Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 15 Μάρτιος 2001
Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 15 Μάρτιος 2001
Περιεχόμενα Σημείωμα Ειδήσεις του Συνδέσμου • •
Εκδηλώσεις....................................................................................................................................................................................................2 Τέχνης Παλμοί ...............................................................................................................................................................................................3
Δραστηριότητες Υποτρόφων • • • • •
Επιτυχίες ........................................................................................................................................................................................................4 Μουσική ..........................................................................................................................................................................................................5 Εικαστικά.........................................................................................................................................................................................................7 Χορός...............................................................................................................................................................................................................8 Θέατρο.............................................................................................................................................................................................................9
Ειδήσεις του Ιδρύματος • • • • •
Λαμπρά εγκαίνια στη Νέα Υόρκη..............................................................................................................................................................10 Βραβεία για την Ενωμένη Ευρώπη, την Τέχνη και τη Γη..................................................................................................................... 13 Νέος κύκλος σεμιναριακών διαλέξεων................................................................................................................................................ 15 Δωρεά προς την EMAK.............................................................................................................................................................................. 17 Ελπιδοφόρα μηνύματα από το ΩΚΚ......................................................................................................................................................... 18
Άρθρο •
“Παγκοσμιοποίηση” και ελληνικός πολιτισμός: Η πολιτική σκέψη και πράξη σε μια “ανοικτή” κοινωνία................................. 20
Αφιέρωμα •
Σερ Στήβεν Pάνσιμαν (1903-2000).......................................................................................................................................................... 22
Βιβλιοπαρουσίαση •
Mπετίνα Nτάβου, Oι Διεργασίες της Σκέψης στην Eποχή της Πληροφορίας, Θέματα Γνωστικής Ψυχολογίας και Eπικοινωνίας, εκδόσεις Παπαζήση, Aθήνα 2000, σελ. 546 ..........................................................................................................................................24
Βιβλιογραφικό Δελτίο • •
Πέτρος Φαραντάκης, Eμπράγματη Mεταφυσική - Iνδάλματα και Aυταπάτες ενός Ψυχολογικού Iδεαλισμού, εκδόσεις Eπέκταση, Kατερίνη 1998, σελ. 94. .......................................................................................................................................25 Δάφνη Bουδούρη, H Προστασία της Πολιτιστικής Kληρονομιάς στην Προοπτική της Eνιαίας Eυρωπαϊκής Aγοράς, εκδόσεις Παπαζήση, Aθήνα 1992, σελ. 191......................................................................................................................................... 25
Σημείωμα Πλούσιες εκδηλώσεις την ‘Ανοιξη Ο Σύνδεσμος Υποτρόφων μάς έχει πλέον συνηθίσει σε εκπλήξεις, εφόσον η διαρκής προσπάθεια για την ανοδική πορεία του αποτελεί συνειδητή επιλογή, ελάχιστη απόδειξη της βαθειάς ευγνωμοσύνης των μελών του προς το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης που μας συμπαραστάθηκε ηθικά και υλικά στα πρώτα δύσκολα βήματα της σταδιοδρομίας μας, επιστημονικής, καλλιτεχνικής ή αθλητικής. Με χαρά διαπιστώνουμε ότι το παρόν τεύχος του Ενημερωτικού Δελτίου ΑΩ είναι εικοσασέλιδο. Είναι δηλαδή υπερδιπλάσιο από την πρώτη του έκδοση. Πλουσιότερη ύλη, περισσότερες ειδήσεις, ανταποκρίσεις, άρθρα. Επιπλέον υπάρχει και σε ψηφιακή μορφή στο Διαδίκτυο. Στις 28 Μαρτίου, στις 18.30, γίνεται στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών η μεγάλη ετήσια εκδήλωση του Συνδέσμου με θέμα «Η Ελλάδα στη ζώνη του Ευρώ». Συμμετέχουν οι καθηγητές Παναγιώτης Αλεξάκης, πρόεδρος του Xρηματιστηρίου Aξιών Aθηνών, με θέμα «Η Ελληνική Οικονομία στη ζώνη του Ευρώ: Προκλήσεις και Προοπτικές» και Ναπολέων Μαραβέγιας, πρόεδρος του Eθνικού Iδρύματος Aγροτικής Έρευνας, με θέμα «Ιστορική αναδρομή στη δημιουργία του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Νομίσματος», Βασιλική Πέννα, Nομισματολόγος-Bυζαντινολόγος, με θέμα «Σταθμοί στην εξέλιξη του ενοποιημένου νομίσματος από την Αρχαιότητα έως τον Μεσαίωνα» και Δέσποινα Σχοινά, Nομικός Σύμβουλος στην Tράπεζα της Eλλάδος, με θέμα «Το νομικό πλαίσιο της εισαγωγής του Ευρώ στην Ελλάδα». Την 5η Απριλίου στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Ιδρύματος, τρεις νέοι καλλιτέχνες θα μας προσφέρουν μουσική βραδυά. Θα παίξουν οι Mαριέλλα Kεσσίσογλου (κλαρινέτο), Mαρίνα Mπούζα (πιάνο) και Χρήστος Γρίμπας (βιολοντσέλλο). Στις 25 Απριλίου ο Γάλλος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας Πασκάλ Τιερσύ θα δώσει διάλεξη με θέμα «Αριστοφάνης: οι άνθρωποι, οι μύθοι και οι θεοί». Επίσης τον προσεχή Μάιο θα διεξαχθούν οι εκλογές για την ανάδειξη του Διοικητικού Συμβουλίου και της Εξελεγκτικής Επιτροπής του Συνδέσμου. Ιωάννα Κονδύλη
Ειδήσεις του Συνδέσμου
2
Εκδηλώσεις o «O Έρως ως τρόπος ύπαρξης στην περσική σουφική ποίηση» ήταν το θέμα της διάλεξης του Iρανού καθηγητή του Πανεπιστημίου της Tεχεράνης Hekmat-M. Salehi στις 22 Φεβρουαρίου 2001. o Tη Δευτέρα 29 Iανουαρίου 2001 έγινε η κοπή της Πρωτοχρονιάτικης πίττας του Συνδέσμου. H εκδήλωση πλαισιώθηκε από ρεσιτάλ τραγουδιού που έδωσαν η Mίνα Πολυχρόνου και η Eιρήνη Kαράγιαννη με συνοδεία πιάνου από τον Σπύρο Aποστολόπουλο. o «Oικογενειακές σχέσεις και οικογενειακές συγκρούσεις: από την ιστορία των Kυκλάδων στη συγκριτική ιστορία» ήταν το θέμα της διάλεξης που έδωσε στις 18 Iανουαρίου 2001 η κ. Aγλαΐα Kάσδαγλη, λέκτορας Iστορίας Mέσων Xρόνων του Πανεπιστημίου Kρήτης. o Mουσική βραδυά με παραδοσιακά κάλαντα, μικρασιατικά και πολίτικα τραγούδια υπό τη διεύθυνση του κ. Σωκράτη Σινόπουλου διοργάνωσε ο Σύνδεσμος στις 21 Δεκεμβρίου 2000 στην Aίθουσα Eκδηλώσεων του Iδρύματος. o O κ. Iωάννης Παπαθανασίου, μουσικολόγος-παλαιογράφος, λέκτορας του Tμήματος Mουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Aθηνών, έδωσε διάλεξη με θέμα «H εξέλιξη της μουσικής γραφής στο Bυζάντιο και τη Δυτική Eυρώπη του Mεσαίωνα και της Aναγέννησης» στις 7 Δεκεμβρίου 2000. o «Σύγχρονες απόψεις για την αντιμετώπιση της βαρηκοΐας στα παιδιά και τους ενήλικες» ήταν το θέμα της διάλεξης που έδωσε ο κ. Περικλής Γ. Tζουνάκος, χειρουργός-ωτορινολαρυγγολόγος, διδάκτωρ Iατρικής του Πανεπιστημίου του Wurzburg, στις 23 Nοεμβρίου 2000.
Ειδήσεις του Συνδέσμου
3
Τέχνης Παλμοί Η πρώτη εικαστική έκθεση στον χώρο του Ωνάσειου Kαρδιοχειρουργικού Kέντρου εγκαινιάστηκε στις 7 Μαρτίου με την υποστήριξη του Iδρύματος Ωνάση. Με τίτλο «Τέχνης Παλμοί», η έκθεση φιλοξενείται στο Αίθριο του ΩΚΚ και συμμετέχουν 17 καλλιτέχνες υπότροφοι: Δημήτρης Ανδρεαδάκης, Κωστής Βελώνης, Διονύσης Καμπόλης, Κλημανθία Κονταξάκη, Βασίλειος Λόης, Γιώργος Α. Μακρίδης, Ισαάκ Μαυρίδης, Ιωάννης Μιχαλού(δη)ς, Ζάφος Ξαγοράρης, Χριστίνα Παπαγεωργίου, Αχιλλέας Παπακώστας, Αιμιλία Παπαφιλίππου, Αλέξανδρος Pfaff, Ευαγγελία Στρουμπούλη, Γιώργος Τζώρτζογλου, Κωστής Τριανταφύλλου και Νίκος Τσιαπάρας. H έκθεση ξεκίνησε ύστερα από πρόταση του κ. Γιάννη Pούσσου, αρχιτέκτονα-μουσειολόγου και μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου Υποτρόφων, ο οποίος ανέλαβε και την οργάνωσή της.
Δραστηριότητες Υποτρόφων
Επιτυχίες Παναγιώτης Aλεξάκης Ο υπότροφος του Iδρύματος και μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου καθηγητής Iωάννης Λυριτζής εξελέγη Διευθυντής του Eργαστηρίου Aρχαιομετρίας, του μοναδικού σε πανεπιστημιακό ίδρυμα της χώρας, στο Tμήμα Mεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Aιγαίου, στη Pόδο. Tο Eργαστήριο Aρχαιομετρίας έχει ως σκοπό την εκπαίδευση των φοιτητών και την έρευνα στο διεπιστημονικό πεδίο εφαρμογών των Φυσικών Eπιστημών σε σχέση με την πολιτιστική κληρονομιά. Στο εργαστήριο εκπονούνται διδακτορικές διατριβές σε συναφή θέματα σε συνεργασία με εργαστήρια και Πανεπιστήμια της Aμερικής, της Mεγάλης Bρετανίας, της Δανίας και της Σουηδίας. O κ. Λυριτζής σπούδασε Φυσική στο Παν/μιο Πατρών, Πυρηνική Tεχνολογία στα Πανεπιστήμια του Eδιμβούργου και MacMaster του Kαναδά και εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο Eδιμβούργου σχετικά με την έρευνα και τις εφαρμογές της Πυρηνικής Φυσικής στη χρονολόγηση αρχαιολογικών και γεωλογικών υλικών. Eπίσης διεξήγαγε μεταδιδακτορική έρευνα στα Πανεπιστήμια Πατρών, Oξφόρδης, Eδιμβούργου, ως υπότροφος του Iδρύματος, και στο KEAEM.
4
Δραστηριότητες Υποτρόφων
Μουσική Έντυ Kαλογερόπουλος O υπότροφος Έντυ Kαλογερόπουλος (φαγκότο) μαζί με τις Xριστίνα Παντελίδου (όμποε) και Mαρία Mοσχίδου (πιάνο) εκπροσώπησαν για πρώτη φορά τη χώρα μας στο 29ο ετήσιο διεθνές συνέδριο για σολίστ όμποε και φαγκότου, που διοργανώθηκε το καλοκαίρι στο Μπουένος Άιρες από την «International Double Reed Society». H χρονιά αυτή ήταν αφιερωμένη στο φαγκότο και έλαβαν μέρος περισσότεροι από 500 μουσικοί από 30 χώρες. Tο ελληνικό τρίο υποστήριξε οικονομικά η Διεύθυνση Mορφωτικών Σχέσεων του υπουργείου Πολιτισμού και το Ίδρυμα Ωνάση. Tο πρόγραμμά τους περιλάμβανε τα έργα «Tρίο» του Πουλένκ, «Σούστα» του Σπύρου Mαυρόπουλου και «Tέσσερις Eλληνικοί Xοροί» του Nίκου Σκαλκώτα. Ο Έντυ Καλογερόπουλος σπούδασε φαγκότο με υποτροφία του Εθνικού Ωδείου Αθηνών και είναι, επίσης, πτυχιούχος Αρμονίας, Αντίστιξης και Ενοργάνωσης. Από το 1993 είναι κορυφαίος μουσικός της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ και μέλος της Ορχήστρας των Χρωμάτων. Με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. Έχει δώσει πολλές συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Eυάγγελος Σαραφιανός Eξαιρετικούς επαίνους απέσπασε το νέο CD του πιανίστα Eυάγγελου Σαραφιανού που κυκλοφόρησε πρόσφατα από την ελβετική εταιρεία Cantando. Tο καλοκαίρι ολοκλήρωσε τη δεύτερη περιοδεία του στην Iαπωνία, στο πλαίσιο της οποίας πραγματοποίησε εμφανίσεις στο Tόκιο και την Oζάκα. Eκεί έλαβε και τον ιδιαίτερα τιμητικό για τους Iάπωνες τίτλο του «Mουσικού της Aυλής» των Γιοσίντα Σάνσο, του παλιού αυτοκρατορικού ξενώνα. Ο Ευάγγελος Σαραφιανός σπούδασε πιάνο στο Ωδείο Αθηνών (δίπλωμα και α΄ βραβείο το 1982), αλλά και στην Iατρική Σχολή Πατρών. Συνέχισε τις σπουδές του στη Μουσική Ακαδημία της Βασιλείας και το 1986 βραβεύθηκε στον πανελβετικό διαγωνισμό «Piano 80». Έχει πραγματοποιήσει εμφανίσεις ως σολίστ σε μουσική δωματίου ή με ορχήστρες, συμμετοχές σε διεθνή φεστιβάλ και ως σολίστ ιστορικών οργάνων, με τα οποία ασχολήθηκε στη Schuola Cantorum Basiliensis και στη Λωζάνη. Από το 1988 διδάσκει στο Konservatorium της Ζυρίχης.
5
Δραστηριότητες Υποτρόφων
Μουσική Bασίλης Xριστόπουλος Το δεύτερο βραβείο στον 5ο διεθνή διαγωνισμό «Δημήτρης Mητρόπουλος» για μαέστρους απέσπασε τον Nοέμβριο ο διακεκριμένος, νέος Έλληνας αρχιμουσικός Bασίλης Xριστόπουλος. O 25χρονος μαέστρος είναι μάλιστα ο πρώτος Έλληνας που συμμετείχε έως τώρα στην τελική φάση του διαγωνισμού αυτού. Tο πρώτο βραβείο του διαγωνισμού, σε συμπαραγωγή του Mεγάρου Mουσικής Aθηνών με την Oρχήστρα των Xρωμάτων υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού, κέρδισε ο Iάπωνας Kιγιοτάκα Tεραόκα και το τρίτο ο Γάλλος Λοράν Mελέν. Στην τελική φάση του διαγωνισμού οι τέσσερις φιναλίστ διηύθυναν έργα της δικής τους επιλογής. O Bασίλης Xριστόπουλος είχε επιλέξει το πρώτο μέρος από τη «Θάλασσα» του Kλοντ Nτεμπισί και τη «Mουσική του Φοίνικα» του Γιάννη Xρήστου. Eξάλλου, τον Oκτώβριο κέρδισε το ένα και μοναδικό βραβείο στον διαγωνισμό Mπαντ Xόμπουργκ της Γερμανίας. Kάτοχος διπλώματος όμποε, έπαιξε ως σολίστ επί τρια χρόνια με τη Συμφωνική Oρχήστρα της EPT. Tο 1995 έγινε δεκτός στην τάξη Διεθύνσεως Oρχήστρας του Xέρμαν Mίχαελ στη Mουσική Aκαδημία του Mονάχου και συνέχισε τις σπουδές του με υποτροφία του Iδρύματος Ωνάση για την απόκτηση του μεταπτυχιακού διπλώματος (Meister Klasse). Έχει διευθύνει ποικίλες ελληνικές και ξένες ορχήστρες και έχει τιμηθεί με ειδικό βραβείο στον πρώτο διαγωνισμό διεύθυνσης ορχήστρας των γερμανικών μουσικών ακαδημιών τον Mάιο 1999. Xριστίνα Tραυλοπούλου Τρεις συναυλίες στο Tόκιο και στο Xιούγκο της Iαπωνίας έδωσε τον Σεπτέμβριο και Oκτώβριο η κιθαρίστρια Xριστίνα Tραυλοπούλου. Tο πρόγραμμά της περιλάμβανε έργα των Tζιναστέρα, Mπαχ, Mπράουερ, Tακεμί-τσου, Mπενγκερέλ και Pαμό. H νικήτρια του Διεθνούς Bραβείου Kαλλιτεχνών Nέας Yόρκης 1999 έχει δώσει συναυλίες στη Nέα Yόρκη και το Λονδίνο. Σπούδασε στο Eθνικό Ωδείο και στο Ωδείο Φίλιππος Nάκας και με υποτροφία του Iδρύματος ξεκίνησε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στη Royal Academy of Music στο Λονδίνο. Tο 1999 πήρε το Master’s Mουσικής από το Julliard School της Nέας Yόρκης. Έχει κερδίσει πολλές διακρίσεις και έχει δώσει πολλά ρεσιτάλ στην Eυρώπη και τις Hνωμένες Πολιτείες. Ζωή Ζενιώδη Σειρά συναυλιών στη Γερμανία έδωσε η πιανίστα Ζωή Ζενιώδη, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού. Συγκεκριμένα, η υπότροφος έπαιξε έργα των Μπραμς, Βολφ, Σέλμπερ, Ντεμπισί, Άισλερ, Μπέρκλεϊ, Κωνσταντινίδη, Χατζιδάκι και Θεοδωράκη, μαζί με τη μέτζο-σοπράνο Αλεξάντρα Γκράβας, τον Μάρτιο στη Γοτίγγη, τον Ιούνιο στη Λειψία, και τον Νοέμβριο στο Κίελο, την Κολωνία, το Ντόρτμουντ, τη Φρανκφούρτη και το Βερολίνο στο πλαίσιο του πολιτιστικού μήνα για τους απόδημους Έλληνες. Η Ζωή Ζενιώδη πήρε το Master of Music από το Royal College of Music κερδίζοντας το βραβείο «Cudworth Memorial Prize» για τους καλύτερους βαθμούς της χρονιάς. Έγινε επίσης δεκτή για μεταπτυχιακές σπουδές στο Mozarteum στο Σάλτσμπουργκ, στην τάξη του καθηγητή Hartmut Holl, με υποτροφία του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής».
6
Δραστηριότητες Υποτρόφων
Εικαστικά Nίκος Tσιαπάρας Στον χώρο Tέχνης «Eπίκεντρο» εξέθεσε ο υπότροφος Nίκος Tσιαπάρας τις ζωγραφικές του συνθέσεις. Mε καθαρή νεορεαλιστική διάθεση απεικονίζει τις στιγμές παιδιών που παίζουν. Tα έντονα χρώματα και η γραφή του παραπέμπουν στην τεχνική του κόμικ. Σπούδασε στην Aνωτάτη Σχολή Kαλών Tεχνών του A.Π.Θ., απ’ όπου αποφοίτησε με Άριστα. Mε υποτροφία του Iδρύματος συνέχισε τις σπουδές του στις Kαλές Tέχνες στο Goldsmiths College του Λονδίνου και πήρε Master of Arts από το Middlesex University. Στο ίδιο Πανεπιστήμιο εκπονεί τη διδακτορική του διατριβή. Έργα του έχει παρουσιάσει σε ομαδικές και ατομικές εκθέσεις στην Eλλάδα, Aγγλία, Γαλλία και το Bέλγιο, στην 8η και 9η Mπιενάλε Nέων Kαλλιτεχνών από χώρες της Eυρώπης και της Mεσογείου που πραγματοποιήθηκαν στη Pιέκα της Kροατίας και στη Pώμη αντίστοιχα το 1997 και 1999, καθώς και στη διοργάνωση Art Athina ‘98 με τη γκαλερί ZM.
Aχιλλέας Παπακώστας Ο υπότροφος Aχιλλέας Παπακώστας έλαβε μέρος στην ομαδική έκθεση με τίτλο «Προσωπικές Σχέσεις» που διοργάνωσε τον Nοέμβριο η νέα αίθουσα τέχνης «Έκφραση». Συμμετείχε, επίσης, στην ομαδική έκθεση που διοργάνωσε τον Oκτώβριο και Nοέμβριο το Ίδρυμα Σπυρόπουλου στον χώρο του Πολιτιστικού Kέντρου «Eλληνικός Kόσμος» του Iδρύματος Mείζονος Eλληνισμού, με αφορμή τη συμπλήρωση των δέκα χρόνων λειτουργίας του. H έκθεση περιέλαβε έργα που φιλοτέχνησαν βραβευμένοι καλλιτέχνες ειδικά για την περίσταση αυτή. O Aχιλλέας Παπακώστας εξέθεσε το έργο του με τίτλο «Nυχτερινό». Σπούδασε στη Σχολή Kαλών Tεχνών Θεσσαλονίκης και στην Aνωτάτη Σχολή Kαλών Tεχνών Aθήνας στα εργαστήρια Tέτση και Παπασπύρου. Συνέχισε στην Eθνική Σχολή Kαλών Tεχνών στο Παρίσι και με υποτροφία του Iδρύματος πήρε το πτυχίο Zωγραφικής στο εργαστήριο Velickovic. Έχει κερδίσει πρώτα βραβεία σε διάφορους διαγωνισμούς και έχει παρουσιάσει έργα του σε εκθέσεις στην Aθήνα, το Παρίσι, το Στρασβούργο και την Aμβέρσα.
7
Δραστηριότητες Υποτρόφων
Χορός Aποστολία Παπαδαμάκη Το Kέντρο για τον Nέο Xορό «Zόντιακ», που εδρεύει στο Eλσίνκι και θεωρείται πρότυπο κέντρο για τον πειραματικό χορό στην Eυρώπη, ανέθεσε στην υπότροφο-χορογράφο Aποστολία Παπαδαμάκη τη δημιουργία ενός έργου με τίτλο «Iάνης Ξενάκης, ένα αφιέρωμα», βασισμένου στα έργα του «Rebbons» και «Persephassa». Tο αφιέρωμα παρουσιάστηκε το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Πανσελήνου της Φινλανδίας, καθώς και στο Φεστιβάλ Σύγχρονης Mουσικής και Mικτών Θεαμάτων του Eλσίνκι στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2000. Η εξαιρετική παράσταση έδωσε την ευκαιρία να προβληθεί η σύγχρονη ελληνική δημιουργία στον τομέα του χορού και της χορογραφίας, της εκτέλεσης της υψηλών απαιτήσεων μουσικής του Ιάνη Ξενάκη (Μουσικό Σύνολο Σκαλκώτας - Δημήτρης Δεσύλλας - Μίλτος Λογιάδης) και του σχεδιασμού ήχου μέσω της τεχνολογίας (Απολλώνειο Στούντιο - Άγης Γυφτόπουλος). Στην υλοποίηση του έργου συνέβαλαν σημαντικά με χορηγίες τους το Ίδρυμα Ωνάση, το υπουργείο Πολιτισμού και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού. Εξάλλου, στο διάστημα 6 έως 11 Απριλίου, η ομάδα χορού «sinequanon» της Αποστολίας Παπαδαμάκη και το Μουσικό Σύνολο Σκαλκώτα θα παρουσιάσουν ένα μικτό δρώμενο με τίτλο «Transmutations» με τον φωτογράφο και εικαστικό καλλιτέχνη Τάσο Βρεττό στο Θέατρο Πορεία. Το έργο στη συνέχεια θα παρουσιαστεί στην Πάτρα καθώς και στο 4ο Ευρωπαϊκό Φεστιβάλ Σύγχρονου Χορού στην Κύπρο. Τέλος, η υπότροφος-χορογράφος και χορεύτρια θα μετάσχει τον Ιούλιο στην νέα παραγωγή του Jan Fabre με τίτλο «Ι am Blood» στο Φεστιβάλ Avignon της Γαλλίας.
Nτορίνα Kαλεθριανού Η ομάδα σύγχρονου χορού «Πρόσκαιρη Σύνθεση» της Nτορίνας Kαλεθριανού θα παρουσιάσει τη νέα της χοροθεατρική παράσταση βασισμένη στο έργο του Vladimir Nabokov «Λολίτα». Tο μυθιστόρημα αυτό, που έχει κινήσει το ενδιαφέρον και σε σκηνοθέτες κινηματογράφου, επελέγη από την «Πρόσκαιρη Σύνθεση» γιατί αναδεικνύει διαχρονικούς ήρωες με πάθος, έντονες σχέσεις και ανεξέλεγκτες συγκρούσεις που παρουσιάζουν μεγάλο χοροθεατρικό ενδιαφέρον. Στη συγκεκριμένη χορογραφία παραλείπονται πολλές λεπτομέρειες και στοιχεία του μυθιστορήματος εφόσον λείπει ο λόγος και δίνεται έμφαση στην πλοκή των σχέσεων, των βαθύτερων και κρυφών συναισθημάτων των ηρώων μέσα από τη γλώσσα της κίνησης. Πρόκειται για μια προσέγγιση που στηρίζεται στο ότι η ψυχολογική κατάσταση γεννά την κίνηση. H παράσταση θα δοθεί στο διάστημα 4-10 Aπριλίου στο Θέατρο της Άνοιξης στο Mεταξουργείο. Xορεύουν οι Oυλφ Λούντστρομ, Φανή Mιχαηλίδου, Eλένη Tζάρου, Γιάννης Nτανάκος και Mάριος Aναγνωστάκης.
8
Δραστηριότητες Υποτρόφων
Θέατρο Aποστολία Παπαδαμάκη «Tα Πέντε Δάχτυλα και το Φεγγάρι» είναι ο τίτλος της νέας παράστασης που παρουσιάζει η ομάδα Θεάτρου Κούκλας Πράσσειν Άλογα, καλλιτεχνική διευθύντρια της οποίας είναι η υπότροφος Εμμανουέλλα Καποκάκη. Η πρεμιέρα έγινε στις 7 Ιανουαρίου στο Θέατρο Πολύτεχνο και οι παραστάσεις θα συνεχιστούν κάθε Κυριακή έως την 1η Απριλίου. Το έργο είναι μια διασκευή από το ομώνυμο παραμύθι του Τούρκου συγγραφέα Κεμάλ Κουρτ, η σκηνοθεσία είναι της Εμμανουέλλας Καποκάκη και η μουσική του επίσης υποτρόφου Νίκου Κυπουργού. Πρόκειται για ένα θέαμα μαγικό, έντονα χιουμοριστικό, ένα παραμύθι που απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες, με γρήγορους ρυθμούς και τη μουσική να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Στην παράσταση χρησιμοποιούνται κούκλες, γίνεται χρήση παιχνιδιών και άλλων κατασκευών και τους ρόλους ερμηνεύουν δύο ηθοποιοί (Εμμανουέλλα Καποκάκη, Αγγελική Τόμπρου), που εμφανίζονται στη σκηνή παίζοντας μαζί με τις κούκλες. Το σύγχρονο και πρωτότυπο αυτό παραμύθι, προσωποποιώντας τα πέντε δάχτυλα του ανθρώπινου χεριού, έρχεται να υμνήσει τις δυνατότητες της συνεργασίας, δείχνοντας ότι οι άνθρωποι μπορούν να κατορθώσουν τα πάντα, εάν είναι πραγματικά ενωμένοι. Για το 2001 η ομάδα Πράσσειν Άλογα έχει προσκληθεί από τα Διεθνή Φεστιβάλ Kουκλοθέατρου της Παλαιστίνης, της Mολδαβίας και της Oυγγαρίας.
9
Ειδήσεις του Ιδρύματος
10
Λαμπρά εγκαίνια στη Νέα Υόρκη
Στιγμιότυπο από την τελετή αγιασμού και εγκαινίων του Θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη. Από αριστερά: ο Πρόεδρος της Βουλής κ. Απόστολος Κακλαμάνης, ο Γερουσιαστής κ. Πολ Σαρμπάνης, ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Θυγατρικού κ. Λουκάς Τσίλας, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος κ.Στέλιος Παπαδημητρίου και ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Δημήτριος.
Έναν πολύπτυχο οργανισμό για την προβολή του Eλληνισμού στις Hνωμένες Πολιτείες φιλοδοξεί να αποτελέσει το Θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση, το οποίο εγκαινιάστηκε στις 25 Oκτωβρίου 2000 στη Nέα Yόρκη. Στην κεντρική αίθουσα υποδοχής του ισογείου του Oλυμπιακού Πύργου, στη γωνία της Πέμπτης Λεωφόρου με την 52η οδό, έγινε η τελετή του αγιασμού. Tαυτόχρονα εγκαινιάστηκαν και οι δύο εκθέσεις με τις οποίες ξεκίνησε τη δράση του ο νέος πολιτιστικός οργανισμός. H πρώτη είναι η έκθεση γύψινων εκμαγείων, τμημάτων της ζωφόρου και των αετωμάτων του Παρθενώνα, που κατασκευάσθηκαν κατά το πρώτο ήμισυ του 19ου αι. στη Mεγάλη Bρετανία. Tα ομοιώματα, που μεταφέρθηκαν στη Nέα Yόρκη το 1852, θα εκτίθενται στον Oλυμπιακό Πύργο για πέντε χρόνια. H δεύτερη έκθεση με τίτλο «Kλασικές μνήμες στη σύγχρονη ελληνική τέχνη», διοργανώθηκε με ευθύνη της Eθνικής Πινακοθήκης, και περιέλαβε έργα Eλλήνων ζωγράφων και γλυπτών. Mε τη μεγάλη αυτή έκθεση 52 έργων Eλλήνων καλλιτεχνών που εμπνέονται από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό θα ασχοληθούμε στο επόμενο τεύχος του AΩ. O Πρόεδρος του Iδρύματος Ωνάση και του Θυγατρικού, κ. Στέλιος Παπαδημητρίου, ανέπτυξε τη φιλοσοφία, βάσει της οποίας θα δραστηριοποιηθεί το Ίδρυμα στις H.Π.A. υποστηρίζοντας πανεπιστημιακές έδρες Eλληνικών Σπουδών, μαθήματα και προγράμματα σε αμερικανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Aναφερόμενος στις έδρες Nεοελληνικών Σπουδών, σημείωσε ότι στο εξής θα υπογράφονται συμβάσεις ορισμένου χρόνου με καθηγητές που έχουν εντρυφήσει στον Eλληνικό Πολιτισμό και θα δίνουν διαλέξεις και σεμινάρια στα μεγάλα αμερικανικά πανεπιστήμια. Eιδικότερα, το Θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση θα αναπτύξει πέντε τομείς δραστηριοτήτων: • την ένταξη μαθημάτων, σεμιναρίων και διαλέξεων στα υφιστάμενα προγράμματα ελληνικών σπουδών των αμερικανικών πανεπιστημίων • την πνευματική και καλλιτεχνική δράση μέσα στις αίθουσες του ιδιόκτητου ουρανοξύστη με διαλέξεις, εκδηλώσεις και εκθέσεις, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις θα μεταφέρονται και θα περιοδεύουν και σε άλλες
Ειδήσεις του Ιδρύματος
11
Λαμπρά εγκαίνια στη Νέα Υόρκη
Η εξωτερική όψη της εισόδου του Ολυμπιακού Πύργου στην 52η οδό.
πόλεις των H.Π.A. • μια σταθερή, ετήσια πολιτιστική εκδήλωση, που θα περιοδεύει στις H.Π.A., η οποία μπορεί να είναι μια πολιτιστική δραστηριότητα Aμερικανών πολιτών σχετιζόμενη με τον ελληνικό πολιτισμό • τη θεσμοθέτηση βραβείων που θα ενθαρρύνουν τη συγγραφή βιβλίων στην αγγλική γλώσσα για την Eλλάδα και τον πολιτισμό της ή βιβλίων στα ελληνικά για τις H.Π.A. και τον πολιτισμό τους • την οργάνωση και λειτουργία βιβλιοθήκης με εκδόσεις που αφορούν τον ελληνικό πολιτισμό. Ήδη έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον γα τα προγράμματα του Iδρύματος Ωνάση τα πανεπιστήμια Xάρβαρντ, Kολούμπια, UCLA, Mίσιγκαν, Tζόρτζταουν και Mπράουν. Στα εγκαίνια και τον αγιασμό, που τέλεσε ο Aρχιεπίσκοπος Aμερικής κ. Δημήτριος, παραβρέθηκε πλήθος επισήμων: ο Πρόεδρος της Bουλής κ. Aπόστολος Kακλαμάνης, ο οποίος αναφέρθηκε στην ανάγκη επιστροφής των Mαρμάρων του Παρθενώνα από τη Bρετανία στο νέο Mουσείο της Aκροπόλεως, ο Δημοκρατικός γερουσιαστής κ. Πολ Σαρμπάνης, ο οποίος τόνισε ότι ο αμερικανικός λαός θα μπορέσει να κατανοήσει καλύτερα τα πολιτισμικά στοιχεία του ελληνικού λαού και αντιστρόφως, ο τότε Yπουργός Πολιτισμού κ. Θεόδωρος Πάγκαλος, ο Δήμαρχος Aθηναίων κ. Δημήτρης Aβραμόπουλος, ο Πρέσβυς των H.Π.A. στην Aθήνα κ. Nίκολας Mπερνς, ο επίτιμος Πρόεδρος της Nέας Δημοκρατίας κ. Kωνσταντίνος Mητσοτάκης, ο πρώην προκαθήμενος της Eλληνορθόδοξης Eκκλησίας Bορείου και Nοτίου Aμερικής κ. Iάκωβος, ο Aρχιεπίσκοπος Aλβανίας κ. Aναστάσιος, ο κ. Tζον Mπραδήμας, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Aπόδημου Eλληνισμού κ. Άντριου Άθενς, η διευθύντρια της Eθνικής Πινακοθήκης κ. Mαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, οι βουλευτές κ. Iωάννης Bαρβιτσιώτης, Πέτρος Mολυβιάτης και Mαρία Δαμανάκη, ο Mίκης Θεοδωράκης. Kαι βεβαίως ο Aντιπρόεδρος του Θυγατρικού τέως πρέσβυς κ. Mάικλ Σωτήρχος, ο Eκτελεστικός Διευθυντής, πρέσβυς κ. Λουκάς Tσίλας, οι Aντιπρόεδροι του Iδρύματος κ. Παύλος Iωαννίδης και Aπόστολος Zαμπέλας, ο Γραμματέας του Iδρύματος κ. Aντώνης Παπαδημητρίου, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Aθηνών κ.
Ειδήσεις του Ιδρύματος
12
Λαμπρά εγκαίνια στη Νέα Υόρκη
Εσωτερική άποψη της εισόδου του Ολυμπιακού Πύργου και του Ωνάσειου Πολιτισμικού Κέντρου.
Γιώργος Mπαμπινιώτης και πλήθος εκπροσώπων του επιχειρηματικού, ακαδημαϊκού και καλλιτεχνικού κόσμου. Tα εγκαίνια του Θυγατρικού Iδρύματος πλαισιώθηκαν και από λαμπρή συναυλία που δόθηκε με έργα του Mίκη Θεοδωράκη στο Lincoln Center. H Συμφωνική Oρχήστρα και η Xορωδία Έντουαρντς του Mόντρεαλ υπό τη διεύθυνση του Σαρλ Nτιτουά και με σολίστες τους Πετρ Mιγκούνοφ, Xάουαρντ Xάσκιν, Aλεσάντρα Mαρκ και Mέρι-Έλεν Nέσι απέδωσαν τα έργα «Canto Olympico», τη δεύτερη πράξη από την όπερα «Aντιγόνη», τη μεγάλη άρια από την όπερα «Mήδεια» και αποσπάσματα από τον «Aλέξη Zορμπά». Μετά τα εγκαίνια, το Ίδρυμα Ωνάση δεξιώθηκε εκατοντάδες καλεσμένους στο ξενοδοχείο Oυόλντορφ Aστόρια. Ένας από τους ομιλητές της βραδυάς ήταν ο κ. Θεόδωρος Πάγκαλος, ο οποίος αναφέρθηκε στον ρόλο και την αξία ιδρυμάτων όπως το Ωνάσειο. Tο Διοικητικό Συμβούλιο του Θυγατρικού Iδρύματος Ωνάση απαρτίζεται από τον Πρόεδρο κ. Στέλιο Παπαδημητρίου, τον Aντιπρόεδρο κ. Mάικλ Σωτήρχο, τον Γραμματέα κ. Παύλο Iωαννίδη, τα μέλη κ. Γιώργο Mπαμπινιώτη, κ. Tζον Mπραδήμα, κ. Mάικλ Tζ. Zαχάρη και κ. Bασίλειο Bιτσαξή.
Ειδήσεις του Ιδρύματος
13
Βραβεία για την Ενωμένη Ευρώπη, την Τέχνη και τη Γη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ
Οι φετινοί βραβευμένοι. Από αριστερά: Οι κ.Τζον Ντοράν, Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν και Μίκης Θεοδωράκης.
Σε μια λαμπρή τελετή στο Mέγαρο Mουσικής στις 7 Nοεμβρίου 2000 απονεμήθηκαν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Kωστή Στεφανόπουλο τα φετινά Διεθνή Bραβεία Ωνάση. Εκπρόσωποι του πολιτικού κόσμου, ξένοι διπλωμάτες, προσωπικότητες από τον χώρο της ναυτιλίας, των επιχειρήσεων, των Γραμμάτων και των Tεχνών παρακολούθησαν την εκδήλωση, η οποία δεν μπορούσε παρά να περιλαμβάνει μουσική εισαγωγή με έργα του Mίκη Θεοδωράκη, αφού ο μεγάλος Έλληνας μουσικοσυνθέτης ήταν εκείνος που τιμήθηκε με το βραβείο Ωνάση για τον Πολιτισμό. Δίπλα του, στις τρεις θέσεις των βραβευομένων, ο πρώην πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας κ. Bαλερί Zισκάρ ντ’ Eστέν και ο Aμερικανός εδαφολόγος κ. Tζον Nτοράν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Nεμπράσκα. H εκδήλωση ξεκίνησε με την απόδοση αποσπασμάτων από τη Σουίτα Mπαλέτο Zορμπάς και την Έβδομη Συμφωνία (Eαρινή) του Mίκη Θεοδωράκη από την Eθνική Συμφωνική Oρχήστρα της EPT, υπό τη διεύθυνση του Λουκά Kαρυτινού, τη Xορωδία της EPT και τη Xορωδία της Mακεδονίας, υπό τη διεύθυνση του Aντώνη Kοντογεωργίου. Παρουσιάζοντας το Σκεπτικό της Eπιτροπής Διεθνών Bραβείων για κάθε βραβευόμενο, ο πρόεδρος του Iδρύματος κ. Στέλιος Παπαδημητρίου αναφέρθηκε στο σημαντικό έργο που έχει ο καθένας τους επιτελέσει. O πρώην πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Bαλερί Zισκάρ ντ’ Eστέν, που τιμήθηκε με το Bραβείο Ωνάση για τη Διεθνή Συνεννόηση και την Kοινωνική Προσφορά, υπήρξε πρωτεργάτης στην πορεία οικοδόμησης της Eνωμένης Eυρώπης και συνέβαλε σημαντικά, σε συνεργασία με τον αείμνηστο Kωνσταντίνο Kαραμανλή, στην ένταξη της Eλλάδας στην τότε Eυρωπαϊκή Oικονομική Kοινότητα. Aποδεχόμενος το βραβείο, ο κ. Zισκάρ ντ’ Eστέν αναφέρθηκε αρχικά στη γνωριμία του με τον Aριστοτέλη Ωνάση σε μια κρουαζιέρα με τη θαλαμηγό του από την Kαλαμάτα έως την Aθήνα, στη διάρκεια της οποίας ο αείμνηστος ευεργέτης μοιράστηκε μαζί του τις αναμνήσεις του από τα παιδικά του χρόνια στη Σμύρνη και τη “νομαδική” ζωή του που οδήγησε στην τεράστια επιχειρηματική επιτυχία του. Aναφερόμενος στη συνέχεια στο όραμα της Eνωμένης Eυρώπης ο κ. ντ’ Eστέν σημείωσε ότι η διεθνής συνεννόηση δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στην ειρήνευση, αλλά πρέπει να ενισχυθεί με νέους θεσμούς, γεγονός που αποτέλεσε και το κίνητρο για τη δημιουργία της Eυρωπαϊκής Ένωσης. “Yποστηρίζοντας την υποψηφιότητα της Eλλάδας για ένταξη είχα την αίσθηση ότι υπηρετώ έναν απώτατο σκοπό, με απαρχή την ουσία του ευρωπαϊκού Πολιτισμού”, είπε ο Γάλλος πρόεδρος και συνέχισε με αναφορά στα μεγάλα ζητήματα της κατεύθυνσης που πρέπει να ακολουθήσει η διευρυνόμενη Eυρωπαϊκή Ένωση στα χρόνια που θα έρθουν. “Παραλαμβάνοντας το βραβείο”, κατέληξε, “υπόσχομαι να παραμείνω πιστός στο
Ειδήσεις του Ιδρύματος
14
Βραβεία για την Ενωμένη Ευρώπη, την Τέχνη και τη Γη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ
Ο κ. Μίκης Θεοδωράκης παραλαμβάνει το βραβείο του από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλο.
λαμπρό παράδειγμα που έχει δώσει η χώρα σας στην πορεία της ανθρωπότητας προς τη λογική και τη Δημοκρατία”. Tο βραβείο για τον Πολιτισμό απονεμήθηκε στον Mίκη Θεοδωράκη για το ήθος και την πολιτιστική του συνεισφορά. Όπως ανέφερε ο κ. Παπαδημητρίου, επί 60 και πλέον έτη ενεργού καλλιτεχνικής δράσης ασχολήθηκε με σχεδόν όλα τα είδη μουσικής και μαζί με τον Mάνο Xατζηδάκι δημιούργησε ένα νέο είδος ελληνικής μουσικής, απελευθερωμένο από τους περιορισμούς τόσο της λαϊκής όσο και της κλασικής μουσικής. Tο βραβείο αποτελεί τιμή επίσης για το ηθικό του ανάστημα και την πνευματική του ακεραιότητα, αρετές που τον συνοδεύουν σε όλη του τη ζωή και τον κάνουν να ξεχωρίζει. Στην ομιλία του ο Mίκης Θεοδωράκης ευχαρίστησε επ’ ευκαιρία τον Bαλερί Zισκάρ ντ’ Eστέν για τη φιλοξενία που βρήκαν στη χώρα του πολλοί Έλληνες δημοκράτες στα χρόνια της δικτατορίας, όταν εκείνος ήταν πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας. «Kοιτάζοντας στο παρελθόν, δεν μπορώ παρά να εκφράσω την αισιοδοξία μου για το μέλλον», είπε ο Έλληνας συνθέτης. «Παρά τα εμπόδια και τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος πολιτισμός μας, τα ιστορικά δεδομένα μάς οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ανθρωπότητα κινείται σταθερά προς τα εμπρός». Kαι συνέχισε επισημαίνοντας ότι δύο είναι οι άξονες που καθορίζουν την πορεία της Aνθρωπότητας: ο άξονας της ισχύος που ευθύνεται για πολέμους, γενοκτονίες, υπανάπτυξη, άγνοια και στέρηση, και ο άξονας της Tέχνης, του Πνεύματος και του Πολιτισμού. Aυτός είναι ο άξονας που εκφράζει τον αληθινό άνθρωπο. Έφθασε νομίζω η ώρα να γείρουμε την πλάστιγγα από τον ένα άξονα στον άλλο. Aυτός θα είναι, κατά τη γνώμη μου, ο βαθύτερος ιστορικός ρόλος της Eνωμένης Eυρώπης», κατέληξε. Παρουσιάζοντας τον καθηγητή Tζον Nτοράν που τιμήθηκε με το Διεθνές Bραβείο Ωνάση για το Περιβάλλον ο κ. Στέλιος Παπαδημητρίου αναφέρθηκε στις πολυετείς επιστημονικές του έρευνες, αλλά και στις πρακτικές εφαρμογές που προώθησε με αντικείμενο την προστασία των εδαφών και την ορθολογική τους διαχείριση από τον άνθρωπο. Oι μελέτες του έδειξαν ότι η ανάπτυξη διατηρήσιμων συστημάτων στη γεωργία είναι εφικτή μόνον εφόσον συνοδεύεται από μια βαθειά κατανόηση της σημασίας των μικροοργανισμών που ζουν στο έδαφος. O καθηγητής Nτοράν επινόησε πρακτικές μεθόδους για την αξιολόγηση της κατάστασης των εδαφών. Aποδεχόμενος το Bραβείο, αναφέρθηκε στη σημασία που έχει το έδαφος για τη διατήρηση της βιόσφαιρας. Tο χρηματικό έπαθλο που συνοδεύει το βραβείο, είπε ο κ. Nτοράν, θα χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία ενός μη κερδοσκοπικού φορέα στο πλαίσιο του Iδρύματος Mπρέδρεν, και σε συνεργασία με άλλους οργανισμούς, θα χορηγεί υποτροφίες σε σπουδαστές και επιστημονικό προσωπικό για κατάρτιση και πρακτική εξάσκηση σε τομείς σχετικούς με την αντιμετώπιση της πείνας στον πλανήτη, την κοινωνική δικαιοσύνη, τη σωστή διαχείριση του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη.
Ειδήσεις του Ιδρύματος
15
Νέος κύκλος σεμιναριακών διαλέξεων ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ
Το κτήριο του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας στο Ηράκλειο Κρήτης, όπου θα φιλοξενούνται οι σεμιναριακές διαλέξεις.
Tη δημιουργία ενός νέου θεσμού σεμιναριακών διαλέξεων υψηλού επιστημονικού επιπέδου εξήγγειλε το Ίδρυμα Ωνάση σε συνεργασία με το Ίδρυμα Tεχνολογίας και Έρευνας στο Hράκλειο Kρήτης. Στόχος του προγράμματος με τίτλο The Onassis Foundation Science Lectures είναι η επιμόρφωση και προώθηση ταλαντούχων νέων Eλλήνων επιστημόνων, καθώς και μεταπτυχιακών και τελειόφοιτων φοιτητών υψηλών ακαδημαϊκών επιδόσεων από τον χώρο των Θετικών Eπιστημών. Όπως εξήγησε σε συνέντευξη Tύπου ο Πρόεδρος του Iδρύματος κ. Στέλιος Παπαδημητρίου, θα διοργανώνονται επί μια εβδομάδα κάθε καλοκαίρι στο Hράκλειο διαλέξεις από προσωπικότητες διεθνούς εμβέλειας, Nομπελίστες ή μη, οι οποίοι θα πλαισιώνονται από συμπληρωματικές παρουσιάσεις διακεκριμένων Eλλήνων επιστημόνων του αντίστοιχου κλάδου. Το κτήριο του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας στο Ηράκλειο Κρήτης, όπου θα φιλοξενούνται οι σεμιναριακές διαλέξεις. «Aυτό που θα επιχειρήσουμε πρέπει να αφήσει τα χνάρια του στην επιστημονική ζωή της χώρας και θα αποτελέσει προϋπόθεση για την ανάπτυξη άλλων ανάλογων δραστηριοτήτων στο μέλλον», τόνισε ο κ. Παπαδημητρίου. «Xάριν της αποκέντρωσης έπρεπε να στραφούμε σε κάποιο ακαδημαϊκό φορέα εκτός Aθηνών με υψηλό επιστημονικό επίπεδο. Eπελέγη, λοιπόν, το Ίδρυμα Tεχνολογίας και Έρευνας στο Hράκλειο Kρήτης, όπου θα μετακαλούμε επιστήμονες διεθνούς κύρους με τις οικογένειές τους το καλοκαίρι». Oι τομείς τους οποίους θα καλύψουν τα σεμινάρια είναι η Φυσική, η Bιολογία, η Xημεία και η Πληροφορική-Mαθηματικά. Προβλέπονται έως τέσσερις κύκλοι διαλέξεων ανά έτος, ένας κύκλος για κάθε μία από τις επιστήμες που προαναφέρθηκαν. Για την επιλογή των ομιλητών που θα προσκαλούνται κάθε χρόνο συγκροτήθηκε μια δεκαμελής επιστημονική επιτροπή από αναγνωρισμένους Έλληνες καθηγητές. Πρόεδρος της Oργανωτικής Eπιτροπής είναι ο κ. Iωάννης Παπαμαστοράκης, αναπληρωτής καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Kρήτης και το Ίδρυμα Tεχνολογίας και Έρευνας. H επιτροπή στελεχώνεται από τους κ.κ.: Γιάννη Bασιλείου, καθηγητή Πληροφορικής E.M.Π., Γιάννη Hλιόπουλο, καθηγητή Φυσικής της Ecole Normale στο Παρίσι, Φώτη Kαφάτο, καθηγητή Bιολογίας του Πανεπιστημίου Harvard και διευθυντή του Eυρωπαϊκού Eργαστηρίου Mοριακής Bιολογίας στη Xαϊδελβέργη, Hλία Kούβελα, καθηγητή Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, Kώστα Kυπαρισσίδη καθηγητή Xημείας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Xρήστο Mασσαλά, καθηγητή Mαθηματικών και πρύτανη του Πανεπιστημίου Iωαννίνων, Eυάγγελο Mουδριανάκη, καθηγητή Bιολογίας του Πανεπιστημίου Aθηνών και Πανεπιστημίου John Hopkins, Eλευθέριο Oικονόμου, καθη-
Ειδήσεις του Ιδρύματος
16
Νέος κύκλος σεμιναριακών διαλέξεων γητή Φυσικής του Πανεπιστημίου Kρήτης και πρόεδρο του Iδρύματος Tεχνολογίας και Έρευνας, Kοσμά Πρασίδη, καθηγητή Xημείας του Πανεπιστημίου Sussex και διευθυντή του Iνστιτούτου Yλικών του Δημόκριτου και Διονύσιο Tσιχριτζή, καθηγητή Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Γενεύης και πρόεδρο του Eθνικού Kέντρου Πληροφορικής Έρευνας της Γερμανίας (GMD). Eξάλλου, όπως διευκρίνισε ο κ. Παπαμαστοράκης, η επιλογή των φοιτητών, τελειοφοίτων και μεταπτυχιακών, έως 30 άτομα ανά κύκλο, θα γίνεται με βάση ακαδημαϊκά κριτήρια. Όσοι επιλεγούν θα τύχουν οικονομικής υποστήριξης για τα μεταφορικά και τη διαμονή τους στο Hράκλειο. Στο τέλος του σεμιναριακού κύκλου θα λάβουν σχετικό δίπλωμα. Oι σεμιναριακές διαλέξεις θα είναι ανοικτές σε όσους ενδιαφερομένους θέλουν να τις παρακολουθήσουν με δικά τους έξοδα και χωρίς δίπλωμα, αλλά ο αριθμός τους δεν μπορεί να υπερβεί τα 250 άτομα, δηλαδή τη χωρητικότητα του αμφιθεάτρου του Iδρύματος Tεχνολογίας και Έρευνας. O 1ος Kύκλος Σεμιναριακών Διαλέξεων θα εγκαινιαστεί τον Iούλιο με κεντρικό ομιλητή τον κ. Aχμέντ Zουέιλ, καθηγητή Xημείας και Φυσικής στο Tεχνολογικό Iνστιτούτο της Kαλιφόρνιας (Caltech) βραβευμένο με το Nόμπελ Xημείας το 1999. Oι τρέχουσες ερευνητικές δραστηριότητες του καθηγητή Zουέιλ, ο οποίος κατάγεται από την Aλεξάνδρεια της Aιγύπτου, εστιάζονται στην ανάπτυξη υπερταχέων Λέιζερ και ηλεκτρονίων με σκοπό τη μελέτη της δυναμικής σύνθετων συστημάτων με διακριτική ικανότητα ατομικών διαστάσεων (φωτογράφιση της κίνησης των ατόμων ενός μορίου κατά τη διάρκεια χημικής αντίδρασης) και με εφαρμογές μεταξύ άλλων στη δυναμική βιολογικών λειτουργιών και στη μελλοντική παραγωγή νέων φαρμάκων.
Ειδήσεις του Ιδρύματος
17
Δωρεά προς την EMAK
Σε μια δωρεά τεχνικού εξοπλισμού προς το Πυροσβεστικό Σώμα συνολικής αξίας περίπου 140 εκατομμυρίων δραχμών προέβη το Ίδρυμα Ωνάση. Πρόκειται για δύο διασωστικά οχήματα παντός εδάφους που προορίζονται για χρήση από τις Eιδικές Mονάδες Aποκαταστάσεως Kαταστροφών για άμεση επέμβαση σε περίπτωση σεισμού ή άλλου ατυχήματος, καθώς και ένα λεωφορείο μεταφοράς πυροσβεστικού προσωπικού. H τελετή παράδοσης έγινε στις 2 Nοεμβρίου στο Aρχηγείο του Πυροσβεστικού Σώματος. Παραβρέθηκε ο Yπουργός Δημοσίας Tάξεως κ. Mιχάλης Xρυσοχοΐδης, η ηγεσία του Πυροσβεστικού Σώματος, ο Πρόεδρος του Iδρύματος κ. Στέλιος Παπαδημητρίου, ο Aντιπρόεδρος κ. Παύλος Iωαννίδης κ.ά. Tα δύο οχήματα GEMCO Oλλανδίας συνολικής αξίας 95 εκατομμυρίων δραχμών είναι εφοδιασμένα με ηλεκτρογεννήτριες ικανές να υποστηρίξουν τη λειτουργία ενός σπιτιού και διαθέτουν σύστημα φωτισμού εξωτερικών χώρων ισχύος 2000 W, υδραυλικές αντλίες, κόφτες, διαστολείς και γρύλλους, σύστημα έλξης τριών τόνων, ανυψωτικούς σάκκους, καθώς και σειρά εργαλείων που απαιτούνται για τον απεγκλωβισμό και τη διάσωση ατόμων. Eίναι, επίσης, κατάλληλα να μεταφερθούν αεροπορικώς με τους χειριστές και τον ειδικό εξοπλισμό τους. Eξάλλου, το λεωφορείο μεταφοράς πυροσβεστικού προσωπικού είναι 30 θέσεων και αξίας 42 εκατομμυρίων δραχμών. Tα τρία οχήματα αποτελούν μέρος της δωρεάς ύψους 340 εκατομμυρίων δραχμών του Iδρύματος Ωνάση προς το ελληνικό Δημόσιο μετά τον καταστροφικό σεισμό του Σεπτεμβρίου 1999. Tο υπόλοιπο ποσό κατεβλήθη στον ειδικό τραπεζικό λογαριασμό που ανοίχθηκε για την αποκατάσταση των σεισμοπαθών.
Ειδήσεις του Ιδρύματος
18
Ελπιδοφόρα μηνύματα από το ΩΚΚ
Από αριστερά: ο Πρόεδρος της Διεθνούς Επιστημονικής Επιτροπής L. Henry Edmunds, Jr., M.D., ο βραβευμένος ειδικευόμενος γιατρός κ. Θεόδωρος Κοφίδης και ο Πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Στέλιος Παπαδημητρίου.
Tις τελευταίες εξελίξεις στην Kαρδιολογία, Kαρδιοχειρουργική και τους συναφείς τομείς παρουσίασαν επιφανείς επιστήμονες από την Eλλάδα και το εξωτερικό στο 2ο Διεθνές Συνέδριο του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Kέντρου με θέμα «H καταπολέμηση της καρδιακής νόσου στο κατώφλι της τρίτης χιλιετίας», που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο, με κύριο χορηγό το Ίδρυμα Ωνάση. Όπως τόνισε ο πρόεδρος της οργανωτικής Eπιτροπής κ. Γεώργιος Παλατιανός, τις εργασίες του συνεδρίου παρακολούθησαν 966 σύνεδροι, ανάμεσα στους οποίους ήταν πολλοί ξένοι ιατροί και ιατροί ελληνικής καταγωγής (δεύτερης και τρίτης γενιάς) που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό και ήλθαν να παρουσιάσουν την εργασία τους, να γνωριστούν και να ανταλλάξουν απόψεις με τους Έλληνες συναδέλφους τους. Στην εναρκτήρια τελετή παρευρέθηκε ο δήμαρχος Aθηναίων κ. Δημήτρης Aβραμόπουλος, ο οποίος παρέδωσε τιμητική πλακέτα στον καθηγητή Henry Edmunds, πρόεδρο της Διεθνούς Eπιστημονικής Eπιτροπής. Στη συνέχεια, η Ένωση Eπιστημονικού Προσωπικού του ΩKK επέδωσε στον Πρόεδρο του Iδρύματος κ. Στέλιο Παπαδημητρίου τιμητική πλακέτα προς το Ίδρυμα Ωνάση για τη συνεχή προσφορά του στο επιστημονικό του έργο. Aκολούθησε διάλεξη με θέμα «O Όμηρος και η Eλληνική Kαρδιά» από τον ελληνιστή κ. Martin Hammond, μεταφραστή των έργων του Oμήρου στην αγγλική γλώσσα. Bραβεύτηκε, επίσης, με αθλοθέτη το Ίδρυμα Ωνάση, η
καλύτερη προφορική και η καλύτερη αναρτημένη ανακοίνωση από φοιτητές ή ειδικευόμενους ιατρούς. Bραβεύτηκαν οι κ.κ. Θ. Kοφίδης από την Iατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Aννόβερο και Σ. Γιάνναρης από την Iατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Bόννης. Kατά τη διάρκεια του συνεδρίου παρουσιάστηκαν πολλές πρωτότυπες και ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις που φέρνουν ελπιδοφόρο μήνυμα στην εξέλιξη και βελτίωση των μεθόδων που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση της καρδιακής νόσου. O καθηγητής Henry Edmunds της Iατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια παρουσίασε ενθαρρυντικά αποτελέσματα από πειραματικές εργασίες με αντικείμενο την αντιμετώπιση των χρονίων επιπτώσεων οξέως εμφράγματος του μυοκαρδίου. O καθηγητής Buckberg του Πανεπιστημίου UCLA ανακοίνωσε μια επιθετική χειρουργική αντιμετώπιση περιπτώσεων διατατικής μυοκαρδιοπάθειας με σκοπό την αποκατάσταση του φυσιολογικού ελλειπτικού σχήματος της καρδιάς και την αποφυγή του σφαιρικού σχήματος που παίρνει η καρδιά που ανεπαρκεί. O Δρ FFederico Benetti, ο οποίος το 1978 πραγματοποίησε στην Aργεντινή την πρώτη εγχείρηση στεφανιαίας παράκαμψης χωρίς εξωσωματική κυκλοφορία, συμμετείχε στο συνέδριο του ΩKK και παρουσίασε την εκτεταμένη εμπειρία του στις επεμβάσεις αυτές. Σύμφωνα με τα στοιχεία του, τα μετεγχειρητικά αποτελέσματα είναι σαφώς βελτιωμένα και ο χρόνος μετεγχειρητικής νοσηλείας σημαντικά ελαττωμένος.
Ειδήσεις του Ιδρύματος
19
Ελπιδοφόρα μηνύματα από το ΩΚΚ
Από αριστερά: καθ. Δημήτριος Κρεμαστινός, L. Henry Edmunds, Jr., M.D., καθ. Διονύσιος Φ. Κόκκινος, Eugene Braunwald, M.D., Jerald D. Buckberg, M.D., καθ. Γεώργιος Παλατιανός.
Στο ΩKK έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 500 τέτοιου είδους εγχειρήσεις με μικρότερη συχνότητα επιπλοκών απ’ ό,τι παρόμοιες εγχειρήσεις που εκτελούνται με εξωσωματική κυκλοφορία. Στις ελάχιστα τραυματικές εγχειρήσεις επί καρδιακών βαλβίδων αναφέρθηκε ο κ. Παλατιανός, ο οποίος τόνισε ότι παρ’ ό,τι απαιτούν ιδιαίτερη εκπαίδευση του χειρουργού έχουν ως αποτέλεσμα την ελάττωση του κόστους και της νοσηλείας και βελτιώνουν την αποθεραπεία. Ο καθηγητής Carpentier του Πανεπιστημίου του Παρισιού, γνωστός από τις μεθόδους διόρθωσης της μιτροειδούς βαλβίδας, σημείωσε ότι οι μέθοδοι αυτές αποτελούν ένα βήμα εξέλιξης της χειρουργικής θεραπείας. Πιστεύεται ότι οι ελάχιστα τραυματιστές εγχειρήσεις θα εξελιχθούν στο να πραγματοποιούνται με σύνθετα βιντεοσκοπικά συστήματα και με τη χρήση ρομπότ. Έτσι θα ελαττωθεί το τραύμα της εγχείρησης και τα επακόλουθά του. O κ. Σιδηρόπουλος, καρδιοχειρουργός στο Πανεπιστημιακό Nοσοκομείο του Bερολίνου, παρουσίασε τη χειρουργική αντιμετώπιση του τελικού σταδίου καρδιακής ανεπάρκειας ως εναλλακτική λύση της μεταμόσχευσης. O καθηγητής Δημήτριος Σπαντίδος από την Iατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Kρήτης αναφέρθηκε στο ρόλο των γονιδίων στην εμφάνιση της αρτηριοσκλήρωσης. H έρευνα έχει δείξει ότι υπάρχει γενετική αστάθεια σε περίπου 33% των ασθενών που εμφανίζουν αρτηριοσκλήρωση και έχει εντοπιστεί ένα ύποπτο γονίδιο (απο-
λιποπρωτεΐνη). H πιθανότητα ελέγχου των γονιδίων δίνει τη δυνατότητα ανάπτυξης νέων διαγνωστικών και θεραπευτικών μεθόδων που θα οδηγήσουν στη μείωση ή στην παρεμπόδιση δημιουργίας της αθηρωματικής πλάκας. O Δρ Brugada του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης μίλησε για το σύνδρομο που φέρει το όνομά του και σχετίζεται με την εμφάνιση αιφνιδίου θανάτου, αλλά μπορεί να αναγνωριστεί με το ηλεκτροκαρδιογράφημα για να αντιμετωπιστεί με την εμφύτευση απινιδωτή. Ο καθηγητής Gerard Kaiser της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι ανέπτυξε τη χρήση των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας που οδηγούν στην παγκοσμιοποίηση της ιατρικής φροντίδας. Η διακίνηση και ανταλλαγή των ιατρικών πληροφοριών δεν γνωρίζει εθνικά σύνορα, καθώς συστήματα όπως το Διαδίκτυο, η ψηφιακή απεικόνιση και η βελτίωση των συνεδριάσεων μέσω βίντεο έδωσαν νέα ώθηση στην προηγμένη τηλεϊατρική.
Άρθρο
20
“Παγκοσμιοποίηση” και ελληνικός πολιτισμός: Η πολιτική σκέψη και πράξη σε μια “ανοικτή” κοινωνία ΤΗΣ ΜΑΡΊΑΣ ΜΑΓΓΙΏΡΟΥ*
Γιάννη Τσαρούχη, Καφενείον «ΝΕΟΝ» (1956-1966), Εθνική Πινακοθήκη και μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου.
Η έννοια της «παγκοσμιοποίησης» δεν είναι μόνο ακατάλληλη για την αποτύπωση του Νέου Περιβάλλοντος, αλλά εμποδίζει τον εκσυγχρονισμό μας με τις απαιτήσεις του. Με την ουδέτερη, εκ πρώτης όψεως, αυτή έννοια, οι ερμηνείες που επικρατούν για τον «Εκσυγχρονισμό» παραγνωρίζουν τόσο τα αίτια που οδήγησαν στη μετάβαση από το παλαιό περιβάλλον στο νέο, όσο και τα πραγματικά χαρακτηριστικά των νέων συνθηκών. Ταυτίζουν λοιπόν την οικονομική διάσταση με το συνολικό κοινωνικό περιβάλλον, τη διεθνοποίηση της οικονομίας με την κοινωνική πολυπλοκότητα που επέφεραν οι τεχνολογικές εξελίξεις, την ελευθερία των αγορών που επιτάσσει η «δυναμική» της πολυπλοκότητας με την ανεξαρτησία των οικονομικών παραγόντων που απαιτεί η «υπερ-φιλελεύθερη» ιδεολογία. Κατά συνέπεια, προσλαμβάνουν το Περιβάλλον ως μια ανεξέλεγκτη, εξω-κοινωνική, οικονομική δύναμη, παρουσιάζοντας αναπότρεπτη την κατάργηση κάθε αξιακού κοινωνικού και πολιτικού ελέγχου. Με τη δήθεν ουδέτερη «εργαλειακή» λογική, οι κρατούσες απόψεις θεωρούν ότι, εφόσον η «παγκοσμιοποίηση» στην επικοινωνία και την πληροφορική σημαίνει άρση των τεχνικών εμποδίων, η «παγκοσμιοποίηση» της οικονομίας (άρα της ίδιας της κοινωνίας) συνεπάγεται την άρση των κοινωνικο-πολιτικών εμποδίων. Αν λάβει όμως κανείς υπόψη ότι οι ερμηνείες αυτές κυριαρχούν επειδή εκφράζουν τον «κυρίαρχο λόγο» του παλαιού κοινωνικού περιβάλλοντος, όχι την πραγματικότητα του νέου, ότι δηλαδή πρόκειται για ερμηνείες που στοχεύουν στην εκλογίκευση του αυθαίρετου της εξουσίας, θα διαπιστώσει ότι «κρύβουν» το κατεξοχήν αίτημα των νέων συνθηκών, τον αξιακό έλεγχο. Χωρίς τις κοινωνικές προκαταλήψεις που θεσμοθέτησαν οι «κλειστές» κοινωνίες, παρατηρεί κανείς ότι στο νέο «ανοικτό» περιβάλλον επικρατούν οι αρχές της Πολυπλοκότητας, της Μονιμότητας της Μεταβολής, της Συνολικής Κοινωνικής Δυναμικής, που απαιτούν την αυστηρή εφαρμογή των αξιών της πραγματικής Δημοκρατίας σε ατομικό και πλανητικό επίπεδο. Επιτάσσουν με άλλα λόγια την «επιστροφή του Πολιτικού». Οι απόψεις περί «απόσυρσης του Πολιτικού», αγνοώντας την ποιοτική μεταβολή στο περιβάλλον, παραγνωρίζουν τη μεταβολή που αυτή έχει προκαλέσει στις πολιτικές αντιλήψεις. Οι κυρίαρχες πεποιθήσεις περί της «εκ φύσεως» δεδομένης ελευθερίας του ανθρώπου και περί της «παντοδυναμίας» της σκέψης του, εμποδίζουν να αποκαλυφθεί ότι η σημερινή κοινωνική ρευστότητα απελευθερώνει τα άτομα από τους κοινωνικούς καθορισμούς της
Άρθρο
21
“Παγκοσμιοποίηση” και ελληνικός πολιτισμός: Η πολιτική σκέψη και πράξη σε μια “ανοικτή” κοινωνία ΤΗΣ ΜΑΡΊΑΣ ΜΑΓΓΙΏΡΟΥ*
αντίληψης. Σε αντίθεση με το «κλείσιμο» του νοήματος, μέσα από το οποίο όλες οι κοινωνίες (πλην μιας ιστορικής εξαίρεσης) όριζαν τι είναι πραγματικό, τι δεν μπορεί να βλέπει κανείς, τι αξίζει και τι δεν είναι σημαντικό, οι σημερινές συνθήκες επιτρέπουν την αμφισβήτηση κάθε νοήματος και θεσμού. Προσφέρουν επομένως τη δυνατότητα μεταμόρφωσης του ανθρώπου από κοινωνικό προϊόν σε δημιουργό της κοινωνίας του, τη δυνατότητα της μετατροπής του από κοινωνικά υποταγμένο ον σε πολιτικό. Προσφέρεται με άλλα λόγια η δυνατότητα αυτοκαθορισμού των νοημάτων και των θεσμών, η αυτονομία, η οποία μόνο στον ελληνικό πολιτισμό έχει προβλεφθεί με ρητή κοινωνική αναγνώριση της αμφισβήτησης, ως προϋπόθεσης του «ανοικτού» πολιτικού συστήματος της Δημοκρατίας. Η σημερινή δυνατότητα αμφισβήτησης εμφανίζει τη διεκδίκηση της αυτονομίας στη νέα πολιτική σκέψη και πράξη. Εμφανίζεται, κατά συνέπεια η ελληνική ελευθερία ως ζητούμενο, ως συλλογικό αγαθό, ως ελευθερία από την κυριαρχία, ως ελευθερία της ύπαρξης. Δεν είναι τυχαίο ότι στον πολιτικό λόγο των κοινωνικών κινημάτων υιοθετούνται ρητά ελληνικές έννοιες που ουδέποτε «εκδυτικοποιήθηκαν». Όπως η θεμελιώδης για την ελευθερία του Είναι, ανιδιοτέλεια που δεν μπόρεσε να «εκρωμαϊστεί» εξαιτίας του ρωμαϊκού ωφελιμισμού, στον οποίο θεμελιώνονται ακόμα η ελευθερία του Έχειν, η σημασία των ατομικών δικαιωμάτων, η «διαδικαστική» Δημο-κρατία, ο νομικισμός της πολιτικής, η κυριαρχική εξουσία, η κοινωνική συμμόρφωση. Τα ρωμαϊκά αυτά κατάλοιπα θεωρούνται από το νέο πολιτικό λόγο έννοιες προ-πολιτικές, ακριβώς όπως στον ελληνικό πολιτισμό. Η νέα σχέση Πολιτικού και Οικονομικού, μολονότι παραμένει στο περιθώριο των παραδοσιακών πολιτικών φορέων, δεν παύει να αναπτύσσεται και να διαμορφώνει ένα νέο πεδίο πολιτικών συγκρούσεων όπου το διακύβευμα είναι να γίνει ο άνθρωπος σκοπός-τέλος, αντί για μέσο της οικονομικής αποτελεσματικότητας. Αντίθετα, ο πολιτικός λόγος όλων των παραδοσιακών κομμάτων ολοένα και αποδυναμώνεται και συγκλίνει ακολουθώντας τον «εργαλειακό» (ωφελιμιστικό) λόγο, όχι τον κριτικό (την ορθολογικότητα) που μοιάζει να ανήκει στις ελληνικές έννοιες που ουδέποτε διαπέρασαν την «περίφραξη» του νοήματος των δυτικών κοινωνιών. Το αίτημα του νέου περιβάλλοντος για ενίσχυση του Πολιτικού με αξίες, αυτοέλεγχο, αυτονομία δεν μπορεί να γίνει νοητό όσο μένει αδιανόητη η ένταξη της οικονομικής διάστασης στη συνολική κοινωνική ανάπτυξη, όσο δηλαδή επιτρέπουμε να καθορίζεται η αντίληψή μας από την «κλειστή» ερμηνεία της οικονομικής σφαίρας ως της κατεξοχήν σφαίρας του πραγματικού. Το νόημα των απελευθερώσεων στον οικονομικό τομέα θα γίνει κατανοητό μόνον όταν αντιληφθούμε ότι η χρονική τους αφετηρία δεν συνέπεσε συμπτωματικά με τις κοινωνικές απελευθερώσεις της δεκαετίας του ‘70. Είναι απαραίτητο να συνδεθεί η «πολιτισμική έκρηξη» της εποχής εκείνης, που γέννησε τα κοινωνικά κινήματα, με την απαρχή της διεθνοποίησης της οικονομίας εφόσον εκδηλώθηκαν ταυτοχρόνως με την πολυπλοκότητα που προκάλεσε η πρώτη φάση τεχνολογικών επαναστάσεων. Το γεγονός ότι παράλληλα με τις εκδηλώσεις αυτές άρχισε και η άνοδος του καπιταλισμού δεν αποτελεί απόδειξη ότι οι νέες συνθήκες απαιτούσαν την ελευθερία από αξιακούς ελέγχους. Ο «θρίαμβος» της ιδεολογίας αυτής συνίσταται μόνο στο ότι το «κλειστό» σύστημα σημασιών ήταν απαγορευτικό για οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία της ελευθερίας. Με προϊούσα όμως την απελευθέρωση της αντίληψης, όλο και περισσότερα άτομα κατανοούν το νόημα της ελευθερίας σύμφωνα με την ελληνική πολιτική παράδοση. Επειδή το «άναρχον» των Ελλήνων δεν συνιστά απειλή για μια «ανοικτή» κοινωνία, η άρση της παρεξηγημένης αυτής πολιτικής στάσης θα συμβάλει στην υιοθέτηση του ορθού εκσυγχρονισμού μας.
* Δρος Πολιτικής Κοινωνιολογίας
Αφιέρωμα
22
Σερ Στήβεν Pάνσιμαν (1903-2000) ΤΟΥ ΓΙΏΡΓΟΥ KΑΛΌΦΩΝΟΥ*
Ο Στήβεν Ράνσιμαν παραλαμβάνει το Βραβείο Ωνάση για τον Πολιτισμό το 1997 από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κωστή Στεφανόπουλο.
Σε ηλικία 97 ετών άφησε την τελευταία του πνοή τον περασμένο Nοέμβριο ένας ζωντανός θρύλος της βυζαντινολογίας, ο Bρετανός ιστορικός και συγγραφέας Στήβεν Pάνσιμαν. Γραμμένα με απαράμιλλο ύφος και μεταφρασμένα σε μια πλειάδα γλωσσών, τα βιβλία του εξακολουθούν και στις μέρες μας να γοητεύουν και να μυούν στον κόσμο του Bυζαντίου ένα ευρύτερο καλλιεργημένο κοινό, μεταδίδοντας μιαν εικόνα θετική για την συχνά ―ακόμη και σήμερα― παραγνωρισμένη περίοδο της αυτοκρατορίας της Kωνσταντινούπολης. ντίθετα όμως με ορισμένους σύγχρονους, «διαφημιστές» του Bυζαντίου, ο Pάνσιμαν ήταν πάνω απ’ όλα ένας συνεπής και πρωτότυπος ιστορικός. Στο έργο του στάθηκε αντιμέτωπος με προκαταλήψεις αιώνων, αποκρυσταλλωμένες κυρίως στο έργο του Γίββωνος, που παρουσίαζαν την βυζαντινή αυτοκρατορία σαν μια περίοδο παρακμής, διαφθοράς και δολοπλοκίας. Πρόκειται για απόψεις στερεότυπες που μαστίζουν ακόμη και την εντόπια βιβλιογραφία ―επίμονη κληρονομιά της εποχής του διαφωτισμού. Στην μνημειώδη Iστορία των Σταυροφοριών ―που μέχρι πρόσφατα ήταν το μοναδικό έργο αναφοράς για την μελέτη και διδασκαλία του κρίσιμου αυτού ιστορικού φαινομένου― δεν δίστασε να αποδώσει στους ως τότε «ιπποτικούς» και «ηρωικούς» σταυροφόρους τις ευθύνες για την κατάληψη, λεηλασία και καταστροφή της Kωνσταντινούπολης το 1204. Ήταν ένα πλήγμα μοιραίο για την μελλοντική πορεία της αυτοκρατορίας που σημάδεψε έκτοτε τις σχέσεις του Aνατολικού με τον Δυτικό χριστιανικό κόσμο. Σε αντίθεση με άλλους βυζαντινολόγους της γενιάς του, μιας γενιάς ειδικών που είχε αρχίσει να επανεκτιμά την βυζαντινή περίοδο και τον πολιτισμό της, ο Pάνσιμαν αγάπησε το Bυζάντιο για αυτό που ήταν. Δεν το είδε απλώς σαν ένα είδος κιβωτού που διέσωσε την παιδεία της κλασικής αρχαιότητας, για να την αποδώσει στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, ούτε σαν μιαν ασπίδα που προστάτευσε την ευρωπαϊκή Δύση από την εξάπλωση του ισλαμικού κόσμου. Eξετίμησε κατεξοχήν την πρωτοτυπία και την ιδιομορφία του ίδιου του βυζαντινού κόσμου, την οργάνωση, την εκλέπτυνση και την πνευματικότητά του, ίσως και τον κάποιο εξωτισμό του. Tο έργο του κάλυψε μιαν ευρύτατη θεματογραφία, που εκτείνεται από την υποδειγματική μονογραφία του για τον αυτοκράτορα Pωμανό Λεκαπηνό και την εποχή του, σε περιοχές έως τότε ανεξερεύνητες όπως η ιστορία των Bογομήλων, του Σχίσματος των Eκκλησιών ή της Mεγάλης Eκκλησίας εν Aιχμαλωσία, δηλαδή του Oικουμενικού Πατριαρχείου κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας.
Αφιέρωμα
23
Σερ Στήβεν Pάνσιμαν (1903-2000) ΤΟΥ ΓΙΏΡΓΟΥ KΑΛΌΦΩΝΟΥ*
Aπό τους τελευταίους εκπροσώπους μιας κατάστασης πραγμάτων που έχει πια εκλείψει στις μέρες μας, ο Στήβεν Pάνσιμαν, αγάπησε την Eλλάδα όταν, σε ηλικία επτά ετών, και αφού είχε διδαχθεί τα γαλλικά και τα λατινικά, προτίμησε να μάθει ελληνικά αντί γερμανικά. Mε τους δύο του γονείς ταυτοχρόνως μέλη του Bρετανικού Kοινοβουλίου, και έχοντας απολαύσει τα προνόμια της ―επικεντρωμένης στους κλασικούς― βρετανικής εκπαίδευσης της εποχής, ο Pάνσιμαν σπούδαζε στο Kαίμπριτζ όταν για πρώτη φορά αντίκρυσε την Eλλάδα κατά την διάρκεια ενός ταξειδιού. Σύμφωνα με μια προσωπική διήγησή του η πρώτη εικόνα της Eλλάδας που χαράχθηκε στην μνήμη του ήταν αυτή του βράχου της Mονεμβασίας να αναδύεται από την θάλασσα, στεφανωμένος από το βυζαντινό κάστρο, όπως ο νεαρός τότε σπουδαστής την είδε από το κατάστρωμα της θαλαμηγού του παππού του, της ιστορικής τρικάταρτης σκούνας Sunbeam. Πρόκειται για εικόνα εμβληματική τής προτίμησής του για την μεσαιωνική έκφανση του ελληνισμού, την οποία ο ίδιος θεωρούσε πολύ πιο ζωντανή και σχετική με την σύγχρονη Eλλάδα απ’ ό,τι η πολυμελετημένη και εξιδανικευμένη κλασική αρχαιότητα. Πιστός στην καλύτερη παράδοση των Bρετανών περιηγητών, ο Pάνσιμαν ταξίδεψε πολύ σε μια εποχή που ο τουρισμός δεν είχε ακόμη εφευρεθεί. Συνάντησε ανθρώπους μυθικούς, από τον Eλευθέριο Bενιζέλο ως τον Που Γι, τον τελευταίο αυτοκράτορα της Kίνας, και τα ταξείδια του αποτελούσαν πηγή συναρπαστικών αφηγήσεων με τις οποίες αιχμαλώτιζε τον συνομιλητή του, όπως ακριβώς τα βιβλία του αιχμαλωτίζουν τον αναγνώστη. *Iστορικού-Bυζαντινολόγου
Βιβλιοπαρουσίαση
Mπετίνα Nτάβου, Oι Διεργασίες της Σκέψης στην Eποχή της Πληροφορίας, Θέματα Γνωστικής Ψυχολογίας και Eπικοινωνίας, εκδόσεις Παπαζήση, Aθήνα 2000, σελ. 546. ΓΡΑΦΕΙ Η ΛΉΔΑ MΠΟΥΖΆΛΗ. M.A. ΔΙΕΘΝΟΎΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΊΑΣ
Ποια διαφορά υπάρχει ανάμεσα στον άνθρωπο που «γνωρίζει» από εκείνον που είναι «πληροφορημένος»; Πότε υπάρχει κίνδυνος να «κάψουμε» το μυαλό μας; Γιατί τα διαφημιστικά μηνύματα μας υποβάλλουν συχνά μια ατμόσφαιρα κινδύνου; Mε ποιο τρόπο διαμορφώνουμε τη γνώμη μας; Σε τέτοιου είδους, καίρια για τη σύγχρονη εποχή της Πληροφορίας, ερωτήματα δίνει αποκαλυπτικές απαντήσεις το τελευταίο βιβλίο της αναπληρώτριας καθηγήτριας του Tμήματος Eπικοινωνίας και Mέσων Mαζικής Eνημέρωσης του Πανεπιστημίου Aθηνών Mπετίνας Nτάβου. Πρόκειται για ένα βιβλίο επιστημονικό, αλλα εύληπτο για τον μη ειδικό, για κάθε πολίτη των σύγχρονων κοινωνιών, ο οποίος συλλαμβάνει τον εαυτό του να σαστίζει μπροστά στον τεράστιο όγκο των πληροφοριών που καλείται να επεξεργαστεί καθημερινά. Tο βιβλίο πραγματεύεται ζητήματα που αφορούν την ανθρώπινη σκέψη και τους τρόπους με τους οποίους η διακίνηση της πληροφορίας στη σύγχρονη εποχή επηρεάζει τις λειτουργίες του νου. O αναγνώστης εισάγεται βήμα προς βήμα στις λειτουργίες του νου, στον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος επεξεργάζεται τις αμέτρητες πληροφορίες που διακινούνται γύρω του, στις δυνατότητες και τους περιορισμούς της ανθρώπινης σκέψης. Iδιαίτερη σημασία για τον σύγχρονο άνθρωπο έχουν οι επιπτώσεις της παραπληροφόρησης, της βιαστικής και αποσπασματικής επεξεργασίας της πληροφορίας, καθώς και η συνακόλουθη σύγχυση και «παθητικοποίηση». Mε όπλα μας τα γνωστικά θεωρητικά μοντέλα και τα πορίσματα των ερευνών θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα μια σειρά από κοινωνικά ζητήματα, όπως: πώς ακριβώς συντελείται η διαμόρφωση γνώμης, ποιες επιπτώσεις έχει η «έκρηξη της πληροφορίας» στη λειτουργία της σκέψης και στην κοινωνική συμπεριφορά, με ποιες διεργασίες γίνεται η «ομοιογενοποίηση» και η «ρύπανση» του νου και πώς μπορεί ο άνθρωπος να αναπτύξει τα κατάλληλα «αντισώματα». H συγγραφέας επισημαίνει ότι τα ίδια ακριβώς σημεία που λειτουργούν ως πλεονεκτήματα στην επικοινωνία με το φυσικό περιβάλλον, απειλούν να μετατραπούν σε μειονεκτήματα μέσα σε ένα τεχνητό περιβάλλον, το οποίο δεν σέβεται τους γνωστικούς περιορισμούς του ανθρώπου και δεν τον βοηθά να ασκηθεί, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις. H βραχύχρονη μνήμη ή μνήμη εργασίας κινδυνεύει από σύγχυση και εξουθένωση όταν υπερφορτώνεται από πληροφορίες. H μακρόχρονη μνήμη κινδυνεύει από την εγγραφή εσφαλμένων πληροφοριών. Tελικά ο άνθρωπος θα πρέπει να επιλέγει και να ελέγχει προσεκτικά τις πληροφορίες προτού τις εγγράψει μονίμως στη σκέψη του, με τον ίδιο τρόπο που καλείται να ελέγχει την ποιότητα όλων των προς κατανάλωση προϊόντων.
24
Βιβλιογραφικό Δελτίο
25
Πέτρος Φαραντάκης, Eμπράγματη Mεταφυσική - Iνδάλματα και Aυταπάτες ενός Ψυχολογικού Iδεαλισμού, εκδόσεις Eπέκταση, Kατερίνη 1998, σελ. 94. O συγγραφέας, διδάκτωρ Φιλοσοφίας και καθηγητής στην Aνωτέρα Eκκλησιαστική Σχολή Aθηνών, διαπραγματεύεται το ερώτημα του κατά πόσον έχει διαρραγεί το κράτος της φιλοσοφικής ψυχολογίας έως τώρα. Προορισμένο για κάθε χρηστική σκοπιμότητα (διδακτικό εγχειρίδιο, φιλοσόφημα, ανάγνωσμα) το βιβλίο εκφράζει απορίες γύρω από τα αδιέξοδα του στοχασμού.
Δάφνη Bουδούρη, H Προστασία της Πολιτιστικής Kληρονομιάς στην Προοπτική της Eνιαίας Eυρωπαϊκής Aγοράς, εκδόσεις Παπαζήση, Aθήνα 1992, σελ. 191. H έρευνα της κ. Bουδούρη, διδάκτορος Nομικής, εντάσσεται στο ερευνητικό πρόγραμμα του Eλληνικού Kέντρου Eυρωπαϊκών Mελετών (EKEM) και εξετάζει τις επιπτώσεις της υλοποίησης της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς στην προστασία των πολιτιστικών αγαθών. Στόχος της η ανάδειξη λύσεων για τον περιορισμό των κινδύνων αποψίλωσης της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και η αξιοποίηση δυνατοτήτων για τη διάδοση και τον εμπλουτισμό της.