ГАРАБАЬ АЗЯРБАЙЪАНДЫР!
ГЯЛЯБЯ “ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ” гязетинин хцсуси бурахылышы
№ 11 (193), 1-14 Нойабр 2020
www.issuu.com/shekibelediyyesi
Гязет 2005-ъи илдян няшр едилир
Щейдяр ЯЛИЙЕВ: “Шушасыз Гарабаь, Can Azяrbaycan torpaqlarыnы Гарабаьсыз Азярбайъан йохдур.” 44 gцnя geri aldы
Noyabrыn 10-da Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyevlя Tцrkiyя Respublikasыnыn Prezidenti Rяcяb Tayyib Яrdoьan arasыnda telefon danышыьы olub. Dюvlяt baшчыlarы Qarabaь mцharibяsindя Azяr-baycanыn qazandыьы parlaq qяlяbя mцnasibяtilя bir-birini tяbrik ediblяr. Prezident Иlham Яliyev mцharibя dюvrцndя Tцrkiyя Prezidenti vя Tцrkiyя xalqыnыn Azяrbaycana gюstяrdiyi siyasi vя mяnяvi dяstяyя gюrя bir daha minnяtdarlыьыnы bildirib. Rяcяb Tayyib Яrdoьan Azяrbaycan Prezidentinin юlkяsinin dяstяyinя verdiyi yцksяk qiymяtя gюrя tяшяkkцr edib. Azяrbaycan vя Tцrkiyя prezidentlяri dost vя qardaш юlkяlяrimiz vя xalqlarыmыzыn bundan sonra da bir-birinin yanыnda olacaьыnы bildiriblяr. Telefon sюhbяti zamanы atяшkяsя nяzarяt цzrя Tцrkiyя-Rusiya sцlhmяramlы mяrkяzinin yaradыlmasы yцksяk qiymяtlяndirilib, bu mяrkяzin regionda uzunmцddяtli sцlhцn tяmin edilmяsi iшinя tюhfя verяcяyinя яminlik ifadя olunub.
"Ca n A ayc d ir " Can Azz яrb яr ba yc an anыыmыz mыz 28 il i ld ir E rmяn alыn d a o lan rmя niisstt anыn an ыn iiшшььal ыnd l an t o rp aql arыn 4 gцn d я ge ri aq lar ыn ы 444 gц nd r i al dы" d ы" Азярбайъан Республикасынын Президенти Илщам Ялийев вя Биринъи Витсе Президент Мещрибан ханым Ялийева Шушанын азад олундуьу эцн Шящидляр Хийабанында. (ятрафлы 2-ъи сящифядя)
Ordu.az-ын вердийи хябяря эюря, bu сюзляри гардаш Tцrkiyянин Prezidenti Rяcяb Tayyib Яrdoьan Шimali Kipr Tцrkiyя Respublikasыnыn quruluшunun 37-ci ildюnцmц ilя baьlы чыxыш edяrkяn deyib. O, Шimali Kiprdяn Azяrbaycana salam gюndяrib vя bildirib ki, Шimali Kipr Prezidenti Ersin Tatar яn qыsa zamanda Azяrbaycana sяfяr edяcяk. Rяcяb Tayyib Яrdoьan юз чыхышында дейиб: "28 ildяn sonra azяrbaycanlыlar юz torpaqlarыna geri dюnmяyя baшlayыrlar. Bir цrяk vя bir bilяk olduьumuz mцddяtdя Allahыn izni ilя aшa bilmяyяcяyimiz чяtinlik vя maneя yoxdur. Bizi bu gцnlяrя gяtirяn sevimli шяhidlяrimizя Allahdan rяhmяt dilяyirяm vя qяhrяman mцcahidlяrimizi, qazilяrimizi minnяtdarlыqla anыram".
сящ. 2
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
БАЙРАЬЫМЫЗ ШУШАДА Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyev vя birinci xanыm Mehriban Яliyeva Fяxri xiyabanda vя Шяhidlяr xiyabanыnda olublar. Dюvlяtimizin baшчыsы, Mцzяffяr Ali Baш Komandan Шяhidlяr xiyabanыnda Azяrbaycan xalqыna mцraciяt edib. Яvvяlcя Prezident Иlham Яliyev vя birinci xanыm Mehriban Яliyeva Fяxri xiyabanda ulu юndяr Heydяr Яliyevin xatirяsinя ehtiramlarыnы bildirdilяr. Prezident Иlham Яliyev ulu юndяr Heydяr Яliyevin abidяsi юnцnя яklil qoydu. Azяrbaycanыn Dюvlяt Himni sяslяndirildi. Dюvlяtimizin baшчыsы vя xanыmы gюrkяmli oftalmoloq-alim, akademik Zяrifя Яliyevanыn xatirяsini dя yad etdilяr. Gюrkяmli dюvlяt xadimi Яziz Яliyevin vя tanыnmыш hяkimalim Tamerlan Яliyevin mяzarlarы цzяrinя gцl dяstяlяri dцzцldц. Sonra Prezident Иlham Яliyev vя birinci xanыm Mehriban Яliyeva Шяhidlяr xiyabanыna gяldilяr. Dюvlяtimizin baшчыsы vя birinci xanыm Azяrbaycanыn suverenliyi vя яrazi bцtюvlцyц uьrunda canlarыndan keчmiш qяhrяman Vяtяn юvladlarыnыn xatirяsini yad etdilяr, mяzarlarы юnцnя gцl dяstяlяri dцzdцlяr. Prezident Иlham Яliyev "Яbяdi mяшяl" abidяsinin юnцnя яklil qoydu. Azяrbaycanыn Dюvlяt Himni sяslяndirildi. Dюvlяtimizin baшчыsы Шяhidlяr xiyabanыnda Azяrbaycan xalqыna mцraciяt etdi.
Azяrbaycan Prezidenti, Mцzяffяr Ali Baш Komandan Иlham Яliyevin xalqa mцraciяti -Яziz hяmvяtяnlяr, яziz bacыlar vя qardaшlar! Bюyцk fяxarяt vя qцrur hissi ilя bяyan edirяm ki, Шuшa шяhяri iшьaldan azad edildi! Шuшa bizimdir! Qarabaь bizimdir! Bu mцnasibяtlя bцtцn Azяrbaycan xalqыnы цrяkdяn tяbrik edirяm. Bцtцn шuшalыlarы цrяkdяn tяbrik edirяm. Иyirmi sяkkiz il yarыm iшьal altыnda olan Шuшa azad edildi! Шuшa indi azaddыr! Biz Шuшaya qayыtmышыq! Biz bu tarixi Qяlяbяni dюyцш meydanыnda qazandыq. 2020-ci il noyabrыn 8-i Azяrbaycan tarixindя яbяdi qalacaqdыr. Bu tarix яbяdi yaшayacaq. Bu, bizim шanlы Qяlяbяmizin, zяfяrimizin gцnцdцr! Bu qяlяbяni biz dюyцш meydanыnda qazandыq, danышыqlar masasы arxasыnda yox. Mяn dяfяlяrlя demiшяm, bцtцn bяyanatlara rяьmяn ki, bu mцnaqiшяnin - Ermяnistan-Azяrbaycan Daьlыq Qarabaь mцnaqiшяsinin hяrbi hяll yollarы da vardыr vя bu gцn biz bunu dюyцш meydanыnda sцbut edirik. 30 ilя yaxыn mяnasыz danышыqlar bizi heч bir nяticяyя yaxыnlaшdыrmadы. Яzяli tarixi torpaqlarыmыz 30 ilя yaxыn iшьal altыnda qaldы. Danышыqlar prosesindя Ermяnistan tяrяfi, sadяcя olaraq, vaxt udmaq istяyirdi, sadяcя olaraq, status-kvonu mюhkяmlяndirmяk, яbяdi etmяk istяyirdi. Bu illяr яrzindя dяfяlяrlя Azяrbaycana mцxtяlif gцc mяrkяzlяrindяn gюndяrilяn siqnallar bizi vяziyyяtlя barышmaьa sюvq edib. Ancaq biz qяtiyyяt, cяsarяt, siyasi iradя gюstяrяrяk Azяrbaycan xalqыnыn maraqlarыna cavab vermяyяn heч bir razыlaшmaya getmяdik. Mяn dяfяlяrlя bцtцn beynяlxalq kцrsцlяrdяn bяyan etmiшdim ki, torpaqlarыmыzыn, яrazi bцtюvlцyцmцzцn bяrpa edilmяsi bizim яsas vяzifяmizdir vя biz bu vяzifяni icra edirik. Danышыqlar heч bir nяticя vermяdi. Sadяcя olaraq, bizim baшыmыzы aldadыrdыlar, sadяcя olaraq, mяsяlяni dondurmaq istяyi mцшahidя olunurdu. Biz bu Qяlяbяni dюyцш meydanыnda qazandыq, шяhidlяr verяrяk bu Qяlяbяni qazandыq. Allah bцtцn шяhidlяrimizя rяhmяt elяsin! Hяm birinci Qarabaь, hяm ikinci Qarabaь Vяtяn mцharibяsi adlandыrdыьыmыz mцharibяdя шяhid olmuш bцtцn шяhidlяrimizя Allahdan rяhmяt dilяyirяm, onlarыn yaxыnlarыna sяbir dilяyirяm. Yaralы soydaшlarыmыza Allahdan шяfa dilяyirяm. Biz xalqыmыzыn, яsgяrlяrimizin, zabitlяrimizin canы, qanы bahasыna torpaqlarыmыzы iшьalчыlardan azad edirik. Ишьalчыlarы torpaqlarыmыzdan qovuruq vя qovacaьыq! Шuшa 28 il yarыm iшьal al-
tыnda idi. Шuшanыn Azяrbaycan tarixindя xцsusi yeri vardыr. Bu, bizim qяdim, tarixi шяhяrimizdir. Яsrlяrboyu azяrbaycanlыlar Шuшada yaшayыb, qurub, yaradыb. Шuшa nяinki Azяrbaycanыn, bцtцn Qafqazыn incisidir. Ancaq mяnfur dцшmяn Шuшanы iшьal altыnda saxlamaqla bizim mяdяni irsimizя bюyцk zяrbя vurdu, bizim tarixi abidяlяrimizi daьыtdы, bizim mяscidlяrimizi daьыtdы, tяhqir etdi. Biz indi Шuшaya qayыtmышыq. Bцtцn tarixi abidяlяrimizi bяrpa edяcяyik, bцtцn mяscidlяri bяrpa edяcяyik, 28 ildяn sonra Шuшada yenя dя azan sяsi eшidilяcяkdir. Bir neчя il bundan яvvяl - 2016-cы ilin Aprel dюyцшlяrindяn sonra iшьaldan azad edilmiш Cocuq Mяrcanlы qяsяbяsindя mяnim gюstяriшimlя tikilmiш mяscidin aчыlышыnda bяyan etmiшdim ki, bu mяscid Шuшa mяscidinin bяnzяridir, юlчцlяrinя, memarlыq цslubuna gюrя eynidir. Demiшdim ki, gцn gяlяcяk biz Шuшa шяhяrindя ermяni vandallarы tяrяfindяn daьыdыlmыш mяscidlяrimizi bяrpa edяcяyik vя bu gцn gяlir. Bu gцn Azяrbaycan bayraьы Шuшada dalьalanыr. Bu gцn bцtцn Azяrbaycan xalqы qцrur hissi ilя bu xoш xяbяri qarшыlayыr. Biz gцc toplayыrыq, mяqsяdyюnlц шяkildя, yorulmadan, bцtцn tяzyiqlяrя baxmayaraq, gцc toplayыrыq vя toplamышыq. Иqtisadi gцc. Яgяr iqtisadi gцcцmцz olmasaydы, bu Qяlяbяni яldя etmяk mцmkцn olmazdы. Иlk nюvbяdя, iqtisadi mцstяqillik tяmin edilmяli idi vя tяmin edildi. Bu gцn Azяrbaycan iqtisadi cяhяtdяn heч kimdяn asыlы deyil, heч bir юlkяdяn asыlы deyil, heч bir beynяlxalq maliyyя qurumundan asыlы deyil. Mцstяqilik vя bu, bizя imkan verdi ki, юlkяmizi inkiшaf etdirяk, eyni zamanda, Ordumuzu gцclяndirяk. Biz Ordumuz цчцn lazыm olan bцtцn hяrbi texnikanы, silahlarы xarici bazarlardan alыrыq. Яgяr bizim iqtisadi imkanlarыmыz olmasaydы, biz bunlarы necя яldя edя bilяrdik? Biz юlkя daxilindя uьurlu siyasяt apararaq hesab edirяm ki, юlkяmizdя dцnya цчцn чox nadir inkiшaf modelini yaratdыq. Daxildяki hяmrяylik, milli birlik, vahid amal uьrunda birlяшmяyimiz bizя яlavя gцc verdi, imkan vermяdi ki, bяzi mяnfur xarici dairяlяr юz чirkin planlarыnы Azяrbaycanda hяyata keчirsinlяr. Halbuki belя planlar var idi, belя cяhdlяr var idi. Biz siyasi iradя gюstяrяrяk, birlik gюstяrяrяk bu cяhdlяri dяf etdik, xalq olaraq, millяt olaraq юz qцrurumuzu mцdafiя etdik, юz mцstяqil seчimimizi mцdafiя etdik vя sцbut etdik ki, heч kim bizim iшimizя qarышmasыn vя qarышa bilmяz. Яgяr bu birlik olmasaydы, milli hяmrяylik olmasaydы, biz heч vaxt torpaqlarыmыzы iшьalчыlardan azad edя bilmяzdik. Bu illяr яrzindя bizя qarшы aparыlan qara piar kampaniyasы, qarayaxma, шяrbюhtan kampaniyasыnыn da яsas mяqsяdi o idi ki, bizi яsas vяzifяmizdяn uzaqlaшdыrsыnlar, biz uzaqlaшaq, daxili problemlяr iчindя boьulaq vя iшьal edilmiш torpaqlar iшьalчыlarыn яlindя яbяdi qalsыn. Gцclц siyasi iradя, xalq-iqtidar birliyi bu planlarы da alt-цst etdi. Qяlяbяmizin цчцncц яsas amili beynяlxalq sяviyyяdяki uьurlarыmыzdыr. Biz bцtцn dцnyaya sцbut etdik ki, Qarabaь яzяli Azяrbaycan torpaьыdыr. Sцbut etdik ki, яsrlяrboyu Azяrbaycan xalqы bu torpaqlarda yaшayыb. Sцbut etdik ki, ermяni яhalisi bu torpaqlara 200 il bundan яvvяl kючцrцlцbdцr, necя kючцrцlцbdцr, hansы mяqsяdlяrlя kючцrцlцbdцr, hamыsыnы biz dцnya ictimaiyyяtinя tяqdim etdik, sцbutlarla, faktlarla. Biz sцbut etdik ki, Daьlыq Qarabaь tarixi, яzяli Azяrbaycan torpaьыdыr vя bu mяsяlя beynяlxalq hцququn norma vя prinsiplяri яsasыnda юz hяllini tapmalыdыr. Dцnyanыn bцtцn aparыcы tяшkilatlarы, bцtцn beynяlxalq tяшkilatlar Ermяnistan-Azяrbaycan Daьlыq Qarabaь mцnaqiшяsi ilя baьlы яdalяtli qяtnamяlяr, qяrarlar qяbul edibdir. BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn 4 qяtnamяsi, BMT Baш Assambleyasыnыn qяtnamяlяri, Qoшulmama Hяrяkatыnыn qяtnamяlяri, Иslam Яmяkdaшlыq Tяшkilatыnыn qяtnamяlяri, Avropa Parlamentinin qяtnamяlяri vя digяr beynяlxalq tяшkilatlarыn qяrar vя qяtnamяlяri birmяnalы шяkildя Daьlыq Qarabaьы
Azяrbaycanыn ayrыlmaz hissяsi kimi tanыdы. Bu, bizя яlavя gцc verdi. Яgяr biz bunu etmяsяydik, bu gцn mцnaqiшяnin яtrafыnda cяrяyan edяn proseslяr bizя bюyцk problemlяr yarada bilяrdi. Biz bu illяr яrzindя bir чox юlkяlяrlя sяmimi, iшgцzar, qarшыlыqlы hюrmяt яsasыnda mцnasibяtlяr qura bildik, bir чox юlkяlяr Azяrbaycanы strateji tяrяfdaш hesab edir vя artыq bu ifadя beynяlxalq sяnяdlяrdя юz яksini tapыr. Biz bцtцn qonшu юlkяlяrlя sяmimi dostluq яsasыnda mцnasibяtlяr qura bildik, qarшыlыqlы hюrmяt, qarшыlыqlы inam яsasыnda. Яgяr biz bunu etmяsяydik, bu gцn mцnaqiшя яtrafыn-
hяrbi шяhяrciklяrimizi, hяrbi bazalarыmыzы yenidяn qurduq vя onlar яn yцksяk standartlara cavab verir. Яlbяttя, ilk nюvbяdя, dюyцш qabiliyyяti. Dюyцш qabiliyyяti artdы. Azadlыq meydanыnda dяfяlяrlя keчirilmiш hяrbi paradlar bцtцn dцnyaya bizim gцcцmцzц gюstяrdi. Dюyцш qabiliyyяtinin artыrыlmasы ordu quruculuьu sahяsindя яsas amildir. Biz mцasir silahlardan istifadя edirik, texnikadan istifadя edirik, dцшmяnin texnikasыnы mяhv edirik. Torpaqlarыmыzы ancaq Azяrbaycan яsgяri azad edir, Azяrbaycan zabiti azad edir, sinяsini qabaьa
da tam baшqa proseslяr gedя bilяrdi. Шuшa iшьal altыna dцшяndя bizim яsas problemlяrimiz hяm o idi ki, ordumuz yox idi, rяhbяrlik юz vяzifя borcunu yerinя yetirя bilmirdi. Beynяlxalq mцstяvidя Azяrbaycan demяk olar ki, bцtцn юlkяlяrlя mцnasibяtlяri gяrginlяшdirmiшdi. Biz demяk olar ki, tяcrid edilmiш vяziyyяtdя idik. Ancaq bu gцn biz Ermяnistanы tяcrid edilmiш vяziyyяtя saldыq. Bizim transmilli layihяlяrimiz regionda tamamilя yeni mяnzяrя yaratdы. Biz regionun enerji xяritяsini, nяqliyyat xяritяsini yenidяn tяrtib etdik. Bizim tяшяbbцsцmцzlя reallaшan layihяlяr tяkcя bizim xalqыmыzыn maraqlarыnы tяmin etmir, bir чox юlkяlяrin maraqlarыnы tяmin edir, o cцmlяdяn region юlkяlяrinin. Qonшu юlkяlяrlя bizim hяm ikitяrяfli, hяm цчtяrяfli яmяkdaшlыq formatlarыmыz vardыr. Bцtцn bunlar Azяrbaycanыn beynяlxalq nцfuzunu bюyцk dяrяcяdя gцclяndirdi. Яgяr bu nailiyyяtlяr olmasaydы, problem dondurulmuш vяziyyяtdя qala bilяrdi. Nяhayяt vя ilk nюvbяdя, ordu quruculuьu. Bu 17 il яrzindя mяnim iшimin яsas hissяsi ordu quruculuьuna hяsr edilmiшdir ki, biz ordumuzu necя gцclяndirяk, ordumuzu яn mцasir silahlarla tяchiz edяk. O da asan mяsяlя deyildi. O silahlarы almaq цчцn tяkcя maddi vяsait kifayяt etmir. Eyni zamanda, diplomatik, siyasi sяylяr gюstяrilmяlidir vя biz buna da nail olduq. Bu gцn Azяrbaycan юz hяrbi tяchizatыnы bir чox юlkяlяrdяn tяmin edir. Eyni zamanda, mяnim tяшяbbцsцmlя Azяrbaycanda mцdafiя sяnayesi yaradыldы. Biz ordumuzun tяlяbatыnы bюyцk dяrяcяdя daxili istehsal hesabыna tяmin edirik. Azяrbaycanda 1000-dяn чox adda hяrbi tяyinatlы mяhsul istehsal edilir, o cцmlяdяn яn mцasir mяhsullar. Budur bizim fяaliyyяtimiz. Ordu quruculuьu, hяrbчilяrin maddi-mяiшяt problemlяrinin hяlli, tяqaцdя чыxmыш hяrbчilяrin mяiшяt problemlяrinin dюvlяt tяrяfindяn hяll olunmasы, onlara mяnzillяrin verilmяsi, hяrbчilяrimizin iш шяraitinin yaxшыlaшdыrыlmasы. Biz demяk olar ki, bцtцn
verяrяk, heч nяdяn qorxmayaraq, яlindя bayraq, яlindя silah dцшmяni qovan da яsgяrdir, dцшmяni mяhv edяn dя яsgяrdir. Eшq olsun bizim яsgяrlяrimizя! Bax, belя ordu yaratmышыq biz! Deyirdik iшьalчыlara, deyirdik, dцz yola gяlin, iшьala son qoyun, hяlя ki, gec deyil. Ona gюrя bizim bцtцn dюvrlяrdяki siyasяtimiz birmяnalы olub. Demiшik ki, яgяr mяsяlя sцlh yolu ilя юz hяllini tapmasa, hяrbi yolla mяsяlяni hяll edяcяyik. Mяn bunu dяfяlяrlя demiшяm. Buna gюrя dя tяnqid olunmuшam bяzi юlkяlяr tяrяfindяn. Mяn demiшяm ki, bяs bizim torpaqlarыmыz mяgяr hяrbi yolla zяbt edilmяyibmi? Ermяnistan bizim torpaqlarыmыzы sцlh yolu ilяmi zяbt edib? Hяr bir юlkяnin юzцnцmцdafiя hцququ var. Bu hцququ bizя BMT Nizamnamяsi verir. Mяn demiшdim, яgяr gюrsяm ki, danышыqlar artыq tamamilя sяmяrяsizdir, bizim baшqa yolumuz qalmayacaq. Bunu hamы bilsin - dцшmяn, onun havadarlarы vя bu mяsяlя ilя mяшьul olan vasitячilяr. Hяmiшя sюzцmцn цstцndя durmuшam. Azяrbaycan xalqыna nя demiшяmsя, onu da etmiшяm. Bu mяsяlяdя dя sюzцmцn цstцndя durdum vя artыq biz Qяlяbяni qeyd edirik. Sentyabrыn 27-dяn bu gцnя qяdяr 200-dяn чox шяhяr, kяnd, qяsяbя iшьaldan azad edildi. O cцmlяdяn Fцzuli шяhяri, tamamilя darmadaьыn edilmiш, bir dяnя dя salamat bina qoymayыb mяnfur dцшmяn. Cяbrayыl tamamilя daьыdыlmыш. Qubadlы, Zяngilan tamamilя daьыdыlmыш. Kяndlяr, шяhяrlяr. Hadrut qяsяbяsi, Suqovuшan qяsяbяsi vя bu gцn Шuшa шяhяri. Bizim zяfяr yцrцшцmцz davam edir. Hяlя dя iшьal altыnda torpaqlar var, hяlя dя dюyцшlяr gedir. Яgяr Ermяnistan rяhbяrliyi mяnim tяlяblяrimя cavab vermяsя, sona qяdяr gedяcяyik. Heч kim bizi dayandыra bilmяz. Dцnyada elя qцvvя yoxdur ki, bizi dayandыra bilsin. Ermяnistan artыq юz acы mяьlubiyyяtini etiraf edib, юzцnц alчalda-alчalda, xalqыnы tяhqir edя-edя. Ermяnistan rяhbяrliyi
indi dцnya юlkяlяrindяn yardыm istяyir, hяrbi yardыm istяyir, silah, texnika istяyir. Bяs, hanы sяnin yenilmяz ordun? Mяhv etmiшik onu. Onlarыn bцtцn sюzlяri, onlarыn bцtцn bяyanatlarы mif idi, yalan idi. Yenilmяz ordu Azяrbaycan Ordusudur! Bunu dюyцш meydanыnda gюstяrir, dцшmяni torpaqlardan tяkbaшыna qovur. Otuz il яrzindя milyardlarla dollar xяrclяnib oraya, istehkamlar qurulub, mцhяndislik qurьularы inшa edilib. Amma hamыsыnы vurub daьыtmышыq - mяnяvi ruh, gцc hesabыna, birlik hesabыna! Bir daha demяk istяyirяm ki, bizim zяfяr yцrцшцmцz davam edir. Ишьal edilmiш bцtцn torpaqlardan dцшmяn qцvvяlяri чыxarыlmalыdыr. Bu, bizim tяlяbimizdir. Beynяlxalq norma vя prinsiplяr, beynяlxalq tяшkilatlarыn qяrar, qяtnamяlяri bunu tяlяb edir. Яziz bacыlar vя qardaшlar, bu gцn bu mцjdяni mяn burada - Шяhidlяr xiyabanыnda doьma xalqыma verirяm. Bu, tяsadцfi deyil. Bu, tяbiidir. Bu gцn шяhidlяrimizin ruhu qarшыsыnda bir daha baш яyirяm. Bu gцn bяyan edirяm ki, шяhidlяrimizin qanы yerdя qalmыr. Ermяni vяhшiliyinin qurbanlarыnыn, Xocalы qurbanlarыnыn qanы yerdя qalmыr. Иntiqamыmыzы dюyцш meydanыnda aldыq. Biz mцlki vяtяndaшlara qarшы heч vaxt mцharibя aparmamышыq, bu dяfя dя aparmamышыq. Baxmayaraq ki, mяnfur dцшmяn 93 mцlki шяxsi namяrd atяшlя юldцrцb, 400-dяn чox mцlki шяxs yaralanыb. Amma mяn dedim yox, biz azяrbaycanlыyыq! Biz intiqamыmыzы dюyцш meydanыnda alacaьыq vя alыrыq! Onlarыn ordusunu mяhv etmiшik, texnikasыnы mяhv etmiшik, mяhv edirik vя edяcяyik. Dцшmяni qovuruq vя qovacaьыq! Mяn bu gцn, eyni zamanda, ulu юndяr Heydяr Яliyevin mяzarыnы ziyarяt etdim, onun ruhu qarшыsыnda baш яydim. Цrяyimdя dedim, xoшbяxt adamam ki, ata vяsiyyяtini yerinя yetirdim. Шuшanы azad etdik! Bu, bюyцk Qяlяbяdir! Шяhidlяrimizin, Ulu Юndяrin ruhu шaddыr bu gцn! Gю-zцn aydыn olsun Azяrbaycan! Gю-zцnцz aydыn olsun dцnya azяrbaycanlыlarы! Mяn bu gцnlяrdя dцnya azяrbaycanlыlarыndan vя Azяrbaycanda yaшayan insanlardan minlяrlя mяktub alыram. Hяr gцn minlяrlя mяktub. Sadяcя olaraq, heyfsilяnirяm ki, bцtцn bu mяktublarы oxuya bilmirяm. Sadяcя olaraq, vaxt чatmыr. Nя qяdяr gюzяl sюzlяr, nя qяdяr bюyцk dяstяk gюstяrilir. Bu gцn biz bir daha bцtцn dцnyaya sцbut edirik ki, biz bюyцk xalqыq, biz mяьrur xalqыq! Biz yenilmяz xalqыq! Biz dюyцш meydanыnda dцшmяnя yerini gюstяririk! Bu gцnlяrdя dяfяlяrlя Azяrbaycan xalqыna mцraciяt edяrяk dцшmяnя yumruq gюstяrmiшdim, yumruq gюstяrmiшdim. Demiшdim ki, bu yumruq elя belя yumruq deyil. Bu, dяmir yumruqdur. Bu dяmir yumruqla dцшmяnin baшыnы яzirik vя яzяcяyik! Eyni zamanda, bu yumruq birliyimizin rяmzidir. Bax, bu gцn Azяrbaycan xalqы bu yumruq kimi birlяшib! Hяmiшя belя olacaq! Bu birlik яbяdi olacaq! Bu birlik bizя gяlяcяkdя dя bцtцn vяzifяlяri icra etmяk цчцn imkan yaradacaq. Mяn bцtцn bu illяr яrzindя - 17 il яrzindя Azяrbaycan xalqыnыn dяstяyini hiss etmiшяm, gюrmцшяm, inamыnы, mяnя olan xoш mцnasibяti gюrmцшяm. Bu, mяnя gцc verir. Bu, mяnim siyasяtim цчцn яvяzolunmaz dяstяkdir. Hяmiшя Azяrbaycan xalqыnы яmin edirdim ki, mяn Vяtяnя, doьma xalqыma lяyaqяtlя, sяdaqяtlя xidmяt edяcяyяm. Шadam ki, sюzцmцn цstцndя durmuшam. Hяmiшя olduьu kimi, sюzцmя sadiq olmuшam. Bu tarixi bir gцndя Azяrbaycan xalqыna bu mцjdяni vermяk mяnim hяyatыmda bяlkя dя яn xoшbяxt gцnlяrimdяn biridir. Яziz Шuшa, sяn azadsan! Яziz Шuшa, biz qayыtmышыq! Яziz Шuшa, biz sяni dirчяldяcяyik! Шuшa bizimdir! Qarabaь bizimdir! Qarabaь Azяrbaycandыr!
Bakы, 8 noyabr, AZЯRTAC
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
Bayraьыmыz - qцrur mяnbяyimiz Prezident Иlham Яliyev: “Bizim bayraьыmыz qцrur mяnbяyimizdir. Bizim bayraьыmыz canыmыzdыr, цrяyimizdir.” Dюvlяt Bayraьы Gцnц яrяfяsindя Azяrbaycan Республикасынын Prezidenti, Mцzяffяr Ali Baш Komandan Иlham Яliyev xalqыmыza sяbirsizliklя gюzlяdiyi mцjdяni verdi: B u g ц n A z я r b a y c a n b a y r a ь ы Ш u ш a d a d a l ь a l a n ы r . Prezidentin xalqa mцraciяtindяn sonra yцz minlяrlя insan яllяrindя Azяrbaycan bayraьы paytaxtыn kцчя vя prospektlяrinя axышaraq Шuшa zяfяrinin sevincini paylaшdы. Azяrbaycan bяlkя dя son bir яsrdя bu qяdяr sevinc, qцrur yaшamamышdы, bayraьa bu qяdяr sevgi gюrmяmiшdik.
Шuшanыn 28 ildяn sonra dцшmяn tapdaьыndan qurtarыlmasы Bayraq Gцnц ilя bir vaxta tяsadцf etdi, bayram bayrama qarышdы. Шuшaya bayraьыmыzыn sancыldыьы 2020-ci ilin 8 noyabr gцnц Azяrbaycan tarixinя яbяdi hяkk olunacaq. Bu шanlы sяhifяni tariximizя Azяrbaycan Prezidenti, Mцzяffяr Ali Baш Komandan Иlham Яliyev yazdы. Bayraьыmыz qцrur mяnbяyimizdir, dюvlяt rяmzlяrimizdяn biridir. Dюvlяt Bayraьы Gцnц Prezident Иlham Яliyevin 2009-cu il 17 noyabr tarixli Sяrяncamы ilя tяsis edilib. Hяmin il dekabrыn 4-dя Milli Mяclis noyabrыn 9-nu Dюvlяt Bayraьы Gцnц kimi rяsmilяшdirib. Dюvlяt bayraьыmыzыn tarixinя qыsaca nяzяr salaq. Azяrbaycanыn dюvlяt bayraьы 1918-ci il noyabrыn 9da Cцmhuriyyяt Hюkumяtinin iclasыnda qяbul edilib. 1920-ci ilin aprelindя Cцmhuriyyяtin sцqutundan sonra endirilяn цчrяngli bayraьыmыz 70 il sonra - 1990-cы il noyabrыn 17-dя Naxчыvan Muxtar Respublikasы Ali Mяclisinin sяdri Heydяr Яliyevin tяшяbbцsц vя rяhbяrliyi ilя keчirilяn sessiyanыn qяrarы ilя
Naxчыvan Muxtar Respublikasыnda yenidяn ucaldыlыb. Bundan bir qяdяr sonra - 1991-ci il fevralыn 5-dя Azяrbaycan Ali Sovetinin qяrarыna яsasяn hяmin цчrяngli bayraq dюvlяt bayraьы kimi qяbul olunub. Nяhayяt, 1991-ci il oktyabrыn 18-dя Azяrbaycan dюvlяt mцstяqilliyini elan etdi. Azяrbaycan Respublikasы Xalq Cцmhuriyyяtinin varisi kimi onun dюvlяt rяmzlяrinя, o cцmlяdяn dюvlяt bayraьыna sahib чыxdы.
Dюvlяt bayraьыmыzы sяciyyяlяndirяn ulu юndяr Heydяr Яliyev deyirdi: "Azяrbaycan bayraьы, sadяcя, bayraq deyil. O, bizim dюvlяtчiliyimizin, mцstяqilliyimizin rяmzidir. Bu, bizim mцstяqil dюvlяtimizin rяmzidir. Ona gюrя dя gяrяk hяr bir Azяrbaycan vяtяndaшы, xцsusяn gяnc nяsil bunu dяrk etsin, qiymяtlяndirsin". 2009-cu il noyabrыn 17-dя Prezident Иlham Яliyev "Azяrbaycan Respublikasыnыn Dюvlяt Bayraьы Gцnцnцn tяsis edilmяsi haqqыnda" Sяrяncam imzaladы. Hяmin il dekabrыn 4-dя isя Milli Mяclis noyabrыn 9-nu Dюvlяt Bayraьы Gцnц kimi rяsmilяшdirdi. Bayraq millяtin, dюvlяtin шяrяf vя lяyaqяtinin ifadяsidir. Azяrbaycan xalqыnыn milli dцшцncяsindя bayraьa xцsusi mцnasibяt tarix boyu юzцnц qabarыq gюstяrib, bayraq xalqыmыzыn milli mюvcudluq niшanяsi sayыlыb. Bu gцn hяr bir azяrbaycanlы dюvlяt bayraьыna bюyцk hюrmяt vя ehtiramla yanaшыr. Xalqыmыzыn bayraьa sevgisi ildяn-ilя daha da artыr. Hazыrda paytaxtыmыzыn kцчя vя meydanlarыnda, binalarыn eyvanlarыnda asыlan чoxsaylы bayraqlar bunun яyani sцbutudur. Prezident Иlham Яliyev hяr zaman dюvlяt rяmzlяrinя yцksяk
dяyяr verir. Цчrяngli bayraьыmыzыn mцstяqil Azяrbaycanыn simvolu, xalqыmыzыn qцrur mяnbяyi olduьunu vurьulayan dюvlяtimizin baшчыsы deyir: "Bizim bayraьыmыz qцrur mяnbяyimizdir. Bizim bayraьыmыz canыmыzdыr, цrяyimizdir". Dюvlяt bayraьыmыz Azяrbaycanыn цzvц olduьu beynяlxalq tяшkilatlarыn binalarы qarшыsыnda ucalыr. Yarышlarda qalib gяlяn idmanчыlarыmыzыn шяrяfinя bayraьыmыz qaldыrыlыr, himniniz sяslяnir. Biz bundan bюyцk qцrur duyuruq, ucalan bayraьыmыza baxanda gюzlяrimiz sevincdяn yaшarыr. 2010-cu ildя Bakыda Dюvlяt Bayraьы Meydanыnыn aчыlыш mяrasimindя Prezident Иlham Яliyev deyib: "Bu gцn Azяrbaycanыn hяr bir yerindя dюvlяt bayraьы dalьalanыr. Azяrbaycan яrazi bцtюvlцyцnц bяrpa edяndяn sonra milli dюvlяt bayraьыmыz bu gцn hяlя dя iшьal altыnda olan torpaqlarda qaldыrыlacaqdыr. Bizim bayraьыmыz Daьlыq Qarabaьda, Xankяndidя, Шuшada dalьalanacaqdыr. O gцnц biz hяr an юz iшimizlя yaxыnlaшdыrmalыyыq vя yaxыnlaшdыrыrыq. Eшq olsun Azяrbaycan bayraьыna!". Rяшadяtli ordumuzun bu il sentyabrыn 27-dяn baшladыьы яkshцcum яmяliyyatы uzaqgюrяn, mцdrik Prezidentimizin 10 il яvvяl dediyi sюzlяrin яyani tяsdiqidir. 2016-cы ilin Aprel dюyцшlяri zamanы, daha sonra Naxчыvan Muxtar Respublikasы яrazisindя aparыlan Gцnnцt яmяliyyatы nяticяsindя iшьaldan edilяn doьma torpaqlarыmыzda Azяrbaycan bayraьы dalьalanmaьa baшladы. Bu gцn hяmin zяfяrlяrin davamы olaraq qяhrяman Azяrbaycan яsgяri bayraьыmыzы Cяbrayыl, Fцzuli, Zяngilan, Qubadlы, Шuшa шяhяrlяrinя, Hadrut, Mincivan, Aьbяnd qяsяbяlяrinя, Suqovuшana, iшьaldan azad olunmuш 215 kяndя sancыb. Bu qяlяbяlяr fonunda Prezident Иlham Яliyevin iki il яvvяl Bakыda keчirilяn hяrbi paradda bюyцk inamla dediyi sюzlяr dя yada dцшцr: "Gцn gяlяcяk vя bu gцn iшьal altыndakы torpaqlar azad olunandan sonra orada qaldыrыlacaq Azяrbaycan bayraьы Azadlыq meydanыna gяtirilяcяk vя hяrbi paradda gюstяrilяcяk. Biz bu mцqяddяs gцnц yaxыnlaшdыrmalыyыq vя yaxыnlaшdыrыrыq". Rяшadяtli Azяrbaycan Ordusu Mцzяffяr Ali Baш Komandan Иlham Яliyevin rяhbяrliyi ilя aparыlan Vяtяn mцharibяsindя яrazilяrimizi ermяni iшьalыndan addыm-addыm, qarыш-qarыш azad edir vя цчrяngli bayraьыmыzы bu bayraьa illяrdir hяsrяt qalmыш doьma torpaqlarыmыzda dalьalandыrыr. Xalqыmыz яmindir ki, iшьal atlыndakы bцtцn torpaqlarыmыz azad olunacaq, dюvlяtimizin baшчыsыnыn dediyi kimi, hяmin torpaqlarыmыzda qaldыrыlan Azяrbaycan bayraьы Azadlыq meydanыna gяtirilяrяk hяrbi paradda nцmayiш etdirilяcяk. O gцn чox yaxыndadыr.
сящ. 3
Mehriban Яliyeva:
“Bizim qяlblяrimiz юz bayraьыmыza vя Vяtяnimizя gюrя hяmiшя qцrur hissi ilя dolu olacaq!”
Azяrbaycan Respublikasыnыn Birinci vitse-prezidenti Mehriban Яliyeva rяsmi "Ыnstagram" sяhifяsindя Dюvlяt Bayraьы Gцnц mцnasibяtilя paylaшыm edib. AZЯRTAC xяbяr verir ki, paylaшыmda deyilir: "Azяrbaycan Respublikasыnыn Dюvlяt Bayraьы Gцnц mцnasibяtilя bцtцn hяmvяtяnlяrimizi sяmimi-qяlbdяn tяbrik edirяm! Bizim qяlblяrimiz юz bayraьыmыza vя Vяtяnimizя gюrя hяmiшя qцrur hissi ilя dolu olacaq! Qoy bizim цчrяngli bayraьыmыz suveren, qцdrяtli Azяrbaycan sяmasыnda яbяdi dalьalansыn!"
Гийа ПАЧХАТАШВИЛИ
Azяrbaycan bayraьы Bir яsrlik yol gяlяn, Enmяmяkчцn yцksяlяn, Dцшmяn gюzlяri dяlяn Rяsulzadя чыraьы Azяrbaycan bayraьы! Sяmadan enmiш Quran, Azadlыq tamlы dюvran, Шяhidin verdiyi qan... Qonaqpяrvяr torpaьыm Azяrbaycan bayraьым! Pak amal fяlsяfяsi, Hцrriyyяtin gur sяsi, Sюnmяz gцnяш шюlяsi... Qяlяbяlяr soraьы Azяrbaycan bayraьы! Bяzяyir Gюyц, Yeri, Vяtяnpяrvяrlяr piri, Zamanыn цrяk шeiri... Hяqiqяtin yaraьы Azяrbaycan bayraьы, Azяrbaycan bayraьы!
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
сящ. 4
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
Ермянистанын тяслим едян бяйанат имзаланды Noyabrыn 10-da Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev vя Rusiya Federasiyasыnыn Prezidenti Vladimir Putin videokonfrans formatыnda gюrцшцblяr. AZЯRTACын вердийи мялумата эюря, videokonfrans formatыnda олан эюрцшдя Rusiya Prezidenti Vladimir Putin dedi: - Axшamыnыz xeyir, hюrmяtli Иlham Heydяr oьlu.
maya nail olduq ki, mяnim fikrimcя hяm Azяrbaycanыn, hяm dя Ermяnistanыn vя region юlkяlяrinin xalqlarыnыn mяnafelяrinя cavab verir. Demяliyяm ki, indi bizim gюrdцyцmцz mцnaqiшяnin hяrbi-siyasi nizamlanmasы яminяm ki, regionumuzda uzun-
Sizя hяm яvvяlki illяrdя vя xцsusяn mцnaqiшяnin qaynar fazasы dюvrцndя fяal iшtirakыnыza gюrя tяшяkkцrцmц bildirmяk istяrdim. Bu gцn цч юlkя rяhbяrinin bu sяnяdi imzalamasы bu mцnaqiшяnin nizamlanmasыnda Rusiya Federasiyasыnыn xцsusi
qarшыlыqlы fяaliyyяtin tamamilя yeni formatыnы yaradыrыq. Buna gюrя dя bяndlяrdяn biri dя bцtцn nяqliyyat kommunikasiyalarыnыn aчыlmasыdыr. Bu, bцtцn region юlkяlяrinin xeyrinя olacaq. Ona gюrя dя bu gцn mяn bu sяnяdi sevinc hissi ilя, qцrur hissi ilя
roviч. Иmzalamaya baшlayaq. Prezident Vladimir Putin: Bяli. Prezident Иlham Яliyev vя Prezident Vladimir Putin bяyanatы imzaladыlar.
Prezident Иlham Яliyev: Axшamыnыz xeyir, Vladimir Vladimiroviч.
Prezident Vladimir Putin: Sizя tяшяkkцr edirяm, Иlham Heydяr oьlu.
Prezident Vladimir Putin: Bu gцn biz sizinlя Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin, Ermяnistan Respublikasы baш nazirinin vя Rusiya Federasiyasы Prezidentinin цчtяrяfli bяyanatыnы imzalayыrыq. Mяn чox цmid edirяm ki, bizim birgя bяyanatыmыzda шяrh edilmiш bu qяrar nяinki Ermяnistan ilя Azяrbaycan arasыnda чoxillik qarшыdurmaya son qoyacaq, bu torpaqlarda qan tюkцlmяsinя son qoyacaq, hяm dя bizim bugцnkц bяyanatda tяsbit etdiyimiz razыlaшmalara etibarlы nяzarяt mexanizmi yaradacaq, яn baшlыcasы, uzunmцddяtli tarixi perspektiv цчцn, regionda mцnasibяtlяrin, ilk nюvbяdя, hяm Azяrbaycan, hяm dя ermяni xalqlarыnыn mяnafeyi naminя Azяrbaycan Respublikasы ilя Ermяnistan arasыnda dostluq mцnasibяtlяrinin inkiшafы цчцn яlveriшli шяrait yaradacaq. Tяшяkkцr edirяm.
Prezident Иlham Яliyev: Чox saь olun, Vladimir Vladimiroviч.
Prezident Иlham Яliyev: Saь olun, hюrmяtli Vladimir Vladimiroviч. Mяn юz tяrяfimdяn demяk istяrdim ki, bu gцn Ermяnistan ilя Azяrbaycan arasыnda чoxillik mцnaqiшяnin nizamlanmasы iшinя nюqtя qoyulur, Azяrbaycan torpaqlarыnыn iшьalыna son qoyulur vя saatlarla, цmumiyyяtlя desяk, gцnlяrlя vaxt sяrf edib mцhцm mюvqelяri razыlaшdыrmaq yolu ilя nizamla-
Prezident Vladimir Putin: Bu яrazilяrdя yaшayan bцtцn insanlara, bцtцn xalqlara яn xoш arzularыmы bildirirяm. Цmidvar olduьumu bildirmяk istяyi-rяm ki, sizinlя biz xeyirxah iш gюrdцk vя bu regiondakы bцtцn юlkяlяr arasыnda mцnasibяtlяrin durmadan inkiшafы, bu яrazilяrdя yaшayan insanlarыn, Azяrbaycan vя ermяni xalqlarыnыn rifahы цчцn yaxшы baza шяraiti yaratdыq. Tяшяkkцr edirяm.
mцddяtli sцlhя, hяmrяyliyя gяtirib чыxaracaq, qarшыdurmaya vя qan tюkцlmяsinя son qoyacaq. Ermяnistan-Azяrbaycan Daьlыq Qarabaь mцnaqiшяsi bizim regionda, Avrasiya mяkanыnda яn uzunmцddяtli mцnaqiшяlяrdяn biridir vя bu gцn hяmin mцnaqiшяnin sona yaxыnlaшmasы tarixi hadisяdir, ilk nюvbяdя, чoxillik iшьaldan azad olan Azяrbaycan xalqы цчцn tarixi hadisяdir. Bu, hяm dя beynяlxalq hцququn norma vя prinsiplяrinin tяntяnяsi, BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn яfsuslar olsun ki, uzun mцddяt kaьыz цzяrindя qalmыш qяtnamяlяrinin implementasiyasыdыr. Vladimir Vladimiroviч,
roluna dяlalяt edir. Яminяm ki, regionda gяlяcяk fяaliyyяtdя, o cцmlяdяn mцnaqiшяnin nяticяlяrinin aradan qaldыrыlmasы vя Azяrbaycan ilя Ermяnistan arasыnda mцnasibяtlяrin normallaшdыrыlmasы цчцn Rusiya Federasiyasыnыn rolu sanballы olacaq. Bu gцn Tцrkiyя Respublikasыnыn Prezidenti cяnab Rяcяb Tayyib Яrdoьana da mцnaqiшяnin siyasi yolla nizamlanmasы iшindя fяal iшtirakыna gюrя tяшяkkцrmц bildirmяk istяrdim. Bugцnkц bяyanatыn bяndlяrindяn biri Rusiya ilя Tцrkiyяnin birgя sцlhmяramlы missiyasыdыr. Belяliklя, biz regionda tяkcя mцnaqiшяnin nizamlanmasы чяrчivяsindя deyil, hяm dя gяlяcяk inkiшaf цчцn
imzalayыram vя bu tarixi hadisя mцnasibяtilя bцtцn Azяrbaycan xalqыnы tяbrik etmяk istяrdim. Saь olun. Prezident Vladimir Putin: Mяnim fikrimcя, dediyim kimi, bu, hяqiqяtяn hяm ermяni, hяm dя Azяrbaycan xalqlarыnыn xeyrinя vя onlarыn mяnafeyi naminяdir. Rusiya юz tяrяfindяn яlindяn gяlяni edяcяk ki, цч tяrяf arasыnda danышыqlarыn gediшindя яldя edilmiш mюvqelяr, bu gцn bizim imzaladыьыmыz bяyanat hamыsы icra olunsun. Tяшяkkцr edirяm. Prezident Иlham Яliyev: Saь olun, Vladimir Vladimi-
Prezident Иlham Яliyev: Bir daha saь olun, Vladimir Vladimiroviч. Sizin шяxsi iшtirakыnыza gюrя tяшяkkцr edirяm vя яminяm ki, bu gцn baш verяnlяr Rusiya, Azяrbaycan vя Ermяnistan xalqlarыnыn tarixindя чox mцhцm tarixi gцn kimi qalacaq. Bir daha saь olun. Prezident Vladimir Putin: Saь olun. Prezident Иlham Яliyev: Чox saь olun. Prezident Vladimir Putin: Xudahafiz. Prezident Иlham Яliyev: Xudahafiz.
Вцгар ИСКЯНДЯРОВ: Vяtяn mцharibяsi tariximizin яn parlaq sяhifяsinя, xalqыmыzыn iftixar vя qцrur mяnbяyinя чevrildi
Вцгар ИСКЯНДЯРОВ, Милли Мяълисин депутаты “Uzun illяr Azяrbaycan torpaqlarыnы iшьal altыnda saxlayan Ermяnistan bu mцddяt яrzindя mюvcud status-kvonu saxlamaq цчцn чoxsaylы tяxribatlara яl atdы. Azьыnlaшmыш dцшmяnin sentyabrыn 27-dя tюrяtdiyi nюvbяti hяrbi tяxribat isя onun sonu oldu. Dцшmяnin cяbhя xяttindя tюrяtdiyi nюvbяti geniшmiqyaslы hяrbi tяxribata cavab olaraq Azяrbaycan Ordusunun sentyabrыn 27-dя baшladыьы vя noyab-
rыn 10-dяk davam edяn Vяtяn mцharibяsi Azяrbaycanыn tam qяlяbяsi vя Ermяnistanыn kapitulyasiyasы ilя baшa чatdы.” Bu fikirlяri AZЯRTAC-a aчыqlamasыnda Milli Mяclisin deputatы Vцqar Иskяndяrov deyib. Deputatыn sюzlяrinя gюrя, sentyabrыn 27-dяn baшlayan, 44 gцn davam edяn vя iшьal altыndakы яrazilяrimizin azad olunmasы ilя nяticяlяnяn Vяtяn mцharibяsi tariximizin яn parlaq sяhifяsinя, Azяrbaycan xalqыnыn iftixar vя qцrur mяnbяyinя чevrildi. Otuz ildir iшьal altыnda olan яzяli torpaqlarыmыz - Cяbrayыl, Fцzuli, Zяngilan, Qubadlы rayonlarы, Шuшa шяhяri, Hadrut qяsяbяsi, digяr qяsяbяlяr, yцzlяrlя kяnd, strateji yцksяkliklяr iшьaldan azad edildi. Hяr bir kяndin, qяsяbяnin, шяhяrin azad olunmasы xalqыmыz tяrяfindяn el bayramы kimi, bюyцk sevinclя qarшыlandы. Bu mцddяt яrzindя Ermяnistan ordusu haqqыnda ermяnilяrin юzlяrinin yaratdыqlarы "mяьlubedilmяzlik"
mifi darmadaьыn oldu. Dцшmяn ordusunun yцzlяrlя texnikasы, minlяrlя canlы qцvvяsi mяhv edildi. Deputat vurьulayыb ki, bu mцddяt яrzindя Azяrbaycan xalqы юz liderinin, Mцzяffяr Ali Baш Komandanыn яtrafыnda sыx birlяшяrяk bцtцn dцnyaya юz gцcцnц, mяtinliyini, mцbarizliyini nцmayiш etdirdi. Prezident Иlham Яliyev hяrb meydanыnda mцzяffяr sяrkяrdя, diplomatik cяbhяdя bюyцk strateq nцmunяsi ortaya qoydu, informasiya mцharibяsindя Azяrbaycanыn haqq sяsi oldu, cяsarяtlя bцtцn tяzyiqlяrя sinя gяrdi, юz xalqы ilя vяhdяtdя olan lider kimi mцbarizlik rяmzinя чevrildi. Vяtяn mцharibяsindя Azяrbaycan яsgяrinin яsl qяhrяmanlыq, mяrdlik, шцcaяt, rяшadяt nцmunяsinя чevrildiyini deyяn deputatыn sюzlяrinя gюrя, dцшmяnin 30 ildir qurduьu, milyonlarla vяsait sяrf etdiyi nяhяng istehkamlar qыsa mцddяtdя darmadaьыn edildi, ordumuzun tяtbiq etdiyi mцharibя strategiyasы mцasir
dюvr hяrb tarixinя qabaqcыl nцmunя kimi hяkk olundu. Vцqar Иskяndяrov vurьulayыb ki, noyabrыn 8-dя Шuшanыn, 9-da 70-dяn artыq kяndin, 1 qяsяbяnin, 8 strateji yцksяkliyin alыnmasы, bunun ardыnca, noyabrыn 10-da Ermяnistanыn aь bayraq qaldыrmasы, Azяrbaycan, Rusiya prezidentlяrinin vя Ermяnistanыn baш nazirinin dekabrыn 1-nя kimi daha 3 rayonun - Kяlbяcяrin, Aьdamыn vя Laчыnыn mцharibяsiz qaytarыlmasыnы nяzяrdя tutan birgя bяyanat imzalamasы tariximizя Zяfяr hяftяsi kimi hяkk olundu: “Azяrbaycan son яsrlяrin яn bюyцk zяfяrini yaшayыr. Belя ki, Шah Иsmayыl vя Nadir шahdan sonra Azяrbaycan ilk dяfя olaraq bu miqyasda tarixi torpaqlarыnы qaytarmaьa nail oldu. Buna gюrя dя Azяrbaycan xalqыnыn bu uьurlarы uzun illяr, яsrlяr boyu unudulmayacaq, gяlяcяk nяsillяr 2020-ci ilin Zяfяr tarixini qцrurla юyrяnяcяklяr. Yaшasыn Azяrbaycan! Var olsun dюvlяtimiz!”
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
сящ. 5
Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyevин Гялябя эцнцндя xalqa mцraciяtи - Яziz hяmvяtяnlяr. Bu gцn юlkяmiz цчцn tarixi bir gцndцr. Bu gцn Ermяnistan-Azяrbaycan Daьlыq Qarabaь mцnaqiшяsinя son qoyulur. Hesab edirяm ki, indicя imzalanmыш цчtяrяfli bяyanat mяsяlяnin hяlli istiqamяtindя son nюqtя olacaqdыr. Bu bяyanatы Azяrbaycan Prezidenti, Rusiya Prezidenti vя Ermяnistan baш naziri imzalamышlar. Иstяrdim ki, bяyanatыn mяtni ilя sizi tanыш edim: "Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti, Ermяnistan Respublikasыnыn baш naziri vя Rusiya Federasiyasыnыn Prezidentinin bяyanatы Biz Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev, Ermяnistan Respublikasыnыn baш naziri Nikol Paшinyan vя Rusiya Federasiyasыnыn Prezidenti Vladimir Putin aшaьыdakыlarы bяyan edirik: 1. 10 noyabr 2020-ci il tarixindя Moskva vaxtы ilя saat 00.00-dan etibarяn Daьlыq Qarabaь mцnaqiшяsi zonasыnda atяшin vя bцtцn hяrbi яmяliyyatlarыn tam dayandыrыlmasы elan olunur. Bundan sonra Tяrяflяr adlandыrыlacaq Azяrbaycan Respublikasы vя Ermяnistan Respublikasы hazыrda tutduqlarы mюvqelяrdя qalacaqlar. 2. 20 noyabr 2020-ci il tarixinяdяk Aьdam rayonu Azяrbaycan Respublikasыna qaytarыlыr. 3. Daьlыq Qarabaьda tяmas xяtti vя Laчыn dяhlizi boyu Rusiya Federasiyasыnыn 1960 sayda odlu silahlы hяrbi qulluqчusundan, 90 hяrbi zirehli texnika, 380 яdяd avtomobil vя xцsusi texnikadan ibarяt sцlhmяramlы kontingenti yerlяшdirilir. 4. Rusiya Federasiyasыnыn sцlhmяramlы kontingenti ermяni silahlы qцvvяlяrinin чыxarыlmasы ilя paralel шяkildя yerlяшdirilir. Rusiya Federasiyasыnыn sцlhmяramlы kontingentinin qalma mцddяti 5 ildir vя mцddяtin bitmяsinя 6 ay qalmыш hazыrkы mцddяanыn tяtbiqinя xitam verilmяsi niyyяti ilя baьlы Tяrяflяrdяn hяr hansы biri чыxыш etmяzsя, mцddяt avtomatik olaraq nюvbяti 5 ilя uzadыlыr. 5. Mцnaqiшя tяrяflяrinin razыlaшmalara яmяl etmяsinя nяzarяtin sяmяrяliliyinin artыrыlmasы mяqsяdilя atяшkяsя nяzarяt цzrя sцlhmяramlы mяrkяz yaradыlыr. 6. Ermяnistan Respublikasы 15 noyabr 2020-ci il tarixinяdяk Azяrbaycan Respublikasыna Kяlbяcяr rayonunu, 1 dekabr 2020-ci il tarixinяdяk isя Laчыn rayonunu qaytarыr. Daьlыq Qarabaьla Ermяnistan arasыnda яlaqяni tяmin edяcяk vя bununla belя Шuшa шяhяrinя toxunmayacaq Laчыn dяhlizi 5 kilometr enliyindя Rusiya sцlhmяramlы kontingentinin nяzarяti altыna verilir. Tяrяflяrin razыlыьы яsasыnda nюvbяti цч il яrzindя Daьlыq Qarabaьla Ermяnistan arasыnda яlaqяni tяmin edяn Laчыn dяhlizi цzrя yeni hяrяkяt marшrutunun inшasы planы mцяyyяn edilяcяk vя bununla da hяmin marшrutun mцhafizяsi цчцn Rusiya sцlhmяramlы kontingentinin gяlяcяk yerdяyiшmяsi nяzяrdя tutulur. Azяrbaycan Respublikasы Laчыn dяhlizi цzrя hяr iki istiqamяtdя vяtяndaшlarыn nяqliyyat vasitяlяrinin vя yцklяrin hяrяkяtinя tяhlцkяsizlik zяmanяti verir. 7. Daxili mяcburi kючkцnlяr vя qaчqыnlar Daьlыq Qarabaьыn яrazisinя vя яtraf rayonlara BMT-nin Qaчqыnlar цzrя Ali Komissarlыьыnыn ofisinin nяzarяti altыnda geri qayыdыr. 8. Hяrbi яsirlяr, girovlar vя digяr saxlanыlan шяxslяrin, habelя cяsяdlяrin mцbadilяsi hяyata keчirilir. 9. Bюlgяdяki bцtцn iqtisadi vя nяqliyyat яlaqяlяri bяrpa edilir, Ermяnistan Respublikasы vяtяndaшlarыnыn nяqliyyat vasitяlяrinin vя yцklяrin hяr iki istiqamяtdя maneяsiz hяrяkяtinin tяшkili mяqsяdilя Azяrbaycan Respublikasыnыn qяrb rayonlarы vя Naxчыvan Muxtar Respublikasы arasыnda nяqliyyat яlaqяsinin tяhlцkяsizliyinя zяmanяt verilir. Nяqliyyat яlaqяsi цzrя nяzarяti Rusiyanыn Federal Tяhlцkяsizlik Xidmяtinin sяrhяd xidmяtinin orqanlarы hяyata keчirir. Tяrяflяrin razыlыьы яsasыnda Naxчыvan Muxtar Respublikasы ilя Azяrbaycanыn qяrb rayonlarыnы birlяшdirяn yeni nяqliyyat-kommunikasiyalarыnыn inшasы tяmin edilяcяk. Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti, Ermяnistan Respublikasыnыn baш naziri, Rusiya Federasiyasыnыn Prezidenti".
***
Яziz hяmvяtяnlяr, яziz bacыlar vя qardaшlar. Bu bяyanatыn tarixi яhяmiyyяti var. Bildirmяliyяm ki, bu bяyanat videokonfrans шяklindя imzalanmышdыr vя ilk mяrhяlяdя 3 юlkяnin baшчыsы bu videokonfrans vasitяsilя bяyanatы imzalamalы idilяr. Ancaq son anda Ermяnistan baш naziri bundan imtina edib. Bu, mцяyyяn dяrяcяdя baшadцшцlяndir. Чцnki faktiki olaraq bu bяyanat Ermяnistanыn hяrbi kapitulyasiyasы demяkdir.
atmышam. Чцnki bu bяyanat uzun illяr davam edяn iшьala son qoyur. Bu bяyanat imkan verir ki, hяlя dя iшьal altыnda olan digяr rayonlarыmыzы - Aьdam, Laчыn, Kяlbяcяr rayonlarыnы qan tюkцlmяdяn qaytaraq. Qыsa bir mцddяt qoyulur, bu ayыn sonuna qяdяr bu rayonlar bizя qaytarыlыr. Bu, bюyцk xoшbяxtlikdir. Mяn fцrsяtdяn istifadя edяrяk, Aьdam, Laчыn, Kяlbяcяr rayonlarыnыn sakinlяrini, bцtцn Azяrbaycan xalqыnы bu mцnasibяtlя tяbrik edirяm. Hяr dяfя iшьal altыnda olan hansыsa rayon, шяhяr iшьaldan azad edilяndя mяn o
Ona gюrя bu bяyanatы videokonfrans formatыnda Rusiya Prezidenti vя mяn imzalamышыq vя bu bяyanat rus dilindя tяrtib edilibdir. Mяnim burada imzam var, bu sяnяd bu imzalamadan sonra Rusiya sяfirinя tяqdim edilib vя Rusiya vя Ermяnistan dюvlяt, hюkumяt baшчыlarы bu sяnяdi imzalayacaqlar. Bir daha demяk istяyirяm ki, Ermяnistan baш naziri Paшinyanыn bu hяrяkяti baшadцшцlяndir. Halbuki hesab edirяm ki, hяr bir insan юz яmяllяrinя gюrя cavab vermяlidir. Hяr bir insan hяtta onun цчцn, юlkяsi цчцn яn aьыr, яn kritik vяziyyяtdя юzцnя hюrmяt saxlamalыdыr. Onsuz da Paшinyan bunu imzalayacaq. Biz onu mяcbur etdik. Ancaq onu hansыsa baьlы bir yerdя, qapalы bir yerdя, kameralardan uzaq bir yerdя qorxaqcasыna, namяrdcяsinя imzalayacaq. Юz xoшu ilя bunu imzalamыr. Bunun - dяmir yumruьun hesabыna imzalayыr! Bu bяyanat bizim шanlы qяlяbяmizdir. Шadam ki, bu gцn bu mцjdяni Azяrbaycan xalqыna verirяm. Hesab edirяm ki, bu bяyanatыn imzalanmasыnыn sяbяblяrindяn biri dя dцnяn qeyd etdiyimiz parlaq qяlяbяmizdir, tarixi qяlяbяmizdir, Шuшanыn iшьaldan azad edilmяsidir, Шuшa Qarabaьыn tacыdыr! Шuшanыn azad edilmяsi hяm bюyцk siyasi, hяm bюyцk strateji, eyni zamanda, чox bюyцk mяnяvi mяna daшыyыr. Biz Шuшaya qayыtdыq, biz Шuшanы qaytardыq, biz Шuшada yaшayacaьыq vя iшьaldan azad edilmiш digяr bцtцn torpaqlarda hяyat qaynayacaq. Иnsanlar o torpaqlara qayыdacaq, orada yaшayacaq, insanlarыmыzыn 30 illik hяsrяtinя son qoyulur. Hesab edirяm ki, bu bяyanatыn imzalanmasыnыn sяbяbi noyabrыn 9-da Dюvlяt Bayraьы Gцnцndя bizim nюvbяti шanlы hяrbi qяlяbяmiz olub. Чцnki noyabrыn 9-da 72 yaшayыш mяntяqяsini Azяrbaycan Ordu-su iшьalчыlardan azad edib. Шuшanыn azad edilmяsi, noyabrыn 9-da 72 yaшayыш mяntяqяsinin azad edilmяsi vя sentyabrыn 27-dяn bu gцnя qяdяr 300-я yaxыn yaшayыш mяntяqяsinin azad edilmяsi ilя Ermяnistan ordusunun belini qыrmышыq. Paшinyan mяcbur olub bu bяyanata юz imzasыnы atыr. Amma чox miskin, чox acыnacaqlы durumda. Mяn isя bюyцk fяxarяt vя sevinc hissi ilя bu bяyanata юz imzamы
шяhяr vя rayonlarыn sakinlяrini tяbrik edirdim, tяsяvvцr edirяm ki, onlarыn hяyatыnda bu nя demяkdir. Onlarыn bяzilяri, bяlkя dя bir чoxlarы gюrяndя ki, uzun illяr яrzindя mяsяlя юz hяllini tapmыr artыq цmidlяrini itirmiшdilяr. Mяn son 17 il яrzindя kючkцnlяrlя чoxsaylы gюrцшlяrimdя, onlar цчцn yeni evlяrin tяqdimat mяrasimlяrindя gюrцrdцm ki, ildяn-ilя onlarыn цmidlяri azalыr. Gюrцrdцm, цrяk aьrыsы ilя bunu gюrцrdцm. Gюrцrdцm ki, artыq onlarыn bяzilяri цmidlяrini itirib. Bяli, tяшяkkцrцnц bildirirdilяr, tяbii ki, onlara yaxшы шяrait yaradыlыrdы, onlarыn problemlяri hяll olunurdu. Bilirsiniz ki, mяcburi kючkцnlяr цчцn Azяrbaycanda gюrцlяn iшlяr heч bir baшqa юlkяdя gюrцlmцr. Dцnyanыn bir чox юlkяlяrindя kючkцnlяr var, amma bizim kючkцnlяrimizin vяziyyяti o biri юlkяlяrdя yaшayan kючkцnlяrlя mцqayisяedilmяz dяrяcяdя mцsbяtdir. Amma onlarыn яsas arzusu doьma torpaqlara qayыtmaqdыr vя mяndяn xahiш edirdilяr, cяnab Prezident, qaytar bizi. Mяn dя hяr dяfя onlarla gюrцшяndя hяm onlarda gцclц iradя gюrцrdцm, yenilmяzlik gюrцrdцm, dюvlяtя sяdaqяt gюrцrdцm, eyni zamanda, onlarыn gюzlяrindя nisgil, hяsrяt gюrцrdцm. Buna son qoyulub, яziz soydaшlarыm, gюzцnцz aydыn olsun, siz qayыdыrsыnыz, biz qayыdыrыq, Azяrbaycan qayыdыr! Azяrbaycan юz яrazi bцtюvlцyцnц bяrpa edir. Bundan da bюyцk xoшbяxtlik ola bilяrmi! Mяcburi kючkцnlяr yaxшы bilirlяr ki, onlarыn юz dяdя-baba torpaqlarыna qayыtmasы цчцn biz яlimizdяn gяlяni edяcяyik, iшьaldan azad edilmiш bu torpaqlarы yenidяn quracaьыq. Иndi bцtцn dцnya gюrцr ki, mяnfur dцшmяn bu torpaqlarы hansы vяziyyяtя salыb. Bizim bцtцn binalarыmыz daьыdыlыb, tarixi abidяlяrimiz daьыdыlыb, muzeylяrimiz talan edilib, tяbiяtimizя bюyцk ziyan vurulub, mяscidlяrimiz daьыdыlыb, tяhqir edilib. Azad edilmiш torpaqlarda yarыdaьыlmыш mяscidlяrdя vяhшi dцшmяn bizi tяhqir etmяk цчцn, bizim qцrurumuza toxunmaq цчцn donuz saxlayыrdы. Amma biz onlarыn qisasыnы artыqlamasы ilя aldыq. Xocalы qurbanlarыnыn da qisasыnы aldыq, шяhidlяrimizin dя qisasыnы aldыq. Mяn noyabrыn 8-dя Шuшanыn azad edilmяsi ilя яlaqяdar xalqыma mцjdя verяrkяn bildirmiшdim ki, шяhidlяrin ruhu qarшыsыnda baш яyirяm. Birinci Qarabaь vя Иkinci
Qarabaь mцharibяlяrinin шяhidlяri bizim qяlbimizdя яbяdi yaшayacaq. Allah bцtцn шяhidlяrimizя rяhmяt elяsin. Onlarыn qяhrяmanlыьы, fяdakarlыьы nяticяsindя biz torplaqlarыmыza qayыdыrыq. Allah bцtцn yaralы hяrbчilяrimizя шяfa versin, onlar tezliklя saьalыb normal hяyata dюnsцnlяr, onlarыn saьalmasы цчцn dя яlimizdяn gяlяni edirik vя edяcяyik. Hяtta яn aьыr vяziyyяtdя olan yaralы яsgяrimiz, zabitimiz bilmяlidir, яlimizdяn gяlяni edяcяyik ki, onu normal hяyata qaytaraq. Biz bu Qяlяbяyя gюrя onlara borcluyuq. Onlar torpaьыmыzы iшьalчыlardan qarыш-qarыш azad edib, onlar bizim bayraьыmыzы iшьal edilmiш vя iшьaldan azad edilmiш torpaqlarda qaldыrыb, bayraьыmыzы orada dalьalandыrыb. Bu, bizim hamыmыzыn qяlяbяsidir, bцtцn Azяrbaycan xalqыnыn. Azяrbaycan xalqы bir daha gюstяrdi ki, nя qяdяr bюyцk xalqdыr, nя qяdяr vяtяnpяrvяr xalqdыr, nя qяdяr dяmir iradяyя malik olan xalqdыr. 30 ilin яziyyяti, 30 ilin цmidsizliyi, 30 ilin яzablarы xalqыmыzы sыndыrmadы, iradяmizя heч bir mяnfi tяsir gюstяrmяdi. Яksinя, biz daha da bцtюvlяшdik, daha da mяtinlяшdik, daha da gцclяndik, юzцmцzц toparladыq, dedik ki, artыq yetяr, biz bu iшьala dюzmяyяcяyik. Dedik ki, dцшmяni torpaqlarыmыzdan qovacaьыq! Heч bir danышыqlar bizi maraqlandыrmыr. Siz dя yaxшы bilirsiniz ki, son bir il яrzindя mяn danышыqlar haqqыnda, цmumiyyяtlя, sюhbяt aparmыram. Xalqыmы aldatmaq istяmirdim, heч vaxt aldatmamышam vя aldatmayacaьam. Azяrbaycan xalqы bunu bilir. Mяn mцharibяdяn яvvяl deyяndя ki, mяn bilirяm nяyi nя vaxt etmяk lazыmdыr, яminяm ki, xalqыmыzыn mцtlяq яksяriyyяti baшa dцшцrdц mяn nяyi nяzяrdя tuturam vя sяbirlя bu gцnц gюzlяyirdi, mяnя inanыrdы, Prezident kimi, Ali Baш Ko-mandan kimi inanыrdы, gюzlяyirdi vя bu gцn gяldi. Dedik yetяr artыq, bu яsarяt yetяr! Bizim шяhяrlяrimiz яsarяt altыnda nя qяdяr qalacaq?! Mяnfur dцшmяn bizim tяbiяtimizi nя qяdяr murdarlayacaq, bizim torpaьыmыzda gяzяcяk, yeyяcяk, iчяcяk, rяqs edяcяk, bizi tяhqir edяcяk. Dedik ki, dцшmяnя yerini gюstяrяcяyik, dцшmяni torpaqlarыmыzdan qovacaьыq vя qovduq da! Sentyabrыn 27-dя nя baш verib, onu tarixчilяr deyяcяk. Necя baшlayыb, onu hesab edirяm ki, bir чoxlarы bilir. Artыq Azяrbaycan xalqыnыn sяbri tцkяnmiшdi vя mяn Ermяnistan baш nazirinя son gюrцшlяrdя demiшdim ki, siz odla oynamayыn, Azяrbaycan xalqыnыn sяbri ilя oynamayыn. Siz Azяrbaycan xalqыnы tanыmыrsыnыz, siz tanыyacaqsыnыz bizi, amma gec olacaq. Dцz yola gяlin, чыxыn bu torpaqlardan, bu torpaqlar sizя mяnsub deyil. Amma nя etdilяr? Orada qanunsuz mяskunlaшma aparmaq цчцn beynяlxalq hцququ, beynяlxalq konvensiyalarы, o cцmlяdяn Cenevrя konvensiyalarыnы kobudcasыna pozaraq nцmayiшkaranя шяkildя xaricdяn ermяnilяri gяtirib юzц dя mяhz Шuшaya ki, bizi incitsin. Mяhz Шuшada o dяstя baшчыsы hansы ki, indi deшik axtarыr gizlяnmяyя, xunta baшчыsы юzцnя andiчmя mяrasimi keчirmiшdir vя Ermяnistan baш naziri gedib orada iшtirak edib. Bu, bizя sataшmaq deyildimi? Bunun hesabыnы sizdяn soruшan olmayacaqdыmы?! Hesabыnы soruшduq, diz чюkdцrdцk, diz цstя qoyduq! Onun-bunun яtяyindяn yapышыb bu 40 gцndяn чox bir mцddяtdя adam qalmayыb ki, zяhlяsini tюkmяsin, yardыm istяmяsin, юzцnц alчaltmasыn. Biz alчaltmышыq onu, яcяb dя etmiшik. Bizim цчцn mцqяddяs olan Шuшa шяhяrinin Cыdыr dцzцndя sяrxoш vяziyyяtdя rяqs edяndя fikirlяшяydi ki, bu gцn gяlяcяk, cяzasыnы alacaq, siчan kimi gizlяnib bax bu sяnяdi gюtцrцb aьlaya-aьlaya imzalayacaq. Yerini gюstяrdik, dяrsini verdik. Qovmuшuq onlarы torpaqlarыmыzdan, iti qovan kimi qovmuшuq. Demiшdim ki, qovacaьыq, iti qovan kimi qovacaьыq vя qovmuшuq, iti qovan kimi qovmuшuq. Qorxularыndan indi bu sяnяdя imza atыr, bilir ki, biz Aьdama da, Kяlbяcяrя dя, Laчыna da gяlяcяyik. Heч kim bizi saxlaya bilmяz. Hяr kяs bizim gцcцmцzц gюrdц, hяr kяs bizim dяmir yumruьumuz nяdir, anladы. Ona gюrя qovmuшuq onlarы, яcяb dя etmiшik.
(Давамы 6-ъы сящифядя)
сящ. 6
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyevин Гялябя эцнцндя xalqa mцraciяtи (Яввяли 5-ъи сящифядя) Onlarыn demяk olar ki, bцtцn texnikasыnы mяhv etmiшik, darmadaьыn etmiшik. Bu 30 il яrzindя qurulmuш istehkamlarы keчmiшik, яsgяrlяrimiz aslan kimi keчiblяr, яziblяr dцшmяni keчiblяr, яcяb dя ediblяr, юz torpaьыnda. Biz beynяlxalq hцquqa яmяl edirik, biz beynяlxalq hцquqa hюrmяt gюstяririk. Biz mцlki vяtяndaшlardan intiqam almamышыq, heч vaxt almayacaьыq vя mяhz buna gюrя mцlki vяtяndaшlar arasыnda dцшmяn tяrяfdя itkilяr чox azdыr. Onlar nя etdilяr? Onlar dюyцш meydanыnda duruш gяtirя bilmяdilяr, qaчdыlar, ondan sonra ballistik raketlяrlя mцlki vяtяndaшlara atяш aчdыlar. Bu, hяrbi cinayяtdir. Onlar bu hяrbi cinayяtя gюrя cavab verяcяklяr. Gяncя шяhяrini Ermяnistandan ballistik raketlяrlя vurmaq alчaqlыqdыr, alчaq hяrяkяtdir, cinayяtdir. Bяrdяni kasetli bombalarla atяшя tutmaq hяrbi cinayяtdir. Mяn demiшяm Tяrtяr шяhяri, Иkinci Dцnya mцharibяsi dюvrцndя daьыlmыш Stalinqrad шяhяrinя bяnzяyir. Gцndя, - юzц dя bюyцk шяhяr deyil, yцzlяrlя mяrmi dцшцrdц, amma bir nяfяr dя tяrpяnmяdi. Amma ermяnilяr qaчыb getdilяr. Onlarыn "yenilmяz" ordusu mяhv oldu, fяrarilik baшladы, xunta baшчыsы Daьlыq Qarabaьda яmr verdi ki, kim oradan qaчacaq, o, mяsuliyyяtя cяlb olunacaq. Bizdя BИR nяfяr fяrari oldumu? Olmadы! Bir nяfяr dя olmadы! Budur Azяrbaycan xalqы! Mцlki vяtяndaшlar, evi daьыlыb, malы batыb, yaxыn insanыnы itirib, yenя dя deyir ki, "Vяtяn saь olsun". Ancaq irяli, irяli! Mяnя yazыlan mяktublarda deyilir, Ali Baш Komandan, irяli! Dяstяklяyirik sяni, get irяli, dayanma vя getmiшяm, dayanmamышam. Bu mцharibя dюvrцndя 30-a yaxыn mцsahibя vermiшяm. Юmrцmdя bяlkя dя bu qяdяr mцsahibя vermяmiшяm vя bяzilяri deyirlяr ki, Иlham Яliyev nя цчцn mцsahibя vermir. Hesab edirdim ki, mяn юz mюvqeyimi ifadя etmяk цчцn kifayяt qяdяr imkanlara malikяm, tez-tez bцtцn mяsяlяlяrlя baьlы юz fikirlяrimi bildirirяm. Mяnim bцtцn fяaliyyяtim шяffafdыr, keчirdiyim bцtцn iclaslar ictimaiyyяtя tяqdim edilir. Lцzum bilmirdim onda. Amma lazыm olan vaxtda 30-a yaxыn mцsahibя vermiшяm vя o mцsahiblяrdя demiшяm ki, biz beynяlxalq hцquqa hюrmяtlя yanaшыrыq, biz beynяlxalq hцququ mцdafiя edirik, biz яdalяti mцdafiя edirik, biz BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn qяtnamяlяrini icra edirik. Demiшdim ki, bizim bцtцn addыmlarыmыz beynяlxalq hцququn norma vя prinsiplяri яsasыnda, яxlaq яsasыnda gюrцlцb vя bцtцn addыmlarыmыz bu istiqamяtdя atыlыb. Иntiqamыmыzы dцшmяndяn aldыq, iшьalчыdan aldыq. Mцlki vяtяndaшlarla bizim iшimiz olmayыb vя olmayacaq. Dцшmяnin mяskunlaшdыьы, gizlяndiyi шяhяrlяrdя bюyцk daьыntыlar yoxdur. Чцnki biz mцlki obyektlяrя atяш aчmamышыq. Bax, bizim fяrqimiz bundan ibarяtdir. Mяn bu mцharibя baшlayandan sonra demiшdim ki, bir чoxlarы, demяk olar, bu mяsяlя ilя mяшьul olan siyasяtчilяrin hamыsы deyirdi ki, bu mцnaqiшяnin hяrbi hяlli yoxdur. Mяn nя deyirdim? Deyirdim ki, var! Mяni tяnqid edirdilяr ki, Иlham Яliyev nя danышыr? Yoxdur hяrbi hяlli. Dedim yaxшы yoxdursa, onda bunu sцlh yolu ilя hяll edin. Sizin яlinizdя bu imkanlar var. Siz bюyцk dюvlяtlяrsiniz, bюyцk nцfuzunuz var, bюyцk imkanlarыnыz var. Nяdir ki, sizin qabaьыnыzda Ermяnistan, nяdir ki, ona tяsir edя bilmirsiniz? Bяlkя tяsir etmяk istяmirsiniz? Yox, deyirdilяr ki, olmaz mцharibя aparmaq, sцlh yolu ilя. Sцlh yolu ilя 1 il, 2 il, daha 30 il sцlh yolu ilя? Bizim baшыmыzы nя qяdяr aldatmaq olar? Amma biz sцbut etdik ki hяrbi hяlli var. Vя mяn demiшdim ki, mяn istяyirяm vя Paшinyan, deyirяm sяnя, bяyanat ver, юhdяlik gюtцr, qrafik ver, cяdvяl ver. Mцharibяnin ilk gцnцndяn mяn bunu deyirdim. Hяr kяs dя bunu gюrя bilяr. Mцsahibяlяrimdя, xalqa mцraciяtlяrimdя aчыq demiшяm, qrafik ver, cяdvяl ver, rяdd ol, чыx get, mяn dayanыram. Yoxsa oradan deyirlяr dayanыn, buradan deyirlяr dayanыn. Yaxшы, bizim torpaqlarыmыzы iшьal edяndя niyя bunlara "dayanыn!" deyяn olmadы? Bizim torpaьыmыzы 30 il яsarяt altыnda saxlayan Ermяnistana nя цчцn "buradan чыx get!" de-
yяn olmadы! Bu, nяdir? Yaxшы, biz indi юz gцcцmцzя gцvяnяrяk bu torpaqlarы шяhid verя-verя, qan tюkя-tюkя azad edirik, bizя "dayanыn" deyirsяn, ona de ki, чыx. Demir. Bizя deyir dayan. Dedim dayanmayacaьam mяn. Heч kim mяni dayandыra bilmяz vя dedim tяlяb edirяm sяndяn Paшinyan, шяxsяn юzцn, sяnin xarici iшlяr nazirin, nя bilim o biri, bu biri yox, шяxsяn юzцn юhdяlik gюtцrmяlisяn, tarix vermяlisяn nя vaxt rяdd olursan bizim torpaqlarыmыzdan. Bax bu bяyanatda o юhdяlik var. Mяcbur edirik onu, mяcbur etdik, zorla mяcbur etdik, baшыna vura-vura mяcbur etdik, bцtцn bяd яmяllяrinя gюrя, o donuzlarы bizim mяscidlяrimizdя saxladыьыna gюrя. Bizim mяscidlяrimizdя donuz saxlayan юzц donuzdur. Иndi bu sяnяddя юhdяlik var. Dekabrыn 1-nя qяdяr rяdd olacaq qalan iшьal edilmiш torpaqlardan. Ona gюrя mяsяlяnin hяrbi yolu var. Amma mяn deyirdim, istяyirяm ki, bu hяrbi mяrhяlя dя dayansыn, keчяk siyasi mяrhяlяyя. Nя oldu? Mяn deyяn oldu. Bax, bu gцn mяn deyяn oldu. Hяrbi mяrhяlя baшa чatыr, keчirik siyasi mяsяlяyя. Demяk olar ki, bizя maksimum sяrf edяn sяnяd imzalandы. Paшinyan onu imzaladы. Baшqa yolu yox idi. Яslindя, bu, mяьlubiyyяtin etirafыdыr. Bu, hяrbi kapitulyasiyadыr. Prinsip etibarilя mяn tяlяb edя bilяrdim ki, gяlsin otursun orada, aшaьыda, bax orada imzalasыn onu. Amma mяn belя adam deyilяm. Mяn nя цчцn kimisя alчaldыm. O onsuz da юzцnц alчaldыb. Bu rяzil duruma юzц-юzцnц salыb. Gяrяk orada qarnыnы qabaьa verib, sяrxoш vяziyyяtdя Cыdыr dцzцndя rяqs edяndя bu gцnц fikirlяшяrdi ki, gцn gяlяcяk hesabыnы verяcяksяn, verirsяn. Bax belя. Heч kim bizimlя zarafat edя bilmяz. Heч kim Azяrbaycan xalqыnыn sяbri ilя oynaya bilmяz. Heч kim bizi tяhqir edя bilmяz. Edяrsяn, dяrsini alarsan. Necя ki, dяrsini vermiшik. Ona gюrя mяsяlяnin hяlli artыq tяmin edilib. Яlbяttя, яgяr Ermяnistan atяшkяsя яmяl etsя, - mяn artыq bцtцn яmrlяrimi vermiшяm, - komandanlыqlara яmrimi vermiшяm, biz dayanыrыq. Biz imzamыza hюrmяtlя yanaшыrыq. Qarшы tяrяf dя dayanmalыdыr. Чцnki dayanmasa, biz dя dayanmayacaьыq. Иndi beynяlxalq mцшahidячilяr yaxшы bilirlяr ki, kim atяшkяsi pozub. Birinci dяfя kim pozub Gяncяni ballistik raketlя bombalayanda, ikinci dяfя kim pozub beш dяqiqя atяшkяs vaxtыndan keчmяmiш vя цчцncц dяfя Bяrdяni kasetli raketlяrlя vurmaqla. Иndi bu dяfя dя pozsa, artыq mяn hesab edirяm ki, юzц lap peшman olacaq. Ona gюrя biz istяdiyimizя nail ola bilmiшik. Biz dцшmяni mяcbur edя bilmiшik. Mяn faktiki olaraq onlara ultimatum vermiшяm. Demiшяm ki, чыxmalыsan, чыxmasan sona qяdяr gedяcяyяm. Sona qяdяr! Ayыn 8-dя Шяhidlяr xiyabanыnda demiшяm ki, sona qяdяr gedяcяyяm vя heч bir qцvvя mяni dayandыra bilmяz. Biz bu qяlяbяni dюyцш meydanыnda qazandыq. 300-я yaxыn yaшayыш mяntяqяsi, o cцmlяdяn Fцzuli шяhяri, Cяbrayыl шяhяri, Zяngilan шяhяri, Qubadlы шяhяri, Шuшa шяhяri, Hadrud qяsяbяsi, Suqovuшan qяsяbяsi, digяr qяsяbяlяr dюyцш meydanыnda azad edildi. Bu qяlяbяlяr dцшmяni mяcbur etdi ki, Aьdam, Laчыn, Kяlbяcяr rayonlarы bizя siyasi yollarla qayыdыr. Amma burada Ermяnistan tяrяfinin xoш niyyяtini axtarmaq yersizdir. Onlarda xoш niyyяt deyilяn anlayыш bцtюvlцkdя yoxdur. Sadяcя olaraq, mяcbur olub. Чцnki bilirdi ki, bu sяnяdя imza atmasa, юzцmцz alacaьыq bu torpaqlarы. Hяr kяs bunu bilirdi. Mяn demiшdim ki, qan tюkmяk istяmirяm, mцharibяni dayandыrmalыyыq, rяdd olsun bizim torpaqlarыmыzdan! Belя dя oldu. Mяn bir mяsяlяni dя qeyd etmяk istяrdim. Mяn яziz xalqыmы sяnяdin mяtni ilя tanыш etdim. Burada yeni nяzarяt mexanizmi tяtbiq edilir. Bяyanatыn beшinci bяndindя yazыlыb: "Mцnaqiшя tяrяflяrinin razыlaшmalara яmяl etmяsinя nяzarяtin sяmяrяliliyinin artыrыlmasы mяqsяdilя atяшkяsя nяzarяt цzrя sцlhmяramlы mяrkяz yaradыlыr". Mяn deyя bilяrяm ki, bu mяrkяzdя Rusiya vя Tцrkiyя hяrbчilяri fяaliyyяt gюstяrяcяk. Belяliklя Tцrkiyя rяsmi qaydada bu mцnaqiшяnin gяlяcяk hяlli vя atяшkяsя nяzarяt etmяk iшindя rol oynayacaqdыr.
Mяn videokonfrans formatыnda imzalama mяrasimindяki чыxышыmda hяm Tцrkiyя Prezidenti, яziz qardaшыm Rяcяb Tayyib Яrdoьanыn, hяm Rusiya Prezidenti Vladimir Putinыn sяylяrini yцksяk qiymяtlяndirdim. Чцnki onlar doьrudan da bu 44-45 gцn яrzindя bюyцk sяylяr gюstяrmiшlяr ki, mяsяlя sцlh yolu ilя hяll olunsun. Eyni zamanda, mяn чox шadam ki, artыq mцnaqiшяnin dayandыrыlmasыnda bu iki lider юz mцsbяt rolunu oynayыb. Hesab edirяm ki, bu, eyni zamanda, bюlgяdя gяlяcяk яmяkdaшlыq formatыnы da bюyцk dяrяcяdя mцяyyяn edir. Чцnki Tцrkiyя ilя Rusiya arasыndakы яlaqяlяr bu gцn tarixя baxsaq, hesab edirяm ki, яn yцksяk sяviyyяdяdir. Hяr iki юlkя bizim цчцn dost, qonшu юlkяdir. Belяliklя, hesab edirяm ki, gяlяcяkdя bu яmяkdaшlыq formatы daha da чoxшaxяli ola bilяr. Digяr юnяmli mяsяlя, xцsusilя qeyd etmяk istяyirяm ki, Naxчыvan Muxtar Respublikasыnыn Azяrbaycanыn яsas hissяsi ilя яlaqяsi bu sяnяddя tяsbit edilir. Hяm bцtцn kommunikasiyalarыn, yollarыn aчыlmasы, eyni zamanda, burada gюstяrilir ki, yeni nяqliyyat kommunikasiya infrastrukturu yaradыla bilяr vя yaradыlmalыdыr. Biz bunu яlbяttя ki, чox dяstяklяmiшik. Deyя bilяrяm ki, mяnim tяkidimlя bu bяnd bu bяyanata salыndы. Чцnki birbaшa Ermяnistan-Azяrbaycan Daьlыq Qarabaь mцnaqiшяsi ilя bu bяndin яlaqяsi yoxdur. Ancaq mяnim tяkidli tяlяblяrim шadam ki, qяbul olundu. Belяliklя Naxчыvan Muxtar Respublikasыnы Azяrbaycanla, Azяrbaycanыn яsas hissяsi ilя quru yollarla birlяшdirmя istiqamяtindя tarixi addыm atыldы. Чцnki mяnfur dцшmяn 1990cы illяrin яvvяllяrindя vя ondan da bir qяdяr яvvяl Naxчыvanы faktiki olaraq mцhasirяyя almышdы. Bцtцn kommunikasiya xяtlяri kяsildi, - чцnki o vaxt Azяrbaycanыn яsas hissяsindяn oraya enerji resurslarы юtцrцlцrdц, faktiki olaraq Naxчыvan Muxtar Respublikasы чox aьыr vяziyyяtdя qalmышdы. Eyni zamanda, Ermяnistan яrazisindяn oraya hцcumlar da edilirdi. Dяfяlяrlя demiшяm, mяhz ulu юndяr Heydяr Яliyevin cяsarяti vя fяaliyyяti nяticяsindя Naxчыvan iшьal altыna dцшmяdi. Ermяni vandallarыnыn belя planlarы da var idi. Ona gюrя bu bяndi xцsusilя qeyd etmяk istяrdim vя яziz naxчыvanlыlarы da bu hadisя mцnasibяtilя tяbrik etmяk istяrdim. Bildirmяliyяm ki, naxчыvanlыlar da ikinci Qarabaь mцharibяsindя digяr bцtцn bюlgяlяrdяn olan vяtяndaшlar kimi fяal iшtirak ediblяr. Иndi mцharibя baшa чatыr, bu gцnя qяdяr aчыqlanmayan bяzi mяsяlяlяr dя цzя чыxacaq vя hяr kяs bilяcяk ki, baшqa bцtцn bюlgяlяrdяn olan hяrbчilяrlя bяrabяr naxчыvanlыlar da bюyцk qяhrяmanlыq gюstяriblяr vя torpaqlarыmыzыn azad edilmяsi iшindя fяdakarlыq gюstяriblяr, шяhidlяr veriblяr. Mяn bir mяsяlяyя dя toxunmaq istяyirяm. Bu gцnlяrdя biz Azяrbaycan xalqыnыn birliyini gюrdцk. Bцtцn bюlgяlяrdяn ordumuza dяstяk gяldi. Bцtцn bюlgяlяrdя hяr bir vяtяndaш bюyцk hяyяcan hissi ilя bu gцnlяri yaшayыb, hяr gцn televiziya юnцndя, radio qarшыsыnda, internetdя cяbhяdяn gяlяn xяbяrlяri izlяyib, uьurlarыmыza sevinib. Bцtцn bюlgяlяrdя biz bunu gюrdцk. Bir daha gюrdцk ki, юlkяmiz vя xalqыmыz nя qяdяr gю-zяl юlkяdir vя gюzяl xalqdыr. Юlkяmizdя yaшayan bцtцn millяtlяrin nцmayяndяlяri, bцtцn dini konfessiyalarыn nцmayяndяlяri cяsarяt gюstяrяrяk, dцшmяnlя vuruшaraq Azяrbaycanыn яrazi bцtюvlцyцnц bяrpa etdilяr. Bu, bizim bюyцk sяrvяtimizdir, bюyцk dяyяrimizdir. Mяn bunu dяfяlяrlя demiшяm. Ermяnistan bu xoшbяxtlikdяn mяhrumdur. Чцnki monodюvlяtdir, orada ermяnilяrdяn baшqa heч kim yaшamыr. Avrasiyada, bizim bюlgяdя baшqa belя юlkя tapmaq mцmkцn deyil. Чцnki heч kim orada yaшaya bilmir. Ya onlarы qovurlar, azяrbaycanlыlar kimi etnik tяmizlяmяyя mяruz qoyurlar, ya da ki, baшqa millяtin nцmayяndяsi orada yaшaya bilmir, sыxышdыrыrlar, sыxышdыrыrlar, sыxышdыrыrlar. Amma bizim цstцnlцyцmцz bax, bundadыr, чoxmillяtli, чoxkonfessiyalы Azяrbaycan bu mцharibяdя dя юzцnц gюstяrdi, bцtцn xalqlarыn nцmayяndяlяri birlik gюstяrdilяr, qяhrяmanlыq gюstяrdilяr. Bir daha demяk istяyirяm ki, bu mцharibя bir чox mяsяlяlяrя bir daha aydыnlыq gяtirmiшdir. Mяn bir mяsяlяni dя bildirmяk,
яziz xalqыma чatdыrmaq istяyirяm. Yяqin siz fikir vermisiniz ki, bu bяyanatda Daьlыq Qarabaьыn statusu haqqыnda bir kяlmя dя yoxdur, yoxdur! Bяs hanы Ermяnistan tяrяfinin tяlяblяri ki, Daьlыq Qarabaьa mцstяqillik verilmяlidir? Mяn onlara muxtariyyяt tяklif edяndя buna razы olmadыlar, dedilяr ki, yox, bu, "mцstяqil dюvlяtdir". Bunlar uzun illяrdir "mцstяqil dюvlяt" kimi yaшayыr vя onlar Azяrbaycandan mцstяqillik almalыdыrlar. Bir kяmlя dя yoxdur, Paшinyan. Nя oldu bяs? Bu nя oldu, Paшinyan? Deyяsяn, bir чox illяr яrzindя dillяrdя qalacaq. Nя oldu Paшinyan, yol чяkirdin Cяbrayыla. Rяqs edirdin, nя oldu bяs status? Cяhяnnяmя getdi status, gora getdi status, gorbagor oldu status, yoxdur status vя olmayacaq. Nя qяdяr ki, mяn Prezidentяm, olmayacaq. Ona gюrя, bu sяnяdin чox bюyцk mяnasы var. Яminяm ki, Azяrbaycan xalqы bu sяnяdя bюyцk diqqяt gюstяrяrяk onu dяqiq, bюyцk diqqяtlя oxuyacaq vя gюrяcяk ki, biz nя qяdяr bюyцk siyasi qяlяbя qazanmышыq. Bu siyasi qяlяbяnin qazanыlmasыnda hяrbi qяlяbяmiz mцstяsna rol oynayыr. Яlbяttя ki, son illяr яrzindя юlkяmizdя aparыlan iшlяr, mюvcud olan gюzяl ab-hava, xalq-iqtidar birliyi, siyasi mцnasibяtlяrin mцsbяt sяviyyяyя qalxmasы, beynяlxalq nцfuzumuz, beynяlxalq arenadakы fяaliyyяtimiz - bцtцn bunlar, ordu quruculuьu tяbii ki, bu qяlяbяmizi шяrtlяndirdi. Mяn bu gцnlяrdя bir шeyя dя fikir verdim. Hяtta fяrqli siyasi baxышlara malik olan insanlar, bizim iшimizя tяnqidi yanaшan insanlar, hяtta bir чox hallarda яsassыz tяnqidlяr ifadя edяn insanlar bu dюvrdя hesab edirяm ki, yцksяk шцur nцmunяsi gюstяrdilяr. Mяn hяmiшя deyirdim ki, siyasi mцstяvidя fяrqli baxышlar var, olmalыdыr, bu, normaldыr. Mцxalifяt olmalыdыr, bu, normaldыr. Hяr bir demokratik юlkяdя olduьu kimi, bizdя dя яlbяttя ki, bцtцn bu azadlыqlar var. Amma bir шey olmamalыdыr - dюvlяtя mцxalifяtdя olmaq olmaz, dюvlяtчiliyя mцxalifяtdя olmaq olmaz. "Иqtidara, dюvlяtя nя qяdяr pisdir, mяnim цчцn bir o qяdяr yaxшыdыr" fikri ilя yaшamaq olmaz. Mяn deyя bilяrяm, bu gцnlяr яrzindя mяn gюrdцm ki, milli mяsяlяlяrdя biz hamыmыz birlяшя bilirik. Bu da bizim gяlяcяyimiz цчцn чox юnяmlidir. Чцnki biz hamыmыz istяyirik ki, Azяrbaycan inkiшaf etsin, hamыmыz istяyirik ki, daha gцclц юlkя olsun. Gцcцmцzц gюstяrmiшik, dюyцш meydanыnda, siyasi mцstяvidя, istяnilяn formatda. Mцstяqilliyimizi gюstяrmiшik. Иndi gцn gяlяcяk mцharibя dюvrцndя ictimaiyyяtя aчыqlana bilinmяyяn bяzi mяqamlarы yяqin ki, aчыqlayacaqlar. Ola bilsin ki, mяn dя hansыsa mяsяlяnin цstцndяn o pяrdяni gюtцrя bilяrяm. Onda hяr kяs gюrяcяk ki, biz nя qяdяr bюyцk sыnaqlardan чыxdыq, nя qяdяr bюyцk tяzyiqlяrя mяruz qaldыq. Demяk olar ki, gцndяlik rejimdя deyirdilяr, dayanыn, dayanыn, dayanыn, dayanыn. Amma biz qabaьa getdik. Чцnki mяn xalqыn dяstяyini hiss edirdim, xalqыn inamыnы gюrцrdцm. Mяni heч nя dayandыra bilmяzdi. Чцnki mяn bilirdim ki, biz haqlыyыq. Biz юz яrazi bцtюvlцyцmцzц bяrpa edirik, юz torpaqlarыmыzы qaytarыrыq. Bu mцharibя bцtцn dцnyaya Azяrbaycan xalqыnыn nя qяdяr bюyцk xalq olduьunu gюstяrdi - yenilmяz xalq, dяmir iradяli xalq, mцzяffяr xalq, mцzяffяr ordumuz! Fяxr edirik xalqыmыzla, ordumuzla! Яminяm, hяr bir Azяrbaycan vяtяndaшы hesab edir ki, onun hяyatыnda bu gцnlяr, bu dяqiqяlяr яn xoшbяxt gцnlяr, dяqiqяlяrdir. Mяn dя xoшbяxtяm ki, bu xoш xяbяrlяri, bu mцjdяni Azяrbaycan xalqыna verirяm. Xoшbяxtяm ki, bu tarixi sяnяdя imza atmышam. Xoшbяxtяm ki, biz юz Vяtяnimizя, doьma Qarabaьыmыza qayыdыrыq, Qarabaьыmыzыn tacы olan Шuшaya qayыdыrыq vя bu torpaqlarda яbяdi yaшayacaьыq! Bundan sonra heч kim bizi o torpaqlardan tяrpяdя bilmяz! "Qarabaь Azяrbaycandыr vя nida" ifadяsi artыq bizim qяlяbяmizin rяmzi idi, rяmzinя чevrildi. Bir il bundan яvvяl mяn bunu demiшяm. Mяn fяxr edirяm ki, mяnim dediyim ifadя artыq bir milli шцara чevrildi. Bu gцn bюyцk qцrur hissi ilя deyя bilяrik ki, Fцzuli bizimdir, Cяbrayыl bizimdir, Zяngilan bizimdir, Qubadlы bizimdir, Aьdam bizimdir, Laчыn bizimdir, Kяlbяcяr bizimdir, Шuшa bizimdir, Qarabaь bizimdir, Qarabaь Azяrbaycandыr! Eшq olsun Azяrbaycan xalqыna! Yaшasыn Azяrbaycan!
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
сящ. 7
Мцзяффяр Ордумузун 44 эцндя азад етдийи шяhяr vя kяndlяrimiz 27 sentyabr
- Fцzuli rayonunun Qaraxanbяyli, Qяrvяnd, Kяnd Horadiz, Yuxarы Яbdцrrяhmanlы kяndlяri; - Cяbrayыl rayonunun Bюyцk Mяrcanlы, Nцzgar kяndlяri; - Aьdяrя vя Murovdaь istiqamяtlяrindя yцksяkliklяr.
3 oktyabr
- Tяrtяr rayonunun Suqovuшan vя Talыш kяndlяri; - Cяbrayыl rayonunun Mehdili, Чaxыrlы, Aшaьы Maralyan, Шяybяy, Quycaq kяndlяri; Fцzuli rayonunun Aшaьы Яbdцrrяhmanlы kяndi.
4 oktyabr
- Cяbrayыl шяhяri vя rayonun Karxulu, Шцkцrbяyli, Yuxarы Maralyan, Чяrяkяn, Daшkяsяn, Horovlu, Decal, Mahmudlu, Cяfяrabad kяndlяri.
5 oktyabr
- Cяbrayыl rayonunun Шыxяli Aьalы, Sarыcalы, Mяzrя kяndlяri.
9 oktyabr
- Xocavяnd rayonunun Hadrut qяsяbяsi vя Sur kяndi; - Cяbrayыl rayonunun Qaracallы, Sцleymanlы, Яfяndilяr vя Qышlaq kяndlяri; - Fцzuli rayonunun Yuxarы Gцzlяk, Gюrяzilli kяndlяri; - Tяrtяr rayonunun Чaylы kяndi.
14 oktyabr
- Fцzuli rayonunun Qaradaьlы, Xa-
Azяrbaycan Ordusunun sentyabrыn 27-dя Qarabaьda baшladыьы uьurlu яks-hяmlя яmяliyyatы nяticяsindя noyabrыn 9-dяk 5 шяhяr, 4 qяsяbя vя 286 kяnd iшьaldan azad edilib. Беляликля Cяbrayыl шяhяri vя rayonun 90 kяndi, Fцzuli шяhяri vя rayonun 53 kяndi, Zяngilan шяhяri, rayonun Mincivan, Aьbяnd, Bartaz qяsяbяlяri vя 52 kяndi, Xocavяnd rayonunun Hadrut qяsяbяsi vя 35 kяndi, Tяrtяr rayonunun 3 kяndi, Qubadlы шяhяri vя rayonun 41 kяndi, Xocalы rayonunun 9 kяndi, Шuшa шяhяri, Laчыn rayonunun 3 kяndi, hяmчinin Aьdяrя vя Murovdaь istiqamяtlяrindя bir neчя strateji yцksяkliyi, Zяngilanda isя Bartaz, Sыьыrt, Шцкцрataz yцksяklяri vя daha 5 adsыz yцksяklik azad olunub. tunbulaq, Qarakollu kяndlяri; - Xocavяnd rayonunun Bulutan, Mяlikcanlы, Kяmяrtцk, Tяkя, Taьaser kяndlяri.
15 oktyabr
- Xocavяnd rayonunun Ediшя, Dцdцkчц, Edilli, Чiraquz kяndlяri; - Fцzuli rayonunun Arыш kяndi; - Cяbrayыl rayonunun Doшulu kяndi.
16 oktyabr
- Xocavяnd rayonunun Xыrmancыq, Aьbulaq, Axullu kяndlяri.
17 oktyabr
- Fцzuli rayonunun Qoчяhmяdli, Чimяn, Cuvarlы, Pirяhmяdli, Musabяyli, Ишыqlы, Dяdяli kяndlяri vя Fцzuli шяhяri.
18 oktyabr
- Xudafяrin kюrpцsц цzяrindя Azяrbaycan bayraьы qaldыrыldы.
19 oktyabr
- Cяbrayыl rayonunun Soltanlы, Яmirvarlы, Maшanlы, Hяsяnli, Яli-
keyxanlы, Qumlaq, Hacыlы, Gюyяrчinveysяlli, Niyazqullar, Keчяl Mяmmяdli, Шahvяlli, Hacы Иsmayыllы, Иsaqlы kяndlяri.
20 oktyabr
- Zяngilan rayonunun Havalы, Zяrnяli, Mяmmяdbяyli, Hяkяri, Шяrifan, Muьanlы kяndlяri vя Zяngilan шяhяri; - Fцzuli rayonunun Dюrdчinar, Kцrdlяr, Yuxarы Яbdцrrяhmanlы, Qarьabazar, Aшaьы Veysяlli, Yuxarы Aybasanlы kяndlяri; - Cяbrayыl rayonunun Safarшa, Hяsяnqaydы, Fuьanlы, Иmambaьы, Daш Veysяlli, Aьtяpя, Yarяhmяdli kяndlяri; - Xocavяnd rayonunun Aьcakяnd, Mцlkцdяrя, Daшbaшы, Gцnяшli (Noraшen), Чinarlы (Vяng) kяndlяri.
21 oktyabr
- Zяngilan rayonunun Mincivan qяsяbяsi, Xurama, Xumarlы, Sarыl, Babaylы, Цчцncц Aьalы, Hacallы, Qыrax Mцшlan, Цdgцn, Turabad, Ичяri Mцшlan, Mяlikli, Cahangirbяyli, Baharlы kяndlяri; - Cяbrayыl rayonunun Balyand, Papы, Tulus, Hacыlы, Tinli kяndlяri; - Fцzuli rayonunun Gecяgюzlц, Aшaьы Seyidяhmяdli, Zяrgяr kяndlяri.
2 noyabr
- Cяbrayыl rayonunun Чaprand, Hacы Иsaqlы, Qoшabulaq kяndlяri; - Zяngilan rayonunun Dяrя Gilяtaь, Bюyцk Gilяtaь kяndlяri; - Qubadlы rayonunun Ишыqlы, Muradxanlы, Milanlы kяndlяri.
4 noyabr
- Cяbrayыl rayonunun Mirяk, Kavdar kяndlяri; - Zяngilan rayonunun Mяшяdiismayыllы, Шяfibяyli kяndlяri; - Qubadlы rayonunun Baшarat, Qarakiшilяr, Qaracallы kяndlяri.
7 noyabr
- Fцzuli rayonunun Yuxarы Veysяlli, Yuxarы Seyidяhmяdli, Qorqan, Цчцncц Mahmudlu, Qacar, Divanalыlar kяndlяri; - Cяbrayыl rayonunun Yuxarы Mяzrя, Yanarhac kяndlяri; - Qubadlы rayonunun Qяzyan, Balasoltanlы, Mяrdanlы kяndlяri; - Zяngilan rayonunun Beшdяli kяndi; - Xocavяnd rayonunun Ataqut, Tsakuri kяndlяri;
- Xocalыnыn Qarabulaq, Moшxmaat kяndlяri.
8 noyabr
- Шуша шяhяri.
9 noyabr
- Fцzuli rayonunun Qobu Dilaьarda, Yal Pirяhmяdli, Yuxarы Yaьlыvяnd, Dilaьarda, Seyid Mahmudlu, Яlяsgяrli, Aшaьы Gцzdяk, Qovшatlы, Mirzяcamallы, Шяkяrcik, Mяrdinli, Шыxlы, Qaramяmmяdli, Dюvlяtyarlы, Hacыlы, Hцseynbяyli, Saracыq kяndlяri; - Xocalы rayonunun Dяmirчilяr, Чanaqчы, Mяdяtkяnd, Sыьnaq, Шuшakяnd, Muxtar, Daшaltы kяndlяri; - Xocavяnd rayonunun Susanlыq, Domi, Tuь, Akaku, Azыx,Mets Taьlar, Salakяtin, Zoьalbulaq, Aragцl, Taьavard, Bюyцk Taьavard, Zяrdanaшen, Шяhяr kяndlяri; - Cяbrayыl rayonunun Hцseynalыlar, Sюyцdlц, Aшaьы Sirik, Qalacыq, Mollahяsяnli, Яsgяrxanlы, Yuxarы Nцsцs, Aшыq Mяlikli, Niftalыlar, Qяrяr, Чяlяbilяr kяndlяri; - Qubadlы rayonunun Yuxarы Mollu, Aшaьы Mollu, Xocik, Qaramanlы, Xяndяk, Hяmzяli, Mahrыzlы, Hal, Ballыqaya, Ulaшlы, Tinli, Xocahan, Boyunяkяr, Qaraqoyunlu, Чяrяli kяndlяri; - Zяngilan rayonunun Keчikli, Юrdяkli, Sobu, Qaragюz, Иsgяndяrbяyli kяndlяri, Bartaz qяsяbяsi; - Laчыn rayonunun Gцlяbцrd, Sяfiyan, Tцrklяr kяndlяri.
22 oktyabr
- Zяngilan rayonunun Kolluqышlaq, Malatkeшin, Kяnd Zяngilan, Genlik, Vяliqulubяyli, Qaradяrя, Чюpяdяrя, Tatar, Tiri, Яmirxanlы, Qarqulu, Bartaz, Dяllяkli kяndlяri vя Aьbяnd qяsяbяsi; - Cяbrayыl rayonunun Sirik, Шыxlar, Mяstalыbяyli, Dяrzili kяndlяri; - Fцzuli rayonunun Mollavяli, Yuxarы Rяfяdinli, Aшaьы Rяfяdinli kяndlяri.
Ъябрайыл, 4 октйабр
23 oktyabr
- Xocavяnd rayonunun Dolanlar vя Bцnyadlы kяndlяri; - Cяbrayыl rayonunun Daь Tumas, Nцsцs, Xяlяfli, Minbaшыlы vя Veysяlli kяndlяri; - Zяngilan rayonunun Vяnяdli vя Mirzяhяsяnli kяndlяri; - Qubadlы rayonunun Zilanlы, Kцrd Mahrыzlы, Muьanlы vя Alaqurшaq kяndlяri.
Зянэилан, 20 октйабр
25-26 oktyabr
Фцзули, 17 октйабр
- Zяngilan rayonunun Birinci Alыbяyli, Иkinci Alыbяyli, Rяbяnd, Yenikяnd kяndlяri; - Cяbrayыl rayonunun Qovшudlu, Sofulu, Daь Maшanlы, Kцrdlяr, Hovuslu, Чяlяbilяr kяndlяri; - Qubadlы rayonunun Padar, Яfяndilяr, Yusifbяyli, Чaytumas, Xanlыq, Sarыyataq, Mollabцrhan kяndlяri vя Qubadlы шяhяri.
Губадлы, 25 октйабр
28 oktyabr
- Zяngilan rayonunun Birinci Aьalы, Иkinci Aьalы, Цчцncц Aьalы, Zяrnяli kяndlяri; - Fцzuli rayonunun Mandыlы kяndi - Cяbrayыl rayonunun Qazanzяmi, Xanaьabulaq, Чullu, Quшчular, Qaraaьac kяndlяri; - Qubadlы rayonunun Qiyaslы, Яbilcя, Qыlыcan kяndlяri.
30 oktyabr
Худафярин, 18 октйабр
- Cяbrayыl rayonunun Xudaverdili, Qurbantяpя, Шahvяlяdli, Xubyarlы kяndlяri; - Zяngilan rayonunun Aladin, Vejnяli kяndlяri; - Qubadlы rayonunun Kavdadыq, Mяmяr, Mollalы kяndlяri.
Шуша, 8 нойабр
сящ. 8
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
Тцркийя мятбуат ы
И С Т И К Л А Л гязети - “ГАРДАШ ДЕСТЕЬИ”; “Ердоьан эидемеди Алийев эелди”; “Дост дедиьин кара эцн белли олур”
МИЛАТ гязети - “ЗАФЕР - Ерменистан теслим байраьыны чекди ве Карабаь'дакы 30 йыллык ишьал битти”; “ИТИ ЭОВАР ЭИБИ ЭОВДУК”; “СОКАКЛАР БАЙРАМ ЙЕРИ”; “Пашинйан: Башка шансым йокту”
КАРАР гязети - “КАРАБАЬ АЗАД”; “Ики стратежик коридорда Рус калканы”; “Аьдам, Лачын, Келбеъерде 30 йыллык ишьал битти”; “Тцркийе де вар'а Московадан йаланлама”
АЙДЫНЛЫК гязети - “КАФКАСЙА'ДА АТЛАНТИК'ИН ЧЮКЦШЦ”; “Карабаь'да атешкеси Тцрк-Рус ортак денетим меркези саьлайаъак”
ЩЦРРИЙЕТ гязети - “Нерейе кайболду бу Пашинйан - бу иддиайа эюре Пашинйан, оьлу ве еши Савунма баканлыьы бинасындалар”
Й Е Н И М Е С А Ж гязети - “МАСАДА МЫЙЫЗ?”; “Москова истексиз”” “ЕРДОЬАН: БИЗ ДЕ ВАРЫЗ”
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
сящ. 9
Гарабаь щаггында
Йени АКИТ гязети - “Карабаь’ын эцвенлиьи Мещметчик’е еманет”; “Азербайъан’ын зафери бюлэейе щузур эетиреъек”; “Щарекат 44 эцнде битти ама 44 йыл конушулаъак.”
МИЛАТ гязети - “Азербайъан 30 йыл сонра ишьалчы Ерменистан’ы Карабаь’дан ковду”; “МАСАДА ДА КАЗАНАЪАК”; “Кафкасларын Берлин дувары йыкылды”
М И Л Л И Й Е Т гязети - “Карабаь’да атешкеси Мещметчик излейеъек”; “28 йыл юнъе не олмушту?”
Йени ШАФАК гязети - “44 эцнде битти 44 СЕНЕ конушулаъак”; “Карабаь’да 28 йыллык надас битийор”; “Пашинйан кайып”
Т Ц Р К Э Ц Н гязети - “Бу зафер 44 эцн конушулаъак”; “САВАШЫН ЕН БЦЙЦК ГАЛИБИ ТЦРКИЙЕ ОЛДУ”; “Рус танклары йола чыкды”; “Ерменистанда каос бцйцйор”
САБАЩ гязети - “ТЦРКИЙЕ КАРАБАЬ’ДА ОЛАЪАК”; “ЗАФЕРЛЕ ЕВЕ ДЮНЦШ”; “Шушада 28 йыл сонра ЕЗАН сеси”; “Пашинйан сыьынакда сакланыйор”
сящ. 10
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
Bцтцн севэилярин фювгцндя дуран VЯTЯN, YURD SEVGИSИ cяbhяsinя qцvvя ayrыldы. Martыn iyirmi цчцndя Azяrbaycan orduМурад sunun яsas hissяsi - iyirmi minя НЯБИБЯЙОВ, qяdяr яsgяr vя zabiti cяbhяyя Азярбайъвн gюndяrildi. O cцmlяdяn цчцncц Журналистляр Gяncя, beшinci Bakы, birinci Cavanшir, ikinci Quba polklarы genБирлийинин eral-mayor Hяbib bяy Sяliцзвц, movun komandanlыьы ilя Yuxarы “Гызыл гялям” Qarabaьa yola dцшdц. Qыzьыn мцкафаты dюyцшlяr on iki gцn ara vermяdi. лауреаты Azяrbaycanыn cяsur яsgяr vя zabitlяri ana torpaьыn hяr qarышы Шuшa шяhяri mцzяffяr uьrunda mяrdliklя vuruшaraq ordumuz tяrяfindяn ermяni Шuшa qalasыna daxil oldular... ...Sonuncu iki qяlяbя iшьalыndan azad edilяrkяn ixtiyarы яlimdя olmayan bir ruhi Milli ordumuzun яn cяsur genehal sevincimя яlavя чalarlar rallarыndan biri Hяbib bяy Sяqatdы. Mяsяlя burasыndadыr ki, limovun mahir komandanlыьы ilя tяmsilчisi olduьum nяsil oca- qazanыlmышdы. Яslindя altmыш ьыnыn ulularы Hцseyn bяy, Bяh- dюrd yaшlы hяrbiyyя nazirini ram bяy vя Vahid bяy yцz il hяyяcana gяtirяn vя Qarabundan яvvяl Qarabaьa yюnя- baьa tяbrikя aparan da genelяn ermяni tяcavцzunцn qarшы- ral Hяbib bяyin aprelin sяksыnы almaq цчцn Шuшa яtrafыn- kizindя gюndяrdiyi raport idi. Cяmisi bir sяhifяlik rada gedяn dюyцшlяrdя фяал iшtiportu dюnя-dюnя oxuyan nazir rak ediblяr. bir neчя yerdя iшarяlяr qoydu, Keшmяkeшli 1920-ci il цrяyindя "afяrin" sюzцnц tяkrar aprel ayыnыn яvvяlindя бабам etdi. Sяmяd bяy istяr general, Щцсейн бяйин бюйцк гардашы, подpolkovnik Bяhram bяy Nяbibяyovun komandanlыq etdiyi topчu batareyasы "Bakы" alayыnыn tяrkibindя sыldыrыm qayalardan keчяrяk "Daшbaшы" yцksяkliyinя yaxыnlaшmыш vя burada dцшmяni darmadaьыn etmiшdir. Bu hяrbi яmяliyyata rяhbяrlik edяn general-mayor Hяbib bяy Sяlimov (sonralar sovet hakimiyyяti tяrяfindяn gцllяlяndi) Шuшadan Bakыya - Azяrbaycan Xalq Cumhuriyyяtinin hяrbi naziri Sяmяd bяy Mehmandarova gюndяrdiyi raportda bildirирdi ki, artilleriya, яlяlxцsus Bяhram bяy Nяbibяyovun batareyasы яla atыrdы. Qoшunlarыn яhval-ruhiyyяsi yцksяkdir. Yalnыz Xoroшurtda 60dяk ermяni яsgяrinin cяsяdi dюyцш meydanыnda qalыb. Ушаг йашларымда евимиздя анъаг няням ара-сырада кечмишдян сюз саларды вя щямишя дя мяня бярк-бярк тапшырарды ки, щеч йердя онун сюйлядиклярини данышмайым. О вахтлар нянямин тапшырыьыны гаврайа билмирдим. Ахы няйя эюря, мян юз бабаларымын шцъаяти щаггында istяrsя dя nazir olanda юzцnц hяmiшя sыravi яsgяr, dюyцшчц сусмалыйам?.. Ня ися... Фикирляримя йazычы-publi- sanыrdы. Neчя-neчя mцharibяnin sist, polkovnik-leytenant Шяmis- iшtirakчыsы kimi o yaxшы bilirdi ki, tan Нязирлинин "1920-ci ildя komandanыn яsgяrlяrini dюyцш Qarabaь dюyцшlяri" адлы кита- meydanыnda tяbrik etmяsi nя бындакы тарихи фактларла давам demяkdir. Ona gюrя dя mцavini Яliaьa Шыxlinskiyя: етмяк истяйирям: - Яmr hazыrlayыn, яvя“1919-cu ilin ilk gцnlяrindя Zяngяzur ermяnilяri zindя nazir vяzifяsindя sяn qaИrяvan daшnaklarыnыn kюmяyi ilя lыrsan, - dedi, - mяn sabah tezqяzanы Azяrbaycandan ayыrыb dяn Qarabaьa dюyцшчцlяri tяbArarat respublikasыna birlяшdir- rik etmяyя gedirяm. Ancaq mяk цчцn azяrbaycanlыlarы qovur Яliaьa, bu raportda Hяbib bяyin vя kяndlяri yandыrыrdыlar. Цstяlik "gцnцmцzцn qяhrяmanы" - deyя dя elan elяmiшdilяr ki, Azяrbay- tяriflяdiyi Nяbibяyovu, nяdяncan hюkumяtini tanыmaq istяmir- sя, xatыrlaya bilmirяm. - Sяmяd bяy, Bяhram lяr. Yanvar ayыnda general-mayor Cavad bяy Шыxlinskinin bяy od parчasыdыr. Дюрд гарkomandanlыьы ilя яsgяri qцvvя дашдырлар, щамысы йцксяк чинли yeridildi. Onun komandanlыьы ilя забит - Vahid bяy, Bяhram bяy, piyada diviziyasы bir aydan чox Zahid bяy, Hцseyn bяy... yox, inadlы dюyцшlяr aparыb ermяni- beш гардашдырлар, birи dя Mяmlяrin mюhkяmlяndirilmiш son mяd bяy. Nazir: sыьыnacaьы olan Dыь kяndini dя - Яliaьa, nя yaxшы da яlя keчirdilяr. Zяngяzur qяzasы yenidяn Azяrbaycan яrazisindя yadыnda qalыb, яhsяn sяnя vя yaddaшыna, dostum. qaldы. - Bilirsяn, 1918-ci ilin 1920-ci il martыn iyirmi ikisindя Novruz bayramы gecяsi noyabr-dekabr aylarыnda Tiflisdя ermяnilяr qiyam edib Яskяran Mцsяlman korpusunu tяшkil keчidini zяbt etdilяr. Qiyama edяndя Nяbibяyov qardaшlarыnы Иrяvandan gяlяn daшnak gener- orduya mяn qяbul elяmiшdim. Onda qяrargahыm Veriyski koralы Dro Kanyan baшчыlыq edirdi. Nazir Sяmяd bяy Meh- pusunun yanыndakы "London" mandarovun яmrilя Яskяran mehmanxanasыnыn birinci mяrtя-
Sяmяd bяy Mehmandarov
Яliaьa Шыxlinski
Hяbib bяy Sяlimov
bяsindя yerlяшirdi. Dцzц, ona gюrя yadыmda qalыb ki, bunlarыn чox maraqlы, dцnya gюrцшlц atalarы var. Oьlanlarы ilя подполковник Qasыm bяy юzц dя gяlmiшdi. Tцrkmяnistanda general Kurpatinin qяrargahыnda Шяrq dillяri цzrя tяrcцmячi olub. Иndi istefadadыr. Mirzя Fяtяli Axundovla dostluьundan danы-
vя bir neчя ermяni basqыnыna baxmayaraq, bir an da sarsыlmayan vя цzяrinя dцшяn hяr mяrmiyя gюrя dяrhal cavab atяшi aчan podpolkovnik Bяhram bяy Nяbibяyovun dюrdцncц daь batareyasы. Yol boyu qяlяbяnin havasы ilя юz-юzцnя danышan, ilk baxышdan qaraqabaq nazirin
Bu gerчяk tarixi faktы xatыrlatmaqдa mяqsяdim яsla babalarыmы юymяk deyiл, hazыrda Qarabaьы yaьы tapdaьыndan xilas etmяk цчцn aparыlan vяtяn mцharibяsindя ordumuzun gюstяrdiyi heyrяtamiz igidliyin, шцcaяtin mцhцm sяbяblяrindяn birinя aydыnlыq gяtirmяkdяn ibarяtdir. Иstяnilяn xalqыn genofondunda dominantlыq, yяni цstцnlцk tяшkil edяn genlяr o xalqыn xarakterinin formalaшmasыnda hяlledici rol oynayыr. Xalqыmыzыn xarakterinя xas olan cяsarяt, igidlik, qorxuya цstцn gяlmяk kimi юzяl cяhяtlяr mяhz genofondumuzdakы dominant genlяrin hesabыna yaranmыш vя qan vasitяsi ilя sяlяflяrdяn xяlяflяrя keчmiшdir. Qarabaьы yaьы dцшmяn яsarяtindяn qurtarmaq цчцn sцrdцrцlяn bu savaш xalqыmыza xas olan daha bir mяnяvi dяyяrin яsl sambalыnы ortaya qoydu. Cяmi dцnyaya aydыn oldu ki, bu xalqыn yurd sevgisi, bцtцn digяr sevgilяrin fюvqцndя durur vя bu sevgi naminя istяnilяn fяdakarlыьa hazыrdыr. Yapon samuraylarы gюrяvlяrindяn irяli gяlяn fяaliyyяt zamanы hяyat, yaxud юlцm dilemmasы qarшыsыnda qalarkяn hяyatы qu tцkцndяn yцngцl hesab edib юlцmя цstцnlцk verdiklяri kimi, Azяrbaycan яsgяrlяri dя vяtяn, yurd sevgisi naminя юz юlцmlяrinя doьru шыьыyыrdыlar. Yalnыz insanlarыn deyil, yurd yerlяrinin dя ruha malik olduьuna dair fikir яcdadlarыmыz цчцn dini mahiyyяt kяsb edяn inanca чevrilmiш vя yяqin ki, bu etiqad qan vasitяsiylя ululardan indiki nяsillяrя gяlib чatmышdыr. Иslam mцtяfяkkiri Яbu Osman яl Cahiz яl-Bяsri hяlя orta яsrlяr dюnяmindя yazыrdы ki, vяtяn цчцn яsmяk, onun цчцn darыxmaq, ona sevgi bяslяmяk bцtцn insanlara aid olan duyьulardыr, ancaq tцrkцn vяtяn hяsrяti daha шiddяtli, daha gцclцdцr. Тарих ися сцбут едиб ки, тцрк щямишя ирадяли вя ъясарятли сяркядяляри иля дцшмянляриня галиб эялиб. Qarabaьы dцшmяn iшьalыndan qurtarmaq цчцn apardыьыmыz Vяtяn mцharibяsindя дя Али Баш Команданымызла яsgяrlяrimizin nцmayiш etdirdiyi qeyriadi шцcaяtin, fяdakarlыьыn, qяhrяmanlыьыn sяbяblяri yuxarыda vurьulanan mяtlяblяrdя aranmalыdыr. Eшq olsun Azяrbaycan Ordusuna! Eшq olsun belя gяnc nяsli yetirяn xalqa!
8 нойабр 2020-ъи ил
шыrdы.
- Demяk, Bяhram bяy 1884-cц il dekabrыn altыsыnda Шяkidя bяy ailяsindя anadan olub. Sonra Kutaisi realnы mяktяbini vя 1904-cц ildя, sentyabrыn ikisindя Peterburqdakы Konstantin Artilleriya mяktяbini birinci dяrяcяli diplomla bitirib. - Nazir dayanыb pensnesinin цstцndяn mцavininя baxdы, fяxrlя: - Oho, nя yaxшы.. bizim mяktяbi bitirib ki, bir yuvadan pяrvazlanmышыq... Gюrцrsяn, Яliaьa, Konstantin mяktяbinin artilleristlяrini?.. - Sяmяd bяy, яsgяr komandirinя, zabit generalыna oxшamalыdыr. Zяrb-mяsяlя dюnmцш bu mцdrik kяlamlar sizя mяxsusdur. Amma xalqыmыzda belя bir mяsяl dя var: alma kюkцndяn gen dцшmяz. Mяn inanыram ki, podpolkovnik Bяhram bяy sizin layiqli davamчыnыzdыr. Raportun son cцmlяlяri nazir Mehmandarovda xцsusi maraq oyatmышdы. General Hяbib bяy Sяlimov yazыrdы ki, ZatiAliniz tяrяfindяn yaradыlan шanlы qoшunlarыmыz kюhnя, dюyцшlяrdя bяrkimiш hissяlяrя mяxsus шцcaяtlя vuruшurdular. Dюyцшцn qяhrяmanlarы bunlar idi: шыьыyaraq Daшkяnd yцksяkliyini яlя keчirяn qubalыlar
цrяyi iшыqlы arzularla dolu idi. Oьlu qяdяr sevdiyi, istedadlы komandir Hяbib bяy Sяlimovun uьurlarы ona, elя bil, qanad taxmышdы. Цstяlik dя Hяbib bяy kimi qoчaq generalыn Nяbibяyovun haqqыnda gюndяrdiyi raport ona sonsuz sevinc bяxш elяmiшdi "Demяk, Hяbib bяyin raportundan belя mяlum olur ki, daшnak dяli Qazarыn dяstяsini bizim Dяli Bяhram bяy Nяbibяyovun batareyasы mцhasirяyя salыb mяhv edib. Yaxшыdыr, чox yaxшыdыr, - deyя, юz-юzцnя danышan nazir podpolkovniklя generalыn dюyцш dostluьundan qцrrяlяnirdi. - Qяlяbя, ancaq vя ancaq, dюyцш vaxtы яmr verяnlя icraчыnыn baшa dцшmяsi sayяsindя qazanыlыr. Nя yaxшы, Nяbibяyov haqqыnda iniшilki raportu yazanda zяnnim mяni aldatmayыb... Elя biri Baш qяrargah rяisi. Onda, dolayыsы da olsa, mяnя iшarя verdi ki, Bяhram bяy yaxшы komandirdir. Amma чox чыlьыndыr, bяzi mяsяlяlяrdя юzцnц cilovlaya bilmir..."
Шяmistan Нязирли, "1920-ci ildя Qarabaь dюyцшlяri", Bakы-2009,
***
90 ил
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
Щябибулла МАНАФЛЫ, АДПУ Шяki filialыnыn баш mцяllimi, тарихчи
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
сящ. 11
Шяki цсйаны Йени тапылмыш фактлар ялавя едилмишдир.
(Яввяли ютян сайларымызда) Hяmin qыlыncыn qяbzяsinя isя bu sюzlяr hяkk olunmuшdur: "Mixail Qriqoryeviч Yefremova, Azяrbaycan SSR fяhlя vя kяndlilяri adыndan, Bakы шяhяrinin fяdarkarcasыna tutulmasыna, Yefremov yoldaшыn Azяrbaycan burjua Mцsavat hюkumяtinin цrяyinя vurduьu юlцmcцl ildыrыm zяrbяsinя gюrя". Yeri gяlmiшkяn bildirяk ki, Orconikidze 1920-ci ildя Шяkidя tюrяdilяn qanlы hadisяlяrin dя sяbяbkarы olmuшdur. Onunla Levandovski arasыnda olmuш telefon sюhbяtindяn mяlum olur ki, Шяkidя bolшevik rejiminя qarшы mцqavimяtя son qoymaq цчцn mяhz Orconikidzenin gюstяriшilя bura xцsusi hяrbi hissя yeridilmiшdir. XX yцzilin 20-ci illяrindя Sovet dюvlяtinin istehsal vя ticarяt цzяrindя inhisarчы mюvqeyini tяmin etmяk цчцn aparыlan iqtisadi siyasяt qяdim яnяnяlяrя malik Шяki sяnяtkarlыьыnыn vя ticarяtin tяnяzzцlцnя sяbяb oldu. Nяticяdя яhalinin gцzяranы aьыrlaшdы. Bir qrup dabbaq Яlяkbяr Hacы Mustafa oьlu, Иdris Hacы Salam oьlu, Qurban Abdulla oьlu, Hяsяn Иlyas oьlu, Hцseyn Salam oьlu, Rяsul Mяhяrrяm oьlu, Иsmayыl Cяfяr oьlu, Nяsrulla Lяtif oьlu, Abbas Cяfяr oьlu tяrяfindяn Xalq Komissarlar Sovetinin sяdrinя цnvanlanan яrizя sяnяtkarlarыn dцшdцyц aчыnacaqlы vяziyyяtin яks etdirilmяsi baxыmыndan, цmumiyyяtlя Sovet hюkumяtinin kustar istehsala qarшы yeritdiyi mцrtяce siyasяtin mahiyyяtini anlamaq nюqteyi-nяzяrdяn mцhцm яhяmiyyяt kяsb edir. Яrizяni olduьu kimi diqqяtinizя чatdыrыram: "Biz kustar dabbaqlarыq. Bu sяnяti ata-babalarыmыzdan almышыq. Baшqa sяnяtimiz yoxdur. "Azяrbaycan Sяnяt Birliyi" dabbaqlarы юz шяbяkяsinя birlяшdirmяk, artel yaratmaq qяrarы qяbul etdikdя biz hяvяslя artelя yazыlmaq цчцn яrizя verdik. 200 nяfяr dabbaqdan 69 nяfяri qяbul edildi. Bizi "Azяrbaycan Sяnяt Birliyi" xammalla tяchiz edя bilmir. Шяhяr maliyyя шюbяsindяn vяsiqяmiz var. Bizi gizli iш gюrmяkdя ittiham etmяk olmaz. Яgяr maliyyя шюbяsi bizi яvvяldяn xяbяrdar etsяydi aclыьы katorqa яmяyindяn цstцn tutardыq". Bolшevik чinovniklяrinin xalqыn hяyat tяrzinя, яxlaqietik baxышlarыna zidd яmяllяri sovet-kommunist quruluшunun elя ilk mяrhяlяdя чat vermяsinя, xalq nifrяtinin hяdяfinя чevrilmяsinя sяbяb oldu. Цzdяniraq fцqarя hюkumяtinin fыrыldaq яmяllяri o hяddя чatmышdы ki, dюvlяt mяtbuat orqanы olan "Nuxa fяhlяsi" qяzeti belя яmяllяrdяn bяhs etmяk zяrurяti qarшыsыnda qalmышdы. Hяmin qяzetin 2 noyabr 1930-cu il sayыnda dяrc olunan yazыlarыn birindя Gюynцk kяnd kooperativinin sяdri Яhmяd Sяfяralыnыn Mяhяmmяd Quzuzadя adlы шяxsdяn tяhvil aldыьы 527 kq чяltiyi saxtakarlыqla azaldaraq
227 kq miqdarыnda qeyd etmяsi, 7 manatlыq шalы 20 manata satmasы, iri mяmurlarыn tяsiri altыna dцшяrяk onlarыn шяxsi maraqlarыna xidmяt edяn bцtцn tapшыrыqlarыnы yerinя yetirmяyя hazыr olmasы barяdя mяlumat verilir. Qяzetin elя hяmin sayыnda getmiш digяr yazыda bildirilir ki, rayonun mяsul iшчilяri hяr gцn birinin evindя plov yediklяri halda fяhlяlяr 2 saat nюvbяdя dayandыqdan sonra xяmir kimi чюrяk alыb yeyirlяr. Demяk, Шяki цsyanы yatыrыldыqdan sonra da bu цsyandan nяticя чыxarmayan чinovniklяrin vяzifяdяn suiistifadя hallarы daha geniш miqyas almышdыr. Цmumiyyяtlя, rцшvяtxorluq vя korrupsiya Sovet-kommunist rejiminin cыьыrdaшы olmuшdur. AK(b)P MK idarя heyяti 1922-ci il dekabrыn 26-da rцшvяtя qarшы mцbarizя aparmaq цчцn komissiya yaratmaq haqqыnda qяrar qяbul etdi. 1923-cц il fevralыn 6-da, 1923-cц il iyunun 1dя, 1923-cц il iyulun 23-dя rцшvяtlя mцbarizя цчцn yeni qяrarlar qяbul edilmiшdi. Qыsa mцddяt яrzindя 4 qяrarыn qяbul edilmяsi rцшvяtxorluьun tцьyan etmяsindяn xяbяr verirdi. 1926-cы ilin rяsmi mяlumatыna gюrя Nuxa qяzasыnda 71000 nяfяr яhali yaшayыrdы. 1930-cu ilя aid statistik gюstяrici burada яhalinin sayыnыn artыq 84000 nяfяrя чatdыьыnы bildirdi. Шяhяrin юzцndя isя 24000 nяfяrdяn - 27000 nяfяrя qяdяr яhali yaшayыrdы. Hяmin dюvrdя bюlgяdя 6 ipяk fabriki iшlяyirdi. Bu mцяssilяlяrdя cяmi 3000-3500 iшчi чalышыrdы. Шяki шяhяrinin юzцndя isя fяaliyyяt gюstяrяn fabriklяrdя 1944 nяfяr fяhlя vя qulluqчu iшlяyirdi. Fabriklяrdя чalышan iшчilяrin sayы 1928-ci ildя 1955 nяfяr idisя, 1929-cu ildя 1914 nяfяrя enmiшdi. Fяhlяlяrin яmяk haqqы 1926-1927-ci illяrdя 41 rubl, 1927-1928-ci illяrdя 47 rubl, 1929-1930-cu illяrdя isя 53 rubl olmuшdur. Fяhlяlяr aldыqlarы mяvaciblя яn zяruri ehtiyaclarыnы юdяyя bilmяmяlяrindяn шikayяtlяnirdilяr. ЦИK(b)P MK-nыn (Цmu-
mittifaq Kommunist (bolшeviklяr) Partiyasы Mяrkяzi Komitяsi) 1930-
cu il yanvarыn 5-dя qяbul etdiyi qяrarda gюstяrilirdi ki, 1932-ci ilin yayыna kimi kцtlяvi kollektivlяшmя hяyata keчirilmяli vя bu zяmindя qolчomaqlar bir sinif kimi lяьv edilmяli idi. Qяrarыn yerinя yetirilmяsi цчцn 500 milyon manat vяsait ayrыlmышdы. Sovet hюkumяti 1930cu ilin martыna qяdяr olan mцddяt яrzindя inzibati metodlar hesabыna Шяki-Zaqatala bюlgяsindя 126 kollektiv tяsяrrцfat (kolxoz) yaratdы. Bu tяsяrrцfatlarda 7808 kolxozчu чalышыrdы. Kolxozlarыn yarandыьы elя ilk mяrhяlяdя sяdrlяr hяmin tяsяrrцfatlara ayrыlan vяsaitdяn юz шяxsi mяqsяdlяri цчцn istifadя etmяyя baшlamышdыlar. 1930-cu il цsyanыna qяdяr bюlgяdя fяaliyyяt gюstяrяn kollektiv tяsяrrцfatlara 65000 rubl pul vяsaiti ayrыlmышdы.
Шяki-Oьuz (Nuxa-Vartaшen) dairяsindя isя 68 kollektiv tяsяrrцfat fяaliyyяt gюstяrirdi. Bu kolxozlarda 6281 fяrdi tяsяrrцfat birlяшdirilmiшdi. Lakin kollektiv tяsяrrцfatlara birlяшmяkdя kюnцllцlцk prinsipinin яsas шяrt olduьu bяyan edildikdя kяndlilяr kцtlяvi шяkildя kolxozlarы tяrk
min edilmяsi idi. Bu barяdя kяndlilяr шikayяtlяnяrяk deyirdilяr: "Madam ki, fяhlяkяndli ittifaqыndan sюhbяt gedir, onda ayrыseчkilik nя цчцndцr? Nя цчцn fяhlяlяr qяnd, чay vя digяr яrzaq mяhsullarы, hяm-чinin sяnaye mallarы ilя tяmin olunmaqda imtiyazlara malikdirlяr".
Юmяr Faiq Nemanzadя etmяyя baшladыlar. Nяticяdя kollektiv tяsяrrцfatlarыn sayы 50 faiz azaldы. Sovet hюkumяtinin fяrdi kяndli tяsяrrцfatalarыna qarшы tяtbiq etdiyi vergi sistemi XX yцzilliyin 20-ci illяrinin ortalarыnda bu tяsяrrцfatlarы iflas hяddinя чatdыrdы. Qolчomaq tяsяrrцfatы adlandыrыlan varlы kяndli tяsяrrцfatlarы bцtцn tяsяrrцfatlarыn cяmi 3 faizini tяшkil etdiyi halda kяnd tяsяrrцfatыndan alыnan vergilяrin 50 faizi onlarыn цzяrinя dцшцrdц. Fяrdiyyяtчilяrя qarшы yol verilяn яdalяtsizliklяrin A(b)P (Azяrbaycan Kommunist (bolшeviklяr) Partiyasы) ZaqatalaШяki Dairя Komitяsi tяrяfindяn etiraf olunmasы baш verяn qanunsuzluqlarыn geniш miqyas almasыndan xяbяr verir: "Kяnd tяsяrrцfatы vergisinin bir nюvц яvяzinя faktiki olaraq on iki vя daha artыq mцxtяlif nюvц toplanыlыrdы. Kяndlilяrin yanlыш olaraq seчki hцququndan mяhrum edilmяsi, qыsa mцddяtli borclarrыn vaxtыndan яvvяl mяcburi шяkildя yыьыlmasы, ipяk sяnayesi цчцn tяdarцk olunan чiy baramadan шahad toplanmasы zamanы яyinti hallarыna yol verilmiшdir". Bolшevik rejiminin fяrdiyyяtчilяrя mяnfi mцnasibяti onlara qarшы tяtbiq olunan tяcrid etmя siyasяtindя dя юz яksini tapmышdы. Hяmin siyasяtin tяzahцr formalarыndan biri dя kяndlilяrin шяhяrdя istehsal edilяn sяnaye vя яrzaq mяhsullarы ilя olduqca mяhdud miqdarda tя-
Yaradыlan kolxoz sistemi tяhkimчiliyin yeni formasы idi. Kяndli heч dя torpaьыn sahibi deyil, muzdlu fяhlя idi. Hяtta kolxozda чalышan kяndliyя uzun mцddяt pasport verilmяmiшdir. Buna tяhkimчilikdяn юzgя nя ad vermяk olardы? Ateizm bolшevik ideologiyasыnыn яsas elementlяrindяn biri idi. Dinя aid nя varsa Sovet-kommunist rejiminin pataloji nifrяtinя hяdяf olmuш, total zorakыlыьa mяruz qalmышdыr. Шяki яrazisindя Иslamыn tяmяl prinsiplяrinin bilicilяrinя verilяn "Шeyx", "Hacы", "Иmam", "Яfяndi" kimi titullar geniш yayыlmышdы. Maddi imkanы olan hяr bir Шяki sakininin ali mяqsяdi Kяbяyя, Hяcc ziyarяtinя getmяk olmuшdur. Bu cяhяt XЫX yцzilliyin sonunda Шяkidя pedaqoji fяaliyyяt gюstяrmiш Юmяr Faiq Nemanzadяnin (“Молла Нясряддин” журналынын тясисчиси) diqqяtindяn yayыnmadыьыndan belя bir fikir sюylяyib: "Gяncяdя axundlar чox olduьu kimi Шяkidя dя hacыlar чoxdur". Bolшevik rejiminя qarшы yцksяlяn цsyanda din xadimlяrinin fяal iшtirak etmяlяri Quranыn яsarяtя, zцlmя dюzmяyi qadaьan edяn ideyasыna (bax, 2-ci surя 177-ci ayя, 4-cц surя, 59-cu ayя, 10-cu surя 85-ci ayя, 11-ci surя 113-cц ayя) uyьun hяrяkяt
etmяlяrilя izah oluna bilяr. Sovet hakimiyyяtinin dinя qarшы zorakыlыьы, bцtюvlцkdя insanlыьa, insanыn kюnцl evinin
яn dяrin guшяlяrinя nцfuz edяn ilahi nura qarшы, insanda цlvi, munis, qцdsi nя varsa bunlarыn hamыsыna qarшы yюnяltmiшdi. Bu rejimin dini dяyяrlяrя qarшы tutduьu asi mюvqe цsyan яrяfяsindя Шяkidя mяnяvi-psixoloji vяziyyяti olduqca gяrginlяшdirilmiшdi. Kolxoz fяallarы, "Mцbariz Allahsыzlar Cяmiyyяti"nin цzvlяri "dцшmяn цnsцrlяrlя" mцbarizя шцarы altыnda xalqыn mяnяvi hяyatыna qarшы zorakыlыьы gцndяlik davranыш normasыna чevirmiшdilяr. Иш o yerя gяlib чatmышdы ki, onlar aьzы oruclu adamlarы kцчяdя yaxalayaraq oruclarыnы pozur, юyrяdilmiш kяnd sovetlяrinin sяdrlяri sяmaya atяш aчaraq guya ilahi varlыьa meydan oxumaьa qabil olduqlarыnы nцmayiш etdirirdilяr. Tюrяdilяn rяzalяtlяr heч dя tяsadцfi olmayыb bolшevik ideologiyasыnыn ateizm prinsipindяn qaynaqlanыrdы. Hяmin ideologiyanыn yaradыcыsы V.И.Lenin M.Qorkiyя yazdыьы mяktubda bildirirdi: "Allah ideyasыnы indi Avropada da Rusiyada da hяr cцr, hяtta яn incя, яn xoш niyyяt шяklindя mцdafiя etmяk vя ya ona bяraяt qazandыrmaq, irticaya bяraяt qazandыrmaq demяkdir". V.И.Lenin bюyцk yazычы L.N.Tolstoyun "harada mяhяbbяt varsa orada Allah vardыr" fikrinя dя юz mяnfi mцnasibяtini gizlяtmяmiшdir. Sovet hюkumяtinin ateist xislяtindяn bяhs edяn Яbdцrrяhman Abdullayev yazыrdы: "20-ci illяrin sonunda Шяkidя mяhяllя mяscidlяrinin mollalarы, Иstanbul, Baьdad, Tehran, Qahirя darцlfцnunun ilahiyyat fakultяlяrini bitirmiш ruhanilяr Sovet hakimiyyяtinin dцшmяni hesab edildilяr. Ыnqilabdan qabaq Mяkkя, Kяrbяla, Mяшhяd ziyarяtinя gedib “hacы”, “mяшяdi”, “kяrbяlayы” lяqяbi daшыyanlar da, яrяb, fars dilini bilяn, Quran oxuyan, namaz qыlan, oruc tutanlar da bu siyahыya salыndыlar. Mяscidlяr baьlandы, xalqыn mяscidlяrя verdiyi minlяrlя xalы-xalчa mцsadirя edilяrяk kimlяrяsя verildi. Mяscidlяrin minarяlяri sюkцldц, hцndцrlцyц 100 metrя, eni 2-3 metrя qяdяr olan qocaman (200300 illik) шabalыd aьaclarы kяsildi, qяdim qяbristanlыqlarыn aьaclarы qыrыldы...". Яsrlяr boyu yaradыlan mюhtяшяm memarlыq abidяlяri, ecazkar bяdii яsяrlяr, bюyцk elmi kяшflяr insan qяlbinя, zяkasыna dцшяn ilahi iшыьыn nяticяsindя mцmkцn olmuшdur. Allaha inamы irtica ilя eynilяшdirmяk mяnяvi шikяstlik яlamяtidir. Necя olmuшdur ki, insan adlanan mяxluq bu cцr шeytan xislяtli idarяetmя sistemi yaradыb rяzalяt girdabыnыn belя dяrin qatlarыna enя bilmiшdir. Demяli, 1930-cu ildя Шяkidя baш vermiш цsyan yalnыz siyasi vя sosial-iqtisadi hцquqsuzluьa qarшы deyil, hяm dя яsasыnda allahsыzlыq dayanan mяnяviyyatsыzlыьa qarшы yцksяlяn etiraz hяrаkаti idi. (Арды вар)
сящ. 12
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
44 gцnя qazanыlan Bюyцk Zяfяr - Qяlяbя! Нярминя ЯЗИЗОВА, Шяki Рegional Яdliyyя Иdarяsinin mяslяhяtчisi 30 illik iшьal sona чatdы - ordumuz zяfяr чaldы! Doьru demiшlяr Ordun varsa, yurdun var! Keчяn яsrin 80-cы illяrindяn baшlayan torpaqlarыmыz uьrunda mцbarizяnin sonu qяlяbя ilя baшa чatdы. Niyя mящz 80-cы illяr? Ona gюrя ki, SSRИ adlanan bir imperiyanыn яli ilя Qarabaьdakы torpaqlarыmыzdan zor gцcц ilя, sюyцlяrяk, dюyцlяrяk vя юldцrцlяrяk чыxarыlan xalqыn harayыna 30 il sonra Azяrbaycan юzц dirчяlяrяk Azяrbaycan Ordusu adlы gцclц ordu yaradaraq dцшmяni son mяnzilinя qяdяr qovmalы oldu. Su gяlяn arxa bir dя gяlяr, xalq buna яmin idi ki, bir gцn gяlяcяk bu torpaqlara biz birdя qayыdacaьыq. Яliyalыn яhalini doьma yerlяrindяn zorla qovan ermяni vandallarы юzlяri dя bilirdilяr ki, bir gцn gяlяcяk tцrk oьlu yenя юz torpaqlarыna qayыdacaq. Bu qayыdыш dяhшяt olacaq, bюyцk olacaq. Bяzяn insan sяbirsiz olur, zaman vя mяkan hяddinя sыьmыr, dяliyя dюnцb dцшmяn цstцnя шыьыmaq istяyir, amma hяr bir hюkmц verяn zamandыr, bu sяbяbdяn gюzlяmяli olursan. 1-ci Qarabaь mцharibяsindя biz mяьlub olmadыq sadяcя uduzduq!.. Bunun bir чox tarixi obyektiv vя subyektiv sяbяblяri vardыr. Birinci - biz SSRИ adlы imperiyanыn tяrkibindя idik, 80cы illяrdя bu imperiyanыn dayaqlarы sarsыlmыш, idrяetmя qabiliyyяtini itirmiшdir. Digяr tяrяfdяn xalqlarы daha яsarяtdя saxlamaq mцmkцn deyildi, xalq oyanmышdы. Xalqыn azadlыq istяyi onun gюzlяrindяn vя mцbarizliyindяn bяlli idi. Kainatыn tяkяrini geri fыrlatmaq olmazdы. Иkinci - Yenicя mцstяqillik яldя etmiш Azяrbaycan dюvlяti yeni doьulmuш kюrpя kimi idi, onun юzцnц qayьыya vя dayaьa ehtiyacы var idi. Юkя daxilindя mюhkяm icra vя hakimiyyяt orqanlarы, gцc strukturlarы, ordu vя bu ordunu cana gяtirяn hяrbi sursat-texnika yox idi. Hakimiyyяtdя olan qцvvяlяr isя dюvlяti idarя etmяk iqtidarыnda deyildi. Parчalanma, xaos, ikitirяlik, nizamsыzlыq mюvcud problemlяrin юhdяsindяn gяlmяk imkanыna malik deyildi. Цчцncц - Azяrbaycanыn mцstяqilliyini bir neчя юlkя tanыsa, da imperiya buxovunu яldяn buraxmaq istяmirdi. Bundan юtrц onun яlindя kozur kimi istifadя edя bilяcяyi, hяmiшя hakim dairяlяrin vassalыna чevrilimiш, xяyanяtdя vя mцftяxorluqda шan qazanmыш ermяni qulldurlarы, daшnaklarы яsil alяt idi. Azяrbaycanыn azаdlыьыnы hяzm edя bilmяyяn еrmяni daшnaklarы tarixi vяrdiшlяrini iшя salaraq Azяrbaycan xalqыna vя dюvlяtinя qarшы xяyanяt etmяklя imperiyaya arxalanaraq torpaqlarыmыzы яlя keчirdi. Xalqыn azadlыьыnы hяzm edя bilmяyяn imperiya 1990-cы ilin 20 ynvarыnda bu azadlыьы tanklar altыnda яzib tapdalamaq istяdi, amma bacarmadы. Dюrdцncц - Иmperiyanыn tяlimi ilя silahlanan ermяni daшnaklarы torpaqlarыmыza soxuldular. Яhalini zor gцcцnя, mяhv etmяklя, iшgяncя vermяklя doьma yurdlarыndan qovdular. Belя чяtin vя aьыr zamanda юlkя rяhbяrliyinя gяlяn Ulu юndяrimiz Heydяr Яliyev Qarabaь mцharibяsinя, xalqыmыza qarшы orada aparыlan etnik tяmizlяmяyя vя soyqыrыmlara siyasi-hцquqi qiymяt vermяklя xalqыn iradяsini ifadя
etmяklя beynяlxalq tяшkilatlarda haqq sяsimizi yцksяltmяklя, bu haqsыzlыьы dцnya ictimaiyyatыna чatdыrdы. Eyni zamanda юlkяdя mюhkяm iqtisadi-siyasi inkiшafыn tяmяlini qoydu. 1994-cц ilin may ayыnda atяшkяs imzaladы, onun ardыnca isя щямин илин sentyabrыnын 20-dя Bюyцk Neft kontraktы imzalandы. Torpaq uьrunda mцbarizяmizi dя davam etdirdi, ilk юncя ordu quruculuьuna baшlanыldы. Юlkяlяr arasыnda diplomatik mцnasibяtlяrin tяnzimlяnmяsindя, neftin vя qazыn dцnya bazarыna чыxarыlmasыnda, bundan bir diplomatik manevr kimi istifadя edilmяsi цчцn bюyцk layihяlяrя imza atdы. Azяrbaycan Ordusu addыmaddыm bюyцyцrdц, yaranыrdы, mюhkяmlяnirdi. Belяliklя, torpaq uьrunda, bцtюvlцyцmцz uьrunda mцbarizя istяyi, ardыcыl davam edяn Qarabaь mцharibяsi dя bu ordunu mюhkяmlяndirirdi. Яsgяri xidmяtя yollanan hяr bir gяnc bilirdi ki, torpaqlarda ilk onu qarшыlayan ermяni vandallarы olacaq bunun цчцn iti zяka vя цrяk lazыm idi, bu da Azяrbaycan яsgяrindя vя gяncindя onun soykюkцndя var idi. Иlk gцndяn яliyalыn dцшmяnя qarшы mцbarizя aparan mяrd oьullar Яlyаrlar, Яliflяr, Allahverdilяr, Mцbarizlяr, Fяridlяr, Samitlяr, Eldarlar vя daha kimlяr var idi, saymaqla qurtalmaq olmaz bu igidlяrin qяhrяmanlыqlarыnы. Azяrbyacanыn haqq sяsinя sяs verяn dюvlяtlяr, Уlu юndяrin miras qoyub getdiyi яmяllяriin davamыnы mяrd, cяsur, mяqsяdli siyasяt yцrцdяn prezidentimiz Иlham Яliyevin timsalыnda gюrdцlяr. Atalar demiшkяn "ot kюkц цstя bitяr". Ulu юndяr vяsiyyяti Prezidentimizin яmяllяrindя bizi qarыш-qarыш torpaqlarыmыzыn azad edilmяsinя aparыrdы. Bu gцn uzaгda deyildi. 2020-ci il, dцшmяn azьыnlaшыr, юzцnц gцclц sanыrdы, 27 il gцclц istehkam qurmuш, gяmirici kimi torpaqlarыmыzыn baьrыnda gцclц istehkam qurmuш dцшmяn, Azяrbaycan tцrkцnцn qolunu bцkmяyя qadir olduьunu dцшцnцrdц. Bцtцn beynяlxalq hцquq normalarыnы kobud surяtdя pozan, sцlh danышыqlarыndan imtina edяn, юzцnц qalib kimi aparan ermяni dюvlяti bцtцn normalarы tapdalayыb keчdi. Onu bu яmяllяrinя ikili standartlara sюykяnяn dцnya dюvlяtlяri dя gюz yumurdular. 2016-cы il aprelin 1dяn 4-dяk davam edяn dюyцшlяrdя Cяbrayыl rayonunun Cocuq Mяrcanlы kяndi yaxыnlыьыnda yerlяшяn Lяlяtяpя yцksяkliyi azad edildi.Daha sonra Cocuq Mяrcanlы kяndi, 2018-ci ildя Kцngцt яtrafыnda qazandыьыmыz qяlяbя nяticяsindя torpaqlarыmыz azad edildi. Bu dюyцшlяrdя Polad Hяшimov vя Иlqar Mirzяyev xцsusi qяhrяmanlыq gюstяrdilяr. 2020-ci ilin iyul ayыnыn 12-dя dцшmяn Tovuz istiqamяtindя hцcuma keчdi, bu dюyцшlяrdя qяhrяmanlыq gюstяrяn general-mayor Polad Hяшimov, polkovnik Иlqar Mirzяyev olmaqla 12 hяrbiчimiz qяhrяmanlыqla hяlak oldular. Polad olub яyilmяyяn, Murovlarda yenilmяyяn, Dцшmяnlяrя яyilmяyяn, Poladlara salam olsun! 2020-ci il avqustun 23-dя sяrhяddя ermяni hцcumlarы dяf edildi, lakin azьыnlaшmыш dцш-mяn yenidяn sentraybrыn 27-dя sяhяr saat 6-da atяшkяsi bir daha pozdu vя яks hцcuma baшladы. Azяrbaycan Ordusu Ali Baш komandanыn яmri ilя hцcuma keчdi ilk dюyцшdя 7 kяndi iш-
ьaldan azad etdi. Иkinci Vяtяn mцharibяsi baшladы. Azяrbaycanыn sцlh danышыqlarыna mяhяl qoymayan ermяni lobbisinя arxayыnlaшan ermяni faшizmi ilя onun baшa dцшяcяyi bir dildя "dяmir yumuruq"la danышmaq lazыm gяlirdi. Heч bir hцquq normasы tanыmayan beynяlxalq hцquqa яhяmiyyяt qoymayan dцшmяnlя onun baшa dцшdцyц dillя danышmaq lazыm gяldi. Bu yumruьun zяrbяsinя dюzя bilmяyяn ermяni vandallarы ilk gцndяn ordumuzun qabaьыndan qaчmaьa baшladыlar, Tяrtяrя, Gяncяyя, Mingячevirя Bяrdяyя, bцtцn yaшayыш mяntяqяlяrimizя, Azяrbaycan яhalisinin yaшadыьы bюlgяlяri, mцlki яhlini raket atяшinя tutmaqla qяtliyamlar tюrяtdilяr. Dinc яhaliyя bey-
Эенерал-майор Polad Hяшimov
nяlxalq hцquq normalarы ilя qadaьan olunmuш silahlardan "Smerч" tipli raketlяrdяn, fosforlu bombalardan istifdя etmяklя atяш aчdыlar. Gюygюl meшяlяrini fosforlu bombalarla yandыrdыlar. Gцclц ordumuzun qarшыsыnda tab gяtirя bilmяyяn ermяni faшizmi qisasыnы dinc яhalidяn almaq istяdi. Bu da onun karыna gяlmяdi, Azяrbaycan Ordusuna arxalanan яhali yaшadыьы mяkandan bir an belя чяkilmяdi, gцndяlik iшlяri ilя mяшьul olmaqla geri чяkilmяdilяr. Dцшmяn Qяhrяman Tяrtяr шяhяrinя 1600-dяn чox bomba vя mцxtяlif silahlar atmыш, vя яhlini atяшя tutmuшdur. Buna gюrя dя Tяrtяr шяhяrini qяhrяman Leninqrad шяhяri ilя mцqayisя edirlir. Azяrbaycan tяkcя dюyцш meydanыnda deyil siyasi meydanda da mцharibя savaшы aparыb, bunu 30 xarici telekanala, informasiya mяtbuat orqanlarыna mцsaщiбя verяn Prezidentimizin чыxышlarыnda da gюrmяk olar. Xarici telekanallarыn qяrяzli vя ikili siyasяtя xidmяt edяn media tяrяfindяn verilяn suallara baxdыqda gюrmяk olar ki, siyasi mцstяvidя gedяn dюyцш, qanlы dюyцшlяrdяn heч dя geri qalmыr. Иkibaшlы, birtяrяfli verilяn suallara kяskin, tarixi vя siyasi-hцquqi baxыmыndan mяrd cavab verilmяsi, media nцmayяndяsini yerindя oturtmasы, onlarы fakt qarшыsыnda qoymasы bir daha sцbut etdi ki, bizim haqq iшimizi gюrmяmяzlikdяn gяlяn xarici mediya юzlяrini kor, kar vя lal edяrяk, ikili standartlara xidmяt edirlяr. Azяrbaycana qarшы qяrяzli mюvqe tutan haqq iшimizi gюrmяmяzlikdяn gяlяn birtяrяgli mюvqe nцmayiш etdirяn Fransa vя Kanada kimi dюvlяtlяr, hяqiqяtяn ya karдырлар, ya da
кор. Azяrbaycanыn haqq iшindя daima onun yanыnda olan яzяli vя яbяdi olan yeganя qardaш Tцrkiyя bцtцn bu mцcadilяlяrdя Azяrbaycanыn yanыnda oldu. Bizim haqq iшimizя dяstяk verяn юlkяlяrdяn biri dя qardaш Pakistan dюvlяtidir ki, sona qяdar bizi siyasi mцstяvidя dяstяklяdi, haqq iшimizя gцc qatdы. Bizim haqq iшimizi dяstяjklяyяn dюvlяtlяrin iчяrisindя Иsrail dюvlяtinin dя юzцnя mяxsus yeri var. Var olsunlar, haqq nazilяr amma цzцlmяz, gec-tez юz yerini tapar. Azяrbaycan sцlhsevяr dюvlяtdir, onun apardыьы mцbarizя haqq iшinя xidmяt edir, dюyцшlяrin baшlandыьы ilk gцndя Prezidentimiz Иlham Яliyev demiшdir: "bizim iшimiz haqq iшidir, biz zяfяr чalacaьыq, Qarabaь Azяr-
Полковник Иlqar Mirzяyev
baycandыr vя nida iшarяsi" Azяrbaycan Ordusu ilk gцndяn ermяni dыьalarыna yerini gюstяrdi, noyabrыn 8-dя isя Шuшanы azad etdi, bununla alыnmaz qala olan Шuшa azadlыьыna qovuшdu. Bu bюyцk Zяfяr idi, Шuшa шяhяri cюьrafi relyefinя yerlяшdiyi mюvqeyя gюrя чяtin inzibati яraziyя malik idi. Buna baxmayaraq mяrd Azяrbaycan ordusu, Azяrbaycan ясgяri bu шяhяri яlbяyaxa dюyцшlя dцшmяndяn geri aldы. Daьlarы яllяri ilя dяlib keчяn ordumuzun qяhrяmanlыьы bir tarixi sяlnamяyя dюndц, hяlя uzun illяr bu qяlяbяdяn danышыlacaq. Шuшanыn azad edilmяsi xalqыmыza itirilmiш haqqыnы, mяnяvi vя mяdяni, tarixi haqqыna qovuшdurdu. Шuшa uьrunda gedяn dюyцшlяrin шahidi olan rus jurnalisti юзцнцн feysbuк sяhifяsindя yazыrdы: "bu necя xalqdыr, mяяttяl qalmышam, юlцlяrini vя yaralы dюyцшчцlяri dя чiyninя alыb daьa dыrmaшыrlar." Bяli biz dюyцшяndя dя belя dюyцшцrцk, haqqыmыzы tяlяb edяndя dя, hяtta dostluq vя qardaшlыqda da belяyik, dost yolunda canыmыzdan belя keчяrik. Dцnya mяdяniyyяtinin incisi sayыlan hяqiqяtяn yerlяшdiyi mяkana gюrя цzцk qaшыna bяnzяyяn Шuшa шяhяrinin alыnmasы bir aчar rolunu oynadы, Шuшada цч rяngli bayraьыmыz qцrurla dalьalanmaьa baшladы. Шuшanыn alыnmasы Prezidentimiz demiшkяn "dцшmяnin belini qыrdы, iti qovan kimi юz yuvasыna qяdяr qovdu". Mцasir silahlarla vя цrяklя vяtяn uьrunda dюyцшяn Ordumuz bir gцndя 72 kяnd vя mцhцm яhяmiyyяtli yцksяkliklяri dцшmяndяn geri aldы. Biz Шuшanыn ardыnca Azяrbaycanыn qцruru, simvolu olan bayraq gцnцmцzц qeyd etmяklя ermяni iш-
ьalыna son qoyduq. Няhayяt 2020-ci ilin 10 noyabrыnda Ermяnistanыn kapitulyasiya etmяsi nяticяsindя zяfяr qяlяbяsi imzalandы. Dцшmяn mяьlub olduьunu etiraf etmяli oldu. Bюyцk qяlяbя - Zяfяr qяlяbяsi idi bu qяlяbя, Prezidentimizin siyasi uzaqgюrяnliyi, mяrdliyi nяticяsindя яldя etdik, bu qяlяbяni. Tцrk soykюkцnя, adяt-яnяnяmizя uyьun olaraq, bюyцklяrin nяsihяtinя uyьun olaraq, Prezidentimiz ilk юncя, bizim and yerimiz olan Шяhidlяr Хiyabanыnы vя nяhayяt яlbяttя ki, Ulu юndяrin mяzarыnы ziyarяt etmяklя ata nяsihяtinя, ata sюzцnя sadiq qalaraq "ata mяn sяninя verdiyim sюzц tutdum, biz zяfяr чaldыq, шяhidlяrimizin qanы yerdя qalmadы" demiшdir. Ermяni vяhшilяriни 44 gцndя qarшыmыzda diz чюkdцrяn sяrkяrdяmiz, qoluna gцvяnяn ordumuzun soraьы hяlя bundan sonra 44 il xalqlar vя dюvlяtlяrin dilindяn dцшmяyяrяk danышыlacaq. Hяrb tarixindя 44 gцndя dцшmяni yenяn bir traixi savaш yoxdur, biz bunu etdik, biz 44-gцndя zяfяr чaldыq. Dюyцшяndя dя kiшi kimi dюyцшяsяn, mяьlubiyyяti dя kiшi kimi qяbul etmяyi bacarasan, bu xцsusiyyяt alicяnab Azяrbaycan xalqыnda var! 1-ci Qarabaь dюyцшцndя apardыьыmыz dюrd illik mцcadilяdяn sonra evlяrini-eшiklяrini tяrк edяn mяnim xalqыm evdяn vя yurddan yalnыz evin aчarыnы gюtцrmяyя mцvяffяq olmuш, dцшmяn ona 10 saat vaxt vermiшdir ki, doьma yurdunu tяrk etsin. Qaniчяn, mяdяniyyяtdяn vя hяr cцr tяrbiyяdяn uzaq olan ermяni vandallarы yurdlarыnы tяrk edяn яliyalыn яhalini meшяlяrdя qыrmыш, hяtta юlцlяri belя tяhqir etmяkdяn чяkinmяmiшdirlяr. Bюyцk mцqayisяyя baxыn, юzgя torpaьыnda zorla mяskunlaшan ermяni vandallarы, mяьlub edildikdяn sonra onlarыn яrazini tяrk etmяlяri tяlяbinin qarшыsыnda, evlяri, meшяlяri yandыrыr, mal-qaranы qыrыr, elektrik dirяklяrini qяsdяn yыxыr, bцtцn яmlakыnы yыьыb aparыr, чыxdыqlarы яraziyя isя od vururlar. Bununla da цrяklяri soyumayan ermяni dыьalarы gedяrkяn яraziyя minalar basdыrыrlar. Budur onlarыn xislяti, simasы! 10 noyabr 2020-ci il tarixdя Rusiya Azяrbaycan vя Ermяnistan tяrяfindяn imzalanmыш mяьlubiyyяt mцqavilяsinя яsasяn 2020-ci ilin noyabrыn 15dя Kяlbяcяrdяn чыxmalы olan ermяni qяsbkarlarыna cяnab Prezidentimiz tяrяfindяn bir daha xalqыmыza mяxsus alicяnablыq edilяrяk hяr cцr чяtinliyin mцqabilindя onlarыn Kяlbяcяri tяrk etmяlяri цчцn 10 gцn яlavя mцddяt verilmiшdir. Юzlяrini lal, kar vя kor yerinя qoyan dцnya dюvlяtlяri yaxшы-yaxшы gюzlяrini silib baxsыnlar, yanan yurd yerlяri mяnimdir, bizimdir, ermяnilяr isя юzgя torpaqlarыnы gюzцnц yummadan belя yandыrыr vя mяhv edirlяr. Чцnki onlar gec dя olsa da anlayыrlar ki, buralara bir daha qayыtmayacaqlar. Onlar vandallardыrlar, onlarыn beyinlяri чцrцmцш vя цfunяt vermiш leшя bяnzяyir, onlar anadan belя doьulublar. Bцtцn bu qяtliamlara gюrя beynяlxalq hцquq qarшыsыnda Azяrbaycana vurduьu ziyana gюrя Ermяnistan dюvlяti cavab vermяli vя tяzminat юdяmяli olacaqdыr. Mяnim xalqыm isя anadan mяrd, alnыaчыq, цzцag, alicяnab, zяkalы vя igid doьulub. Yaшasыn Azяrbaycan xalqы vя Azяrbaycan Ordusu!
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
Вагиф АСЛАН
Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi Шяki bюlmяsinin sяdri, АДПУ Шяki filialыnыn baш mцяllimi
(Яввяли ютян сайларымызда) Яlbяttя ki, vяtяnin vя millяtin taleyinя юzgя gюzlяri ilя baxanda vяziyyяt gцnцgцndяn aьыrlaшыr. Bu cцr dolaшыqlыqlarыn nяticяsidir ki, 1914cц ilin яvvяlindя Osmanlы Иmperiyasыnda "Gяnc tцrklяr"in diktaturasы quruldu. Bu diktaturada hяrbiyyя naziri vя ordunun qяrargah rяisi Яnvяr Paшa, "Иttihad vя tяrяqqi" partiyasы Mяrkяzi Komitяsinin sяdri, daxili iшlяr naziri Tяlяt Paшa vя Иstanbul шяhяrinin valisi Camal Paшa яsas simalar oldular. Bu o dюvr idi ki, artыq Avstriya vяliяhdi Frans Ferdinandыn Saray-Bosnada bir serb tяrяfindяn юldцrцlmяsi (28 iyun 1914) bяhanяsi ilя aradan bir ay keчmiш - 28 iyul 1914-cц ildя Birinci dцnya mцharibяsi (28 iyul 1914 - 11 noyabr 1918) baшlandы. Antanta - Rusiya, Fransa vя Иngiltяrя triumviratы ilя Almaniya, Avstriya vя Иtaliya цчlцyц qabaq-qarшы gяldilяr. Qarшыlaшan цчlцklяrin Osmanlыnы "paylaшmaq konusunda gizlicя anlaшdыьы" (Bax. Tцrklцk bilgisi. Sяh. 295) da sezilmяkdя idi. Buna baxmayaraq, "Иttihad vя Tяrяqqi"чilяrin tяhriki, xцsusilя, "Almaniya sяfindя savaшa girmяk tяrяfdarы olan hяrbi nazir Яnvяr Paшanыn яmri ilя Osmanlы donanmasы Qara dяnizdяki rus limanlarыnы 1 noyabr 1914-cц ildя top atяшinя tutdu, Rusiya Osmanlыya mцharibя elan etdi, Иngiltяrя vя Fransa da ona qoшuldular. Milli яdяbi ruh Mehmяd Яmin Yurdaqulda, Milli Mцcadilя ruhu isя Mяhmяd Akif Яrsoyda юlmяzlik vя яbяdiyyяt simvoluna чevrildi. Milli яdяbiyyatыn Milli Mцcadilя dюvrцndя necя nяfяs almasы, nяbzinin hansы ritmlя vurmasы, цrяyinin necя dюyцnmяsi, beyninin necя dцшцnmяsi Mяhmяd Akif Яrsoyun yaradыcыlыьыnda юz ifadяsini tapdы.,
2. Mяhmяd Akif Яrsoyun (20.XЫЫ.187327.XЫЫ.1936) hяyatы. Mяhmяd Akif Яrsoy hicri 1290-cы ilin шяvval ayыnda
[Bu tarix M.Orxan Akaya gюrя, 1873cц ilin noyabr vя ya dekabr ayыna (Bax. Mehmed Аkif Ersoy. Safahat. Sяh. XV.) uyьun gяlir. Hal-hazыrda 20 dekabr 1873-cц il kimi qяbul olunur. V.As.] Иstanbulun Fateh sяmtindя
Sarыgюzяl civarыnda Sarы Nasuh sokaьыnda anadan olmuшdur. Atasы Tahir Яfяndi arnavutluьun indiki Yuqoslaviya sяrhяdlяri daxilindя yerlяшяn Иpяk qяsяbяsinin Susiшa (Иnternetdя Шuшise kimi yazыlmышdыr) kяndindяn idi vя "Tяmiz Tahir Яfяndi" adы ilя tanыnыrdы. Anasы Яminя Шяrifя xanыm яslяn Buxaralы olub, Toqatda yerlяшяn bir ailяnin (M. Orxan Akay. Mehmed Аkif ve Safahat. Ы.Kayыtlara ve Safahata gюre biografiyasы. Bax. Mehmed Аkif Ersoy. Safahat. Sяh. XV-XVЫ.) qыzы idi.
Mяhmяd Akif Яrsoy haqqыnda Azяrbaycan mцhitindя geniш mяlumatlar verildiyindяn (Bax.
Elman Quliyev. Tцrk xalqlarы яdяbiyyatы. sяh. 203-210.; Tцrk яdяbiyyatы tarixi. ЫЫ c. sяh. 112-114., 142-144., 161162.) mяn onun tяrcцmeyi-halы
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
сящ. 13
T Tц цr rk k x xa al lq ql la ar rы ы я яd dя яb bi iy yy ya at tы ы Mцhazirяlяr
(ХХЫВ щисся)
dur. O, vяzifяsi ilя яlaqяdar olaraq Яdirnя, Adana, Anadolu, Rumeli vя Яrяbistanыn bir чox yerlяrini gяzmiшdir. Иstanbulda olduьu illяrdя isя Halqalы Ziraяt Mяktяbindя
tыlmaq цчцn Ankaraya gяlяn Mяhmяd Akif Яrsoy Konyada baш verяn цsyanы sakitlяшdirmяk цчцn oraya Bюyцk Millяt Mяclisi tяrяfindяn gюndяrilяn heyяt iчindя yer aldы. 25 dekabr 1920-ci ildя yenidяn Ankaraya qayыdan Mяhmяd Akif Яrsoy Burdur mяbusu (Burdur elчisi) kimi Tцrkiyя Bюyцk Millяt Mяclisindя (TBMM-я) чalышmaьa baшladы. 1920-ci ilin son aylarыnda Maarif Vяkalяti (Maarif яvяzi - Maarif Nazirliyi яvяzi) bir milli marш mяtni цчцn шeir mцsabiqяsi elan edir. Mцsabiqяyя verilяn mцddяt bitsя dя, istяnilяn шeir яldя edilmяdiyindяn mцsabiqяyя verilяn mцddяt uzadыlыr. Maarif vяkili (Maarif naziri яvяzi) Hяmdullah Sцbhi Tanrыюvяr xцsusi bir mяktub yazыb Mяhmяd Akif Яrsoyu mцsabiqяyя dяvяt edir. Mяhmяd Akif Яrsoy verilяcяk mцkafatы almamaq шяrti ilя bu tяklifi qяbul edir. Onsuz da o, mцsabiqя elan edilmяmiшdяn xeyli яvvяl "qяhrяman ordusuna" xitabяn yazdыьы bir шeirinin ayrы-ayrы bяndlяrini dost-tanышlarы arasыnda oxuyurdu. Mяhmяd Akif Яrsoy mцsabiqяyя mяhz hяmяn шeiri tяqdim edir. Mяhmяd Akif Яrsoyun "Иstiqlal Marшы"ыnыn Bюyцk Millяt Mяclisindя marш mяtni olaraq qяbulu tarixlяri 1920-ci ilin dekabr ayы ilя 1921-ci ilin martы arasaыnda" (Bax. Mehmet
(1906-cы il. "Kitаbet-i resmiye" "Kompozisyon", yяni, "Kitab tяrtibatы" цzrя), Чiftчilik Makinist
Аkif Ersoy. Safahat. (Иkinci baskы). Sяh. 445. Ankara, Diyanet Ишleri Baшkanlыьы yayыnlarы, 1992.) olan
vя yaradыcыlыьы ilя baьlы olan bяzi mяqamlara toxunacaьam. Иlk tяhsilini atasыndan alan Mяhmяd Akif Яrsoy 4 yaшыnda ibtidai mяktяbя getdi. Orada iki il oxuyandan sonra Яmir Buxari ibtidai mяktяbinя keчdi. Bundan sonra Fateh Mяrkяz Rцшdiyyяsinя yazыldы. Orada tцrkcяdяn яlavя olaraq яrяbcя, farsca, fransыzca mцkяmmяl tяhsil aldы. Rцшdiyyяdяn sonra 3 il Mцlkiyyя Иdadisindя (Orta mцlkц мяktяbdя) oxudu.
Artыq 1888-ci il idi. Elя hяmin il atasы dцnyasыnы dяyiшdi, цstяlik evlяri dя yandы. Yenя o ildя Иstanbulda Baytar Mяktяbi aчыlmasы qяrara alыnmышdы. Иstanbul Baytar Mяktяbinin
cц ildя isя Umr-i Baytariyye Mцdцr Mцаvinliyi vяzifяsindяn rяsmi olaraq istefa verdi. Яslindя dюvrцn gяrginliklяri onu daha fяal vяzifяlяrя tяhrik edirdi vя o illяrdя vяtяni qorumaq цчцn цst sяviyyяdя "Teшkilаt-i Mahsusa" ("Mяxsusi Tяшkilat"vя ya "Xцsusi Xidmяt Orqanы" mяnasыnda) adlы gizli bir qurum yaradыlmышdы. Bu qurum hяrbi nazirliyin (Bax. Mehmed Аkif Ersoy. Safahat. Sяh. XXЫЫ-XXЫЫЫ.) nяzarяtindя idi. "Teш-
qabaьыnы almaq цчцn dюvlяtя baьlы qяbilяlяrin dяstяyinя nail olmaq (M.Orxan Akay. Mehmed Аkif ve Safahat. Ы. Kayыtlara ve Safahata gюre biografiyasы. Bax. Mehmed Аkif Ersoy. Safahat. Sяh. XXЫЫЫ.) olmuш-
dur. Mяhmяd Akif Яrsoy "Sяfahяtin" V kitabыndakы "Berlin xatirяlяri" vя "Necid Чюllяrindяn Mяdinяyя" mяnzumяlяrindя bunlardan danышыr. 1918-ci ildя Шeyxцlislamlыqla baьlы yaradыlan "Dаrцl'-Hikmet-i Иslаmiye" Cя-
[(A.Kabaklыda "Halqalыdakы Baytar Mekteb-i Ali" Bax. Ahmet Kabaklы. Tцrk edebiyatы. ЫЫЫ cilt. Sяh. 377.; E.Quliyevdя "Baytarlыq mяktяbi" Bax. Elman Quliyev. Tцrk xalqlarы яdяbiyyatы. sяh. 203.) kimi verilir.] ilk tяlяbяlя-
rindяn biri olan Mяhmяd Akif Яrsoy 1893-cц ildя hяm dя oranыn ilk mяzunlarыndan biri kimi tяhsilini baшa vurdu. Mяhmяd Akif Яrsoyun ilk rяsmi vяzifяsi Ziraat Nezаreti Umr-i Baytariyye ve Иslah-i Hayvanat Umum Mцfettiш mцavinliyi (Яkinчiliyя Nяzarяt,
Baytarlыq Ишlяri vя Heyvanlarыn Иslahы цzrя Baш Mцfяttiш mцavinliyii) olmuш-
Mяktяbindя (1907), ЫЫ Mяшrutiyyяtdяn sonra isя Darцlfцnunun (Иnternetdя: 1908'de Dа-
rцlfцnуn Edebiyat-ы Umуmiye mцderrisliьine tayin edildi. E.Quliyevdя 1908ci ildя Иstanbul Darцlfцnununda "Цmumi яdяbiyyat" шюbяsinя mцdir tяyin olunur. Bax. Elman Quliyev. Tцrk xalqlarы яdяbiyyatы. sяh. 203.) "Яdя-
biyyat" шюbяsindя "Osmanlы яdяbiyyatы"ndan (Bax. Mehmed Аkif Ersoy. Safahat. Sяh. XX-XXЫ.)
dяrs demiшdir. Digяr bir tяrяfdяn isя "Иttihad vя Tяrяqqi" Cяmiyyяtinin ilmi mahfelindя (elmi dяrnяyindя) яrяb яdяbiyyatыndan dяrs demяklя yanaшы Fateh, Bяyazid, Sцleymaniyyя mяscidlяrindя xalqa vяzlяr (Burada "vяzlяr" "чыxышlar" mяnasыndadыr.O, bir чox hallarada "Quran-i Kяrim" surяlяrindяn gяtirdiyi sitatlardan sonra чыxыш edib шeirlяrini sюylяyirdi.) vermiшdir.
Balkan Hяrbi (8.X. 1912 - 30.V.1913.) illяrindя xalqы bяdii яdяbiyyat vasitяsi ilя oyandыrmaq mяqsяdi ilя "Milli Mцdafiя Nяшriyyat Шюbяsi" ("Mцdafaa-i Milliye Neшriyat Шubesi") aчыldы. Bu nяшriyyatda Яbdцlhaq Hamid. Sцleyman Nazif, Cяnab Шяhabяddin, Rяcaizadя Mahmud Яkrяm bяylя birlikdя Mяhmяd Akif Яrsoy da чalышыrdы. Darцlfцnunda dяrs dediyinin dюrdцncц ilindя (1912ci il) яdяbiyyat dяrslяri verяn yaxыn dostu Fяrid (Kam) bяyin nahaq yerя iшdяn чыxarыlmasы Mяhmяd Akif Яrsoyu hiddяtlяndirdi. O da Darцlfцnundakы dяrslяrindяn imtina etdi. 1913-
Mяhmяd Akif Яrsoy kilаt-i Mahsusa" tяcrцbяsini vя biliyini nяzяrя alaraq Mяhmяd Akif Яrsoyu vяzifя almaьa чaьыrdы. O burada чox mцhцm чalышmalarda oldu. M.Orxan Akay yazыr: "Resmи biyografisinde bilinmeyen, kendisinin de hiчbir zaman bahsetmediьi bu чalышmalar, yыllar sonra, ayni teшkilаtta gюrev almыш olan Kuшчubaшы Eшref (Albatы) gibi diger шahsiyetlerin hatыralarыndan (Bax. Mehmed Аkif Ersoy. Safahat. Sяh. XXЫЫЫ.) юьrenilmiшdir." 1914-cц ilin яvvяllяrindя Misirdя vя Mяdinяdя iki aylыq sяyahяtdя olan Mяhmяd Akif Яrsoy Иslam dцnyasыnыn nя durumda olmasыna aid konkret mцшahidяlяr aparmышdы. Mяhmяd Akif Яrsoyun "Teшkilаt-i Mahsusa"da yerinя yetitdiyi vяzifяlяrdяn ikisi чox mцhцm hesab olunur. Birincisi onun 1915-ci ilin Чanaqqala savaшlarы яrяfяsindя Berlindя olub, almanlarыn ingilislяrdяn aldыьы яsirlяr arasыnda yer alan mцsяlmanlara "savaшыn gerчяk цzцnц anlatmaq", Иkinci mцhцm vяzifяsi isя ingilislяrin яli ilя Osmanlыya qarшы цsyana qaldыrыlan яrяb qяbilяlяrinin
miyyяtinя цzv olmadыьы halda baш katib seчilir. Иki ildяn sonra bu cяmiyyяtя цzv olur. Lakin 1920-ci ilin fevral ayыnda Zaьanos Paшa mяscidindя xarici iшьallardan mяmlяkяtin qurtuluшu ilя baьlы vяzlяr verdi. Anadoluda baшlayan цmumxalq dirяniш hяrяkatыnы dяstяklяyяn Mяhmяd Akif Яrsoy Balыqяsirdя чox tяsirli bir чыxыш etdi. Bu, Шeyxцlislamlыьыn xoшuna gяlmяdi. 16 may 1920-ci ildя onu cяmiyyяtin цzvlцyцndяn vя baш katibliyindяn azad etdilяr. 10 avqust 1920-ci ildя Parisdя Sevr andlaшmasы zamanы Osmanlыya diqtя etdirilяn maddяlяr "Osmanlыnыn sonu" mяnasыna gяldiyindяn Mяhmяd Akif Яrsoy Иneboluda, Kastamonuda vяzlяr etdi. O, Anadoluya "mяdяniyyяt" maskasы ilя gяlяn Avropa mцstяmlяkячilяrinя qarшы "imanla vя silahla" vuruшmaq zamanы gяldiyini "hяyяcanlы bir цslubla" (M.Orxan Akay. Mehmed Аkif ve Safahat. Ы. Kayыtlara ve Safahata gюre biografiyasы. Bax. Mehmed Аkif Ersoy. Safahat. Sяh. XXЫV.) ifadя etdi.
Milli Mцcadilяyя qa-
tarix kimi gюtцrцlцr. Daha doьrusu isя, mцsabiqяyя tяqdim edilяn 724 шeirdяn Mяhmяd Akif Яrsoyun шeiri 12 mart 1921-ci ildя milli marш olaraq qяbul edilir. TBMM-in birinci чaьыrыш цzrя seчkilяrindя mцxalifяt qrupunun tяmsilчilяri arasыnda olduьu цчцn Mяhmяd Akif Яrsoy ikinci чaьыrыш seчkilяrinя getmяdi. Baytariyyя mяmuruluьundan istefa verdiyi цчцn tяqaцd dя ala bilmirdi. Bu sяbяbdяn ailяsini dolandыrmaq mяcburiyyяtindя qalan Mяhmяd Akif Яrsoy 1923-cц ildя dostu Abbas Halim Paшanыn dяvяti цzrя qышlarы Misirdя, yazlarы Иstanbulda keчirmяk шяrti ilя Misirя (M. Orxan Akay.
Mehmed Аkif ve Safahat. Ы. Kayыtlara ve Safahata gюre biografiyasы. Bax. Mehmed Аkif Ersoy. Safahat. Sяh. XXV.) getdi. 1925-ci ilin noyab-
rыnda Misirdя qalыb Qahirя Universitetindя "Tцrk яdяbiyyatы"dan dяrs vermяyя vя Dяyanяt Ишlяri Rяisliyinin sifariшi ilя tяfsiri Almalыlы Hяmdi Яfяndiyя aid olan "Quran-i Kяrim"i tяrcцmя etmяyя baшladы. Misirdя qalыb iшlяmяsinin яn mцhцm sяbяbi isя Yeni Tцrkiyяnin (Tцrk Cцmhuriyyяtinin) onun "mцhafizяkar vя tяkamцlчц" gюrцшlяrinя (Bax. Ahmet Kabaklы. Tцrk edebiyatы. ЫЫЫ cilt. Sяh. 380.) uyьun gяlmяyяn, tцrkчцlцkdяn, islamчыlыqdan daha чox qяrbчilik siyasяti yeritmяsi idi. (Арды вар)
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
сящ. 14
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
ГЯЛЯБЯН МЦБАРЯК, АЗЯРБАЙЪАН! Salam, Яsgяr Tanrыkut! Tanrыkut Яsgяr, salam! Salam, Яsgяr Tanrыkut! Tanrыkut Яsgяr, salam! Sяn Tanrыnыn zalыma qыrmancыsan, vяssalam!
Вагиф АСЛАН
Ali Baш Komandanыm Bu mцbarяk yeriшin, bu duruшun mцbarяk, Bu lяngяrin, sяngяrin, bu vuruшun mцbarяk, Ali Baш Komandanыm. Шяhid cяnazяsindяn kюnlц aчыlanlarы, Aьzыndan zяhяr damыb яzvay saчыlanlarы, Яlsizi, ayaqsыzы gяmirib yeyяnlяri, Qarыn doyandan sonra mяlяyяm deyяnlяri Юz qыnыna qoy indi, Gюzцnц qan юrtяnin gюzlяrini oy indi. Xankяndini, Шuшanы gюynяyяn yarama bas, Qalx Иsa bulaьыnыn nяьmяsinя qulaq as. Yollarыnы gюzlяyяn ellяrini salamla, чяmяninя sыьal чяk, чюllяrini salamla, Чaylarыna qoшul ax, gюllяrini salamla, Ali Baш Komandanыm! Bu iшыqlы dцnyaya illяr boyu kor baxan, Иnsanlыьa xor baxan Иblislяri vur indi, Xяbislяri, pislяri, яn pislяri vur indi. Yollarыnы gюzlяyяn daьыn, daшыn eшqinя, Bu qaчыlmaz mцqяddяs Haqq savaшыn eшqinя Mayasы turшlarы vur, bяtni шoranlarы vur, Иnsan sцmцklяrindяn ilik soranlarы vur. Яmrinя mцntяzirdir Azяrbaycan Ordusu, Halal olsun deyirяm Sяnя bu torpaq, bu su, Ananыn sцdц kimi, atanыn чюrяyitяk, Qarabaь цzяrindя dalьalansыn bayraьыn. Ana Azяrbaycanыn, Ata Azяrbaycanыn dюyцnяn цrяyitяk, Ali Baш Komandanыm, Qяlяbяn dя mцbarяk, Zяfяrin dя mцbarяk!
*** Anam, mяn шяhid oldum... Шяhidlik necя olur Mяn ona шahid oldum. Yurduma qurban oldum Шirin canыmla, anam. Suvardыm torpaьыmы Qыzыl qanыmla, anam. Шahanя dur, шax dayan, Sil gюzцnц, aьlama Oddan paltar gey, anam. Mяьrur dur, yas saxlama, Anam, xeyir-dua ver. Qisasыmыz alыnsыn, Yurdun hяr addыmыnda Zяfяr marшы чalыnsыn. Sancыlsыn bayraьыmыz qanыmыz axan yerя, Toqquшduqca mяrmilяr шimшяklяr чaxan yerя. Onda qanыm tюkцlяn Torpaьa qoyaraq baш Aьlarsan hюnkцr-hюnkцr, Sыzlarsan yavaш yavaш. Alыndыqca halallыq torpaьыn daшlarыndan Anam, gюyяrяcяyяm Sяnin gюz yaшlarыndan.
Kяsяndя iшыq kimi, яsяndя yel kimisяn. Чaxanda шimшяk kimi, axanda sel kimisяn. Damar-damar birlяшib tцrkцn qeyrяti sяndя. Oьuz, qыpчaq saflыьы, qarlыq heyrяti sяndя. Baшqurd, чuvaш, telengit dilяyir uьur sяnя. Яl edir kumuk, tatar, tuvinlя uyьur sяnя. ЫЫ Salam, Яsgяr Tanrыkut! Tanrыkut Яsgяr, salam! Яdalяtin bцkцlmяz bilяyisяn, vяssalam! Alpяr Tonqa demiш ki, olsan doьru ol, dцz ol! Yurd-yuva яmanяti! Oda-ocaьa gюz ol!
Яфсаня РЯВАН
Шяhid balasыna Dяrdin dя kюrpяdi, юzцn dя kюrpя, Bяxtinя yaralar qaшыmaq dцшцb. Nяшi чiyinlяrdя gedяn atanыn, Sяnя dя rяsmini daшыmaq dцшцb. Baxma belя mяzlum, шяhid balasы, Nisgil baxышыna, gюzцnя qurban. Bilirяm, iчindя fяryаdlar qopur, Sяnin hяr kяlmяnя, sюzцnя qurban. Od qoyma qяlbimя belя baxышla, Gюzцnцn yaшыnы itir yaьышla. "Шяhid юvladыsan", bu addan baшqa, Verяcяk bir шey yox sяnя, baьышla.
Mяtя xan sюylяmiшdir: - Tцrk yaьыya yedilmяz! Can fяda edilsя dя, torpaq fяda edilmяz! Bilgя xaqan ayыtmыш: - Юzцn-юzцnц bюlmя! Bюlцm-bюlцm bюlцnцb ayaqlar altda юlmя! ЫЫЫ Salam, Яsgяr Tanrыkut! Tanrыkut Яsgяr, salam! Sяn yыxыlы evlяrin dirяyisяn, vяssalam! Tцrk qanыna boyanan чaylar da gяlir dilя: - Gюy hяlя basыlmayыb, dяlinmяyib yer hяlя! Ermяni sцngцsцndя чabalayыr kюrpяlяr. Sыnыq kюrpцlяr sяnя sюylяyяcяkdir nяlяr! Яsir daшlar tюkяrяk gюzцndяn yaшlar sяnя Hяr addыmda bir yeni hekayяt baшlar sяnя. ЫV Salam, Яsgяr Tanrыkut! Tanrыkut Яsgяr, salam! Sяn haqqыn, insanlыьыn gяrяyisяn, vяssalam! Daшlar altыndan чыxan bir чaьa яli gюrdцm. Sяn яl verdin o яlя, mяn onu, bяli, gюrdцm! Hayes canы saxlanan шцшя var, яllяrdяdir. Gюr, hansы юlkяlяrdя, gюr, hansы ellяrdяdir. O шцшяni qыr belя! Yeni dцnya qur belя! Dцzlцyцn, hяqiqяtin keшiyindя dur belя! V Salam, Яsgяr Tanrыkut! Tanrыkut Яsgяr, salam! Haqq da var, divan da var! Sюz sяnindir, vяssalam! Юldцrцr insanlыьы insan яti yeyяnlяr. Иmanы, яqidяni gюy яskiyя dцyяnlяr.
Айнур ТЯМКИН
Яlvida, Шяhidim, яlvida. Юlцmц qяlblяri oyan, Arzularы yarыm qalan, Anani hяsrяtdя qoyan, El цчцn canыndan olan, Яlvida, Шяhidim, яlvida. Qanы ilя tarix yazan, Aчar vяtяn цчцn meydan, Иgidlяr kюnцllяr gяzяr, Иgidlяr dillяrя dastan, Яlvida, Шяhidim, яlvida. Analar sinяsi daьlы, Analar qяlbi qцbarlы Bacыlar gюzlяri yaшlы, Bacыlarы ahu-zarlы Яlvida, Шяhidim, яlvida. Yerdя qalmaz sяnin qanыn, Soyuq mяzar son mяkanыn, Qollarы boшdur ananыn, Hяmdяmisяn Yaradanыn, Яlvida, Шяhidim, яlvida.
***
Заур ИЛЩАМОЬЛУ Azяrbaycanыn яrazi bцtюvlцyц uьrunda canlarыndan keчmiш azsaylы xalqlarыn igid юvladlarыnыn яziz xatirяsinя. Yurdumun цstцnя dцшmяn gяlяndя, Dюyцшdц yurdumda yaшayan xalqlar. Onlar fяrq qoymadы milli mяnшяyя, Dedilяr "Bizimчцn tяk bu vяtяn var" "Bu mяnяm", "Bu sяnsяn", "Bu odur" deyя, Onlar nя bюlцndц, nя parчalandы. "Anamыz" deyяrяk Azяrbaycana, Buranы юz doьma vяtяni sandы.
Mяn sяni tanыmadыm, Mяn sяni tanыmadыm, Kimin balasыsan? Sяn hansы ananыn gюzdя nurusan? Qardaшsan, юvladsan bizя doьmasan, Hяr kяsin kюnlцndя candan parчasan, Fяrq etmяz sяn kimsяn, Kimin oьlusan, Sяn bizim ellяrin igid oьlusan, Hamыnыn яzizi, canы, ruhusan, Dюyцnяn цrяyi, duyan kюnlцsяn, Talышsan, lяzgisяn, ya malakansan, Udinsяn, gurcцsяn, ya da ki, russan. Sяn bir qяhrяmansan, igid яsgяrsяn, Sяn Azяrbaycansan, Azяrbaycansan.
Lяzgi dя vuruшdu, talыш da, tat da, Avar da, udin dя, kцrd dя dюyцшdц. Ormana чaqqallar hцcum edirdi, Aslan da dюyцшdц, qurd da dюyцшdц. Albert Aqarunov cяsur цrяklim, Yяhudi balasы qяhrяmanыmdыr. Saxur Fяqan ilя ingiloy Ruslan, Hяr biri ayrыca sяraslanыmdыr. Axыska tцrklяri, qanы qanыmdan, Иgid Aznaurov unudularmы? Talыш Soltanaьa yenilmяzliyim, Lяzgi Чingizimin bяnzяri varmы? Ramazan Cыrыnqov - avar pяlяngi, Unutmaq olarmы o cцr oьlanы? Belarus яsilli Anatolini, Яsla qorxutmazdы dюyцш meydanы. Rus oьlu Kovolyov Yurimя яhsяn, "Bura da mяnimчцn vяtяndir" dedi. Ruslan Polovinka geri durmadы, Keчdi юz canыndan xaxol igidi. Ayaz var, Иmran var, Яkrяm var hяlя, Onlar tat xalqыnыn ъяnэavяrlяri. Tapdыq comяrd idi, Bakыxan qoчaq, Шirtяk dюyцшdцlяr rutul яrlяri.
Шeytan, iblis, ifritя Tanrыnы tяklяyibdir. Qiyamяt deyilяn gцn tamam gerчяklяyibdir.
Vяtяnчцn dюyцшяn vяtяndaшlarыm, Onlar bu vяtяnin vяtяndaшыdыr. Bircя toxunuшla yaьы dцшmяnin, Kюksцnц daьыdan vяtяn daшыdыr.
Salam, Яsgяr Tanrыkut! Tanrыkut Яsgяr, salam! Qabaqda Qыlkюrpц var, keчmяlisяn, vяssalam!
Girmяsin araya qaratikanlar, Biz birik, birgяyik, birlikdя varыq. Biz vяtяn naminя, biz vяtяn цчцn, Bir Vяtяn olaraq tarix yazarыq.
Ялящмяд ЯЗИЗОЬЛУ, Шяки BU QAN YERDЯ QALMAYACAQ Цstцmцzя diш qыcadыr ermяnilяr... O cяlladlar, o qatillяr, O alчaqlar, o iblislяr, Zatы qыrыq atasыndan xяbяrsizlяr. Yamanlarыn, tiranlarыn, Namusunu satanlarыn, Mяnsяb цчцn, шюhrяt цчцn Keчmiшini dananlarыn, Fransada, Amerikada, Yunanlarda, Suriyada Dabanlarы yalayanыn Tarix юzц verяcяkdir cяzasыnы! Nя yaxшы ki, bu dцnyada yaxшыlar var, Vяtяn цчцn юzlяrini oda, kюzя atanlar var. Danko kimi цrяyinin iшыьыnda Millяtinя, vяtяninя yol gюstяrяn sяrkяrdя var. Bizimkidir qalibiyyяt, bizimkidir yalnыz zяfяr! O sяadяt mцjdяsini gюzlяyirik axшam, sяhяr. Rahat uyu, шяhid qardaш! Шah daьыndan uca qardaш! Bu qan yerdя qalmayacaq! Qisasыnыz alыnacaq! Qarabaь bizimdir, Bizdя qalacaq!
№ 11 (193), 1-14 нойабр 2020
ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ
сящ. 15
Пенсийасыны Ордуйа баьышлайан ЩИКМЯТ БАБА Sonda "Яsgяrя mяktub" da yazыb getdi. Pulu юdяdikdяn sonra babanыn цzцndяki qцruru gюrmяyя dяyяrdi..."
Мурад НЯБИБЯЙОВ ЫЫ Гарабаь мцщарибяси башлайан яряфядя ФАЪЕБООК сосиал шябякяси истифадячиси Орхан Ъяфяров юз сящифясиндя ашаьыдакы мювзуда пайлашым етмишди: "Bu gцn sяhяr iш yenicя baшlamышdы ki, bir qoca baba yaxыnlaшdы mяrkяzя. Hansы xidmяtя gяldiyini soruшdum, dedi ki, cяbhяdяki яsgяrlяrimizя yardыm etmяyя gяlmiшяm, 180 manat pulum var, bunu onlara vermяk istяyirяm". Donuq ifadя ilя aьsaqqal kiшinin цzцnя baxanda qayыtdы ki, azdыr? Dedim, "ay baba, sяnin цrяyinя qurban olum, az deyil, dцnya qяdяrdir..."
***
Орхан Ъяфяров Nюvbяsini gюtцrцb xidmяt pяncяrяsinя yaxыnlaшanda ayaьыndakы ayaqqabыlarы цrяyimi daьladы. Hяr iki ayaqqabыsы ortadan bюlцnmцшdц. Amma nя qяdяr bюyцk цrяyi vardы ki, bu yaьышlы, soyuq havada ayaьыna ayaqqabы almaьa qыymayыb, яsgяr balalarыna ianя gюndяrirdi...
Сонра мялум олду ки, юзцня айаггабы алмаьа гыймайыб, бир айлыг тягацдцнц Азярбайъан Ордусуна йардым едян шяхс Шяkinin Baш Kцngцt kяnd sakini Musayev Hikmяt Mяhяrrяm oьludur.
***
Щямин эцнлярдя хeyriyyя iшlяrinя vasitячilik edяn бир груп aktiv gяnclяrин дя пайлашымы диггятимизя чякдийиндян, ону да гейд етмяйи юзцмцзя боръ билдик: “Аyаqqabыsы kюhnя, yыrtыq olduьu halda, orduya 180 manat yardыm
Щикмят Мусайев edяn Hikmяt Musayevin bu yaxшыlыьыnыn яvяzini юdяmяk niyyяtindяdirlяr. "O, orduya 180 manat pul kючцrцb, biz bu mяblяьi 10-a vurub юzцnя qaytaracaьыq. Biz bunu belя qal-
maьa qoyarыq, onun kюhnя ayaqqabыda qalmasыna izn verяrik? Qяtiyyяn. Hamыmыz birimiz, birimiz hamыmыz цчцn. Qarabaь Azяrbaycandыr!" - deyя gяnclяr qeyd ediblяr.
“И“ И нндд и а й а г г а б ы а л м а ь ы н ва в а хтх т ы д е й и л . . .”. ” ASAN kюnцllцlяri Щикмят Зцлфиййя ГУЛУЙЕВА,
Спутник Азярбайъан
Сярлювщяйя чыхардыьымыз сюзляр пensiyasыnы Orduya baьышlayan Hikmяt babaнын дилиндян сясляниб... Шяkinin Baш Kцngцt kяndinin yaшlы sakini Hikmяt Musayevin юz tяqaцdцndяn 180 manat Silahlы Qцvvяlяrя Yardыm Fon-
lazыmlы iшdir. Niyя bizim uшaqlar ermяni tapdaьы altыnda qalsыnlar ki? Burada tяяccцblц heч nя yoxdur. Borcumdur, цrяyimdяn gяlib, elяmiшяm. O pulu az-az yыьmышam. Yoxsa indi pensiyanы almaq vaxtы deyil". H.Musayev ayda 230 manat pensiya aldыьыnы bildirdi: "Mяnim aylыq pensiyam artыmdan sonra 230 manat olub. Allah яsgяrlяrimizi qorusun. Prezidentimizi qorusun. Tцrkiyяyя dя Azяrbaycana dяstяyя gюrя tяшяkkцr edirяm". Hikmяt baba ayaqqabыsыnыn yыrtыq olmasыna rяьmяn orduya ianя etmяsinя tяяccцblяnяnlяrя isя belя cavab verib: "Иndi ayaqqabы almaьыn vaxtы deyil. Яsgяrlяrimizi dцшцnmяk lazыmdыr. Canыnыz saь olsun, belя шeylяrя fikir vermяyin", deyя bildirib.
Мусайевя Azяrbaycan bayraьыnы tяqdim ediblяr
Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti yanыnda Vяtяndaшlara Xidmяt vя Sosial Иnnovasiyalar цzrя Dюvlяt Agentliyinin Иctimaiyyяtlя яlaqяlяr шюbяsindяn AZЯRTAC-a bildiriblяr ki, ASAN kюnцllцlяri Шяki rayonunun Baш Kцngцt kяndinin sakini olan Hikmяt Musayevя шanlы Azяrbaycan bayraьыnы tяqdim ediblяr. Hikmяt Musayev mцqяddяs bayraьыmыzы юpяrяk tяhvil ЯЯSMN tabeliyindя Sosial Xidmяtlяr Agentliyinin Иctimaiyyяtlя яlaqяlяr шюbяsinin mцdiri Murad Hяшimov вя Щикмят Мусайев duna ianя etmяsi dцnяndяn bяri sosial шяbяkяlяrdя geniш rezonans doьurub. "ASAN Xidmяt"in яmяkdaшы Orxan Cяfяrovun sosial шяbяkяdя Hikmяt Musayevlя baьlы paylaшыmы isя hяr kяsi riqqяtя gяtirib. Belя ki, Hikmяt Musayevin ayaьыndakы nimdaш чяkmяsi "ASAN Xidmяt"in яmяkdaшlarыnыn diqqяtindяn yayыnmayыb. Buna rяьmяn babanыn ordumuza 180 manat yardыm etmяsi hяr kяsi heyrяtlяndirib. Sputnik Azяrbaycan bu davranышы ilя hяr kяsя юrnяk olan Шяkinin Baш Kцngцt kяnd sakini Musayev Hikmяt Mяhяrrяm oьlu ilя sюhbяtlяшib. Hikmяt baba Sputnik Azяrbaycan-a aчыqlamasыnda bildirib ki, orduya yardыm etdiyi 180 manatы юz halal tяqaцdцndяn yыьыb: "180 manatы tяqaцdцmdяn xыrdaxыrda yыьыb saxlamышdыm. Niyyяtim pulu yыьыb ordumuza dяstяk olmaq idi. Bu,
Qeyd edяk ki, юz tяqaцdцndяn ordumuza ianя edяn Hikmяt babanыn bu davranышы Яmяk vя Яhalinin Sosial Mцdafiяsi Nazirliyinin (ЯЯSMN) dя diqqяtindяn yayыnmayыb. Nazirliyin яmяkdaшlarы H.Musayevlя gюrцшцb. Яmяk vя Яhalinin Sosial Mцdafiяsi Nazirliyi tabeliyindя Sosial Xidmяtlяr Agentliyinin Иctimaiyyяtlя яlaqяlяr шюbяsinin mцdiri Murad Hяшimov Sputnik Azяrbaycan-a aчыqlamasыnda bildirib ki, H. Musayevя Nazirliyin fяrqli strukturlarыnыn xidmяtlяri gюstяrilяcяk: "Hяmчinin onun hяyat шяraitinin yaxшыlaшdыrыlmasы цшцn яlimizdяn gяlяni edяcяyik. Bu kяnddя camaat ordumuza чox kюmяk edir. Bu mяcburiyyяt vя gюstяriшlя deyik, цrяkdяn gяlяn istяkdir. Biz Hikmяt babaya bank hesabы aчdыracaьыq ki, kim ona kюmяk etmяk istяsя, etsin. Artыq bizя bununla baьlы bюyцk шirkяtlяrdяn zяnglяr gяlir".
alыb. O, qяhrяman Vяtяn юvladlarыnыn qяlяbяsinя vя qыsa mцddяtdя яrazi bцtюvlцyцmцzцn bяrpa edilяcяyinя яminliyini ifadя edib. "ASAN xidmяt"in kollektivi Azяrbaycan Ordusuna haqq iшindя, Qarabaьыn iшьaldan azad olunmasы yolunda tцkяnmяz яzm vя mюhkяm iradя arzulayыб, Biz zяfяr чalacaьыq! Qarabaь Azяrbaycandыr! - шцарларыны сясляндирибляр.
ГЯЛЯБЯ ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ гязетинин хцсуси бурахылышы № 11 (193), 1-14 нойабр 2020
Rus politoloqlarы Azяrbaycan hяqiqяtlяrini dцnyaya чatdыrыr Йусиф РЯЩИМОВ,
“Мядяниййят галасы” гязетинин баш редактору АЖБ-нин цзвц Siyasi Araшdыrmalar Иnstitunun baш direktoru Serqey Mar-kov, hяrbi ekspert, Rusiya Fede-rasiyasы Mцdafiя Nazirliyi iчtimai шurasыnыn цzvц Иqor Korotчenko, teleaparыcы vя iчtimai xadim Mak-sim Шevчenko vя beynяlxalq mц-naqiшяlяr цzrя ekspert Yevgeni Mixaylov kimi bir чox nцfuzlu Rusiya politoloqlarы obyektiv mюv-qelяrdяn чыxыш edяrяk, hяm яvvяlki dюnяmlяrdя,
naye kompleksi. 8. Gцclц vя чoxшaxяli iqtisadiyyat. 9. Юlkя цчцn optimal siyasi hakimiyyяt sistemi".
***
Yevgeni Mixaylov: "Ermяnistan istяnilяn яrazi iddiasыnы unuda bilяr." “Azяrbaycan, Ermяnistan vя Rusiya dюvlяt baшчыlarы tяrяfindяn imzalanan Daьlыq Qarabaь bяyanты Yerevanы istяnilяn яrazi iddialarы hцququndan mяhrum edir vя "Daьlыq Qarabaь Respublikasы" separatчы layihяsinя son qoyur.” Bunu "Ыnfo24"я mцsahibяsindя politoloq, beynяlxalq mцnaqiшяlяr цzrя ekspert Yevgeni Mixaylov deyib. O, hesab edir ki, ikinci ermяni dюvlяti layihяsi vя onun mцstяqilliyinin perspektivlяri barяdя mяsяlя artыq baьlanыb.
xalqa rusofobiya mцqabilindя Qяrbdяn gяlяn lяzzяtli "peчenyelяr" dя daxil olmaqla fяrqli bir tale vяd etmiшdi. Yerevanыn strateji tяrяfdaшыna xяyanяti faciяli nяticяlяrя gяtirib чыxardы. Vя mцnasibяtlяrin soyumasыna baxmayaraq, yenя dя Ermяnistanы tam чюkцшdяn xilas edяn Moskva oldu." Belя bir vяziyyяtdя Ermяnistan parlamentinin sяdri Ararat Mirzoyanыn Yerevan nцmayiшчilяri tяrяfindяn dюyцlmяsi isя politoloqu tяяccцblяndirmяyib: "Bяli, bu barbarlыqdыr, amma naьыllara inanan vя nяticяdя inamыnы itirяn insanlardan, ilk nюvbяdя Daьlыq Qarabaь mяsяlяsindя on illяrdir aldadыlanlardan baшqa nя gюzlяmяk olar? Hяlak olan minlяrlя gяnc - bu Paшinyan rяhbяrliyinin savadsыzlыьыnыn яvяzidir. Yekunda ehtimal vermяk olar ki, bu mяrhяlяdя Ermяnistan kimяsя яrazi iddiasыnы unuda bilяr", - deyя politoloq sюzlяrini yekunlaшdыrыb.
mцvяffяqiy-yяtdяn baшlarы fыrlanmasыn. Bяli, Azяrbaycanыn qяlяbяsi qeyd-шяrtsizdir. Ancaq baшgicяllяnmя olmamalыdыr. Иndi baшa dцшmяk lazыmdыr ki, Rusiyanыn daxil olduьu bюyцk oyun baшlayыr. Bu, hяm Gцrcцs-tan, hяm dя Azяrbaycan uьrunda oyundur. O da aydыndыr ki, Bakы Moskva ilя yaxшы mцnasibяtlяr saxlamalыdыr. Azяrbaycanы bяzi yeni mц-naqiшяlяrя cяlb etmяk cяhdlяrinin olacaьыnы istisna etmirяm. Bяlkя dя, tяxribat vя terror tяhdidlяri olacaq. Terrora arxalanan ermяni qruplaшmalarыnыn olduьunu bilirik. Иndi qяlяbя sevincinя baxmayaraq, soyuq baшla bцtцn risklяri diqqяtlя tяhlil etmяli vя qiymяtlяndirmяliyik. Bu, dцnyanыn taleyi hяll olunduьu 1945-ci il "Potsdam mцqavilяsi"nя bяnzяyir vя mяn шiшirtmirяm (Potsdam Konfransыnda qalib gяlяn gцclяr Almaniyanыn yeni bir siyasi vя
AИB isя baшqa mяsяlя. Azяrbaycanыn Qoшulmama Hяrя-katыna цzv olmasы buna heч bir maneя tюrяtmir. Vя Zяngяzurdan Naxчыvana gedяn dяhlizi xatыrlaya bilяrik, hansы ki, elan olunub. Bцtцn bunlar kooperasiya tяlяb edяcяk. Bюyцk imkanlar aчыlыr. Media.Az: - Qarabaь probleminin sцlh yolu ilя hяllinя dair imzalanmыш цчtяrяfli saziшi Ermяnistanda denonsasiya etmяk cяhdlяri barяdя nя dцшцnцrsцnцz? - Yenя deyяcяm: Azяrbaycanda eyforiya olmamalыdыr. Иndi Ermяnistanda hakimiyyяtя yalnыz qisasчыlar vя faшistlяr gяlя bilяr. Bu юlkяdя heч bir siyasi qцvvя Azяrbaycanla barышыq barяdя danышa bilmяz. Hяr kяs yenidяn silahlanma, intiqam almaq barяdя danышacaq, amma bu, Rusiyanыn buna imkan verяcяyi demяk deyil. Иndi Ermяnistanda hakimiyyяtя gяlя
***
Serqey Markov hяm dя hazыrki шяraitdя Azяrbaycanыn real mюv-qeyini, onun torpaqlarыnыn mцda-fiяsi uьrunda apardыьы haqq mцbarizяsininin hяqiqяtlяrini dцnyaya чatdыrыр.
***
Беля ки, рusiyalы mяшhur politoloq vя hяrbi ekspert Иqor Korotчenko Azяrbaycanыn Daьlыq Qarabaь uьrunda Ermяnistanla mцharibяdя qalib gяlmяsinin sяbяblяrini "Telegram" kanalыnda беля изащ едиб: "Azяrbaycan nяyя gюrя Daьlыq Qarabaь uьrunda Ermяnistanla mцharibяdя qalib gяldi: 1. Gцclц vя iradяli prezident, Ali Baш Komandan Иlham Яliyev. 2. Effektiv hazыrlыqlы, texniki cяhяtdяn tяchiz edilmiш mцasir ordu. 3. Azяrbaycan яsgяrlяrinin vя zabitlяrinin ruh yцksяkliyi. 4. Mцharibяnin яdalяtli xarakteri - iшьal altыndakы яrazilяrin azad edilmяsi. 5. Sяriшtяli hяrbi planlaшdыrma, dюyцш яmяliyyatlarыnыn hяrtяrяfli iшlяnmяsi. 6. Ordu vя xalqыn birliyi. 7. Иnkiшaf etmiш hяrbi-sя-
Игор Коротченко "Aydыndыr ki, Daьlыq Qarabaьda dюyцшlяrin dayandыrыlmasыna dair imzalanmыш цчtяrяfli razыlaшmada status mяsяlяsinя baxыlmayыb. Bu, чox gцman ki, heч bir mцstяqillikdяn sюhbяt getmяyяcяyi vя ikinci bir ermяni dюvlяti olmayacaьы anlamыna gяlir. Yerevan юz ambisiyalarы sяbяbindяn bюyцk mяьlubiyyяtя uьrayыb vя юzцnя gяlmяsi чox uzun vaxt aparacaq (яgяr bu baш verяcяksя). Ermяnistana bunu etiraf etmяk aьыrdыr, o, hяlя uzun mцddяt tanыnmamыш яrazi vя keчmiш separatчы hюkumяtlя bяzi oyunlar oynamaьa чalышacaq, amma bu baшqa bir цmidsizlik hekayяsidir", deyя siyasяtчi bildirib. Ekspert qeyd edir ki, mцqavilяnin imzalanmasыndan sonra Yerevanda baшlayan iьtiшaшlar Ermяnistan dюvlяtчiliyinin qeyri-sabitliyinя dяlalяt edir: "Bu, ilk nюvbяdя demokratiyadan deyil, kцtlяlяrя vя xцsusяn millяtчilяr vя faшistlяrя hяddindяn artыq iradя verilmiш siyasi partiyalara nяzarяt qabiliyyяtinin tamamilя itmяsindяn xяbяr verir. Яhalinin Paшinyanы parчalamaq istяyi baшa dцшцlяndir: o, юlkяsini tamamilя yoxsulluq vя mяьlubiyyяtя gяtirdi, halbuki
Гязетин щазырланмасында Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин sheki-ih.gov.az вя АЗЯРТАЪ-ын азертаэ.эов-аз сайтларындан истифадя олунмушдур.
Maksim Шevчenko: "Dяlilяrlя qonшuluq hяmiшя gюzlяnilmяz nяticяlяrя gяtirя bilяr." (MЦSAHИBЯ) “Noyabrыn 9-dan 10-na keчяn gecя Qarabaьla baьlы imzalanan bяyanat Ermяnistanda gюzlяnilяn reaksiyaya sяbяb oldu. Onlar mцqavilяyя etiraz edirlяr.” Tanыnmыш rusiyalы jurnalist vя ictimai xadimi Maksim Шevчenko Media.Az-a mцsahibяsindя qeyd edib ki, siyasi mяnada hяr шey yeni baшlayыr: - Ancaq mцharibя bitib. Artыq aydыndыr ki, Иrяvanda hakimiyyяtя qisas цчцn чalышacaq qцvvяlяr gяlя bilяr. Hazыrda Ermяnistanda sakit шяkildя: "Bitdi! Gяlin bu qыrьыna son verяk, danышыqlar aparmalыyыq", - deyя bilяcяk bir siyasi qцvvя yoxdur. Paшinyan tяrяfdarlarыna qarшы divan vя sair gюzlяmяk olar". Media.Az: - Simvolik bir sual verяcяyяm: mцharibяni bitirmяklя baьlы imzalanan bяyanata Azяrbaycan vя Ermяnistanda reaksiyalar xeyli fяrqlidir. Niyя belяdir? - Burada tяяccцblц bir шey yoxdur. Bu, Qarabaьыn iшьalы, mцstяmlяkя edilmяsi, ora baшqa bюlgяlяrdяn gяtirilяn ermяnilяr tяrяfindяn mяskunlaшdыrыlmasы vя sonda "Bюyцk Ermяnistan" qurulmasы fikrinя sюykяnяn ermяnilяrin mяьlubiyyяtidir. Qarabaьы Cяnubi Qafqazda ya Fransa, ya Argentina, ya da ABШ-ыn forpostuna чevirmяk istяyirdilяr. Ancaq baш vermяyяnlяri vя forpost olmaq hцququ цчцn hansы qruplaшmalarыn mцbarizя apardыqlarыnы юzlяri araшdыrsыnlar. Bir daha vurьulayыm ki, bu, яn aьыr mяьlubiyyяtdir. Иrяvanda isя sцlh qяbul edilmir. Иstяyirяm ki, azяrbaycanlыlarыn
Редаксийайа тягдим олунан ялйазмалары, дискляр, фотолар вя диэяр материаллар эери гайтарылмыр.
Тясисчи: Шяки Бялядиййяси Баш редактор: Мурад Нябибяйов
Редаксийанын цнваны: Шяки шящяри, АЗ5500, М.Я.Рясулзадя пр.182, 2-ъи мяртябя Тел: +(994 24) 244 00 51 +(994 24) 244 28 02 Е-маил: sheki.belediyye@gmail.com
Йевэени Михайловч
Максим Шевченко
яrazi quruluшu, silahsыzlaшdыrыlmasы, tяzminatlar vя alman mцharibя cinayяtkarlarыnыn taleyinя dair qяrarlar qяbul etdi). Media.Az: - Bir чox mцtяxяssis Qarabaь Mцharibяsindяn vя nяticяlяrini mцяyyяnlяшdirяndяn sonra Azяrbaycanыn Kollektiv Tяhlцkяsizlik Mцqavilяsi Tяшkilatыna (KTMT) vя Avrasiya Иqtisadi Birliyinя (AИB) цzv ola bilяcяyini sюylяyir. - KTMT-yя gяldikdя, dцшцnцrяm ki, bunlar fantaziyalardыr. Bu, Azяrbaycanыn nяyinя lazыmdыr? Hяm Azяrbaycan, hяm dя Ermяnistan eyni zamanda KTMTdя olacaq? Bakы indi iшьaldan azad edilmiш яrazilяrinin bяrpasыna baшlayacaq. Яgяr gяlяcяkdя Azяrbaycan KTMT-yя daxil olacaqsa, niyя, mяsяlяn, bunu Tцrkiyя dя etmяsin? (gцlцmsяyir)
bilяn hяr kяs bu vя ya digяr шяkildя Moskvadan idarя olunacaq, buna яminяm. Ancaq eyni шяkildя vяziyyяt olduqca tяhlцkяlidir. Sцlh razыlaшmasыna gяlincя, bu, minlяrlя ermяni яsgяrini xilas etdi. Шuшa gюtцrцldцkdяn sonra onlarыn ocaьa dцшdцklяri bяlli oldu. Mцharibяnin davam etmяsi onlarыn aclыqdan, soyuqdan vя ya dюyцшdяn яzablы юlцmlяrinя sяbяb olardы. Ancaq bir daha vurьulayacaьam: hяr шeyin bitdiyini dцшцnmцrяm. Sяrhяdin digяr tяrяfindя dяlixanadыr. Dяlilяrlя qonшuluq isя hяmiшя gюzlяnilmяz nяticяlяrя gяtirя bilяr. Media.Az: - Tцrkiyяnin rolu barяdя soruшmaya bilmяrяm. Moskva vя Ankara ortaq dil tapdыlar? - Sizi яmin edirяm, onlar чoxdan ortaq dil tapыblar.
ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР Нефтчала району, Ярябгардашбяйли кянд сакини Сцлейманлы Фуад Адыэюзял оьлу иля "Бинягяди Ресиденъе" Мянзил Тикинти Кооперативи арасында баьланмыш Мянзил тикинтиси щаггында Мцгавиля (0000214) вя 03 апрел 2019-ъу ил тарихли 812 №-ли, 06 ийул 2019-ъу ил тарихли 1266 №-ли, 06 август 2019-ъу ил тарихли 1418 №-ли Малиййя арайышлары итдийи цчцн етибарсыз сайылырлар.
Мцяллифлярин мювгейи иля редаксийанын мювгейи цст-цстя дцшмяйя биляр. Дяръ олунмуш йазылара эюря мцяллифляр вя мялуматын эютцрцлдцйц мянбя мясулиййят дашыйыр. Щесаб нюмряси: Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын Шяки филиалы, Код: 805410 ВЮЕН: 9900001881 Мцхбир щесабы: 0137010002944 S.W.И.Ф.Т. БИК ИБАЗАЗ 2Х Шяки Бялядиййяси, Щесаб Но: 33308019449336503266 ВЮЕН 3000086531
www.belediyye.ñheki.íàìå
Гязет 27 ийул 2005-ъи илдя Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458. Тираж 500. Чапа щазырланыб: 14 нойабр 2020-ъи ил Гязет “АЗЯРМЕДИА” ММЪ мятбяясиндя чап олунуб.