργου είναι αληθινό τόλμημα και απαιτεί βαθειά γνώση, στέρεη εμπειρία, δημιουργική φαντασία και κυρίως ικανότητα έκφρασης του μεσογειακού ταπεραμέντου. Αυτές ακριβώς οι αρετές χαρακτήριζαν την εξαιρετική χορογραφία του Χάρη Μανταφούνη, που στηρίχθηκε σε μουσική των Κάρλο Ντομενικόνι, Χοακίν Ροντρίγκο, Χοσέ Λουίς Ρουίζ ντελ Πουέρτο, Πάκο ντε Λουτσία. Η κίνηση αποτυπώνει πρωτόγονα, βίαια, γι’αυτό άλλωστε και παντοδύναμα πάθη που φλογίζουν τις καρδιές και δυναμιτίζουν την ατμόσφαιρα. Ζωή, έρωτας, εκδίκηση, θάνατος. Ο κύκλος είναι απλός, δραματικά αρχέγονος, αλλά και ανυπέρβλητα τραγικός. Το μαχαίρι κόβει την ζωή αντί να κόψει το ψωμί, κι έτσι η ανυπόμονη χαρά της γαμήλιας τελετής αντικαθίσταται από την απρόσμενη απελπισία της οριστικής και αδιαφιλονίκητης απουσίας. Πολύ αξιόλογη ήταν και η σκηνική παρουσία της Λήδας Πρωτοψάλτη, που συνετέλεσε στην μεγαλύτερη θεατρικότητα της παράστασης. Iωάννα Kονδύλη

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός M.Γρηγορίου, N.Zούκα Το Σάββατο 10 και την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2005 τα μέλη του Συνδέσμου μας Μάρω Γρηγορίου και Νατάσσα Ζούκα παρουσίασαν στο Κέντρο Τεχνών Χαλανδρίου ένα «Δίπτυχο σύγχρονου χορού σε έργα Μίκη Θεοδωράκη». Το δίπτυχο παρουσιάστηκε πάλι την 5η Ιανουαρίου στο Θέατρο «Ριάλτο» της Λεμεσσού υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου σε συνεργασία με το Ρ.Ι.Κ. Η χορογραφία της Μάρως Γρηγορίου, αν και είχε τίτλο « Η Νήσος των Αζορών», δανεισμένο από το ομώνυμο σατιρικό τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη, γραμμένο το 1964, σε στίχους του Μποστ, ωστόσο βασίζεται σ’ ένα έργο μουσικής δωματίου του συνθέτη. Πρόκειται για ένα τρίο εγχόρδων, γι’ αυτό και θα μπορούσε να ονομάζεται «Τρίο για βιολί, τσέλο και πιάνο». Η χορογράφος προσεγγίζει το έργο του Θεοδωράκη από την πλευρά των καθαρά μουσικών αρετών του (συγκερασμός ρυθμικών και αρμονικών αξιών από την παραδοσιακή και τη λαϊκή μουσική της χώρας μας ώς τον κεντροευρωπαϊκό ρομαντισμό του 19ου αιώνα) και όχι από το περιεχόμενό του, συνήθως πολιτικό, που χαρακτηρίζει τους στίχους κάποιων από τις συνθέσεις του. Η Μάρω Γρηγορίου προσπαθεί να ερμηνεύσει χορογραφικά αυτόν τον συγκερασμό, αυτήν την αυθόρμητη γονιμοποίηση που χαρακτηρίζει το έργο του συνθέτη, και νομίζουμε ότι το πετυχαίνει με αισθητική ποιότητα και πηγαία έμπνευση. Η Μάρω Γρηγορίου γεννήθηκε στην Κύπρο, σπούδασε στην Σχολή Χορού «Ραλλού Μάνου» και εν συνεχεία στο «Merce Cunningham Dance Foundation» με υποτροφία του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Μέλος του «Ελληνικού Χοροδράματος» (1975-1988), χόρεψε ως σολίστ στην Επίδαυρο, στο Ηρώδειο και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες σε συνεργασία, μεταξύ άλλων, με τις ομάδες «Οκτάνα», «Ομάδα Εδάφους» και «Μικρό Χορευτικό Θέατρο». Το 1986 ίδρυσε την «Σύγχρονη Χορευτική Έκφραση», που αργότερα μετονομάστηκε σε ΜΑΓΝΗΤΕΣ. Είναι ιδρυτικό μέλος του Σωματείου Ελλήνων Χορογράφων, πρόεδρος του Amateur Dance School Association και ιδρυτικό μέλος του ελληνικού τμήματος χορού της Unesco. Έχει διδάξει σύγχρονο χορό στην Σχολή «Ραλλού Μάνου», στο «Κέντρο Παραστατικών Τεχνών», στην Σχολή Xορού «Ισιδώρα Ντάνκαν» και τώρα στην «Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης». Αναφορά στο έργο της Νατάσσας Ζούκα θα γίνει στο επόμενο τεύχος του ΑΩ. Iωάννα Kονδύλη

Εκδήλωση

Θερινή Συναυλία με Δεσμούς Μουσικής ΓΡΑΦΕΙ Η ΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

Στη μνήμη του επίτιμου προέδρου του Ιδρύματος Στέλιου Παπαδημητρίου ήταν αφιερωμένη εφέτος η καθιερωμένη συναυλία που διοργανώνει κάθε χρόνο στα τέλη Ιουνίου ο Σύνδεσμος Υποτρόφων, μετά από την επιθυμία που εξέφρασαν πολλοί καλλιτέχνες υπότροφοι. Το αίθριο του Νέου Μουσείου Μπενάκη φιλοξένησε στις 28 Ιουνίου 2006 τους 43 συντελεστές της συναυλίας και τους εκατοντάδες προσκεκλημένους του Συνδέσμου σε μια μοναδική καλλιτεχνική βραδιά, όπου αναπτύχθηκαν αληθινοί Δεσμοί Μουσικής. Σαράντα ένας μουσικοί υπότροφοι συνεργάστηκαν για να υλοποιηθεί η πρωτοφανής, για την ελληνική μουσική σκηνή, συγκέντρωση τόσο πολλών επώνυμων σολίστ επί σκηνής, ως ελάχιστη ανταπόδοση προς το Ίδρυμα και τον Στέλιο Παπαδημητρίου για την ηθική και υλική υποστήριξη που έλαβαν από την περίοδο των σπουδών τους έως σήμερα. Εκτός από τους υποτρόφους του Ιδρύματος, στη συναυλία συμμετείχαν και οι διακεκριμένοι σολίστ Γιώργος Δεμερτζής (βιολί) και Απόστολος Χανδράκης (τσέλο) του Νέου Ελληνικού Κουαρτέτου και ο Άγγελος Πολίτης (κλαρινέτο, κορυφαίος Α΄ της Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ), αναγνωρίζοντας το σημαντικό έργο που επιτελεί το Ίδρυμα στον τομέα των υποτροφιών. Τη σκηνοθετική επιμέλεια της εκδήλωσης είχε ο υπότροφος Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης, καθιερωμένος θεατρικός σκηνοθέτης, με σπουδές στην Αμερική και με συνεργασίες σε όλο το φάσμα του θεατρικού ρεπερτορί-

ου, ενώ κείμενα διάβασε η υπότροφος Κατερίνα Διδασκάλου, γνωστή ηθοποιός από επιτυχημένους θεατρικούς, κινηματογραφικούς και τηλεοπτικούς ρόλους. Την ευθύνη για τον δύσκολο συντονισμό του πολυπρόσωπου εγχειρήματος είχε ο υπότροφος μουσικός Διονύσης Μαλλούχος, που βοήθησε στη διαμόρφωση του προγράμματος, καθώς και στο να σχηματιστούν ειδικά για την περίσταση αυτή μικρά σύνολα μουσικής δωματίου. Ο Διονύσης Μαλλούχος, διακεκριμένος πιανίστας με διαρκή παρουσία στην ελληνική μουσική σκηνή, πλούσιο διδακτικό έργο και με συμμετοχές σε δισκογραφικές παραγωγές έργων Ελλήνων συνθετών, είναι και συνεργάτης του Τρίτου Προγράμματος και της Eλληνικής Pαδιοφωνίας. Η βραδιά ξεκίνησε με ένα εξαμελές μουσικό σύνολο, που συνόδευσε τη σοπράνο Μίνα Πολυχρόνου και τη μεσόφωνο Ειρήνη Καράγιαννη στο ντουέτο από το Stabat Mater του Τζιοβάννι Μπαττίστα Περγκολέζι. Η Μίνα Πολυχρόνου έχει στο ενεργητικό της πολλές εμφανίσεις στην Εθνική Λυρική Σκηνή, καθώς και πρεμιέρες έργων Ελλήνων συνθετών. Η Ειρήνη Καράγιαννη είναι βραβευμένη σε διεθνείς διαγωνισμούς και έχει ερμηνεύσει πολλούς και σημαντικούς ρόλους στα λυρικά θέατρα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Τη μεταγραφή του έργου έκανε ο συνθέτης Τάσος Ρωσόπουλος, που χωρίς να είναι υπότροφος, προσφέρθηκε να συνεργαστεί για τη συναυλία. Το μουσικό σύνολο απαρτιζόταν από τη Σοφία Καμβύση, σολίστ φλάουτου, με επιλεκτική συναυλιακή παρουσία και εξαιρετικό διδακτικό έργο, τον ομποΐστα

Εκδήλωση

Θερινή Συναυλία με Δεσμούς Μουσικής ΓΡΑΦΕΙ Η ΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

H Mάιρα Mηλολιδάκη και η Aγγελική Kαθαρίου

Aγγέλα Γιαννάκη, Δημήτρης Φιστουρής, Tίτος Γουβέλης

Γιάννη Παπαγιάννη με ειδίκευση στην παλιά μουσική και με πολύχρονη συνεχή παρουσία στις μουσικές σκηνές εντός και εκτός Ελλάδας, τον Αλέξανδρο Οικονόμου, πολυβραβευμένο από νεαρή ηλικία κορυφαίο φαγκοττίστα της ΚΟΑ, ο οποίος έχει συμπράξει ως σολίστ με πολλές ορχήστρες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, τον Γιώργο Φαρούγγια, κορυφαίο φαγκοττίστα στην ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με πολλές συναυλίες μουσικής δωματίου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, την Αγγέλα Γιαννάκη, σολίστ βιόλας με πολύ συχνές εμφανίσεις στις μεγάλες αίθουσες, όπου αναδεικνύει τα έργα τού ρεπερτορίου βιόλας ξένων και Ελλήνων συνθετών, και τον πιανίστα και οργανίστα Τίτο Γουβέλη, βραβευμένο σε διεθνείς διαγωνισμούς και οργανωτή επιτυχημένων κύκλων εκδηλώσεων της ΚΟΑ με θέμα τη μουσική δωματίου.

φλάουτο, τον Γιάννη Παπαγιάννη στο όμποε, την Αγγέλα Γιαννάκη στη βιόλα, τον Αλέξανδρο Οικονόμου και τον Γιώργο Φαρούγγια στο φαγκόττο. Τη μεταγραφή της άριας αυτής, όπως και του «Panis Angelicus» του Σεζάρ Φρανκ, που ακολούθησε, έκανε ο Τάσος Ρωσόπουλος. Το φωνητικό μέρος απέδωσε ο τενόρος Σταμάτης Μπερής, σολίστ της ΕΛΣ με πολύχρονη παρουσία σε όλους τους σπουδαίους ρόλους του ρεπερτορίου, ιδρυτής του φωνητικού συνόλου Family Voices. Μαζί του το μουσικό σύνολο του πρώτου έργου της βραδιάς.

Τον «Θρήνο» από την όπερα Διδώ και Αινείας του Χένρυ Πέρσελ σε μεταγραφή του Κωστή Κριτσωτάκη ερμήνευσε στη συνέχεια η Ειρήνη Καράγιαννη. Τη συνόδευσαν ο Γιάννης Παπαγιάννης στο όμποε, ο Αλέξανδρος Οικονόμου και ο Γιώργος Φαρούγγιας στο φαγκόττο, καθώς και η Αγγέλα Γιαννάκη στη βιόλα. Ο συνθέτης Κωστής Κριτσωτάκης μεταξύ άλλων έχει γράψει έργα για μουσική δωματίου, κοντσέρτα, θεατρική μουσική, ενώ έχει μελοποιήσει πολλά τραγούδια. Από την όπερα του Κρίστοφ Βίλλιμπαλντ Γκλουκ Ορφέας και Ευρυδίκη ήταν η άρια που ερμήνευσε ο τενόρος Δημοσθένης Φιστουρής, μαζί με τη Σοφία Καμβύση στο

Η μουσική του Μότσαρτ δεν θα μπορούσε να λείπει από τη μουσική βραδιά του Συνδέσμου σε μια χρονιά αφιερωμένη στον μεγάλο συνθέτη. Ακούστηκαν δύο έργα του: α) το πρώτο μέρος από το Κουαρτέττο με όμποε σε φα μείζονα KV 370 με τον Δημήτρη Κίτσο στο όμποε, τον Αντώνη Σουσάμογλου στο βιολί, τη Χαρά Σειρά στη βιόλα και τον Χρήστο Γρίμπα στο τσέλλο, και β) το πρώτο μέρος από τη Σονάτα για βιολί και πιάνο σε λα μείζονα KV 305 με τον βιολονίστα Γιάννη Γεωργιάδη και τον Διονύση Μαλλούχο στο πιάνο. Ο Δημήτρης Κίτσος, σολίστ όμποε έχει σημαντική παρουσία στο ρεπερτόριο του 20ού και 21ου αιώνα. O Αντώνης Σουσάμογλου είναι βιολονίστας κοντσερτίνο στην Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης με σημαντική συμβολή στη διάδοση του σύγχρονου ρεπερτορίου στην Ελλάδα. H Χαρά Σειρά, σολίστ βιόλας, κορυφαία A΄ της Kρατικής Oρχήστρας Θεσσαλονίκης, είναι μέλος του περίφημου Νέου Ελληνικού Κουαρτέτου. O τσελλίστας Χρήστος Γρίμπας είναι

Εκδήλωση

Θερινή Συναυλία με Δεσμούς Μουσικής ΓΡΑΦΕΙ Η ΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

Διονύσης Mαλλούχος και Γιάννης Γεωργιάδης

Δημήτρης Kίτσος, Aντώνης Σουσαμόγλου, Xαρά Σειρά, Xρήστος Γρίμπας

μέλος της Kρατικής Oρχήστρας Θεσσαλονίκης με συχνή συναυλιακή παρουσία. O Γιάννης Γεωργιάδης είναι καθιερωμένος βιολονίστας αλλά και μαέστρος και ιδρυτής της γυναικείας ορχήστρας δωματίου Feminarte.

Νέας Υόρκης. Με τη Στέλλα Περράκη στο πιάνο παρουσίασαν το πρώτο μέρος από το Τρίο με πιάνο σε ρε ελάσσονα, έργο 32, του Άντον Αρένσκυ. Η πιανίστα, με σπουδές στη Γερμανία, εμφανίζεται συχνά σε ρεσιτάλ και συναυλίες μουσικής δωματίου, ενώ έχει πολύχρονη διδακτική προσφορά.

«Il est doux» από τα Chansons Madécasses του Μωρίς Ραβέλ τραγούδησε στη συνέχεια η υψίφωνος Βιβιάννα Γιαννάκη, με σπουδές στη Γαλλία και με εμφανίσεις στο Παρίσι και στην Αθήνα. Μαζί της ο Θοδωρής Γιατράς φλαουτίστας με εξειδίκευση στο πίκολο φλάουτο και με μεγάλη εμπειρία στη μουσική δωματίου, ο Γιάννης Τσιτσελίκης, κορυφαίος τσελλίστας της ΚΟΑ, με έντονη σολιστική δραστηριότητα σε συναυλίες μουσικής δωματίου και συμπράξεις με συμφωνικές ορχήστρες, και ο Θανάσης Αποστολόπουλος, ένας από τους πιο διακεκριμένους πιανίστες της νέας γενιάς. Με ένα καταξιωμένο ντουέτο νέων μουσικών συνεχίστηκε η μουσική βραδιά. Η Κορίνα Βουγιούκα στην κιθάρα και ο Θοδωρής Τζοβανάκης στο πιάνο παρουσίασαν τη Φαντασία για κιθάρα και πιάνο, έργο 145, του Μάριο Καστελνουόβο Τεντέσκο. Το ντούο, που δουλεύει μαζί πολλά χρόνια με ένα ενδιαφέρον ρεπερτόριο, έχει αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές. Ο τσελλίστας Νικόλας Καβάκος και ο βιολονίστας Γιάννος Μαργαζιώτης (καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ Κυκλάδων), είναι μέλη τού πολύ επιτυχημένου «Artis Piano Trio» –μαζί με την Άννυ Τότσιου–, που εφέτος έκανε το ντεμπούτο του στο Κάρνεγκι Χωλ της

Στο μουσικό αφιέρωμα Δεσμοί Μουσικής σημαντική ήταν η παρουσία των συνθετών που είναι και υπότροφοι του Ιδρύματος Ωνάση. O Περικλής Κούκος, από τους Έλληνες συνθέτες που έργα τους παίζονται συχνά και στο εξωτερικό, τόσο σε λυρικά θέατρα, όσο και σε αίθουσες συναυλιών, διετέλεσε διευθυντής της ΕΛΣ και του Ελληνικού Φεστιβάλ. Το έργο του Αντάτζιο για κουαρτέτο εγχόρδων ερμήνευσε το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο, το πιο προβεβλημένο ελληνικό σχήμα μουσικής δωματίου, με ηχογραφήσεις σε μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες του εξωτερικού και με συνεχή συναυλιακή παρουσία σε σημαντικές αίθουσες της Ευρώπης και της Αμερικής. Το απαρτίζουν ο Γιώργος Δεμερτζής (α΄ βιολί), Απόστολος Χανδράκης (τσέλλο) –και οι δύο μη υπότροφοι που προσφέρθηκαν ευγενώς να συμμετάσχουν στη συναυλία-αφιέρωμα του Συνδέσμου–, καθώς και οι υπότροφοι Δημήτρης Χανδράκης (β΄ βιολί) και Χαρά Σειρά (βιόλα). Το πρώτο μέρος της μεγάλης συναυλίας έκλεισε με το έργο του Οττορίνο Ρεσπίγκι Tramonto για φωνή και κουαρτέτο εγχόρδων, που ερμήνευσαν το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο και η Αγγελική Καθαρίου, μετζοσοπράνο με

Εκδήλωση

Θερινή Συναυλία με Δεσμούς Μουσικής ΓΡΑΦΕΙ Η ΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

H Kορίνα Bουγιούκα

H Xαρά Σειρά, ο Δημήτρης Xανδράκης και ο Γιώργος Δεμερτζής

συνεχή παρουσία στα λυρικά θέατρα και στις αίθουσες συναυλιών στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και με ήδη πλούσια δισκογραφία σε ποικίλο ρεπερτόριο. Το δεύτερο μέρος της βραδιάς ήταν αφιερωμένο σε έργα Ελλήνων συνθετών, σύγχρονων και παλαιότερων. Πρώτη παρουσιάστηκε η σύνθεση ενός ακόμη από τους διακεκριμένους υποτρόφους-συνθέτες, του Χρίστου Παπαγεωργίου, με τίτλο «Ελεγεία», που ερμήνευσαν ο ίδιος ο συνθέτης στο πιάνο, ο Δημήτρης Κίτσος (όμποε), ο Αντώνης Σουσάμογλου (βιολί) και η σοπράνο Άννα Αλεξοπούλου, η οποία κινείται με μεγάλη ευκολία και επιτυχία σε ρεπερτόριο όπερας αλλά και σύγχρονης μουσικής. Ο Χρίστος Παπαγεωργίου είναι πολυτάλαντος πιανίστας με συχνές εμφανίσεις, συνθέτης βραβευμένων έργων για ποικίλα μουσικά σχήματα, αλλά και επιτυχημένος ραδιοφωνικός και τηλεοπτικός παραγωγός (Τρίτο Πρόγραμμα και ΕΤ1- Hotel Τρίτων αντίστοιχα).

στη Βιέννη και πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό «Δημήτρης Μητρόπουλος», ο Άγγελος Πολίτης, κορυφαίος κλαρινετίστας της Συμφωνικής Ορχήστρας της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, μη υπότροφος ευγενώς προσφερθείς, και η Μαριάννα Κατερέλου, νέα, πολλά υποσχόμενη πιανίστα, με σπουδές στο Λονδίνο και εμφανίσεις ήδη σε ρεσιτάλ σε μεγάλες αίθουσες. Το «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον» του Λεωνίδα Κανάρη παρουσίασαν η σοπράνο Μίνα Πολυχρόνου, ο βιολονίστας Γιάννης Γεωργιάδης, ο τσελίστας Γιάννης Τσιτσελίκης και η πιανίστα Μαριάννα Κατερέλου.

Η αγάπη του για τη γενέτειρα του Αλεξάνδρεια και τον ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη συνόδευσαν το αείμνηστο Στέλιο Παπαδημητρίου σε όλη του τη ζωή. Δεν θα μπορούσε, λοιπόν, να λείπει από το πρόγραμμα του μουσικού αφιερώματος η αναφορά στον Aλεξανδρινό ποιητή. Παρουσιάστηκαν τέσσερα μελοποιημένα ποιήματά του, επιλογές από τέσσερεις συνθέτες με διαφορετική προσέγγιση: Το «Εις το επίνειον» του Χάρη Βρόντου ερμήνευσαν η Άννα Παγκάλου, μετζοσοπράνο με σπουδές

Το «Έτσι πολύ ατένισα» του Σάββα Κασσώτη σε μεταγραφή Κωστή Κριτσωτάκη απέδωσαν η μετζοσοπράνο Ειρήνη Καράγιαννη, ο φλαουτίστας Θοδωρής Γιατράς, η Ελένη Σαββανή, σολίστ όμποε, κορυφαία στη Συμφωνική Ορχήστρα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και στην Ορχήστρα των Χρωμάτων, ο Έντυ Καλογερόπουλος, σολίστ φαγκότου με πολύχρονη παρουσία στη Συμφωνική Ορχήστρα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και στην Ορχήστρα των Χρωμάτων, η Αγγέλα Γιαννάκη στη βιόλα και η Κωνσταντίνα Γύφτουλα, πιανίστα με πολλές εμφανίσεις σε ρεσιτάλ και συναυλίες μουσικής δωματίου. Το αφιέρωμα στον Καβάφη ολοκληρώθηκε με τη σύνθεση του Δημήτρη Παπαδημητρίου «Η πόλις», σε μεταγραφή Τάσου Ρωσόπουλου, από τη μετζοσοπράνο Ειρήνη Καράγιαννη, τον Τάσο Αποστόλου, μπασοβαρύτονο με χαρακτηριστική φωνή και εξαιρετική ευχέρεια στη θεατρι-

Εκδήλωση

Θερινή Συναυλία με Δεσμούς Μουσικής ΓΡΑΦΕΙ Η ΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

Oι συντελεστές της συναυλίας στη σκηνή

Γιάννος Mαργαζιώτης και Nικόλας Kαβάκος

κή ερμηνεία των ρόλων, τον Θοδωρή Γιατρά (φλάουτο), την Ελένη Σαββανή (όμποε), τον Έντυ Καλογερόπουλο (φαγκότο), τον Άγγελο Πολίτη (κλαρινέττο), τον Γιάννη Γεωργιάδη (βιολί), την Αγγέλα Γιαννάκη (βιόλα) και την Κωνσταντίνα Γύφτουλα (πιάνο).

κίνδυνες Σχέσεις, από τη Μάιρα Μηλολιδάκη, σοπράνο με σπουδές στο Μιλάνο, διεθνή βραβεία σε διαγωνισμούς και συνεργασίες με θέατρα και ορχήστρες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, τις μεσόφωνους Αγγελική Καθαρίου, Ειρήνη Καράγιαννη και Άννα Παγκάλου, τον Θοδωρή Γιατρά (όμποε), την Ελένη Σαββανή (όμποε), τον Αλέξανδρο Οικονόμου (φαγκόττο) και τον πιανίστα Θανάση Αποστολόπουλο.

Ακολούθησαν τρία μελοποιημένα ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη σε μουσική του υποτρόφου Νίκου Χριστοδούλου: «Πολύμνια», «Στροφές» και «Αγάπη» (τα δύο τελευταία επάνω σε μελωδία του Μίκη Θεοδωράκη). Τραγούδησε ο Τάσος Αποστόλου και έπαιξε πιάνο ο Νίκος Χριστοδούλου, μόνιμος μαέστρος της Ορχήστρας της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, μουσικολόγος και συνθέτης, συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι στη Λιλιπούπολη, αλλά και αναλυτής του έργου του Νίκου Σκαλκώτα, με πολλές δικές του συνθέσεις, αλλά και μεταγραφές έργων Ελλήνων και ξένων συνθετών. Στους υποτρόφους-συνθέτες που έργα τους παρουσιάστηκαν στους Δεσμούς Μουσικής περιλαμβάνεται και ο Νίκος Κυπουργός. Από τους συνεργάτες σε νεαρή ηλικία του Μάνου Χατζιδάκι στο Τρίτο Πρόγραμμα και στη Λιλιπούπολη, ακολούθησε έκτοτε ένα πολύ προσωπικό ύφος, συνθέτοντας σε όλα τα είδη μουσικής (οργανική, θεατρική, κινηματογραφική), έχοντας δώσει και πολύ επιτυχημένες δισκογραφικές δουλειές. Στη συναυλία του Συνδέσμου παρουσιάστηκε το κομμάτι του «Amor», γραμμένο για τη θεατρική παράσταση Επι-

Η συναυλία έκλεισε με τα τραγούδια «Πέρα στο θολό ποτάμι» και «Λιανοτράγουδα» του Μάνου Χατζιδάκι, που απέδωσαν η Μάιρα Μηλολιδάκη (σοπράνο), Άννα Παγκάλου (μετζοσοπράνο), Τάσος Αποστόλου (μπασοβαρύτονος), Αντώνης Σουσάμογλου (βιολί), με τον Μίλτο Λογιάδη στο πιάνο, μόνιμο μαέστρο της Ορχήστρας των Χρωμάτων, ο οποίος παρουσιάζει και προτείνει τα τελευταία δέκα χρόνια στο ελληνικό κοινό έργα με ιδιαίτερες απαιτήσεις, πολλές φορές σε πρώτη εκτέλεση.

Εκδήλωση

Θερινή Συναυλία με Δεσμούς Μουσικής ΓΡΑΦΕΙ Η ΉΔΑ MΠΟΥΖΑΛΗ

O Xρίστος Παπαγεωργίου

H Άννα Παγκάλου

O Tάσος Aποστόλου, η Eλένη Σαββανή, ο Άγγελος Πολίτης και η Eιρήνη Kαράγιαννη

H Kατερίνα Διδασκάλου

O κ. A. Παπαδημητρίου και η κ. I. Kονδύλη συγχαίρουν τον Περικλή Kούκο

H Bιβιάννα Γιαννάκη και η Άννα Aλεξοπούλου

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση στην ΕΛΠΙΔΑ

Την πρόεδρο του συλλόγου ΕΛΠΙΔΑ Μαριάννα Βαρδινογιάννη υποδέχθηκαν στα γραφεία του Ιδρύματος Ωνάση ο πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Αντώνης Παπαδημητρίου, ο αντιπρόεδρος κ. Γιάννης Ιωαννίδης και ο γραμματέας κ. Γιώργος Ζαμπέλας

Mε ενάμιση εκατομμύριο ευρώ θα ενισχύσει το Ίδρυμα Ωνάση τον Σύλλογο Φίλων Παιδιών με Καρκίνο «ΕΛΠΙΔΑ», με σκοπό την ανέγερση μιας πτέρυγας ή ξεχωριστού οικήματος ή ενός ορόφου στο νοσοκομείο για παιδιά με καρκίνο, το οποίο έχει αναλάβει να κατασκευάσει ο Σύλλογος. Η ανακοίνωση της σημαντικής αυτής δωρεάς έγινε σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησαν στις 21 Ιουνίου 2006 ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση κ. Αντώνης Παπαδημητρίου και η πρόεδρος του Συλλόγου ΕΛΠΙΔΑ κ. Μαριάννα Βαρδινογιάννη. Με τη νέα ανθρωπιστική πρωτοβουλία του το Ίδρυμα διευρύνει την πολυετή δράση του στον χώρο της Υγείας και της κοινωνικής προσφοράς, θέλοντας να συμβάλει στη δημιουργία ενός από τα πιο σύγχρονα ογκολογικά παιδιατρικά νοσοκομεία στον κόσμο. Το κτήριο θα ανεγερθεί σε έκταση στο Γουδί και η κεντρική μονάδα του αναμένεται να είναι έτοιμη σε περίπου δύο χρόνια. Μάλιστα, η νέα πτέρυγα θα λάβει το όνομα του επίτιμου αντιπροέδρου του Ιδρύματος Ωνάση κ. Παύλου Ιωαννίδη. Ο κ. Παπαδημητρίου τόνισε ότι η συμμετοχή τού Ιδρύματος στον σκοπό θα είναι εκτός από οικονομική και ηθική και εξέφρασε την ευχή «η Ελπίδα να νικήσει για άλλη μια φορά». Τη μεγάλη χαρά και συγκίνησή της για τη «συστράτευση ενός ανεκτίμητου συμμάχου», του Ιδρύματος Ωνάση, στον αγώνα της ΕΛΠΙΔΑΣ για την ανέγερση του πρώτου Ογκολογικού Νοσοκομείου για παιδιά στην Ελλάδα, εξέφρασε η πρόεδρος του Σωματείου κ. Μαριάννα Βαρδινογιάννη. Προσφορά που, όπως τόνισε, έγινε με ευαισθησία και γενναιοδωρία, με ειλικρινές ενδιαφέρον, συνέπεια και πίστη στις αρχές τις οποίες υπηρετεί εδώ και πολλά χρόνια το Ίδρυμα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. «Τα έργα του Ιδρύματος Ωνάση», συνέχισε η κ. Βαρδινογιάννη, «διαπνέονται από ιδιαίτερη αγάπη για τον ελληνικό πολιτισμό, την επιστήμη, την παιδεία και τον άνθρωπο, όπως ακριβώς τα οραματίστηκε ο ιδρυτής του, ο αείμνηστος Αριστοτέλης Ωνάσης. Έργα που προβάλλουν οικουμενικές αξίες και ιδανικά και αναδεικνύουν το Ίδρυμα Ωνάση σε έναν από τους σημαντικότερους φορείς πολιτισμού και κοινωνικής αλληλεγγύης παγκοσμίως. Αποτελεί μεγάλη τιμή για την ΕΛΠΙΔΑ το γεγονός πως ο νέος μεγάλος στόχος της αγκαλιάζεται από τους άξιους συνεχιστές του σπουδαίου αυτού έργου και εντάσσεται σε ένα πλαίσιο δραστηριοτήτων διεθνούς ακτινοβολίας. »Η πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση, με πρωτεργάτη τον πρόεδρό του, κ. Αντώνη Παπαδημητρίου, μας εμψυχώνει να συνεχίσουμε με περισσότερη δύναμη και κουράγιο τον αγώνα μας στο πλευρό των παιδιών που πάσχουν

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση στην ΕΛΠΙΔΑ

Η δωρεά του Ιδρύματος για τη δημιουργία πτέρυγας στο παιδιατρικό ογκολογικό νοσοκομείο ανακοινώθηκε σε κοινή συνέντευξη Τύπου από τον κ. Αντώνη Παπαδημητρίου και την κ. Μαριάννα Βαρδινογιάννη

Oι επίτιμοι αντιπρόεδροι του Ιδρύματος Ωνάση κ. Απόστολος Ζαμπέλας και κ. Παύλος Ιωαννίδης, το όνομα του οποίου θα δοθεί στην πτέρυγα του νοσοκομείου, με την πρόεδρο της ΕΛΠΙΔΑΣ

από καρκίνο και δίνει ακόμα μεγαλύτερη ώθηση στις προσπάθειές μας. Για εμάς, αυτή η προσφορά αποτελεί μια ιστορική συνεργασία, που θεμελιώνει την αμοιβαία εκτίμηση και τη φιλία που συνδέει την ΕΛΠΙΔΑ με το Ίδρυμα. »Δεν κρύβω πως όλο αυτό το διάστημα που συνεργάστηκα με τον κ. Παπαδημητρίου για να τον ενημερώσω σχετικά με την πρόοδο του Νοσοκομείου, διέκρινα σε όλη της τη διάσταση τη μεγάλη του ευαισθησία, την αγάπη του για τα παιδιά, καθώς και αρετές που φανέρωναν ένα μεγαλείο ψυχής. Το συνεχές του ενδιαφέρον, οι ιδέες και οι προτάσεις του, τα ενθαρρυντικά του λόγια και, τέλος, η πρόθεσή του να συμβάλει στην προσπάθειά μας, με στόχο να διευκολυνθεί το έργο μας και να συντομευθούν οι διαδικασίες, ώστε να κερδηθεί ακόμα περισσότερος χρόνος προς όφελος των άρρωστων παιδιών, άγγιξαν βαθιά την καρδιά μου», είπε η πρόεδρος του Συλλόγου ΕΛΠΙΔΑ. Εξέφρασε, επίσης, την ελπίδα η πρωτοβουλία αυτή να γίνει παράδειγμα για όλους, και μέσα από αυτήν να γεννηθούν και άλλες καινούργιες ιδέες με τον ίδιο πανανθρώπινο σκοπό: την κοινωνική αλληλεγγύη και την προσφορά στον συνάνθρωπο.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Δωρεά του Ιδρύματος προς το Λιχτενστάιν

Tο άγαλμα «Hρακλής Tοξότης» του γλύπτη Mπουρντέλ

Το Ίδρυμα Ωνάση, με αφορμή τη συμπλήρωση 30 ετών από τη δημιουργία του, δώρισε στους πολίτες του Λιχτενστάιν, όπου βρίσκεται η έδρα του, το χάλκινο άγαλμα «Ηρακλής Τοξότης» του Εμίλ Αντουάν Μπουρντέλ. Το άγαλμα θα τοποθετηθεί στο νέο κτήριο του Κοινοβουλίου στο Βαντούζ, η κατασκευή του οποίου αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2007. Η επίσημη τελετή παράδοσης έγινε στις 24 Οκτωβρίου 2005 παρουσία του πρωθυπουργού του Λιχτενστάιν κ. Ότμαρ Χάσλερ, του προέδρου της Βουλής κ. Κλάους Βάνγκερ, του αντιπροέδρου της Βουλής κ. Ίβο Κλάιν και άλλων επισήμων. Σε ειδική τελετή στις 22 Μαρτίου 2006, όπου παρευρέθηκε ο πρόεδρος και μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ωνάση, έγινε η παρουσίαση του αγάλματος σε εκπροσώπους του πολιτικού, οικονομικού, ακαδημαϊκού και πολιτιστικού κόσμου του κεντροευρωπαϊκού κρατιδίου. Για το σκεπτικό της σημαντικής αυτής δωρεάς προς το Λιχτενστάιν, καθώς και για το διεθνούς σημασίας έργο που επιτελεί επί δεκαετίες το Ίδρυμα μίλησε ο κ. Παπαδημητρίου. Την ιστορική και καλλιτεχνική αξία του αγάλματος που φιλοτέχνησε ο Μπουρντέλ το 1909 ανέλυσε σε ομιλία του ο Δρ Γκέοργκ Μάλιν, ενώ ο ηθοποιός Ίνγκο Όσπελτ διάβασε αποσπάσματα κειμένων της Μυθολογίας σχετικών με τον Ηρακλή. Θερμές ευχαριστίες εκ μέρους της κυβέρνησης του Λιχτενστάιν εξέφρασε ο πρωθυπουργός κ. Ότμαρ Χάσλερ, για αυτή τη πράξη γενναιοδωρίας και φιλίας του Ιδρύματος Ωνάση. «Η μυθολογική μορφή του Ηρακλή», σημείωσε ο κ. Χάσλερ, «αντιπροσωπεύει το θάρρος και την ανδρεία. Επιπλέον αντικατοπτρίζει τη δημιουργία του δυτικού πολιτισμού μέσα από μια προηγούμενη πρωτόγονη φάση. Τα Κοινοβούλια δυτικών χωρών, όπως το Λάντταγκ του Λιχτενστάιν, υπηρετούν τον ίδιο σκοπό, υποστηρίζοντας τον πολιτισμό και την πρόοδο με θαρραλέες αποφάσεις».

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Οι Πέρσες του Αισχύλου στην Ουάσιγκτον Η τραγωδία του Αισχύλου Πέρσες ανέβηκε στην Ουάσιγκτων από το Shakespeare Theatre τον περασμένο Απρίλιο με χορηγία του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση στις ΗΠΑ. Την επίσημη πρεμιέρα στις 10 Απριλίου 2006 παρακολούθησαν ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση κ. Αντώνης Παπαδημητρίου, ο αντιπρόεδρος του Ιδρύματος κ. Γιάννης Ιωαννίδης, ο αντιπρόεδρος του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση στις ΗΠΑ πρέσβυς κ. Μιχαήλ Σωτήρχος και ο εκτελεστικός διευθυντής του θυγατρικού Ιδρύματος πρέσβης κ. Λουκάς Τσίλας. Στη θεατρική παράσταση, αλλά και στο δείπνο που ακολούθησε, παρέστησαν προσωπικότητες της πολιτικής, οικονομικής, και πολιτιστικής ζωής της αμερικανικής πρωτεύουσας, μέλη του Ανώτατου Δικαστηρίου, μέλη του Κογκρέσου, δημοσιογράφοι, μέλη του Διπλωματικού Σώματος και εξέχοντα στελέχη της ελληνοαμερικανικής κοινότητας. Κατά την παραμονή του στην Ουάσιγκτων, ο κ. Παπαδημητρίου συναντήθηκε με τον πρόεδρο του National Endowment for the Humanities, τον διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης, τον πρόεδρο του Κέντρου Κέννεντυ, τον πρόεδρο της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, τον Τζωρτζ Στεφανόπουλος, τον πρόεδρο του Αμερικανο-Eλληνικού Ινστιτούτου και τον πρόεδρο του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Κληρονομιάς. Στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, ο πρόεδρος του Ιδρύματος παρέθεσε γεύμα προς τιμήν διακεκριμένων Αμερικανών και Ελληνοαμερικανών διανοουμένων και επιστημόνων και συναντήθηκε με τους Έλληνες δημοσιογράφους. Προς τιμήν του προέδρου του Ιδρύματος Ωνάση παρέθεσε δεξίωση ο πρέσβης της Ελλάδας στην Ουάσιγκτων κ. Αλέξανδρος Μαλλιάς και δείπνο η πρέσβης του Λιχτενστάιν στην Ουάσιγκτων κ. Κλώντια Φρίτσκε.

Στο πλευρό των νέων μουσικών Την αποκλειστική χορηγία του Πανελλήνιου Διαγωνισμού για την ανάδειξη του εκπροσώπου της χώρας μας στον 13ο Πανευρωπαϊκό Διαγωνισμό για Νέους Σολίστες 2006 (Eurovision Young Musicians), ανέλαβε εφέτος το Ίδρυμα Ωνάση. Ο διαγωνισμός διεξήχθη στις 18 Μαρτίου 2006 στο Ωδείο Αθηνών ενώπιον κριτικής επιτροπής. Ο νεαρός μουσικός που επελέγη ήταν ο Ηλίας – Ιωνιάν Καντέσα, 13 ετών, σολίστ βιολιού. Δεύτερο βραβείο (πρώτη αναπληρωματική) απέσπασε η δεκαπεντάχρονη Ιωάννα Σειρά, βιολοντσέλο, το τρίτο βραβείο (δεύτερος αναπληρωματικός) έλαβε ο Αρσένης Σελαλμαζίδης, 16 χρόνων, βιολί, ενώ ειδική διάκριση απονεμήθηκε στον Διονύση Γραμμένο, 17 ετών, κλαρινέτο. Συνολικά, συμμετείχαν έντεκα νεαροί μουσικοί. Οι διαγωνιζόμενοι έπρεπε να είναι έως 19 ετών, Έλληνες υπήκοοι είτε μόνιμοι κάτοικοι Ελλάδας για τα δύο τελευταία χρόνια και να παίζουν ένα από τα εξής όργανα: πιάνο, βιολί, βιόλα, βιολοντσέλο, κόντρα μπάσο, φλάουτο/ πίκολο φλάουτο, όμποε, κλαρινέτο, φαγκότο, κόρνο, τρομπέτα, τρομπόνι. Στην κριτική επιτροπή συμμετείχαν και τρεις υπότροφοι: ο Νίκος Χριστοδούλου, διευθυντής ορχήστρας, ο Διονύσης Μαλλούχος σολίστ πιάνου και ο βιολονίστας Γιάννης Γεωργιάδης. Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής ήταν ο Βύρων Φιδετζής, διευθυντής της ΚΟΑ. Συμμετείχαν, επίσης, η πιανίστα Νέλλη Σεμιτέκολο και ο Νίκος Γκίνος στο κλαρινέτο. Ο τελικός του Πανευρωπαϊκού Διαγωνισμού για Νέους Σολίστες 2006 διεξήχθη στις 12 Μαΐου στη Βιέννη, ήταν αφιερωμένος στο Έτος Μότσαρτ και νικητής αναδείχθηκε ο 19χρονος Σουηδός Αντρέας Μπράντελιντ, σολίστ βιολοντσέλου.

Συνέντευξη

Mπρους Pάσσεττ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΗΔΑ ΜΠΟΥΖΑΛΗ

Δημοκρατία και Ειρήνη Eίναι τα δημοκρατικά κράτη ειρηνικά; Ή μήπως συμπεριφέρονται ειρηνικά μόνο μεταξύ τους; Ποια σχετικά στοιχεία αντλούμε από τα σύγχρονα παραδείγματα κρατών και από τις πόλεις-κράτη της εποχής τού Θουκυδίδη; Ποια συμπεράσματα βγάζουμε για τις ιμπεριαλιστικές, επεκτατικές κινήσεις τέτοιων δημοκρατικών κρατών; Με ποιον τρόπο η Δημοκρατία υποκινεί τις αποφάσεις για πόλεμο ή για ειρήνη; Με τα ερωτήματα αυτά καταπιάνεται ο κ. Μπρους Ράσσεττ, καθηγητής Διεθνών Πολιτικών Σπουδών και κάτοχος της Έδρας Dean Acheson του Πανεπιστημίου Γέιλ των Ηνωμένων Πολιτειών. Στα 225 άρθρα και 25 βιβλία που έχει γράψει περιλαμβάνονται και τα Κατανοώντας την Δημοκρατική Ειρήνη (Grasping the Democratic Peace, 1993), Τριγωνίζοντας την Ειρήνη: Δημοκρατία, Αλληλεξάρτηση και Διεθνείς Οργανισμοί (Triangulating Peace: Democracy, Interdependence and International Organizations, 2001 σε συνεργασία με τον Τζων Ο’ Νηλ) και Σκοπός και Πολιτικές στην Παγκόσμια Κοινότητα (Purpose and Policy in the Global Community, 2006). Με τιμητική χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση, ο καθηγητής Ράσσεττ βρέθηκε για έναν μήνα στην Αθήνα και σε συ-

νεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) και την Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστήμης έδωσε διάλεξη στις 8 Ιουνίου με θέμα «Ο Θουκυδίδης και η δημοκρατική θεωρία της ειρήνης». Ποιο είναι το θέμα της έρευνας που διεξάγετε με τη χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση; Το θέμα που με ενδιαφέρει ιδιαίτερα είναι η δημοκρατική ειρήνη τόσο στην αρχαία όσο και στη σύγχρονη Ιστορία. Στην Ελλάδα ελπίζω να ανταλλάξω απόψεις με ειδικούς σχετικά με τη σύγχρονη ιστορία και τις σύγχρονες διεθνείς σχέσεις, αλλά και να εμβαθύνω στη σημασία της Δημοκρατίας στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής στην αρχαία Ελλάδα του Πελοποννησιακού πολέμου. Πόσο χρήσιμη είναι σήμερα η μελέτη της αρχαίας ιστορίας; Οτιδήποτε μας δίνει περισσότερες πληροφορίες για παρόμοια συστήματα σε άλλες εποχές είναι πολύ χρήσιμο, γιατί μας βοηθά να κατανοήσουμε το παρόν. Είναι χρήσιμο ιδιαίτερα σε ανθρώπους όπως εγώ, που ερευνούμε τις επιπτώσεις της εσωτερικής πολιτικής στις επιλογές της εξωτερικής πολιτικής.

Συνέντευξη

Mπρους Pάσσεττ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΗΔΑ ΜΠΟΥΖΑΛΗ

Tι έχετε διαπιστώσει για την αλληλεπίδραση εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής; Σε όλα τα πολιτικά συστήματα –τη δημοκρατία, τη δικτατορία, την ολιγαρχία, την τυραννία– η εσωτερική πολιτική παίζει ρόλο στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται οι ηγέτες και στο σε ποιον λογοδοτούν, εάν θέλουν να παραμείνουν στην εξουσία. Ακόμα κι ένας δικτάτορας, ένας τύραννος, είναι αναγκασμένος να ικανοποιήσει μια μικρή ομάδα ανθρώπων γύρω του. Ένας δημοκρατικός ηγέτης σίγουρα χρειάζεται να ικανοποιήσει μια πολύ μεγαλύτερη μερίδα, αλλά και οι δύο δεσμεύονται εξίσου. Πριν από 15 περίπου χρόνια άρχισα να μελετώ τη λεγόμενη «δημοκρατική ειρήνη» και να εξετάζω το σύγχρονο διεθνές σύστημα. Τότε βρήκα αυτό που ήλπιζα να βρω: ότι τα δημοκρατικά κράτη πολύ σπάνια πολεμούν το ένα το άλλο και σχεδόν ποτέ στον 19ο και 20ό αιώνα. Οι αποδείξεις είναι ισχυρές, όμως παραμένει το ερώτημα «Γιατί;». Αποφάσισα τότε να διερευνήσω το πώς συμπεριφέρονται τα δημοκρατικά ή τουλάχιστον συμμετοχικά συστήματα διακυβέρνησης υπό διαφορετικές συνθήκες. Εξέτασα τότε περίπου 45 μικρές, σύγχρονες κοινωνίες, μικρές νησιωτικές κοινότητες, φυλές και ομάδες, με ποικίλους τρόπους οργάνωσης, στην κεντρική και νότιο Αμερική, όπως Ινδιάνους, αλλά και στην Αφρική, όπως

φυλές στη Σομαλία, με εθνογραφικό και ανθρωπολογικό ενδιαφέρον. Το ερώτημά μου ήταν εάν οι ομάδες στις οποίες επικρατεί ισονομία τείνουν να πολεμούν λιγότερο μεταξύ τους. Πράγματι, είδα ότι αυτό ισχύει. Το δεύτερο σκέλος της έρευνάς μου, πέρα από το σύγχρονο δυτικό κόσμο και τις σύγχρονες διεθνείς σχέσεις, ήταν να εξετάσω την αρχαία Ελλάδα την εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου. Εκεί τα αποτελέσματα δεν ήταν τόσο καλά. Δεν έβρισκα αποδείξεις ότι η Αθήνα και άλλες δημοκρατίες συμπεριφέρονταν με ειρηνικό τρόπο. Γιατί; Το ερώτημα παραμένει. Γιατί λοιπόν; Έχετε την απάντηση;; Νομίζω πως ναι. Ωστόσο, αυτός είναι ο λόγος που βρίσκομαι εδώ. Για να μάθω την άποψη των ανθρώπων που ξέρουν καλά την ιστορία της χώρας τους και να καταλάβω εάν οι ιδέες μου είναι σωστές. Νομίζω ότι το φαινόμενο μπορεί να εξηγηθεί λόγω του είδους της πολύ άμεσης, συμμετοχικής δημοκρατίας που εφαρμοζόταν στα περισσότερα δημοκρατικά ελληνικά κράτη και κυρίως στην Αθήνα. Δηλαδή, το σύστημα όπου όλοι οι ελεύθεροι άρρενες πολίτες συγκεντρώνονται στη συνέλευση και παίρνουν πολύ γρήγορα αποφάσεις, χωρίς να υπάρχουν έλεγχοι και ισορροπίες στο σύστημα, χωρίς να υπάρχει μόνιμη γραφειοκρατία. Πρόκειται, τελικά, για ένα σύστημα που δρα γρήγορα και παρορμητικά, κάνει λάθη και στερείται των γραφειοκρατικών και πολιτικών πε-

Συνέντευξη

Mπρους Pάσσεττ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΗΔΑ ΜΠΟΥΖΑΛΗ

O κ. Θεόδωρος Kουλουμπής, γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ, προλογίζει τον καθηγητή Ράσσεττ πριν από τη διάλεξή του στο Ίδρυμα Ωνάση

ριορισμών, δηλαδή θεσμών, που μπορούν να ελέγξουν, να αμφισβητήσουν, να καθυστερήσουν τις αποφάσεις, όπως στα σύγχρονα κράτη. Δεν είναι επικίνδυνη η σύγκριση των αρχαίων με τις σύγχρονες μορφές διακυβέρνησης; Είναι επικίνδυνη, γιατί τόσο οι ίδιες όσο και το είδος των κρατών στα οποία εφαρμόζονται είναι πολύ διαφορετικά. Υπάρχουν τεράστιες διαφορές ανάμεσα στις δημοκρατίες της Αθήνας, της Σουηδίας, της Αμερικής, της Βρετανίας, της σύγχρονης Ελλάδας. Αυτό που πρέπει να εξετάσει κανείς είναι το ποιος παίρνει τις αποφάσεις: οι λίγοι στην ολιγαρχία, οι πολλοί, ο Δήμος ή ο τύραννος. Πιστεύω ότι αυτή είναι η βασική διαφορά στις κυβερνήσεις σε οποιαδήποτε εποχή. Επίσης, μια άλλη διαφορά ανάμεσα στις αρχαίες και τις σύγχρονες κυβερνήσεις είναι ότι καμιά από τις παλιές δεν είχε τόσο πολυπρόσωπο σχήμα όσο οι σημερινές. Είναι θέμα μεγέθους, αλλά και πλούτου, παρόλο που η Αθήνα ήταν πλούσιο κράτος στην εποχή της. Όλες αυτές οι διαφορές καθιστούν επικίνδυνη τη σύγκριση των μορφών διακυβέρνησης. Όταν λέμε ότι η αρχαία Αθήνα και η σύγχρονη Ελλάδα είναι δημοκρατίες, υπάρχουν σίγουρα κοινά χαρακτηριστικά, αλλά μέχρις ενός ορίου. Τα περισσότερα από τα ερωτήματα που θέτετε στην

έρευνά σας, όπως οι συνθήκες υπό τις οποίες τα δημοκρατικά κράτη εμπλέκονται σε πολέμους και ο ρόλος των μικρότερων κρατών, μπορούν κάλλιστα να αφορούν σύγχρονα ζητήματα, όπως τον διεθνή ρόλο των ΗΠΑ ή τις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας. Θα σας απαντήσω με μια ιστορία. Την ημέρα που οι ΗΠΑ άρχισαν να βομβαρδίζουν το Ιράκ, τον Μάρτιο του 2003, μου τηλεφώνησε ένας δημοσιογράφος, για να ρωτήσει την άποψή μου. Του απάντησα ότι μου θυμίζει πολύ την ημέρα που η αθηναϊκή εκκλησία του Δήμου αποφάσισε να πραγματοποιήσει την εκστρατεία στις Συρακούσες, γιατί ξέρω ποιες συνέπειες είχε εκείνη η ολέθρια απόφαση. Πιστεύω ότι και στις δύο περιπτώσεις έγινε προληπτικός πόλεμος. Τουλάχιστον αυτό ισχυρίστηκαν οι ΗΠΑ. Δηλαδή και οι δύο δυνάμεις ανέλαβαν στρατιωτική δράση με στόχο, δηλωμένο καθαρά και δημόσια, να αποτρέψουν έναν μεγαλύτερο κίνδυνο αργότερα. Επίσης, και οι δύο δυνάμεις είχαν επεκτατικές βλέψεις. Στην πραγματικότητα, οι πολιτικές αποφάσεις ουδέποτε είναι τόσο απλοϊκές. Θεωρώ, πάντως, ότι οι δύο περιπτώσεις αποφάσεων εμφανίζουν πολλές ομοιότητες: και οι δύο ελήφθησαν γρήγορα, χωρίς να εφαρμοστεί έλεγχος, από έναν δημαγωγό στην Αθήνα και έναν «δημοφιλή» ηγέτη στις ΗΠΑ. Και οι δύο δυνάμεις ανέλαβαν

Συνέντευξη

Mπρους Pάσσεττ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗ ΛΗΔΑ ΜΠΟΥΖΑΛΗ

Λέο βον Κλέντσε, Η Ακρόπολη των Αθηνών, 1846, λάδι σε καμβά, Νέα Πινακοθήκη Μονάχου

δράση χωρίς να έχουν καταλάβει ακριβώς τον σκοπό της, απέναντι σε έναν εχθρό που δεν γνώριζαν πολύ καλά, περιμένοντας να τους υποδεχθούν ως απελευθερωτές. Η Αθήνα, παρόλο που γνώριζε ότι το κράτος των Συρακουσών ήταν δημοκρατικό, εξεστράτευσε εναντίον του. Τόσο η αρχαία Αθήνα όσο και οι ΗΠΑ είναι πολύ ισχυρές δυνάμεις στο πλαίσιο των συστημάτων τους και εμπλέκονται σε πόλεμο πολύ συχνά. Αντίστοιχα και η Βρετανία, η Γαλλία, η αυτοκρατορική Ιαπωνία, η Γερμανία, είχαν όλες εκτεταμένα ενδιαφέροντα και τήρησαν μια στάση άμυνας και επεκτατισμού. Στην αθηναϊκή δημοκρατία κινητήρια δύναμη για τη στρατιωτική ισχύ της ήταν η κουλτούρα και η Παιδεία των ελεύθερων πολιτών, που καλλιεργούσε την ανεξαρτησία και την ατομική πρωτοβουλία. Αντίστοιχα, ο χαρακτήρας του αθηναϊκού στόλου, που βασιζόταν σε έμμισθους ελεύθερους πολίτες, ήταν πολύ διαφορετικός από το καθεστώς των σκλάβων στις γαλέρες. Έτσι, ένα από τα ισχυρά σημεία της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν η ικανότητά της να συγκεντρώνει έναν πολύ αποτελεσματικό, ικανό και καλά εξοπλισμένο στρατό, με ισχυρό κίνητρο, τον οποίο –ως πλούσιο κράτος– είχε τους πόρους να χρηματοδοτήσει. Εδώ έγκειται η δύναμη και η αδυναμία του αθηναϊκού κράτους. Καθώς διέθετε μια τόσο εντυπωσιακή πολεμική δύναμη, με επεκτατικές ικανότητες, χωρίς να υπάρχουν

έλεγχοι και εξισορροπητικές δυνάμεις, είχε τη δυνατότητα να δρα τάχιστα – με όλα τα θετικά και τα αρνητικά που αυτό συνεπάγεται. Με αυτά τα δεδομένα στράφηκα στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα και διαπίστωσα ότι δεν είναι σπάνιο το να βλέπουμε μια δημοκρατική δύναμη να συμπεριφέρεται με κακό τρόπο μερικές φορές. Διαπιστώνετε την ύπαρξη ευρύτερου ενδιαφέροντος σχετικά με την ελληνική ιστορία στις ΗΠΑ; Σίγουρα βλέπω να υπάρχει ενδιαφέρον στους φοιτητές και τους συναδέλφους μου, στον βαθμό που υπάρχουν ακόμα κλασικές σπουδές στα καλύτερα αμερικανικά πανεπιστήμια. Επίσης, υπάρχει ένα πυρήνας σημαντικών κλασικών συγγραφέων που πολλοί άνθρωποι μελετούν. Μπορεί να μην έχουν διαβάσει τον Θουκυδίδη, αλλά τουλάχιστον έχουν διαβάσει ορισμένα πράγματα για την ελληνική ιστορία και δεν είναι αδαείς.

Αφιέρωμα

Η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης ΤΗΣ ΛΗΔΑ ΜΠΟΥΖΑΛΗ

Mια εξαιρετικά πλούσια συλλογή από δώδεκα χιλιάδες τίτλους για την ελληνική και ρωμαϊκή Τέχνη βρίσκεται στη διάθεση κοινού και ερευνητών, σπουδαστών και άλλων φίλων του κλασικού πολιτισμού στη Νέα Υόρκη, χάρη στη γενναιοδωρία του Ιδρύματος Ωνάση. Έξι χρόνια συμπληρώνονται εφέτος τον Οκτώβριο από την έναρξη της λειτουργίας της Ωνασείου Βιβλιοθήκης για την Ελληνική και Ρωμαϊκή Τέχνη στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Εξυπηρετώντας έναν από τους βασικούς ιδρυτικούς σκοπούς του, που είναι η προώθηση του Ελληνικού Πολιτισμού στην παγκόσμια κοινότητα, το Ίδρυμα αποφάσισε τον Νοέμβριο του 1996 να χρηματοδοτήσει την κατασκευή, τον εξοπλισμό και τη λειτουργία μιας εξειδικευμένης βιβλιοθήκης, αφιερωμένης στην ελληνορωμαϊκή τέχνη, στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Η λειτουργία της βιβλιοθήκης, που καταλαμβάνει 685 τ.μ., ξεκίνησε το 2000 και περισσότερα από οκτώ χιλιάδες άτομα την έχουν επισκεφθεί έως σήμερα. Ο αρχικός πυρήνας της συλλογής χρονολογείται από το 1909, όταν δημιουργήθηκε αρχικά το Τμήμα Κλασικής Τέχνης του Μουσείου. Αναπτύχθηκε σημαντικά το 1931 με τη δωρεά βιβλίων και περιοδικών από τον Έντουαρντ Ρόμπινσον, δεύτερο διευθυντή του Μουσείου. Στα χρό-

νια που ακολούθησαν η συλλογή εμπλουτίστηκε ακόμα περισσότερο χάρη στις δωρεές διαφόρων επιμελητών και ιδιωτών και πιο πρόσφατα με τη συμβολή των φίλων του σχετικού Τμήματος του Μουσείου με την επωνυμία «Φιλόδωροι». Το πλήθος των βιβλίων αυτών παρέμενε στα παλιά γραφεία του Τμήματος Ελληνικής και Ρωμαϊκής Τέχνης έως το έτος 2000, οπότε εγκαινιάστηκε το υπερσύγχρονο κτήριο βιβλιοθήκης. Χάρη στη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Ωνάση, κατασκευάστηκε ένας αυτόνομος χώρος βιβλιοθήκης στο Μουσείο, με την απαραίτητη υποδομή και με τον τεχνολογικό εξοπλισμό για τη διαθεσιμότητα των αρχείων on-line. Μια νέα βιβλιοθήκη είχε γεννηθεί, ανοικτή σε ερευνητές σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Όπως εξηγεί ο κ. Μαρκ Σαντάντζελο, βιβλιοθηκάριος του Mουσείου, στόχος της Ωνασείου Βιβλιοθήκης είναι να αποτελεί ένα από τα κυριότερα ερευνητικά κέντρα στις Ηνωμένες Πολιτείες για τη μελέτη της ελληνορωμαϊκής Tέχνης. Το φιλόδοξο αυτό όραμα υλοποιείται με τη βοήθεια της πολιτικής που έχει χαράξει η διοίκησή της, δηλαδή με τη σταδιακή ανάπτυξη των συλλογών της. Σήμερα φιλοξενεί περί τις δώδεκα χιλιάδες εξειδικευμένους τόμους που καλύπτουν τους τομείς της αρχαίας Τέχνης και Αρχαιολογίας, όπως είναι η γλυπτική, η κεραμική, η υαλουργία, τα κοσμήματα, οι τοιχογραφίες, καθώς και η ιστορία των συλλογών. Επίσης, στη βιβλιοθήκη φυ-

Αφιέρωμα

Η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης ΤΗΣ ΛΗΔΑ ΜΠΟΥΖΑΛΗ

λάσσονται εξακόσια σπάνια βιβλία, έργα πρώιμης γραμματείας, κατάλογοι από δημοπρασίες έργων Τέχνης και αρχειακό υλικό. Ο χρήστης της έχει, ακόμα, στη διάθεσή του είκοσι συνδρομητικά περιοδικά και άλλες περιοδικές εκδόσεις, οκτώ χιλιάδες ανάτυπα, καθώς και ηλεκτρονικά αρχεία. Αναφερόμενος στον τρόπο εμπλουτισμού της βιβλιοθήκης, ο κ. Σαντάντζελο σημειώνει ότι η επιλογή των βιβλίων γίνεται με προσοχή, ώστε να αποτελούν υποστηρικτικό υλικό για τα ελληνικά και ρωμαϊκά εκθέματα που υπάρχουν στο Μουσείο, αλλά και να συμβάλλουν ευρύτερα στη μελέτη των έργων Τέχνης της αρχαιότητας. Επιπλέον, η διοίκηση της βιβλιοθήκης βρίσκεται σε μόνιμη επαφή με εμπόρους βιβλίων σε παγκόσμια κλίμακα και ιδιαίτερα με εξειδικευμένους ερευνητές από την Ανατολική Μεσόγειο που εντοπίζουν βιβλία τα οποία είναι δύσκολο να βρεθούν στην Αμερική. Με τη μέθοδο αυτή, επισημαίνει ο κ. Σαντάντζελο, η βιβλιοθήκη έχει κατορθώσει να δημιουργήσει μια πλούσια συλλογή με ποιοτικά έργα αναφοράς, που την κάνουν να ξεχωρίζει από ανάλογες συλλογές. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στη συλλογή σπάνιων βιβλίων που υπάρχουν στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη. Σήμερα δώδεκα τίτλοι βρίσκονται αποκλειστικά στη βιβλιοθήκη αυτή από ολόκληρη τη Βόρειο Αμερική.

Η συλλογή σπάνιων βιβλίων περιλαμβάνει έργα των αρχών του 18ου και του 19ου αιώνα, ανάμεσά τους σπάνιες γαλλικές, ιταλικές και ελληνικές εκδόσεις. Υπάρχουν, επίσης, πολλά βιβλία που κυκλοφορούν σε ελάχιστα αντίτυπα διεθνώς, όπως το έργο Antiquites του Βίλελμ Φρένερ του 1899, του οποίου η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη κατέχει το ενδέκατο αντίτυπο από το σύνολο των μόλις 25 αντιτύπων που τυπώθηκαν. Τον Δεκέμβριο του 2001 έγινε μια σημαντική δωρεά από τη Νάνσυ Φορντ, η οποία χάρισε στη βιβλιοθήκη την προσωπική της συλλογή από 75 σπάνιες εκδόσεις που αναφέρονται σε αρχαίους περιηγητές στην Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο. Μεταξύ αυτών ήταν και ένα αντίτυπο του 1710 του βιβλίου Αμαζόνες, το οποίο αποτελεί το παλαιότερο βιβλίο στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη. Ένα άλλο μοναδικό στοιχείο της συλλογής σπάνιων εκδόσεων είναι οι σπάνιοι κατάλογοι δημοπρασιών, μερικοί από τους οποίους προέρχονται από τις πρώτες ευρωπαϊκές δημοπρασίες Τέχνης της δεκαετίας του 1830. Όμως τα σπάνια βιβλία μπορούν να είναι και σύγχρονα. Η Βιβλιοθήκη έλαβε ως δώρο από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης έναν κομψό κατάλογο, ο οποίος, αν και τυπώθηκε το 2004, κυκλοφόρησε μόνο σε οκτακόσια αντίτυπα, γεγονός που τον καθιστά μια αρκετά σπάνια έκδοση παγκοσμίως.

Αφιέρωμα

Η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης ΤΗΣ ΛΗΔΑ ΜΠΟΥΖΑΛΗ

«Δεδομένου ότι η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη είναι η μόνη στις Ηνωμένες Πολιτείες που φιλοξενεί αυτή την έκδοση», δηλώνει ο κ. Σαντάντζελο, «είναι τιμή και χαρά για εμάς να προάγουμε τον ελληνικό πολιτισμό διατηρώντας και παρουσιάζοντας τον τόμο αυτό στη συλλογή μας. »Σε σύγκριση με τις μεγάλες βιβλιοθήκες του κόσμου, όπως η Βρετανική Βιβλιοθήκη του Λονδίνου και η Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού, αποτελούμε μια μικρή βιβλιοθήκη με μια περιορισμένη συλλογή σπάνιων βιβλίων. Ακολουθούμε, όμως, μια πολύ συγκεκριμένη και προσεκτική στρατηγική στη συγκέντρωση του υλικού μας. Με την ευκαιρία, προσθέτω ότι είναι πάντα ευπρόσδεκτες οι δωρεές σπάνιων βιβλίων από την Ελλάδα και την Κύπρο για την ελληνική και ρωμαϊκή Τέχνη, που δεν μπορούν να βρεθούν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρακολουθούμε την αγορά παλαιών εκδόσεων με στόχο την επέκταση της συλλογής μας και με τον τρόπο αυτό προσθέσαμε εννέα σπάνια βιβλία τα τελευταία πέντε χρόνια. »Η φύλαξη τέτοιων σπάνιων εκδόσεων αποτελεί προνόμιο και μεγάλη ευθύνη για εμάς Είμαστε υπεύθυνοι», καταλήγει ο κ. Σαντάντζελο, «για τη διατήρηση των έργων αυτών για χάρη της ανθρωπότητας, της ιστορίας και της επιστήμης». Στους μελλοντικούς στόχους τής διοίκησης της Ωνάσειου Βιβλιοθήκης περιλαμβάνεται η ψηφιακή διατήρηση

των σπάνιων αυτών βιβλίων, ώστε να είναι διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή διεθνώς και να διαφυλαχθούν για τις επόμενες γενιές. Η συλλογή των βιβλίων αποτελεί έναν μόνο από τους σημαντικούς τομείς δράσης της βιβλιοθήκης. Ένας πλούτος πληροφοριακών πηγών βρίσκεται στα αρχεία της. Αμέτρητοι φάκελοι αρχειακού υλικού, σημειώσεων, εγγράφων και αλληλογραφίας μεταξύ διακεκριμένων επιστημόνων καταγράφουν την ιστορία του Τμήματος Ελληνικής και Ρωμαϊκής Τέχνης του Μουσείου, των συλλογών και των ερευνών του από την ίδρυσή του και μετά. Επιπλέον, η βιβλιοθήκη απέκτησε πρόσφατα τα αρχεία των σημαντικών εμπόρων έργων Τέχνης Πιέρο Τότσι και Ντικράν Κελεκιάν, καθώς και τα προσωπικά έγγραφα της επιμελήτριας Γκιζέλα Ρίχτερ. Πρόκειται για μοναδικά ντοκουμέντα, τα οποία σκοπεύει να αναδείξει στο μέλλον, με ψηφιοποίηση και αποθήκευση σε αρχεία υπολογιστή. Στους σημαντικούς δωρητές βιβλίων, περιοδικών και αρχείων περιλαμβάνονται η οικογένεια Πωλ Έρντος, η Αμερικανική Ακαδημία της Ρώμης, οι Πατρίτσια Στίκνεϋ, Πωλ Κλαουδάτος, Νανέτ Κελεκιάν, η οικογένεια Πιέρο Τότσι και η Νάνσυ Φορντ, καθώς και πλήθος ανώνυμων δωρητών. Χάρη στη γενναιοδωρία τους και στο υψηλό επίπεδο κατάρτισης των επιμελητών και βιβλιοθηκονό-

Αφιέρωμα

Η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης ΤΗΣ ΛΗΔΑ ΜΠΟΥΖΑΛΗ

μων, η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη τείνει να αναδειχθεί σε ένα από τα σημαντικότερα ερευνητικά κέντρα της Βόρειας Αμερικής. «Το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης έχει αναλάβει και υλοποιεί με αφοσίωση το έργο της παρουσίασης, ερμηνείας και μελέτης των σπουδαίων κλασικών πολιτισμών της Ελλάδας και της Ρώμης, η καλλιτεχνική παράδοση των οποίων επηρέασε καθοριστικά την μετέπειτα Tέχνη της Δύσης και εξακολουθεί να την επηρεάζει έως και σήμερα», είχε δηλώσει πριν από τα εγκαίνια της βιβλιοθήκης ο διευθυντής του Μητροπολιτικού Μουσείου κ. Φιλίπ ντε Μοντεμπέλλο. «Η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη θα αποτελέσει ένα εξαιρετικό συμπλήρωμα των συλλογών μας και παράλληλα θα συμβάλει στην ανάπτυξη της μελέτης της ελληνορωμαϊκής Tέχνης. Είμαστε ευγνώμονες προς το Ίδρυμα Ωνάση για την υποστήριξη που παρέσχε στη δημιουργία μιας υποδομής αντάξιας αυτού του μοναδικού υλικού». Από την πλευρά του Ιδρύματος Ωνάση, ο αείμνηστος πρόεδρός του Στέλιος Παπαδημητρίου είχε σχολιάσει: «Ο σημαντικός αυτός χώρος θα είναι πολύτιμος για όλους τους μελετητές στην εποχή μας αλλά και στο μέλλον. Είμαστε περήφανοι που συμβάλαμε στη δημιουργία αυτής της εξαίρετης βιβλιοθήκης».

Η πλούσια συλλογή της βιβλιοθήκης αποτελεί κίνητρο για πλήθος ερευνητών από όλα τα μέρη του κόσμου να την επισκεφθούν και ν’ απολαύσουν το μεγαλείο της ελληνορωμαϊκής Tέχνης. Από την έναρξη της λειτουργίας της, περισσότεροι από οκτώ χιλιάδες επισκέπτες έχουν συμβουλευθεί τα αρχεία της, επιμελητές, καθηγητές, σπουδαστές, ανεξάρτητοι μελετητές, συλλέκτες και φιλότεχνοι. Ο αριθμός των επισκεπτών εξακολουθεί να αυξάνεται κατά 10% κάθε χρόνο. Παράλληλα με την ανάπτυξη της βιβλιοθήκης και την αύξηση των επισκεπτών της υπάρχει βάσιμη ελπίδα ότι στο μέλλον δεν θα σταματήσει να καλλιεργείται το ενδιαφέρον και να προάγεται η γνώση για τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό.

Διάλεξη

Η σιωπή ων σειρήνων Αναγνώσεις του Ομήρου άλλοτε και τώρα ΤΟΥ ΡΊΤΣΑΡΝΤ ΧΆΝΤΕΡ ΚΑΘΗΓΗΤΉ ΚΛΑΣΙΚΉΣ ΦΙΛΟΛΟΓΊΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΚΑΊΜΠΡΙΤΖ

O επίτιμος αντιπρόεδρος του Ιδρύματος κ. Παύλος Ιωαννίδης συγχαίρει τον ομιλητή

Το γιατί, κατά πόσον και με ποιον τρόπο πρέπει να διδάσκονται τα Αρχαία Ελληνικά στα σχολεία συνεχίζει να βρίσκεται στο επίκεντρο μιας αρκετά έντονης διαμάχης, που έχει ξεκινήσει από πολύ παλιά. Γιατί να μελετά κανείς την αρχαία ελληνική λογοτεχνία; Στην Ελλάδα –τη χώρα του Καβάφη και του Σεφέρη– η απάντηση δεν θα είναι η ίδια, φυσικά, με την Αγγλία και πολύ περισσότερο την Αυστραλία. Ο Βρετανός υπουργός Εσωτερικών ισχυρίστηκε δημοσίως ότι η μελέτη τόσο της Κλασικής Φιλολογίας όσο και της Μεσαιωνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο δεν είναι παρά μια σπατάλη του χρήματος των φορολογουμένων. Το βασικό κριτήριο για το τι πρέπει να σπουδάζει κανείς είναι πια η «χρησιμότητα», αν και φυσικά οι πολιτικοί είναι αυτοί που θα αποφασίζουν, χάρη στο εκ Θεού δοθέν ένστικτό τους, τι είναι «χρήσιμο». Η «χρησιμότητα» αποτελούσε ανέκαθεν το βασικό κριτήριο με το οποίο κρινόταν η κλασική λογοτεχνία – όπως άλλωστε και κάθε λογοτεχνία. Στα τέλη του πέμπτου αιώνα π.Χ., το μοναδικό πράγμα στο οποίο συμφωνούν οι τραγικοί Αισχύλος και Ευριπίδης (τουλάχιστον στην αριστοφανική απεικόνισή τους στους Βατράχους) είναι ότι οι ποιητές κάνουν τους ανθρώπους καλύτερους πολίτες. Πέντε αιώνες αργότερα, ο Οράτιος θεωρούσε δεδομένο ότι οι ποιητές επιθυμούν και να είναι χρήσιμοι, εκτός από το να ψυχαγωγούν. Με την ίδια λογική, τον δεύτερο αιώνα μ.Χ., ο Πλούταρχος πιστεύει ότι θα πρέπει να επιτρέπουμε στους νέους να αντλούν και λίγη ευχαρίστηση από την ανάγνωση της

ποίησης, αλλά ο σκοπός του όλου εγχειρήματος πρέπει να είναι «ό,τι είναι χρήσιμο και οδηγεί στην ηθική υγεία» («τό χρήσιμον καί τό σωτήριον»). Για τις περισσότερες από τις αρχαίες πηγές μας, οι οποίες αντανακλούν τους προβληματισμούς μιας εύπορης, αρκετά καλλιεργημένης κοινωνικής τάξης, ο βασικός λόγος για να μελετά κανείς τα μεγάλα κλασικά έργα του παρελθόντος ήταν τα διδάγματα που προσέφεραν, και ο σκοπός της εμπέδωσης αυτών των διδαγμάτων ήταν να γίνει κανείς ένα καλό και άξιο μέλος της κοινωνίας. Στο σημείο αυτό, ίσως συνειδητοποιήσουμε έντρομοι πως η ρητορική των αρχαίων διδασκάλων δεν διαφέρει και πολύ από των σύγχρονων πολιτικών. Οι αρχαίοι παιδαγωγοί και ηθικοδιδάσκαλοι δεν προβάλλουν, βέβαια,την οικονομική υγεία της κοινωνίας ως τον βασικό στόχο της εκπαίδευσης, αλλά θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι θεωρούν, έστω και έμμεσα, την εξασφάλιση της κοινωνικής υγείας, όπως εκφράζεται στις ηθικές αξίες των μελών της, ως τον σκοπό της εκπαίδευσης, και ως εκ τούτου της μελέτης της λογοτεχνίας. Βέβαια, και οι αρχαίοι παιδαγωγοί, όπως και οι σύγχρονοι πολιτικοί, θεωρούσαν φυσικό το ότι η κοινωνία θα προόδευε μόνο όταν η εξουσία βρισκόταν στα χέρια ανθρώπων σαν τους ίδιους. Με εξαίρεση τα ανώτατα επίπεδά της, η αρχαία εκπαίδευση είναι, επομένως, κατεξοχήν συντηρητική και υποστηρίζει τη διατήρηση της κυρίαρχης ιδεολογίας. Εκτός από εξαιρετικές περιστάσεις, όπως στο δεύτερο μισό του πέμπτου προχριστιανικού αιώνα, όταν ο Σωκράτης και οι σοφιστές

Διάλεξη

Στο βήμα ο καθηγητής Ρίτσαρντ Χάντερ, τον οποίο προλόγισε ο καθηγητής Γεώργιος Μπαμπινιώτης

O καθηγητής Χάντερ ανάμεσα στον πρόεδρο του Ιδρύματος κ. Αντώνη Παπαδημητρίου και τον καθ. Iωάννη-Θεοφάνη Παπαδημητρίου στην αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών

απέδειξαν ότι οι κληρονομημένες ηθικές αξίες και τα πολιτικά ιδεώδη μπορούσαν να υποβληθούν σε έλεγχο όπως και καθετί άλλο ή όπως – με αρκετά διαφορετικούς τρόπους– στο τέλος της δεκαετίας του εξήντα, η εκπαίδευση αποσκοπούσε στην αναπαραγωγή της κοινωνίας, όχι στην ανατροπή της. Το πρόβλημα, φυσικά, είναι –όπως γνώριζε καλύτερα από κάθε άλλον ο Πλάτωνας– ότι ούτε η λογοτεχνία ούτε οι αναγνώστες της συμπεριφέρονται πάντοτε όπως θα θέλαμε. Αν αφεθούν ελεύθεροι οι νέοι, μπορούν πράγματι να ανακαλύψουν ακατάλληλα, ακόμη κι ανατρεπτικά, μηνύματα στη λογοτεχνία. Η ποίηση, λέει ο Πλούταρχος, μοιάζει με το κεφάλι ενός χταποδιού, το οποίο είναι μεν το πιο νόστιμο κομμάτι του, αλλά προκαλεί πολύ περίεργα και ενοχλητικά όνειρα. Αν δεν μπορούμε πάντοτε να εμποδίσουμε τα άσχημα όνειρα, μπορούμε, ωστόσο, να προφυλάξουμε τους νέους από τις αναστατώσεις που προκαλούν τα οράματα της ποίησης, προσφέροντάς τους αυτό που ο Πλούταρχος αποκαλεί «κυβέρνησιν». Αυτή η ναυτική ιδέα για την εκπαίδευση εμφανίζεται και νωρίτερα στο ίδιο έργο, σε μια παραλλαγή της περίφημης επικούρειας εικόνας, όπου η Παιδεία συγκρίνεται με την πρόσδεση ενός νέου σ’ένα σταθερό και ορθό κανόνα λογικής σκέψης κατά την ανάγνωση ή την ακρόαση της ποίησης, ακριβώς όπως ο Οδυσσέας δέθηκε σφιχτά στο όρθιο κατάρτι του πλοίου του, για να μπορέσει να ακούσει

το τραγούδι των Σειρήνων (15d). Κατ’ αυτόν τον τρόπο είναι δυνατόν να συγκρατηθεί η ικανότητα των νέων να παίρνουν τις σωστές αποφάσεις, η «κρίσις» τους, στον σωστό δρόμο, μακριά από τις παρεκτροπές που μπορεί να προκαλέσει η επιδίωξη της (λογοτεχνικής) ευχαρίστησης. Εύκολα διακρίνει κανείς εδώ, φυσικά, το ιδιοτελές πρόγραμμα της κυρίαρχης τάξης. Όπως, παλαιότερα, η Ινδονησία απολάμβανε ένα καθεστώς «κηδεμονευομένης δημοκρατίας», έτσι και οι νέοι των ανώτερων τάξεων κατά την αυτοκρατορική εποχή έπρεπε να κάνουν «κηδεμονευομένη ανάγνωση». Στην ραψωδία Ω της Ιλιάδας, σε μια έντονα δραματική σκηνή, ο Αχιλλέας επιδιώκει να παρηγορήσει τον Πρίαμο μιλώντας του για την κοινή σκληρή μοίρα των θνητών ανθρώπων. Τέτοια οι θεοί μαθές στους άμοιρους θνητούς εκλώσαν μοίρα, να ζουν με πίκρες και με βάσανα, κι αυτοί περνούν ανέγνοιοι. Ιλ. Ω 525-6, μτφρ. Ν. Καζαντζάκης - Ι.Θ. Κακριδής Στο σημείο αυτό και εμείς και οι αφελείς νέοι μπορεί να νομίσουμε πως η έμφαση στην κοινή και πανανθρώπινη μοίρα του θανάτου είναι καίριας σημασίας σε μια σκηνή στην οποία ο Αχιλλέας αποδέχεται, τελικά, ότι η θέση του δεν είναι κατά βάσιν διαφορετική από των άλλων, αλλά ο Πλούταρχος (22b-c) διακρίνει τον κίνδυνο να ελλοχεύει:

Διάλεξη

Ο ποιητής δεν είπε γενικά και απόλυτα ότι σε όλους τους ανθρώπους έχει δοθεί από τους θεούς μια ζωή γεμάτη θλίψη, αλλά [μόνο] στους ανόητους και τους επιπόλαιους, τους οποίους αποκαλεί συχνά «δύστυχους» και «αξιολύπητους», καθώς είναι άθλιοι και αξιοθρήνητοι εξαιτίας της φαυλότητάς τους. Είναι ένα είδος αλληγορικής ερμηνείας, που θέλει τον Όμηρο να μας προσφέρει, μέσα από τις ιστορίες του, διδασκαλία για τον κόσμο και για τον εαυτό μας. Έτσι, οι περιπέτειες του Οδυσσέα γίνονται μια παραβολή, όπου ο σοφός και σώφρων άνθρωπος ξεπερνά την ανεγκέφαλη βιαιότητα (τον Κύκλωπα), τον ερωτικό πειρασμό (την Κίρκη, το πρότυπο της επικίνδυνα ωραίας γυναίκας, στη θέα της οποίας οι άντρες μεταμορφώνονται σε γουρούνια), τη λαιμαργία (Χάρυβδη) και τόσους άλλους κινδύνους. Μια σημαντική συνέπεια αυτής της επιδίωξης της «χρησιμότητας» στη λογοτεχνία ήταν η επίμονη ενασχόληση με τα κίνητρα των λογοτεχνικών χαρακτήρων. Σύγχρονες αντιλήψεις που θέλουν το κείμενο να αφήνεται «να μιλήσει μόνο του» δεν έχουν θέση στην αρχαία λογοτεχνική κριτική. Η κλασική λογοτεχνία εξακολουθεί να είναι σημαντική. Σήμερα, κάποιες από τις ερωτήσεις του Πλουτάρχου συνεχίζουν να μας απασχολούν, αν και οι απαντήσεις είναι συνήθως διαφορετικές. Ας επιστρέψουμε, ωστόσο, στο ζήτημα του «σε τι χρησιμεύει;». Για τον Πλούταρχο, η μελέτη της κλασικής ποίησης αποτελούσε προετοιμασία για τη φιλοσοφία, και το κεντρικό ερώτημα της φιλοσοφίας, τουλάχιστον από την εποχή του Σωκράτη, ήταν το «πώς πρέπει να ζούμε;». Η ερώτηση είναι περισσότερο φλέγουσα για το άτομο παρά (άμεσα τουλάχιστον) για το «κοινό καλό» των κρατών, και η εσωτερική στροφή προς την ενασχόληση με την ηθική υγεία αποτελεί γνώριμο χαρακτηριστικό των φιλοσοφικών ρευμάτων του ελληνιστικού και ρωμαϊκού κόσμου. Η εικόνα του «πλοίου-πολιτείας», πολύ συνηθισμένη στην αρχαϊκή και την κλασική ποίηση, αντικαταστάθηκε στη συνέχεια από την εικόνα του πολίτη ως πλοίου, που έχει ανάγκη από καθοδήγηση στα επικίνδυνα νερά των ηθικών επιλογών. Το λογοτεχνικό-κριτικό αντίστοιχο αυτής της φιλοσοφικής στροφής ήταν η έμφαση στην ατομική συμπεριφορά και στις επιλογές των μεγάλων ηρώων κυρίως, παρά στα κείμενα ως μνημεία του πώς κυβερνώνται συλλογικά σώματα όπως τα κράτη. Οι συνέπειες αυτής της έμφασης εξακολουθούν να υφίστανται, όπως αποκαλύπτει μια γρήγορη ματιά στον συνεχώς αυξανόμενο όγκο της ομηρικής βιβλιογραφίας. Δεν νομίζω

ότι πρέπει να μας προβληματίζει αυτή η «ηθική» διάσταση της αρχαίας (και της σύγχρονης) λογοτεχνικής κριτικής, αλλά και δεν πρέπει να συγχέουμε αυτό που κάνουμε με αυτό που θεωρείται «φυσικό». Η κριτική έχει κάποια συγκείμενα και κάποια ιστορικά συμφραζόμενα. Αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε ευκολότερα στην περίπτωση παλαιότερων μελετητών, όπως ο Πλούταρχος, παρά στη δική μας περίπτωση. Πού βρισκόμαστε, λοιπόν, μετά από αυτό; Αν η προσέγγιση από τον Πλούταρχο του πώς πρέπει οι νέοι να μελετούν ποίηση μας φαίνεται περιοριστική μέχρι στειρότητος, θα πρέπει να αναλογιστούμε ότι υπάρχει ένας πολύ μεγαλύτερος κίνδυνος – και αυτός είναι να στερήσουμε από τους απογόνους μας τη δυνατότητα να ακούσουν το τραγούδι των Σειρήνων. Οι αρχαίοι σωστά αντιλήφθηκαν πως ο Οδυσσέας, και όχι το πλήρωμά του που είχε φράξει τα αυτιά του με κερί, ήταν αυτός που κατείχε την προνομιακή γνώση, το έπαθλο που άξιζε να αποκτηθεί. Οι Σειρήνες του προσφέρουν ηδονή και γνώση, τους δύο πόλους γύρω από τους οποίους περιστρέφονται όλες οι αρχαίες συζητήσεις για την αξία της λογοτεχνίας. Όταν προσφέρονται να του αφηγηθούν «όσα τραβήξανε στης Τροίας τον κάμπο Αργείοι και Τρώες, γιατί έτσι το θέλαν οι θεοί», είναι δύσκολο να μην σκεφτούμε ότι του προσφέρουν την ευκαιρία (και σε αυτόν, αλλά και σε μας) για μια ακρόαση της ομηρικής Ιλιάδας. Το να διδάξεις ανθρώπους (κάθε ηλικίας), ώστε να αποκτήσουν επαρκείς γνώσεις Αρχαίας Ελληνικής για να αδράξουν αυτή την ευκαιρία, όταν παρουσιαστεί, απαιτεί σημαντική προσπάθεια, και εδώ όπως και στην Αγγλία, και δεν μπορούμε να προσποιούμαστε ότι οι εκπαιδευτικές συνθήκες είναι εξίσου ευνοϊκές για αυτή την πρόκληση τώρα, όπως ήταν, για παράδειγμα, πενήντα χρόνια πριν. Αν, ωστόσο, η δυσκολία της πρόκλησης, μας κάνει να την απαρνηθούμε για χάρη πιο εύκολων έργων, τότε η γνώση αυτή θα χαθεί, ή, στην καλύτερη περίπτωση, θα γίνει μονοπώλιο μιας μικρής ομάδας επιστημόνων που θα ενδιαφέρονται να τη διατηρήσουν ως μια σκοτεινή ειδικότητα, ολότελα απομακρυσμένη από τα γενικά ενδιαφέροντα της κοινωνίας. Οι Σειρήνες θα τραγουδούν ακόμη, αλλά κανείς πια δεν θ’ ακούει, και χωρίς ακροατήριο η μουσική σβήνει και χάνεται. Δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες όσον αφορά το ποιος θα είναι υπεύθυνος για αυτό. Η Σκύλλα και η Χάρυβδη παραμονεύουν ακόμη, και πρέπει να ξέρουμε πώς να τις αντιμετωπίσουμε.

Άρθρο

Τα κοιτάσματα της Κασπίας και ο πόλεμος των αγωγών. Ευκαιρίες για την Ελλάδα ΤΟΥ ΣΑΡΏ ΔΕΔΕΓΙΆΝ ΥΠΟΨΗΦΊΟΥ ΔΙΔΆΚΤΟΡΟΣ ΣΥΜΒΟΎΛΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΩΝ

Τα πλούσια κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου που εντοπίστηκαν πριν από δεκαετίες στην Κασπία θάλασσα, αποτελούν πόλο έλξης επενδυτικών κεφαλαίων από ολόκληρο τον κόσμο αλλά και πεδίο αντιπαράθεσης των μεγαλύτερων δυνάμεων του πλανήτη, όπως Η.Π.Α. και Ρωσία. Με την τιμή του πετρελαίου να ανέρχεται στα 70 δολλάρια τους τελευταίους μήνες και σύμφωνα με την άποψη του Τζιμ Ρότζερς (γνωστού «γκουρού» των χρηματιστηρίων και στενού συνεργάτη του Τζωρτζ Σόρος) να προβλέπεται η άνοδός της στα 100 δολλάρια, ίσως ακόμη και εντός του έτους, οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου αποκτούν εξαιρετική σημασία. Με αυτά τα δεδομένα και όπως διαμορφώνεται δυναμικά ο ενεργειακός χάρτης, η Ελλάδα πρέπει να εκμεταλλευθεί τις ευκαιρίες που της δίδονται, προκειμένου να παίξει ρόλο-κλειδί στις ενεργειακές εξελίξεις της ευρύτερης περιοχής, οι οποίες, άλλωστε, επηρεάζουν τα Βαλκάνια και την Ευρώπη. Οι τελευταίες εξελίξεις Παρά την διαφαινόμενη ενεργειακή αναβάθμιση της Τουρκίας με τον αγωγό Μπακού – Τσεϊχάν και την υπο-

γραφή συμφωνίας με τις Ρωσία και Ιταλία για τον Blue Stream, η πραγματικότητα φαίνεται να είναι διαφορετική και σε μεγάλο βαθμό αρνητική για την Τουρκία. Η δημιουργία του Blue Stream, ο οποίος υπολογίζεται να τεθεί σε πλήρη λειτουργία το 2010, βασίζεται στην λογική της αποδυνάμωσης του αγωγού Μπακού – Τσεϊχάν, που ως κεντρική ιδέα είχε την παράκαμψη της Ρωσίας. Tο γεγονός αυτό δεν άρεσε καθόλου στο Κρεμλίνο στο πλαίσιο της προσπάθειας που καταβάλλει να διατηρήσει τα κεκτημένα της Ρωσίας στην ευρύτερη περιοχή, καθώς επίσης και την επιρροή της στα μέλη της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών (Κ.Α.Κ.). Eξάλλου, το «κλειδί» της αντλίας του πετρελαίου του Blue Stream το κρατάει η Ρωσία, γεγονός που επιβεβαιώνει την μελλοντική εξάρτηση της Τουρκίας. Aυτό συνέβη και στις αρχές του 2006 με την «κόντρα» μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Επιπλέον, η κίνηση καλής θέλησης από την Τουρκία προς την Ρωσία σχετίζεται με την οριστική αποκοπή της Τουρκίας από τα σχέδια των Η.Π.Α. Η μη παροχή υποστήριξης στις Η.Π.Α. στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας έχει οδηγήσει σε πάγωμα των παραδοσιακά καλών σχέσεων των δύο χωρών ύστερα από πολλές δεκαετίες. Η άποψη αυτή ενισχύεται, εάν λάβουμε υπόψη μας τη γνώμη ειδικών που υποστηρίζουν ότι με το πετρέλαιο σε επίπεδα τιμών 90-150 δολλαρίων ανά βαρέλι, το Ιράκ, η Αρμενία, το Καζακστάν και

Άρθρο

το Αζερμπαϊτζάν ενδεχομένως να έχουν για τους Αμερικάνους μεγαλύτερη σημασία από την Τουρκία.

Χρηματιστήριο του Λονδίνου ύστερα και από την επίσημη ανακοίνωση της συνεργασίας σημείωσε εντυπωσιακή άνοδο 40%.

Το Κουρδικό και η αντίδραση της Τουρκίας Και ενώ η Τουρκία έχει αντιληφθεί την αλλαγή στάσης των ΗΠΑ απέναντί της, και προσπαθεί να διασφαλίσει καλύτερες σχέσεις με τη Ρωσία, αυτό που της δημιουργεί τεράστια προβλήματα είναι το Κουρδικό. Η παρουσία των Κούρδων στην Μέση Ανατολή είναι ήδη σημαντική. Η ισχυρή αριθμητικά παρουσία των Κούρδων στην νοτιοανατολική Τουρκία και στο βόρειο Ιράκ, αλλά και η σχεδόν βέβαιη δημιουργία Κουρδικού κράτους στη συγκεκριμένη περιοχή, πιστοποιείται και με το παρακάτω γεγονός: Σύμφωνα με ανταπόκριση της βρετανικής εφημερίδας Financial Times, πριν από λίγους μήνες, η βρετανικών συμφερόντων ενεργειακή εταιρεία Sterling Energy έγινε η πρώτη εταιρεία που υπέγραψε συμφωνία με την κυβέρνηση του Κουρδιστάν στο βόρειο Ιράκ. Η συμφωνία με τις αρχές του Κουρδιστάν που ελέγχουν το βόρειο Ιράκ προβλέπει την έναρξη ερευνών για την εξόρυξη πετρελαίου στο πλούσιο σε κοιτάσματα υπέδαφος της περιοχής. Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο, πολλές πετρελαϊκές εταιρείες διστάζουν να συνάψουν σχέσεις συνεργασίας με την κουρδική κυβέρνηση, διότι δεν είναι ακόμη διεθνώς αναγνωρισμένη. Πάντως, η τιμή της μετοχής της Sterling Energy που διαπραγματεύεται στο

Ήδη η Ουάσιγκτων, ύστερα και από τις τελευταίες διπλωματικές επαφές των δύο χωρών, απορρίπτει το σχέδιο εισβολής των τουρκικών δυνάμεων στο βόρειο Ιράκ κατά του PKK, ενώ μέχρι το τέλος του 2007 το ιρακινό σύνταγμα προβλέπει την διεξαγωγή δημοψηφίσματος (δεν έχει γίνει ακόμη γνωστό ποιο ακριβώς θα είναι το ερώτημα) για την δημιουργία ανεξάρτητης κουρδικής οντότητας στην πλούσια σε πετρελαϊκά αποθέματα περιοχή του Κιρκούκ. Όμως, η πιθανότητα αυτή αποτελεί «απειλή πολέμου» (casus belli) για την Τουρκία, η οποία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα από τις συγκρούσεις με τους Κούρδους αντάρτες στις νοτιοανατολικές της επαρχίες. Eξάλλου, και η προσπάθειά της για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση συναντά σημαντικές δυσκολίες και αντιδράσεις (αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων, τελωνειακή ένωση με την Κύπρο και αναγνώρισή της, ανθρώπινα δικαιώματα κ.ά.). Στον σύνθετο ενεργειακό χάρτη και στις γεωπολιτικές εξελίξεις, έτσι όπως αυτές διαμορφώνονται στον Καύκασο, είναι σημαντικό να γίνει αναφορά στις σχέσεις που διατηρεί η χώρα μας με τους λαούς της περιοχής.

Άρθρο

Το μνημόνιο Τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ρωσίας και του Ιράν έχουν αλλάξει τις ισορροπίες στην ενεργειακή σκακιέρα. Η Ρωσία μόλις πριν από μερικά χρόνια (1998) έφτασε τα όρια οικονομικού κραχ, ενώ το Ιράν, επίσης μόλις πριν από λίγα χρόνια, κατάφερε να ξεπεράσει την εσωστρέφεια και την απομόνωση, αν και σήμερα αντιμετωπίζει προβλήματα από την διεθνή κοινότητα σε σχέση με το πυρηνικό του πρόγραμμα. Σήμερα, και οι δύο χώρες διανύουν περίοδο μεγάλης οικονομικής άνθησης, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν σοβαρούς παράγοντες στον ενεργειακό και στρατιωτικό τομέα. Η Αρμενία, μια παραδοσιακή σύμμαχος της Ελλάδος, γεωγραφικά στην καρδιά του Καυκάσου, διατηρεί άριστες σχέσεις τόσο με τη Ρωσία όσο και με το Ιράν. Aποτελεί προνομιακό συνομιλητή και των δύο χωρών, εφόσον συνδέεται με σύμφωνο αμυντικής και οικονομικής συνεργασίας με την πρώτη, ενώ με την δεύτερη υπάρχει συνεργασία σε ενεργειακό και οικονομικό επίπεδο. Στα παραπάνω στοιχεία αξίζει να προστεθούν και τα εξής δύο: α) Tο μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ Ελλάδος – Αρμενίας – Ιράν στο πλαίσιο των οικονομικών και εμπορικών σχέσεών τους, και β), η συμφωνία μεταξύ Αρμενίας – Ιράν για την κατασκευή αγωγού που θα μεταφέρει φυσι-

κό αέριο. Ο αγωγός θα είναι έτοιμος την 1η Ιανουαρίου 2007 και, σύμφωνα με την σύμβαση, το Ιράν για τα επόμενα 20 χρόνια θα δίνει στην Αρμενία 36 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, μέρος του οποίου θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, το οποίο κατόπιν θα μεταφέρεται στο Ιράν ως είδος πληρωμής. Σε πρώτη φάση ο αγωγός θα έχει μήκος 100 χλμ. στο Ιράν και 41 χλμ. στην Αρμενία, ενώ το συνολικό κόστος κατασκευής του υπολογίζεται σε 200-250 εκ. δολλάρια. Μέσω της Αρμενίας και του αγωγού, το Ιράν επιθυμεί να μεταφέρει φυσικό αέριο στην Ευρώπη, παρακάπτοντας έτσι την Τουρκία, με την οποία ανέκαθεν είχε κακές σχέσεις. Από την άλλη, η Ρωσία συνδέεται με την Αρμενία με σύμφωνο φιλίας, συνεργασίας και αμοιβαίας βοήθειας, που πρακτικά μεταφράζεται σε στενή οικονομικό-πολιτική και αμυντική συνεργασία. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι η Ρωσία είναι η υπ’ αριθμόν ένα χώρα επενδύσεων στην Αρμενία. Σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών της Αρμενίας Βαρτάν Οσκανιάν, βασική επιδίωξη της εξωτερικής πολιτικής της Αρμενίας είναι η ειρηνική συνύπαρξη με τους γείτονες της αλλά και η σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου και της Kεντρικής Ασίας. Επίσκεψη του Προέδρου Πούτιν στην Ελλάδα Kατά την επίσκεψη που πραγματοποιήθηκε στη χώρα μας στις αρχές του περασμένου Σεπτέμβρη, ο πρόεδρος

Άρθρο

Bλαντιμήρ Πούτιν, ο ομόλογός του Βούλγαρος Γκεόργκι Παρβάνωφ και ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, συμφώνησαν στην κατασκευή του αγωγού μεταφοράς πετρελαίου από το λιμάνι του Μπουργκάς στην πόλη της Αλεξανδρούπολης. Η σπουδαιότητα της επίσκεψης και τα βασικά χαρακτηριστικά της συμφωνίας συνοψίζονται στον πίνακα 1. Tα δεδομένα οδηγούν στο ασφαλές συμπέρασμα ότι ο αγωγός Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη θα υλοποιηθεί κυρίως για τους εξής λόγους: 1) Η αποτυχία των διαπραγματεύσεων μεταξύ της ρωσικής εταιρείας Lukoil και της Άγκυρας σχετικά με την κατασκευή του αγωγού Σαμψούντα – Τσεϊχάν, επέσπευσε τις διαδικασίες για την συμφωνία του Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη. 2) Η Ρωσία σήμερα, ύστερα από πολλά έτη, είναι στην διεθνή ενεργειακή σκακιέρα ένας ισχυρός οικονομικά παίκτης. Ο πρόεδρος Πούτιν και το επιτελείο του είναι αποφασισμένοι να «καλύψουν» το χαμένο έδαφος που ακολούθησε την δεκαετία του 1990 και οδήγησε την Ρωσία στο οικονομικό κραχ του 1998. 3) Σήμερα οι σχέσεις της Ελλάδος και της Ρωσίας είναι καλύτερες από ποτέ και αυτό αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία, την οποία η χώρα μας οφείλει να αξιοποιήσει. Μελλοντικές ευκαιρίες και προοπτικές Σε αυτό το οικονομικό-πολιτικό πλαίσιο, εκτιμούμε ότι η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να κεφαλαιοποιήσει την ιδιαίτερη σχέση που έχει με την Αρμενία και την διασπορά της. Οι δύο χώρες μπορούν να αξιοποιήσουν τις παραδοσιακά άριστες σχέσεις που έχουν με τον αραβικό κόσμο, πλεονέκτημα που στις μέρες μας έχει ιδιαίτερη σημασία, αν αναλογιστούμε την αντιπαλότητα του δυτικού κόσμου με το Ισλάμ, αλλά και την αυξανόμενη δύναμη και επιρροή αρκετών μουσουλμανικών κρατών στο χώρο της ενέργειας. Οι πολύ καλές σχέσεις των δύο χωρών με την Ρωσία και την ανερχόμενη Kίνα, αλλά και ο δίαυλος επικοινωνίας με την Ουάσιγκτων για τον ρόλο της Ελλάδος στα Βαλκάνια και της Αρμενίας στον Καύκασο αποτελούν σημαντική ευκαιρία που οι δύο χώρες πρέπει να εκμεταλλευτούν. Η περαιτέρω σύσφιγξη σχέσεων σε θέματα οικονομικής ανάπτυξης και επιχειρηματικών συνεργασιών, αποτελεί σήμερα επενδυτική ευκαιρία με πολλές προοπτικές. Εάν λάβουμε υπόψη τα παραπάνω στοιχεία, τότε η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Οι συνθήκες είναι πλέον ώριμες έτσι, ώστε η χώρα μας να αναβαθμιστεί στη διπλωματική σκακιέρα και να διαδραματίσει έναν διαφορετικό ρόλο, που ίσως μόνο εκείνη μπορεί. Eπιμέλεια: Iωάννα Kονδύλη

Βιβλιοπαρουσίαση

«Χαλκούς, ένεκα αλλαγής» Ο άγνωστος κόσμος του χάλκινου νομίσματος ΓΡΆΦΕΙ Ο ΠΑΝΑΓΙΏΤΗΣ ΑΛΕΞΆΚΗΣ AΝΑΠΛΗΡΩΤΉΣ KΑΘΗΓΗΤΉΣ TΜΉΜΑΤΟΣ OΙΚΟΝΟΜΙΚΏΝ EΠΙΣΤΗΜΏΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ AΘΗΝΏΝ

Bασιλική Πέννα, Xαλκούς, ένεκα αλλαγής. O άγνωστος κόσμος των χάλκινων νομισμάτων. Kοινωφελές Ίδρυμα Kοινωνικού και Πολιτιστικού έργου – Mουσείο Mπενάκη. Αθήνα, 2006. Σελ. 274, έγχρωμες εικόνες, βιβλιογραφία. ISBN 960-89046-0-9. Tο πόνημα της Δρος Βασιλικής Πέννα έχει ορθό και εύστοχο τίτλο. Εξετάζει τα χάλκινα νομίσματα του αρχαίου ελληνικού και ελληνιστικού κόσμου –το χάλκινο νόμισμα ονομαζόταν «χαλκούς»–, ενώ φέρνει στην επιφάνεια άγνωστα έως τώρα, εξαιρετικά χρήσιμα στοιχεία που ανοίγουν νέους δρόμους έρευνας και συμπληρώνουν τη γνώση. Πρώτα εκφράζουμε τις ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μας στο Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (Κ.Ι.Κ.Π.Ε.), που έχει στην κατοχή του αυτή τη περίφημη συλλογή των 2.700, στην πλειονότητά τους αρχαίων ελληνικών και βυζαντινών, νομισμάτων. Η ύπαρξή της είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Άλλωστε, σε αυτά τα νομίσματα στηρίχθηκε και η έρευνα. Τα ευρήματα της ανάλυσης συμπληρώνουν τη γνώση σε πολλούς τομείς και κυρίως στην οικονομική επιστήμη, τη νομισματική θεωρία και πολιτική. Γνωρίζουμε ότι στην πορεία του προς την ευημερία και την πρόοδο, ο άνθρωπος αρχικά αντελήφθη τη χρησιμότητα του συστήματος ανταλλαγής αγαθών που επέτρεψε την παραγωγική εξειδίκευση. Όμως, ο αντιπραγματισμός δεν απέφυγε τη σπατάλη χρόνου και πόρων. Έτσι, ο άνθρωπος υιοθέτησε ένα αγαθό ως χρήμα, μέτρο αξίας, μέσο πληρωμών, και αποταμίευσης, που εκπληρώνει έναν δυναμικό ρόλο με τη ροή του, συντελώντας στην αποτελεσματικότητα και στη μεγέθυνση της οικονομίας. Το χρήμα σε μια σταθερή οικονομία έχει αναγκαστική κυκλοφορία, απαγορεύεται η χρησιμοποίηση άλλων αντικειμένων ως μέσων πληρωμών, έχει λογική ανταλλακτική αξία, διάρκεια, δεν φθείρεται, τυποποιείται και υποδιαιρείται. Αρχικά υιοθετήθηκε το περιεκτικό χρήμα –προϊόντα όπως ζώα, δημητριακά, πολύτιμα μέταλλα–, το οποίο ως μέσο πληρωμών έχει αξία ίση ακριβώς με την αξία του ως εμπόρευμα. Στην πορεία, τα χρυσά και ασημένια κέρματα επικράτησαν. Όμως, το περιεκτικό χρήμα περιέκλειε μειονεκτήματα, στον έλεγχο της ποσότητας χρήματος, στην παραγωγή του χρυσού, που δεν μπορούσε να ακολουθήσει τους ρυθμούς των συναλλαγών, ενώ δυσχεραίνονταν οι καθημερινές συναλλαγές μικρής και μέσης αξίας. Για κάποιο διάστημα έδωσε τη θέση του στο ψευδοπεριεκτικό ή αντιπροσωπευτικό χρήμα που επρόκειτο για έγχαρτους τίτλους κατοχής, των οποίων ο κομιστής εισέπραττε την αναφερόμενη σε αυτούς αξία σε περιεκτικό χρήμα. Και σε αυτό το χρήμα εμφανίστηκαν προβλήματα. Γι’ αυτό εγκαθιδρύθηκε το παραστατικό χρήμα, που παριστάνει χρηματικές μονάδες μεγαλύτερες από την αξία του υλικού (π.χ. μετάλλου) από το οποίο συντίθεται. Διαφορετικά, αν ανέλθει η τιμή του μετάλλου πάνω από τη χρηματική αξία του κέρματος, τα κέρματα εξαφανίζονται από την κυκλοφορία, πωλούνται για μέταλλο, και τη θέση τους παίρνουν άλλα με λιγότερο πολύτιμα συστατικά. Σήμερα, τα σύγχρονα είδη χρήματος

Xάλκινη δραχμή Συρακουσών, π. 375 π.X. Kεφαλή Aθηνάς με κορινθιακή περικεφαλαία / Δύο δελφίνες και ανάμεσά τους θαλάσσιος αστερίας. 30,8 γρ., 30 χιλ.

Xάλκινο νόμισμα Διονυσουπόλεως, 2ος-1ος αι. π.X. Kισσοστεφής κεφαλή Διονύσου. 3,4 γρ., 26 χιλ.

Βιβλιοπαρουσίαση

που χρησιμοποιούνται είναι όλα στη μορφή του παραστατικού χρήματος. Τέλος, η αγοραστική δύναμη, η ανταλλακτική αξία του χρήματος, εξαρτάται από τη σταθερότητα των τιμών των αγαθών. Αναφέρονται αυτά, ακριβώς για να προκύψει η σύνδεση και η συνεισφορά του πονήματος, το οποίο συστηματικά αναδεικνύει τη σταδιακή εγκαθίδρυση και εξάπλωση των χάλκινων κερμάτων σε όλη την ελληνική και ελληνιστική περιοχή, μέσα από σημαντικές ενότητες έρευνας. Η συγγραφέας παρουσιάζει πώς ο αντιπραγματισμός έδωσε τη θέση του σε νέες πρακτικές συναλλαγών, πώς επικράτησαν οι πληρωμές σε μέταλλο και πώς στα τέλη του 7ου αιώνα συντελέστηκε η μεγάλη καινοτομία του κερματοφόρου νομίσματος στην Ιωνία και τη Λυδία για τη διευκόλυνση των συναλλαγών και τη μέτρηση των αγαθών με μοναδικό συμβολικό μέσο. Η καθιέρωση του χάλκινου χρήματος ξεκίνησε το β΄ μισό του 5ου αιώνα, από τις αποικίες, τη Μακεδονία και τη Θράκη και άργησε να εγκαθιδρυθεί σε προηγμένα κέντρα, στην Αθήνα το γ΄ τέταρτο του 4ου αιώνα, ενώ στη Σπάρτη κατά τον 3ο αιώνα. Προέκυψε αυτή η σημαντική καινοτομία για τους λόγους που αναφέρθηκαν ανωτέρω, με την απόσυρση και την αποθεματοποίηση των πολύτιμων μετάλλων στα δημόσια θησαυροφυλάκια, του περιεκτικού χρήματος, και ταυτόχρονα την έκδοση χάλκινων νομισμάτων, των οποίων η ονοματική αξία ήταν πολύ μεγαλύτερη από τη μεταλλική. Αυτό ήταν ουσιαστικό στοιχείο προόδου για την προώθηση συναλλαγών από τις πιο μικρές έως τις πιο μαζικές (πληρωμές μισθοφόρων), καθώς τα χάλκινα νομίσματα κυμαίνονταν σε βάρος και σε υποδιαιρέσεις, ώστε να είναι ελκυστικά, ευέλικτα και αποδεκτά από κάθε άνθρωπο. Εγκαθιδρύθηκε, δηλαδή, το παραστατικό χρήμα (αυτή είναι η σημασία της επικράτησης των χάλκινων νομισμάτων) και ξεκίνησε το σύγχρονο εκχρηματισμένο περιβάλλον, που ισχύει μέχρι σήμερα. Το χάλκινο νόμισμα διευκόλυνε την ανάπτυξη και την πρόοδο για πάνω από 2.000 χρόνια. Θα περάσουν πολλά χρόνια ακόμα, ώστε να το υπερκεράσει οποιοδήποτε άλλο μέσο πληρωμών που ακολούθησε. Αυτή είναι η μεγάλη συμβολή του πονήματος. Είθε να γίνει ευρέως γνωστό πόσα πολλά οφείλουμε στο χάλκινο νόμισμα. Ο κάθε συναλλάκτης δεν σκεφτόταν την ασφάλεια της συχνής μετατροπής του σε πολύτιμο μέταλλο, αλλά την αποδοχή του ως μέσου πληρωμών σε μια ασφαλή και σταθερή κοινωνία. Η μελέτη εξηγεί πώς όλα αυτά έγιναν χωρίς να διαταραχθεί η σταθερότητα. Το χάλκινο νόμισμα δεν αύξησε την ποσότητα χρήματος, αφού αντικατέστησε χρυσά και αργυρά νομίσματα, η οποία ελεγχόταν σε κάθε επικράτεια από τα επίσημα νομισματοκοπία. Προβλέφθηκε σαφής προσδιορισμός της σύστασης του μετάλλου των νομισμάτων, της μεταλλικής και ονομαστικής αξίας τους. Οι εκδόσεις καταγράφονταν, σταματούσαν, αν επικρατούσαν πληθωριστικές συνθήκες, γίνονταν αρκετές νομισματικές μεταρρυθμίσεις και αντικαταστάσεις νομισμάτων, ενώ τιμωρούνταν οι κίβδηλες εκδόσεις. Γενικά, η χάλκινη νομισματοκοπία υλοποιείται σε

Xάλκινο νόμισμα Aίλιδος, σκύθη βασιλέως Θράκης,180-150 π.X. Προτομές Διοσκούρων με φρυγικούς πίλους / Προτομές δύο ίππων. 3,6 γρ., 23 χιλ.

Πέντε διαφορετικά χάλκινα νομίσματα ενδεικτικά των ποικίλων τεχνικών παραγωγής.

Βιβλιοπαρουσίαση

κάθε πόλη (κράτος) με ό,τι απαιτεί μια αξιόπιστη διαδικασία που σχετίζεται με τον έλεγχο της προσφοράς χρήματος και τη σταθερότητα του εκδιδόμενου νομίσματος. Είναι ενδιαφέρουσα η ανάλυση της ερευνήτριας πάνω στη συγκροτημένη οργάνωση των νομισματοκοπείων, με υπεύθυνους οργανισμούς, υπεύθυνους άρχοντες, υπεύθυνους κοπής, σύμβολα κάθε κοπής που βοηθούσαν στον έλεγχο των εκδόσεων. Κάθε κράτος καθόριζε τον αριθμό των εκάστοτε λειτουργούντων νομισματοκοπείων. Γίνεται εκτενής αναφορά στον τρόπο παραγωγής των νομισμάτων, για τα χυτά και πλαστά νομίσματα. Αλλά το πόνημα, πέρα από την παραπάνω συνεισφορά στην εξέλιξη και στον έλεγχο της προσφοράς χρήματος, είναι εξίσου σημαντικό, γιατί αναλύει διεξοδικά πολλά χρήσιμα στοιχεία πάνω σε χαρακτηριστικά των αρχαίων νομισμάτων και τη διαχρονική εξέλιξή τους. Παρουσιάζει νομίσματα της συλλογής, κάθε ένα σε δύο φωτογραφίες εμπροσθότυπου και οπισθότυπου, αναφέρεται στο σχήμα του, στο μέγεθός του, στο βάρος του, στο υλικό, στην περιγραφή της εικονογραφίας της κάθε όψης, στο νομισματοκοπείο που το παρήγαγε, στην εκτιμώμενη χρονολογία κοπής. Η παρουσίαση γίνεται με τάξη από τα πρώιμα χυτά νομίσματα έως τα παιστά. Ακόμη, παρουσιάζονται, αναλυτικά, νομίσματα ταξινομημένα για καθεμία από τις αποικίες, τις ελληνικές πόλεις, τα κοινά και τις συμμαχίες, τα ελληνιστικά βασίλεια, τη ρωμαϊκή εποχή, τα βυζαντινά χρόνια, τη φραγκοκρατία έως την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. Η εργασία της ερευνήτριας είναι λεπτομερής και υπερβολικά προσεκτική. Τα νομίσματα δείχνουν πώς εξελίχθηκε η εικονογράφησή τους, από το δωδεκάθεο στον εμπροσθότυπο και πλήθη συμβόλων στον οπισθότυπο, όπως κεραυνοί, κηρύκεια, αστέρες, ζώα, δελφίνια, φυτά, δένδρα, λύρες, θεότητες, ήρωες, βασιλείς, ηγεμόνες, άνδρες και γυναίκες, καρποί της γης. Συχνά, η εικονογραφία εκφράζεται με λεπτομέρεια και σαφήνεια, περιέχει εντυπωσιακές παραστάσεις, οι οποίες εξελίσσονται στα θέματα που απεικονίζουν. Δεν μπορεί παρά να υποκλιθεί κάποιος στη δημιουργικότητα αυτών που τα σχεδίασαν, την ποικιλία, τη λεπτομέρεια που παρουσιάζουν και τους συμβολισμούς που υποδεικνύουν, στην προσπάθεια για την παραγωγή και κυκλοφορία των νομισμάτων. Μέσω των χαρακτηριστικών τους αντλείται πλήθος πληροφοριών, που αποτελούν αδιάψευστες μαρτυρίες της εποχή τους για τη ζωή και το επίπεδο ευημερίας των κατοίκων. Καθώς τα νομίσματα διεισδύουν σε όλα τα κοινωνικά και επαγγελματικά στρώματα, προωθούν τα μηνύματα και τους συμβολισμούς τους σε όλους τους κατοίκους. Διαχρονικά, ο ρόλος τους έγινε περισσότερο πολιτικός εκφράζοντας τις επιδιώξεις των ηγεμόνων, ενώ η χρήση του νομίσματος για συναλλαγές συνδυάσθηκε με την προώθηση της πολιτικής της χώρας που το εξέδιδε. Κλείνοντας, το πόνημα, «Χαλκούς, ένεκα αλλαγής. Ο άγνωστος κόσμος των χάλκινων νομισμάτων», αποτελεί μια μεγάλη συνεισφορά στη γνώση. Το περιεχόμενό του είναι εξαιρετικά χρήσιμο, ενώ είναι βέβαιο ότι θα βοηθήσει τον ερευνητή και θα συναρπάσει τον αναγνώστη.

Xάλκινο νόμισμα Kοινού Kυρηναϊκής, π. 250 π.X. Kεφαλή Άμμωνος Διός / Σίλφιον. 12,0γρ., 23χιλ.

Xάλκινη δραχμή Άζου, ινδοσκύθη βασιλέως, 58-20/19 π.X. Ποσειδών με τρίαινα πατά σε ποτάμια θεότητα. 11,8γρ., 28 χιλ.

Βιβλιοπαρουσίαση

«Το χρονικό μίας Αποκατάστασης» ΓΡΆΦΕΙ Ο ΠΑΣΧΆΛΗΣ ΑΝΔΡΟΎΔΗΣ ΔΡ ΒΥΖΑΝΤΙΝΉΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΊΑΣ – ΑΡΧΙΤΈΚΤΩΝ – ΑΝΑΣΤΗΛΩΤΉΣ

Ι. Ν. Ευαγγελισμού Αλεξανδρείας. Συντήρηση και αποκατάσταση 20022004. Δωρεά Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης». Αθήνα: Έκδοση Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης», 2005. Σελ. 107. Με την έκδοση αυτή παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό και συνάμα προβάλλεται σε όλους τους επιστημονικούς φορείς, το λαμπρό έργο της αποκατάστασης του Ιερού Ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, που έγινε κατά την περίοδο 2002-2004, με αποκλειστική χορηγία του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης». Το βιβλίο αρχίζει ουσιαστικά με το ιστορικό και οικοδομικό χρονικό του Ι. Ναού (η πρώτη φάση του κτίστηκε στο διάστημα 1847-1856) και της διακόσμησής του, που επιμελήθηκε ο καθηγητής Ε. Σουλογιάννης. Ακολουθεί η παρουσίαση, με τρόπο αρκετά συνοπτικό, της αρχιτεκτονικής του ναού από τους μελετητές μηχανικούς του έργου Γ. Τσούτσουρα και Π. Παναγιωτόπουλο. Ο Ι. Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου είναι, λοιπόν, μια εντυπωσιακή ψηλή τρίκλιτη βασιλική με συμμετρία και πειθαρχία στις διαστάσεις της, που μαρτυρεί για τον πλούτο και την άνθηση του Ελληνισμού της Αλεξάνδρειας κατά την εποχή της ανέγερσής της. Το ύψος της βασιλικής είναι ενδεικτικό των τεχνικών γνώσεων των μελετητών και κατασκευαστών της. Ο κυρίως ναός έχει μήκος 48 μέτρα και πλάτος 22, 70 μέτρα. Στον Ι. Ναό υπάρχουν ακόμη γυναικωνίτης, μαρμάρινο τέμπλο, ξύλινος άμβωνας και Πατριαρχικός θρόνος. Το εσωτερικό του κοσμούν αγιογραφίες που συνδυάζονται με εντοιχισμένες εικόνες και ζωγραφικό διάκοσμο, στον οποίο κυριαρχούν τα λαμπρά και φωτεινά χρώματα. Πολλά από τα θέματα είναι από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Η αγιογράφηση και ο ζωγραφικός διάκοσμος συνδυάζονται μεταξύ τους σε ισορροπημένους συνδυασμούς. Η αρχική μορφή του Ι. Ναού, ιδιαίτερα στην πρόσοψή του, ήταν αυστηρότερη από τη σημερινή. Η όψη αυτή τροποποιήθηκε σε σημαντικό βαθμό, όταν στο εξωτερικό των κωδωνοστασίων και του ναού, κατά την περίοδο 1927-1936 προστέθηκε νεωτερική διακοσμητική κατασκευή από συμπαγή οπτοπλινθοδομή και στοιχεία από οπλισμένο σκυρόδεμα, που συνδυάζονται μεταξύ τους για διακοσμητικούς λόγους. Οι όψεις του ναού, όπως προέκυψαν μετά από τις παραπάνω εργασίες, είναι κατάκοσμες (ιδιαίτερα στα πλαίσια των ανοιγμάτων και των θυρωμάτων) με πλάκες που φέρουν ανάγλυφα στολίδια κάθε λογής. Ο πλούσιος, αλλά όχι πυκνός διάκοσμος σε όλες τις όψεις και στα κωδωνοστάσια εξαϋλώνει, με τρόπο αρκετά επιτυχημένο, τον ψηλό συμπαγή όγκο του ναού. Στη συνέχεια του βιβλίου παρουσιάζεται, αναλυτικά και με τρόπο εμπεριστατωμένο, η παθολογία του ναού. Όπως διαπιστώνεται από την τεχνική έκθεση τεκμηρίωσης, ο ναός διατηρούσε σε αρκετά καλή κατάσταση τον φέροντα οργανισμό του, παρουσίαζε όμως πολλά δομικά προβλήματα σε φερόμενα στοιχεία του (ρηγματώσεις στα κονιάματα των όψεων και στην περιοχή εδράσεων κάποιων τόξων, οξείδωση των οπλισμών στις κατασκευές από

Βιβλιοπαρουσίαση

οπλισμένο σκυρόδεμα, εκ κατασκευής διαφορική συμπεριφορά, την οποία έτειναν να έχουν τα κωδωνοστάσια, λόγω της εντελώς διαφορετικής δομής και ακαμψίας τους από τον υπόλοιπο ναό). Τα περισσότερα προβλήματα οφείλονταν στη γενικευμένη γήρανση των υλικών και των ρηγματώσεων λόγω σεισμικών και λοιπών δυναμικών καταπονήσεων. Ο ναός παρουσίαζε, επίσης, αρκετά προβλήματα αισθητικής φύσης (νεωτερικές παρεμβάσεις, οξείδωση αγκυρίων διακοσμητικών πλακών όψεων και καταστροφή των ίδιων των πλακών), προβλήματα φθοράς των αγιογραφιών και των επιζωγραφίσεων, φθορές των δαπέδων, φθορές του μαρμάρινου τέμπλου, φθορές στα στασίδια, πλήρης αστοχία των υδροροών και συγκέντρωση υγρασίας στους τοίχους, αστοχία της επικάλυψης της στέγης, ανυπαρξία υπόγειου συστήματος απορροής ομβρίων, παλαιό φωτισμό στο εσωτερικό και ανυπαρξία του στο εξωτερικό, αχρήστευση του ρολογιού της πρόσοψης). Οι μελέτες αποκατάστασης του Ι. Ναού, που εκπονήθηκαν από διακεκριμένους και έμπειρους Έλληνες επιστήμονες, είχαν ως γνώμονα τον απόλυτο σεβασμό στις γενικές αρχές των Διεθνών Χαρτών (Συμβάσεων) Συντήρησης και Αποκατάστασης, που ορίζουν το πλαίσιο και τον τρόπο παρέμβασης σε αρχιτεκτονικά μνημεία και σύνολα υψηλής καλλιτεχνικής και ιστορικής αξίας. Στη συνέχεια του βιβλίου περιγράφονται σε διαφορετικές ενότητες οι επιμέρους εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης που έγιναν στον Ι. Ναό (δομικές στερεώσεις του φέροντος οργανισμού και των δύο πύργων των κωδωνοστασίων της πρόσοψης, συντήρηση και αποκατάσταση των όψεων, του ζωγραφικού διακόσμου, των δαπέδων, του εξοπλισμού, ανακατασκευή των υδρορροών, ανακατασκευή της επικάλυψης και των λουκιών της στέγης, βελτίωση του φωτισμού και τέλος, συντήρηση και ανακατασκευή του μηχανισμού του ρολογιού). Οι εργασίες των εξωτερικών όψεων ξεκίνησαν πρώτες, αλλά ολοκληρώθηκαν μετά από όλες τις υπόλοιπες, καθώς ήταν σε άμεση συνάφεια με αυτές. Οι χρωματισμοί του ναού έγιναν με χρώματα ανθεκτικά στη φθορά του χρόνου και με απόχρωση που σχετίζεται με την ιστορία του κτίσματος. Με έξοδα του Κοινωφελούς Ιδρύματος έγινε επίσης η αποκατάσταση της όψης του κτηρίου προς Β. του ναού. Όλες οι οικοδομικές εργασίες εκτελέστηκαν από την αιγυπτιακή εταιρεία CMS, δίχως καμία απόκλιση από την ποιότητα που απαιτήθηκε, ούτε από τον σκοπό τους και την ουσία της μελέτης, αλλά και ούτε από τον αρχικό προϋπολογισμό. Τα κείμενα της εξαιρετικά επιμελημένης πολυτελούς έκδοσης του Κοινωφελούς Ιδρύματος συνοδεύει ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό από το εξωτερικό και το εσωτερικό του Ι. Ναού, που μαρτυρεί την κατάσταση διατήρησης και τις φθορές του κτίσματος πριν από τις εργασίες αποκατάστασης. Από το υλικό αυτό που συνοδεύει την τεχνική έκθεση της παθολογίας, είναι φανερή η ανάγκη που υπήρχε για την επισκευή του ναού. Το φωτογραφικό υλικό από τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στον ναό αποτελεί μάρτυρα της υποδειγματικής στερέωσης και αποκατάστασής του, μέσω μιας ήπιας επέμβασης, η οποία και ανέδειξε με τον καλύτερο τρόπο την αισθητική ενό-

Άποψη του σολέα και του Πατριαρχικού θρόνου

Βιβλιοπαρουσίαση

τητα του κτηρίου. Η πολυδάπανη και επιτυχημένη αποκατάσταση του ιερού προσκυνήματος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και ταυτόχρονα πολιτιστικού θησαυρού των κοινοτήτων του Αιγυπτιακού Ελληνισμού προβάλλεται με τον καλύτερο τρόπο από την ιδιαίτερα καλαίσθητη έκδοση του Ιδρύματος. Η έκδοση αναπαύει τους εμπνευστές του εγχειρήματος – ένας από τους οποίους υπήρξε και ο αείμνηστος πρόεδρος του Κοινωφελούς Ιδρύματος Στέλιος Παπαδημητρίου, στη μνήμη του οποίου αφιερώνεται το βιβλίο, τους χορηγούς της αναστήλωσης, τους εκτελεστές του έργου και την ελληνική ομογένεια της Αλεξάνδρειας. Eργασίες συντήρησης και ανακατασκευής ζωγραφικού διάκοσμου και χρωματικών τεχνοτροπιών εσωτερικού

Βιβλιογραφικό Δελτίο

Γρηγόριος Παπαγιαννάκης. Ακάθιστος Ύμνος: άγνωστες πτυχές ενός πολύ γνωστού κειμένου. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βάνιας, 2006. Σελ. 306, βιβλιογραφία, παράρτημα, περίληψη στα αγγλικά. ISBN 960-288-154-2. Κείμενο εμβληματικό, ένα από τα πιο δημοφιλή της βυζαντινής υμνογραφίας, ο Ακάθιστος Ύμνος αντιπροσωπεύει για τους ειδικούς ένα επίμονο και άλυτο πρόβλημα. Σχεδόν τίποτε δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα για το έργο. O συγγραφέας δεν μας είναι γνωστός: έχει αποδοθεί σε πολλούς, από τον περίφημο Ρωμανό Μελωδό, στον αιρετικό, αλλά και ηρωικό, πατριάρχη Σέργιο. Eπίσης, δεν μας είναι γνωστή ούτε η εποχή συγγραφής, αλλά ούτε ακόμη και η αρχική μορφή του κειμένου, που σώζεται σε υπερβολικά μεγάλο αριθμό χειρογράφων. Η μελέτη του φιλόλογου-βυζαντινολόγου Γρηγόριου Παπαγιαννάκη δεν επιχειρεί να επιλύσει τα προβλήματα αυτά: με γνώση και σύνεση επικεντρώνεται σε επιμέρους θέματα κριτικής αποκατάστασης και μετρικής ανάλυσης του κειμένου, προσφέροντας πολλές πρωτότυπες προτάσεις και παρατηρήσεις. Σημαντικό μέρος της μελέτης καταλαμβάνει μια εκτενώς σχολιασμένη βιβλιογραφία, που αποτελεί ανεκτίμητο μίτο στους δαιδάλους της προϋπάρχουσας φιλολογικής έρευνας για τον Ακάθιστο. Τέλος, σε παράρτημα του βιβλίου ο Παπαγιαννάκης παραθέτει τα αποτελέσματα λεξικολογικής σύγκρισης του Ακαθίστου με άλλα κοντάκια, που κάνουν ακόμη πιο απίθανη την απόδοση του έργου στον Ρωμανό, επικρατέστερο παλαιότερα συγγραφέα του. Γ.Θ.Κ.

Iakovos Kampanelis, La cena (Ο Δείπνος), μετ. Antonio Aguilera Vita. Τενερίφη: Πανεπιστήμιο Λα Λαγούνα, 2005. Σελ. 107. ISBN 689-5969-3. Η συλλογή Κείμενα του Σεμιναρίου Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου της Λα Λαγούνα (Τενερίφη, Ισπανία) δημοσίευσε πρόσφατα τον δέκατό της τόμο: La Cena, του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Με αυτόν τον γενικό τίτλο, η έκδοση παρουσιάζει τη γνωστή τριλογία του Καμπανέλλη, αποτελούμενη από τα θεατρικά του έργα Γράμμα στον Ορέστη, Ο Δείπνος και Πάροδος Θηβών, στα οποία ο συγγραφέας προβληματίζεται για το ηθικό ποιόν των δημοφιλέστερων χαρακτήρων της αρχαίας τραγωδίας. Η μετάφραση του Aguilera Vita προσφέρει ένα κείμενο με σφρίγος, το οποίο μένει πιστό στο πρωτότυπο, και μια απόδοση που μπορεί να λειτουργήσει όχι μόνο στην ανάγνωση αλλά και στη θεατρική αξιοποίησή της, με αξιέπαινα ευρήματα αλλά και με μερικές μεταπηδήσεις στη φρασεολογία των ηρώων. Την έκδοση εμπλουτίζουν ένας ενδιαφέρων πρόλογος της Γεωργίας Λαδογιάννη, μια σύντομη βιογραφία του Καμπανέλλη και ένα συγκινητικό κείμενο του δραματουργού για τη φιλία του με τους Ισπανούς δημοκράτες αιχμάλωτους στο στρατόπεδο του Μαουτχάουζεν. Π.Ο.

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο AΩ - TPIMHNIAIO ENHMEPΩTIKO ΔEΛTIO ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Κωδ. εντύπου: 7244 Aισχίνου 4, Aθήνα 105 58, Tηλ.: 210-3314965, 210-3713000 • e-mail: assoc@onassis.gr Εκδότης: Ιωάννα Κονδύλη Aρχισυντάκτρια: Λήδα Mπουζάλη Συντακτική Eπιτροπή: Iωάννα Kονδύλη, Γιώργος Θ. Kαλόφωνος, Γιάννης X. Pούσσος, Kαλλιόπη Xρηστοφή Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Παναγιώτης Αλεξάκης, Πασχάλης Ανδρούδης, Σαρώ Δεδεγιάν, Πέδρο Ολάγια Yπεύθυνη κατά νόμο: Iωάννα Kονδύλη • Διόρθωση: Βάλια Λουτριανάκη Σχεδιασμός-Σελιδοποίηση: Factory advertising • Eκτύπωση: Παναγιώτης Δρέττας Προσαρμογή για το internet: Graphics.gr

TO ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO TOY ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Πρόεδρος: Aντιπρόεδρος A’: Aντιπρόεδρος B’: Γενικός Γραμματέας: Eιδικός Γραμματέας: Tαμίας: Aναπληρωτής Tαμίας: Mέλη: