Newspaper "Municipality of Sheki" № 10(192), Oktyabr 2020.

ГАРАБАЬ АЗЯРБАЙЪАНДЫР!

ШЯКИ ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ Нewspaper

№ 10 (192), Октйабр 2020

оф

SHEKI

MUNICIPALITY

www.issuu.com/shekibelediyyesi

Гязет 2005-ъи илдян няшр едилир

ЙОЛУМУЗ ГАРАБАЬАДЫР! ВЯТЯНИМИЗИН ШАНЛЫ ТАРИХИ ИШЬАЛДАН АЗАД ЕДИЛМИШ ШЯЩЯРЛЯРИМИЗ: ЪЯБРАЙЫЛ 04.10.2020 ФЦЗУЛИ 17.10.2020 ЗЯНЭИЛАН 2200.10.2020 .1 0.2020 Г УБАДЛЫ 2 5.10.2020 ГУБАДЛЫ 5.1 0.2020 ГЯСЯБЯЛЯРИМИЗ: ЩАДРУТ (Хоъавянд) 09.10.2020 МИНЪИВАН МИ НЪИ ВАН (Зянэилан) 21.10.2020 АЬБЯНД (Зянэилан) 22.10.2020 КЯНДЛЯРИМИЗ: НЦ ЗЭА Р (Ъябрайыл) 27.09.2020 Н ЦЗЭ АР Бюйцк МЯ РЪА НЛЫ (Ъябрайыл) 27.09.2020 М ЯРЪА Г ЯРВЯ НД (Фцзули) 27.09.2020 ГЯ РВ ЯНД Г АРАХ АН БЯ ЙЛИ (Фцзули) 27.09.2020 ГА РА ХА НБЯЙЛИ Щ ОРАД ИЗ Кянд (Фцзули) 27.09.2020 ЩО РА ДИЗ ТТАЛЫШ АЛЫШ (Тяртяр) 03.10.2020 Д АШШКЯ КЯССЯН ЯН (Ъябрайыл) 04.10.2020 ДА ССА АРЫЪАЛЫ 05.10.2020 РЫЪА ЛЫ (Ъябрайыл) М ЯЛИКЪА 14.10.2020 МЯЛ ИК ЪА НЛЫ (Хоъавянд) А ЬБУЛ АГ (Хоъавянд) 16.10.2020 АЬ БУ ЛАГ ППИРЯЩ ИРЯЩМ ЯДЛЛИИ (Фцзули) 17.10.2020 МЯД Г ОЧЯЩ МЯД ЛИ (Фцзули) 17.10.2020 ГО ЧЯ ЩМ ЯДЛИ Г УМ ЛАГ 19.10.2020 ГУ МЛА Г (Ъябрайыл) А ша ьы ВЕЙСЯ ЛЛИ (Фцзули) 20.10.2020 Ашаьы ВЕЙС ЯЛЛИ А ЬТЯ ПЯ 20.10.2020 АЬ ТЯП Я (Ъябрайыл) М УЬ АНЛЛЫЫ (Зянэилан) 20.10.2020 МУ ЬАН Й У СИФБЯ ЙЛИ (Губадлы) 25.10.2020 СИФ БЯЙЛИ

* * * Цмумиликдя, сентйабрын 27-дян октйабрын 27-дяк Шанлы Ордумуз тяряфиндян 4 шящяримиз, 3 гясябямиз вя 169 кяндимиз тшьалдан азад едилиб.

сящ. 2

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 10 (192), Октйабр 2020

Azяrbaycan Prezidenti Иlham 2020-ъи ил оktyabrыn 26-dа Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti Иlham Яliyev xalqa mцraciяt edib.

- Яziz hяmvяtяnlilяr.

Bir aya yaxыndыr ki, ikinci Qarabaь mцharibяsi davam edir. Bu mцharibя xalqыmыz цчцn Vяtяn mцharibяsidir. Biz Vяtяn torpaqlarыnы iшьalчыlardan azad edirik. Bu mцddяt яrzindя Шanlы Azяrbaycan Ordusu bir чox yaшayыш mяntяqяlяrini dцшmяndяn azad edibdir. Biz dюyцш meydanыnda tarixi яdalяti bяrpa edirik. Чцnki Daьlыq Qarabaь яzяli, tarixi Azяrbaycan torpaьыdыr. Яsrlяr бoyu Azяrbaycan xalqы bu torpaqlarda yaшayыb, yaradыb, qurub. Biz Qarabaь tarixini yaxшы bilirik vя bu tarixi dцnya ictimaiyyяtinя чatdыrmaq цчцn son illяr яrzindя bюyцk iшlяr gюrцlцbdцr. Чцnki 1990-cы illяrin яvvяllяrindя Azяrbaycan haqqыnda, цmumiyyяtlя, dцnyada o qяdяr dя bюyцk tяsяvvцr yox idi.

Ancaq bir чox юlkяlяrdя fяaliyyяt gюstяrяn ermяni lobbi tяшkilatlarы hяm bюlgяnin tarixi ilя baьlы, hяm mцnaqiшяnin tarixi ilя baьlы yanlыш mяlumat юtцrяrяk dцnyada, dцnyanыn ictimai fikrindя tяhrif edilmiш tяsяvvцr yarada bilmiшlяr. Mяhz buna gюrя, torpaqlarыmыz iшьal altыna dцшя-dцшя bizя qarшы sanksiyalar tяtbiq edilmiшdir vя bu sanksiyalar bu gцnя qяdяr qцvvяdяdir. Mцstяqilliyimizin ilk mяrhяlяsindя Amerika Konqresi Azяrbaycana qarшы sanksiya tяtbiq edib ki, guya Azяrbaycan Ermяnistana qarшы tяcavцz edir vя bu sanksiyalar bu gцnя qяdяr qцvvяdяdir, tяsяvvцr edin. O vaxt Azяrbaycan diplomatiyasы ermяni yalanыnыn qarшыsыna heч bir arqument gяtirя bilmяmiшdir. Son illяr яrzindя ardыcыl fяaliyyяt nяticяsindя biz dцnya ictimaiyyяtini Qarabaьыn tarixi ilя baьlы, mцnaqiшяnin tarixi ilя baьlы kifayяt qяdяr mяlumatlandыrmышыq. Gюrцlяn bцtцn bu iшlяr, bax, bu gцn bizя kюmяk gюstяrir, чцnki artыq dцnyada bu mяsяlя ilя baьlы daha obyektiv fikir var, daha obyektiv tяsяvvцr var. Mяhz bizim yorulmaz sяylяrimiz nяticяsindя buna nail ola bilmiшik. Mяn deyяndя ki, biz tarixi яdalяti bяrpa edirik, tam haqlыyam. Mяn Mцnhen tяhlцkяsizlik konfransыnda bцtцn dцnyaya vя bu, canlы formatda aparыlmыш diskussiya яsnasыnda sцbut edя bilmiшяm ki, bu, bizim tarixi torpaьыmыzdыr. XЫX яsrin яvvяllяrindя Kцrяkчay sцlh anlaшmasы haqqыnda mяlumat vermiшdim. Dцnyada bu anlaшma haqqыnda, цmumiyyяtlя, geniш ictimai fikirdя heч bir mяlumat yox idi. Яfsuslar olsun ki, hяtta Azяrbaycanda bu mцqavilя haqqыnda geniш mяlumat yox idi. Kцrяkчay sцlh mцqavilяsini Qarabaь vя Шuшa xanы Иbrahimxяlil xan imzalamышdыr, digяr tяrяfdяn Чar Rusiyasыnыn generalы imzalamышdыr. O mцqavilя internetdя var, hяr kяs baxa bilяr. Яminяm ki, mяnim bu sюzlяrimdяn sonra indiki dюyцш meydanыnda vяziyyяti maraqla izlяyяn geniш beynяlxalq auditoriya gedib bu saytlara girяcяk, baxacaq gюrяcяk ki, o mцqavilяdя ermяni xalqы haqqыnda bir kяlmя dя yoxdur. Чцnki ermяni xalqы o vaxt orada yox idi. Ermяni xalqы Kцrяkчay, Gцlцstan, Tцrkmяnчay sцlh mцqavilяlяrindяn sonra bizim dяdя-baba torpaqlarыmыza gяtirildi. Mяqsяdyюnlц шяkildя gяtirildi vя юlkяmizin яn dilbяr guшяlяrindяn biri olan Qarabaьda yerlяшdirildi, onlara шяrait yaradыldы. Mяqsяd aydыn idi - imperiyanыn yeni torpaqlarыnda dini tяrkibi dяyiшdirmяk, mцsяlmanlarы юz dяdя-baba torpaqlarыndan qovmaq, didяrgin salmaq vя yeni reallыq yaratmaq idi. Bu idi mяqsяd vя яfsuslar olsun ki, bu mяqsяdя чatdыlar. Ondan sonra ermяni яhalisi qonшu юlkяlяrdяn kцtlяvi qaydada gяtirildi, Daьlыq Qarabaь bюlgяsindя, azяrbaycanlыlarыn dяdя-baba torpaqlarыna yerlяшdirildi vя ermяnilяr onlara xas olan xasiyyяti nцmayiш etdirяrяk yavaш-yavaш bizim bцtцn torpaqlarыmыza sahib чыxmaьa baшladыlar. XX яsrin яvvяllяrindя bolшevik inqilabыndan sonra bюyцk tяhlцkя var idi ki, bolшevik hakimiyyяti Daьlыq Qarabaьы Ermяnistana verяcяk. Qafqaz bцrosunun protokollarы var, 1921-ci ilin iyul ayыnda. Qafqaz bцrosunun protokollarыna baxmaq kifayяtdir vя belя tяhlцkя var idi. Ancaq hesab edirяm ki, Nяriman Nяrimanovun vя reallыьы dцzgцn qiymяtlяndirяn digяr шяxslяrin sяylяri nяticяsindя buna nail ola bilmяdilяr.

Qafqaz bцrosunun protokollarыnda gюstяrilir ki, Daьlыq Qarabaь Azяrbaycanыn tяrkibindя saxlanыlsыn. Bцtцn bu illяr яrzindя saxta ermяni alimlяri, ermяnilяrя havadarlыq edяn dairяlяr sцbut etmяyя чalышыrdыlar ki, Stalin Daьlыq Qarabaьы Ermяnistandan ayыrыb Azяrbaycana veribdir. Yalandыr!

Aчыn, baxыn Qafqaz bцrosunun protokoluna, orada deyilir ki, Daьlыq Qarabaь Azяrbaycanыn tяrkibindя saxlanыlsыn! Bu, bir daha

onu tяsdiqlяyir ki, bu, bizim torpaьыmыzdыr. Яfsuslar olsun ki, ondan sonra Daьlыq Qarabaь muxtar vilayяti yaradыldы, o bюlgяyя xцsusi status verildi. Amma onu da bildirmяliyяm ki, bu, respublika deyildi, vilayяt idi. Yяni, orada daha aшaьы sяviyyяli bir юzцnцidarяetmя mexanizmi mюvcud idi. Иndi tarixя baxmaq kifayяtdir, hяr kяs gюrsцn ki, orada yaшayan ermяnilяr bюyцk hцquqlara, imkanlara malik idi.

Sovet vaxtыnda, mцnaqiшяyя bir neчя il qalmыш separatizm meyillяri geniш vцsяt almышdы. Halbuki bunun цчцn heч bir яsas yox idi. Daьlыq Qarabaь muxtar vilayяtinin rяhbяr orqanы olan bцroda 9 цzv var idi. Onlardan 8-i ermяni idi, 1-i azяrbaycanlы, o da Шuшa rayon Kommunist Partiyasыnыn birinci katibi. Daьlыq Qarabaьыn 1-ci katibi, hюkumяt baшчыsы, parlament baшчыsы ermяnilяr idi. Nя istяyirdilяr?

Nя qяdяr Azяrbaycan investisiya qoyub

Laчыnыn itirilmяsi, 1993-cц ilin aprelindя Kяlbяcяrin iшьal altыna dцшmяsi Daьlыq Qarabaьla Ermяnistan arasыnda coьrafi baьlantы yaratdы. Halbuki bu baьlantы yox idi. Daьlыq Qarabaь muxtar vilayяtinin Ermяnistan Respublikasы ilя sяrhяdi yox idi.

Bax, bu faciяvi hadisяlяr sanki yeni reallыq yaradыrdы. Ondan sonra bu mяsяlяni beynяlxalq vasitячilяr юz цzяrilяrinя gюtцrdцlяr, 1992-ci ildя Minsk qrupu yaradыldы. Minsk qrupunun fяaliyyяti gюz qabaьыndadыr.

Minsk qrupuna hяmsяdrlik edяn юlkяlяr mцяyyяn mцddяtdяn sonra faktiki olaraq bцtцn sяlahiyyяtlяri юz яllяrindя cяmlяшdirdilяr, faktiki olaraq bu mяsяlяni inhisara gюtцrdцlяr, faktiki olaraq Minsk qrupu bir qrup kimi iflic vяziyyяtя dцшdц vя цч юlkя bu mяsяlя ilя mяшьul olmaьa baшlamышdыr. Amma bunun nяticяsi oldumu? Olmadы. Bizim цчцn olmadы, Ermяnistan цчцn oldu. Ermяnistan elя bu nяticяni istяyirdi ki, daim

o bюlgяyя, dяmir yolu чяkilib 1970-ci illяrdя, Sяrsяng su anbarы tikilib 1970-ci illяrdя, Madagiz, - indi adыnы mяn bяrpa etmiшяm, - Suqovuшan su anbarы tikilib.

Bцtцn bunlar Azяrbaycan Respublikasыnыn dюvlяt bцdcяsi hesabыna edilяn investisiyalardыr. Amma onlar nankorluq gюstяrdilяr, vяziyyяtdяn istifadя etdilяr, Moskvada antiAzяrbaycan rяhbяrliyinin mюvcudluьundan istifadя etdilяr vя separatizm meyillяri baш qaldыrdы. Ondan яvvяl nя etdilяr? Onlar ondan яvvяl hazыrlыq iшlяri gюrцrdц vя яsas hazыrlыq iшlяrinin hяdяfindя Heydяr Яliyev dayanmышdы. Чцnki yaxшы baшa dцшцrdцlяr ki, Heydяr Яliyevin varlыьы, sovet rяhbяrliyindя onun bюyцk nцfuza malik olmasы onlarыn planlarыnы alt-цst edirdi. Ona gюrя Ermяnistandan, digяr yerlяrdяn, яfsuslar olsun ki, milli satqыnlar Azяrbaycandan Moskvaya kцtlяvi surяtdя anonim mяktublar gюndяrirdilяr. Qяsdяn шяr-bюhtan kampaniyasы aparыlыrdы ki, Heydяr Яliyev amili aradan qaldыrыlsыn. Heydяr Яliyev bцtцn vяzifяlяrdяn gedяndяn sonra 2 hяftя keчmяmiш baш qaldыran ermяni separatчыlar mяsяlя qaldыrmышdыlar ki, Daьlыq Qarabaь Azяrbaycandan ayrыlsыn, Ermяnistana verilsin vя bizim xalqыmыzыn bяlalarы o gцndяn baшladы. Ondan sonra Daьlыq Qarabaьda qanunsuz xцsusi idarяetmя komitяsi yaradыldы, qatы ermяnipяrяst bir insan ora rяhbяr tяyin edildi vя faktiki olaraq Daьlыq Qarabaьыn Azяrbaycandan qoparыlmasы цчцn zяmin yaradыldы. O vaxtkы Azяrbaycan rяhbяrliyi яfsuslar ki, sadяcя olaraq, bцtцn bu tяhlцkяli hadisяlяrя tamaшa edirdi. Sяs qaldыra bilmяdi, cяsarяt gюstяrmяdi, sadяcя olaraq, baшыnы salыb aшaьы Moskvadan nя deyirdilяr onu da edirdi. Чцnki o vaxt Azяrbaycana rяhbяrlik edяn adamlarda bir qram Azяrbaycan qanы yox idi. Azяrbaycanlы sayыlsalar da, bir qram milli ruh yox idi, kosmopolit insanlar idi, heч Azяrbaycan dilindя dцzяmяlli danышa bilmirdilяr. Daьlыq Qarabaьыn tarixi budur vя ondan sonra Azяrbaycana qarшы geniшmiqyaslы hяrbi яmяliyyatlar baшlamышdыr, torpaqlarыmыz iшьal altыna dцшmцшdцr. 1992-ci ilin may ayыnda Шuшa vя

danышыqlar getsin, daim bizim baшыmыzы aldatsыnlar, dondurulsun bu mяsяlя, яbяdi qalsыn яsarяt altыnda bizim torpaьыmыz, яbяdi qalsыn iшьal altыnda bizim torpaьыmыz. Bяs, nяdir Minsk qrupunun fяaliyyяti? Ишьalчыya tяzyiq edя bilibmi? Yox! Tяzyiq etmяk istяyibmi? Yox! Dяfяlяrlя mяn onlarыn qarшыsыnda mяsяlя qaldыrmышdыm: яgяr mяsяlяnin hяllini gюrmяk istяyirsinizsя, sanksiyalar tяtbiq edin Ermяnistana. Sizin яlinizdяdir. Siz BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn daimi цzvlяrisiniz, istяnilяn mяsяlяni hяll edя bilяrsiniz. Xцsusilя bu юlkяlяrin rяsmi nцmayяndяlяri deyirlяr ki, bu mяsяlяdя onlarыn fikri цst-цstя dцшцr. O da maraqlы bir mяsяlяdir. Necя olur, bцtцn baшqa mяsяlяlяrdя - nцvя silahlarы ilя baьlы, Yaxыn Шяrqdя olan vяziyyяtlя baьlы, Asiyada olan vяziyyяtlя baьlы, Avropada olan vяziyyяtlя baьlы bunlarыn maraqlarы daban-dabana ziddir.

Hansы baшqa mяsяlяdя bunlarыn maraqlarы цst-цstя dцшцr? Heч bir mяsяlяdя.

Ancaq Daьlыq Qarabaь mяsяlяsindя. Nя цчцn? Hяr kяs baшa dцшцr. Чцnki bu dondurulmuш vяziyyяt tяbii ki, bu юlkяlяr arasыnda bizdяn baшqa hяr kяsi qane edirdi, ilk nюvbяdя, Ermяnistanы qane edirdi.

Ermяnistan bu torpaqlarda qanunsuz mяskunlaшma aparыr. Bir sюz deyяn var? Yoxdur! Bu, cinayяtdir, beynяlxalq cinayяtdir, Cenevrя konvensiyalarыna ziddir. Bir sюz deyяn var onlara ki, sяn niyя qanunsuz mяskunlaшma aparыrsan? Юzц dя bunu nцmayiш etdirirsяn. Яrяb юlkяlяrindяn ermяnilяri gяtirirsяn, yerlяшdirirsяn, o cцmlяdяn Шuшada. Bir sюz deyяn yoxdur. Bu, nя demяkdir? O demяkdir ki, davam elя, gяtir, nя qяdяr istяyirsяn gяtir, bu torpaqlarы ermяnilяшdir, Azяrbaycan mяdяni irsini sil. Bu idi mesaj. Yoxsa, bu цч юlkя mяgяr imkanlara sahib deyil ki, tяcavцzkara юz yerini gюstяrsin? Иstяmirdilяr. Bu reallыq onlarы qane edirdi.

Ona gюrя, Minsk qrupunun fяaliyyяtinя baшqa qiymяt vermяk olmaz. Elя bil, bizi bu vяziyyяtlя barышmaьa sцrцklяyirdilяr ki, yeni reallыqlar yaranыbdыr, siz dя reallыqlarla hesablaшmalыsыnыz. Biz yeni bir reallыq

yaratmышыq. Иndi hяr kяs yeni reallыqla hesablaшmalыdыr. Amma biz nяyi gюrцrцk?

Biz юz torpaqlarыmыzы iшьalчыlardan azad etmяyя baшlayanda, gюrцn, nяlяr baш verir. Nя qяdяr bюyцk tяzyiq gюstяrirlяr Azяrbaycana, hяr tяrяfdяn. Яl-ayaьa dцшdцlяr.

Bяs, nя oldu? Иyirmi sяkkiz il bu mяsяlяni belя sцrцndцrя-sцrцndцrя elя bil ki, hяll edirdiniz. Gяlib-getmяk, orada gюrцш, burada danышыqlar. Biz bu danышыqlardan boьaza yыьыlmышыq. Bu dцшmяnlя nя qяdяr danышыqlar aparmaq olar? Юzц dя dцшmяn harыnlaшыr, azьыnlaшыr, qudurur vя bizя deyirlяr ki, yox, ancaq sцlh yolu ilя, bunun hяrbi variantы yoxdur. Kim deyir ki, yoxdur? Bяs, indi mяsяlяnin hяrbi variantы deyilmi? Biz nя edirik? Biz BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn qяtnamяlяrini tяkbaшыna yerinя yetiririk. Halbuki bu, BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn vяzifяsidir. Biz tяkbaшыna icra edirik. Biz yeni reallыq yaratmышыq. Hesablaшыn! Ancaq nя gюrцrцk?

Orada gюrцш, burada gюrцш, atяшkяs belя oldu, atяшkяsi kim pozdu.

Demяli, bunlarыn bцtцn fяaliyyяti indi Ermяnistanы xilas etmяkdir. Tяcavцzkarы, Xocalы soyqыrыmыnы tюrяdяni, Gяncяni Ermяnistan яrazisindяn ballistik raketlяrlя bombalayanы. Budur, bu fяaliyyяt.

Atяшkяs rejiminя gяldikdя, ayыn 10-da birinci dяfя atяшkяs qцvvяyя mindi. Mяnim mюvqeyim elя idi ki, bu, humanitar xarakter daшыmalыdыr vя hяlak olanlarыn cяsяdlяrinin, girovlarыn, яsirlяrin dяyiшdirilmяsi цчцn biz buna razыlыq vermiшik.

Ancaq Ermяnistan bir gцn keчmяmiш bu atяшkяsi kobudcasыna pozdu, юzц dя namяrd шяkildя, gecя vaxtы Gяncяni bombaladы. Ondan sonra oktyabrыn 17-dя yeni atяшkяs elan olundu. Yenя dя iki dяqiqяdяn sonra Ermяnistan bunu pozdu. Иndi bu gцn sяhяr saat 8-dяn yeni bir tяklif verildi. Ancaq sяhяr 9-da artыq mяn maraqlandыm, bir neчя dяqiqя keчmiш atяшkяs Ermяnistan tяrяfindяn pozuldu, Tяrtяr rayonuna yenя dя atяш aчыldы.

Ancaq mяn yenя dя gюstяriш vermiшяm, hяlя ki, Azяrbaycan Ordusu юzцnц tяmkinlя aparsыn, tяxribata uymasыn. Mяnim mюvqeyim xalqыma bяllidir. Bu mяsяlя юz hяllini tapmalыdыr, ya hяrb yolu ilя, ya sцlh yolu ilя. Mяn tяklif etmiшяm ki, яgяr istяyirsinizsя, sцlh yolu ilя hяll olunsun, yaxшы, biz dayandыraq. Ancaq dяrhal bizя deyilmяlidir ki, Ermяnistan bizim torpaqlarыmыzdan чыxыr. Cяdvяl verilmяlidir - neчя gцndяn sonra bu rayondan, neчя gцndяn sonra bu rayondan, neчя gцndяn sonra bu rayondan чыxmalыdыrlar. Cяdvяl verilmяlidir.

Ermяnistan bu cяdvяli verib? Vermяyib.

Belя olan halda яgяr atяшkяs davam edяcяksя vя yenя dя mяsяlя dondurulmuш vяziyyяtdя qalacaqsa, bu, bizi qane edя bilmяz. Bu, birincisi. Иkincisi, bizdя dяqiq mяlumat var ki, Ermяnistan dюyцш meydanыnda artыq bizim qabaьыmыzda diz чюkцb vя sadяcя olaraq, atяшkяsdяn istifadя edib юz qцvvяlяrini yenя dя sяfяrbяr etmяk istяyir, yenя dя silahlanmaq istяyir vя bizя qarшы yeni iшьalчыlыq siyasяti aparmaq istяyir. Belя mяlumatlar var vя яfsuslar olsun ki, son bir ay яrzindя Ermяnistana kцtlяvi surяtdя silahlar gюndяrilir, mцxtяlif nюv silahlar. Bцtцn siyahыlar bizdя var.

Onlarыn bяzilяri bizim mяtbuatda da dяrc edilib. Bцtцn siyahы var, nя vaxt, hansы tяyyarя gяlib, haraya gяlib, nяyi gяtirib, necя boшaldыb, haraya gюndяrilib? Yaxшы, atяшkяsi istяyяn niyя silah gюndяrir Ermяnistana? Axы, Ermяnistan diz чюkцb, artыq onun baшыndan elя vurmuшuq ki, ayыla bilmir. Ermяnistanыn baш naziri - Cыdыr dцzцndя sяrxoш vяziyyяtdя rяqs edяn, юzцnц bюyцk sяrkяrdя kimi aparan indi yыxыlыbdыr onun-bunun ayaьыnыn altыna kюmяk istяyir, imdad dilяyir, юzцnц alчaldыr, xalqыnы alчaldыr. Yaxшы, silah vermяyin qurtaraq da. Vermяyin. Bizя kim verir? Heч kim vermir. Vermяyin. Иstяyirsinizsя qurtarsыn, silah vermяyin. Иki gцndяn sonra gяlяcяk yalvara-yalvara. Bir tяrяfdяn atяшkяs deyilir, digяr tяrяfdяn onlara silah gюndяrilir.

Bu, nя mяsяlяdir? Biz buna sяssizmi qalacaьыq?

Azяrbaycan xalqы hяr шeyi bilmяlidir. Mяn Prezident kimi 17 il яrzindя hяr zaman Azяrbaycan xalqыna hяqiqяtlяri demiшяm, hяr zaman. Mцntяzяm olaraq xalqa hesabat vermiшяm, bцtцn mяsяlяlяrlя baьlы. Bu gцn dя mяlumat verirяm, bяlkя dя tam mяlumat deyil. (Давамы 3-ъц сящифядя)

№ 10 (192), Октйабр 2020

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 3

Яliyevин xalqa mцraciяtи (Яввяли 2-ъи сящифядя) Чцnki mцяyyяn diplomatik qaydalar var. Amma nяyi demяk mцmkцndцrsя, onu deyirяm, hяm Azяrbaycan xalqыna, hяm dя bцtцn dцnyaya. Ermяnistanы xilas etmяk istяyirsinizsя, deyin ki, чыxsыn torpaьыmыzdan, dяrhal rяdd olsun! Шuшada, Cыdыr dцzцndя sяrxoш vяziyyяtdя oynayan o tяlxяk bяyan etsin ki, чыxыram. Yoxsa, gцndя beш-altы dяfя dцnya liderlяrinя zяng etmяklя mяsяlя dцzяlmяz.

Bizim mюvqeyimiz dяyiшmяz olaraq qalыr vя biz haqqы, яdalяti mцdafiя edirik.

Mяn bir mяsяlяni dя bildirmяk istяyirяm. Mцnaqiшяnin hяlli цчцn hцquqi baza kifayяt qяdяr geniшdir. Biz bu bazanы geniшlяndirmiшdik. Bu gцn tяkcя BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn qяtnamяlяri yox, digяr sяnяdlяr mюvcuddur. BMT Baш Assambleyasы qяtnamя qяbul edib, Qoшulmama Hяrяkatы, Иslam Яmяkdaшlыq Tяшkilatы, Avropa Parlamenti, digяr tяшkilatlar. Avropa Иttifaqы ilя paraflanmыш sяnяddя юlkяmizin suverenliyi, sяrhяdlяrimizin toxunulmazlыьы vя яrazi bцtюvlцyц haqqыnda xцsusi mцddяa var. Yяni, bu, hцquqi bazadыr vя bu baza imkan verir ki, bu gцn biz dюyцш meydanыnda dцшmяnя dяrs verяk, qovaq onlarы, rяdd edяk bizim torpaqlarыmыzdan. Amma baxыn, bu yaxыnlarda nяlяr baш verir? Minsk qrupunun hяmsяdr юlkяlяri BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn iclasыnы чaьыrыrlar. Bir dяfя artыq bunu etmiшdilяr.

Orada qяbul edilmiш sяnяd gюrцnцr ki, onlarы qane etmяdi. Bu dяfя dя bir neчя gцn bundan яvvяl biz yeni sяnяdin ortaya чыx-masыnы gюrdцk, xяbяr tutduq. Dяrhal biz hяrяkяtя keчdik vя bu sяnяdin qяbul edilmяsinя imkan vermяdik. Baxmayaraq ki, цч hяmsяdr юlkя BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыna цzv olan digяr юlkяlяrя bюyцk tяzyiqlяr edirdi.

Nя idi bunun mяqsяdi? Mяqsяdi чox aydыndыr, 1993-cц ildя ermяni silahlы qцvvяlяrinin torpaqlarыmыzdan чыxarыlmasы barяdя qяbul edilmiш qяtnamяlяr kюlgяdя qalsыn, onlar arxada qalsыn, onlar ya qцvvяdяn dцшsцn, ya da ki, юz яhяmiyyяtini itirsin. Bu idi mяqsяd. Bu, nя dяrяcяdя яdalяtlidir? Biz yenя dя iшьalчыya dяstяk gюstяrilmяsi cяhdini gюrdцk. Amma nя oldu nяticяdя? Keчmяdi. Necя keчmяdi? Qoшulmama Hяrяkatыna цzv юlkяlяr kiшi kimi buna imkan vermяdilяr, bizя dяstяk gюstяrdilяr, saь olsunlar. Baxmayaraq ki, onlara tяzyiq gюstяrildi, bяlkя dя hяdяlяr oldu. Amma durdular kiшi kimi bizim arxamыzda, necя ki, biz onlarыn arxasыnda dururuq. Bu, onu gюstяrir ki, keчmяyяcяk.

Mяnim яziz qardaшыm, Tцrkiyя Cцmhuriyyяtinin Prezidenti dяfяlяrlя deyib ki, dцnya 5-dяn bюyцkdцr. Tam haqlыdыr.

Bax, bu sяsvermя onu gюstяrdi. Birlяшdilяr, yenя dя Ermяnistanыn maraqlarыna cavab verяn sяnяdi ortalыьa atdыlar, amma keчmяdi. Чцnki яdalяt var. Nя qяdяr bu яdalяti pozsalar da, nя qяdяr bu haqqы yerя vursalar da, yenя dя яdalяt var. Яdalяt vя beynяlxalq hцquq bizim tяrяfimizdяdir. Ona gюrя biz yolumuzu davam edяcяyik. Atяшkяs istяyirlяrsя, iшьalчы dюvlяtя desinlяr rяdd olsun, чыxsыn torpaqlarыmыzdan. Yoxsa axыra qяdяr gedяcяyik, axыra qяdяr, sona qяdяr ge-dяcяyik. Dцшmяni bundan sonra da qovacaьыq, necя ki, qovuruq, necя ki, qaчыr bizim qabaьыmыzdan vя qaчacaq. Чцnki biz haqlыyыq vя biz gцclцyцk.

Mяn son bir neчя il яrzindя demiшdim ki, dцnya artыq яvvяlki dцnya deyil. Gцc amili юn plana чыxыr vя bunu biz etmяmiшik. Baxыn, gюrцn indi bюyцk dюvlяtlяr beynяlxalq hцquqa mяhяl qoyurlarmы? Xeyr. BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыna mяhяl qoyurlarmы? Xeyr. Иstяdiklяrini edirlяr, hяrя юz yerindя, юz tяrяfindя, biri ora girib, biri bura girib, biri hansыsa яrazini bюlцr. Beynяlxalq hцquqdan яsяrяlamяt yoxdur. Biz onda bunu niyя mцdafiя etmяliyik? Halbuki biz mцdafiя edirik, beynяlxalq hцququn kяnarыnda heч bir addыm atmыrыq. Ermяnistan torpaьыna girmirik, beynяlxalq birlik tяrяfindяn tanыnmыш torpaqlarыmыzы bяrpa edirik. Яgяr BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn daimi цzvlяri, Minsk qrupunun hяmsяdrlяri bunu edя bilmяyiblяrsя, чяkilsinlяr kяnara, mane olmasыnlar.

Ermяnistandan fяrqli olaraq biz heч kimdяn kюmяk istяmirik. Mane olmasыnlar vя Azяrbaycan xalqыnыn sяbri ilя oynamasыnlar. Sabah bu mцharibя qurtaracaq, biz istяdiyimizя nail olacaьыq. Bяs, necя olacaq bizim mцnasibяtlяrimiz?

Azяrbaycan xalqы bu haqsыzlыьы unudacaqmы? Unutmayacaq. Bunu bir fikirlяшsinlяr. Azяrbaycan indi o dюvlяt deyil ki, onun maraqlarыnы kimsя kяnara qoya bilяr. Xeyr.

Gцn gяlяcяk, gяlяcяklяr xahiшlяrlя, tяkliflяrlя, яmяkdaшlыq tяkliflяri ilя. Bяs, hansы цzlя bizя baxacaqlar? Bu gцn bцtцn imkanlarы sяfяrbяr ediblяr bizя qarшы.

Mяn bir ay buna dюzцrdцm, bir ay. Demirdim bunlarы, yыьыlmышыq boьaza. Bu, birincisi. Иkincisi, vasitячi neytral olmalыdыr. Neytral deyilsя, getsin юz namizяdliyini geri gюtцrsцn. Vasitячi neytral deyilsя, o, vasitячi ola bilmяz. Иndi vasitячi юlkяlяr gяrяk yeni bir funksiya fikirlяшsinlяr, nя ilя mяшьul olacaqlar? Иndi artыq beш rayonun azad edilmяsindяn danышa bilmяzlяr, hanы 5 rayon, bizdяdir onlarыn artыq 4-ц. O mяsяlя artыq getdi, qurtardы getdi. Юzцmцz gюtцrmцшцk - Fцzuli, Zяngilan, Cяbrayыl, Qubadlы. Bu rayonlarыn bюyцk hissяsi bizdяdir. Keчmiш Hadrut - indiki Xocavяnd rayonunun bir hissяsi bizdяdir.

Ona gюrя fikirlяшsinlяr.

Biz danышыqlarыn яleyhinя deyilik.

Dцnяn Amerikada baш verяn danышыqlar nяticяsindя qяrara gяlindi ki, bir neчя gцndяn sonra Azяrbaycan vя Ermяnis-

юlkяdir. Onlar - iki keчmiш prezident hяm Qarabaьda xunta baшчыsы olublar, sonra isя Ermяnistana rяhbяrlik ediblяr. Hяr ikisi haqqыnda cinayяt iшi aчыlыb. Cinayяtkardыrlar, Qarabaьda yaшayan ermяnilяrin qanыnы iчirdilяr. Haradandыr bunlarda bu qяdяr mal, dюvlяt, varidat? Haradan? Ermяni xalqыnыn qanыnы soraraq яldя ediblяr. Bir daha deyirяm, Daьlыq Qarabaьda yaшayan ermяnilяr bizim vяtяndaшlarыmыzdыr. Azяrbaycan xalqы da tolerant xalqdыr. O insanlarыn gцnahы yoxdur. Kimin gцnahы var, o cavab verir vя mяn demiшяm ki, Azяrbaycan xalqыnыn qanы yerdя qalmayacaq vя qalmыr. Xocalы soyqыrыmыnы tюrяdяn cinayяtkarlar son bir ay яrzindяki bu dюyцшlяrdя artыq mяhv edildi. Яdalяt zяfяr чaldы. Ona gюrя bir daha mюvqeyimi bildirmяk istяyirяm, biz mцtlяq bu torpaqlara hяrbi-siyasi yollarla qayыdacaьыq.

Hяrbi mяrhяlя bu gцn baшa чata bilяr. Biz mяsяlяni siyasi yollarla hяll edяcяyik. Azяrbaycanlыlar qayыdыr Шuшaya, azяrbaycanlыlar qayыdыr Xankяndiyя. Яvvяllяr yaшadыьыmыz bцtцn baшqa yerlяrя qayыdыr. Ermяni яhali

tan Xarici Ишlяr nazirlяri Cenevrяdя gюrцшяcяklяr. Mяn etiraz etmirяm, gюrцшsцnlяr. Bu, 28 il яrzindя o qяdяr mяnasыz gюrцш olub ki, biri artыq, biri яskik fяrq etmяz. Mяn demяk istяmirяm ki, bu gюrцшя mяnasыz gюrцш kimi baxыram. Yox. Biz istяyirik ki, bunun mяnasы olsun. Amma bu mяna gяrяk mцnaqiшяnin hяllini tezlяшdirsin. Ermяnistanыn havadarlarы, sizя deyirяm: bu saxta dюvlяti xilas etmяk istяyirsinizsя, deyin ki, чыxsыn. Bir sюzцnцzlя чыxa bilяr, bir sюzцnцzlя. Яgяr Ermяnistana maliyyя, iqtisadi, hяrbi, siyasi dяstяk verilmяsя, onlar ayaq цstя dura bilяrmi? Yox. Mяn indi Azяrbaycan xalqыna bяzi mяlumatlarы verяcяyяm, biz onlarыn nя qяdяr texnikasыnы mяhv etmiшik.

Hяr kяs hesablaya bilяr, internetя girя bilяr, baxsыn o texnikanыn qiymяtinя vя sual versin. Haradandыr bu pul kasыb, yoxsul юlkяdя? Problemlяr iчяrisindя чabalayan bir юlkяdя haradandыr bu pul? Nя qяdяr mяhv etmiшik, yenя dя gяtirirlяr. Eybi yoxdur, gяtirsinlяr, юzlяri bilяr. Иndiki mяrhяlяdя bizim mюvqeyimiz bundan ibarяtdir vя biz hazыrыq ki, bu mяsяlя hяrbi-siyasi yollarla hяll olunsun.

Amma hяll olunsun. Atяшkяs deyiblяr, eybi yoxdur, qoy olsun. Ermяnistan bunu pozub, hяr bir pozuntunu biz qeydя alыrыq, hяr bir. Tapшыrыq vermiшяm, qeydя alыnыr, dяrhal ATЯT-in nцmayяndяsinя vя atяшkяsdя maraqlы olan digяr юlkяlяrя gюndяrilir ki, baxsыnlar, ermяnilяr atяшkяsi nя qяdяr pozublar. Bizdя bцtцn mяlumatlar var. Hяrbi-siyasi hяll yalnыz Azяrbaycanыn яrazi bцtюvlцyцnцn bяrpasы mяsяlяsini reallaшdыrmalыdыr.

O ki qaldы, bizim dяdя-baba torpaqlarыmыza 200 il bundan яvvяl kючцrцlmцш ermяnilяrin gяlяcяyinя, mяn demiшяm ki, onlar da bizim vяtяndaшlarыmыzdыr. Onlarыn da canы bu xuntadan qurtarыlmalыdыr. Яgяr юzlяri canlarыnы qurtara bilmirlяrsя, biz onlara kюmяk gюstяrяcяyik. Иndi Ermяnistanыn yeni hюkumяti Paшinyanыn simasыnda demirdi ki, Ermяnistanы idarя edяn adamlar cinayяtkardыr? Mяn dя onu deyirdim. Bяs, necя oldu, Paшinyana qяdяr 20 il юlkяni idarя edяnlяr cinayяtkardыrsa, bu юlkя nяdir? Cinayяtkar

цчцn шяrait yaradыlыr, yavaш-yavaш bir yerdя yaшamaьы юyrяnmяliyik, hяm onlar, hяm dя biz. Mяn mяsяlяni belя gюrцrяm vя mяnim bu yanaшmam hяm яxlaqa, hяm beynяlxalq hцququn normalarыna яsaslanыr. Ermяnistan isя istяyir ki, bizi oradan qovsun, ondan sonra etnik tяmizlяmя aparsыn, bizim abidяlяrimizi ermяnilяшdirsin, xaricdяn ermяnilяri gяtirsin oraya. Bяs, Cяbrayыla yol чяkirdin, Paшinyan? Nя oldu? Hanы bu yol? Bяs, Шuшada parlament binasы tikirdin? Nя oldu o? Cяhяnnяmя getdi.

Mяn bir daha demяk istяyirяm ki, bizi heч bir qцvvя yolumuzdan dюndяrя bilmяz. Dюyцш meydanыnda яldя edilmiш uьurlar danышыqlar masasыnda da yeni reallыq yaradыbdыr. Иndi isя яziz xalqыma bяzi mяlumatlar vermяk istяyirяm. Sentyabrыn 27-dяn baшlayaraq bu gцnя qяdяr Ermяnistanыn mяhv edilmiш vя hяrbi qяnimяt gюtцrцlmцш texnikasыnыn bir hissяsinin siyahыsыnы tяqdim edirяm. Demяli, tank - 252 tank mяhv edilib, 53 tank qяnimяt kimi gюtцrцlцb. Toplam 305 tankdan Ermяnistan mяhrum edilib. Amma hяlя tanklarы var.

Gюrцn nя qяdяr tank olub onlarda. Piyadalarыn dюyцш maшыnы - 50-si mяhv edilib, 29-u qяnimяt kimi gюtцrцlцb - cяmi 79 яdяd.

Mцxtяlif чaplы toplar - 251-i mяhv edilib, 24-ц qяnimяt kimi gюtцrцlцb, cяmi 275. Minaatan - 61-i mяhv edilib, 45-i qяnimяt kimi gюtцrцlцb, toplam 106. Tank яleyhinя vasitя 53-ц mяhv edilib. 82 "Qrad" qurьusu mяhv edilib. 2 "Uraqan" Yaylыm Atяшli Raket Sistemi, 1 "TOS" mяhv edilib. Zenit-raket komplekslяri - 4 "TOR", 40-a yaxыn "OSA", 4 "KUB", 1 "KRUQ", 2 "S-125" qurьusu mяhv edilib. "S-300" яn bahalы qurьulardan biridir, 6 "S-300" atыcы qurьusu mяhv edilib. Bir aшkaretmя stansiyasы, bir lokator. Qiymяti bяllidir. Hяr kяs hesablaya bilяr. Яmяliyyat taktiki raket komplekslяri - Elbrus, 2-si mяhv edilib, "Toчka-U" 1-i mяhv edilib. Yцk avtomobillяri - 231 yцk avtomobili mяhv edilib, onlardan 20-si sursatы ilя. 173 yцk avtomobili hяrbi qяnimяt kimi gюtцrцlцb. Biz dцшmяni toplam 404 yцk avtomobilindяn mяhrum etmiшik. Иndi bir daha sual verirяm. Hяr dяfя bu sualы verirяm vя verяcяyяm. Ca-

vab gяlяnя qяdяr verяcяyяm. Haradandыr bu pul, haradan? Mцшahidячilяr, vasitячilяr, politoloqlar, ermяnipяrяstlяr desinlяr ki, haradan gяlir? Bizim pulumuz var, hяr шey шяffaf. Nя qяdяr pulumuz var Azяrbaycan xalqы bilir, dцnya bilir, hяr kяs bilir. Юz pulumuzla alыrыq. Heч kimdяn dя asыlы deyilik. Bu, borc iчindя olan, mцflislяшяn юlkя haradan alыbdыr? Ermяnistanыn xarici dюvlяt borcu tяxminяn 8 milyard dollardыr. Valyuta ehtiyatlarы isя 1,5 milyard dollardыr. Юzц dя bu, sяrbяst vяsait deyil, bu, bank rezervlяridir. Onlardan istifadя edя bilmяz. Яgяr istifadя etsя, onlarыn dыrnaqarasы valyutasы da kяllя-mayallaq gedяcяkdir. Kim verib sяnя bu qяdяr silahы?

Niyя soruшan yoxdur? Bu bir ay яrzindя, demяk olar ki, mяn hяr gцn mцsahibя verirяm. Mяnя sual verilir ki, Tцrkiyяnin F-16-larы nя gяzir sizdя? Mяn cavab vermяkdяn yorulmuшam. Gedin aчыn, peykiniz var, gюrmцrsцnцz nя gяzir? Gedin baxыn F-16 neylяyir, havadadыr, yerdяdir?

Hяr kяs bilir ki, yerdяdir. Юzц dя tяlimlяr цчцn gяlib vя mцharibя baшlayanda qalыbdыr. Tцrkiyяli qardaшlarыmыz onlarы bizя mяnяvi dяstяk vermяk цчцn saxlayыblar. Bir dя ki, яgяr bizя qarшы kяnardan tяcavцz olarsa, o F-16-larы gюrяcяklяr onlar. Yaxшы, orada, aeroportda cяmi 5-6 tяyyarя qalыbdыr. Bu barяdя hяr dяfя sual verirlяr.

Yaxшы, mяn bu suallara cavab verirяm.

Amma Ermяnistana da, silahlarы onlara verяnlяrя dя sual verin. Verin bu suallarы, nя цчцn silah verirsяn? Pulunu vermisяnmi? O silahlarы istehsal edяn юlkяlяrin vяtяndaшlarы bilirlяrmi ki, bir ay яrzindя onlarыn nя qяdяr malы batыb? Biz onlarыn nя qяdяr silahlarыnы mяhv etmiшik? Bir nяfяr jurnalist bu sualы vermir mяnя. Maraqlы deyilmi? Maraqlыdыr. Eybi yoxdur. Biz buna artыq юyrяшmiшik ki, bцtцn bu illяr яrzindя Azяrbaycan haqqыnda iftiralar, yalanlar, uydurmalar baш alыb gedirdi. Иndi Xarici mяtbuat da, Azяrbaycan xalqы da gюrцr ki, mяn bцtцn bu suallara cavab verirяm vя necя lazыmdыr. Onlarыn sяviyyяsinя dя dцшmцrяm. Heч vaxt. Necя lazыmdыr cavab verirяm dя, susurlar da. Чцnki cavab verя bilmirlяr. Deyirяm get gцzgцyя bax, sяn burada bizi ittiham etmяyя gяlmisяn? Sual vermir. Elя bil ki, prokurordur, ittiham edir bizi. Sяn kimsяn ki? Jurnalistlяrя mяnim hюrmяtim bюyцkdцr.

Buna gюrя ondan istifadя edirlяr. Mяn onlarla belя mцlayim tяrzdя danышыram.

Amma bilirlяr ki, istяnilяn formada danышa bilяrяm onlarla. Bax, budur reallыq. Bizя qarшыdыr bu reallыq. Amma biz reallыьы dяyiшdirdik. Bu yeni siyahыlar bir daha gюstяrir ki, biz reallыьы dяyiшdirdik. Иndi Azяrbaycan xalqыnыn sяbirsizliklя gюzlяdiyi siyahыlarы bюyцk mяmnuniyyяt vя qцrur hissi ilя xalqыmыn diqqяtinя чatdыracaьam.

Belяliklя, dцnяn azad edilmiш yaшayыш mяntяqяlяrinin siyahыsыnы doьma xalqыma чatdыrыram. Zяngilan rayonunda azad edilmiш kяndlяr: Birinci Alыbяyli, Иkinci Alыbяyli, Rяbяnd, Yenikяnd.

Cяbrayыl rayonunun azad edilmiш kяndlяri: Qovшudlu, Sofulu, Daь Maшanlы, Kцrdlяr, Hovuslu, Чяlяbilяr. Qubadlы rayonunun dцnяn azad edilmiш yaшayыш mяntяqяlяri: Padar, Яfяndilяr, Yusifbяyli, Чaytumas, Xanlыq, Sarыyataq, Mollabцrhan vя Qubadlы шяhяri!

Dцnяn mяn artыq bu barяdя Azяrbaycan xalqыna bu sevincli xяbяri verdim.

Bir daha bu шad xяbяri bцtцn Azяrbaycan xalqыna чatdыrmaq istяyirяm. Zяngilan, Cяbrayыl, Qubadlы rayonunun sakinlяrinя, bu kяndlяrdя yaшamыш sakinlяrя xoш xяbяr чatdыrmaq mяnim цчцn bюyцk шяrяfdir. Dцzdцr, o kяndlяrdяn bir шey qalmayыb. Eybi yoxdur, bяrpa edяcяyik. Azяrbaycan xalqыnыn da, dюvlяtinin dя buna gцcц чatacaq. Tяki torpaьыmыz azad olsun. Tяki bayraьыmыz iшьaldan azad edilmiш bцtцn torpaqlarda qaldыrыlsыn. Biz яsgяrlяrimizin, zabitlяrimizin canы-qanы bahasыna bu torpaqlarы azad edirik. Hяm dюyцш meydanыnda, hяm siyasi mцstяvidя юzцmцzц tяsdiqlяmiшik, dцnyaya tяsdiqlяmiшik.

Azяrbaycan xalqыnы qцrurlu xalq kimi, cяsarяtli xalq kimi, yenilmяz xalq kimi tяsdiqlяmiшik. Heч bir tяzyiq bizя tяsir edя bilmяz.

Heч bir hяdя-qorxu bizi yolumuzdan dюndяrя bilmяz. Чцnki haqq yolundayыq, yumruq kimi birik. Bu birlik яbяdidir vя яbяdi olacaq! Яziz hяmvяtяnlяr, mяn hяlя mцharibяnin ilk gцnlяrindя sizя sюz vermiшdim ki, biz dцшmяni torpaqlarыmыzdan qovacaьыq, sona qяdяr qovacaьыq.

Qarabaь bizimdir! Qarabaь Azяrbaycandыr!

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 4

Бцтцн халг Ali Baш Komandanын ятрафында сяфярбяр олуб Azяrbaycan Ordusu 1 ай яrzindя Ermяnistanыn 30 il яrzindя havadarlarыnыn dяstяyi ilя qurduьu ordusunu darmadaьыn etdi.

Bundan sonra Ermяnistana 10 illяr lazыm olacaq ki, юzцnя yeni ordu qursun. Итирдийи silah-sursat sistemlяrinin qurulmasы цчцn Ermяnistan tяrяfindяn milyardlarla vяsait sяrf olunmuшdu.

anti-insani, faшist simasыны ifшa ediр vя bцtцn dцnyaya gюstяrир. Бейнялхалг тяшкилатлар да артыг гудузлашмыш дцшмянин ясас hяdяfiнин yaшayыш mяntяqяlяri vя dinc яhali олдуьунун шащидидир. Хаин дцшмянин ъябщядян узаг, щярби ямялиййатларда иштирак етмяйян Эянъя, Бярдя, Тяртяр шящярляримизин динъ сакинляриня гаршы щяйата кечирдийи террор ямялиййатлары нятиъясиндя онларла сойдашымыз щялак олмуш, онларла сойдашымыз ися йараланмышдыр. Фашист хислятли ермяниляр щяйата ке-

№ 10 (192), Октйабр 2020

Ряъяб Таййиб ЯРДОЬАН: “Зяфяр азярбайъанлы гардашларымызындыр!”

"30 ildяn чoxdur ki, azяrbaycanlыlar yaшadыqlarы Daьlыq Qarabaь vя яtraf rayonlardan qovulublar." Бу сюзляри гардаш Tцrkiyянин Prezidenti Rяcяb Tayyib Яrdoьan AKP-nin qrup iclasыnda чыxышы zamanы сюйляйиб. Яrdoьan bяyan edib ki, ATЯT-in Minsk Qrupunun hяmsяdrlяri - ABШ, Rusiya vя Fransa mцnaqiшяni hяll etmяdilяr. Тцркийя президенти дейиб: "Danышdыlar, sonra da чыxыb getdilяr. Tяbii ki, Azяrbaycan юz vяtяndaшlarыnыn tяhlцkяsizliyini qorumaq mяcburiyyяtindяdir. Ermяnistan hцcum etdi, Azяrbaycan da

юzцnц mцdafiя etdi. Яminik ki, azяrbaycanlы qardaшlarыmыz torpaqlarыnы geri alacaqlar. Иnanыram ki, zяfяr azяrbay-

canlыlarыndыr. Allah yardыmчыlarы olsun. Bu mцcadilяdя hяr an yanlarыnda olduq vя olmaьa da davam edяcяyik".

ИЛЩАМ ЯЛИЙЕВ: "Тцркийя реэионда сцлщцн тяминатчысыдыр."

Prezident Иlham Яliyevин vя xanыmы Mehriban Яliyevaнын Ermяnistan silahlы qцvvяlяri ilя tяmas xяttindя yerlяшяn Tяrtяr, Aьdam vя Bяrdя rayonlarынын сакинляри иля эюрцшц. Май 2020, атв.аз

Ermяnistan ordusunun peшяkar zabit heyяti vя peшяkar mцddяtdяn artыq hяrbi xidmяtчilяri bюyцk sayda mяhv edildi. Son dюyцшlяr miqyasыna gюrя bюyцk яmяliyyat olaraq Ermяnistan ordusunun vя cяmiyyяtinin юzцnя gцvяnini яsaslы dяrяcяdя sarsыtdы. Али Баш Команданымыз, ъянаб Илщам Ялийевин гябул етдийи гярарлар, атдыьы гятиййятли аддымлар дцшмян юлкянин эетдикъя тамамиля зяифляйиб, йахын эцнлярдя там тяслим олаъаьындан хябяр верир. Бу эцн бцтцн Азярбайъан халгы да юз Президентинин ятрафында сых бирляшяряк, ясрлярля дцшмянчилик мцнасибяти эюрдцйц щарынламыш гоншусуна галиб эялмяк цчцн бцтцн имканлардын истифадя едир. Бюйцк гцрур щисси иля гейд етмялийик ки, тarixiнин шанлы gцnlяrini yaшayan Azяrbaycan, dцшmяni torpaqlarыmыzdan чыxararaq Ermяnistanы tяslim bayraьы qaldыrmaьa mяcbur etмякдядир. Артыг Cяbrayыl, Фцзули, Зянэилан, Губадлы шящярляри, Hadrut, Минъиван, Аьбянд гясябяляри вя чохсайлы кяндляримиз, Murovdaь zirvяsi, Suqovuшan su anbarы, strateji yцksяkliklяr azad edilиб. Иndi hяmin яrazilяrdя Azяrbaycan bayraьы dalьalanыr. Бцтцн бунларла йанашы, Азярбайъан щям дя Ermяnistanыn hяrbi-siyasi rяhbяrliyinin

чирдикляри, инсанлыьа, ейни заманда мцщарибя ганунларына зидд щярякятляринин гаршылыьында ися мцзяффяр Ордумуз тяряфиндян щяр эцн лайигинъя ъязаландырылыр, йцзлярля щярбчилярини, чохсайлы техникаларыны итирирляр. Хатырладаг ки, уzun illяrdir Ermяnistan danышыqlar prosesindя юzцnц цstцn tяrяf kimi aparmaг истяийб, мцхтялиф шяrtlяr irяli sцrцб, beynяlxalq tяшkilatlarыn qяrar vя qяtnamяlяrini, beynяlxalq ictimaiyyяtin чaьыrышlarыnы qulaq ardыna vuruб, юz iradяsini diqtя etmяyя чalышыrdы. Лакин 1 айлыг mцharibя онларын hяrbi-siyasi mцstяvidя mюvqeyini alt-цst etdi, iradяляриni sarsыtdы, iqtisadiyyatларыnы tam чюkdцrdц.

Aьыr zяrbяlяr alaraq diz цstя чюkdцrцlяn Ermяnistanыn baш naziri hяrbi яmяliyyatlarыn dayandыrыlmasы цчцn mцraciяt etmяdiyi цnvan, dюymяdiyi qapы, yalvarmadыьы lider qalmadы.

Artыq beynяlxalq vasitячilяr дя mцnaqiшяnin donmuш vяziyyяtdя qalmasыnыn yolverilmяzliyini anlayыr. Bu isя Ermяnistana diplomatik tяzyiqlяrin artmasыnы qaчыlmaz edir. Азярбайъан халгы ися Али Баш Команданын рящбярлийи иля тезликля мянфур дцшмяня галиб эяляъяйиня вя ишьал едилмиш бцтцн ярязиляримизин азад едиляъяйиня инаныр.

М.НЯБИБЯЙОВ

Sentyabrыn 29-da "Rossiya-1" telekanalыnda yayыmlanan "60 dяqiqя" proqramыnda Azяrbaycan-Ermяnistan tяmas xяttindя baш verяn son hadisяlяrя hяsr olunan veriliшdя Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyev vя Ermяnistanыn baш naziri Nikol Paшinyan aparыcыlarыn suallarыnы cavablandыrыblar.

Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyev bildirmiшdir ki, cяbhяdя vяziyyяt gяrgindir.

Ermяnilяrin sentyabrыn 27-dя sяhяr baшladыqlarы hяrbi tяxribat nяticяsindя Azяrbaycanыn yaшayыш mяntяqяlяri vя bizim dюyцш mюvqelяrimiz шiddяtli artilleriya atяшinя mяruz qalыb. Biz tяcavцzkara adekvat cavab vermяyя vя belяliklя, юz xalqыmыzы, юz adamlarыmыzы vя torpaьыmыzы mцdafiя etmяyя mяcbur

idik. Belяliklя, artыq цчцncц sutkadыr ki, шiddяtli dюyцшlяr gedir, bu dюyцшlяr nяticяsindя Azяrbaycan Ordusu bir sыra yaшayыш mяntяqяlяrini iшьaldan azad edib, hяmчinin mцxtяlif istiqamяtlяrdя strateji yцksяkliklяri tutub. Bu gцn vяziyyяt elяdir ki, fяal dюyцш яmяliyyatlarы aparыlыr.

Prezident Иlham Яliyev hadisяlяrdя Tцrkiyяnin rolunu izah edяrkяn demiшdir: "Hesab edirяm ki, Tцrkiyяnin rolu regionda sabitlяшdirici xarakter daшыyыr. Tцrkiyя bizя qardaш юlkя vя bizim mцttяfiqimizdir. Ermяnistanыn Azяrbaycana hцcum etmяsini dцnya ictimaiyyяtinin bildiyi ilk saatdan etibarяn Tцrkiyя dюvlяt baшчыsы vя digяr rяhbяrlяr sяviyyяsindя birmяnalы olaraq Azяrbaycanы dяstяklяdiyini, beynяlxalq hцququ dяstяklяdiyini bildirib. Ona gюrя ki, Ermяnistan 30 ilя yaxыn

mцddяtdя Azяrbaycan яrazisini iшьalda saxlamaqla beynяlxalq hцququ kobud шяkildя pozur. Tцrkiyяnin rolu, яslindя, mяhz bundan ibarяtdir, baшqa heч bir rolu yoxdur. Tцrkiyя bizя mяnяvi dяstяk gюstяrir vя biz Tцrkiyя rяhbяrliyinя, Tцrkiyя Prezidentinя vя tцrk xalqыna bizimlя hяmrяy olduьuna vя bizi dяstяklяdiklяrinя gюrя tяшяkkцr edirik. Guya Tцrkiyяnin mцnaqiшя tяrяfi kimi iшtirak etmяsi barяdя ermяni tяrяfin yaydыьы bцtцn шayiяlяr tяxribat xarakteri daшыyыr, indiki dildя desяk bu, feyk-nyusdur. Tцrkiyяnin mцnaqiшяdя iшtirakы barяdя heч bir sцbut yoxdur vя buna zяrurяt yoxdur. Azяrbaycan Ordusu юz xalqыnыn vя юz яrazisinin mцdafiяsini tяmin etmяk цчцn kifayяt qяdяr hazыrlыqlыdыr."

Ermяnistandan RЯSMИ ETИRAF: “Azяrbaycandan чox geri qalmышыq.”

Artsrun Ovannisyan Bir neчя gцn яvvяl Azяrbaycan ordusunu fюvqяldюvlяtlяrlя mцqayisя edяn Ermяnistan Mцdafiя Nazirliyinin rяsmi nцmayяndяsi Artsrun Ovannisyan юlkяsinin mяьlub durumda olduьunu nюvbяti dяfя etiraf edib.

O, "Sputnik Ermяnistan"a mцsahibяsindя ordularыnda mюvcud olan bцtцn чatыш-

mazlыqlarыn uzun illяr davam edяn proseslяrin nяticяsi olduьunu qeyd edib: "Nяzяrя alыnmalыdыr ki, Ermяnistanda heч vaxt dюyцш tяyyarяlяri olmayыb.

Pilotlarын texnologiyaya yiyяlяnmяsi, silahlardan istifadя edя bilmяsi цчцn vaxt lazыmdыr. Bunun цчцn яn azы bir vя ya iki il lazыmdыr".

Ovannisyan Qarabaьdakы mюvcud mцharibяnin яvvяlkilяrdяn чox fяrqli olduьunu qeyd edib: "Ritm, dюyцш яmяliyyatlarыnыn dinamikasы, istifadя olunan silah nюvlяri dяyiшib".

Ermяnistan ordusunun Qarabaьdakы hяrbi яmяliyyatlara nя qяdяr hazыr olduьu barяdя sualы cavablandыran ермяни щярбчиси юз юлкясинин hяrbi sahяdя hяr mяnada Azяrbaycandan geri qaldыьыnы etiraf edib: "Anlamaq lazыmdыr ki, bцtцn bu illяr яrzindя hяrbi xяrclяr baxыmыndan

Azяrbaycandan чox geri qalmышыq. Onlar daha чox xяrclяyiblяr, biz daha az xяrclяmiшik.

Belяliklя, bugцnkц bцtцn problemlяr uzun illяr davam edяn proseslяrin nяticяsidir".

Azяrbaycan Silahlы Qцvvяlяrinin pilotsuz tяyyarяlяri ilя mцbarizяyя toxunan Ovannisyan, dцnyada hяlя ki, heч bir ordunun pilotsuz tяyyarя hцcumlarыnы tamamilя tяsirsiz hala gяtirя bilmяdiyini deyib: "Kiчik юlчцlц vя чox sayda PUAlarы mяhv etmяk asan bir iш deyil. Hяrbi obyektlяri qorumaq цчцn onlarla nюv HHM vя elektron mцharibя sistemindяn istifadя edяn inkiшaf etmiш Silahlы Qцvvяlяrя sahib olan dюvlяtlяr belя bunlarыn юhdяsindяn tam gяlя bilmirlяr", - deyя, дцшмян юлкянин Mцdafiя Nazirliyinin rяsmisi qeyd edib. (qafqazinfo) Publika.az, 24 Oktyabr 2020

№ 10 (192), Октйабр 2020

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 5

Bu gцn Prezident basda olmaqla Azяrbaycan xalqы yeni tarix yazыr Azяrbaycanыn Birinci vitse-prezidenti Mehriban Яliyevaнын Trend Иnformasiya Agentliyinя mцsahibяси Тренд: - Hяr vaxtыnыz xeyir, hюrmяtli Mehriban xanыm. Иlk nюvbяdя, Azяrbaycanыn bir sыra шяhяrlяrinin vя yaшayыш mяntяqяlяrinin iшьaldan azad edilmяsi mцnasibяtilя Sizi юz adыmdan vя oxucularыmыzыn adыndan tяbrik etmяk istяrdim.

Мещрибан ханым: - Bцtцn xalqыmыzы bu яlamяtdar hadisяlяr mцnasibяtilя tяbrik edirяm. Demяk olar ki, hяr gцn cяbhяdяn yaxшы xяbяrlяr gяlir. Bizim яsgяrlяr vя zabitlяr dюyцш tapшыrыqlarыnы шяrяflя yerinя yetirirlяr. Onlar uьurlu яmяliyyatlar keчirяrяk, bir-birinin ardыnca шяhяrlяri vя digяr yaшayыш mяntяqяlяrini iшьaldan azad edir, strateji yцksяkliklяri tuturlar. Uzun fasilяdяn, tяqribяn 30 ildяn sonra biz hamыmыz Azяrbaycan яsgяrinin doьma torpaqlarыmыzda bayraьыmыzы sancmasыnы qцrurla mцшahidя edirik. Bu, sadяcя, hяrbi uьur deyil. Bu, tarixi яdalяtin bяrpasыdыr, чцnki bunlar bizim яzяli, tarixi torpaqlarыmыzdыr.

Mцbaliьяsiz demяk olar ki, bu gцn Prezident Иlham Яliyev baшda olmaqla Azяrbaycan xalqы yeni tarix yazыr. Bizim birgя qяlяbяlяrimizin tarixini!

Mяn xalqыn юz Prezidenti яtrafыnda necя sыx birlяшdiyini, dюvlяt baшчыsыnыn цmumi mяqsяd naminя, Azяrbaycan torpaqlarыnыn iшьaldan azad edilmяsi naminя birlяшmяyя чaьыrышыnы gяnclяrimizin necя qяtiyyяtlя vя mяrdliklя qяbul etmяlяrini gюrцrяm.

Тренд: - Sizin sюylяdiyiniz hяr bir kяlmя xalqыmыzыn istяyi ilя hяmahяngdir vя яmяllяrdя, hяrяkяtlяrdя misli gюrцnmяmiш fяallыq doьurur. Sizin mцraciяtinizdяn dяrhal sonra hяmvяtяnlяrimizin ermяni yalanlarыnы vя bюhtanlarыnы ifшa etmяyя yюnяlmiш sяylяri buna parlaq sцbutdur.

Мещрибан ханым: - Иnformasiya mяkanыnda fяallыq gюstяrmяk barяdя чaьыrышыma qoшulan hяr kяsя tяшяkkцr etmяk istяyirяm. Biz daim yadda saxlamalыyыq ki, qarшыdurma tяkcя bilavasitя dюyцш яmяliyyatlarы bюlgяsini deyil, hяm dя informasiya mяkanыnы яhatя edir. Mяn bizim gяnclяrimizin, vяtяndaшlarыmыzыn ermяni tяbliьatыnыn feyklяrini necя ifшa etdiklяrini, ermяni tяcavцzц haqqыnda hяqiqяti bцtцn mцmkцn platformalarda beynяlxalq ictimaiyyяtя necя чatdыrdыqlarыnы gюrцrяm. Onlarыn haqq sяsi tarixin saxtalaшdыrыlmasы hallarыnы aшkar etmяyя vя tamamilя яsassыz, aчыq-aydыn

yalan, tяhrikчi materiallarыn yayыlmasыnыn qarшыsыnы almaьa kюmяk edir.

Kцtlяvi informasiya vasitяlяrinin nцmayяndяlяrinя tяшяkkцr edirяm, onlarыn obyektivliyi vя yцksяk peшяkarlыьы sayяsindя bugцnkц Azяrbaycan reallыqlarыnы dцnyaya чatdыrmaq mцmkцn olur. Яllяrinя bayraq gюtцrяrяk tяcavцzkara etirazlarыnы bildirяn vя Ermяnistanыn iшьalчы mahiyyяtini beynяlxalq ictimaiyyяtя gюstяrяn xaricdя ya-

Tяrtяr, Bяrdя, Aьdam, Aьcabяdi, Goranboy, Naftalan vя digяr yaшayыш mяntяqяlяrinin dinc яhalisinя edilяn hцcumlar Ermяnistanыn Azяrbaycana qarшы mяkrli siyasяtini aчыq ifшa edir. Dяfn mяrasimi zamanы qяbiristanlыьы necя atяшя tutmaq olardы?

Gecя vaxtы, sakinlяr yatarkяn Gяncя шяhяrini raket atяшinя necя mяruz qoymaq olardы?

Gцnahsыz mцlki шяxslяr, uшaqlar, qadыnlar hяlak olub. Bu, insanlыьa qarшы cinayяtdir,

iшidir. Bizim ordumuz яzяli Azяrbaycan torpaqlarыnы iшьaldan azad edir. Bizim яsgяrlяr qяhrяmanlыq vя igidlik gюstяrяrяk Vяtяn uьrunda шяrяflя dюyцшцr, юz adlarыnы Azяrbaycanыn tarixinя yazыrlar. Mяn bцtцn yaralыlarыn tezliklя saьalmalarыnы arzu edirяm. Hяlak olmuш hяrbi qulluqчularыn ailяlяrinя, doьmalarыna dяrin hцznlя baшsaьlыьы verirяm. Vяtяn naminя шяhid olmuш igid юvladlarыmыza Allah rяhmяt elяsin. Onlarыn qanы yerdя

шayan soydaшlarыmыzы qeyd etmяmяk mцmkцn deyil. Azяrbaycan xalqы ilя hяmrяy olan, ona dяstяk olaraq юz prinsipial vя яdalяtli mюvqeyini nцmayiш etdirяn dцnyadakы bцtцn dostlarыmыza minnяtdaram.

Bu gцn biz hamыmыz cяbhяdя baш verяnlяr barяdя fikirlяrlя yaшayыrыq. Azяrbaycan xalqы юz Prezidentinя inanыr vя яmindir ki, Prezident nяyi necя, nя vaxt etmяk lazыm olduьunu bilir. Buna gюrя dя biz bцtцn hяrяkяtlяrimizdя vя fяaliyyяtimizdя hяmiшяkindяn daha чox hяmrяyik. Шцbhяsiz, bizim яsgяrlяrimiz bu dяstяyi hiss edirlяr. Bilirlяr ki, onlarыn arxasыnda bцtцn Azяrbaycan xalqы dayanыr.

bu, terrorizmdir. Bцtцn bunlar birmяnalы шяkildя gюstяrir ki, Yerevanыn sцlhdя maraьы yoxdur, o, yalnыz mцnaqiшяnin eskalasiyasыnы, onun regional qarшыdurmaya чevrilmяsini arzu edir.

Lakin Ermяnistanыn heч bir alчaq яmяli, - nя siyasi platformaya яsaslanan iyrяnc provokasiyalarы, nя informasiya mяkanыnda mяkrli avantцralarы, nя dinc vяtяndaшlara vяhшicяsinя hцcumlarы, - heч nя Azяrbaycan xalqыnыn iradяsini sыndыra bilmяz. Birlik, hяmrяylik, bir-birinin dяrdinя шяrik olmaq vя qarшыlыqlы dяstяk nцmayiшi mцяyyяn mяnada heч kяsin heч vaxt bizim iradяmizi vя Vяtяnimizi iшьaldan azad etmяk istяyimizi sыndыra bilmяyяcяyinя dair Azяrbaycan xalqыnыn ismarыcыdыr.

Mяn dцnya birliyini baш verяn bu hadisяlяrя laqeyd qalmamaьa vя Azяrbaycanыn mцlki яhalisinя qarшы vяhшicяsinя qяddarlыьы kяskin pislяmяyя чaьыrыram. Yerevan beynяlxalq konvensiyalara, habelя BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn ermяni iшьalчы qцvvяlяrini Azяrbaycana qarшы tяcavцzц dayandыrmaьa чaьыran qяtnamяlяrinя etinasыzlыьa son qoymalыdыr.

Azяrbaycan dюvlяtinin heч vaxt baшqalarыnыn torpaqlarыnda gюzц olmayыb.

Biz dinc яhaliyя hцcum etmirik. Bizim iшimiz haqq

qalmayacaq vя qalmыr. Dцшmяnя layiq olduьu cavab verilir.

Mяnim tapшыrыьыmla Heydяr Яliyev Fondu hяlak olanlarыn ailяlяrinя lazыmi kюmяk gюstяrir. Yaralы яsgяrlяrin saьalmasы vя normal hяyata qayыtmasы цчцn nя mцmkцndцrsя edilir. Bu gцn bizim bцtцn yaralы яsgяr vя zabitlяr tezliklя ayaьa qalxmaq vя Vяtяn uьrunda яdalяtli mцbarizяni davam etdirmяk цчцn yenidяn dюyцш яmяliyyatlarы zonasыna yola dцшmяk istяyirlяr. Budur Azяrbaycan xalqыnыn ruh yцksяkliyi vя vяtяnpяrvяrliyi.

Тренд: - Mehriban xanыm, Siz bяyanatlarыnыzda dяfяlяrlя qeyd etdiyiniz kimi, hяtta dцшmяnin mцlki яhaliyя qarшы vяhшicяsinя tяxribatlarыna baxmayaraq, xalqыmыz inanыlmaz ruh yцksяkliyi vя mяrdlik nцmayiш etdirir.

Мещрибан ханым: - Tяяssцf ki, ermяni tяrяfi mяqsяdyюnlц шяkildя nяinki beynяlxalq konvensiyalarыn tяlяblяrini pozur, hяtta яxlaq normalarыnы tapdalayыr.

Gяncя, Mingячevir,

Тренд: - Mehriban xanыm, Siz bu gцnlяrdя xalqыmыzыn qeyri-adi birliyini qeyd etdiniz. Koronavirus pandemiyasыna qarшы mцbarizяdя bir nюv шцara чevrilmiш "Biz birlikdя gцclцyцk!" cцmlяsini hamыmыz xatыrlayыrыq. Demяk olarmы ki, bu gцn hяmin cцmlя xцsusi mяna kяsb edir? Мещрибан ханым: - Bu, шцbhяsiz belяdir.

Biz yalnыz birliyimizi qorumaqla vя Prezidentin яtrafыnda sыx birlяшmяklя bu ilin yadda qalacaьы bцtцn чaьыrышlarы vя чяtinliklяri dяf edя bilяrik.

Siz koronavirus pan-

demiyasыnы xatыrlatdыnыz vя mяn bu mяsяlяyя bir qяdяr яtraflы toxunmaq istяrdim. Biz bu gцnяdяk vaxtыnda vя hяrtяrяfli dцшцnцlmцш tяdbirlяr sayяsindя dцnyanыn bir чox юlkяlяrinin цzlяшdiyi faciяli ssenaridяn xilas ola bilmiшik. Ekspertlяrin fikrincя, bizim юlkяmiz epidemiyanыn ilk vя olduqca tяhlцkяli mяrhяlяsini яn az sayda itki ilя baшa vurmuш dюvlяtlяr sыrasыndadыr. Biz epidemiya ilя mцbarizяnin bцtцn aspektlяrini koordinasiya edяn peшяkar komanda yaratmaьa, zяruri texniki vя insan resurslarыnы birlяшdirmяyя mцvяffяq olduq.

Tяtbiq edilmiш karantin tяdbirlяri koronavirusun yayыlma sцrяtini azaltmaьa kюmяk etdi. Biz birlikdя Vя-tяnimizi bu xяstяliyin tяhlцkяli surяtdя yayыlmasыndan qoruya bildik.

Tяяssцf ki, чoxsaylы юlkяlяrя vя xalqlara bu qяdяr bяla vя iztirab gяtirmiш virusa hяlя dя qalib gяlmяk mцmkцn olmayыb. O, hяlя dя ciddi tяhlцkя mяnbяyidir, bцtцn dцnyada pislяшmяkdя olan statistika buna sцbutdur. Pandemiyaya qarшы mцharibя hяlя davam edir. Avropa dюvlяtlяrinin чoxunda чoxsaylы mяhdudiyyяtlяr yenidяn qцvvяyя minir.

Tяяssцf ki, bizim юlkяmiz dя istisna deyil. Mяlumdur ki, son gцnlяrdя yoluxanlarыn sayыnыn artmasы mцшahidя olunur, tяhsil mцяssisяlяrindя, ictimai nяqliyyatda yenidяn bяzi mяhdudiyyяtlяr tяtbiq edilib.

Mяn sizin hяr birinizi koronavirusun tяhlцkяli olduьunu unutmamaьa, aylarla riayяt etdiyimiz elementar qaydalarы gюzlяmяyя, mяsafяyя riayяt etmяyя, hяqiqяtяn real zяrurяt olmadыьы halda insanlarыn kцtlяvi шяkildя toplaшdыьы yerlяrя getmяmяyя чaьыrыram.

Bizя yaxшы mяlum olan bцtцn bu qaydalar yoluxma riskini azaltmaьa vя demяli, bizi vя yaxыnlarыmыzы xяstяlikdяn qorumaьa kюmяk edяr. Biz yaшlы nяslя hяmiшя xцsusi qayьы vя hюrmяtlя yanaшыrыq. Pandemiyanыn birinci mяrhяlяsi dюvrцndя biz onlarы qayьы ilя qoruduq. Яminяm ki, indiki шяraitdя biz daha diqqяtli olacaьыq.

Bu gцn, ordumuz юz tarixi missiyasыnы davam etdirdiyi bir vaxtda dюvlяtimizin, o cцmlяdяn sяhiyyя sisteminin цzяrinя dцшяn yцkц maksimum azaltmaq lazыmdыr. Иndi bцtцn resurslarыn bizim xilaskarlыq яmяliyyatы цzяrindя cяmlяшmяsi mцstяsna яhяmiyyяt kяsb edir. Biz arxa cяbhяdя юz saьlamlыьыmыzыn qeydinя qalmaqla, sayыqlыq vя intizam nцmayiш etdirmяklя, eyni zamanda, юn cяbhяdяki яsgяrlяrimizя kюmяk edir vя onlarы qoruyuruq. Яminяm ki, biz bu vяzifяnin юhdяsindяn gяlяcяyik vя bir daha sцbut edяcяyik ki, gцcцmцz birlikdяdir!

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 6

Ordumuzun qabaьыndan qaчan dцшmяnlяr namяrdcяsinя...

Cavanшir Feyziyevlя MЦSAHИBЯ

Ъаваншир ФЕЙЗИЙЕВ,

Милли Мяълисин депутаты

“ Biz artыq nя beynяlxalq tяшkilatlardan, nя dя bюyцk dюvlяtlяrdяn bir reaksiya gюzlяyirik. Biz bu mцnaqiшяni Azяrbaycan xalqы olaraq Ali Baш Komandanыmыzыn rяhbяrliyi altыnda юzцmцz hяll edirik vя son qяlяbяyяdяk bu mцqяddяs savaшы aparacaьыq. Biz qalib gяlяcяyik.” ” Bu sюzlяri millяt vяkili Cavanшir Feyziyev Публика.аз-а bildirib.”

- Cavanшir mцяllim, Ermяnistan nюvbяti dяfя Gяncяni hяdяfя aldы. Gecя saatlarыnda mцlki яhalinin yatdыьы vaxtda ermяnilяr Gяncя шяhяrimizi aьыr raketlяrdяn atяшя tutdu vя onlarla vяtяndaшыmыz hяlak oldu vя yaralandы. Buna nя ad vermяk olar?

- Иlk nюvbяdя bu namяrd hцcum zamanы hяlak olmuш hяmvяtяnlяrimizin yaxыnlarыna vя xalqыmыza baшsaьlыьы ifadя etmяk istяrdim. Hяlak olan bacы vя qardaшlarыmыz, kюrpяlяrimiz Vяtяn torpaqlarыnыn azadlыьы uьrunda apardыьыmыz mцqяddяs mцharibяnin шяhidlяridir. Allah onlara rяhmяt elяsin, xalqыmыz saь olsun, Vяtяn saь olsun.

Bunun чoxdan bildiyimiz bir adы var - ermяni namяrdliyi. Dюyцш bюlgяsindя Ordumuzun qabaьыndan qaчan dцшmяnlяr namяrdcяsinя dinc яhaliyя arxadan zяrbя vurur. Amma hцquq termini ilя bu hяrяkяtlяr mцharibя cinayяtidir, bu, insanlыьa qarшы cinayяtdir. 2-ci Dцnya mцharibяsindяn sonra beynяlxalq hцquq sisteminя daxil edilmiш bu terminlяr 1949-cu il Cenevrя Konvensiyasыnda vя sonrakы sяnяdlяrdя юz яksini tapыb vя qanun qцvvяsinя minib. Beynяlxalq hцquq sistemi bu cinayяtlяri tюrяdяn шяxslяr vя dюvlяtlяr цчцn яn aьыr cяzanы nяzяrdя tutur.

- Minlяrlя soydaшыmыzыn qanыnы tюkmцш Ermяnistanыn siyasi-hяrbi rяhbяrliyinin layiq olduьu cяzanы alacaьыna inanыrsыnыzmы?

- Buna heч шцbhяm yoxdur vя heч kim dя шцbhя etmяsin. Onlar юz cяzasыnы elя bu gцn alыr. Gяncяdя hяlak olan hяr bir soydaшыmыzыn qisasы elя hяmin gecя vя bu gцn яrzindя alыnыb vя bu qisasыn alыnmasы davam etdirilяcяk. Milli Ordumuz яrazilяrimizdя mюhkяmlяnmiш dцшmяn sяngяrlяrini darmadaьыn edib, yцzlяrlя canlы qцvvяsini vя hяrbi texnikasыnы, o cцmlяdяn Ermяnistan яrazisindя yerlяшяn S-300 zenit-raket kompleksini mяhv edib. Amma bu son deyil. Яminяm ki, iшьal altыnda olan яrazilяrimiz son qarышыna qяdяr dцшmяndяn azad edilяcяk vя 1988-ci ildяn bu gцnяdяk Ermяnistanыn Azяrbaycan torpaqlarыnda cinayяtlяr tюrяtmiш bцtцn sяlahiyyяtli шяxslяri beynяlxalq tribunal qarшыsыnda cavab verяcяklяr.

- Mцшahidяlяrimiz onu gюstяrir ki, beynяlxalq tяшkilatlar vя bюyцk dюvlяtlяr ermяnilяrin Gяncяyя hцcumu ilя baьlы da susmaьa цstцnlцk verirlяr. Sizcя, bu nя ilя baьlыdыr, onlar niyя bu faciяni gюrmяk istяmirlяr?

- Biz artыq nя beynяlxalq tяшkilatlardan, nя dя bюyцk dюvlяtlяrdяn bir reaksiya gюzlяyirik. Biz bu mцnaqiшяni Azяrbaycan xalqы olaraq Ali Baш Komandanыmыzыn rяhbяrliyi altыnda юzцmцz hяll edirik vя son qяlяbяyяdяk bu mцqяddяs savaшы aparacaьыq. Biz qalib gяlяcяyik. Buna heч kimin, o cцmlяdяn beynяlxalq tяшkilatlarыn vя bюyцk dюvlяtlяrin dя шцbhяsi olmasыn. Biz torpaqlarыmыzы azad edib, orada xalqыmыzыn яmin-amanlыq шяraitindя xoшbяxt yaшamasыnы tяmin edяcяyik. 30 il яrzindя ermяnilяr tяrяfindяn viran qoyulmuш Qarabaь torpaqlarы xoшbяxt insanlarыn gцlцstan torpaqlarыna чevrilяcяk. Bu torpaqlara bir daha dцшmяn ayaьы dяymяyяcяk.

Яgяr "ermяni xяstяliyi" mцalicя edilmяsя...

"Bu, artыq sadяcя terror aktы yox, Ermяnistan rяhbяrliyinin hяrbi-siyasi яxlaqsыzlыьыnыn zirvяsisir.

Ermяnistanыn layiqlы cavabыnы Azяrbaycan юzц verяcяk...

Ermяnistanы hяrb meydanыnda mяьlub edib bюyцk qяlяbяni tяmin etmяklя yanaшы, digяr mцstяvilяrdя dя MAT elяmяk, bu qяtlamlarыn qыsasыnы almaq, шяhidlяrimizin ruhunu шad etmяkdяn юtrц xalqыmыza vurduьu bцtцn zяrbя vя ziyanlarыn bяdяlini ona юdяtdirmяliyik!"

Bunu Moderator.az-a millяt vяkili, Иqtisadi vя Sosial Иnnovasiyalar Иnstitutunun rяhbяri Яli Mяsimli deyib. Яli Mяsimli bildirib ki, sentyabrыn 27-dяn baшlanan Иkinci Qarabaь Mцharibяsinin gediшatы aчыq-aydыn gюstыrir ki, Azяrbaycan Ordusu dцnya hяrb tarixindя чox unikal bir цsul - intellektual mцharibя цsulu ilя qarшы tяrяfin mцlki яhalisinin itkilяrinя yol vermяdяn Ermяnistatыn hяrb maшыnыn sыndыrыr, 30 ilя yaxыn bir mцddяtdя qurulan vя keчilmяz hesab olunan istehkamlarыnы daьыdыr, iшьal altыnda olan torpaqlarыmыzы bir-birinin ardыnca dцшmяndяn azad edir.

Oktyabrыn 3-dя Suqovuшanыn azad adilmяsi digяr torpaqlarыmыzыn da azad olunmasыnda aчar rolunu oynamaqla, яvvяlcя Cяbrayыl, indi dя Fцzuli iшьaldan azad olub.

Bundan sonra biz artыq heч vaxt avqustun 23-nц цzцmцzdя kяdяr Cяbrayыl vя Fцzulinin iшьal gцnц kimi qeyd etmяyяcяyik. Onun яvяzindя qцrur hissi ilя oktyabrыn 4-nц Cяbrayыlыn, 17-ni isя Fцzulinin iшьaldan azad olunmasы gцnlяri kimi qeyd edяcяyik..

Ordumuz bu tarыxы шansdan maksimum istifadя etmяklя, tezliklя Qяlяbя Bayraьыnы iшьaldan azad etdiyi digяr torpaqlarmыzda da dalьalandыracaq! Dцшmяn dя bunu anlayыr ki, artыq Azяrbaycan ordusnun qarшыsыnda duruш gяtirя bilmяyяcяk vя Azяrbaycanыn bюyцk qяlяbяsi yaxыnlaшыr. Шanlы Azяrbaycan ordusunun bu zяfяr yцrцшцnцnя mцqavimяt gюstяrя bilmяyяn Ermяnistan bunun яvяzini cяbhя xяttindn uzaqda yerчlяшяn Gяncя vя digяr шяhяrlяrimizi raket atяшinя tutmaqla birbaшa mцlki яhalini alчaqcasыna hяdяf gюtцrmяyi bundan sonrakы fяaliyyяtinin яsas istiqamяtinя чevirib. Яli Mяsimli яlavя edib ki, bir tяrяfdяn acы mяьlуbиyyяtini hяzm edя

Яли МЯСИМЛИ,

Милли Мяълисин депутаты bilmяyяn,digяr tяrяfdяn isя beynяlxalq tяшkilatlarыn ikibaшlы, bir sыra siyasi xadimlяrin isя mяsuliyyяtsiz anti-Azяrbaycan bяyanatlarыndan, ATЯT-in Minsk Qrupunun "makronlaшmasыndan" cяsarяtlяnяn Ermяnistan Azяrbaycanыn mцlki яhalisinя qarшы terroru davam etdirir. Daha чox insanыn hяlak olmasы mяqsяdi ilя qяsdяn gecя vaxtы Gяncяnin nюvbяti dяfя raket atяшinя tutmasы, aralarыnda iki aylыq kюrpя olmaqla xeyli sayda dinc яhalinin qяtlamы, elяcя dя dяfn mяrasimdя iшtirak edяn insanlarыn bombalanmasы qanlы terror hadisяsi olmaqla yanaшы,hяm dя Ermяnistan hяrbi-siyasi dairяlяrinin dюvlяt siyasяti sяviyyяsinя qaldыrdыqlarы чox dяhшяtli hяrbi cinayяt,mяnaviyyatsыzlыzlыq,simasыzlыq vя insanlыьa qarшы яxlaqsыzlыьыn zirvяsisir.

Bu cцr barbarlыьы yalnыz beynяlxalq terrorismin яn qяddar,яn qansыz, яn alчaq tяrkib hissяsi olan,terroru vя mцharibя cinayяtini dюvlяt siyasяtinin aparcы istiqamяtinя чevirяn ana vя uшaq qatillяrindяn ibarяt hяrbi-siyasi rяhbяrliyi olan faшist Ermяnistanы tюrяdя bilяr.

Deputat beynяlxalq ictimaiyytin bu qяtlиama mцnasibяtindяn danышarkяn sual edib ki, яsas vяzifяlяrindяn biri beynяlxalq hцququ mцdafiя etmяk, hяrbi cinayяtkarlarы cяzalandыrmaqdan ibarяt olan beynяlxalq qurumlar hardadыr?

Niyя bunlar юzlяrini karlыьыa, korluьa, lallыьa vurublar?

Beynяlxalq tяшkilatlar Gяncяyя qarшы tюrяdilяn bundan яvvяlki terror aktы zamanы olduьu kimi, bu dяfя dя sussalar, bu onlarыn ermяni vandalizminя haqq qazandыrmasы vя belяliklя dя Ermяnistanыn tюrяtdiyi mцharibя cinayяtlяrinя, vandalizmя шяrik чыxmasы demяkdir.

Gяncяdя tюrяdilяn qяtlиamlar mahiyyяt etibarы ilя 1992-ci il Xocalы soyqыmыnыn

davamыdr. Xocalы soyqыmыna biganя qalan beynяlxalq tяшkilatlar yяqin ki, Gяncя qяtlamыna da biganя qalacaq, яvvяllяr olduьu kimi,bu dяfя dя iшьalчы ilя iшьala mяruz qalan arasыnda heч bir fяrq qoymadan atяшkяs чaьыrышыndan uzaьa getmяyяn diшsiz bяyanatlarla kifayяtlяnяcяklяr. Яli Mяsimli hesab edir ki, belя mяsяlяrdя beynяlxalq tяшkilatlardan Aзяrbaycanы qane edяcяk ciddi nяsя gюzlяmяk olmaz.

Ona gюrя dя Ermяnistanыn layiqlы cavabыnы Azяrbaycan юzц verяcяk.

Ermяnistanы hяrb meydanыnda mяьlub edib bюyцk qяlяbяni tяmin etmяklя yanaшы, digяr mцstяvilяrdя dя MAT elяmяk, bu qяtlиamlarыn qыsasыnы almaq, шяhidlяrimizin ruhunu шad etmяkdяn юtrц xalqыmыza vurduьu bцtцn zяrbя vя ziyanlarыn bяdяlini ona юdяtdirmяliyik! Яli Mяsimli beynяlxalq ictimaiyyяtя mesaj olaraq xцsusi qeyd edib ki, bцtцn sahяlяrdя, xцsusяn dя siyasяtdя юz yalanlarыna юzц inanmaq цzяrindя qurulan siyasяtdяn vя bu yalanlarы gerчяklяшdirmяk цчцn юz havadarlarыna arxayыn olmaq xяstяliyindяn tяhlцkяli xяstяlik yoxdur. Иrяvan юz yalanlarыnыn яsiri vя havadarlarыna arxayыn olmaq xяstяliyindяn qaynaqlanan чox tяhlцkяli bir oyuna giriшib.

Bu oyunu pozmaqla Azяrbaycan tяkcя xalыmыz цчцn yox,daha geniш miqyas vя anlamda xilaskar rolunda чыxыш edir. "Ermяni xяstяliyi" tяkcя Azяrbaycan цчцn yox, region цчцn yox, xeyli dяrяcяdя qlobal miqyasda da чox ciddi tяhlцkяdir. Ona gюrя dя dцnya bilmяlidir ki, "ermяni xяstяliyi" mцalicя edilmяsя, onun яsas vasitяlяri olan terror, hяrbi cinayяtlяr bu dяfя dя durdurulmasa, bunun zяngirvari reaksiyasы bцtцn dцnyaya yayыlacaq.

Beynяlxalq ictiamiyyяt bilmяliidr ki, rяшadяtli Azяrbaycan ordusu 30 ilя yaxыn iшьal altnda olan mцqяddяs torpaqlarыmыzы iшьaldan azad etmяklя yanaшы, hяm dя, "ermяni xяstяliyi"ni "mцalicя" etmяklя Cяnubi Qafqaz regionunu, Ermяnistanla sяrhяd olan юlkяlяri, яrazilяrindя ermяnilяrin kompakt yaшadыьы dюvlяtlяri uzun illяrdir ki, tяngя gяturmiш "ermяni xяstяliyi"nin fяsadlarыndan da xilas edilmяsinin яsasыnы qoymaqla daha geniш anlamda xilaskar rolunu oynayыr!"

№ 10 (192), Октйабр 2020

У ш a qla r da n m цh a rib яd я ist if a dя eд я н д цш м я н Dцnya birliyi Ermяnistanыn uшaqlardan mцharibяdя istifadя etmяsi mяsяlяsinя hцquqi qiymяt vermяlidir.

“Hяr keчяn gцn яrzindя yeni-yeni mяьlubiyyяtlяrlя цzlяшяn, rяшadяtli orВцгар dumuz qarшыsыnИСКЯНДЯРОВ, da tab gяtirя bilМилли Мяълисин mяyяn iшьalчы Ermяnistan heyfini депутаты dinc, mцlki insanlardan, o cцmlяdяn uшaqlardan чыxыr. Bu da Ermяnistan hakimiyyяtinin faшist mahiyyяtini bir daha bцtцn dцnyaya nцmayiш etdirir.”

Bu сюзляри AZЯRTAC-a aчыqlamasыnda Milli Mяclisin deputatы Vцqar Иskяndяrov deyib.

Deputat bildirib ki, bu, iшьalчы Ermяnistanыn uшaqlara qarшы hяyata keчirdiyi yeganя cinayяt deyil. Bildiyimiz kimi, hяlя birinci Qarabaь mцharibяsi zamanы iшьalчы юlkяnin яsgяrlяri azяrbaycanlы uшaqlara qarшы misli gюrцnmяmiш vяhшiliklяr tюrяdiblяr. Tяcavцzkar dюvlяt hяm dя ermяni uшaqlara qarшы cinayяtlяr tюrяdir vя bu da onlarыn faшist mahiyyяtindяn irяli gяlir. Belя ki, Ermяnistanыn siyasi-hяrbi rяhbяrliyi юlkяnin orta yaшlы vя qoca sakinlяri ilя yanaшы, yeniyetmяlяri dя Daьlыq Qarabaьda gedяn hяrbi яmяliyyatlara cяlb edib. Ишьalчы юlkя rяhbяrliyinin beynяlxalq konvensiyalarы vя normalarы kobud шяkildя pozmasыnы sцbut edяn videogюrцntцlяr sosial шяbяkяlяrdя elя ermяnilяrin юzlяri tяrяfindяn yayыlыb. Gюrцntцlяrdя ermяni hяrbчilяrinin 12-13 yaшlы yeniyetmяlяrdяn istifadя etdiyi яks olunur. Belяliklя, Azяrbaycan Ordusuna qarшы dюyцшlяrdя yeniyetmяlяrdяn dя istifadя edяn iшьalчы Ermяnistanыn bununla чoxsaylы beynяlxalq qanunlarы, o cцmlяdяn BMT-nin, UNЫCEFin, Paris Konvensiyasыnыn uшaq hцquqlarы ilя baьlы sяnяdlяrini vя normalarыnы pozmasы tam шяkildя sцbuta yetirilir. Mяlum olduьu kimi, Beynяlxalq Cinayяt Mяhkяmяsi tяrяfindяn 15 yaш hяddinя чatmamыш uшaqlarыn hяrbi xidmяtя чaьыrыlmasы vя ya sяfяrbяr edilmяsi, yaxud onlarыn beynяlxalq vя elяcя dя beynяlxalq olmayan mцnaqiшяlяr чяrчivяsindяki hяrbi яmяliyyatlarda aktiv шяkildя istifadя olunmasы ilя яlaqяdar hяrяkяtlяrin hяrbi cinayяt qismindя tяsnif olunmasы mцяyyяn edilib. Dцnya birliyi heч olmasa indi hяrяkяtя keчmяli, Beynяlxalq Cinayяt Mяhkяmяsinin (Roma) vя Cenevrя konvensiyalarыnыn tяlяblяrini pozan Ermяnistan hюkumяti tяrяfindяn verilяn, insanlыьa zidd olan mцharibя cinayяtlяrini юzцndя яks etdirяn qяrarlara hцquqi qiymяt verilmяli, onlarыn mяsuliyyяti mцяyyяnlяшdirilimяlidir".

Deputat onu da bildirib ki, iшьalчы Ermяnistanыn cяbhяdя acыnacaqlы mяьlubiyyяtя uьramasы nяticяsindя bu юlkяnin daxilindя ruh dцшkцnlцyц vя mяnяvi deqradasiya яn yцksяk hяddя чatыb. Bu gцn ermяni valideynlяri юz юvladlarыnы Qarabaьda dюyцшя gюndяrmяmяk цчцn bцtцn yollara яl atыrlar. Elя ermяni KИVlяrindя yayыlan xяbяrlяr dя bunu tяsdiqlяyir.

Hяmin xяbяrlяrdя qeyd edilir ki, Ermяnistanda hяrbi чaьыrышчыlar koronavirus xяstяsi olmaqla baьlы saxta arayыш alaraq hяrbidяn yayыnыrlar. Bu barяdя ermяnilяr юzlяri sosial шяbяkяlяrdя etdiklяri paylaшыmlarda bildirirdilяr. Ermяnilяr bunu onunla яsaslandыrыrlar ki, cяbhяyя gedib qurban olmaq istяmirlяr. Ermяnistanda saxta COVЫD-19 arayышы isя 1000-2000 dollar arasыnda qiymяtя яldя olunur. Bu arada Ermяnistan Milli Tяhlцkяsizlik Xidmяti hяrbi чaьыrышчыlara rцшvяt mцqabilindя saxta COVЫD-19 arayышы verяn hяkimi hяbs edib.

№ 10 (192), Октйабр 2020

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 7

MИLLИ MЯTBUATЫMЫZЫN VЯ JURNALИSTИKAMЫZЫN ШИRMЯMMЯD HЦSEYNOV MЯKTЯBИ ДЕМОКРАТИК ЪЦМЩУРИЙЙЯТИН АШИГИ

Рамиз ОРСЯР (Яввяли ютян сайларымызда) Цmumiyyяtlя, Шirmяmmяd Hцseynovun fikrincя vя bir юmцr boyu яmяlincя jurnalist vя vяtяndaш mюvqeyi, alim vя vяtяndaш mцnasиbяti, mцяllim vя vяtяndaш birlиyi hяmишя vя hяr zaman vicdan iшi olmuш, цmummilli

vя ictиmai iш olmuшdur.

O, nя mцxtяlif silklяrin, "rяhbяrlяrin" vя hakim qruplarыn, nя dя ayrы-ayrы iшbazlarыn "heysiyyяtиnя vя tяkяbbцrцnя xidmяt sahяsi" olmamышdыr. Иstяr bir fяrd mцяllim miqyasыnda olsun, istяr bir publиsist, istяrsя dя bir tяdqиqatчы alim. Шirmяmmяd Hцseynov bir юmцr boyu fяaliyyяti vя яmяllяri ilя bюyцklцk zirvяsindя olmuш, юzцndяn vя haqqdan uzaq dцшmяmiшdir.

Bцtюv hяyatы boyu Demokratik Cцmhuriyyяt aшиqi юmrцnцn fяsillяrиni dя bahar arzularы ilя yaшatmышdыr.

Hяmишя tяbияtlя, torpaqla vя xalqla birbaшa цnsiyyяtdя olan Ширмяммяд Hцseynov buz nяfяsli qыш kцlяyi kиmi yox, narыn, xяfif bahar mehi kиmi Azяrbaycan xalqыnыn ictиmai-mяdяni-sosиal hяyatыna daxil oldu vя mцstяqil hяyata, dиrиlиyя,

yenиlиyin vя azadlыьыn qяdяmиnя юz qцvvяt vя nяfяsиni qatdы.

Yuxarыda sяslяndirdиyim bir fikri xatыrlayaraq bir daha sюylяyиrяm: Tяbияt dиrиlik gцcцnц baharda torpaqdan alыrsa, Шirmяmmяd Hцseynov юz gцcцnц vя ilhamыnы ana torpaqdan - Azяrbaycandan, ana tяbияtdяn vя hяr zaman aшиqi olduьu Demokratik Cцmhuriyyяtdяn alыb.

Onun bu gцcцndяn hasil olan enerji, iшыq seli zaman-zaman mцstяqil Azяrbaycanыmыzыn xoшbяxt sabahlarыnы iшыqlandыracaq.

Yenя dя aylы gecяdя

шayrышan ulduzlarы seyr edя-edя юz-юzцmя dцшцnцrяm. Hamы Allahыn qanadы altda bu dцnyaya gюz aчыb. Ancaq hяrя bir tяrяfdя, bir dиyarda. Шirmяmmяd mцяllim dя elяcя.

O, Шяki doьumludur.

Hяrdяn dя iчimdя чиliklяnяn fиkirlяr dиlя gяlir, dil aчыr, utana-utana sяslяnir, bir yanыqlы nиdaya чevrиlir. Kaш Шirmяmmяd mцяllim Шяki doьumlu olmayaydы!

Bu bюlgяnin adamlarыnda qяdirшцnaslыq boy vermir...

Yooxx, яstяьfцrillah deyыrяm, sюzlяrыmi geri gюtцrцrяm!

Dцшцnцrяm, nя yaxшы Шirmяmmяd mцяllim Шяki doьumludur. Baшqa cцrя olsaydы, bяlkя onda hamыnыn tanыdыьы, hяr kяsin hюrmяt, ehtиram bяslяdиyi, haqqыnda aьыzdolusu danышdыьы vя цrяkdolusu yazdыьы Шirmяmmяd Hцseynov olmazdы. O, bцtцn Azяrbaycanыn fяxri, bцtцn xalqыmыzыn юvladы olmaqla yanaшы, hяm dя Шяkиnin vя qeyri-adi dцшцncя sahиbi olan шяkиlиlяrin qцrur yerыdir!

Yadыma Шirmяmmяd mцяllиmin mцsahиbяlяrindяn bиrindя mцxbиrin ona цnvanla-dыьы sual vя bu mцdrik insanыn jurnalistя verdыyi чox ibrяtamiz, ibrяtamiz olduьu qяdяr dя цrяksыzladan tяsirli cavabы dцшцr.

Mцxbir: - Шirmяmmяd mцяllim, яsrin яvvяlllяrindя Azяrbaycan demokratik hяrяkatы vя dюvri mяtbuatыnda sюzцn mцsbяt vя geniш mяnasыnda bюyцk sяs-kцy yaratmыш bir шяxs sonralar nя цчцn unutqanlыq mяrяzиnя dцчar oldu? Ш.Hцseynov: - Mяn mяsяlяni belя gюrmцr vя qяnaяtиmi sюzцn birbaшa mяnasыnda ifadя etmяk istяyиrяm. Mяsяlяn, Hяsяn bяy Zяrdabиni yada salaq. XЫX яsrin sonu XX яsrin яvvяllяrindя

Azяrbaycan demokratik hяrяkatы vя ictыmai-sиyasi fikrиnin яn bюyцk xadыmi M.Я.Rяsulzadяnin sюzlяri ilя desяk, Azяrbaycanыn "ilk mцcahиdi-millиyяsi" olan Hяsяn bяy ana dыlindя ilk dюvri mяtbuat orqanы "Яkinчi"ni yaratmaq vя yaшatmaq vя belяliklя, zцlmяt sяltяnяtindя bir чыraq yandыrmaq цчцn nяlяrя qatlaшmamышdы?! Onun yolu ilя gedяn Mяhяmmяdaьa Шahtaxtlы yaшыnыn ahыl чaьыnda Naxчыvanda юz ata-baba mцlkцnц satыb, qяzetsiz, - demяli, ictиmai sюzsцz vя gюzsцz qalmыш hяmvяtяnlяri цчцn цmid чыraьы - яsrin ana dilli ilk qяzetиni - "Шяrqi-rus"u nяшr etmяk цчцn imperиyanыn paytaxtы Peterburqda vя Tiflisdя neчя-neчя qapыnы aчmalы, tцrk vя mцsяlman xalqlarыna "qoy gedib sцrцlяrиni otarsыnlar" deyяnlяrlя mцbarиzя vя mцbahиsяlяrя gиriшmяli olmuшdu! Bu vя dыgяr qяzetlяr vя jurnallar olmasaydы bizdя ictыmai-sийaysi fыkir, milli-sиyasi cяrяyanlar, qrup vя partиyalar, demяk, siz deyяn шяxsiyyяtlяr necя yarana bиlяrdы? Яlbяttя, bu keyfiyyяtlяr o zamanki oxumuшlarыn, iш adamlarыnыn,

чиnovniklяrin, din nцmayяndяlяrиnin hamыsыnda olmamышdыr. "Millяt necя tarac olur olsun, nя iшim var", "Ta mяn tox olum, юzgяlяr ilя nяdi karыm?!" fяl-sяfяsi ilя yaшayanlar az deyildi. "Яkinчi"nin 1-ci nюmrяsindя Hяsяn bяy onlara mцracияtlя xahiш edirdi ki, heч olmasa, "xalqa bu qяzeti oxumaьa mane olmasыnlar".

M.Шahtaxtlы isя "Шяrqi-rus"un bиrinci nюmrяsi чыxan kиmi onu Bakыdan atяшя tutan юz hяmvяtяnlяrиnя mцracияtlя yazыrdы ki, "Biz qяzet tяsis etmышik mяddahlыq цчцn yox, doьru sюz цчцn. Bиzя kaьыz yazanlardan soruшuruz: Иш yalandыr, ya doьrudur? Яgяr doьru isя nя цчцn hяqиqяti gizlяdяlыm?" Иbrяtamiz cavab deyilmы?

Ancaq bцtюv Azяrbaycana baьlы olub bцtцn varlыьы ilя azяrbaycanlы olub, bununla qцrurlanыb, bunuнla шяrяflяnib vя шяrяflяndыrib Шirmяmmяd Hцseynov.

Milli tarиxиmиzя hяm fяaliyyяti, hяm dя шяxsiyyяti ilя шяrяf qatыb, шяrяf gяtыrib bыzim Шirmяmmяd mцяllim! Сон.

Фотоларда: Ширмяммяд Щцсейновун анадан олмасынын 90 иллик йубилейиня щяср едилмиш тядбирдян эюрцнтцляр.

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 8

№ 10 (192), Окттйабр 2020

ЕРМЯНИСТАНЫН АЗЯРБАЙЪАНА Э

Ц

Р

Балакян

Ъ

Ц

Р У С И Й А

Загатала

С

Т

Гах

А

Губа

Н

Кц

Шяки

Шабран

р Аьстафа

Оьуз

Шямкир су анб. Товуз

Газах

Шямкир

Ми

нэ

яч

ев

Нябиаьалы

ир с уа нб .

Хызы Исмайыллы

Минэячевир

Йевлах

Э

Эядябяй Дашкясян Эюйэюл

Аьдаш

Эоранбой

ц

я э

ь

Бярдя

Эюйчай

Мярязя Аьсу

р

йч ю лц

Кцрдямир Зярдаб

Кялбяъяр

Ханкянди

С

Т

Щейдяр а бад Шярур Гывраг

А

Шащбуз

Фцзули Щорадиз

Н Губадлы

Бабяк

Саатлы

Сялйан Билясувар

Ъялилабад Зянэилан

ра

Масаллы

А

Ъулфа

Ширван

Ъябрайыл

Нахчыван Араз су анб.

Сабирабад

Бейляган

Шуша Хоъавянд Лачын

Щаъыгабул

з

И

Имишли

Хоъалы

р

ра

Н

Аьдам

А

Я

Кц

Аьъабяди

з

М

вд а

Тяртяр

Шамахы

Уъар

К

ю

1

Р

М ур о

Сийязян

Гябяля

Эянъя

Е

Хачмаз

Гусар

Ордубад Ара з

Йардымлы

Лерик

Лянкяран

И Р А Н

Астара

Даьынтылар вя зийанлар Йашайыш мянтягяляри Йашайыш евляри Иътимаи биналар о ъцмлядян: - Тящсил мцяссисяляри - Ушаг баьчалары - Тибб мцяссисяляри - Санаторийа-мцалиъя комп.

- Китабханалар - Музейляр - Музей експонатлары Дювлят архиви Дювлят архив фонду сянядляри

900 150 000 7093 1107 855 521 4 927 22 100 миндян чох 12 401 000 с/в

Тарихи абидяляр о ъцмлядян: - Мясъидляр - Мябяд вя килсяляр - Археоложи йашайыш йерляри - Гала вя гала диварлары Рабитя обйектляри/хятляри Кабел-канализасийа гурьулары Сянайе вя к/т обйекти Автомобил йоллары Дямир йоллары Кюрпцляр

706 57 125 58 26 598/3052 км 28980 км 2 389 5 198 км 325,8 км 348

Газ хятляри Електрик хятляри Мешяляр К/т-я йарарлы торпаглар Якин йерляри Файдалы газынты Тябият абидяляри Хцсуси мцщафизя Реликт эюлляр Суварма системляри Су арбарлары Су хятляри

№ 10 (192), Окттйабр 2020

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 9

ГАРШЫ ТЯЪАВЦЗЦНЦН НЯТИЪЯЛЯРИ Азярбайъан Республикасынын ишьал едилмиш яразиляри вя бу яразилярин азярбайъанлы ящалиси Кечмиш Даьлыг Гарабаь Мухтар Вилайяти (ДГМВ) о ъцмлядян: Ханкянди, Шуша, Хоъалы, Хоъавянд, Аьдяря 2 Ишьал тарихи Лачын Кялбяъяр Аьдам Фцзули Ъябрайыл Губадлы Зянэилан

Сумгайыт

Хырдалан

Мухтар Республика пайтахты Республика табелийиндя олан шящяр Район мяркязи Кянд Азярбайъан ССР-ин кечмиш Даьлыг Гарабаь Мухтар Вилайятинин инзибати сярщяд хятти

Нефтчала

Ишьал хятти Ишьал едилмиш яразиляр

4,388

Ящалиси

80,246

Ишьал тарихи: Я р а з и с и ( к м 2) 1,840 3,050 1,150 1,390 1,050 800 730

1

1991-1993 Ящалиси 77,660 93,053 202,243 132,387 80,825 41,125 44,853

Нахчыван Мухтар Республикасы вя Газах районунун ишьал едилмиш йашайыш мянтягяляри

БАКЫ

Пайтахт

18.05.1992 02.04.1993 23.07.1993 23.08.1993 23.08.1993 31.08.1993 29.10.1993

Яразиси (км 2 ):

Нахчыван МР

Газах району4

Кярки 3

Баганис айрым Хейримли Ашаьы Яскипара Бярхударлы Софулу Гызылщаъылы Йухары Яскипара

15.01.1990

1 Бу

бюлмядя ящалийя даир мялуматлар 01.01.2019-ъу ил цчцн етибарлыдыр.

2 13 октйабр 1992-ъи илдя ляьв олунараг яразиси Аьдам, Кялбяъяр вя Тяртяр районларынын инзибати тяркибиня верилмишдир.

3 Кярки кянди: 926 няфяр мяъбури кючкцн.

4 Газах району: 7803 няфяр мяъбури кючкцн.

24.03.1990 08.03.1992 12.03.1992 27.04.1992 27.04.1992 11.05.1992 08.06.1992

Гачгын вя мяъбури кючкцнляр Ермянистандан олан гачгындар Ишьал едилмиш яразилярдян олан мяъбури кючкцнляр Ермянистанла сярщяд вя ишьал едилмиш яразиляря битишик бюлэялярдян кючцрцлмцш шяхсляр Ъями:

350,000 716,054 110,612 1,176 666

Дювлят сярщяди Район сярщяди Дямир йолу Автомобил йолу Муровдаь Даь силсиляси 1. Тцркийя Республикасы

/газпайлайыъы гурьулар

йатаглары олунан тябият яразиляри

2 000 км/34 76 940 км 260 311 ща 645 000 ща 185 500 ща 163 215 43 007 ща 7 29 10 7 568 км

Тяъавцзцн гурбанлары Щялак оланлар Ялил оланлар Иткин дцшянляр Иткин дцшянляр, ясир вя эиров эютцрцлянлярин цмуми сайы

20,000 50,000 3,888 5,364

Ишьал едилмиш яразилярдя олан Ермянистан щярби гцввяляри Танк ЗДМ Артиллерийа Шяхси щейят

379 480 570 45,409

Ермянистанын ишьал етдийи яразиляря ганунсуз йерляшдирдийи ящали (1993-ъц илдян етибарян) Кечмиш ДГМВ 8,780 Лачын 13,945 Кялбяъяр 1585 Зянэилан 753 Ъябрайыл 398 Губадлы 21 Ъями 25,482 *

* Гейд: Ермянистан щюкумяти Ермянистандан вя диэяр юлкялярдян, хцсусиля Сурийа, Ливан вя Ирагдан олан ермянилярин Азярбайъанын ишьал алтында олан яразиляриндя мяскунлашмасыны тяшвиг едир вя онларын бу яразилярдя йерляшдирилмясиня малиййя, мадди-техники вя с. йардымлар эюстярир. Бу щесабламалар ишьал олунмуш яразилярдя щяйата кечирилмиш фактарашдырыъы миссийаларын щесабатларына вя диэяр мянбяляря ясасланыр. ъ 2019 Азярбайъан Республикасы Хариъи Ишляр Назирлийи 0

сящ. 10

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 10 (192), Октйабр 2020

18 oktyabr -Mцstяqil Azяrbaycan! Нярминя ЯЗИЗОВА, Шяki Рegional Яdliyyя Иdarяsinin mяslяhяtчisi XX яsrdя Azяrbaycan iki dяfя dюvlяt mцstяqilliyini elan etmiшdir. 1918-1920-ci illяrdя mюvcud olmuш Azяrbaycan Xalq Cumhuriyyяtinin юmrц cяmi 23 ay sцrmцшdц.

1991-ci ildя yenidяn mцstяqilliyini яldя edяn Azяrbaycanda onun qorunub saxlanmasы heч dя asan olmamышdыr.

80-cы illяrin ikinci yarыsыnda Kommunist Partiyasы nюvbяti dяfя Sovet imperiyasыnы mюvcud bюhranqabaьы vяziyyяtdяn xilas etmяk цчцn bir sыra cяhdlяr gюstяrdi.

Tяkpartiyalы siyasi sistem, partiya amirliyi lяьv olunmadan, respublikalarыn suverяn hцquqlarы юzlяrinя qaytarыlmadan iqtisadiyyatы dirчяltmяk qeyri-mцmkцn idi.

1987-ci ilin oktyabrыnda Yerevanda "Qarabaь Komitяsi" deyilяn tяшkilatыn ilk aчыq iclasы olur. Rяsmi Moskva 1987-ci ilin noyabrыnda Parisdя Mixail Qarbaчovun mцшaviri Abel Aqabekyanыn dili ilя Qarabaь hяrakatыna mцsbяt mцnasibяtini, qeyri-rяsmi dя olasa da, bцtцn dцnyaya bildirmяkdяn чяkinmяdi. Daьlыq Qarabaь ermяnilяri arasыnda Ermяnistanla birlяшmяk uьrunda birlяшmя hяrяkatы geniшlяndi.

1988-ci ilin яvvяlindяn Xankяndindя ermяni яhalisi ardы -arasы kяsilmяyяn kцtlяvi mitinqlяr, nцmayiшlяr keчirilmяyя baшlanыldы. Bu яdavяtin qurbanlarы Ermяnistanda юz dяdя-baba yurdunda yaшayan Azяrbaycan tцrklяri oldular. Azяrbaycanlыlarыn qovulmasы kompaniyasы baшlanыldы. Bunun цчцn яvvяlcяdяn silahlы quldur dяstяlяri hazыrlanmышdы. 1986-cы ildя Ermяnistanыn Qafan vя Mehri rayonlarыnda bu cinayяtkar dяstяlяrin яmяllяrindяn yaxa qurtaran ilk qaчqыnlar Azяrbaycana pяnah gяtirmiшdilяr.

Onlar яsasяn Sumqayыt шяhяrindя vя onun яtrafыndakы mяntяqяlяrdя mяskunlaшmiшdыlar. 1988-ci ilin fevralыn 19-da Иrяvanda antitцrk mюvqeli mitinq keчiridi. "Ermяnistan tцrklяrdяn tяmizlяndi", "Ermяnistanda ancaq ermяnilяr yaшamalыdыr" кimi millяtчi шцarlar irяli sцrцldц. Ermяni vandallarы fevralыn 21-dя Yerevanda qalmыш son mяscidi dя daьыtdыlar. Verdibasarda Azяrbaycan tцrklяrinя qarшы terror 1988-ci ilin яvvяlindя daha da geniшlяndi, kяndlяr talan olundu. Qыz gяlinlяr, aьsaqqallar tяhqir edildi. Heч yerdяn kюmяyi olmayan, dюyцlmцш, alчaldыlmыш 4 min nяfяrя qяdяr adam ev-eшiyini atыb bюyцk чяtinliklя, piyada, ayaqyalыn-baшыaчыq qarlы daь keчidlяri ilя Azяrbaycana gяlmяyя mяcbur oldular. Bu zцlm dя cяzasыz qaldы.

Moskvanыn vя Azяrbaycan rяhbяrliyinin respublikanыn suverяn hцquqlarыnыn tapdalanmasыna qяti etiraz etmяdiyini gюrяn Azяrbaycan xalqы bюyцk hяyacan iчindя idi.

Ermяnistanda azяrbaycanlыlarыn soyqыrыmыna qarшы kortяbiи чыxышlar Sumqayыtda fevralыn 20-dяn baшlandы. Fevralыn 27-dя bюyцk mitinq oldu, sяhяri gцn ermяni talanlarы baшlandы. DTK-nin vя ermяni millяtчilяrinin tюrяtdiyi bu faciя nяticяsindя шяhяrdя 32 nяfяr, o cцmlяdяn 26 nяfяr ermяni vя 6 nяfяr azяrbaycanlы юldцrцlmцш, 200 mяnzil qarяt olunmuш, onlarla ictimai bina, avtobus, шяxsi maшыnlar yandыrыlmышdыr. Sumqayыt hadisяlяrindяn sonra Ermяnistanda hюkumяtin vя Qarabaь hяrяkatы liderlяrinin mцtяшшяkkil surяtdя tяшkil etdiyi qanlы antitцrk hяrяkatы geniшlяndi. Bu iшdя silahlы ermяni cinayяtkar birlяшmяlяri fяal iшtirak etdilяr. Martыn 10da Yerevandan cяnubda Mehmandar azяrbaycanlы kяndinin 4 sakini qяtlя yetirildi. Martыn 25-dя Ararat (Vedi) rayonunun azяrbaycanlы kяndlяrindя evlяr talan edilib yandыrыldы, яhalisi qovuldu. Yerevan yaxыnlыьыndakы Azяrbaycan kяndlяrinя yenidяn hцcum edildi. Шirazlы kяndinin sakinlяri SSRИ-Tцrkiyя sяrhяddinя qaчыb orada sыьыnacaq tapdыlar. Иyunun 20-dя Ararat rayonunun daha beш Azяrbaycan kяndinin 10 minя qяdяr sakini silahlы ermяni quldurlarыndan yaxa qurtarыb onlara qoшuldu. Ermяni faшistlяri Quqark rayonunda daha dяшшяtli faciяlяr tюrяtdilяr. 1988-ci ilin noyabrыn sonu, dekabrыn яvvяlindя bu rayonda 70 nяfяr azяrbaycanlы qяtlя yetirildi. Ermяnistanda Azяrbaycan tцrklяrinin soyqыrыmы hяtta burada dekabrыn 7-dя baш verяn dяhшяtli zяlzяlяdяn sonra belя dayanmaq bilmяdi. Azяrbaycanlыlarыn son nцmayяndяlяri - Nцvяdi kяndinin яhalisi 1991-ci il avqustun 8-dя bir gцn iчindя rus яsgяrlяrinin kюmяyi ilя Ermяnistandan qovuldular. Belяliklя, indiki Ermяnistan яrazisindя yaшayan azяrbaycanlыlarыn tarixi-etnik torpaqlarыnda soyqыrыmы vя deportasiyasы baшa чatdы.

1988-1991-ci illяrdя Ermяnistandakы 185 azяrbaycanlы kяndindяn, digяr yaшayыш mяntяqяlяrindяn 230 min nяfяrя qяdяr azяrbaycanlы qovuldu. Onlara mяxsus 31 min ev, 165 kolxoz vя sovxoz яmlakы, чoxlu malqara talandы, 225 min nяfяr юldцrцldц.1154 nяfяr yaralandы, yцzlяrlя adama iшgяncя verildi. Bяdяn яzalarы kяsildi gюzlяri чыxarыldы.

Ermяnistan azяrbaycanlыlarыna qarшы tюrяdilяn cinayяtlяrin SSRИ rяhbяrliyi, habelя dцnya ictimaiyyяti tяrяfindяn soyuqqanlыlыqla qarшыlanmasы Daьlыq Qarabaь ermяnilяrinin яl-qolunu aчmышdы. Xalq hяrяkatыnыn kortяbi mяrhяlяsinin яn yцksяk dюvrц 1988-ci il noyabr 17-dяn baшlandы.

Nцmayiшчilяr indiki "Azadlыq" adlanan meydana Azяrbaycan SSRИ-nin oraq-чяkicli bayraьы

ilя gяlmiшdilяr. Meydanda isя 1918-1920-ci illяrdя mюvcud olmuш Azяrbaycan Xalq Cцmhuriyyяtinin цчrяngli, ay-ulduzlu bayraьы qaldыrыldы.

Hяr gцn yцz minlяrlя adam kцчяlяri qapayan tanklarыn, яsgяrlяrin arasыndan keчяrяk sяngimяk bilmяyяn meydana axышыrdы. Mitinqчilяrin sayы milyona чatыrdы. Gecяlяr meydanda qalanmыш tonqallarыn kяnarыnda minlяrlя adam qalыrdы.

Dekabrыn 4-dя gecя hяrbчilяr hцcum edib, meydanы gцclя boшaltdыlar, adamlarы isя hяbs etdilяr. Meydan hяrяkatы xalqыn birinci kortяni hяtakatыnыn zirvяsi idi.

SSRИ Ali Sovetinin Rяyasяt Heyяti Azяrbaycanыn hцquqlarыnы kobud surяt-

erendum yolu ilя dяyiшdirilя bilmяsini nяzяrdя tutan dяyiшikliklяr edilmяsi, suverяnlik, vяtяndaшlыq vя iqtisadi mцstяqillik haqqыnda qanun layiщяsinin geniш mцzakirяyя verilmяsi haqqыnda qяrar qяbul edildi. Suverеnlik haqqыnda qanun layihяsinin mцzakirяsi keчirildi. Azяrbaycan Ali Sovetinin sentyabrыn 23-dя davam etdirиляn nюvbяdяnkяnar seсsiyasы "Azяrbaycan SSRИ-nin suverяnliyi haqqыnda" Konstitusiya Гanununu qяbul etdi. Иmperiya юzцnцn Azяrbaycanda devrilяcяyindяn qorxub 1990-cы ilin yanvarыn 19dan 20-nя keчяn gecя SSRИ Ali Soveti Rяyasяt heyяti Azяrbaycan SSR Ali Sovetinin ra-

dя pozaraq 1989-cu il yanvarыn 12-dя "Azяrbaycan SSR-in DQMV-dя xцsusi idarячilik formasыnыn tяtbiqi haqqыnda" qяrar qяbul etdi.

Ermяnipяrяst Arkadi Volskinin baшчыlыьы ilя birbaшa Moskvadan idarя edilяn Xцsusi Иdarя Komitяsi yaradыldы.

SSRИ Nazirlяr Sovetinin 6 may 1989-cu il tarixli qяrarы ilя DQMV-dяki idarя vя mцяssisяlяr Azяrbaycan SSRИ-nin tabeчiliyindяn чыxarыldы, iyunun 13-dя azяrbaycanlыlarыn yaшadыьы mяntяqяlяrin blaokadsыna baшlanыldы. Sovet ordusunun kюmяyi ilя silahlы ermяni quldurlarы iyulda Xankяndindян bцtцn azяrbaycanlыlarы qovub чыxardы. 14 min nяfяr azяrbaycanlы evlяrindяn vя yurdundan didяrgin dцшdцlяr.

Xalq Azяrbaycanыn цzlяшdiyi ciddi problemlяrin hяll etmяyя qadir siyasяtчinin Heydяr Яliyev olduьunu gюrцr vя onун yenidяn respublika rяhbяrliyinя qayыtmasыnы arzulayыrdы.

1989-cu il iyunun 16da Bakыda AXC-nыn tяsis konfransы keчirildi, Konfransda Cяbhяnin Proqram vя Nizamnamяsi qяbul edildi.

Sentyabrыn 15-dя Azяrbaycan SSRИ Ali Sovetinin nюvbяdяnkяnar sesiyasы чaьыrыldы. Sesiya DQMV XИK-nin lяьvi, Azяrbaycan SSRИ Konstitusiyasыna respublikanыn sяrhяdlяrinin yalnыz цmumxalq ref-

zыlыьыnы olmadan "Bakы шяhяrindя fюvqaladя vяziyyяt tяtbiq edilmяsi haqqыnda" Fяrman verdi. Xalqы qяfildяn yaxalamaq ona divan tutmaq qыrьыn tюrяtmяk mяqsяdilя qoшunlardan istifadя etmяk niyyяti heч kяsя aman verilmяyяcяyi niyyяti elan edilmяdi. Fюvqaladя vяziyyяtin baшlanma mцddяti gizli saxlanыldы. Qoшunlar yanvarыn 19-da saat 21-dяn birinci olaraq Tцrkan Qala tяrяfdяn шяhяrя yeridildi.

Bu яmяliyyta SSRИ-nin mцdafiя naziri Dimitri Yazov шяxsяn rяhbяrlik edirdi. Bakы qыrьыnlarыndan sonra rayonlardada qыrьыnlar tюrяdildi. Иctimai-siyasi xadimlяr, xalq fяallarы hяbslяrя mяruz qaldыlar.

Heydяr Яliyev yanvarыn 21-dя Moskvadakы daimi nцmayяndяliyinя gяlяrяk burada tяшkil olunmuш izdihamlы yыьыncaqda xalqыn qыrыlmasыnы, hцquqa, demokratiyaya humanizmя zidd, Moskvanыn respublikanыn rяhbяrlяrinin gцnahы цzцndяn baш vermiш kobud siyasi sяhv kimi ifшa etdi. Tarixin bu mяsuliyyяtli vя чяtin, lakin шяrяfli dюvrцndя xalqы ilя olmaq, ona kюmяk etmяyi vacib bilяn Heydяr Яliyev 1990-cы il iyulun 20dя Bakыya gяldi. 1990-cы ilin noyabrыn 17-dя Naxчыvan Parlamentinin onun sяdrliyi ilя keчirilяn sesiyasы Muxtar Respublikanыn adыndan "Sovet Sosialist" sюzlяrinin gюtцrцlmяsi, Azяrbaycan Xalq Cumhuriy-

yяtinin цчrяngli, aypara vя sяkkizguшяli bayraьыnыn dюvlяt bayraьы kimi qяbul edilmяsi vя bu barяdя Azяrbaycan Parlamenti qarшыsыnda mяsяlя qaldыrыlmasы haqqыnda tarixi qяrar qяbul etdi. 1991-ci il fevralыn 5-dя Azяrbaycan SSRИ Ali Sovetinin sesiyasы demokratik qцvvяlяrin tяlяbi ilя bir sыra tarixi qяrarlar qяbul edir. Dюvlяtin adы dяyiшdirilяrяk "Azяrbaycan Respublikasы" adlandыrыlыr. Azяrbaycan Xalq Cцmhuriyyяtinin bayraьы dюvlяt bayraьы kimi tяsdiq olundu. Heydяr Яliyev imperiyanыn qorunub saxalnыlmasыnыna чalышan qцvvяlяrя, ilk nюvbяdя Kommunist Partiyasыna vя Sovet dюvlяtinя aчыq etirazыnы bildirdi. Onlarыn riyakar siyasяtini ifшa etdi. 1991-ci ilin iyulun 19-da Kommunist Partiyasы sыralarыndan чыxdы. 1991-ci il avqustun 26-dan Naxчыvan Muxtar Respublikasы яrazisindя Azяrbaycan Kommunist Partiyasыnыn fяaliyyяti dayandыrыldы, onun bцtцn strukturlarы lяьv edildi.

Azяrbayacan Respublikasы Ali Sovetinin xalqыn tяlяbi ilя чaьrыlmыш nюvbяdяnkяnar sesiyasы 1991-ci il avqustun 30da saat 13.30-da Azяrbaycan Respublikasыnыn dюvlяt mцstяqilliyini bяrpa etmяk haqqыnda Bяyannamя qяbul etdi.

Azяrbaycan xalqыnыn tarixindя yeni dюvr baшlandы.

Hюrmяtli oxucu! Tarixin bu mцbariz sяhifяlяrini vяrяqlяmяkdя mяqsяd ondan ibarяt idi ki, Azяrbaycan xalqы tarixяn юz azadlыьы, suverenliyi uьrunda mцbarizя aparan qяhrяman xalqlardan biri olmuшdur. Respublikaчыlыq tarixindя isя Шяrqdя ilk mцstяqil Respublika quran, demokratiyanыn sцlhцn bяrqяraчыsы olmuшdur. Иmperiyanыn aьzыndan qan axan zamanlarda da Azяrbaycan xalqы qandan qorxmamыш, юz azadlыьы uьrunda mцbarizя apararaq imperiyaya meydan oxumuшdur. Azadlыq шirin sюzdцr, lakin azadlыq verilmir, azadlыq xalqыn canы vя qanы bahasыna qazanыlыr. XX яsrdя iki dяfя azad demokratik respublika quran Azяrbaycan xalqы bu azadlыьыnы qoruya bildi.

Lakin Azяrbaycanыn bu mцstяqilliyini vя azadlыьыnы hяzm edя bilmяyяn bяdxaщ dцшmяnlяrimiz, Ermяnistan dюvlяti fцrsяtdяn istifadя edяrяk, yenicя qurulmuш dюvlяtin oradusunun olmamasы sяbяbindяn юz himayяdarlarыna arxalanaraq, Azяrbaycan torpaqlarыnыn 20 faizini яzяli torpaqlarыmыzы Daьlыq Qarabaьы zяbt etdilяr.

Azяrbaycan юz torpaqlarыnыn qaytarыlmasы цчцn 30 ilя yaxыn bir mцddяtdя pillя-pillя юz яrazi bцtюvlцyцnц bяrpa etmяk цчцn qцdrяtli ordu yaratdы, 30 ildяn sonra yenidяn юz яrazi bцtюvlцyцnц qorumaq цчцn mцbarizяyя qalxdы. "Haqq nazilяr, amma цzцlmяz" deyiblяr babalarыmыz. Bu yolda savaшan шanlы Azяrbaycan Ordusu tezliklя Qarabaьda "ay ulduzlu" bayraьыmыzы dalьalandыrar.

Qarabaь Azяrbaycandыr! ИnшaАllah qяlяbя bizimlяdir!

90 ил

№ 10 (192), Октйабр 2020

Щябибулла МАНАФЛЫ, АДПУ Шяki filialыnыn баш mцяllimi, тарихчи

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 11

Шяki цсйаны Йени тапылмыш фактлар ялавя едилмишдир.

(Яввяли ютян сайларымызда) Mцqavimяt hяrяkatыna son qoymaq цчцn Sovet xцsusi xidmяt orqanlarы hяrяkatы iчяridяn parчalamaq niyyяtinя dцшdцlяr. Mяqsяdя чatmaq naminя цsyanчыlarыn bir hissяsini pul vя qыzыlla яlя alыnmasы nяzяrdя tutulmuшdu. Hюkumяt tяrяfindяn ayrыlan 30 milyon rubl kredit mяhz bu planыn reallaшdыrыlmasыna yюnяldildi.

Sovet hюkumяti цsyanчыlara qarшы mцbarizяdя ermяnilяrdяn dя faydalanmышdыr.

Hцseyn Яfяndinin цsyanчы dяstяsini mяhv edilmяsindя Armenak Labazarovun mцhцm xidmяtlяri olmuшdur.

Sonralar Armenak Яsяdulla bяyin qohum-яqrяbasыnы amansыzcasыna dюymяklя cinayяt яmяlinя yol verdiyinя gюrя 4 il azadlыqdan mяhrum edilir. Lakin bu zaman vaxtы ilя xцsusi xidmяt orqanlarыna yardыm etmяsi onun kюmяyinя чatdы. Brutens vя Babayev 1923-cц il iyunun 1-dя Fюvqяladя Komissiyanыn (чeka) Azяrbaycan шюbяsinin sяdri Sumbatova Armenak Labazarovun sяrbяst buraxыlmasы xahiшiylя mяktub цnvanladыlar. Onlarыn ricasы mцsbяt qarшыlandы vя bu daшnak xislяtli ermяni azad olundu.

Vergilяrin artыrыlmasыna cavab olaraq 1924-cц ilin avqustunda Baш Gюynцk kяndinin яhalisi buradakы hюkumяt nцmayяndяliyinin yerlяшdiyi mяntяqяni yandыrdы.

Belя hadisяlяr Aшaьы Gюynцkdя, Baш Шabalыdda vя Шяkinin baшqa kяndlяrindя dя baш vermiшdir. Baш Шabalыd kяndindя 1926-cы ilя kimi Sovet hюkumяtinin nцmayяndяsi olmamышdыr.

XЫ Ordunun ayrы-ayrы hissяlяrinin яhaliyя qarшы tюrяtdiyi vяhшiliklяr xцsusiylя dюzцlmяz idi. Bu mяsяlя ilя яlaqяdar Azяrbaycanыn Moskvadakы sяlahiyyяtli mцvяkkili Behbud Шaxtaxtinski V.И.Leninя bildirmiшdi: "Qыzыl Ordu яvvяlcя юzцnц yaxшы aparыrdы, indi isя юzцnц irticaчы kimi gюstяrir.

Yerlяrdяn sarsыdыcы mяlumatlar alыnыr. Иш o yerя gяlib ki, qыzlar, qadыnlar aчыq шяkildя zorlanыlыr."

Sovet hюkumяti tяrяfindяn юlцmцnя fяrman verilяn mцdrik insanlardan biri dя Axund Fяrяcullah Piшnamazzadя idi. Bu hяmin Piшna-mazzadяdir ki, N.Nяrimanova юz siyasi baxышlarыna bir daha nяzяr yetirmяyi tюvsiyyя etmiшdir. Иti zяkasы vя istedadы Mirzя Cяlil, Юmяr Faiq Nemanzadя tяrяfindяn yцksяk qiymяtlяndirilmiшdir. O, bюyцk rus yazычыsы L.N.Tolstoyla mяktublaшma yolu ilя dinin insan mяnяviyyatыna tяsiri barяdя fikir mцbadilяsi aparmыш vя mцlahizяlяriylя Tolstoyun rяьbяtini qazanmышdыr. Axund mяktublarыnыn birindя qraf Tolstoya yazыrdы ki, sяnin cismin kilsяdяn чыxsa da, ruhun, fikrin kilsяdяdir. Belя olmasaydы Иslamыn incяliklяriylя maraqlan-

mazdыn. Tolstoy Axund Fяrяcullah Piшnamazzadяyя mяktub vasitяsiylя Иslam hцququnun mцxtяlif sahяlяrinя aid suallar цnvanlanmышdы.

Axundun яtraflы, dolьun cavablarыndan razы qalan yazычы юzцnцn foto-шяklinin arxasыna yazыb ona gюndяrmiшdir.

A.F.Piшnamazzadя Cяlil Mяmmяdquluzadя ilя dя mцtяmadi olaraq mяktublaшmышdыr. Mirzя Cяlilin axunda yazdыьы mяktublarыndan iki kiчik parчaya diqqяt kяsilяk: "Mislibяrabяri az olan fazili-hяqiqi Axund Fяrяculla Piшnamazzadя hяzrяtlяrinя! Hяr iki mяktubunuz yetiшdi. Nяhayяt шad oldum. Mяni bu qяdяr qiymяtlяndirmяyiniz barmaьыma artыq qцvvяt verdi. Чцnki bu kifayяtdir ki, siz tяk nadirяl-vцcudlar cыzma-qaralarыmыzы tяqdir edirsiniz..."

Sizi qяlbяn istяyяn Cяlil Mяmmяdquluzadя

diqqяt kяsilяk: "Yeni hюkumяt gяlяndяn sonra tюrяyяn cinayяtlяri heч vaxt unutmayыn, юzцnцzdяn sonra gяlяn nяsillяrя, lap nяvяlяrinizя, nяticяlяrinizя, kюtцkcяlяrinizя dя чatdыrыn. Qoy bilsinlяr ki, milli qorunma qцdrяti olmayan xalqыn baшыna hansы bяlalar gяlя bilяr.

Qoy anlasыnlar ki, Lenin rus чar-

nur seli яtrafa iшыq saчaraq cяhalяtin kюlgя saldыьы mяkanы daraldыr, pas atmыш цrяklяri, kiflяnmiш qafalarы tяmizlяyirdi. O hяm dя elm, maarif vurьunu idi. Nurmяhяmmяd Яfяndi tяrяfindяn "Яfqanыstan tarixi" яsяrinin fars dilindяn Azяrbaycan tцrkcяsinя tяrcцmя edilmяsi onun elmi

A.F.Piшnamazzadяyя yazdыьы digяr mяktubunda Mirzя Cяlil onun qыzlarы tяhsilя cяlb etmяk цчцn gюrdцyц iшlяri tяqdir edяrяk yazыrdы: "Nuxa dцnyasыnы mяn hяmiшя sizdяn ibarяt bilmiшяm. Sizi mяn bюyцk bir yadigar hesab edirяm vя hяr bir шey юz qaydasыnca - qыz tяrbiyяsi bizim gяlяcяyimiz цчцn яsaslы bir mяsяlяdir, bu mяsяlя dairяsindя sizin mяqamыnыz birinci, yяni яn yuxarы mяrtяbяdя tutulmalыdыr..."

Saьlыqla yaшayыn, qardaшыnыz Cяlil Bюyцk шairimiz Bяxtiyar Vahabzadяnin Axund Fяrяculla Piшnamazzadя haqqыnda dediklяrindяn: "Ona yalnыz din xadimi demяk olmaz.

Allah ona min rяhmяt elяsin!

Mцasir sяviyyяli ziyalы idi, hяr шeydяn яvvяl. Mяn istяrdimki, indi o kiшi kimi vяtяni sevsinlяr, millяti sevsinlяr! O kiшi kimi ana dilini sevsinlяr, o kiшi kimi mцasir elmi sevsinlяr! Bax budur яsil ruhani, nцmunяvi ruhani".

Yazычы Яzizя Cяfяrzadяnin Axund haqqыnda xatirяlяrindяn: "Anam Axund яmidяn mяnя dяrs vermяsini acizanя xahiш edir. Axund чяtinliklя dя olsa razыlыq verir vя mяnя gizlin-gizlin яrяb яlifbasыnы, Quranы oxumaьы юyrяtdi. Яgяr o vaxt bu iшin цstц aчыlsaydы Axundun da, mяnim dя hansы dяhшяtli cяzalara mяruz qalacaьыmыzы izahя etmяyя ehtiyac yoxdur.

Komsomolчu qыza Axund dяrs verdiyinя gюrя hяr iki ailя dяrhal Sibirя sцrgцn olunardы. 1945-ci ildя Azяrbaycan Dюvlяt Universitetinin tяlяbяsi olarkяn яlimdя яrяb яlifbasы ilя yazыlmыш adi roman oxuduьumu gюrцb, mяni universitetdяn kяnar etmiшdilяr. Elя bir dюvrdя bu nяcib, mцqяddяslяr sыrasыna daxil olacaq, hяlim xasiyyяtli axund mяnя tяhsil verdi". Иndi dя Axund Fяrяculla Piшnamazzadяnin xяlяflяrinя etdiyi vяsiyyяtnamяsinя

Ахунд Фяряъулла Пишнамаззадя larыndan daha amansыz vя hiylяgяrdir. Onun qurduьu nяhяng hяbsxanadan чыxmaq yollarыnы daim arayыb, axtarыb tapmaq lazыmdыr. Bu iш ziyadя gяrgin olacaq, amma hюkmяn gюrцlmяlidir. Иmperiyanыn bюyцklцyцndяn qorxmaq lazыm deyil. Onu basыlmaz hesab etmяk olmaz. Чцnki яhali arasыnda bцnюvrяsi yoxdur".

1918-1920-ci illяri яhatя edяn istiqlaliyyяt dюvrцndя Шяkidя cяmiyyяt arasыna ziddiyяt toxumu sяpib qarшыdurma yaratmaq vя bundan hюkumяti nцfuzdan salmaq, onun milli birliyя istinad edяn яsaslarыnы sarsыtmaq istяyяn qцvvяlяr var idi. Onlar mяqsяdlяrinя чatmaq цчцn tяriqяtlяr arasыna nifaq salmaqdan belя чяkinmirdilяr.

Bu sayaq tяhlцkяli яmяllяrin qarшыsыnы almaq цчцn A.F.Piшnamazzadя yalnыz tяbliьat aparmaqla kifayяtlяnmir, dini icma baшчыsы kimi digяr icma rяhbяri, юz mцtяrяqqi baxышlarыna gюrя yalnыz Шяkidя deyil, bцtцn Azяrbaycanda tanыnan Nurmяhяmmяd Яfяndiylя dostluq edirdi. Nurmяhяmmяd Яfяndinin varlыьыndan axan

fяaliyyяtinin, maraq dairяsinin geniш miqyasыndan xяbяr verirdi.

Onlarы bir-birinя baьlayan яsas tel xalq, Вяtяn sevgisindяn qaynaqlanan яqidя dostluьu idi. Qяlblяrindя tanrы sevgisi gяzdirяn bu din xadimlяrinin istяk vя hюrmяt цzяrindя qurulan dostluq mцnasibяtlяri insanlara xoш ovqat bяxш edir, nцmunя tяsiri baьышlayыrdы.

Belяliklя, bu mцdirk insan юz яmяli fяaliyyяtiylя bюyцk юndяr M.Я.Rяsulzadяnin daim diqqяt mяrkяzindя saxladыьы vя milli problemlяrin hяlli цчцn ciddi яhяmiyyяt verdiyi "milli tяsanцd" (milli hяmrяylik) ideyasыnы hяyata keчirirdi.

Belя iшыqlы zяka sahibi bolшevik zorakыlыьыnыn yaratdыьы psixoloji sыxыntы iчяrisindя yaшamышdыr. Onu qяtlя yetirmяk цчцn siyasi idarяnin tяcridxanasыna salmышdыlar. Lakin belя bir cinayяtin baш verяcяyi tяqdirdя xalq qяzяbinin labцd olacaьыnыn dяrk olunmasы vя N.Nяrimanovun mцdaxilяsi rejim nюkяrlяrini яl saxlamaьa mяcbur etdi.

Bяli, Шяkinin mцdrik aьsaqqalы A.F.Piшnamazzadяnin xцsusi шюbяnin rяisi K.F.Qonkinin qanlы pяncяsindяn xilas olmasыnda N.Nяrimanov юnяmli rol oynadы. Bu fakt bir daha N.Nяrimanovun siyasi fяaliyyяtindяki ziddiyyяtlяri, hяm dя heч bir mяntiqlя, яqli mцhakimя ilя izahы mцmkцn olmayan ziddiyyяtlяri tяsdiq edir. Mяntiqsizlik nяdяdir? Bir tяrяfdяn Azяrbaycanыn istiqlaliyyяtinin qяbirqazanы rolunda чыxыш etmяsi, digяr tяrяfdяn dюvlяt mцstяqilliyinin itirilmяsindяn irяli gяlяn faciяlяrin qarшыsыnы almaq niyyяtinя dцшmяsindяdir.

O, Qafqaz mцsяlmanlarыnыn Bakыda keчirilяn qurultayыnda Nяsib bяy Yusifbяyovun irяli sцrdцyц Azяrbaycanыn mцstяqilliyi ideyasыna qarшы чыxaraq bяyan etmiшdir ki, mцsяlman zяhmяtkeшlяrinin xilasы yalnыz qыrmыzы bolшevik bayraьы altыnda birlяшmяklя mцmkцndцr. Proletar inqilabыndan vя onun qыrmыzы bayraьыndan baшqa heч bir yaшыl parчa heч kimi xilas etmяyяcяkdir.

Bu sюzlяri N.Nяrimanov 1917-ci il aprelin 20-dя sюylяmiшdir. Ancaq XЫ qыrmыzы ordunun sцngцlяriylя Azяrbaycanda Sovet hakimiyyяti qurulduqdan sonra hяmin qыrmыzы bolшevik bayraьы altыnda xalqыnыn baшыna gяtirilяn fяlakяtlяri etiraf edяrяk yazыrdы: "юzlяrinin bцtцn taktikasы ilя Azяrbaycan simasыzlaшdыrmaq istяyirlяr. Bunun цчцn oьurluq etmiш, rцшvяt almыш, bakirя kяndli qыzlarыnы, arvadlarыnы zorlamыш adamlardan ibarяt hakimiyyяt orqanlarы yaradыrlar... Bu mяlum proqram цzrя mяlum шяxslяr tяrяfindяn hяyata keчirilir. Onlar nяyin bahasыna olursa-olsun, Azяrbaycanы simasыzlaшdыrmaq istяyirlяr. Юz miskin mяqsяdlяrinя nail olmaq цчцn onlar юzlяri чыxыш etmяyib Azяrbaycandan olan tцrklяri (azяrbaycanlыlarы) Azяrbaycanыn mяnafeyini mцdafiя edяnlяrя qarшы чыxыш etmяyя mяcbur edirlяr. Иш "parчala vя hюkm et" шцarы altыnda getmiш vя gedir. Orconikidzenin dцшцncяsinя gюrя Azяrbaycanыn яhalisini mцntяzяm olaraq mяhv etmяk olar, lakin onda respublika kimdяn ibarяt olacaqdыr? Odur ki, Azяrbaycan яhalisi kцtlяvi mяhv edilmir. Kommunist Partiyasыnыn fяaliyyяti isя mяhz Azяrbaycanыn simasыzlaшdыrыlmasыna yюnяlmiшdir. Bir tяrяfdяn kommunist bayraьы altыnda daшnaklar юz iшlяrini gюrцr, digяr tяrяfdяn keчmiш eserlяr".

Lakin bu etirafdan bir mцddяt яvvяl elя hяmin Orconikidzenin tapшыrыьы ilя Azяrbaycanda qanlы cinayяtlяr tюrяtmiш XЫ qыrmыzы ordunun zirehli qatarlar bюlцmцnцn komandanы Yefremova qыlыnc baьышlanыlmasы цчцn dekret imzalayan da Azяrbaycan Иnqilab Komitяsinin sяdri N.Nяrimanov olmuшdur. (Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 12

№ 10 (192), Октйабр 2020

ГЯЛЯБЯ БИЗИМДИР! Агшин ЩАЪЫ ЗАДЯ, Эюйъя мащалы

Заур ИЛЩАМОЬЛУ, Шяки

YАША, ЕЙ ОРДУМУН БАШ КОМАНДАНЫ!

EЩЕЕЙ, ДЦШМЯН, ЭЯЛИРЯМ МЯН!

Sяn tarix yazaraq dюndцn юrnяyя, Sяn sevinc yaшatdыn bцtцn юlkяyя.

Qarabaь iшьaldan qurtarsыn deyя, "Vur!" dedin dцшmяni, verdin fяrmanы, Yaшa! Ey Ordumun Baш Komandanы!

Eheey, dцшmяn, Qarы dцшmяn! Иstяyirsяn dюrd yanыnы sarы, dцшmяn. Иstяyirsяn aramыzda gюzgюrmяyяn bir sяdd yarat, Иstяyirsяn keчilmяyяn sяrhяd yarat.

Keчяcяyяm, gяlяcяyяm, Al qanыnы topraq цstя tюkяcяyяm, Qяlяbяmя qяh-qяh чяkib gцlяcяyяm.

Qanad aчыb uчsan gюyя, Qanadыndan vuracaьam. Иnadыndan dюnmяz olsan, Иnadыndan vuracaьam.

Arzularы чыxardaraq цrяyindяn od vuracam, Kцl olacaq.

Qяzяb dolu baxышlarыm Gюzlяrinя mil olacaq.

Oyacaьam oyum-oyum.

Mяni yaxшы tanыmыrsan.

Mяn bir Tцrkяm, Tцrk oьluyam, tцrkdцr soyum.

Min illяrin arxasыndan яslim bяlli, Kюkцm bяlli, nяslim bяlli.

Bu bяшяrin beшiyindя ilk olaraq yatan mяnяm, Mяnя gюylяr layla чalmыш, Bu dцnyanыn hяr yerindя izim qalmыш, Ordularы pяrяn salan, alay pozan millяt mяnяm, Tarix yazan millяt mяnяm, Шяrqdяn Qяrbя hюkm eylяyяn hюkmranam, Bilgя Xaqan, Alp Arslanam, Atillayam, Чingiz xanam, Teymurlяngяm, Иsmayыlam, Sultan Mehmet, Sцleymanam.

Nюkяr olmaq, яsir olmaq...

O hisslяrя tamam yadam, Mяn Babяkяm, mяn Kцrшadam.

Torpaьыma яl uzansa, Bilяyindяn kяsяn tцrkяm.

Dцшmяnlяrin baшы цstя, Qasыrьatяk яsяn tцrkяm.

Bяs sяn kimsяn?!

Tarix boyu onun-bunun kюlgяsindя daldalanan bir zavallы, Baшqasыnыn hesabыna lovьalanan bir zavallы.

Yaшadыьыn o torpaqlar sяnin deyil, Mяnim yurdum, vяtяnimdir. Юz elimdir, mяskяnimdir.

Buz bulaqlarы mяnimdir, Axar чaylarы mяnimdir, Uca daьlarы mяnimdir.

Bяsdir daha at oynatdыn, Qыlыnc чяkdin.

Baш apardыn, zяhlя tюkdцn.

Yetяr daha, qarы dцшmяn, Gяlirяm mяn.

Mяn gяlincя aьlыn varsa, O yerlяrdя чalыш durma, Zяfяr чalmaq sяnlik deyil.

Xяyallarla цrяyini ovundurma.

Nя qяdяr ki, anan aьlar qalmayыbdыr, Cяhяnnяm ol!

Nя qяdяr ki, boш baшыna bu dцnya dar olmayыbdыr, Cяhяnnяm ol!

Qaчmaq sяnя eyib deyil, Яkil, чыx get!

Nя qяdяr ki, юlmяmisяn, Чяkil, чыx get!

Eheey, dцшmяn.

Gяlirяm mяn!

Яmr etdin yaьыya, "iшьaldan яl чяk, Yoxsa ki, яsgяrin burda юlяcяk!"

Sяn yurdun Юndяri Heydяr oьlutяk, Bяxш etdin xalqыna шюhrяti, шanы, Yaшa! Ey Ordumun Baш Komandanы!

Sяnin Fяrmanыnda, sяnin imzanda, Qovuшdu adыna "Suqovuшan" da. Иndi o torpaqda, mяhz o mяkanda Fяrяhdяn lap coшur яsgяrin qanы, Yaшa! Ey Ordumun Baш Komandanы!

Tцrk oьlu Tцrkdяndi damarda qanыn, Gюzцmdя шahыsan indi cahanыn. Яrяnlяr yurdunun, Azяrbaycanыn Чюkdцrdцn юnцndя Ermяnistanы.

Yaшa! Ey Ordumun Baш Komandanы! Юzцndяn razыydы чox vaxt, чox vяdя, Шцшцdan bizlяrя edirdi hяdя.

Hяm masa dalыnda, hяm dя cяbhяdя Mяhv etdin, susdurdun sяy Paшinyanы.

Yaшa! Ey Ordumun Baш Komandanы!

Sevildin, seчildin qяtiyyяtinlя, Sudurdun чoxunu siyasяtinlя.

Bяшяri sevginlя, xoш niyyяtinlя, Sevdirdin dцnyaya Azяrbaycanы.

Yaшa! Ey Ordumun Baш Komandanы!

Zяfяrя kюklяnib indi yurdumuz, Vermяyir dцшmяnя aman, ordumuz.

Gюzlяmяz bir daha zaman ordumuz, Tezliklя alacaq gюzяl Шuшanы.

Yaшa! Ey Ordumun Baш Komandanы!

Hяr addan ucadыr Vяtяnin adы, Яlbяttя, шirindir hяm dя ki, dadы.

Birlяшdir Zяngilan vя Ordubadы, Ayrыca gюrmяyяk biz Naxчыvanы.

Yaшa! Ey Ordumun Baш Komandanы!

*** ШУ ШАД А БАЙ РАЬЫ М ЙЦ КСЯ ЛЯЪЯ КДИ Р!

Qяlяbя sяsidir bu top sяslяri, Nяhayяt cяbhяdяn, sяngяrdяn gяlir.

Qorxuya salыbdыr ermяnilяri, Sяs-kцyц, harayы gюyя yцksяlir.

Otuz iшьalda, yad яldя qalыb, Qarabaь sяslяyir, "Gяl nяrim!" deyir.

"Tяpяdяn dыrnaьa tam silahlanыb, Atыlsыn dюyцшя яrlяrim!" deyir.

Son dюyцш яzmiylя hцcum baшlasыn, Qalmasыn bu yurdda dцшmяn izlяri.

Qяlяbя sevinci duysun, yaшasыn, Иlahi, sяn qoru hяr bir яsgяri.

Vяtяnя azadlыq gяtirяcяkdir, Eшq olsun! Eшq olsun! Шanlы Orduma. Шuшada Bayraьыm yцksяlяcяkdir, O qцrur verяcяk bцtцn yurduma.

Гийа ПАЧХАТАШВИЛИ, Бакы

ЩАВ АДА Н ГЯЛ ЯБЯ ГОХ УСУ ЭЯ ЛИ Р!

Азад ЮМЯРОВ, Харков

БИР АЗ ДА ДЮЗ, ГАРАБАЬЫМ!

Qarabaь bцsbцtцn hцnяr meydanы, Tцlkцnц qovmaqda igid aslanыm.

Yaьыdan leш olmaq qorxusu gяlir Havadan qяlяbя qoxusu gяlir.

Pis gцnun dцnyada юmrц чox olmaz Bir az da dюz, Qarabaьыm, bir az da!

Qiyamяtя qalan deyil bu qisas Bir az da dюz, Qarabaьыm, bir az da!

Atыlan mяrmilяr od-alov saчыr, Dцшmяn mяnliyini qoyaraq qaчыr.

Onun gюzlяrindяn чoxlu su gяlir Havadan qяlяbя qoxusu gяlir.

Bilirяm ki, neчя ildir "sыnыqsan", Цrяyindя nisgilin var, "qыrыqsan", Xoш gцnlяri yadыna sal, darыxsan Bir az da dюz, Qarabaьыm, bir az da!

Torpaьыmыz addыm-addыm alыnыr, Ermяnilяr vяlvяlяyя salыnыr...

Yorьun savaшыn da "yuxusu" gяlir Havadan qяlяbя qoxusu gяlir.

Dюrd yanыnы шaxta-sazaq tutsa da, Xoш gцnlяri sяndяn uzaq tutsa da, Yalan yeriyяmmяz, auaq tutsa da Bir az da dюz, Qarabaьыm, bir az da!

Xankяndi duymaqda doьma nяfяsi, Sцkutu pozmaqda Xanыn gur sяsi.

Tяki tar, kamanчa oxusun, gяlir Havadan qяlяbя qoxusu gяlir.

Lap az qalыb юmrцnя bu hяsrяtin, Gцnяш doьar, iшыq qovar zцlmяti, Ordumuzun artыq gцcц, qцdrяri Bir az da dюz, Qarabaьыm, bir az da!

Dцnya шahid olur mюhtяшяm ana, Muшtuluq verяrяk Azяrbaycana... Шair misrasыnыn coшqusu gяlir Havadan qяlяbя qoxusu gяlir, Havadan qяlяbя qoxusu gяlir!!

Pяnah xan yurdunda "hay" ola bilmяz, Qarьadan bцlbцlя tay ola bilmяz, Vяtяn torpaьыndan pay ola bilmяz, Bir az da dюz, Qarabaьыm, bir az da!

Yaьы dцшmяn kяssя dя saь-solunu, Gюrяcяk bu xalqыn vuran qolunu. Иgin яrяnlяrin gюzlя yolunu Bir az da dюz, Qarabaьыm, bir az da!

Акиф МЯММЯДОЬЛУ, Шяки

Г ЯЛ ЯБЯ Б ИЗ И М ДИ Р!

Dцшmяn cяbhяsini daьыdыr ordum, Bilirdik, bilirik qяlяbя bizim. Чыxar azadlыьa tezliklя yurdum, Tutar юz yerini bu doьru sюzцm.

Biz haqqыn elчisi, haqqыn yolчusu, Яzяldяn olmayыb bu xalqыn suчu.

Yoxdur gцcцmцzцn, yoxdur юlчцsц, Шahidi olmuшam buna mяn юzцm.

Bizim babalardan bir mяsяl dя var, "Bal tutan hяr zaman barmaьыn yalar." Иndi, ay ermяni, diz чюkцb yalvar, Bunu gюrsцn mяnim bяxtяvяr gюzцm.

Biz sяnя чox dedik, eшitmяdin sяn, Иndi sюylя gюrцm, nяlяr gюrцrsяn?!

Kюmяk dilяnirsяn, qapы gяzirsяn, Цstцnц kяsdirib яlli yox, yцzцm.

Verdi Tцrk qardaшыm, verdi ruh bizя, ИLHAM da ilhamы qaldыrdы yцzя. Иnanыn, a qardaш! Dediyim sюzя, Qяlяbя mцtlяqa bizimdir, bizim!

Чox dюzmцsяn sяhяr-axшam, dюz bir az, Dюz, Laчыnыm, gюzяl Шusam, dюz bir az!

Sяnsiz yaman darыxmышam, dюz bir az, Bir az da dюz, Qarabaьыm, bir az da!

ЯRDOЬAN ИLHAMЫN bюyцk qardaшы, Ucalsыn gюylяrя onlarыn baшы.

Qalmasыn namяrdin daш цstя daшы, Mяnim dя tarixdя qoy qalsыn izim . Иndi qeyrяt vaxtы, hяm hцnяr vaxtы, Qoy ordum ucaltsыn QЯLЯBЯ taxtы.

Baьlanыb dцшmяnin o qara baxtы, Buna шahidim var mяnim bir dцzцm.

Bu dцnya яzяldяn tцrkцn beшiyi, Hяr яldя, obada evi-eшiyi, Bяs eylяr bu yurda onun keшiyi, Taqяtdяn dцшmяyib mяnim dя dizim.

Mяn dя bir яsgяrяm bu yurda inan, Var geniш bir qяlbim hяr hissi duyan.

Olacaq bu sюzцm ellяrя bяyan, O шanlы qяlяbя bizimdir, bizim!

Sяn ey Turan yurdu! Ucal bir daha!

Dцшmяnlяr sыrada! Sarыl silaha! Иnan юzцnя sяn! Bir dя Allaha!

Mцtlяqa, mцtlяqa qяlяbя bizim!

Akifin sюzцndя yox yalan, dostlar!

Yurdumun hяr yeri daьыlmaz postlar.

Vяtяnin шяninя sюylяnir tostlar, Qяlяbя mцtlяqa bizimdir, bizim!

№ 10 (192), Октйабр 2020

Вагиф АСЛАН

Azяrbaycan Yazычыlar Birliyi Шяki bюlmяsinin sяdri, АДПУ Шяki filialыnыn baш mцяllimi (Яввяли ютян сайларымызда) "Tцrkcя шeirlяr" kitabы isя onun "milli шair" kimi tanыnmasыna, hяm saray vя hяm dя ziyalыlar tяrяfindяn sevilmяsinя sяbяb oldu. Bu tarix Ahmet Kabaklыda yuxarыda gюstяrilяn шяkildя 1900-cц il olduьu halda (Bax. Ahmet Kabaklы. Tцrk edebiyatы. ЫЫЫ cilt. Sяh. 256.), internetdя 1899,

Kazыm Yetiшdя isя 1898-ci il

(Konstantaniyyя, 1316/1898, Mяtbяeyi-Яbцzziya, 42 s. Prof. Dr. Kazыm Yetiш. Milli яdяbiyyat dюvrц tцrk шeiri.

Bax. Tцrk яdяbiyyatы tarixi. ЫЫ c. sяh.

136.) rяqяmlяri ilя gюstяrilmiшdir.

Gюrцndцyц kimi Kazыm Yetiш ilя razыlaшmaq lazыmdыr. "Osmanlы шeirinin tarixi"ni yazmыш olan ingilis шяrqшцnas Mr. Gibb "Tцrkcя шeirlяr" kitabыnы oxumuш vя Mяhmяd Яmin Yurdaqula "Siz geldiniz, ...kendi vatandaшlarыnыzыn gюnlцnц okudunuz ve bunlarыn hislerini kendi lisanlarы ile edib? ne bir tarzda arzettiniz" шяklindя mяktub цnvanlamыш, rus tцrkoloqlardan Minorski isя onu rus dilinя чevirmiш vя "Юn sюz" (Bax. Ahmet

Kabaklы. Tцrk edebiyatы. ЫЫЫ cilt. Sяh.

264-265.) yazmышdыr. Tцrk yazar-

lardan Rяcaizadя Mahmud Яkrяm bяy, Яbdцlhяq Hamid, Шяmsяddin Sami, Rza Tofiq, Tofiq Fikrяt vя Fяzli Nяcib "Tцrkcя шeirlяr"i yцksяk dяyяrlяndirmiшlяr.

"Burax mяni hayqыrыm, sussam, sяn matяm et. Unutma ki, шairlяri hayqыrmayan bir millяt sevяnlяri torpaq olan yetim bir uшaq kimidir" deyяn Mяhmяd Яmin Yurdaqul "Ya qazi ol, ya шяhid" adlы шeirindя яsil vяtяndaш yanьыsы vя яrki ilя vяtяn юvladыna sяslяnir, цz tutur vя qяti шяkildя hюkm edir: Haydы yavrum! Mяn sяni bu gцn цчцn doьurdum.

Xamыrыnы igidlik duyьusuyla yoьurdum.

Tцrk юvladы odur ki, yurdu olan torpaьы Ana namusu bilib yad ayaьa basdыrmaz.

Bu yabanчы bayraьы Azan sяsi duyulan heч bir yerя asdыrmaz.

Get, юvladыm, illяrcя mяn oьulsuz qalaram.

Bu yaralы baьrыma qara daшlar чalaram!

Haydы, oьlum, haydы get!

Ya qazi ol, ya шяhid!

Haydы yavrum! Kяndinя, niшanlыna vяdя et.

Kotanыnы, tarlanы, hяr шeyini fяda et.

O silaha sarыl ki, bюylя gцndя bir erkяk Bu dualы dяmirdяn baшqa bir шey iшlяtmяz.

Bunu tutan bir bilяk Kюlяliyin uьursuz zяncirinя uzanmaz.

Get, юvladыm, illяrcя mяn oьulsuz qalaram; Bu yaralы baьrыma qara daшlar чalaram!

Haydы, oьlum, haydы get!

Ya qazi ol, ya шяhid!

***

Mяhmяd Яmin Yurdaqulun dilindяki sadяlik "SяrvяtiFцnun"чularыn da dilinя tяsir etmiшdi. Tofiq Fikrяtin yazdыьы mяqalяdя oьlu Xяluqun Mяhmяd Яmin Yurdaqulun шeirlяrini oxuyandan sonra "Bu nя gюzяl шeir, ata!" dediyini xatыrlatmasы,

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 13

T Tц цr rk k x xa al lq ql la ar rы ы я яd dя яb bi iy yy ya at tы ы Mцhazirяlяr

Юmяr Seyfяddinin (1884-1920) "Yeni lisan" mяqalяsindя "xalqыn anlayacaьы dilя" цstцnlцk vermяsi, Mяhmяd Akif Яrsoyun "...dilsiz millяt kimi шivяsiz dil dя yaшamaz, hяr mяmlяkяt necя юz tяbii hцdudu daxilindя irяlilяyirsя, hяr dil dя юz fitri шivяsi dairяsindя tяrяqqi edir. ...Шivя ...milli sюylяyiш шяklidir. ...Tцrk necя sюylяyirsя, elя sюylяmяk bir milli sюylяyiшidir, шiveyi-millidir. ... Dilimizin шivяsini - istяr Napoleon чяkmяsi, istяr ingilis corabы geymiш olsun - heч bir яcnяbi ayaьыnda tapdatmayacaьыq" dцшцncяsi (Bax. Tцrk

Kяtan kimчi aьardы saчlarыmыn tellяri.

Yarpaq kimi saraldы vцcudumun hяr yeri.

Sanki baxar kor kimi gюrmяz oldu gюzlяrim.

Lakin qяlbim daha gяnc, ey mцqяddяs mяmlяkяt" Bax, o pяmbя gцllяrin kimi

(XXЫЫЫ-ХХЫВ щисся)

(1918), "Aydыn qыzlarы" (1919).

Bu kitabыn Иstanbul, Яhmяd Ehsan Mяtbяяsi, 1928-ci il nяшri "Mustafa Kamal" adы ilя iшыq цzц gюrmцшdцr.), "Ankara" (1939) kitablarыnda, nяsr яsяrlяri isя "Fяzilяt vя яsalяt" ("Kamillik vя nяciblik",1890), "Tцrkцn hцququ" (1919), "Danteyя" (1928) kitablarыnda toplan-

яdяbiyyatы tarixi. ЫЫ c.sяh.110-113.)

milli яdяbiyyata xas olan cяhяtlяri aidыn ifadя edir. Mяhmяd Яmin Yurdaqulun "Vur" rяdifli шeiri dilinin sadяliyi ilя bu gцn dя diqqяti cяlb edir: Ey tцrk, vur!

Vяtяnin bakirlяrinя Gцnahkar gюmleyi biчяnlяri vur!

Kяmikdяn taslarla Шяrab yerinя Шяhidlяr qanыnы iчяnlяri vur!

Vur, gюzяl aшiqlяr cяnazяsindяn Qыrmыzы mяшяllяr yaxanlarы vur! Шяhvяtin rяqsinя yetim sяsindяn Bяstяlяr, шяrqilяr yapanlarы vur!

tazя, qoxulu.

Bax, o yaшыl daьlarыn kimi cаnlы, sяs dolu.

Onda sяnin eшqinin чaьыldayыr sularы.

Sяnin юlmяz ruhunun gцlцmsяyir baharы.

Sяn bu qяlbdяn qurtuluш gцnlяrini цmid et!

17 iyun 1332.

mышdыr.

***

XXЫV Milli mцcadilя dюvrц яdяbiyyatы Mяhmяd Akif Яrsoy.

Vur, qяtlin o qыzыl sapandlarыyla Dцnyaya юlцmlяr яkяnlяri vur!

Vur, zцlmцn o qanlы urqanlarыyla Bir qюvmц iplяrя чяkяnlяri vur!

Vur, яtdяn, kяmikdяn saraylar quran O vяhшi ruhlarы яzmяk цчцn vur!

Dюrd bюyцk rцzgara kцllяr sovuran O mцcrim яllяri kяsmяk цчцn vur!

Vur sяn dя mцqяddяs hцrriyyяt цчцn!

Dцnyanыn dikdiyi bayraq цчцn vur!

Hяr dinin sevdiyi яdalяt цчцn, Hяr yerdя hayqыran bir Haqq цчцn vur!

Vur aшkыn vя haqqыn zяfяri цчцn!

Vur, bax. Dцnya sяndяn bunu istяyir.

Vur, yerdя, bax, tarix sяnin seyirчin!

Vur! Gюydяn, bax, Allah sяnя vur deyir!

(1920)

(Bax. Tцrk яdяbiyyatы tarixi. ЫЫ c. sяh.160. Uyьunlaшdыrma mяnimdir-V.As.)

Mяhmяd Яmin Yurdaqulun шeirlяri "Tцrkcя шeirlяr" (1898), "Tцrk sazы" (1914), "Ey tцrk, oyan" (1914), "Dan sяslяri" (nяшr tarixi Ahmet Kabaklыda 256-cы sяhifяdя 1916-cы il gюstяrildiyi

1. Milli mцcadilя dюvrцnцn xarakteristikasы.

Ahmet Kabaklы "Milli Mцcadilя" dюvrцnц Чanaqqala vя Иstiqlal hяrbi dюnяmi kimi iki tarixi zaman kяsiyinя ayыrыr. O yazыr: "Milli Mцcadele tarihimizde 1917 ve 1924 yыllar arasыnы dolduran kutlu bir devirdir. Tarih olarak ikiye ayыr-

(Bax. Ahmet Kabaklы.

Tцrk edebiyatы. ЫЫЫ cilt. Sяh.264-265.)

Bu sadяlik onun hяlя 1914-cц ildя yazdыьы "QafqazaHяmdullah Sцbhi bяyя" шeirindя dя юzцnц gюstяrir: Иllяr var ki, mяn sяnin yaшlarыnla aьladыm.

Bir quш oldum, hayqыrdыm bцrclяrinin юnцndя.

Ulduz oldum, titrяdim xarabanыn цstцndя.

Unutmadыm mяn sяni, ey sevgili Qafqazыm!

Bax цzцmя, gяnc yaшda bir ixtiyar kimiyяm.

halda, Prof. Dr. Kazыm Yetiшin "Milli яdяbiyyat dюvrц tцrk шeiri" mяqalяsindя daha dяqiq-Иstanbul, MяtbяeyiЯhmяd Ehsan, 1915-ci il tarixi ilя gюstяrilmiшdir. Bax. Tцrk яdяbiy-yatы tarixi. ЫЫ c.sяh.140.), "Zяfяr youn-

da" (1918), "Цsyan vя dua"

makn lazыm: Чanakkale dюnemi, Иstikl?l Harbi dюnemi...

(Bax. Ahmet Kabaklы. Tцrk edebiyatы. ЫЫЫ cilt. Sяh. 324.) Halbuki Gelibo-

lu yarыmadasыnы bцrцyяn Чanaqqala savaшы dюnяmi 18 mart 1915 - 9 yanvar 1916-cы illяri

яhatя etdiyi halda, Tцrk Qurtuluш savaшы bundan, az qala, цч il sonra baшlamыш,19 may 1919-11 oktyabr 1922-ci ilin atяшkяs, 24 iyul 1923-cц ilin barыш (Lozanna sцlh mцqavilяsi), 13 oktyabr 1923-cц ildя Mustafa Kamal Atatцrkцn (19.V. 1881-10.XЫ.

1938) idarяsindя Ankaranыn paytaxt seчilmяsi, 29 oktyabr 1923-cц ildя Tцrkiyя Cцmhuriyyяtinin yaradыlmasыnыn elanы, nяhayяt, 3 mart 1924-cц ildя xяlifяliyin lяьvi vя son xяlifяnin sцrgцnц donяmlяrini яhatя edir.

Belя olduqda, Ahmet Kabaklыnыn "Milli Mцcadele tarihimizde 1917 ile 1924 yыllar arasыnы dolduran kutlu bir devrdir" cцmlяsindяki tarix o qяdяr dя dяqiq vя qяnaяtbяxш deyildir.

Osmanlыnыn Birinci dцnya mцharibяsinя girmяklя юz istiqlalыnы mцdafiя etmяk vя qorumaq mяcburiyyяtindя qaldыьы gцndяn ta Tцrkiyя Cцhuriyyяtinin elanы ilя bir dюvlяt kimi sцquta uьramasыnadяk (1 noyabr 1914-29 oktyabr 1923) olan, bunun davamы kimi xяlifяliyin lяьvi vя son xяlifяnin sцrgцnя gюndяrilmяsi ilя tamamlanan dюvr (3 mart 1924-cц il), yяni - 1 noyabr 1914-3 mart 1924-cц illяr Milli Mцcadilя dюvrц hesab edilmяlidir.

Osmanlы tцrkцnц milli mцcadilяyя чяkяn яsas amil isя 1908-ci ildя "Gяnc Tцrklяr"in dolaшыq mяntiq vя siyasяt iчяrisindя iqtidara gяlmяlяri olmuшdu.

Onlar Ы Mяшrutiyyяni hazыrlayarkяn "Azadlыq vя bяrabяrlik" mяsяlяsindя ermяni vя yunan patriarxlarla gюrцшцb mяslяhяtlяшmiш Midhяt Paшa Mяшrutiyyяsinin (Яtraflы mяlumat цчцn bax. XVЫЫ mцhazirя) bяrpasыnы istяmiшdilяr. ЫЫ Mяшrutiyyяt dюnяminя aid bir poчt aчыqcasыnda hяrbi nazir Яnvяr Paшanыn, Aylы-ulduzlu tцrk bayraqlarыnыn tяsviri vardыr. Ancaq bununla belя, tяsvirlяrin altыnda яrяb яlifbasы ilя tцrkcя, lakin kiчik hяrflяrlя "Yaшasыn vяtяn! Yaшasыn millяt! Yaшasыn hцrriyyяt!", onun altыnda isя latыn яlifbasы ilя fransыzca, amma bюyцk hяrflяrlя "Vivа la patriу - Vivе la nasion - Vivе la liberte"шцarlarы yazыlmышdыr... (йухарыдакы шякил).

Daha bir poчt aчыqcasыnda isя tяsvirlяr vя bayraqlar eyni olsalar da, tяsvirlяrin altыndakы шцarlarыn яrяb яlifbasы ilя kiчik hяrflяrlя yazыlanlarы yenя tцrkcя, bюyцk hяrflяrlя yazыlanlarы isя rumcadыr (yunancadыr) ... (ортадакы шякил). ЫЫ Meшrutiyyяtin elanыnы gюstяrяn digяr bir posta kartы isя aшaьыdakы шяkildяdir. Oradakы bayraqlar tцrk bayraqlarы olsa da, oradakы dцшцncя tяrzi vя tяsяvvцr fransыz, rus, ingilis, yunan vя ermяni dцnyagюrцшцnц яks etdirir. Orada цч papaqlы vя bir papaqsыz kiшinin (yяqin ki,цч tцrk vя bir ermяninin) яhatisindя diz чюkmцш vяziyyяtdя ah-nalя edяn bir xristian qadыnыn (яslindя yolu haraya dцшsя, oranы юzяllяшdirmяk hissi ilя bayыlan ermяni qadыnыnыn) qolundakы zяncirlяri iki tцrk kiшisi qыrmaqdadыr. Qadыnыn baшы цzяrindяki qanadlы mяlяk tяsviri bu hяyasыz tяsvirin xristian tяяssцbkeшi olan bir rяssam tяrяfindяn чяkildiyini gюstяrir. Qadыnыn baшы цzяrindяki qanadlы mяlяk tяsviri dя buna iшarяdir.

(Арды вар)

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ. 14

№ 10 (192), Октйабр 2020

Azяrbaycan yazычыlarыnыn яsяrlяrindя "ermяni" mюvzusu"

Турал АДЫШИРИН XЫX yцzil vя XX yцzilin юnlяri Azяrbaycan xalqыnыn ictimai-siyasi, mяdяni hяyatыnda mцhцm юnяm daшыyan bir mяrhяlяdir. Яdяbiyyatыmыzыn bu dюnяmi яdяbiyyat tariximizdя чoxsaylы tяdqiqatlarla mцшayяt olunur. Lakin bu tяdqiqatarda elя mяsяlяlяr vardыr ki, zamanыn tяlяblяri ilя baьlы olaraq юz mяzmunu vя formasы etibarы ilя dяyiшdirilibdir. Bцtцn tarixi dюvrlяrdя tцrkцn qяddar dцшmяni olan ermяnilяrя mцnasibяt bu qяbildяndir.

Tarixdяn bildiyimiz kimi, milli faciяmizi qanunilяшdirяn, iki qardaшы birbirindяn ayrы salan Tцrkmяnчay mцqavilяsinin XV maddяsi ilя Иrandan Qarabaьa ermяnilяr kючцrцldцkdяn sonra bu dцшmяnчilik gizli vя aчыq шяkildя юzцnц gюstяribdir. Uzun illяr Azяrbaycan yazычыlarы юz яsяrlяrindя saxta xalqlar dostluьu ideyasыna sadiq qalaraq bu mяnfur xalqыn nцmayяndяlяrini яdalяt vя demokratik nюqteyi nяzяrdяn gюstяrmяyя чalышыblar. Hazыrki araшdыrmamыn mяqsяdi XЫX yцzil vя XX yцzilin юnlяrindя yazыlmыш яsяrlяrdя ermяni obrazыna mцnasibяt bildirmяkdir. Цmumilikdя bu dюvrцn mяnяzяrяsinя nяzяr saldыqda ermяni mяsяlяsi, ermяnilяrin iч цzц hяm XЫX yцzil, hяm dя XX yцzilin юnlяrindя yazыbyaradan yazычыlarыmыzыn яsяrlяrindя юzцnц aчыq шяkildя biruzя verir. XЫX yцzil yazычыlarыmыzdan M.Ш.Vazehin шeirlяrindя, dramaturgiyamыzыn banisi M.F.Axundzadяnin, N.Vяzirovun, o cцmlяdяn, XX yцzilin юnlяrindя realist nяsrimizin яn gюrkяmli nцmayяndяlяrindяn olan C.Mяmmяdquluzadяnin ясярляриндя, xцsusяn "Ermяni vя mцsяlman юvrяtlяri" baшlыqlы felyetonunda, N.Nяrimanovun "Bahadыr vя Sona" romanыnda vя baшqa яsяrlяrdя цzdя dost gюrцnяn, arxadan isя quyu qazan bu murdar xalqыn iч цzц, qorxaqlыьы, hiylяsi vя.s hяr cцr insanlыьa sыьmayan iyrяnc hяrяkяtlяri цstцюrtцlц dя olsa ustalыqla gюstяrilibdir.

Bundan яlavя ermяni xislяti, ermяni mяkri, hiylяsi neчя-neчя azяrbaycanlыnыn gюrяn gюzlяrinin, dцшцnяn beyinlяrinin baшыnda чanaq kimi чatlayыbdыr. Belя ki, Azяrbaycan mяdяniyyяtinin gюrkяmli simalarыndan biri, istedadlы alim, filosof vя шair olan A.Ba-kыxanovun bir nюv rus чarыnыn gюzцndяn salыnmasыnda, ona qarшы hяr cцr pisliyin gюstяrilmяsindя ermяni Mirzяcan Mяdяtovun mяgяr rolu olmayыbdыrmы? Bu haqda biz gюrkяmli яdяbiyyatшцnas Vяli Hяbiboьlunun "Abbasqulu Aьa Bakыxanov" monoqrafiyasыnda rast gяlirik. Kitab A.Bakыxanov haqqыnda mяlumat almaq цчцn яn dяyяrli sяnяt incisidir. Burada A.Bakыxanovun uшaqlыьыndan tutmuш ta юlцmцnя qяdяr hяyatы verilmiш, яsяrlяrinin adы qeyd edilibdir. Ancaq bu monoqrafiyada "Ermяni generalы Mяdяtov" baшlыqlы sяrlюvhя xцsusi maraq doьurur. Burada ermяni generalыnыn юz sяlяflяri kimi vяzifяsindяn sui-istifadя edяrяk mцsяlman яhalisinя divan tutmasы gюstяrilir. Qafqazda bu kimi ermяni generallarыnыn vasitяsilя чarizmin mцstяmlяkячilik siyasяtinin hяyata keчirilmяsindя vя bu siyasяtin ermяni uzaqgюrяnliyi ilя aparыlmasыnda bilavasitя Чar Rusiyasыnыn xцsusi яli olubdur.

Mяgяr A.Bakыxanovun "Mцsяlman polkuna nя цчцn baшqa dinя biяt edяn шяxs baшчыlыq edir" fikri dцшцndцrцcц deyilmi? Vя yaxud, A.Bakыxanovun чarыn gюzцndяn salmaq цчцn gizli onun otaьыna girib seyfindяn tяmiz tяrcцmя sяnяdlяrini alыb onun yerinя qaralama, dяyiшdirilmiш sяnяdlяrin qoyulmasы ermяni iч цzцnц aчыb gюstяrmirmi? Bu kimi faktlarы nя qяdяr istяsяk gюstяrя bilяrik. Buna bяnzяr baшqa bir azяrbaycanlы oьlunun F.Kючяrlinin baшыna gяtirilяn mцsibяti dя qeyd etmяk yerinя dцшяr. Dюvrцnцn aчыq fikirli ziyalыlarыndan olan bu azяrbaycanlы oьlunu tяяssцf ki, ermяni xislяti nяticяsindя яcяl vaxtsыz apardы. Hяlя saьlыьыnda bu gюrkяmli Azяrbaycan alimi "Ey qardaшlar, hяyatыn qяdrini biliniz, ayыlыnыz, hяrяkяt ediniz, qapы-bacalarыnыzы aчыnыz, evinizя iшыq dцшsцn. Gюzlяrinizin tozunu silib diqqяt ilя яtrafa baxыnыz" kimi xalqы ayыltmaьa чalышan dяyяrli fikirlяri ilя юz юlцm fяrmanыnы imzalayыbdыr. Tяbii ki, bu cцr fikirlяr nя Чar Rusiyasыnы, nя dя ermяni daшnaklarыnы razы sala bilяrdi. Ona gюrя dя belя insanlarыn aradan gюtцrцlmяsi vacib шяrt idi. Necя

deyяk, onlar qaranlыq beyinlяrя iшыq salan mяhz belя insanlarы aradan gюtцrmяklя xalqыn dцшцnяn beyinlяrini mяhv elяmяk istяyirdilяr. Onlar xalqыn tanыnmыш шяxsiyyяtlяrinin sanki qan iчяnlяri idilяr.

XЫX yцzildя mяnfur ermяni obrazыnы ilk dяfя яdяbiyyat tariximizdя iшыqlandыran hяlяlik araшdыrыlmayan, geniш oxucu kцtlяsinя mяlum olmayan Xцrrяminin "Salman ilя Sяrkis" poemasыndan daha aydыn gюrmяk olar. Poema haqqыnda mяlumatы biz Yolчu Piriyevin "XЫX яsr Azяrbaycan яdяbiyyatыnda poema janrы" kitabыndan яldя edirik.

"Kяшkцl" qяzetinin 1888-ci il 65, 66, 67 vя 68-ci nюmrяlяrindя hissя-hissя чap olunan bu яsяr Azяrbaycan vя ermяni xalqlarыnыn hяyatыna vя mяiшяtinя hяsr edilib. Яsяrdя gюstяrilir ki, azяrbaycanlы Salman vя ermяni Sяrkis yol yoldaшы olur. Onlarыn hяr biri юz millяtindя olan шяrafяtdяn, nяcabяtdяn bяhs edir. Salman юz xalqыnы tяriflяyir vя ermяnilяrdяn шяrяfli olduьunu qeyd edir.

Salmanыn aшaьыdakы sюzlяrinя fikir verяk: "Daьыstanda xanlыq olanda ermяnilяr bizя qul imiшlяr. Sizdя vцqar, tяmkin,bюyцk-kiчik gюzlяmяk yoxdur. Sizin millяt arasыnda "tяsvir vя hiylя" geniш yer tutur." Salmanыn bu sюzц Sяrkisin xoшuna gяlmir, o da mцsяlmanlarы pislяmяyя baшlayыr. Mцsяlmanlarыn tяrifi чox xoшladыqlarыnы sюylяyir. Sonra qeyd edir ki,

ermяni nцmayяndяlяrinin ifшaedici obrazlarыnы yaradыbdыr. Komediyanыn цчцncц mяclisindя Ohan, Sяrkis, Qяhrяman vя Karapet adlы ermяni qaravullarыnыn qorxaqlыьы canlandыrыlыr. Onlar qorxaq, ikiцzlц ermяni vяtяndaшlarыdыr. Onlar яvvяlcяdяn aьыz dolusu danышыr, qaчaqlarы gяlmяklяrinя peшman edяcяklяrini, яllяrindя nя varsa soyacaqlarыnы bildirirlяr. Ancaq iшя gяldikdя isя yerlяrindя tir-tir яsirlяr. Onlarы юldцrmяmяlяri цчцn qaчaqlardan aman istяyirlяr. Buradan da yazычы oxucuya bu xalqыn necя qorxaq, ikiцzlц vя riyakar olduьunu aчыq-aydыn gюstяrir. Bu faktы biz Heydяr bяylя Ohanыn dialoqunda bir daha gюrцrцk. Fikrimizi daha aydыn чatdыrmaq цчцn dialoqdan bir parчanы qeyd edяk: Heydяr bяy - Adя qыrышmal, ermяnisяn, nяsяn, nя kяsdiribsяn yolumuzu? Чыxыn yoldan. Yoxsa hamыnыzы bu saat yarpaq kimi biчib-tюkяrяm.

Ohan - Чыxыrыq, чыxыrыq darыxma balam. Sяrkis, Karapet, Qяhrяman qayыdыn balam. Bunlardan qan iyisi gяlir.

Artыq bu dialoqdan gюrцnцr ki, hяr шey aчыq-aydыndыr. Dialoqun bir tяrяfindя dediyi sюzdяn dюnmяyяn, bircя qaшыq qandan belя qorxmayan igid tцrk oьlu tцrk obrazы, digяr tяrяfindя isя юz hяyasыzlыьы dцnyaya sяs salan, tцrkцn qabaьыnda tir-tir яsяn ermяni obrazы canlandыrыlыr.

bяs nя цчцn belяdirsя, Qafqazda шюhrяt qazanan ermяnilяrdir, яn yaxшы шeylяr bizim xalqdan yetiшir, badяpяrяst bizik mяst olan siz.

Ermяnilяr яgяrчi чox azdыr.

Leyk чeшmi-чыraьы Qafqazdыr. Яlbяttя ki, Sяrkisin sюzlяrindя mяna vardыr. Иkiцzlцlцk, hiylяgяrlik ermяni xalqыndan baшqa hansы xalqdan чыxa bilяr.

Ermяnilяrin яn bюyцk hiylяsi dя xalqыnыn qяdrini, qiymяtini bilmяsidir. Bunu biz Sяrkisin timsalыnda da gюrцrцk. O, dюvlяtin qцvvяtlяnmяsi цчцn hяr ay Цчkilsяyя dini vergi verir. "Salman vя Sяrkis" poemasы maraqlы mяzmuna malik, dюvr цчцn aktual olan bir mяsяlяyя hяsr edilmiш bir яsяrdir.

XЫX yцzildя "ermяni" mюvzusuna яdяbiyyatыmыzыn ilk maarifчi nцmayяndяsi olan M.Ш.Vazehin yaradыcыlыьыnda rast gяlirik. M.Шяfinin яsяrlяri iчяrisindя onun azяrbaycanca "Sцsяni" rяdifli mцxяmmяsi vя farsca nяzmlя yazыlmыш aшiqanя mяktubu xцsusilя diqqяti cяlb edir. Hяr iki яsяr Susanna adlы bir ermяni qыzыna hяsr olunub. Bюyцk шair gюrцnцr sяlяfi Molla Pяnah Vaqifin юz gюzяl vяtяn qыzlarыmыzы vяsf etmяk яnяnяsi яvяzinя yanlышlыqla poetik sяhvя yol verяrяk, ermяni qыzыnы vяsf edяrяk, onu bцtцn dцnya gюzяllяrindяn цstцn tutubdur. Шeirdя ermяni qыzыnыn bu cцr vяsf edilmяsi hяqiqяtяn baшa dцшцlmяzdir.

Ermяni mяsяlяsi XЫX yцzildя daha bir gюrkяmli sяnяtkarыmыzыn - M.F.Axundzadяnin yaradыcыlыьыnda vardыr. Яdяbiyyatыmыzda komediyanыn, yeni nяsrin, realizm mяktяbinin яsasыnы qoyan bu bюyцk sяnяtkarыn "Hekayяti mяrdi-xяsis" vя ya "Hacы Qara" komediyasыnda vя "Aldanmыш Kяvakib" povestindя ermяni mяsяlяsinя toxunulubdur.

"Sяrgцzяшti mяrdi xяsis" vя ya "Hacы Qara" komediyasы hяyat hяqiqяtlяrini dяrindяn яksetdirmя etibarы ilя M.F.Axundovun dramaturgiyasыnыn шah яsяridir. Bu komediya sanki XЫX яsr cяmiyyяtini vя onun qaydaqanunlarыnы, eyiblяrini яks etdirяn bir gцzgцdцr. Komediyada ermяni obrazlarыna Ohan, Sяrkis, Qяhrяman, Karapet, Mkrtыч vя Arakel sцrяtlяri daxildir. Onlardan Ohan, Sяrkis, Karapet ermяni qaravullarы, Mkrtыч vя Arakel isя adi яkinчilяrdir. Яdib komediyanыn цчцncц vя dюrdцncц mяclisindя bu

Bundan baшqa яsяrdя ermяnilяrin lap rцsvayчы halы Ohanla Sяrkisin dialoqunda da юzцnц gюstяrir. Belя ki, Sяrkisin papaьы qaчdыьы yerdя baшыndan dцшцr. Sяrkis papaьыnы яyilib gюtцrmяk istяyяndя Ohan yцzbaшы onu qoymur. "A gяdя, Sяrkis, bu yana dюn. Bizi qana чalxalama, qoy qalsыn" deyir. Buradan da artыq ermяnilяrin nя qяdяr "qeyrяtчil" bir xalq olduьu gюrsяnir. Can hayыnda olan ermяninin gюzцndя qeyrяtin tapdaqlar altыnda olmasы onu heч maraqlandыrmыr.

Dahi mцtяfяkkir яdяbiyyatыmыzda yeni nяsrin (povest janrыnыn) яsasыnы qoyduьu "Aldanmыш Kяvakib" яsяrindя dя "ermяni mяsяlяsi"nя toxunubdur. O, XЫX yцzildя Rusiyanыn яli ilя ermяnilяrin ayrы-ayrы yerlяrя sяpяlяnmяsiни mяhz "Aldanmыш Kяvakib" povestindя mollabaшы Axund Sяmяdin dili ilя aшaьыdakы kimi vurьulayыbdыr: "Hяtta mяn istяdim ki, cцhutlara vя ermяnilяrя dяxi яl qatыb onlarы da шiя mяzhяbinя dюndяrim. Amma bir para xeyrяndiш kimsяlяr mяslяhяt gюrmяdilяr ki, lцzumu yoxdur. Чцnki hяr torpaqda cцhutdan vя ermяnidяn bir az var, bizim torpaьыmыzda da bir az olmaqlarы mяslяhяtdir" "Ermяni" mюvzusu" яdяbiyyatыmыzыn gюrkяmli nцmayяndяsi N.Vяzirovun yaradыcыlыьыnda da юz яksini tapыr. Яdibin 1895-ci ildя yazыb qurtardыьы "Yaьышdan чыxdыq, yaьmura dцшdцk" komediyasыnda bunu sцbut etmяk mцmkцndцr. Komediyanыn Kefli Qыdы surяti timsalыnda dыrnaqarasы ermяnilяrlя azяrbaycanlыlarыn dostluьu, mehribanlыьы gюstяrilir. Komediyada Kefli Qыdы gцnцnц eyш-iшrяtdя keчirяn harыn ermяni obrazыdыr. Onu юz qarnыndan baшqa heч nя maraqlandыrmыr. O, hяtta яsяrdя arvadbaz vя cimrinin biridir. Uшaqlыq dostu Hacы Qяmbяrя bir tikя чюrяyi чox gюrцr. Komediyanы oxuduqca yazычы ermяni obrazыnыn hansы sifяtlяrя malik olmasыnы oxucunun nяzяrinя чatdыrыr.

Bundan яlavя bir шeyi dя qeyd etmяk lazыmdыr ki, N.Vяzirovun hяr iki qonшu xalqы keчmiшdяki kimi mehriban yaшamaьa чaьыrmasы fikri dя o qяdяr цrяkaчan deyil, яksinя яdib ermяnilяrin tarixяn Azяrbaycan xalqыna qarшы tюrяtdiyi vяhшiliklяri nяzяrя alыb, ermяni obrazыna daha tяnqidi yanaшmalы, belя fikirlяr irяli sцrmяmяli idi. Hяr halda o dюvrцn qaydaqanunlarыnы nяzяrя alыb яdibin bu cцr yanaш-

masы baшa dцшцlяndir. Яdяbiyyatыmыzda ermяni mюvzusu XX yцzil yazычыlarыmыzыn яsяrlяrindя dя iшыqlandыrыlыbdыr. Bu dюvr yazычыlarыmыzdan C.Mяmmяdquluzadяnin "Kamanчa" pyesindя, "Usta Zeynal" hekayяsindя, N.Nяrimanovun "Bahadыr vя Sona", M.S.Ordubadinin "Dumanlы Tяbriz", Y.V.Чяmяnzяminlinin "Qan iчindя" romanыnda "ermяni mяsяlяsi"nя ustalыqla yanaшыlыbdыr. Qeyd edilяn яsяrlяrdя dыrnaqarasы ermяni-Azяrbaycan dostluьu, ermяnilяrin fыrыldaqчыlыьы, Azяrbaycana qarшы torpaq iddialarы vя. s mяsяlяlяr gюstяrilir. Иlk olaraq C.Mяmmяdquluzadяnin "Kamanчa" pyesindяki ermяni obrazыna mцnasibяt bildirяk. Bu pyes Azяrbaycan яdяbiyyatыnda Qarabaь mцnaqiшяsinя hяsr olunmuш birinci bяdii яsяrdir. Pyesin qяhrяmanы Qяhrяman yцzbaшы vяtяnin mцdafiяsi цчцn ermяni quldurlarыna qarшы mцbarizя aparan igid azяrbaycanlы oьludur. Яsяrin яn maraqlы hissяsi Qяhrяman yцzbaшы ilя ermяni-kamanчaчы Baxышыn qarшыlaшdыrыlmasы hissяsidir. Hяmvяtяnlяrinin ermяnilяr tяrяfindяn vяhшiliklя юldцrцlmяsinя baxmayaraq o, bюyцk humanistlik gюstяrяrяk ermяnini - kamanчaчы Baxышы baьышlayыr. Bununla da mцяllif цstюrtцlц dя olsa gюstяrir ki, Azяrbaycan xalqы hяr zaman baьышlayan, mяrhяmяt edяn xalqdыr. Halbuki qarшыsыndakы qaniчяn ermяni olsa belя. Bюyцk sяnяtkarыn "Usta Zeynal" hekayяsindя dя Muьdusi Akopun simasыnda ermяni obrazыna rast gяlirik. Яsяrdя avam, cahil Usta Zeynalыn dilindяn ermяnilяrin necя murdar bir xalq olduьu bяdii ustalыqla oxucunun nяzяrinя чatdыrыlыr. Usta Zeynalыn dilindяn adicя bir fakta diqqяt yetirяk: "Qurban, belя fяrz elя, ermяnilяrin hamыsы dюnцb mцsяlman oldu.

Onda Allah cяhяnnяmi kimdяn юtrц xяlq edib?". Buradan gюzяl bir mяntiq ortalыьa чыxыr ki, ermяni vя ermяni xalqы nяinki bu dцnyaya, heч cяhяnnяmin yeddinci qatыna da layiq deyillяr. Яsяrdя yazычы ermяnini o qяdяr murdar hesab edir ki, kцp vasitяsilя bunu lap gюzяl ifadя edir. Aшaьыdakы parчaya da diqqяt etsяk, dediyimiz fikri lap aydыn baшa dцшяrik: "Qurban, Allah sяnя lяnяt elяsin!

Ermяninin kцpяsindя su gяtirib gяc qayыrdыn, bцtцn alяmi murdar elяdin".

Gюrцnцr bюyцk yazычыnыn ermяni xalqыna o qяdяr dяrin нifrяti olub ki, яsяrdя belя bir priyoma яl atыb.

Tarixi romanlarыn mahir qяlяm sahiblяrindяn olan bюyцk yazычы M.S.Ordubadinin "Dumanlы Tяbriz" romanыnda ermяni surяtinя rast gяlirik. Tяяssцflя qeyd etmяk lazыmdыr ki, yazычы ermяni Arшaq Sцrenyanы яsяrin mцsbяt surяtlяrindяn biri kimi tяqdim edir. Guya mцяllif bu surяt vasitяsilя xalqlar dostluьunu, ermяnilяrlя azяrbaycanlыlarыn qяdim tarixя malik "qardaшlыьыnы" яks etdirmiшdir. Bir шey baшa dцшцlmяyяndir ki, daima tцrkцn qanыnы iчяn, "tцrk sяnin yeganя dцшmяnindir" deyяn, adda qardaш adlandыrdыьы Azяrbaycan xalqыnыn ahыlыna,qocasыna, beшikdяki kюrpяsinя belя acыmayan, onu qыlыncdan keчirяn, faшistdяn belя yцz dяfя qatы faшist olan ermяni xalqыnыn azяrbaycanlыlara qarшы hansы dostluьundan sюhbяt gedя bilяr?

Hяr halda bu o dюvr цчцn digяr yazычыlarыmыzda baшa dцшцlяn olduьu kimi, M.S.Ordubadidя dя baшa dцшцlяn idi. Чцnki bu dюvrdя юlkяyя Чar Rusiyasыnыn яmanяtчisi olan Sovet Иmperiyasы aьalыq edirdi.

Azяrbaycan xalqыnыn baшы цzяrindя daima ermяnilяrin simasыnda ruslarыn "Demokl qыlыncы" var idi.

Ermяni mяkri, ermяni hiylяsi XX яsrdя daha bir yazычыmыzыn - Y.V.Чяmяnzяminlinin "Qan iчindя" romanыnda mцhцm yer tutur. Romanда tarixi sяnяdlяrя, mяnbяlяrя яsaslanmыш yazычы Mirzя Adыgюzяl bяyin "Qarabaьnamя" vя Mirzя Camalыn "Qarabaь tarixi" яsяrlяrindяn geniш istifadя edibdir. Romanda Ohan yцzbaшыnыn timsalыnda ermяnilяrin Azяrbaycan xalqыna qarшы torpaq iddialarыnыn ilk rцшeymlяrini gюrцrцk.

Belя ki, Qarabaь яrazisindя yerlяшяn ermяni mяlikliklяri bюyцk aьalarы Rusiyanыn havadarlыьы ilя Qarabaь xanlыьыna qarшы pozuculuq edir, xanlыьыn nцfuzunu Rusiyanыn nяzяrindяn aшaьы salmaьa чalышыrdыlar. Цmumiyyяtlя,ermяnilяrin hяm istяr o dюvr цчцn - XЫX, XX yцzil, hяm dя mцasir dюvrцmцzdя-XXЫ yцzildя Azяrbaycan xalqыnыn baшыna gяtirmяdiyi bяla, mцsibяt qalmamышdыr. 1918-ci il mart soyqыrыmы, 1990-cы ilin 20 yanvarы, Sumqayыt hadisяlяri, 1992ci ilin Xocalы soyqыrыmы, Qarakяnd faicяsi vя bundan baшqa saya bilmяdiyimiz, Azяrbaycana qarшы haqsыz tюrяdilяn yцzlяrlя terror aktlarы ermяninin - bu mяnfur xalqыn tцrkцn, цmumilikdя tцrk dцnyasыnыn qorxulu kabusu, dцшmяni olduьunu bir daha gюstяrir. Bu mюvzu яdяbiyyatыmыzыn aьrыlыacыlы sяhifяlяrindя юzцnяmяxsus yer tutur vя ermяni mяkrini, hiylяsini daha dяrindяn юyrяnmяk цчцn gяlяcяkdя tяdqiqя bюyцk ehtiyacы vardыr.

№ 10 (192), Октйабр 2020

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Bяlяdiyyя цzvlяri vя qulluqчularы etik davranыш qaydalarыna яmяl etmяlidirlяr Bяlяdiyyя цzvlяrinin vя qulluqчularыnыn etik davranыш qaydalarы "Bяlяdiyyя qulluчularыnыn etik davranыш qaydalarы haqqыnda" 28.04.2015-ci il tarixli vя "Bяlяdiyyя цzvlяrinin etik davranыш qaydalarы haqqыnda" 31.05.2017-ci il tarixli Azяrbaycan Respblikasы Qanununlarы ilя tяnzimlяnir. Mцvafiq Qanunlarыn birinci maddяlяrindя gюstяrildiyi kimi hяr bir bяlяdiyyя цzvц vя qulluчusu qanunun aliliyini, insan hцquqlarыnы, demokratik prinsiplяri vя etik davranыш qaydalarыnы rяhbяr tutaraq mцddяalara яmяl etmяyя borcludurlar.

Hяr iki Qanunun mяqsяdi yerli юzцnцidarя orqanlarыnыn vя bяlяdiyyя qulluьunun nцfuzunun artыrыlmasы, vяtяndaшlarыn yerli юzцnцidarя orqanlarыna vя bяlяdiyyя qulluqчularыna etimadыnыn yцksяldilmяsi; yerli юzцnцidarя orqanlarыnыn vя bяlяdiyyя цzvlяrinin (qulluqчularыnыn) fяaliyyяtindя sяmяrяliliyin vя шяffaflыьыn artыrыlmasы; yerli юzцnцidarя orqanlarыnda korrupsiyanыn vя bяlяdiyyя цzvlяrinin (qulluqчularыnыn) fяaliyyяtindя maraqlar toqquшmasыnыn qarшыsыnыn alыnmasы; bяlяdiyyя цzvlяri (qulluqчularы) tяrяfindяn etik davranыш qaydalarыna яmяl olunmasыnыn tяmin edilmяsi; bяlяdiyyя цzvlяrindяn (qulluqчularыndan) gюzlяnilяn davranыш barяdя vяtяndaшlarыn mяlumatlandыrыlmasы vя yerli юzцnцidarя orqanlarыnыn vя bяlяdiyyя цzvlяrinin (qulluqчularыnыn) fяaliyyяtinin qiymяtlяndirilmяsinя vяtяndaшlarыn tяsir imkanlarыnыn geniшlяndirilmяsinя xidmяt etmяkdяn ibarяtdir.

Bяlяdiyyя цzvlяri vя bяlяdiyyя qulluqчularыnыn etik davranыш qaydalarы ilя baьlы prinsiplяr qanunvericilikdя юz яksini tapmышdыr. Mцяyyяn edilmiшdir ki, etik davranыш qaydalarы peшяkarlыq vя fяrdi mяsuliyyяtin artыrыlmasы; loyallыq; insan hцquq vя azadlыqlarыna, шяxslяrin qanuni maraqlarыna, шяrяf vя lяyaqяtinя, iшgцzar nцfuzuna hюrmяt; mяdяni davranыш; qяrяzsizlik; maddi vя qeyri-maddi nemяtlяrin, imtiyazlarыn vя ya gцzяшtlяrin яldя edilmяsinя yol verilmяmяsi; korrupsiyanыn qarшыsыnыn alыnmasы; hяdiyyя alma ilя яlaqяdar mяhdudiyyяtlяr; maraqlar toqquшmasыnыn qarшыsыnыn alыnmasы; яmlakdan vя mяlumatlardan dцzgцn istifadя prinsiplяri яsasыnda qurulur.

Etik davranыш qaydalarыnыn pozulmasы bяlяdiyyя цzvцnцn vя ya qulluqчusunun intizam mяsuliyyяtinя cяlb edilmяsi цчцn яsasdыr. Mцvafiq Qanunlarыn mцddяalarыnыn bяlяdiyyя цzvц vя ya qulluqчusu tяrяfindяn pozulmasы barяdя hцquqi vя ya fiziki шяxslяrdяn шikayяt, yaxud digяr mяlumatыn daxil olmasы vя ya kцtlяvi informasiya vasitяlяrindя bяlяdiyyя цzvц tяrяfindяn bu Qanunun mцddяalarыnыn pozulmasыna vя maraqlarыn toqquшmasыna yol verildiyi barяdя mяlumatыn dяrc edilmяsi hallarыnda intizam icraatыna baшlanыla bilяr. Иntizam icraatы zamanы bяlяdiyyя цzvц vя ya qulluqчusu tяrяfindяn yol verilяn hцquq pozuntusunda cinayяt tяrkibinin яlamяtlяri aшkar edildikdя, bu barяdя cinayяt tяqibi orqanыna mяlumat verilir.

Bяlяdiyyя цzvцnцn etik davranыш qaydasыnы pozmasы mяsяlяsi bяlяdiyyяnin iclasыnda mцzakirя edilir.

Bяlяdiyyя iclasыnыn qяrarы яsasыnda etik davranыш qaydalarыnыn pozulmasыna gюrя nюqsanlara yol vermiш bяlяdiyyя цzvцnя intizam mяsuliyyяti tяdbirlяrindяn biri kimi xяbяrdarlыq vя ya tюhmяt tяtbiq edilя bilяr. Иntizam tяnbehi tяtbiq edilяrkяn, bяlяdiyyя цzvцnцn шяxsiyyяti, kollektivdя nцfuzu, peшяkarlыq sяviyyяsi, onun tюrяtdiyi xяtanыn xarakteri nяzяrя alыnыr. Etik davranыш qaydalarыnы pozmuш bяlяdiyyя цzvц barяsindя intizam mяsuliyyяti tяdbiri pozuntunun aшkar edildiyi gцndяn etibarяn 30 gцn яrzindя tяtbiq edilir. Etik davranыш qaydalarыnы pozmuш bяlяdiyyя цzvц цzvlцkdяn чыxmaq barяdя bяlяdiyyя iclasыna яrizя verdikdя vя bunun яsasыnda цzvlцyцnя xitam verildikdя, ona qarшы intizam mяsuliyyяti tяdbirlяri tяtbiq edilmir.

Etik davranыш qaydalarыnыn pozulmasыna gюrя bяlяdiyyя qulluqчusuna isя tюhmяt vя ya sonuncu xяbяrdarlыqla шiddяtli tюhmяt verilя bilяr, yaxud, o, aшaьы vяzifяyя keчirilя vя ya bяlяdiyyя qulluьundan azad edilя bilяr. Иntizam tяnbehi tяtbiq edilяrkяn bяlяdiyyя qulluqчusunun шяxsiyyяti, kollektivdя nцfuzu, peшяkarlыq sяviyyяsi, onun tюrяtdiyi xяtanыn xarakteri nяzяrя alыnыr. Lakin intizam tяnbehlяrindяn hяr hansы biri tяtbiq olunmadan bяlяdiyyя qulluqчusuna yazыlы vя ya шifahi qaydada xяbяrdarlыq edilя bilяr.

"Bяlяdiyyя цzvlяrinin etik davranыш qaydalarы haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasы Qanununun 15-ci maddяsindя gюstяrilir ki, etik davranыш qaydalarыna яmяl olunmasыna bяlяdiyyяnin sяdri nяzarяt edir. Bяlяdiyyя sяdri bu Qanunun 15.2.-ci maddяsindя gюstяrilяn vasitяlяrlя bяlяdiyyя цzvlяri tяrяfindяn etik davranыш Qaydalarыna яmяl olunmasыna nяzarяti hяyata keчirrmяli, eyni zamanda bu sahяdя цzяrinя dцшяn vяzifяlяri yerinя yetirmяlidir.

Bяlяdiyyя цzvц tяrяfindяn etik davranыш qaydalarыna яmяl olunmasыnы tяmin etmяk цчцn bяlяdiyyя цzvlяrinin davranышыnыn etik normalara uyьunluьu ildя bir dяfяdяn az olmayaraq, bяlяdiyyя iclasыnda mцzakirя edilmяli vя nяticяsi цzrя tяdbirlяr gюrцlmяlidir.

Zaur XЯЛИЛОВ,

Шяki regional яdliyyя idarяsinin rяis mцavini, kiчik яdliyyя mцшaviri

сящ. 15

ДЙП карантиня ъидди нязарят едир Xцсуст карантин режиминин гайдаларына риайят етмяк щям дя ъябщядя дюйцшян ясэярляримизин саьламлыьы цчцн ваъибдир. ШЯKИ DYP MИKROAVTOBUS VЯ AVTOBUS SЦRЦCЦLЯRИNИ MAARИFLЯNDИRDИ Шяki Шяhяr-Rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsi pandemiya ilя яlaqяdar tяdbirlяri davam etdirir. Belя ki, 09 oktyabr 2020-ci il tarixdя Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsinin rяhbяrliyi vя яmяkdaшlarы tяrяfindяn Шяki шяhяri яra-

findяn mцtяmadi olaraq profilaktiki tяdbirlяr hяyata keчirilir. Son gцnlяr Tural respublikamыzыn bir neчя rayonunda, o cцmlяdяn Шяkidя koronavirusa NИФТАЛЫЙЕВ, yoluxmanыn sayыnыn artmasыnы nяzя- Шяki ШRPШ-nin rя alaraq, bu sahяdя aparыlan profiДYP Bюlmяlaktiki tяdbirlяrin daha da gцclяnsinin тяbliьat dirilmяsinя zяrurяt yaranmышdыr. 13 vя тяшviqat oktyabr 2020-ci il tarixdя Шяki Dюvlяt цzrя Yol Polis Bюlmяsinin rяhbяrliyi vя иnspektoru, яmяkdaшlarы Шяki Sяrniшin ASC-dя polis шяhяr яrazisindя fяaliyyяt gюstяrяn taksi minik avtomobillяrinin bir qis- baш leytenantы dыrыlыb. Bildirilib ki, dюvlяt yol polisi tяrяfindяn gюrцlяn bu vя ya digяr tяdbirlяr insanlarыn hяyat vя saьlamlыqlarыnыn qorunmasыna xidmяt edir.

ШЯKИDЯ KARANTИN REJИMИ BИR QЯDЯR SЯRTLЯШDИRИLDИ

zisindя nюvbяti tяhlцkяsizlik tяdbirlяri hяyata keчirilib. Tяdbir zamanы, шяhяr яrazisindя fяaliyyяt gюstяrяn mikroavtobus vя avtobuslar saxlanыlaraq, sцrцcцlяr xяbяrdar olunub.

Onlara, юzlяrinin vя hяr bir sяrniшinin tibbi maskadan istifadя etmяlяrinin, elяcя dя sosial mяsafяnin gюzlяnilmяsinin zяruri olduьu izah olunub. Bildirilib ki, epidemiya яleyhinя rejim, sanitariya-gigiyeniya vя karantin rejimlяri dюvrцndя fяrdi qoruyucu vasitяlяrdяn istifadя ilя baьlы mцvafiq icra hakimiyyяti orqanы tяrяfindяn mцяyyяn edilяn tяlяblяrin pozulduьu tяqdirdя, qaydanы pozan fiziki шяxslяr barяsindя Azяrbaycan Respublikasы Иnzibati Xяtalar Mяcяllяsinin 211.2-ci maddяsi ilя (100 manat) inzibati tяnbeh tяdbirlяri gюrцlяcяkdir. Nяzяrdя tutulmuш xяtanыn inzibati tяnbeh almыш шяxs tяrяfindяn inzibati tяnbeh vermя haqqыnda qяrar qцvvяyя mindiyi gцndяn bir il яrzindя tяkrar tюrяdilmяsinя gюrя isя qaydanы pozan fiziki шяxslяr barяsindя Иnzibati Xяtalar Mяcяllяsinin 211.3-cц maddяsi ilя (200 manat) inzibati tяnbeh tяdbirlяri gюrцlяcяkdir.

Sцrцcцlяrя izah olunub ki, Шяki DYP sцrцcцlяri cяrimяlяmяkdяn daha чox maariflяndirmяyя цstцnlцk verir.

Dюvlяt yol polisi tяrяfindяn gюrцlяn bu vя ya digяr tяdbirlяr insanlarыn hяyat vя saьlamlыqlarыnыn qorunmasыna xidmяt edir.

ШЯKИ DYP TAKSИ SЦRЦCЦLЯRИ ИLЯ GЮRЦШ KEЧИRDИ Koronavirus (COVИD-19) pandemiyasыnыn yayыlma sцrяtinin azaldыlmasы, elяcя dя onun tюrяdя bilяcяyi fяsadlarыn minimuma endirilmяsi mяqsяdi ilя Шяki Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsinin яmяkdaшlarы tяrя-

minin sцrцcцlяri ilя maariflяndirici tяdbir keчirib. Tяdbir, yeni nюv koronavirus pandemiyasы ilя яlaqяdar юlkя яrazisindя tяtbiq edilmiш xцsusi karantin rejiminя riayяt etmяklя aчыq hava шяraitindя vя sosial mяsafя gюzlяnilmяklя tяшkil edilib. Tяdbirdя Шяki Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsinin rяi-

si, polis mayoru Шяhmir Uluxanov, bюlmяnin tяbliьat vя tяшviqat цzrя inspektoru, polis baш leytenantы Tural Niftalыyev, Шяki Sяrniшin ASCnin sяdri Arzu Abdulhяmidov чыxыш edяrяk ictimai nяqliyyat vasitяlяrinin sцrцcцlяrinin vя hяr bir sяrniшinin tibbi maskadan istifadя etmяlяrinin

zяruriliyini bildiriblяr. Tяdbirin yekununda, taksi sцrцcцlяrini maraqlandыran suallar dюvlяt yol polisi яmяkdaшlarы tяrяfindяn яtraflы cavablan--

Koronavirus (COVИD-19) pandemiyasыnыn yayыlma sцrяtinin azaldыlmasы, elяcя dя onun tюrяdя bilяcяyi fяsadlarыn minimuma endirilmяsi mяqsяdi ilя Шяki Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsinin яmяkdaшlarы tяrяfindяn mцtяmadi olaraq profilaktiki tяdbirlяr hяyata keчirilir.

Son gцnlяr respublikamыzыn bir neчя rayonunda, o cцmlяdяn Шяkidя koronavirusa yoluxmanыn sayыnыn artmasыnы nяzяrя alaraq, bu sahяdя aparыlan profilaktiki tяdbirlяr daha da gцclяndirilmiшdir. Bundan яlavя, koronavirus infeksiyasыna yoluxma hallarыnыn чoxalmasы ilя яlaqя-

dar Azяrbaycan Respublikasы Nazirlяr Kabinetinin mцvafiq qяrarыna яsasяn bir neчя rayonda, o cцmlяdяn Шяkidя xцsusi karantin rejimi bir qяdяr sяrtlяшdirilmiшdir. Belя ki, 2020-ci il 14 oktyabr saat 00:00dan operativ vя xцsusi tяyinatlы nяqliyyat vasitяlяrinin, habelя yцkdaшыyan avtomobillяrin hяrяkяti istisna olmaqla Sabirabad шяhяrinя, Sabirabad rayonunun 4 kяndinя elяcяdя Шяki шяhяrinя vя Шяki rayonunun Kiш kяndinя giriшчыxышыn dayandыrыlmasы mяqsяdi ilя hяmin inzibati яrazi vahidlяri цzrя sutkalыq fяaliyyяt gюstяrяn postlar yaradыlmышdыr.

Qяrarыn icrasыnы tяmin etmяk цчцn 4 yerdя postlar qurulub. Postlarda polislя yanaшы, Daxili Qoшunlarыn яmяkdaшlarы da xidmяtя cяlb edilib. Xцsusi karantin rejiminя яmяl olunmasыna ciddi nяzarяt edilir.

Tibbi maskadan istifadя etmяyяn hяrяkяt iшtirakчыlarы barяsindя inzibati tяnbeh tяdbirlяri gюrцlцr.

Hяrяkяt iшtirakчыlarыna mцraciяt edirik ki, tibbi maskadan mцtlяq шяkildя istifadя etsinlяr, юzlяrinin vя digяr шяxslяrin hяyat vя saьlamlыqlarыnы tяhlцkя altыna atmasыnlar.

Mяlumat цчцn bildiririk ki, respublikamыzыn bir neчя rayonunda, o cцmlяdяn Шяkidя 17 oktyabr saat 00:00-dan 19 oktyabr saat 06:00-dяk, 24 oktyabr saat 00:00-dan 26 oktyabr saat 06:00-dяk vя 31 oktyabr saat 00:00-dan 02 noyabr saat 06:00-dяk ictimai nяqliyyatыn hяrяkяti dayandыrыlacaqdыr.

ШЯКИ ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ № 10 (192), Октйабр 2020

Галиб ЯСЯДОВ, щякимневролог Mцasir tяbabяtdя belя bir diaqnoz var: Яslindя elmi adы "Neyropatiya olmayan ailяvi periodik amiloidoz" olsa da, hяkimlяr arasыnda "Ermяni xяstяliyi" adы ilя tanыnыr. Mяlum olub ki, 16-ci xromosomun qыsa qolunda, MEFV genindя mutasiya olduqda belя bir hal yaranыr.

"dяnizdяn-dяnizя Bюyцk Ermяnistan" dюvlяti qurula bilяr.

Ermяnilяrin юzlяrinin qяdimliklяri haqqыnda uydurduqlarы saysыz-hesabsыz яfsanяlяr var. Bunlardan bir neчяsini qeyd etmяk istяyirяm: Mяsяlяn, guya цmumdцnya sel basqыnы zamanы Nuh peyьяmbяrin gяmisi Araratыn zirvяsinя чыxыr vя Nuh peyьяmbяr quru sahяsini gюrяrяk, "Yerevanч!" (O, gюrцndц!) deyя qышqыrыr. Belяliklя, gцya Nuh peyьяmbяr ermяni olub vя Иrяvan шяhяrinin яsasыnы qoyub. XЫX яsrin sonundakы ermяni mяnbяlяrinя gюrя, Иrяvan seldяn sonrakы ilk yaшayыш mяntяqяsidir. Nuh peyьяmbяr "Yerevanч" demяklя юzцnцn ermяni olduьunu bцruzя verib.

Ermяnilяr bu yolla юzlяrinя tarix vя mяdяniyyяt qurdular, bunu son-

Ermяnistan dюvlяtinin dяstяklяdiyi terror tяшkilatlarыnыn saysыz terror aktlarыnы tюrяtmяlяrinя baxmayaraq, nя bюyцk dюvlяtlяr, nя dя BMT baшda olmaqla, digяr beynяlxalq tяшkilatlar buna lazыmi mцnasibяti bildirmirlяr. Lakыn onlar bilmяlidirlяr ki, artыq Ermяnistan dюvlяtindя vя ermяni xalqыnda kюk atmыш, tibbi cяhяtdяn sцbut olunmuш "ermяni xяstяliyi"nin tяzahцrц olan terror aktlarы hяm dя beynяlxalq tяhlцkяsizliyя tяhdiddir. Hяmin terror aktlarыnыn mяsuliyyяtini isя yalnыz terrorчular deyil, hяm dя buna bilя-bilя gюz yumanlar daшыyыr. Ona gюrя dя, bцtцn beynяlxalq ictimaiyyяt qondarma "ermяni soyqыrыmы" nы qяbul etmяyя чalышmaq яvяzinя, "terrorчunun milliyyяti, dini olmur" anlayышыndan чыxыш edяrяk, ermяni terrorizminя qarшы mцbarizяdя

Ермяни хястялийинин дярманы - АЗЯРБАЙЪАН ОРДУСУ!

Dцzdцr, 6% hallarda digяr millяtlяrdяn olan insanlarda rast gяlinsя dя, bu xяstяlik яsasяn ermяnilяrdя yaranыr. Яlamяtlяri tropik qыzdыrmanы xatыrladan, цmumi zяiflik, qarыn vя baш aьrыlarы olan bu xяstяliyi uzun illяr araшdыran amerikalы gen mцhяndisi doktor Deniel Kasterin fikrincя, bir neчя min il bundan qabaq Afrikanыn шimalыnda, daha dяqiq desяk, indiki Иraqыn vя Efiopiyanыn яrazilяrindя analoji genin daшыyыcыlarы olub, bu xяstяlik dя elя onlarыn arasыnda yayыlыb. Belяliklя, ermяnilяrin Шimali Afrika kюkяnli olduqlarы sцbut olunur.

Amma dцшцnцrяm, muta-siya tяkчя bu gendя baш vermяyib. Чцnki ermяnilяrя xas olan Иfrat millяtчilik, baшqa xalqlara, xцsusяn turklяrя dцшmяn mцnasibяt, nasizmdяn dя qat-qat gцclц шovinizm bu millяti bяdbяxt edib. Tяsяvvцr edin, indiki Ermяnistan dюvlяtinin 4 qonшusundan цчцnя qarшы яrazi iddialarы var. Baшqa heч bir millяtdя belя xяstя tяfяkkцrя rast gяlmяk mцmkцn deyil.

Ermяnilяr юzlяrini dцnyada яn ali irq, яn qяdim vя bюyцk mяdяniyyяtя sahib olduqlarыna o qяdяr inandыrыblar ki, bu da son nяticяdя onlarыn bцtцn xalqlarы юzlяrinя dцшmяn hesab etmяlяrinя vя "ermяnilik" adlы qeyri-adi bir xцsusiyyяtin yaranmasыna gяtirib чыxarыb.

Ermяnilik mюvqeyindя dayanan bu qatы millяtчilяr hesab edirlяr ki, onlar guya dцnyada яn sivilizasiyalы millяtdir, qonшuluqda yaшayan tцrklяr, яrяblяr, farslar, gцrcцlяr vя baшqalarы vяhшi kючяrilяrdir, onlar guya ermяnilяri hяmiшя tяqib ediblяr vя bu gцn dя mяhv etmяyя hazыrdыrlar. Buna gюrя dя ermяnilяr guya mяcburdurlar ki, bцtцn dцшmяnlяri, ilk nюvbяdя isя tцrklяri mяhv etsinlяr. Yalnыz bundan sonra torpaqlarы "azad olar" -

radan "Qяdim, bюyцk Ermяnistan"ыn tarixi kimi qяlяmя verirlяr. Иndiki Ermяnistan Respublikasыnыn gerbinin tam mяrkяzindя bu yalanчы tarixdяn qaynaqlanaraq, Ararat daьы vя цzяrindя Nuh peyьяmbяrin gяmisi tяsvir olunub. Bunlarы ermяni xalqы юzцnцn simvolu sayыr.

Ermяni ideoloqlarыndan biri olan, yazычы Silva Kaputikyan юz kitabыnda yazыr: "Kolumbun Santa-Mariya gяmisindя bizim hяmyerlimiz Martirost olub vя ermяni dili dя o dillяrdяn biri idi ki, sahilя dцшяn dяniz sяyahяtчilяri yerli яhali ilя tяrcцmячi Tores vasitяsilя mяhz bu dildя bir-birilя danышmaьa чalышыblar".

Maraqlы budur ki, bцtцn dцnyanыn gцldцyц belя sяrsяm fikirlяrя kifayяt qяdяr ciddi hesab olunan ermяni alimlяri inanir, kitablarыnda qeyd edirlяr.

Bu gцn bцtцn dцnya hяm fiziki, hяm dя psixoloji cяhяtdяn on illяr boyu hazыrlыq gюrяn ermяni terrorizmilя цz-цzяdir. Lakin

Гязетин щазырланмасында Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин sheki-ih.gov.az вя АЗЯРТАЪ-ын азертаэ.эов-аз сайтларындан истифадя олунмушдур.

Azяrbaycana vя Tцrkiyяyя birmяnalы шяkildя dяstяk vermяlidir!!!

Tяsяvvцr edin, ermяnilяr bu xяstя tяfяkkцr tяrzinя malik olmasaydыlar, indi necя xoшbяxt yaшayыrdыlar. Qarabaьda Sovet dюvrцndя birinci katib hяmiшя ermяni olurdu vя ermяni dili orada maneяsiz iшlяdilirdi. Bakыda vя Azяrbaycanыn digяr bюlgяlяrdя rahat yaшayыrdыlar. Bizim torpaqlara gюz dikmяsяydilяr, mцharibяyя baslamasaydыlar, hazыrda neft kяmяri oradan keчirdi, beynяlxalq layihяlяrdя iшtirak edirdilяr. Ermяni xяstя tяfяkkцr tяrzi, ermяni faшizmi ilk nюvbяdя Ermяnistan цчцn faciя yaradыr, eyni zamanda, qonшu dюvlяtlяrdя dя problem yaradыr.

Dцшцnцrяm, Azяrbaycan Ordusu Ali Baш Komandanыn rяhbяrliyi ilя bu xяstяliyi mцalicя edя bilяcяk vя nяhayяt, ermяnilяr saqlam mяntiqin, dцшцncяnin, idrakыn sяsinя qulaq aшacaqlar.

Xяstяlik mцalicя olunmadыqda isя.... Faciя baшlayыr.

Редаксийайа тягдим олунан ялйазмалары, дискляр, фотолар вя диэяр материаллар эери гайтарылмыр.

Тясисчи: Шяки Бялядиййяси Баш редактор: Мурад Нябибяйов

Редаксийанын цнваны: Шяки шящяри, АЗ5500, М.Я.Рясулзадя пр.182, 2-ъи мяртябя Тел: +(994 24) 244 00 51 +(994 24) 244 28 02 Е-маил: sheki.belediyye@gmail.com

ДИГГЯТ! ИНТЕРНЕТ ИСТИФАДЯЧИЛЯРИНИН НЯЗЯРИНЯ: БИЗИМ WEB СЯЩИФЯЛЯРИМИЗ: http://sheki.io.ua http://belediyye.io.ua http://belediyye.sheki.name http://issuu.com/shekibelediyyesi http://facebook.com/shekibelediyyesi

Районумузун ящалиси 190 мин няфяря чатыр 2020-ci il yanvar-sentyabr aylarы цчцn Шяki rayonunun demoqrafik gюstяricilяrи. Яhali vя onun strukturu ilя baьlы kяmiyyяt vя keyfiyyяt gюstяricilяri milli gцcцn Шяki шяhяr Statistika яsas elementlяridir vя tяbii idarяsinin aparыcы ki, Azяrbaycan xalqыnыn genomяslяhяtчisi fondunun qorunmasы, miqrasiya vя demoqrafiya kimi mяsяlяlяr milli tяhlцkяsizlik baxыmыndan olduqca mцhцmdцr.

Нцбар ИЛЙАСЛЫ,

Prezident cяnab Иlham Яliyevin sosial-iqtisadi inkiшaf strategiyasы nяticяsindя bцtцn sahяlяrdя mцhцm tarixi nailiyyяtlяrя imza atan, iqtisadi qцdrяtini artыran, sabitlik, tяhlцkяsizlik, яmin-amanlыq mяkanы olan юlkяmizdя sosial rifah sяviyyяsinin dя davamlы olaraq yaxшыlaшmasы юzцnц gюstяrir. Bu amillяr isя demoqrafik inkiшaf цчцn vacib шяrtlяr sыrasыndadыr.

Respublikamыzыn mцhцm rayonlarыndan biri olan Шяki rayonunun яhalisi 2020-ci ilin yanvar-sentyabr aylarыnda 956 nяfяr artaraq 189043 nяfяrя чatmышdыr. Belя ki, bu artыm яhalinin tяbii vя цmumi hяrяkяti ilя mцяyyяnlяшmiшdir. 2020-ci ilin yanvar-sentyabr aylarыnda Шяki rayonunda 1713 uшaq dцnyaya gяlmiшdir ki, onlarыn da 858 nяfяri шяhяr, 855 nяfяri isя kяnd яhalisinin payыna dцшцr. Шяki шяhяr яhalisi Turan vя Чяlяbixan qяsяbяlяri ilя birlikdя 68484 nяfяr, kяnd яhalisi isя 120559 nяfяr olmuшdur. Яhalinin 36,2 faizi шяhяr, 63,8 faizi isя kяnd yerlяrindя mяskunlaшmышdыr.Hazыrda rayon яhalisinin 50 faizi kiшilяr, 50 faizi qadыnlardыr. Rayonda hяr 1000 kiшiyя 1000 qadыn dцшцr. Яhalinin sыxlыьы 1 kvadrat kilometrя 78 nяfяrdir.

2020-ci ilin yanvar-sentyabr aylarыnda rayonda 1713 doьum, 858 юlцm halы qeydя alыnmышdыr. Hesablamalar nяticяsindя mяlum olmuшdur ki, hяr 1000 nяfяrя doьulanlarыn sayы 9,1 nяfяr, юlяnlяrin sayы isя 4,5 nяfяr tяшkil etmiшdir. Яvvяlki ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя doьum 35 nяfяr artmыш, юlцm hallarы isя 26 nяfяr azalmышdыr.

Respublikamыzda olduьu kimi Шяki rayonunda da яhalinin sayыnыn dяyiшmяsinя tяsir gюstяrяn amillяrdяn biri dя miqrasiyadыr. Miqrasiya saldosu 2020-ci ilin yanvar-sentyabr aylarыnda +101 nяfяr, яvvяlki ildя isя bu rяqяm +134 nяfяr olmuшdur. Bu isя яhalinin hяm tяbii, hяm dя цmumi artыmыna tяsir gюstяrmiшdir. 2020-ci ilin yanvar-sentyabr aylarыnda tяbii artыm 855 nяfяr olmuшdur ki, bu da юtяn illя mцqayisяdя 61 nяfяr чoxdur. Юlkяmizdя davamlы demoqrafik inkiшafыn tяmin edilmяsi цчцn яhali sakinliyi vя demoqrafik inkiшaf sahяsindя yeni Dюvlяt Proqramы layihяsi hazыrlanыb ki, layihяdя ailя institutunun mюhkяmlяndirilmяsi vя ailя dяyяrlяrinin tяbliьi, ailяlяrя, xцsusilя gяnc ailяlяrя sosial-iqtisadi dяstяyin gцclяndirilmяsi, яhalinin reproduktiv saьlamlыьыnыn, habelя ana vя uшaqlarыn mцhafizяsinin gцclяndirilmяsi, hяyat шяraitinin tяhlцkяsizliyinin yцksяldilmяsi, miqrasiya proseslяrinin tяnzimlяnmяsinin tяkmillяшdirilmяsi kimi prioritet istiqamяtlяr mцяyyяn olunub. Konsepsiyanыn яhatя etdiyi dюvrdя юlkя яhalisinin hяr il orta hesabla 1,1 faiz artaraq, 2020-ci ildя tяxminяn 10,2 milyon nяfяrя чatacaьы gюzlяnilir.

ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР Шяки району, Фазыл кянд сакинлярии Рцстямова Диларя Тящмяз гызынын. Рцстямов Камал Зийафят оьлунун, Рцстямова Эцлбащар Зийафят гызынын вя Рцстямов Вцгар Зийафят оьлунун адларына верилмиш Торпаьын Мцлкиййятя Верилмясиня Даир Шящадятнамя (ЖН-024А, КОД 40405028) итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Мцяллифлярин мювгейи иля редаксийанын мювгейи цст-цстя дцшмяйя биляр. Дяръ олунмуш йазылара эюря мцяллифляр вя мялуматын эютцрцлдцйц мянбя мясулиййят дашыйыр. Щесаб нюмряси: Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын Шяки филиалы, Код: 805410 ВЮЕН: 9900001881 Мцхбир щесабы: 0137010002944 S.W.И.Ф.Т. БИК ИБАЗАЗ 2Х Шяки Бялядиййяси, Щесаб Но: 33308019449336503266 ВЮЕН 3000086531

www.belediyye.ñheki.íàìå

Гязет 27 ийул 2005-ъи илдя Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458. Тираж 500. Чапа щазырланыб: 28 октйабр 2020-ъи ил Гязет “АЗЯРМЕДИА” ММЪ мятбяясиндя чап олунуб.