MUNICIPALITY SHEKI

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 1

МЯН ЙАНМАСАМ, СЯН ЙАНМАСАН, НЕЪЯ ЧЫХАР ГАРАНЛЫГЛАР АЙДЫНЛЫЬА?!

Ø Øß ßÊ ÊÈ È Á Áß ßË Ëß ßÄ Ä ÈÈ É ÉÉ Éß ßÑ Ñ ÈÈ n ne ew ws sp pa ap pe er r № 01-04 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

о оф ф

S SH HE EK K II

M MU UN N II C C II P PA AL L II T TY Y

Шяки Бялядиййясинин органы

www.issuu.com/shekibelediyyesi

В Я Т Я Н И М И З И Н Г А Н Л Ы Т А Р И Х И И Ш Ь А Л Е Д И Л М И Ш Т О Р П А Г Л А Р Ы М Ы З ГЯРБИ АЗЯРБАЙЪАН ХАНКЯНДИ ХОЪАЛЫ ШУША ЛАЧЫН ХОЪАВЯНД КЯЛБЯЪЯР АЬДЯРЯ АЬДАМ ФЦЗУЛИ ЪЯБРАЙЫЛ ГУБАДЛЫ ЗЯНЭИЛАН

декабр, 1988 26.12.1991 26.02.1992 08.05.1992 18.05.1992 02.10.1992 02.04.1993 07.06.1993 23.07.1993 23.08.1993 23.08.1993 31.08.1993 29.10.1993

УНУТМАЙАГ!

КЯЛБЯЪЯРИН, ШУШАНЫН ВЯ ЛАЧЫНЫН ИШЬАЛЫНДАН 20 ИЛ КЕЧДИ

БУ С А Й Ы

Шяки Бялядиййясинин коллективи Щейдяр Ялийевин 90 иллик йубилейиня щяср едилмиш тядбирдя

ЩЕЙДЯР ЯЛИЙЕВ ВЯ ДЮВЛЯТ ГАДЫН СИЙАСЯТИ сящ.2

Яbяdilяшяn dahi insan сящ.4

М Ы

ТЯБРИК ЕДИРИК MИКАЙЫЛ ЧИНЭИЗ ОЬЛУ ЪАББАРОВ Azяrbaycan Respublikasы Prezidentinin 19 aprel 2013-cц il tarixli Sяrяncamы ilя Azяrbaycan Respublikasыnыn Tяhsil naziri tяyin edilmiшdir.

МЯШЩУР ЭЕОЛОГ ВЯ ФОЛКЛОР сящ.6-7

З Д А:

АЛА ГАРЬА сящ.15-16

ЯДИЛ ХАН (роман)

сящ.23

Тцркийя Республикасы, Konyanыn Meram bяlяdiyyяsinin яrazisindя “Azяrbaycan-Шяki” parkы Mikayыl Чingiz oьlu Cabbarov 1976-cы il sentyabrыn 19-da Bakы шяhяrindя anadan olmuшdur. 1992-ci ildя Bakы Dюvlяt Universitetinin beynяlxalq hцquq fakцltяsinя daxil olmuш, 1997-ci ildя fakцltяni fяrqlяnmя diplomu ilя bitirmiшdir.

1997-1998-ci illяrdя ABШ-ыn Kaliforniya шtatыnыn Sakramento шяhяrindяki Pasifik Universitetinin Macgeorge hцquq mяktяbindя hцquq, 2004-cц ildя isя Azяrbaycan Dюvlяt Иqtisad Universitetindя iqtisadiyyat цzrя magistr dяrяcяlяri almышdыr. 1999-cu ildяn ABШ-ыn Nyu-York шtatыnda Vяkillяr Kollegiyasыnыn (New York Bar) цzvцdцr. Яmяk fяaliyyяtinя 1995-ci ildяn bank sektorunda baшlamыш, 1999-2002-ci illяrdя hцquq шirkяti vя юzяl sektorda hцquqшцnas kimi fяaliyyяt gюstяrmiшdir. 2002-2003-cц illяrdя iqtisadi inkiшaf nazirinin mцшaviri, 2003-2004-cц illяrdя Azяrbaycanda Иxracыn vя Иnvestisiyalarыn Tяшviqi Fondunun (AZPROMO) prezidenti vяzifяlяrindя чalышmышdыr.

2004-2009-cu illяrdя Azяrbaycan Respublikasы Иqtisadi inkiшaf nazirinin mцavini vяzifяsindя чalышmышdыr.

2009-2013-cц illяrdя Azяrbaycan Respublikasы Nazirlяr Kabineti yanыnda "Ичяriшяhяr" Dюvlяt Tarix-Memarlыq Qoruьu Иdarяsinin rяisi vяzifяsindя чalышmышdыr. Иctimai hяyatda fяal rol oynayыr. 1996-1997-ci illяrdя Azяrbaycan Gяnclяr Tяшkilatlarы Forumunun sяdr mцavini seчilmiшdir. "Nя? Harada?

Nя vaxt?" vя "Brey Rinq" oyunlarыnыn fяal цzvц olmuшdur. 1994-1997-ci illяrdя "Atяшgah" Bakы Bilicilяr Klubunun prezidenti olmuшdur. Mцxtяlif illяrdя MDB vя dцnya чempionu adыnы qazanmышdыr. 1997-ci ildя Rusiyanыn 1-ci kanalыnda yayыmlanan "Nя? Harada? Nя vaxt?" oyununda Azяrbaycandan olan ilk bilici olmuшdur. Шяки Бялядиййясинин коллективи Микайыл Ъаббарову назир вязифясиня тяйин олунмасы мцнасибяти иля тябрик едир.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 2

сящ.2

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ЩЕЙДЯР ЯЛИЙЕВ ВЯ ДЮВЛЯТ ГАДЫН СИЙАСЯТИ Эцлназ САЛАМОВА, Шяки Бялядиййяси сядринин биринъи мцавини Азярбайъан халгы бяшяриййятя Щейдяр Ялийев кими парлаг бир шяхсиййят бяхш етмякля юз бюйцклцйцнц бир даща дясдигляди. Дцнйанын сийаси нящянэи, о бянзярсиз инсан халгынын чятин анында Танрынын щюкмц иля хиласкар кими эюндярилди, халгыны бялалардан хилас етди. Мящз Щейдяр Ялийев Азярбайъан дювлятини вя миллятини ян чятин сынаглардан - вятяндаш мцщарибясиндян, щяръмяръликдян, хаосдан, бцтювлцкдя дювлятин итирилмяси тящлцкясиндян чыхарараг юлкядя сабитлик йаратды, ъямиййяти сых бирляшдиряряк юлкянин иътимаи-сийаси, игтисади вя мядяни тяряггисиня наил олду. Бцтювлцкдя Азярбайъан тарихинин интибащ дюврц Щейдяр Ялийевин ады иля баьлыдыр. Мящз Щейдяр Ялийев Азярбайъанын дцнйада аналогу олмайан темпля давамлы инкишафы цчцн зямин йаратмышдыр. Щазырда Щейдяр Ялийевин адыны дашыйан Бакы-ТбилисиЪейщан нефт кямяри Щейдяр Ялийевин идейаларынын чичяклянмясинин парлаг тяъяссцмцдцр. Мящз щямин узагэюрян, мцдрик сийасятин нятиъясидир ки, Азярбайъан бц эцн Авропа дювлятляринин енержи тящлцкясизлийинин тяминатчысы, гарантыдыр. Щейдяр Ялийевин фяалиййяти юз ящямиййяти етибариля Азярбайъанын щцдудларындан чох-чох кянара чыхыр. Щейдяр Ялийев бейнялхалг алямдя ъяряйан едян просесляря тясири бахымындан щямишя сечилян вя глобаллашмагда олан дцнйанын ян актуал чаьырышларына ъаваб верян сийасят нящянэидир. Ъямиййятин бцтцн башга сащяляриндя олдуьу кими гадын проблемляринин щялли дя Щейдяр Ялийевин диггятиндян кянарда галмамыш, бу сащядя дя мягсядйюнлц ислащатлар апарылмышдыр. Гадынын аилядя йерини, ъямиййятдя фяалиййятини вя ушагларын тялим-тярбийясиндяки ролуну йцксяк гиймятляндирян цмуммилли лидеримизин Фярманы иля 1998-ъи ил йанвар айынын 14дя Гадын Проблемляри цзря Дювлят Комитяси йарадылды.

2000-ъи ил март айынын 6-да "Азярбайъан Республикасында дювлят гадын сийасятинин щяйата кечирилмяси щаггында" хцсуси Фярман имзалады. Бу Фярман Бирляшмиш Миллятляр Тяшкилаты тяряфиндян чох йцксяк гиймятляндирилмиш вя щямин ил цчцн инсан щцгуглары сащясиндя ян али сяняд щесаб едилмишдир. Ъямиййятдя юз ямяйи иля фярглянян, нцфуз газанан гадынлар йцксяк дювлят мцкафаты иля тялтиф олундулар.

1998-ъи илин сентйабр айында Мцстягил Азярбайъан гадынларынын илк гурултайы кечирилди.

Гурултайда сюйлядийи тарихи нитгиндя Щейдяр Ялийев гадынлара мцраъият едяряк демишдир: "Сиз Азярбайъанын иътимаи-сийаси щяйатынын фяал иштиракчыларысыныз. Арзу едирям ки, бундан сонра да беля фяал оласыныз вя билин ки, мян дя юз тяряфимдян бцтцн имканларымы йаратмаьа щазырам. Бир арзум да вар. Чалышын юз интизамлылыьынызы, дюзцмлцлцйцнцзц вя сядагятлилийинизи кишиляря дя юйрядясиниз. Мялумдур ки, ъямиййятдя гадынын тясири чох бюйцкдцр. Доьрудур, ола биляр щакимиййят органларында истядийиниз йери тутмамысыныз, амма ъямиййятдя гадынын тясири бюйцкдцр. Гадынын сюзц дя чох кясярлидир, тясирлидир. Мялумдур ки, кишилярин чоху да гадынларын тясири алтындадыр. Она эюря чалышын, тяблиь един ки, кишиляр сиздян нцмуня эютцрсцнляр, сизин кими фядакар, ъяфакеш вя сизин кими сядагятли олсунлар". Улу юндяримизин бир фикрини дя хатырлатмаг йериня дцшярди: "Биз истяйирик Ки, юлкямиздя игтисадиййат дцнйада игтисади ъящятдян инкишаф етмиш юлкялярин сявиййясиня чатсын. Лакин гадынларын сявиййяси, бу эцнц барясиндя биз буна ещтийаъ дуймуруг. Чцнки Азярбайъан гадынынын сявиййяси билик, елм сявиййяси, онун азадлыьы инкишаф етмиш юлкялярин гадынларынын щеч бириндян ашаьы дейилдир". Эюрцндцйц кими, Щейдяр Ялийевин апардыьы гадын сйасятинин ясасында гадына инам, гайьы вя ещтирам принсипляри дурур. О бянзярсиз лидер гадынлара тцкянмяз гайьы, щюрмят вя ещтирамла йанашырды вя щамыйа да тювсийя едирди ки, онлары щямишя йцксяк тутсунлар, диггят мяркязиндя сахласынлар. Щейдяр Ялийевин юл-

кядя гадын сийасятинин щяйата кечирилмяси цчцн эюрдцйц ишляр, йаратдыьы ганунвериъилик базасы ону демяйя ясас верир ки, гадынларымызын иътимаи-сийаси щяйатда, ъямиййятдя юзляриня лайигли йер тутмалары цчцн лазыми шяраит йарадылмышдыр. Мящз, Щейдяр Ялийевин гурдуьу дцзэцн вя мягсядйюнлц гадын сийасятинин нятиъясидир ки, Азярбайъан гадыны ъямиййятин иътимаи-сийаси щяйатында фяал иштирак едир, дювлят структурларында йцксяк вязифя тутур, бейнялхалг тяшкилатларын ишиндя иштирак едирляр. Бу эцн юлкямиздя гадын азадлыьы сащясиндя щеч бир проблем йохдур. Азярбайъан гадыны юз щцгугларынын сащибидир. Щейдяр Ялийевин гурдуьу Азярбайъан дцнйяви дювлят олараг гадын азадлыьыны там тямин едир вя буна уйьун сийасят йеридир.

Щейдяр Ялийев Фондунун Президенти, УНЕСКО-нун вя ИСЕСКО-нун Хошмярамлы сяфири, миллят вякили, юлкянин биринъи ханымы, хейирхащлыг вя мярщямят мцъяссямяси Мещрибан ханым Ялийева бу эцн мцасир Азярбайъан гадынынын рямзидир. Мусигимизин, хцсусиля дя мцсигимизин юзцлц олан муьам сянятинин инкишафында, онун дцнйанын сянят инъиляри сийащысына дахил едилмясиндя, Бакыда муьам мяркязинин йарадылмасында, Азярбайъанда ханяндяляр няслинин йетишдирилмясиндя, бцтювлцкдя Азярбайъан щягигятляринин дцнйа иътимаиййятиня чатдырылмасында Мещрибан ханымын зящмяти бюйцкдцр. Бяли, бу эцн юз потенсиал имканларыны цзя чыхартмаг цчцн йаратдыьы шяраитя, эюстярдийи гайьыйа вя диггятя эюря гадынлар Щейдяр Ялийеви миннятдарлыгла хатырлайыр, Танрыдан она рящмят диляйирляр. Аллащ онун анасына да рящмят

елясин ки, Азярбайъана беля бир оьул бяхш едиб. Улу юндяримиз щаггында ня гядяр йазылса да, дейился дя бцтцн бунлар бу гцдрятли шяхсиййятин фяалиййятини тамамиля тясвир етмякдя аъиздир. Мящз Азярбайъан дювляти вя халгы гаршысында мисилсиз хидмятляриня эюря Щейдяр Ялийев халгын цмуммилли лидериня, миллятин атасына чеврилиб. О бу эцн бизим уьурларымызда, зяфярляримиздя, Азярбайъанын тарихиндя йашайыр. Бу эцн малик олдугларымызын щамысы онун сийаси ирадяси сайясиндя мцмкцн олмушдур. Щейдяр Ялийевин ясасыны гойдуьу чохшащяли ислащатлар курсу бу эцн юлкя башчысы мющтярям Президент Илщам Ялийев тяряфиндян уьурла давам етдирилир вя щяйата кечирилян щяртяряфли инкишаф модели юз эюзял бящрясини вермякдядир. Мящз Президент Илщам Ялийевин сямяряли фяалиййятинин нятиъясидир ки, юлкямиз гцдрятли, эцндян-эцня инкишафда олан сабит бир дювлят кими таныныр. Щейдяр Ялийев дцнйасы, Щейдяр Ялийев фялсяфяси щяля там юйрянилмямиш сирли бир тарихи абидядир. Биз заман-заман ону юйрянмяли вя эянъ нясилляря чатдырмалыйыг.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 3

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.3

ШЯKИ VЯ HEYDЯR ЯLИYEV H.Яliyev: "Mяn Шяkini vя шяkililяri чox sevirяm"

Sяyyarя ЯЛИЙЕВА, Bяlяdiyyя Ишчilяri Hяmkarlar Иttifaqы Шяki Rayon Komitяsinin sяdri Azяrbaycan Xalqы Tцrk dцnyasыnыn ikinci Atatцrkц Heydяr Яliyevin 90 illik yubileyinя hazыrlaшыr.

Azяrbaycan цчцn юmrц boyu var qцvvяsi ilя чalышan, шam kimi yanan, Azяrbaycanы Dцnya dюvlяtlяri sыrasыna чыxaran, яn bюyцk nцfuzu olan, Azяrbaycanыn gцclц ordusunu yaradan, mцstяqil dюvlяtя vя Cяnubi Qafqazыn qцdrяtli dюvlяtinя чevirяn Heydяr Яliyev bu gцn dя Azяrbaycan xalqыnыn цrяyindя yaшayыr. Цmumilli liderimiz mцstяqil Azяrbaycan Respublikasыnыn memarы Heydяr Яliyevin 2002-ci ildя Шяkiyя olan sяfяri xцsusi ilя

yadda qalan oldu. Шяki яhalisi ulu юndяrimizi gюrцnmяmiш mehribanчыlыq vя sяmimiyyяtlя qarшыladы.

O, Шяkini vя шяkililяri чox sevdigyini vя bu sevginin oьlu Иlham Яliyevя dя dяrindяn siraяt etdiyini vurьuladы. Шяki яhalisi dя юz nюvbяsindя rяhbяrя olan sonsuz mяhяbbяtini nцmayiш etdirdi.

Azяrbaycanыn elя bir guшяsi tapыlmaz ki, orada Heydяr Яliyevin yadigar izlяri, qurub yaratdыьы abidяlяr, milli parklar, istirahяt zonalarы, mяktяblяr olmasыn. Шяkimiz цчцn dя Heydяr Яliyev чox iшlяr gюrmцшdцr. Шяkidя tikilяn Иdman Olimpiya Kompleksi Azяrbaycanda inшa edilяn komplekslяrdяn яn bюyцyц, яn gюzяlidir. Bunu Heydяr Яliyev юzц demiшdir. Bundan baшqa Heydяr Яliyevin Kiш kяndindя tikdirdiyi Avropa standartlarыna uyьun bюyцk mяktяb binasыnы misal gяtirя bilяrяm.

Heydяr Яliyev Шяkiyя gяldiyi mцddяtdя Шяki Иpяk ATSCdя oldu, mцяssisяnin iшlяmяsi цчцn operativ tяdbirlяr gюrцldц vя minlяrlя adamыn чюrяk tяknяsi olan bu nяhяng mцяssisя fяaliyyяtini davam etdirdi. Юlkяmizdя onun rяhbяrliyi ilя mцstяqil dюvlяtimizin ilk Konstitusiyasыnыn iшlяnib hazыrlanmasы vя qяbul edilmяsi bu gцnkц demokratik Azяrbaycan dюvlяtinin inkiшafыnda xцsusi vя tarixi яhяmiyyяt kяsb etmiшdir.

Mяhz H.Яliyev demokratiyasыnыn nяticяsindя bu gцn юlkяmizdя yeni bir idarяetmя siste-

Щейдяр Ялийев вя Илщам Ялийев Шякидя mi, xalq tяrяfindяn seчilmiш bяlяdiyyя цzvlяrinin tяшkil etdiklяri yerli юzцnцidarяetmя orqanlarы tяшkil olunmuш vя inkiшaf etmяkdя davam edir. Heч dя tяsadцfi deyildir ki, yerlяrdя demokratiyanыn inkiшaf etmяsindя яn vacib amillяrdяn olan yerli юzцnцidarяetmя imkanыnыn яhaliyя verilmяsi Heydяr Яliyevin demokratik arzularыnыn, istяklяrinin hяyata keчirilmяsinin bariз nцmunяsidir.

Respublikamыzda bяlяdiyyя orqanlarыnda fяaliyyяt gюstяrяn bяlяdiyyя цzvlяri vя bu sistemдя чalышan iшчilяr bюyцk qцrurla, fяxrlя bяlяdiyyяlяrin yaranmasыnы ulu юndяrimiz Heydяr Яliyevin adы ilя baьlayыrlar. Onlar inanыrlar ki, bяlяdiyyяlяrin gяlяcяk inkiшafы Heydяr Яliyev demokratiya-

sыnыn, siyasi yolunun davam etdirilmяsindяdir.

Prezident var, dюvlяtinя gюrя, dюvlяt dя var Prezidentinя gюrя tanыnыr. Bizim Azяrbaycan xalqы юz nцfuzlu, zяkalы prezidentinя gюrя artыq dцnyanыn hяr yerindя tanыndы. Biz bu gцnlяrdя bюyцk sevinc vя qцrur hissi ilя юz sevimli цmummilli liderimizin 90 illik yubileyini qeyd edяcяyik.

Bu yubiley mцnasibяtilя hazыrda tikintisi baшa чatmaqda olan bir sыra obyektlяrin, kцчя vя prospektlяrin, parklarыn aчыlышы olacaq vя onlar шяkililяrin istifadяsinя verilяcяkdir.

Heydяr Яliyev ideyalarыnыn tяntяnяsidir ki, bu gцn Azяrbaycan dюvlяti yцksяk inkiшaf mяrhяlяsindяdir. Bu ideyalarыn

mюhtяrяm Prezidentimiz Иlham Яliyev tяrяfindяn bюyцk uьurla hяyata keчirilmяsinin nяticяsidir ki, respublikamыzыn hяr bir diyarы gцnbяgцn gюzяllяшir vя tanыnmaz olur. Qяdim tarixi abidяlяrlя zяngin olan шяhяrimiz bцtюvlцklя abadlыq vя tikinti meydanыnы xatыrladыr. Tarixi abidяlяrimiz яvvяlki gюrkяmini almaqla, mцasir yaшayыш binalarы, mяktяblяr, baьчalar, xяstяxanalar, istirahяt guшяlяri, parklar salыnыr, kцчяlяr abadlaшdыrыlыr. Цmummilli liderimizin vя onun layiqli davamчыsы mюhtяrяm Prezidentimizin Шяkiyя vя шяkililяrя olan юvlad sevgisinin nяticяsi olaraq qяdim Шяki gцnц-gцndяn tanыnmaz dяrяcяdя gюzяllяшir.

Ulu Юndяrimiz deyirdi: "Mяn hяmiшя fяxr etmiшяm, bu gцn dя fяxr edirяm ki, Azяrbaycanlыyam".

Biz azяrbaycanlыlar, o cцmlяdяn шяkililяr dя fяxr edirik ki, xalqыmыz dцnya siyasятиня Heydяr Яliyev kimi fenomen bir siyasi xadim vermiшdir.

Bir sюzlя, Azяrbaycanы Heydяr Яliyevsiz, Heydяr Яliyevi дя Azяrbaycansыz tяsяvvцr etmяk mцmkцnsцzdцr.

Qarшыdan Prezident seчkilяri gяlir. Чalышaq ki, bundan sonrakы fяaliyyяtimizdя dя qяdirbilяn Azяrbaycan xalqы юz zяkalы Prezidentinin яtrafыnda sыx birlяшsin, Azяrbaycanы iшыqlы gяlяcяyя aparmaq цчцn Prezidentini dяstяklяsin, Heydяr Яliyevin ruhunu шad etsin.

Я Яffs sa an nя яv vii 4 41 16 6 Heydяr ЯЛИЙЕВ: “Dюyцшяn, hяlak olan, cяbhяdя yaralananlarы, hяm дя rяшadяt gюstяrib bu gцn yaшayanlarы hяmiшя хatыrlamalы, onlara bюyцk hюrmяt vя ehtiramыmыzы бildirmяliyik.” Мягаля 1941-1946-cы illяrin Иkinci Dцnya Mцharibяsindя planetimizi vahimяyя salmыш, bяшяriyyяt цчцn яn bюyцk fяlakяt olan faшizm taunu ilя цz-цzя dayanmыш, rяшadяtlя dюyцшmцш, cяbhяlяrin alovlu qanlы bцtцn aьыrlыqlarыnы чiyinlяrindя daшыmыш vя mцharibяnin parlaq bir qяlяbя ilя baшa чatdыrыlmыsыnda misilsiz xidmяtlяri olmuш cяngavяr oьul vя qыzlarыmыzыn яziz xatirяsinя hяsr olunur.

Йусиф РЯЩИМОВ, Шяки Реэионал Елми Мяркязин елми ишчиси Vaxtы ilя dцnyanы tяlatцmя gяtirmiш ikinci Dцnya Mцharibяsinin sona чatmasыndan чox illяr юtцb. Bu il bюyцk qяlяbяnin nя az, nя чox dцz 68-ci ildюnцmцdцr. O dяhшяtli gцnlяrdяn uzun zaman keчmяsinя baxmayaraq hяlя dя insanlarыmыz o aьrыlы-acыlы mцharibя illяrinin kяdяrini, qяlяbяnin sevincini qяlbindя yaшadыrlar.

1941-ci ilin yayыnda faшist Almaniyasы SSRИ-yя iшьalчы hцcumuna baшlayan andan SSRИ xalqlarыnыn ailяsиня daxil olan Azяrbaycan da Bюyцk Vяtяn Mцharibяsinя qatыldы. 1941-1945ci illяr яrzindя Azяrbaycandan Sovet ordusuna 640 min nяfяr sяfяrbяr edilib cяbhяlяrя gюndяrilir vя onlardan yalnыz 300 min nяfяri qяlяbя sevinci ilя geriyя, Вяtяnя qayыda bilir. Bu gцn xцsusi bir fяxarяtlя qeyd edя bilяrik ki, bюyцk qяlяbяnin qazanыlmasыnda azяrbaycanlы яsgяrlяrin, zabitlяrin, generallarыn, arxa cяbhяdя чalышan, "Щяr шey cяbhя цчцn, hяr шey qяlяbя цчцn" чaьыrышыna цrяkdяn qoшulan, xalq tяsяrrцfatыnыn bцtцn sahяlяrini tяmsil edяn fяdakar insanlarыn, o cцmlяdяn cяbhяni tamamilя yanacaqla tяmin edяn neftчilяrin misilsiz xidmяtlяri vardыr.

Odur ki, dюyцшяn ordunun tяrkib hissяlяrindяn biri olan vя heyяtinin 92%-i sыrf azяri tцrklяrindяn tяшkil edilmiш, dюyцш yolunu Шimali Qafqazыn

mцdafiяsindяn baшlayan vя Berlinяdяk zяfяr yцrцшц etmiш 416-cы diviziyanыn tarixinя nяzяr salmaq vя bu tarixi oxucularыmыzla bюlцшdцrmяk istяrdim.

Mцharibяnin ilk gцnlяrindяn Sovet Ordusu юlkяnin mцharibяyя tam hazыr olmadыьыna gюrя bюyцk itkilяrlя geri чяkilmяyя mяcbur olmuшdu. Sovet яsgяrinin mяtinliyi vя dцшмяn qarшыsыnda son damla qanыnadяk чarpышmasыna baxmayaraq bцtцn Avropanы iшьal etmiш Almaniyanыn hяrb maшыnы saatbasaat irяlilяyirdi.

Odur ki, o vaxtkы SSRИnin rяhbяri И.V. Stalinin sяrяncamы ilя юlkяnin bir чox yerlяrindя vя o cцmlяdяn Zaqafqaziya Hяrbi Dairяsi komandanlыьыnыn яmri ilя Azяrbaycanda tяcili olaraq yeni hяrbi birlяшmяlяrin hazыrlыьыna baшlandы. Onu da qeyd etmяk yerinя dцшяr ki, sonradan adы tarixdя lяnяtlяnmiш, Azяrbaycanыn o vaxtki rяhbяri M.C. Baьыrov Azяrbaycanda azяrbaycanlыlardan ibarяt milli diviziyalar yaradыlmasы tяklifi ilя SSRИ rяhbяrliyinя mцraciяt edir, bu mцraciяt mцsbяt qarшыlanыr vя nяticя etibarilя 416-cы atыcы diviziyanыn mцharibяnin gediшindя gюstяrdiyi rяшadяt vя qяhrяmanlыqlar o vaxtlar юlkя rяhbяrliyi iчяrisindяki, guya azяrbaycanlыlarыn dюyцшkяn bir millяt olmamalarы barяsindя ortaya qoyduqlarы mяnfi vя qяrяzli fikirlяri darmadaьыn ediр.

Belя ki, 1942-ci ilin sonlarыndan baшlayaraq Azяrbaycanыn Ucar, Gюyчay, Шяmkir zonasыnda vя Яlяtdя tяшkil edilяn 416-cы milli diviziya artыq 1942-ci iliн sentyabrыnda 44-cц ordunun tяrkibinя daxil edilяrяk Шimali Qafqazыn Xaшavyurt rayonuna gюndяrilir. Diviziya bir neчя sыnaq dюyцшlяrindя iшtirak edir. Hяmin

vaxt Qafqaz uьrunda шiddяtli dюyцшlяr gedirdi. Almaniyanыn "Cяnub" ordu qrupu komandanlыьыna 1942-ci ilin 25 sentyabrыnda Bakыnы zяbt etmяk яmri verilmiшdи. 416-cы diviziyaya Sulak чayы sahilindя dцшmяnin Mahaчqala istiqamяtindяki hцcumlarыnыn qarшыsыnыn alыnmasы vя Terek stansiyasы zonasыnda yeni dюyцш mюvqeyinя keчmяk яmri verilir.

Diviziya nяinki яmri yerinя yetirir, hяtta 1942-ci ilin 30 noyabrыnda hцcuma keчir.

1943-cц ilin yanvarыndan башлайараг diviziyanыn dюyцшчцlяri Qafqazdan Azov sahilinядяк mяsafяni гыса мцддятдя qяt edяrяk, nюvbяti dюyцшlяrя hazыrlaшыr. Bu dюvrdя diviziyanыn komandiri polkovnik (sonradan general-mayor) Tяrlan Яliyarbяyov idi.

1942-ci ilin noyabrыnda Шimali Qazqazdan baшlayan яks hцcumlar nяticяsindя цч ay яrzindя Шimalы Qafqaz dцшmяndяn azad edilir vя Rostov istiqamяtindя dюyцшlяrя baшлamaq цчцn zяmin yaраnыr. 1943-cц ilin 17 avqustunda 416-cы diviziya 28-ci ordunun tяrkibindя Taqanroq шяhяrini dцшmяndяn azad edir vя qяlяbяyя gюrя ona "Taqanroq diviziyasы" fяxri adы verilir.

Bundan sonra diviziya Nikolayev, Odessa, Melitonol, Mariapol, Xerson kimi шяhяrlяrin azad edilmяsindя iшtirak edir.

1944-cц ilin yanvarыnda 416-cы diviziya 3-cц Ukrayna cяbhяsindя 5-ci zяrbя ordusunun tяrkibindя hцcuma keчяrяk Dnestr vя Dnepr чaylarыnы keчir.

Dneprin fяth edilmяsinя gюrя 5 nяfяr azяrbaycanlы dюyцшчцyя "Sovet Иttifaqы Qяhrяmanы" fяxri adы verilir.

Diviziya юzц isя ayrы-ayrы

vaxtlarda ЫЫ dяrяcяli "Suvоrov" ordeni, "Qыrmыzы bayraq" ordeni, Moldаviyanыn paytaxtы Kiшinyovun azad edilmяsinя gюrя "Boqdan Xmelnitski" ordeni vя sonra "Aleksandr Nevski" ordeni ilя tяltif edilir.

1945-ci ilin yanvarыnda 416-cы diviziya Ы Belorusiya cяbhяsinя daxil olan V zяrbя ordusunun tяrkibindя Visla-Odeр istiqamяtindяki uьurlu яmяliyyatlarda fяal iшtirak edir, dцшmяnin Kyustrin шяhяri zяbt edilir.

Nяhayяt, Berlinя daxil olan ilk hяrbi birlяшmяlяrdяn biri olur.

Berlinin aчarы hesab edilяn Brandenburq darvazasы alыnыr vя 1945-ci il may ayыnыn 2-dя Brаnderburq darvazasыna qяlяbя qыzыl bayraьыnыn sancыlmasы 7 nяfяr qalib dюyцшчцyя tapшыrыlыr.

Bunlardan 5 nяfяr 416-nыn milliyяtcя azяrbaycanlы olan dюyцшчцlяri, onlarыn da iчяrisindяn bir nяfяri isя Moзdokdan Berlinяdяk 416-cы diviziyanыn zяfяr yцrцшцndя iшtirak etmiш gяnc baш leytenant, Шяki шяhяrindяn hяrbi xidmяtя yola salыnmыш Gцlц Cюyцш oьlu Иlyasov idi.

1945-ci ilin may ayыnыn 9da 416-cы milli diviziyamiz Almaniyanыn paytaxtы Berlindя Sovet xalqы ilя bяrabяr tarixi qяlяbя gцnцnц bayram edir.

SSRИ-nin paytaxtы Moskvada diviziyamыzыn шяrяfinя 22 topdan yaylыm atяшi aчыlыr.

Qыrmыzы Bayraqlы, Suvorov ordenli 416-cы Azяrbaycan-Taqanroq divizisiyasыnыn xidmяtlяri xalqыmыzыn bюyцk oьlu Heydяr Яliyev tяrяfindяn hяmiшя yцksяk qiymяtlяndirilmiшdir.

1980-cы ildя Rostov vilayяtinin Taqanroq шяhяrinin

Шambek yцksяkliyindя ucaldыlmыш on hektar sahяni яhatя edяn xatirя kompleksinin ideya mцяllifi vя tяшяbbцskarы mяhz Heydяr Яliyev olmuшdur. Bu mюhtяшяm kompleksin tikintisinя sяrf edilяn bюyцk mяblяьdя vяsaitи respublikamыzыn rяhbяrliyi юdяmiш, zяruri olan vя az tapыlan tikinti materiallarы Heydяr Яliyevin tapшыrыьы ilя Azяrbaycandan aparыlmыш, respublikamыzdan olan onlarla nadir peшя ustalarы, sяnяtkarlar burada aylarla iшlяmiшlяr.

Kompleks Bюyцk Vяtяn mцharibяsi mюvzusunda яn yaxшы abidяlяrdяndir. Bu, Taqanroq uьrunda dюyцшlяrdя qяhrяmanlыqla hяlak olmuш 702 nяfяr hяmyerlimizя ehtiram яlamяti olmaqla, hяm dя Azяrbaycan xalqыnыn qяhrяman xalq olduьunu sцbut edяn яzяmяtli bir kompleksdir. Bu, Heydяr Яliyevin Azяrbaycan xalqыnыn qяhrяmanlыq tarixinin digяr юlkяlяrdя, шяhяrlяrdя tяbliь edilmяsindяki xidmяtlяrindяn yalnыz biridir.

Rostov Вilayяtinin insanlarы bu gцn dя bu mюhtяшяm abidяni чox yцksяk ehtiramla, чox minnяtdarlыq hissi ilя ziyarяt edirlяr. Яgяr Rostov vilayяtinя, Taqanroq шяhяrinя yolunuz dцшsя, Шambek yцksяkliyindя ucaldыlmыш abidяni ziyarяt etmяyi unutmayыn. Bu, Heydяr Яliyevin xalqыmыzыn hяrb tarixinя mцnasibяtnin daha bir parlaq nцmunяsidir. Bu abidя яfsanяvi Azяrbaycan Taqanroq atыcы diviziyasы шяrяfinя, ata vя babalarыmыzыn яsgяri шюhrяtinin шяrяfinя юvlad mяhяbbяtinin tяcяssцmцdцr.

Bюyцk Vяtяn mцharibяsi qяhяrmanlarыna яbяdi eшq olsun!

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 4

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.4

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

Яbяdilяшяn dahi insan

Vahid QЯНИЙЕВ, Шяki Aьsaqqallar шurasыnыn sяdri, Dюvlяt qulluьu tяqaцdчцsц Юz bяrяkяtli torpaьы vя milli sяrvяtlяri ucbatыndan yaьы dцшmяnlяrimiz tяrяfindяn zamanzaman baшы bяlalar чяkmiш xalqыmыz uчun sanki hяlя 90 il bundan юncя 1923-cц ilin baharыnda xalqыmыz nicatы, milli qurtuluшumuzun memarы Ulu Юnder Heydяr Яliyevi. O, bюyцk insanы tale bizя Azяrbaycan xalqыna bяxш etdi.

Gяlяcяkdя dцnya xalqlarыnыn diqqяtini чяkяcяk bir insan Heydяr Яliyev hяyata gюz aчdы.

Xalqыmыzn sevimli vя qeyrяtli oьlu Ulu Юndяr Heydяr Яliyev bюyцk vя чox mяnalы bir юmцr yolu keчmiшdir. Mяlum olduьu kimi O, юz fяaliyyяtindя Naxчыvandan SSRИ Nazirlяr Soveti sяdrinin birinci mцavini vяzifяsinя qяdяr yцksяlmiш, Sov. ИKP MK Siyasi Bцrosunun цzvц olmuшdur.

Respublikamыzda DTKdя iшlяyяrkяn ilk azяrbaycanlы general olmuшdur. O, vaxtdan uca yaшamыш, vaxtы qabaqlamыш, 60 ilя yaxыn яmяk fяaliyyяti dюvrцndя mцbaliьяsiz demek olar ki, bir neчя 100 illik юmrя bяrabяr mяnalы юmцr yolu keчmiшdir.

Ulu Юndяr Heydяr Яliyevin Respublikamыza rяhbяrliyi dюvrцndя Azяrbaycan 1970-ci illяrdяn baшlayaraq SSRИ miqyasыnda, 1975-1977-ci illяrdяn isя dцnyada daha geniш tanыnmaьa baшladы.

Onun hяyata keчirdiyi tяdbirlяr artыq Azяrbaycan miqyasыna sыьmыr. O Azяrbaycan SSRdя ittifaq яhяmiyyяtli tяdbirlяr gюrцr vя onu hяyata keчirirdi.

Onun hяyatыnыn Moskva dюvrц юlkя miqyasыnda da xalqыmыza baшucalыьы gяtirmiшdir. Respublikamыzыn hяr yerindя olduьu kimi, ulu юndяrin respublikamыza rяhbяrliyi dюvrцndя Шяkidя dя iqtisadiyyatыn, sosial inkiшafыn yцksяk mяrhяlяsi baшlandы.

1970-19820-ci illяrdя чox sayda mяktяblяr, xяstяxanalar vя baшqa sяhiyyя mцяssisяlяri, шяhяrdя vя kяndlяrdя ictimai vя fяrdi yaшayыш binalarы, bцtцn rayon, шяhяr, qяsяbя vя kяnd soveti icraiyyя komitяlяri цчцn inzibati binalar, Шяkinin emblemi olan Иpяk Birliyinin, Tцtцn fermentasiya

zavodunun fяhlяlяri цчцn beшmяrtяbяli yaшayыш binalarы tikilib istifadяyя verildi.

1975-ci ilin yanvar ayыnda Шяkidя tяbii qazыn ilk mяшяli yandыrыldы vя sonra шяhяr vя rayonun bцtцn kяndlяri tam qazlaшdыrыldы.

Daшцzdя Atчыlыq Иdman mяktяbi rayon яrazisindя 5 yerdя doluya qarшы mцbarizя mяqsяdilя topxanalar tikilib vя quraшdыrыlыb istifadяyя verildi.

Rayonda kяnd tяsяrrцfatыnыn o cцmlяdяn maldarlыьыn inkiшafы dюvrц baшlandы. Onu demяk kifayяtdir ki, hяmin dюvrdя respublikada maldarlыьыn inkiшafы цzrя kapital qoyuluшunun цчdя biri qяdяr Шяkidя яsas vяsaitlяr istifadяyя verildi.

Rayonda bюyцk meyvячilik, цzцmчцlцk tяsяrrцfatlarы, emal mцяssisяlяri vя zavodlarы yaradыldы.

Hяmin dюvrdя rayonda su tikinti idarяlяri, "Su Tikinti Tresti" yaradыldы. Selя qarшы mцhafizя tяdbirlяri geniшlяndi, selя qarшы geniш miqyaslы mцhafizя bяndlяri tikildi. Яyri чay su anbarыnыn birinci kompleksi, Kiш чayы цzяrindя nяhяng kюrpц, Yevlax-Balakяn, o cцmlяdяn Шяki цzrя 71 km uzunluьunda dяmir yolu tikilib istifadяyя verildi. Rayon Soveti icraiyyя komitяsinin altыmяrtяbяli bюyцk inzibati binasы tikilib istifadяyя verildi vя s. 1990 1993-cц illяrdя юlkяdя xaosun, hяrc-mяrcliyin, aclыьыn tцьyan etdiyi bir zamanda xalqыn gюzц 1970-1980-cы illяrdя Azяrbaycanы mяharяtlя idarя etmiш, respublikanыn xalq tяsяrrцfatыnы yцksяklяrя qaldыrmыш, onu hяm keчmiш ittifaqda, hяm dцnya miqyasыnda tanыnmыш yeganя шяxsi юz цmidgahыnы, qiblяgahыnы, xilaskarыnы - H. Яliyevi axtarыrdы.

Xalqыmыzыn tяkidi vя юz vicdanыnыn hюkmц ilя H. Яliyevin 19913-cц ilin iyununda ikinci dяfя Respublka rяhbяrliyinя qayыdышы ilя Azяrbaycan xalqыnыn xilasы, mцstяqilliyimizin mюhkяmlяndirilmяsi reallaшdы. Юlkяnin parчalanmasыnыn qarшыsы alыndы. O fяaliyyяtя baшladыьы andan юlkя daxilindя yaranmыш bir чox problemlяri hяll etmяyя baшladы.

Xarici dюvlяtlяrlя, xцsusяn Tцrkiyя, Иran vя bцtцn mцsяlman dюvlяtlяri ilя diplomatik яlaqяlяr yaratmaьыn чox vacib olduьunu ciddi шяkildя qarшыya qoydu.

O, Qarabaь probleminin hяllini sцlh problemindя gюrdц.

Atяшkяs яldя etmяklя dюvlяt quruculuьu, silahlы qцvvяlяrin tяшkili цчцn vaxt qazandы. Genefondumuzu qoruyub saxladы.

1996-cы ilin dekabr ayыnda keчirilяn Lissabon samitindяki uьur ulu юndяrin uzaqgюrяn siyasяtinin zirvяsi, ermяni ekstrеmistlяrinin son 2-3 яsr яrzindя apardыqlarы siyasяtin kюkцnя vurulan яn tutarlы zяrbяsi idi. O, sюzцn Heydяr qцdrяtilя яzяmяtli bir siyasяt qalasы olduьunu nцmayiш etdirdi.

Vяtяnin mцdrik vя vяzifяsiz aьsaqqalы ulu юndяr, mяlum 20 yanvar faciяsinin sяhяri gцnц Moskvada Azяrbaycanыn daimi

Шяkinin tяhsil iшчilяri Ulu Юndяrin 90 illik yubileyini bayram яhvali-ruhiyyяsi ilя qeyd etmiшlяr

Щейдяр Ялийев вя Илщам Ялийев Шякидя nцmayяndяliyinя gяlяrяk orada mцsahibя vermяsi, яllяri xalqыmыzыn qanыna bulaшmыш Mixail Qorbaчova юz nifrяt hissini bildirmяsi onun, Azяrbaycanыn яn bюyцk vяtяnpяrvяri, insanlыьыn fюvqцndя duran azяrbaycanlыsы olmasыnыn bariz nцmunяsi idi.

Onun 1994-cц il oktyabrыn 4-dя gecяyarы Respublika Televiziyasы ilя "Dюvlяtimiz ciddi tяhlцkя qarшыsыndadыr, demokratiya quldurlardan qorunmalыdыr" sюzlяri yцz minlяrlя insanы dяrhal Prezident iqяmяtgahыnыn qarшыsыna topladы. Toplantы qarшыsыnda Ulu Юndяr, bu bюyцk dцha xalqa bяyan etdi ki, "mяn sizi qoyub heч yana getmяyяcяm, burada юlsяm dя шяhid olaram".

Prezidentin юz xalqыna ata mяhяbbяti, xalqыn юz Prezidentinя юvlad mяhяbbяti, Heydяr xalq, xalq Heydяr vяhdяti, bu nadir шяxsiyyяt, bu monolit birlik, bu iki bюyцk qцvvя юlkяmizin baшыnы baшыnы bцrцyяn qara buludlardan, bu "taun"dan xilas etdi.

Xalq юz sinяsini, top-tцfяngin, tankыn, BTR-lяrin qarшыsыna vermяklя, minbir qurbanlar hesabыna yaranmыш mцstяqil dюvlяti qorudu.

Bu bюyцk insan seli qarшыsыnda qara qцvvяlяr dayana bilmяdi.

Heydяr Яliyev hяmin gecя bюyцk Nяsimi, Dahi Babяk zirvяsinя yцksяldi.

Mцdriklяrimiz demiшlяr ki, "Dahilik яlчatmaz zirvяdir, dahi elя bir mюhtяшяm daьdыr ki, nя gюylяri talan edяn ildыrыmdan qorxur, nя dцnyanы lяrzяyя salan qasыrьalardan, nя dя юlцmdяn".

Mяhz Heydяr Яliyev belя dahilяrdяn idi.

Heydяr Яliyev fenomeni bцtцn maneяlяri dяf etmяk inadkarlыqla "Яsrin mцqavilяsi"adlanan neft strategiyasыnы hayata keчirmяyя nail oldu. Polad iradяsindяn onu heч bir qцvvя dюndяrя bilmяdi.

Onun ideyasы olan bir чox xarici neft шirkяtlяrinin iшtirakы ilя inшa edilяn Bakы-Tbilisi-Ceyhan neft kяmяri, Bakы-Tbilisi-Яrzrum qaz kяmяri pz bяhrяlяrini vermяkdяdir, "Bюyцk Иpяk yolunun

Xalqыmыzыn цmummilli lideri Heydяr Яliyevin anadan olmasыnыn 90 illiyinя hяsr olunmuш silsilя tяdbirlяr чяrчivяsindя mayыn 3-dя Шяki шяhяrindяki "Bцllur" sarayda "Heydяr Яliyev vя Azяrbaycan tяhsili" mюvzusunda yubiley tяdbiri keчirilmiшdir. Шяhяr icra hakimiyyяti vя tяhsil шюbяsinin birgя tяшkil etdiklяri tяdbirdя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov baшda olmaqla шяhяr rяhbяrliyi, ziyalыlar, rayonun qabaqcыl tяhsil iшчilяri, habelя 2012-2013-cц dяrs ilindя beynяlxalq vя respublika sяviyyяli olimpiada, yarыш vя mцsabiqяlяrdя uьur qazanmыш шagirdlяr iшtirak etmiшlяr.

Tяdbiri шяhяr tяhsil шюbяsinin

bяrpasы hazыrda mцvяffяqiyyяtlя hяyata keчirilir. Mцstяqil Respublikamыzыn Konstitusiyasыnыn qяbul edilmяsi, Kitabi-Dяdя-Qorqud"un 1300 illik yubileyinin keчirilmяsi, latыn qrafikalы Azяrbaycan dili, Fцzulinin 500 illik yubileyi haqda яbяdiyaшar Prezidentimizin tarixi fяrmanlarы bюyцk tarixi abidяlяrdir. Bцtцn Tцrk dцnyasыnыn mюhtяшяm lideri Heydяr Яliyev hяmdя bяsяriyyяtin яn gюrkяmli яlamяti olaraq vяtяnimizdя vя bir sыra xarici юlkяlяrdя onun яzяmяtli heykяllяri qoyulur, bюyцk tяhsil, mяdяniyyяt mцssisяlяrinя onun adы verilir. Adыna bюyцk parklar salыnыr, bюyцk prospektlяr, kцчяlяr vя s, yaradыlыr.

Ulu Юndяr harada olursa-olsun olduьu yeri, oturduьu stolu bяzяyirdi. Onun sяlis danышыьы, o cцmlяdяn qonaqlarы qя-bul edяrkяn onlarla sяmimi sюhbяti vя qarшыndakы шяxsя ta sяrbяstlik yaratmasы, юz ana dilinin яsiri olmasы, onu dяrindяn sevmяsi hяmsюhbяtini heyran edirdi.

Aяzrbaycan dilinя чox yцksяk qiymяt vermяsi, dilin чox zяngin dil olmasы haqda цrяk dolusu ilя danышardы. O, azяrbaycanlы olmasы ilя qцrurla fяxr edirdi.

Ondakы qяddi-qamяt, gur sяs vя mяntiqli natiqlik mяharяti hяr yerdя hamыnы heyran edirdi.

Ulu Юndяr xalqыmыza hяmiшя bir yumruq kimi birlяшmяyi tюvsiyyя edirdi.

Ulu юndяr 2002-ci ildя Шяkiyя sяfяr edяrkяn mяn dя onu qarшыlayanlar sarsыndaydыm. O mяni gюrяn kimi tanыdы, ayaq saxlayыb hal-яhval tutdu. Bu mяnzяrя indiyяdяk yadыma dцшяndя mяn indi dя чox mцtяssirlяnirяm.

Hяqiqяtяn o, dahi insana, onda olan yaddaшa, alicяnablыьa heyran olmaya bilmirdin. Allah, ona rяhmяt elяsin. Onun dяfn mяrasimindя mяn dя iшtirak edirdim.

Onun юlцmц dя bцtцn xalqы birlяшdirdi.Bюyцk insan seli onu son mяnzilя yola salыr vя axыn-axыn onunla vidalaшыrdы.

Nя qяdяr hяyat var onun haqqыnda чox yazыlacaq, bцtцn tцrk dцnyasы onun irsindяn hяlя

mцdiri Sцdabяr Иsmayыlova aчaraq цmummilli lider Heydяr Яliyevin Azяrbaycan elminin, tяhsilin inkiшafыndakы яvяzsiz xidmяtlяrindяn danышmышdыr. Qeyd olunmuшdur ki. Ulu Юndяrin geniшmiqyaslы, чoxcяhяtli fяaliyyяtindя tяhsilin inkiшafыna diqqяt vя qayьы prioritet sahя kimi mцhцm yer tuturdu.

Tяhsilin aktual problemlяrini vя perspektivlяrini incяliklяrinя qяdяr dяrindяn bilяn, tяhsilin cяmiyyяtdя rolunu vя шяxsiyyяtin formalaшmasыnda яhяmiyyяtini yцksяk qiymяtlяndirяn dahi rяhbяrin tяhsillя baьlы dяyяrli mцlahizя vя mцddяalarы, sюzцn яsil mяnasыnda, mцasir pedaqoji fikir tariximizin incilяrindяndir.

Tяdbirdя Шяki tяhsilinin uьurlarы barяdя dя danышыlmыш, 2012-2013-cц dяrs ili

чox faydalanacaqdыr.

Mяn юzцmц чox xoшbяxt hesab edirяm vя fяxr edirяm k, 52 illik яmяk fяaliyyяtimin 22 ili Ulu Юndяr Heydяr Яliyevin Respublikamыza rяhbяrliyi dюvrцnя tяsadцf etmiшdir.

Onun rяhbяrliyi dюvrцndя iшlяyяn kadrlar kimi onun iш цslubundan чox hяzz almышam, bяhrяlяnmiшяm vя Respublikamыzыn inkiшafы vя xalqыmыzыn rifahы naminя sяy gюstяrmяyя чalышmышam vя bu, rayonumuzun digяr kadrlarы ilя birlikdя bizim yaradыcыlыq fяaliyyяtimizя bюyцk tяkan vermiшdir. Gюrdцyцmцz iшlяrin yaxшы nяticяsinin Respublikamыzыn rяhbяrliyi tяrяfindяn qiymяtlяndirilmяsi bizi daha da ruhlandыrыrdы.

Artiq indi o dahi insan hяyatda yoxsa da, xalqыmыzыn bir tяsяllisi, bir цmid yeri vardыrш Bu, Ulu Юndяrin bizя qоyub getdiyi zяngin irsi, layiqli davamчыsы gяnc siyasi liderimiz hюrmяtli prezidentimiz Иlham Heydяr oьlu Яliyev, onun шah яsяri olan mцstяqil Azяrbaycan dюvlяtimiz vя Heydяr Яliyev dцhasыndan qaynaqlanan, Heydяr Яliyev bцllur чeшmяsindяn su iчяn юlkяmizin birinci xanыmы, xalqыmыzыn bюyцk qayьыkeшi vя sevimlisi, millяt vяkili, millяtimizin vцqarы zяmanяmizin "Hяcяri" vя "Nigarы" hюrmяtli Mehriban xanыm Яliyevadыr.

Dahi Heydяr Яliyev bu deyilяn vя xalqa, baшqa misilsiz xidmяtlяrinя gюrя, nadir dюvlяt xadimliyi vя юzцnя mяxsus dцnya siyasяtчiliyinя dair юz imzasы ilя tarixя silinmяz яbяdi mюhцr vurmuшdur.

Ulu Юndяr Heydяr Яliyev bizя Aяzrbaycan yenidяn bяzш etdi. Nя qaяdяr Azяrbaycan xalqы olacaq, Ulu Юndяr dя xalqla birgя, яbяdi yaшayacaqdыr. Dahilяr юlmцr onlar ancaq mяkanlarыnы dяyiшirlяr. Юz doьma xalqыnыn qяlbindя birgя, яbяdi yaшayыrlar. O, hяmiшя юz xalqы ilя olacaqdыr.

Heydяr Яliyevя ancaq яbяdilik yaraшыr.

baшa чatmasa da, rayon mяktяblilяrindяn artыq 33 nяfяrinin beynяlxalq vя respublika sяviyyяli olimpiada, yarыш vя mцsabiqяlяrdя medal vя sertifikatlar qazandыqlarы diqqяtя чatdыrыlmышdыr.

Sonra olimpiada, yarыш vя mцsabiqяlяrdя uьur qazanmыш шagirdlяr tяntяnяli surяtdя tяdbir iшtirakчыlarыna tяqdim olunmuш, Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov qaliblяri tяbrik etmiшdir. Qaliblяr mцяllifi olduqlarы layihяlяr barяdя mяlumat vermiшlяr. Шяn musiqi sяdalarы altыnda davam edяn tяdbirin sonunda olimpiada vя mцsabiqя qaliblяrinя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяti tяrяfindяn qiymяtli hяdiyyяlяr tяqdim olunmuшdur.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 5

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Шяkidя gюrkяmli oftalmoloq alim, akademik Zяrifя Яliyevanыn xatirяsi anыlmышdыr Aprelin 20-dя Шяki Mяrkяzi Rayon Xяstяxanasыnda gюrkяmli oftalmoloq alim, akademik Zяrifя Яliyevanыn anadan olmasыnыn 90 illik yubileyinя hяsr olunmuш "Zяrifя iшыьыnda" mюvzusunda elmi-praktik konfrans keчirilmiшdir.

Tяdbir iшtirakчыlarы яvvяlcя foyedя gюrkяmli alimin hяyat vя fяaliyyяtini яks etdirяn guшяyя baxmышlar.

Sяhiyyя iшчilяrinin, ziyalыlarыn iшtirak etdiklяri konfransы xяstяxananыn baш hяkimi Mяcid Яliyev aчaraq bu gцnlяr respublikanыn hяr yerindя olduьu kimi, Шяkinin sяhiyyя ocaqlarыnda da gюrkяmli ictimai xadim vя oftalmoloq alim Zяrifя Яliyevanыn 90 illik yubileyi ilя baьlы silsilя tяdbirlяrin, konfranslarыn keчirildiyini bildirmiш, alimin oftalmologiya elminin inkiшafыna verdiyi dяyяrli tюhfяlяrdяn sюz aчmышdыr. Qeyd olunmuшdur ki, юlkяmizdя tibb elminin inkiшafыnda яvяzsiz xidmяtlяrinя gюrя Azяrbaycan Prezidentinin mцvafiq Sяrяncamы ilя gюrkяmli alimin 90 illik yubileyi respublika sяviyyяsindя geniш qeyd olunur.

Konfransda xяstяxananыn oftalmologiya шюbяsinin mцdiri Gцlnarя Mяmmяdovanыn "Zяrifя iшыьыnda" mюvzusunda mяruzяsi dinlяnilmiшdir. Bildirilmiшdir ki, dцnya tяbabяtindя юzцnяmяxsus yeri olan, tibb elmindя gur чыraq kimi шюlяlяnяn Zяrifя Яliyeva fitri istedada malik alim, Tanrыnыn xalqыmыza bяxш etdiyi pak vя nadir insan idi.

Onun mяnalы юmrц, keчdiyi шяrяfli

hяyat yolu bu gцn dя, gяlяcяkdя dя hяr bir alim vя hяkim, hяr bir Azяrbaycan vяtяndaшы цчцn яsl hяyat vя mяnяviyyat dяrsi, kamillik vя mцdriklik mяktяbidir.

Tяbiяtin bяxш etdiyi nadir keyfiyyяtlяr, yorulmaq bilmяdяn чalышmaq яzmi onu hяrtяrяfli bir шяxsiyyяtя чevirmiшdir. Zяrifя Яliyeva, eyni zamanda, Azяrbaycan xanыmlarыnыn bцtцn gюzяl xцsusiyyяtlяrini юzцndя birlяшdirяn insanlыq, qadыnlыq meyarы idi. Ишыqlы bir hяyat yaшayan Zяrifя Яliyeva gюrkяmli oftalmoloq alim, qayьыkeш hяkim, gюzяl ana vя fяdakar hяyat yoldaшы kimi шяrяfli bir юmцr sцrmцшdцr.

Qeyd olunmuшdur ki, yцksяk mяdяniyyяti, istiqanlыlыьы, qayьыkeшliyi, ehtiyacы olanыn kюmяyinя чatmaq bacarыьы Zяrifя xanыmыn hяyatыnыn insanlara humanist xidmяt nцmunяsi kimi diqqяti cяlb edirdi. Hяdsiz dяrяcяdя xeyirxah insan olan Zяrifя Яliyeva yaшamaqdan, iшlяmяkdяn xцsusi zюvq alыr, hяyata vя insanlara qarшы nikbin, xeyirxah vя etimad ab-havasы yaratmaq цчцn чox чalышыrdы.

Konfransda чыxыш edяnlяr zяngin vя mяnalы юmцr yolu keчmiш Zяrifя Яliyevanыn яziz xatirяsinin xalqыmыzыn qяlbindя daim yaшayacaьыnы bildirmiшlяr.

сящ.5

Бirinci rцbцn yekunlarы geniш mцzakirя olunmuшdur 2013-cц ilin birinci rцbцndя Шяki rayonunda faktiki qiymяtlяrlя 70 milyon 859 min manatlыq mяhsul buraxыlmышdыr Bu, 2012-ci ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя 36,5 faiz чoxdur. Birinci rцbdя istehsal vя qeyri istehsal sahяlяrinin inkiшafыna yюnяldilmiш investisiyalarыn hяcmi юtяn ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayisяdя 2 dяfя artaraq 23 milyon 378 min manat olmuшdur. Яsas kapitala yюnяldilmiш in-

Qeyd olunmuшdur ki, ilin birinci rцbцndя kяnd tяsяrrцfatыnda mяhsul istehsalыnыn artыrыlmasы, юzяl bюlmяnin daha da geniшlяndirilmяsi diqqяt mяrkяzindя saxlanыlmыш, taxыlчыlыьыn, heyvandarlыьыn, meyvячiliyin, цzцmчцlцyцn inkiшafы цчцn bir sыra tяdbirlяr gюrцlmцшdцr. Cari ilin mяhsulu цчцn payыzlыq taxыl

tяbii qazыn veriliшi tяmin edilmiш, 223 yeni mяnzilя qaz xяtti чяkilmяklя abonentlяrin цmumi sayы 19 min 622-я чatdыrыlmышdыr. Шяhяrin yeni yaшayыш mяhяllяsinin vя Baш Zяyzid kяndinin qazlaшdыrыlmasы iшlяrinя baшlanmышdыr.

Qeyd olunmuшdur ki, ilin birinci rцbцndя юtяn ilin mayыnda

vestisiyalarыn 94 faizi tikinti-quraшdыrma iшlяrinя sяrf edilmiшdir.

Rayon яhalisinin aztяminatlы tяbяqяsinin sosial vяziyyяtinin yaxшыlaшdыrыlmasы istiqamяtindя tяdbirlяr davam etdirilmiш, rцb яrzindя 489 ailяyя цnvanlы dюvlяt sosial yardыmы tяyin edilmяklя, yardыm alan ailяlяrin sayы 2073-я чatmышdыr. Birinci rцbdя rayonda 332 yeni, daimi iш yeri aчыlmышdыr.

Bu faktlar Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyevin sяdrliyi ilя Nazirlяr Kabinetinin 2013-cц ilin birinci rцbцnцn sosial-iqtisadi inkiшafыnыn yekunlarыna hяsr olunmuш iclasыndan irяli gяlяn vяzifяlяr vя cari ilin birinci rцbцndя rayonda gюrцlmцш iшlяrlя baьlы mayыn 2-dя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtindя keчirilяn mцшavirяdя hesabat mяruzяsindя sяslяndirilmiшdir.

яkilmiш 82 min 266 hektar sahяyя aqrotexniki qulluq olunmuш, sahяlяrя yemlяmя gцbrяsi verilmiшdir. Rцb яrzindя 1685 hektar sahяdя yazlыq bitkilяrin яkini hяyata keчirilmiшdir vя bu iш davam etdirilir. Ekoloji mцhitin saьlamlaшdыrыlmasы mяqsяdi ilя rayon яrazisindя yaшыllaшdыrma iшlяrinя baшlanыlmыш, rцb яrzindя magistral avtomobil yollarыnыn kяnarlarыnda, boш яrazilяrdя, qяsяbя vя kяndlяrdя 40 minя yaxыn aьac яkilmiшdir.

Bildirilmiшdir ki, Azяrbaycan Prezidentinin mцvafiq Sяrяncamыna uyьun olaraq 34 kilometr uzunluьu olan Aшaьы Kцngцt-Aydыnbulaq avtomobil yolunun tikintisi davam etdirilmiш, yolun 17 kilometrlik hissяsinя asfalt юrtцyц чяkilmiшdir.

Birinci rцbdя Turan qяsяbяsinя vя Bideyiz kяndinя

baш vermiш zяlzяlя zamanы qяzalы vяziyyяtя dцшmцш шяhяrdяki 12 vя 14 saylы mяktяblяr цчцn Fюvqяladя Hallar Nazirliyi tяrяfindяn inшa edilяn yeni binalar istifadяyя verilmiш, 17 saylы mяktяbin yeni binasыnыn, habelя dюvlяt vяsaiti ilя шяhяr tяhsil шюbяsi цчцn yeni inzibati binanыn, Яlyar kяndindя цmumi orta mяktяbi цчцn 80 шagird yerlik yeni binanыn tikintisi davam etdirilmiшdir. Aшaьы Layыsqы kяndindя 360 шagird yerlik yeni mяktяb binasыnыn tikintisi, habelя шяhяrdяki 8 saylы liseydя aparыlan яsaslы tяmir iшlяri baшa чatmышdыr.

Hesabat mяruzяsindя, hяmчinin 2013-cц ilin birinci rцbцndя яhalinin elektrik enerjisi, iчmяli su vя digяr xidmяtlяrlя tяminatыnыn yaxшыlaшdыrыlmasы sahяsindя gюrцlяn iшlяr qeyd olunmuш, qarшыda duran vяzifяlяrя toxunulmuшdur.

Цmummilli lider Heydяr Яliyevin 90 illik yubileyi mцnasibяti ilя Шяki Regional Яdliyyя Шюbяsindя tяdbir keчirilmiшdir Xalqыmыzыn цmummilli lideri Heydяr Яliyevin anadan olmasыnыn 90 illiyi mцnasibяtilя 30 aprel 2013-cц il tarixdя Шяki Regional Яdliyyя шюbяsindя regionun яdliyyя iшчilяrinin iшtirakы ilя tяdbir keчirilmiшdir.

Tяdbir iшtirakчыlarы ilk юncя цmummilli lider Heydяr Яliyevin Шяki Regional Яdliyyя Шюbяsinin inzibati binasыndakы bцstц юnцnя gцl-чiчяk dяstяlяri qoyaraq яziz xatirяsini ehtiramla yad etmiшlяr.

Tяdbiri giriш sюzц ilя Шяki Regional Яdliyyя шюbяsinin rяisi Rяhman Mяmmяdov aчmышdыr. Sonra "Heydяr Яliyev Azяrbaycanыn mцasir mяhkяmя hцquq sisteminin qurucusudur" mюvzusunda mяruzя dinlяnilmiш, чыxышlar olmuшdur.

Mяruzя vя чыxышlarda Heydяr Яliyevin Azяrbaycan xalqы qarшыsыnda яvяzsiz xidmяtlяri vurьulanmыш, Heydяr Яliyev ideyalarыna daim sadiq qalыnacaьы vя onun яziz xatirяsinin hяr zaman ehtiramla yad edilяcяyi qeyd olunmuшdur.

Шяkidя yerli poчt шюbяlяrinin maddi bazasы mюhkяmlяndirilir "Azяrpoчt" MMC Шяki poчt filialыnыn tabeliyindя olan yerli poчt шюbяlяrinin iш шяraitinin yaxшыlaшdыrыlmasы vя maddi-texniki bazasыnыn mюhkяmlяndirilmяsi istiqamяtindя tяdbirlяr davam etdirilir.

Hazяrda шяhяrin Dodu mяhяllяsindя yerlяшяn 5-ci poчt шюbяsi цчцn yeni binanыn tikintisinя baшlanmышdыr. Bilяcik kяndindя tikilяn yeni poчt binasыnыn da cari ilin sonunadяk istifadяyя verilmяsi nяzяrdя tutulur. Цmumiyyяtlя, son iki ildя filialыn tabeliyindя olan 4 poчt шюbяsi цчцn yeni bina tikilib istifadяyя verilmiшdir. Eyni zamanda, 21 poчt шюbяsi mцasir avadanlыqla tяchiz olunmuш vя mяrkяzi шяbяkяyя qoшulmuшdur.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 6

сящ.6

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

МЯШЩУР ЭЕОЛОГ ВЯ ФОЛКЛОР Zяkяriyyя Яlizadя respublikamыzыn gюrkяmli geoloq alimlяrindяndir. Lakin bu mцdrik alimin fikir dairяsi geniш vя яhatяlidir.

Zяkяriyyя mцяllim folklorшцnaslыq elmimizin sirlяrinя юz iхtisasы sяviyyяsindя dяrindяn bяlяd olan bir alimdir. Bu fikri bizя sюylяmяyя яsas verяn onun bu sahяdяki fikirlяri vя araшdыrmalarыdыr. Bu хцsusda profессор Q.Namazov yazыr: "Юlkяmizin tanыnmыш alimi Zяkяriyyя Яlizadя tяkcя юz iхtisasы ilя deyil, hяm dя mяdяniyyяtimizin, яdяbiyyatыmыzыn шifahi sюz sяnяtimizin kamil bilicisi, milli mяdяniyyяtimizin araшdыrыlmasыna чoх hяssaslыqla yanaшan, mяqamы gяlяndя sюzцnц deyяn ziyalыdыr".

Kamil AДЫШИРИНОВ, AMEA Шяки Реэионал Елми Мяркязинин elmi iшчisi, Nizami adыna Яdяbiyyat Иnstitutunun dissertantы Gяnc nяslin tяlim-tяrbiyяsindя юyцd-nяsihяtin rolunu yцksяk dяyяrlяndirяn alim 2000-ci ildя "Ulularыmыzdan qalma юyцdnяsihяt vя хeyir-dualar" adlы qiymяtli bir kitab чap etdirmiшdir.

Kitabыn "mцqяddimя"sindя yazыlmыш: "Qяdim kюklяrя baьlыlыq, adяtяnяnяlяri qoruyub saхlamaq, onlara hюrmяt vя ehtiramla yanaшmaq hяr bir mяdяni хalqыn mяnяvi borcudur. Kюklяrdяn ayrыlmaq bitkilяrdя olduьu kimi хalqlarы da mяhvя aparmasы heч kimя sirr deyil" sюzlяri яsяrin mцяllifinin mцdrikliyini, dяdя-baba adяt vя яnяnяlяrinя hюrmяt vя ehtiramыnы nяzяrimizя чatdыrыr. Bilirik ki, hяyatыn gюvhяri insan, insanыn cюvhяri sюzdцr. Kitabыn birinci bюlmяsi "sюzцn kяramяti" adlanыr. Bюlmя daхilindя sюzцn insan hяyatыndakы roluna dair 40 fikir ifadя edilmiшdir: Mяs: "Sюz bu dцnyanыn malыdы. Чalыш ki, sяni hяr zaman gюzяl sюzlяrinlя vя mяrd хasiyyяtinlя хatыrlayыb, yad etsinlяr", "Юvladlarыnы da hяm tяrbiyяnlя, hяm dя шяхsi nцmunяnlя юz sюzцnцn yiyяsi olmaьa alышdыr", "Nahaq yerя, demirlяr ki, "Danышmaq gцmцшdц, danышmamaq qыzыl", "Lakin lazыm olan yerdя susmaq, lazыm olmayan yerdя danышmaqdan daha bюyцk qяbahяtdir", "Qarшыndakы pis sюzlяrlя danышsa belя dilini qoruyub hюrmяtlя danыш ki, onun sяviyyяsinя enmяyяsяn" vя s. fikirlяr gяncliyi mяnяvi tяrbiyяyя чaьыrыш kimi, ulularыmыzыn mцdrikliyindяn хяbяr verir. Яsяrin "Hюrmяt sahibi olmaq istяyirsяnsя…" adlы bюlmяsindя sanki mцdrik qoca ilя tяcrцbяsiz, hяyata yenicя qяdяm qoymuш gяnc цz-цzя sюhbяt edir.

Mцdrik шяхs gяncя hяyatda hюrmяt sahibi olub юz yerini tutmaq цчцn aшaьыdakыlarы sюylяyir: "Яn яvvяl yaхшы dцшцn, baх: - Kimlяr hюrmяt sahibi olmuшlar", "Gяnc dost, hюrmяti gюzяl яmяllяrinlя, saf цrяyinlя, tяmiz namusunla, halal яmяyinlя, biliyinlя, davranышыnla qazanmaьa чalыш. Hяm dя чalыш ki, bu adы dildя deyil цrяklяrdя yaшada bilяsяn". Fikrimizcя, яsяrin bu bюlmяsini insanыn tяkamцlц, inkiшafы yolunda bir gцzgцyя bяnzяtmяk olar. Bюlmяdя verilmiш hяr юyцdц, nяsihяti oхuduqca oхucuda gюzяl яhvalirцhiyyя yaranыr. Bюlmя daхilindя verilmiш юyцdlяrdя dostluqda vяfadarlыqla, sяbirliliklя, ehtiyatlыlыqla, unutqan olmamaqla, fitnяfяsaddan, хяyanяtdяn uzaq olmaqla, davranыш normalarы ilя baьlы maraqlы nцmunяlяr verilmiшdir: Mяs: Ehtiyatlы ol: "Ehtiyat igidin yaraшыьыdыr. Hяyatыnы boш yerя tяhlцkяyя atma", Sяbirli ol. Чцnki: "Kiшinin baшыna nя iш gяlsя dilindяn vя sяbirsizliyindяn gяlяr". Unutqan olma: "Verdiyin sюzя naхяlяf чыхma. Diqqяtsizliklя mцbarizя et", "Heч zaman яmanяtя хяyanяt etmя, Etibarыnы qoru, Yoхsa gюzdяn dцшяrsяn", "Dostu itirmяk asan, qazanmaq чяtindir" vя s. nцmunяlяr insanы mяnяvi tяrbiyяyя чaьыrыш notlarыdыr. "Valideynin юvlad qarшыsыnda borc vя vяzifяlяri" adlы bюlmя юz mяzmunu ilя daha diqqяtчяkicidir. Bюlmяdя mцяllif uzun illяrin tяcrцbяsi kimi valideyn-юvlad, ana-ata, ana-qыz, ata-oьul mцnasibяtlяrinя, яn incя mяqamlara dair maraqlы fikirlяr irяli

sцrmцшdцr. Alim uшaqlarыn tяlimtяrbiyяsindя яsas vяzifяnin anaatanыn цzяrinя dцшdцyцnц ifadя edяrяk yazmышdы: "Ailяnin bяzяyi юvladdыr. O юzцylя чoхlu sevinc, bununla bяrabяr чoхlu-чoхlu yeni vяzifяlяr gяtirir. Sцbцt edilmiшdir ki, яgяr uшaq pis хasiyyяtlяrlя boy atыrsa, bunun яsas sяbяbkarы, birinci baiskarы valideyndir. Alim nцmunя gяtirdiyi fikirlяrlя sanki folklor iчяrisindя folklora da mцraciяt edяrяk el rяvayяtlяrindяn dя bir nцmunя kimi istifadя etmiшdir. Mяs: aшaьыdakы nцmunяyя diqqяt edяk: "Belя bir яhvalat mяlumdur ki, bir ana loьmana mцraciяt edяrяk: "Uшaьыmыn tяrbiyяsinя nя vaхt baшlaya bilяrяm"- deyя soruшur. Loьman da юz nюvbяsindя uшaьыn yaшы ilя maraqlanыr. Ana cavab verir: "O, hяlя altы aylыqdыr". Loьman anaya deyir: "Siz altы ay gecikmisiniz".

Kitabda bu cцr fikirlяr olduqca чoхdur vя regional яlamяti ilя diqqяti daha чoх cяlb edir. Kitabыn bюyцk maraq doьuran bюlmяlяrindяn biri "Ana-ata haqqы-tanrы haqqы" adlanыr. Bюlmяnin яvvяlindя verilmiш: "Elя borclar var ki, onu nя qяdяr юdяmяk istяsяn dя юhdяsindяn gяlяnmяzsяn" aforizmi epiqraf kimi sяslяnir. Bюlmяdя verilmiш юyцd-nяsihяtlяrя fikir verdikcя gюrцrsяn ki, mцяllif юz fikirlяrini Qorqud Dяdяnin "Ana haqqы tanrы haqqыdыr", "Ata haqqы tanrы haqqыdыr" чaьыrышы цzяrindя kюklяmiшdir. Alim mцdrik bir folklorчu kimi ana vя ata haqqыnda deyimlяrin qruplaшdыrыlmasыnы dцzgцn apararaq, fikirlяrini mяшhur el deyimi olan "Юyцd anadan, чюrяk atadan" deyimi цzяrindя davam etdirmiшdir. Anaya mцqяddяs varlыq kimi baхan mцяllif, ana цlviyyяtini bir-birindяn mяzmunlu, юyцdnяsihяtlяrlя bяzяmiшdir. Mцяllifin bir folklorчu kimi mцdrikliyinin dяrяcяsi ata haqqыnda deyimlяrindя daha qabarыq verilmiшdir.

Mцяllifin sыrf Шяki regionu цчцn хarakterik olan "papaьыmы yerя soхdun", yaхud "o elя kiшinin oьlu deyil ki" deyimlяri Шяkidя ata ucalыьыna, ata шяrяfinя, bюyцklцyцnя olan inamыn ifadяsi kimi sяslяnir.

Kitabыn "Ailя qurmaq istяyirsяnsя" adlы bюlmяsindя sяtiraltы mяnada saьlam ailя timsalыnda saьlam cяmiyyяt problemi qoyulmuшdur. Mцяllif ailяnin mяnяvi vя maddi tяrяflяrinя yцksяk elmi nюqteyi-nяzяrdяn yanaшaraq: "Яlini yыьcam elя, bir iшdяn yapыш.

Aхы sяn gяlяcяk ailяnin чюrяk qazananы olacaqsan" deyimi ilя vicdanlы яmяyin hяr шeyin яsasы olduьu fikrini irяli sцrmцшdц.

Hяmчinin mцяllif ailя quracaq gяnclяrin qarшыsыnda duran "Kimi seчmяli?" sualыnы qoymaqla "gяlяcяk ailяnin mяnяvi яsaslarы" probleminin hяlli mяsяlяsini irяli sцrmцшdцr. Son nяticяdя evlяnяcяk, ailя quracaq gяncя mцdrik юyцdц, mяslяhяti belяdir: Unutma, ailяnin necя deyяrlяr, юzцlц dя, dirяyi dя, tavanы da mяhяbbяtdir. Sevяrяk vя sevilяrяk qurulan ailя sяadяtdir.

Kasib da olsa, ismяti, namusu, tяrbiyяsi bяlli olan qыz aхtar. Belя etsяn nя ailяndя, nя dя cяmiyyяtdя baшыaшaьы olmazsan". Nцmunя kimi gяtirdiyimiz iki юyцddя folklorчu ailяnin яsas юzцlц kimi iki шeyi qabarыq nяzяrimizя чatdыrmышdыr: Saf vя tяmiz mяhяbbяti vя tяrbiyяni. Mцяllif ailя qurulandan sonrakы mяsяlяlяrя dя mцdrik mцnasibяti bildirяrяk gяnc ataanaya dяyяrli mяslяhяtlяr, nяsihяtlяr verяrяk gюstяrir ki, "aranыzda baш verяn anlaшыlmazlыqlarы hay-kцylя hяr kяsя bяyan etmя, юz aranыzda dil tapmaьa чalышыn.

Qoymayыn hяr aьыzdan bir avaz gяlsin. Demяli mцяllif ailяnin davamlыlыьыnda sяbri, tяmkini яsas

efik хцsusiyyяt kimi vermiшdir.

Kitabыn "Mehriban dostlar" bюlmяsi daha bюyцk aktuallыq kяsb edir. Burada юyцd nяsihяtin яsas obyekti evin dirяyi, obanыn namusu hesab etdiyimiz qыz-gяlinlяrimizdir. Bildiyimiz kimi, yazыlы юrnяklяrimiz iчяrisindяn qыz-gяlinlяrimizя bu istiqamяtdя mцraciяt чoхluq tяшkil edir. Yazычы-jurnalist Nurяddin Babayevin bu istiqamяtli чoхsaylы yazыlarыnы artыq oхucularыmыz oхuyublar. Bu cцr mцraciяt folklor юrnяklяrimizdя dя vardыr.

Ancaq aчыq qeyd edяk ki, qыzaqadыna mцraciяt, ona "dяdя", ata", "ana" nяsihяti konkret istiqamtdя яks etdirilmяsi baхыmыndan hazыrki kitabыn elmi яhяmiyyяti яvяzedilmяzdir. Mцяllifin mцdrik bir el aьsaqqalы kimi bu sahяdя mяqsяdini baшa dцшmяk цчцn "Qыz uшaьы hяrяkяtinя fikir verяr: Min gюz baхыr" kяlamы kifayяtlяndiricidir.

kяшfi kimi bяlli olmayыb, ondan чoх-чoх яvvяlki яsrlяrdяn mяlum imiш". Bu fikir юzlцyцndя tяdqiq olunan mюvzunun tariхiliyini ifadя etsя dя, gцndяlik danышыьыmыzda iшlяtdiyimiz, dilimizdя frazeoloj vahidlяr kimi formalaшan "dalaьыm sancdы"; "baшыna hava gяlmяk", "baшыnы itirmяk"; "elin gюzц tяrяzidir; "el gюzцndяn dцшяn boy atmaz"; "gюzцndяn od tюkцlцr", "цrяyi od tutub yanыr"; "цrяyim qopdu", "цrяyini boшaltmaq" vя s.

200-dяn чoх deyimin ilk dяfя bir toplum halыnda toplanыlaraq, mяnalarыnыn aчыqlanmasы yeni addыm kimi qiymяtlяndirilmяlidir. Bu deyimlяri oхuduqca fikirlяшirsяn ki, gюrцlяn iш nя qяdяr aьыr vя elmi mяzmunludur. Alimin яmяyinin dяyяrini yцksяk qiymяtlяndirяn prof. Qara Namazov yazыr: "Z.Яlizadяnin bu kiчik kitabыnda хalq deyimlяri vя mяcazlarы haqqыnda

yerlяrini mцяyyяnlяшdirяn tibb alimlяri yalnыz sonuncu yцzillikdя mцяyyяn etmiшlяr ki, aь ciyяrin bяdяndяki nюqtяsi qaшla gюzцn arasыnda yerlяшir. Demяli, insanыn nяfяsi kяsilяn andan aь ciyяrя oksigen daхil olmur, o fяaliyyяtdяn qalыr, юlцm baш verir. Folklorшцnasыn kitabda verdiyi "Gюzцnя su ver" deyiminin aчыlышы da bюyцk elmi яhяmiyyяt daшыyыr. Mцяllifin fikrincя, bu ifadя dя fяrd, kiminlяsя mцqayisя olunur vя "ondan nцmunя gюtцr" mяnasыna gяlir.

Deyimin tibbi baхыmdan anlamыna sanki tяcrцbяli, tibbin sirlяrinя dяrindяn bяlяd olan hяkim kimi yanaшaraq yazыr: "Deyimя tibbi baхыmdan yanaшыldыqda isя elmя mяlumdur ki, gюzdя mцяyyяn miqdar maye mюvcuddur. Hяmin mayenin cцzi azalmasы onun gюrmя fяaliyyяtini хeyli zяiflяdir. Bu, adяtяn yaшlы adamlarda daha чoх

Зякяриййя Ялизадя АМЕА Физика-Рийазиййат вя Техника елмляри бюлмясинин академик катиби Акиф Щаъыйеви ШРЕМ-ин фолклор музейинин експонатлары иля таныш едир Mцяlilfin: "Qohum-qardaш evini чoх gяzmя - Qыz uшaьы gяzяyяn olmaz" nяsihяti "Dяdя-Qorqud" dastanы kimi folklor юrnяyimizi mцkяmmяl bilmяsindяn irяli gяlir.

Kitabыn sonunda "хeyirdualar" adlы bюlmя verilmiшdir ki, mцяllif burada "can saьlыьы haqqыnda", "юvlad haqqыnda", "zяhmяt, qazanc, чюrяk vя qonaqpяrvяrlik haqqыnda", "ev-eшik, ailя хeyirdualarы haqqыnda" хeyir-dualar vermiшdir.

Formasыna gюrя mяzmunu, dяyяri hяddindяn artыq bюyцk olan "Ulularыmыzdan qalma юyцd-nяsihяt vя хeyir-dualar" kitabы zilyalыlarыn diqqяtini cяlb edяrяk "ХХЫ яsr Dirчяliш" adlы jurnalыn 2001-ci il 42, 43, 46 saylarыnda nяшr edilmiшdir.

Z.Яlizadяnin folklorшцnaslыq sahяsindя dцшцncяlяrinin яn gюzяl nцmunяsini 2002-ci ildя nяшr etdirdiyi "Яcdadlarыmыzыn tibbi biliklяri deyimlяrimizdя" adlы kitabы tяшkil edir. Kitabda respublikamыzda ilk dяfя olaraq anatomik istiqamяtdя folklor araшdыrmalarы aparыlmыш, insanыn хarici, daхili orqanlarы ilя baьlы mяnalandыrыlan deyimlяrimiz tяhlil edilmiшdir. Kitabыn sяhifя-sяhifя mяzmununa vaqif olduqca яsяrin mцяllifinin mцdrik, dilimizin incяliklяrinя nя qяdяr dяrindяn bяlяd olduьunu duyduqca insan heyrяtlяnmяyя bilmir.

Mцbahizяsiz bu araшdыrmanы mцasir folklorшцnaslыq elmimizin яn bюyцk vя son nailiyyяti adlandыrmaq olar. Яsяrdяn mцяllifin sюylяdiyi aшaьыdakы fikrя diqqяt edяk: "Ыnsan anatomiyasыnыn, onun mцrяkkяb daхili orqanlarыnыn, цrяk, beyin sinirlяrinin mюvcud funksiyalarы, onlarыn qarшыlыqlы яlaqяlяri, mяdяni avropalыlarыn bяyяn etdiyi kimi heч dя sonuncu yцzilliklяrin

sюylяdiklяri araшdыrmalar vя aчыqlamalar dilimizin incяliklяrinя dяrindяn bяlяd olduьunu gюstяrir".

Kitabda insanыn daхili vя хarici quruluшu, orqanlarы anatomik хцsusiyyяtlяri ilя deyimlяr toplanmышdыr. Hяr bir deyimin aчыlышы bюyцk mяna ifadя etmяklя, mцяllifin uzun illяrin araшdыrmasы ilя baьlы oхucuda хoш tяsяvvцr yaradыr.

Mцяllifin insanыn яsas gюrmя orqanы olan gюzlя baьlы deyimlяr vя onlarыn aчыqlanmasы oхucuda bюyцk tяяccцb yaradыr. Mяs.: Hяyatыmыzыn яsas hяzin nяьmяsi olan bayatыlarыmыzыn sыrasыnda verilmiш aшaьыdakы bayatы diqqяtimizi cяlb etsя dя, bayatыnыn mяzmunu folklorшцnaslarыmыz tяrяfindяn aчыqlanmamышdыr: Яzizim baхtы yarыm, Baхtыmыn taхtы yarыm, Цzцndя gюz izi var, Sяnя kim baхdы, yarыm?

Mцяllif, hяtta яn mяшhur folklorчunun belя dяrk edя bilmяdiyi mяnada bayatыnы tяhlil edяrяk yazыr: "цzdя gюz izinin qalmasы vя onu sevdiyi adamыn duyub hiss etmяsi, gюzцn чoх hяssas vя qeyri-adi deniш diapazona malik bir orqan olmasыna dяlalяt edir. Цzdя gюz izini seчяn aшiqi isя yяqin ki, hяssaslыq etalonu hesab etmяk olar". Alim bu gцn dя dilimizin яn oynaq deyimi olan "Юlцm qaшla gюz arasыndadыr" deyimini elmi baхыmdan aшaьыdakы kimi izah etmiшdir: "Qaшla gюz arasыndakы mяsafя hiss olunmayan dяrяcяdя kiчik olduьundan, hamы belя hesab edir ki, юlцm hяr kяs цчцn istяnilяn anda baш verя bilяr. Bu hяqiqяtяn belяdir. Ancaq bu ifadяnin tibbi baхыmdan araшdыrыlmasыna fikir verdikdя insan heyrяtя gяlir. Orqanizmin ayrы-ayrы цzvlяrinin bяdяndяki nюqtяlяrinin

mцшahidя olunur. Ona gюrя dя yaшlы nяnя-babalarыn sяhяrlяr gюzlяrini gцlabla silmяlяrini, islatmalarыnы, yяni gюzlяrinя su vermяlяrini yяqin ki, чoхlarыmыz gюrmцшцk. "gюzdяn su gяlmяsi"ni isя alim qeydlяrindя doьru olaraq хяstяlik яlamяti hesab etmiшdir.

Kitabыn яvvяlindя verilmiш deyimlяrя fikir verяndя gюzlя baьlы deyimlяrin чoхluq tяшkil etmяsi diqqяti cяlb edir. Alim gюzlя baьlы deyim aчыqlamalarыnda gюzя цrяyin gцzgцsц kimi baхaraq, gюz vasitяsilя insanыn хarakter хцsusiyyяtlяrinin цzя чыхarыlmasы qяnaяtini dя tam яminliklя ifadя etmiшdir. Bu baхыmdan kitabda verilmiш "gюzlяrindяn cin yaьыr", "gюz цrяyin gцzgцsцdцr", "gюzцndяn yaьmaq", "gюzцm sяndяn su iчmir", "gюzlяrindяn qan damыr", "gюzlяri aчыla qalmaq", vя s. deyimlяr mцяllifin fikir dцnyasыnыn dяrinliyindяn хяbяr verir. Mцяllif gюz, aьыz, boьaz, boyun, qulaq vя s. "Orqanizmin цzvlяrinin zahiri яlamяtlяrini bildirяn sюzlяr vя deyimlяr" bюlmяsindя aчыqlamышdыr. Bu bюlmя daхilindя aчыqlanmыш deyimlяrdя яn incя mяqamlara toхunulmuшdur. Mяs: el arasыnda belя bir ifadя var ki, gюygюz adam, boynunun arхasы чюkяk adam paхыl olar deyirlяr. Mцяllif "gюygюz" deyiminя yeni anlam verяrяk gюstяrir ki, gюygюz adama "gюzц dяymяli" adam da demяk lazыm gяlir. Чцnki sыnaqdan чыхarыlmышdыr ki, gюzц dяymяli adamlar iчяrisindя gюy gюzlцlяr чoхluq tяшkil edirlяr. Bu bюlmяdя mцшahidяlяr яsasыnda yяqinlяшdirdiyi "qulaьыnыn dibi saralmыш" deyimini dя elmi baхыmdan яlaqяlяndirяrяk gюstяrir ki, bu юlцmцn yaхыnlaшmasыnы gюstяrяn яlamяtdir. (Арды 7-ъи сящифядя)

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 7

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

МЯШЩУР ЭЕОЛОГ ВЯ ФОЛКЛОР

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.7

AY ИШЫЬЫNDA DЮYЦNЯN ЦRЯKLЯR

(Яввяли 6-ъы сящифядя)

Tяranя ШЯМС, "Elimiz.Gцnцmцz" qяzeti

Kitabыn "Orqanizmin цzvlяrinin daхili яlamяtlяrini sяciyyяlяndirяn sюzlяr vя deyimlяr" adlы bюlmяsindя mцяllif yuхarыda qeyd etdiyimiz orqanlarы daхili mяzmun хцsusiyyяtlяrinя gюrя tяhlil etmiшdir.

Mяs: "daш цrяkli", "gюzцnя tяpmяk", "цrяyi dolu" deyimlяrini mцяllif "qяddar", "яzazil", "insafsыzlыq", "acgюz", "kяdяrdяn, yaхud sevincdяn цrяyindя чoхlu sюzц olan" anlamыnda mяnalandыrmышdыr.

Kitabыn "Orqanizmin цzvlяrinin normal fяaliyyяtinin psiхoloji amillяrlя" vя "orqanizmin цzvlяrinin normal fяaliyyяtini fizioloji faktorlarla baьlы deyimlяr" bюlmяlяri dя bюyцk maraq doьurur. Mяs.: "baшы шiшmяk", "baшыnы itirmяk; "dizlяri яsdi", "gюzц dumanlanmaq", "gюzц kюlgяli", "boьazы qurudu", "qanы qaralmaq"; "qulaьы cingildяmяk", "rяngi aьardы", "rяngi saraldы", "цrяyi sыхыlmaq" vя s. deyimlяrin izahыnda psiхoloji amillяr яsas gюtцrцlmцшdцr. Mяs: "Qulaьыnыn dibinяcяn qыzarmaq" deyimindя psiхoloji dяyiшiklik birbaшa ifadя edilmiшdir. Yяniutancaqlыqdan, хяcalяtdяn, yaхud hяyяcandan sifяtin хarici gюrцnцшцnцn daхili tяlatцmlя яlaqяli dяyiшmяsi ifadя edilmiшdir.

Fizioloji amillяrlя baьlы deyimlяrin qruplaшdыrыlmasыnda da bюyцk elmi tяhlil nцmayiш etdirilmiшdir. Mцяllif хalq dilinin yцyrяkliyinin ifadяsi olan "baшыboш", "baшыхarab", "baшыm daьыlыr", "beyni boш", "gюzцnя qan sыzmaq", "цrяyi getmяk" "gюzцnцn sapы saralmaq", "can цstя", "can vermяk" vя s. deyimlяrinin tяhlili dя sыrf folklor юlчцlяrinя uyьun verilmiшdir. Яsяrdя mцяllifi kamil folklor bilicisi kimi sяciyyяlяndlirmяyin яn mцhцm amillяrindяn biri orqanizmin цzvlяrinя aid atalar sюzlяri vя ibrяtamiz sюzlяrin dя toplanmasы vя яn яsasы onlarыn ilkin mяnalarыnыn izah edilmяsidir. Mяs: hamыmыz "elin gюzц tяrяzidir", "qorхan gюzя чюp dцшяr", "Mяhяbbяtin gюzц kor olar", "Yaхшы igid dayыsыna oхшar" vя s. atalar sюzlяrinin varlыьыnы bilirik, ancaq onlarыn hansы mяqsяdlя deyildiyini, mяna vя mяzmun tutumunu ilk dяfя bu vяsaitdяn юyrяnirik. Mяs: "Yaхшы igid dayыsыna oхшar" atalar sюzцnц alim- "ana tяrяfin irsi яlamяtlяrini daha чoх юzцndя cяmlяшdirяn sюz kimi чoх dцzgцn mяnalandыrmышdыr. Чцnki mцяllifin fikrinin tam dцzgцn vя elmi olduьunu tяsdiqlяyяn "dayы ilя daьa get, яmi ilя baьa" atalar sюzц dя vardыr. Яsil varisliyi keчmiшin qorunmasыnda vя gяlяcяk nяsillяrя чatdыrыlmasыnda aхtaran alim qяdim ipяkчilik diyarы olan Шяkinin fabrikantlыq, sahibkarlыq tariхinin gюrkяmli ipяkчilяrin gяlяcяk nяsillяr tяrяfindяn anыlmasы naminя gяrgin яmяyin nяticяsi olan "Шяki ipяyi uzaq karvan yollarыnda" qiymяtli bir яsяr yazmышdыr ki, яsяr 2008-ci ildя nяfis шяkildя nяшr olunmuшdur. Bu яsяrin nяшri Z.Яlizadяni tяkcя geoloq-mineroloq sahяsini mцkяmmяl bilяn bir alim kimi deyil, hяmчinin qяdim tariхi olan ipяkчiliyi, onun sirrlяrini dяrindяn, hяtta ipяkчilяrin юzlяrindяn belя dяqiq bilяn bir ipяkчi mцtяхяssis kimi dя шюhrяtlяnmяyя яsas vermiшdir. Folklorшцnaslыq baхыmыndan bu яsяrin "Иpяkчilik folklorda" bюlmяsi bюyцk maraq doьurur vя inanыrыq ki, dцzgцn яlaqяlяndirilmяsi vя tяhlili baхыmыndan mцhцm vяsaitя чevrilяcяk vя hяtta юmrцnц folklora hяsr edяn alimlяrimizin folklor nцmunяlяrinя elmi yanaшmaq baхыmыndan bюyцk sяbяb olmuшdur. Яbяs deyildir ki, ipяkчilikdя folklor юrnяklяri ilя baьlы alimin elmi, dцzgцn mцlahizяlяri AMEA-nыn Nizami adыna Яdяbiyyat Иnstitutunun folklorшцnas alimlяri tяrяfindяn, хцsusilя respublikamыzыn яn gюrkяmli яdяbiyyatшцnas alimlяrindяn olan akademik Bяkir Nяbiyev tяrяfindяn yцksяk qiymяtlяdirilяrяk, Beynяlхalq Elmi Jurnal olan "Folklor vя Etnoqrafiya" jurnalыnda nяшr edilmiшdir. Шяki folklorunun юyrяnilmяsindя prof.

Z.Яlizadяnin хidmяtlяri bюyцkdцr. Bu mцdrik insanы insan fяaliyyяtinin bцtцn sahяlяri dяrindяn dцшцndцrцr. Danышыqda яn adi deyimin belя aчыlышыna чalышan alim Elmi Mяrkяzin "Folklorшцnaslыq vя el sяnяtlяri" laboratoriyasы яmяkdaшlarыnыn qarшыsыna maraqlы araшdыrmalarla baьlы vяzifяlяr qoyub, tяkliflяrlя чыхыш edir. Mяhz onun tяшяbbцsц vя tяklifi ilя laboratoriyanыn яmяkdaшlarы tяrяfindяn aktual mюvzu olan "Qadыn vя folklor" mюvzusu iшlяnilmiш, чoхlu sayda naьыl, bayatы, яfsanя, lяtifя, rяvayяt, alqыш, qarьыш vя s. toplanыlaraq laboratoriyanыn arхivinя daхil edilmiшdir. Hяmчinin bilavasitя onun tapшыrыьы ilя laboratoriya яmяkdaшlarы tяrяfindяn Шяki dialektinя хas olan arхaik sюzlяrin lцьяtinin hazыrlanmasыna tяшяbbцs gюstяrilmiш, 2000-я qяdяr arхaik sюz toplanыlaraq, sistemя salыnmышdыr. Цmumiyyяtlя, fikrimizi yekunlaшdыraraq deyя bilяrik ki, profессор Zякяриййя Яlizadяnin nяinki gюrkяmli geoloq, hяmчinin, geniш яdяbi biliyя malik folklorчu alim kimi dя qiymяtlяndirilmяyя mяnяvi haqqы var.

Gюrkяmli яdяbiyyatшцnas, tяnqdчialim, filologiya elmlяri doktoru, bir neчя dяyяrli kitabыn mцяllifi Иmamverdi Яbilov tяnqidчi olmasыna baxmayaraq, Bяxtiyar Vahabzadя yaradыcыlыьыna tяnqidi prizmadan deyil, aralarыndakы dostluq mцnasibяtlяrini юnя чяkяrяk, qяlbindя yatan mцrgцlц xatirяlяrin toplusu kimi bu kitabda яks etdirяrяk, oxuculara tяqdim etmiшdir. Bizlяr bu kitabы oxuduqca, hяr iki insanы dostluьun zirvяsindя gюrцrцk.

Oxucularыn ixtiyarыna verilяn bu kitabы tяnqidчi-alim Иmamverdi Яbilovla шair Bяxtiyar Vahabzadя dostluьunun tяcяs-sцmц kimi dяyяrlяndirmяk daha mяq-sяdяuyьun sayыlыr. "XATИRЯLЯRИN AY ИШЫЬЫNDA" kitabы eyni dюvrdя yaшayыb-yaradan iki yaradыcы insanыn saf, цlvц dostluьundan bяhs edir. Bu insanlar baшqa-baшqa yerlяrdя doьulub, boyabaшa чatsalar da, onlarы yalnыz bir amal birlяшdirirdi: яqidя vя hiss birliyi, eyni bucaqdan gюrцnяn dunyagюrцшц.

Bяxtiyar Vahabzadя Шяki шяhяrindя dцnyaya gюz aчan vя M.F.Axundovdan sonra gяlяn, bir чox dahi шяxsiyyяtlяrlя bir sыrada adы чяkilяn dцhalardan biri idi. Mяnim hяmyerlim olan Bяxtiyar Vahabzadя yaradыcыlыьыna hюrmяtlя yanaшan insanlara hяmiшя bюyцk rяьbяtim olub. Иmamverdi mцяllim, Bяxtiyar mцяllimlя dostluьunuza dяyяr verяrяk, bu kitabы nяшr etdiyiniz цчцn sizя цrяkdяn "чox saь ol" deyirяm. Siz Bяxtiyar mцяllimi onu sevяnlяrя daha qюzяl tanыda bildiniz. Mяn hяmiшя юz eloьlumu gюrmяk arzusunda olsam da, bu mяnя qismяt olmayыb. Amma qeyd etdiyiniz kimi, Bяxtiyar mцяllim elя bir zяngin irs sahibidir ki, onunla tяmasda olmayan bir insan da ondan цrяkdolusu danышa bilяr. Bяxtiyar Vahabzadяni tяk Azяrbaycan xalqы deyil, bюyцk Tцrk dцnyasы da tanыyыr vя sevir. Siz hяm bu kitabыn mцяllifi, hяm dя bir dost kimi, шairin dostluqda necя sяdaqяtli olduьunu юnя чяkmisiniz. Bяxtiyar dюvrцnцn яn aьыr gцnlяrindя yaшayыb-yaradan, bir чox qadaьalara baxmayaraq, юz sюzцnц deyя bilяn шair idi. Dostluq etdiyiniz Bяxtiyar sюzцn, fikrin, hяtta milli шцurumuzun zяncirlяndiyi sovetlяr dюnяmindя "Gцlцstan", "Юzцmцzц kяsяn qыlыnc", "Kюvrяk budaqlar" kimi siyasi mцhiti qыlыnclayan bir чox яsяrilя heч nяdяn чяkinmяdяn sюzцnц deyя bildi. Bяli, dili цчцn dilim-dilim doьrananda, dцnyanыn fыrlanmasыnы insanlara чatdыrmaq istяyяndя, siz onun yanыnda olub, onu ay iшыьыnda dinlяyяrяk, xalqы цчцn цrяyi yanan шairin dяrdinя шяrik olmusunuz. Bu kitabы oxuduqca, bir-birinizя yazdыьыnыz mяktublarda dostluq цчцn цrяyinizi verdiyinizя яmin oluram. Vя hяtta, BЯXTИYARЫ itirmяklя яdяbi mцhit boш qalmaqla yanaшы, sizin dя юzцnцzц tяnha saydыьыnыz hiss olunur. Hяqiqяtяn dя, bu gцn яdяbi mцhitdя Bяxtiyar mцяllimdяn sonra, xalqыn sevgisini qazanыb onu юz arxasыnca apara bilяn sюz sahibi yoxdur.

Dцшцnmяdяn, цrяk aьrыsы ilя deyяrdim ki, яdяbiyyatыmыz, doьrudan da, yetim qalыb.

Bяxtiyar mцяllim haqqыnda чox sюz demяk olar, lakin sizin yazdыьыnыz xatirяlяr sяhfяlяndikcя, dostluqda sяdaqяtli, яzmkar bir insanы bir daha yaxыndan tanыyыrыq vя bu dostluьa qibtя etmяmяk mцmkцn deyil. Hяqiqяtяn dя, qeyd etdiyiniz kimi, sizя цnvanladыьы mяktublarыn birindя "Яzizim, iki gюzцm, qardaшыm, mяslяkdaшыm" kimi цrяkdяn deyilmiш bu ifadяlяrin arxasыnda bюyцk bir dostluьun iшыьы gюrцnцr. Dostluq elя bir mяfhumdur ki, hяr insan onu baшa dцшя bilmяz. Dяdя-babalarыmыz da чox yerindя demiшdir: "Qardaш юzц dost olsa yax-шыdыr". Demяk, яsil dost qardaшdan da irяlidir.

Qeyd edirsiniz ki, Bяxtiyar mцяllimlя tanышlыьыnыz 1948-ci ildя Yazычыlar Birliyindя Sяmяd Vurьunla gюrцшцnцz zamanы olub vя elя o gцndяn qayяsi nurla yoьrulan vя ay iшыьыna dюnяrяk, yaddan чыxmayan xatirяlяrя чevrilяn bu dostluьun tяmяli qoyulub. Gцman edirяm ki, siz qяlbinizdяki acыlы-шirinli xatirяlяri yada salanda Bяxtiyar mцяllimin "Bircя ondan razыyam ki, юzцmdяn narazыyam" ifadяsini hansы sяbяbdяn dediyini bildiyiniz цчцn bir dost kimi qяlbiniz чox sыzыldayыb. Mяgяr, bu insan юz xalqы цчцn az iш gюrmцшdц? Bцtцn bu mяziyyяtlяr, onun юz-юzцnц qыnamasы шairin bюyцklцyцndяn, tяvazюkarlыьыndan xяbяr vermirmi? Hяtta, onu da qeyd edirsiniz ki,

Шяkidя, Bяxtiyar mцяllimin evindя qonaq olarkяn, sanki юzцnц sizя borclu kimi gюstяrmяyя чalышыrdы. Bцtцn bunlar isя onun Шяkili olduьundan vя Шяkisayaьы qonaqpяrvяrliyindяn xяbяr verir. Mяncя, illяrin sыnaьыndan чыxan dostluьunuzun mюh-kяmliyi mяkan tanыmыr, necя ki, sizin topladыьыnыz xatirяlяr xяzinяsindя юz яksini tapыr. Bяli, mяkan tanыmayan dostluq xeyir-шяrdя, toy-dцyцndя юzцnц tяsdiq edir. Sizin qяlbiniz чeшid-чeшid sяhifяlяndikcя vяfalы dost, hяm dя bюyцk bir alim kimi dahi шяxsiyyяtin bir чox bilmяdiyimiz cяhяtlяrini onu sevяnlяrя aчmaьы bacardыnыz. Deyirlяr, dost dar gцndя sыnanar, Иmamverdi mцяllim, siz zaman-zaman sыnanmыsыnыz. Qeyd etdiyiniz kimi, 1960-cы ildя Rяsul Rza haqqыnda yazdыьыnыz kitabыn nяшrinin lяngimяsindяn xяbяr tutan яziz dostunuz Bяxtiyar mцяllim Azяrbaycanda KP MK-nыn ideologiya цzrя katibi, hяmyerlisi mяrhum Nazim Hacыyevin, Yazычыlar Иttifaqы rяhbяrlyinin qяbuluna gedяrяk, kitabыn чap olunmasы цчцn mцsbяt cavaba nail olur. Az bir mцddяt яrzindя hяmin kitab 6 min tirajla iшыq цzц gюrdц.

Yaddaшыnыz sяhifяlяndikcя, bir юmцr boyu dost olduьunuz insanыn mяrdliyindяn, cяsarяtindяn, kюvrяkliyindяn sюz aчыrsыnыz.

Yolda qarшыsыna чыxыb яl aчan kasыb qыzgяlinlяri gюrяndя, onlarыn яllяrini boш qoymasa da, deyirmiш: "Mяn onlara bir gцnlцk dolanышыq verdim, necя olacaq bu iшlяrin axыrы?" - deyяrяk, hюnkцrhюnkцr aьladыьыnыn шahidi siz olmusunuz. 60 il dost olduьunuz insanы bizя sizdяn yaxшы kim tanыda bilяr? Siz demiшkяn, bu insan ancaq юz- юzц ilя mцqayisя oluna bilяr.

Bяli, Bяxtiyar mцяllim юzцnцn, sюzцnцn cяsarяtinя gцvяnяn xalqыn шairi idi.

Sovet rejiminin zяncir kimi яlimizя-ayaьыmыza dolandыьы bir vaxtda, yeri gяlsя, bu sistemin mяmurlarыnы юz idrakыnыn, юz fяlsяfяsinin gцcц ilя susdurmaьы bacaran, xalqыn dilindя danышmaьы юzцnя borc bilяn odlu-alovlu bir шair idi.

Gюrkяmli alim Abbas Zamanovun qatы millяtчi kimi tяqib olunmasina gюstяriш verildiyi bir vaxtda шairin sюzцnцn daшdan keчdiyinя bir daha яmin olduq, bir telefon zяngi ilя юz millяtinin oьlunu qorumaьы rejimin zяncirindя юz mяnliyini itirяn mяmurdan tяlяb etdiyini gюrdцk. Bцtцn bu olaylar isя шairin qяtiyyяtindяn, cяsarяtindяn, qoxmazlыьыndan xяbяr verir. O bюyцk insan xalq tяяssцbkeшi olan A.Zamanovun arxasыnda dayanaraq, zяng etdiyi insana bildirir: "Mяnim яcdadыmы qыrыb-чatan ermяni dыьalarыnы bяdnam edib, lap яcяb edib", - deyяrяk, sistem цчцn sяlahiyyяtli nцmayяndяnin boynuna aьыr yцk qoyur vя tяlяb edir ki, iшi hяll etsin. Bяxtiyar mцяllim цчцn insana kюmяk etmяk, чarяsizlяri sevindirmяk yaшadыьы юmrцn qayяsi idi. Шair dostunuz, mяslяkdaшыnыz mяnяviyyat axtaranda da yolunu sizin eiobanыzdan salaraq, юz rahatlыьыnы sizin ocaqda tapdыьыnы yazdыьы mяktublarыn birindя qeyd edir. Demяk, hяdsiz mяnяviyyatsыzlыq gюrяn шair, varlыьы sarsыlaraq цшцdцyцndяn sizin ocaьa цz tuturmuш. Чцnki ona dost qapыsыnda aчыlan qollarыn istisinя юz qяlbinin atяшi qяdяr яmin idi. Шair bilirdi ki, kюnlцnц isidяn bu isti ocaqda senzurasыz danышacaq, цrяyindяn

keчяnlяri sizinlя bюlяcяk, mяnяn rahatlыq tapacaqdыr. Bяli, bцtцn bunlarы dostluьun zirvяsi adlandыrmaq olar.

Oьlunuz Azяr Bяxtiyar mцяllimlя baьlы xatirяlяrindяn danышanda, kюrpя ikяn adыnы шairin seчdiyini demiшdi.

Mяncя, buna yenilmяz dostluьun яn ali mяqamы demяk olardы. Doьrudan da, bu ad Azяr Turana чox uzaqgюrяnliklя verilmiшdi. Bu gцn isя bu adыn bюyцklцyц gюz юnцndяdir. Яlbяttя, bunun цчцn qцrur hissi keчirmяyя dяyяr.

Bяxtiyar zяmanяsinin шairi kimi tяzadlы mцhiti yaradыcыlыьыnda sadяlяшdirяrяk, xalqa чatdыrmaьa чalышыrdы. Шяxsiyyяti alчaldan hяr hansы bir яmяli яdalяtsizlik kimi qяlяmя alыr vя onu bizim dцшцncяmizя hopdurmaq цчцn яlindяn gяlяni edirdi. O, doьrudan da, mцqayisя olunmaz шяxsiyyяt idi. Onun yaradыcыlыьы okeanda цzяn yelkяnsiz gяmiyя bяnzяyir. Cяsarяti чata bilяn bu gяmiyя yan ala bilibsя, demяk, Bяxtiyar yaradыcыlыьыndan bяxtinя bir tюhfя dцшцb. Nя gюzяl ki, Иmamverdi mцяllim sizя bяxш olunan bu tюhfяni юmцr boyu yaшayaraq, onunla birgя dostcasыna bюlmцsцnцz vя bu gцn dцnyasыnы dяyiшяn, lakin yeri gюrцnяn

Bяxtiyarы xatirяlяrdя yaшadaraq, ay iшыьыnda gюrцnяn, lakin bяnzяri olmayan sima kimi bizlяrя tяqdim etdiniz. Biz яminik ki, daima bu dostluq yaшayacaq vя Bяxtiyar adы sizin ocaьыn sюnmяyяn mяшяli olacaqdыr.

Hюrmяtli Иmamverdi Яbilov, bu kitabы bizlяrя tяqdim etdiyiniz цчцn, Bяxtiyar ruhu ilя dюyцnяn o bюyцk цrяyiniz var olsun, - deyirik. Sizя uzun юmцr, can saьlыьы arzulayыrыq. Dunyada nя varsa, gяldi-gedяrdi. Dostluq isя яbяdidir. Чox saь olun. Allah sizя yar olsun!

Amin.

Qeyd: Oxucularыn diqqяtinя чatdыrmaq istяrdim ki, яdяbi mцhitя tяq-dim edilяn bu xatirяlяr toplusu Иmamverdi Яbilov vя xalq шairi Bяxtiyar Vahabzadяnin bir-birinя yazdыqlarы vя hazыrda gюrkяmli alimin шяxsi arxivindя qoruyub-saxladыьы mяktublar яsasыnda tяrtib olunmuшdur. Иnanыrыq ki, bizlяrя Allahыn lцtfц ilя bяxш olunan bu tюhfяdяn gяlяcяk nяsillяr yararlanaraq nяsillяrdяn-nяsillяrя юtцrяcяklяr. Иnanыrыq ki, gяlяcяk nяsillяr dahi sюz xiridarы, filosofшair Bяxtiyar Vahabzadя яdяbi irsinin qorunub yayыlmasы цчцn яllяrindяn gяlяni edяcяklяr. Bu dahi шяxsiyyяtin adы isя яsrlяr keчsя dя, yaddan чыxmayan klassiklяrlя eyni yerdя sыralanaraq sevilяcяkdir.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 8

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.8

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ШРЕМ-ин 40 йашы тамам олду Aзярбайъан Mилли Eлмляр Aкадемийасы Шяki Regional Elmi Mяrkяzinin yaradыlmasыnыn 40 illiyinя hяsr olunmuш elmi-praktiki konfrans

AMEA-nыn prezidenti Mahmud Kяrimov вя Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин башчысы Елхан Усубов

Шяki Regional Elmi Mяrkяzinin директору, эеолоэийа вя минералоэийа елмляри доктору, профессор Зякяриййя Ялизадянин чыхышы

AMEA Tarix Иnstitutunun direktoru, akademiyanыn mцxbir цzvц, Milli Mяclisin deputatы Yaqub Mahmudov вя ШРЕМ-ин директору профессор Зякяриййя Ялизадя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtindя Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasы (AMEA) Шяki Regional Elmi Mяrkяzinin (ШREM) yaradыlmasыnыn 40 illiyinя hяsr olunmuш elmi-praktiki konfrans keчirilmiшdir.

Yubiley tяdbirindя AMEA-nыn prezidenti, akademik Mahmud Kяrimov, AMEA Rяyasяt Heyяtinin цzvlяri, qurumun bir sыra institut vя tяшkilatlarыnыn rяhbяrlяri, habelя шяhяr rяhbяrliyi, ziyalыlar, ictimaiyyяtin nцmayяndяlяri iшtirak etmiшlяr. Кonfrans iшtirakчыlarы яvvяlcя цmummilli liderimiz Heydяr Яliyevin icra hakimiyyяtinin binasы qarшыsыnda ucaldыlmыш abidяsi юnцnя gцl-чiчяk dцzmцш, xatirяsini ehtiramla yad etmiшlяr.

Sonra tяdbir iшtirakчыlarы foyedя Шяki Regional Elmi Mяrkяzinin fяaliyyяtini яks etdirяn stendlяrlя tanыш olmuшlar.

Konfransы шяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov aчaraq Regional Mяrkяzin 40 illik yubileyinin Шяkinin elmi vя mяdяni hяyatыnda чox mцhцm hadisя, яlamяtdar bayram olduьunu bildirmiшdir. Qeyd olunmuшdur ki, AMEA-nыn yaranmasы Azяrbaycan xalqыnыn milli fikir vя mяdяniyyяtinin formalaшmasыnda, inkiшafыnda mцhцm rol oynamышdыr. Gюrkяmli dюvlяt

xadimi, цmummilli liderimiz Heydяr Яliyev Azяrbaycana

rяhbяrliyi dюvrцndя AMEA-ya, onun яmяkdaшlarыna daim xцsusi diqqяt vя qayьы gюstяrmiшdir. AMEA-nыn Шяki Regional Elmi Mяrkяzinin yaradыlmasы Шяki-Zaqatala iqtisadi zonasыnыn elmi яsaslarla inkiшafыna qayьыnыn ifadяsi idi.

Qыrxillik fяaliyyяti dюvrцndя ШREM bu diqqяtя vя etimada layiq elmi struktur kimi юzцnц tяsdiqlяyя bilmiшdir.

Akademik Mahmud Kяrimov bildirmiшdir ki, ШяkiZaqatala bюlgяsinin iqtisadiyyatыnыn vя mяdяniyyяtinin daha da inkiшaf etdirilmяsi цчцn cari mяsяlяlяrin hяlli mяqsяdi ilя Шяki шяhяrindя AMEA-nыn Kompleks Zona Elmi Bazasыnыn yaradыlmasыndan 40 il keчir. AMEA Rяyasяt Heyяtinin 1972-ci il 14 aprel tarixli qяrarы ilя Шяki Kompleks Zona

Elmi Bazasыna hяvalя olunmuш problemlяr mюvcud potensiala яsaslanaraq uьurla araшdыrыlmыш, sanballы elmi nяticяlяr яldя edilmiш vя belяliklя, bu elmi mцяssisя davamlы mюvcudolma haqqыnы qazanmышdыr.

Fяaliyyяti dюvrцndя bu mцяssisя elmi tяdqiqat arealыnы xeyli geniшlяndirmiш, laboratoriyalarыnыn sayыnы tяdqiqat tяlяbatыna vя mяzmununa uyьun olaraq artыrmыш, nяhayяt Regional Elmi Mяrkяzя чevrilmiшdir. ШREM-in direktoru, professor Zяkяriyyя Яlizadя Regional Elmi Mяrkяzin fяaliyyяti barяdя яtraflы mяlumat vermiшdir. Bildirmiшdir ki, mяrkяzin яmяkdaшlarы чoxшaxяli elmi tяdqiqatla mяшьul olaraq dяyяrli nяticяlяr яldя etmiшlяr.

Mяrkяzin elmi яmяkdaшlarыnыn yerli bitki vя heyvanat alяmi ehtiyatlarыnыn юyrяnilmяsi vя istifadя edilmяsi, tяbiяt abidяlяrinin bяrpasы, torpaqlarыn mяhsuldarlыьыnыn yцksяldilmяsi vя eroziyadan qorunmasы, meшя bitkilяrinin inkiшaf etdirilmяsi, sel axыnlarы ilя mцbarizя, Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacы zonasыnыn yeraltы sяrvяtlяrinin sonrakы perspektivlяrinin aшkar edilmяsi, tut ipяkqurdunun mяhsuldar cins-

lяrinin yetiшdirilmяsi, folklor, memarlыq vя el sяnяti nцmunяlяrinin юyrяnilmяsi vя digяr sahяlяrdя elmi nяticяlяri xцsusi dяyяrя malikdir. Mяrkяzin яmяkdaшlarы mцxtяlif sяviyyяli elmi konfrans, simpozium vя mцшavirяlяrdя fяal iшtirak etmiшlяr. Elmi Mяrkяzdя aparыlan elmi-tяdqiqat iшlяri nяticяsindя 3 elmlяr doktoru vя sяkkiz elmlяr namizяdi dissertasiya mцdafiя etmiшdir.

Konfransda AMEA Tarix Иnstitutunun direktoru, akademiyanыn mцxbir цzvц, Milli Mяclisin deputatы Yaqub Mahmudov, AMEA-nыn mцxbir цzvlяri Adil Qяribov, Fяxrяddin Qяdirov, akademik Arif Иsmayыlzadя чыxыш edяrяk Шяki Regional Elmi Mяrkяzinin qыrxillik fяaliyyяtini yцksяk qiymяtlяndirmiш, mяrkяzin яmяkdaшlarыna gяlяcяk elmi fяaliyyяtlяrindя uьurlar arzulamышlar.

AMEA-nыn prezidenti Mahmud Kяrimov Rяyasяt Heyяtinin qяrarыna яsasяn Elmi Mяrkяzin bir qrup яmяkdaшыna fяxri fяrmanlar tяqdim etmiшdir. Mяrkяzin rяhbяrinя шяhяr icra hakimiyyяti tяrяfindяn hяdiyyя tяqdim olunmuшdur.

М.НЯБИБЯЙОВ

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 9

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Mahmud Kяrim oьlu Kяrimov

Azяrbaycan elminя aьыr itki цz vermiшdir. Respublikanыn tanыnmыш elm xadimi, Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn prezidenti, fizikariyaziyyat elmlяri doktoru, professor, akademik Mahmud Kяrim oьlu Kяrimov 2013-cц il fevralыn 10-da юmrцnцn 65-ci ilindя vяfat etmiшdir.

Mahmud Kяrimov 1948-ci il oktyabr ayыnыn 18-dя Иrяvan шяhяrindя anadan olmuшdur. Ailяsi ilя birlikdя Bakыya kючяrяk, burada orta mяktяbi bitirdikdяn sonra 1966-1971-ci illяrdя Azяrbaycan Dюvlяt Universitetinin fizika fakцltяsindя ali tяhsil almышdыr. O, 19751978-ci illяrdя Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasыnыn Radiasiya Tяdqiqatlarы Sektorunun aspiranturasыnda oxumuшdur.

Hяrbi xidmяtini baшa vurduqdan sonra яmяk fяaliyyяtinя baшlayan Mahmud Kяrimov 1973-cц ildяn etibarяn Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasыnыn Fizika Иnstitutunda mцhяndis vяzifяsindя чalышmыш, 19741984-cц illяrdя Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasыnыn Radiasiya Tяdqiqatlarы Sektorunda kiчik elmi iшчi, bюyцk elmi iшчi, elmi katib vя laboratoriya rяhbяri vяzifяlяrindя iшlяmiш, 1984-2001-ci illяrdя isя hяmin Sektorun direktoru vяzifяsini tutmuшdur.

2001-ci ildя Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn prezidenti seчilяn Mahmud Kяrimov юmrцnцn sonunadяk bu vяzifяdя чalышmышdыr.

Mahmud Kяrimov 1979-cu ildя fizika-riyaziyyat elmlяri цzrя namizяdlik, 1989-cu ildя doktorluq dissertasiyalarыnы mцdafiя etmiш, 2000-ci ildя isя professor elmi adыnы almышdыr. O, 2001-ci ildя Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn hяqiqi цzvц seчilmiшdir.

Respublikamыzda fizika elminin inkiшafыna qiymяtli tюhfяlяr vermiш Mahmud Kяrimov zяngin elmi fяaliyyяti ilя radiasiya fizikasы vя informatika sahяlяrinin yeni biliklяrlя zяnginlяшmяsindя mцhцm rol oynamышdыr.

Onun elmi tяdqiqatlarыnыn baшlыca istiqamяti dielektriklяr fizikasы ilя baьlыdыr. Alimin bir чox istiqamяtlяr цzrя mцяyyяn etdiyi metodlar vя gяldiyi elmi nяticяlяr hяmiшя юz aktuallыьы, fundamental-nяzяri vя tяtbiqi яhяmiyyяti ilя seчilmiшdir.

Mahmud Kяrimov nцvя vя radiasiya tяhlцkяsizliyi sahяsindя elmitexniki problemlяrin hяlli baxыmыndan respublikamыz цчцn bюyцk яhяmiyyяt kяsb edяn radioekologiya vя radiasiya materialшцnaslыьы istiqamяtlяrindя dя elmi tяdqiqatlar aparыrdы. Onun uzun mцddяt rяhbяrlik etdiyi Radiasiya Tяdqiqatlarы Sektoru Akademiyanыn nцfuzlu institutlarыndan birinя чevrilяrяk beynяlxalq alяmdя sanballы elmi qurum kimi qяbul olunmuшdur.

Mahmud Kяrimov Beynяlxalq Atom Enerjisi Agentliyi ilя iшbirliyi quraraq radiasiya tяdqiqatlarы ilя baьlы bir neчя mцhцm layihяdя respublika alimlяrinin fяal iшtirakыnы tяmin etmiшdir.

Azяrbaycanыn bir чox nцfuzlu tяшkilatda tяmsilчisi olaraq o, яtraf mцhitin zяrяrli faktorlarыnыn fizikasы vя kimyasы ilя baьlы mцhцm layihяlяrin gerчяklяшmяsindя dя юz sяylяrini яsirgяmirdi. O, hяmчinin MDB юlkяlяri vя tцrkdilli dюvlяtlяrin atom enerjisindяn sцlh mяqsяdi ilя istifadяsi цzrя komissiyalarыnыn цzvц idi.

Mahmud Kяrimov Шяki Reginal Elmi Mяrkяzin uьurlarы цчцn юz kюmяyini heч vaxt яsirgяmяmiшdir. O, kollektivimizin цzvlяrinя doьmalarы kimi

baxmыш, Elmi Mяrkяzin uьurlarы ilя qцrurlanmышdыr. Mahmud Kяrimov Шяki Regional Mяrkяzin 40 illik yubileyinя hяsr olunan tяdbirdя шяxsяn iшtirak etmiш vя bu tяdbirя gяlяrkяn bir qrup nцfuzlu elm adamlarыnыn, Rяyasяt Heyяtinin цzvlяrinin dя юzц ilя Яkiyя gяlmяlяrini tяшkil etmiшdir. Hяmin tяdbirdя чыxышы zamanы akademik belя demiшdir: "Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasы Rяyasяt Heyяtinin 14 aprel 1972-ci il tarixli qяrarы ilя Шяki Kompleks Zona Elmi Bazasыna hяvalя olunmuш problemlяr mюvcud potensilala dayanыlaraq uьurla araшdыrыlmыш, sanballы elmi nяticяlяr яldя edilmiш vя belяliklя dя, yubileyini qeyd etdiyizim bu elmi mцяssisя davamlы mюvcudolma haqqыnы qazanmышdыr. Fяaliyyяti яrzindя ШREM elmi tяdqiqat arealыnы xeyli geniшlяndirmiш, laboratoriyalarыnыn sayыnы tяdqiqat tяlabatыna vя mяzmununa uygun olaraq artыrmышdыr... Sяmimiyyяtlя qeyd etmяk istяrdim ki, ШREM Akademiya sistemindя vaxtilя rяhbяri olduьum Radiasiya Problemlяri Иnstitutundan sonra mяnя daha doьma mцяssisяdir. Bu mцяssisяnin region elminin inkiшafыnda яldя etdiyi uьurlarыndan fяrяhlяnirяm. Шadam ki, Шяki Regional Elmi Mяrkяzin hяr яmяkdaшы sяmimi, iшgцzar, юz юhdяlяrinя dцшяn vяzifяlяrin icrasыnda mяsuliyyяt hiss edяn, danышыq vя davranышlarыnыn yerini bilяn vя цnsiyyяtlяri ilя insan ruhuna dad verяn bu insanlar mяnяvi keyfiyяtlяrini bu gцn dя qotuya bilmiшlяr."

Mahmud Kяrimovun araшdыrmalarыnыn nяticяlяri юlkяmizdя vя onun hцdudlarыndan kяnarda nяшr edilmiш 200-я yaxыn elmi яsяrdя юz яksini tapmышdыr. O, elmi nailiyyяtlяrinя gюrя чoxsaylы patent vя mцяlliflik шяhadяtnamяlяri almышdыr. Alim mюtяbяr beynяlxalq simpozium, konfrans vя forumlardakы чыxышlarы ilя Azяrbaycan elmini layiqincя tяmsil etmiшdir. Mahmud Kяrimov yцksяkixtisaslы elmi kadrlarыn hazыrlыьы prosesindя hяm elmi rяhbяr, hяm dя mцvafiq ixtisaslaшmыш шuralarыn цzvц kimi yaxыndan iшtirak edirdi.

Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn prezidenti seчildiyi gцndяn akademik Mahmud Kяrimov юlkяmizdя elmin tяшkili vя idarя olunmasы prosesinя baшчыlыq edяrяk mцstяsna xidmяtlяr gюstяrmiшdir. O, elmi vя elmi-tяшkilati fяaliyyяti ilя mцstяqillik illяrindя юlkяnin яsas intellektual potensialыnыn cяmlяшdiyi Milli Elmlяr Akademiyasыnыn respublikanыn sosialiqtisadi inkiшafыnda rolunun artыrыlmasыnda, mяdяni-intellektual imkanlarыmыzыn geniшlяndirilmяsindя xцsusi rol oynamышdыr. Onun rяhbяrliyi ilя Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademiyasыnыn strukturu mцasir dюvrцn tяlяblяri baxыmыndan modernlяшmяyя baшlamыш vя tяkmillяшdirilmiш, maddi-texniki bazasы vя kadr potensialы gцclяndirilmiшdir.

Akademik Mahmud Kяrimovun elmi-tяшkilati fяaliyyяti nяticяsindя mцasir Azяrbaycan elmi beynяlxalq elm infrastrukturlarыna sцrяtlя inteqrasiya olunmuш vя xarici юlkяlяrlя яlaqяlяrini xeyli geniшlяndirmiшdir. Respublika Elmi Tяdqiqatlarыn Tяшkili vя Яlaqяlяndirilmяsi Шurasыnыn sяdri kimi o, dюvlяt qurumlarы vя ali tяhsil mцяssisяlяrindя elmi-tяdqiqat proseslяrinin effektiv koordinasiya edilmяsi vя яlaqяlяndirilmяsi prosesinя dя юz tюhfяlяrini vermiшdir.

Regionlarda elmin inkiшafы цчцn sяmяrяli fяaliyyяt gюstяrmiшdir.

Mahmud Kяrimov ictimai fяallыьы ilя seчilяrяk, respublikamыzыn hяyatыnda baш verяn mцhцm sosial-mяdяni hadisяlяrя mцnasibяtdя hяmiшя yцksяk vяtяndaш-ziyalы mюvqeyi nцmayiш etdirmiшdir. Onun Dцnya Azяrbay-canlыlarыnыn Яlaqяlяndirmя Шurasыnыn Иdarя Heyяtinin sяdri kimi fяaliyyяti dя tяqdirяlayiq olmuшdur.

Akademik Mahmud Kяrimovun zяngin elmi vя elmi-tяшkilati fяaliyyяti layiqincя qiymяtlяndirilmiш vя o, Azяrbaycan elminin inkiшafыndakы xidmяtlяrinя gюrя mцstяqil Azяrbaycan Respublikasыnыn ali tяltifi olan "Шюhrяt" ordeninя layiq gюrцlmцшdцr.

Tanыnmыш alim, bacarыqlы elm tяшkilatчыsы vя xeyirxah insan Mahmud Kяrimovun xatirяsi onu tanыyanlarыn qяlbindя hяmiшя yaшayacaqdыr.

Allah rяhmяt elяsin! АМЕА Шяki Regional Elmi Mяrkяzin Kollektivi

сящ.9

Яli Mяsimli: "Davos Forumu bюyцk hadisяdir" Milli Mяclisin deputatы, iqtisadчы mцtяxяssis Яli Mяsimli иля мцсащибя Mцsahibimiz tяhsil kreditlяrindяn, цnvanlы sosial yardыmыn lяьv edilmяsi haqqыnda чaьыrышlardan, sahibkarlыьыn inkiшafы цчцn prezidentin iшlяtdiyi fikirlяrdяn sonra aparыlan iшlяrdяn, habelя Dцnya Иqtisadi Forumunun юlkяmizdя keчrilmяsinin sяbяbi vя яhяmiyyяtindяn bяhs edib.

- Яli mцяllim, Dцnya Иqtisadi Forumunun Bakыda keчirilmяsi Azяrbaycan цчцn hansы baxыmdan яhяmiyyяtlidir?

- Bu qlobal xarakterli tяdbirin Azяrbaycanda keчirilmяsi hяm юlkяmiz, hяm region цчцn bюyцk hadisяdir. Bu tяdbirin keчirilmяsi zamanы dцnyanыn siyasi vя iqtisadi elitasыnыn diqqяti Azяrbaycanda olur. Иkincisi, bu forumda bilavasitя dцnyanыn aktual problemlяri mцzakirяyя чыxarыlыr. Ona gюrя dя bu forumdan istifadя edяrяk Azяrbaycan юz imkanlarыnы sяrgilяmяlidir. Hяmчinin Azяrbaycan regionda sцlh vя tяhlцkяsizlik цчцn tяkliflяrini vermяlidir vя verir.

Gцman edirяm ki, geniшlяnяn Avropanыn tяhlцkяsizlik mяsяlяlяrinin mяhz Azяrbaycanda keчirilяn forumda mцzakirя olunmasы vя bu prosesdя Cяnubi Qafqaz vя Mяrkяzi Asiya regionunun iшtirak etmяsi юz tюhfяsini verяcяk. Eyni zamanda burada dцnyanыn mяшhur iш adamlarы, media, iqtisadчыlar geniш шяkildя tяmsil olunur.

Forumdan яlavя olaraq seminarlar, dяyirmi masalar vя mцxtяlif mцzakirяlяr hяyata keчirilir. Bu isя yeni ideyalarыn ortaya чыxmasыna sяbяb olur. Tяbii ki, yeni ideyalarыn hяyata keчirilmяsi zamanы Azяrbaycan юzцnцn problemlяrini oraya qatmalыdыr ki, bu problemlяrin hяlli sцrяtlяnsin vя mцяyyяn nяticяlяr versin.

- Bu forumun яsas mяqsяdi Mяrkяzi Asiyada olan karbohidrogen ehtiyatlarыnыn Avropaya чыxarыlmasыdыrmы?

- Bjezinski "Bюyцk Шahmat Taxtasы" kitabыnda qeyd edir ki, Avrasiyaya sahib olan dцnyanыn da sahibi olacaq. Elя bu forumun keчirildiyi Cяnubi Qafqaz vя Mяrkяzi Asiya regionu hяm dя Avrasiyanыn юzяyini tяшkil edir. Bjezinskinin kitabыnda Azяrbaycana da bюyцk qiymяt verilяrяk deyilir ki, Mяrkяzi Asiya regionunun sяrhяdlяri yalnыz Azяrbaycan vasitяsilя dцnyaya aчыla bilяr.

Bu mяnada Mяrkяzi Asiya vя Cяnubi Qafqazыn birgя mцzakirяsi tяsadцfi deyil. Чцnki aьыrlыq mяrkяzi Avrasiyaya keчяn zaman юlkяlяrin dя юnяmi artыr. Bu artdыqca юlkяlяrin Avropaya inteqrasiyasы gцclяnir. Mallarыn dюvriyyяsi, insanlarыn vя maliyyяnin hяrяkяti, habelя karbohidrogen ehtiyatlarыnыn Иpяk Yolu vя boru xяtlяri vasitяsilя Avropaya чыxarыlmasы daha tяhlцkяsizdir. Ancaq burada incя bir mяqam var. Avropa bizim iqtisadi potensialыmыzdan nя qяdяr istifadя etmяyя

Яли Мясимли, Азярбайъан Республикасы ММ-ин депутаты sяy gюstяrirsя, bir o qяdяr dя bizim problemlяrin hяllinя чalышmalыdыrlar. Daha dяqiq desяk, Avropa Azяrbaycanыn iшьal olunan яrazilяri, Daьlыq Qarabaьla mцnaqiшяsinя dair BMT Tяhlцkяsizlik Шurasыnыn vaxtы ilя qяbul etdiyi dюrd qяtnamяyя hюrmяtlя yanaшmalыdыr.

- Hansыsa dюvlяtlяr Bakыda keчirilяn belя яhяmiyyяtli foruma qыsqanc yanaшыrlarmы?

- Ermяnistan bu tяdbirя qыsqanclыqla yanaшыr.

Amma mяn Ermяnistanы mцstяqil dюvlяt hesab etmirяm. Яksinя, Ermяnistan Rusiya Federasiyasыnыn bir яrazisi vя ya forpostudur. Иrяvan Rusiyanыn Cяnubi Qaf-qazda vя bяzi hallarda Mяr-kяzi Asiya siyasяtinin яn iy-rяnc formasыnы hяyata keчi-rяn mяkandыr. Ona gюrя dя, bu юlkяnin qыcыqlanmasы чox tяbiidir. Eyni zamanda baшqa юlkяlяrin dя bu mюtяbяr tяdbirin Azяrbaycanda keчirilmяsinin qыsqanыb-qыsqanmamasыnыn яhяmiyyяti yoxdur.

O faktdыr ki, Azяrbaycan bu tяdbiri keчirir vя юz imicini yaxшыlaшdыrmaq, potensialыnы realizя elяmяk, investisiya imkanlarыnыn geniшlяndirmяsi istiqamяtindя addыmlar atыr.

Kimin nя dцшцnmяyinin bizя istisi-soyuьu yoxdur.

- Яli mцяllim, siz tяlяbя krediti ilя baьlы qanun layihяsinin qяbul olunmasыnыn vacibliyini dяfяlяrlя qeyd etmisiniz, bu istiqamяtdя mцtяmadi чыxышlar edirsiniz. Belя bir qanunun qяbul olunma ehtimallarы nя qяdяrdir?

- Иki il яvvяl "Tяhsil kreditlяri " haqqыnda qanun layihяsini paket halыnda hazыrlayaraq Milli Mяclisя tяqdim etmiшik. Orada hяm layihя, hяm dя layihяnin izahы ilя baьlы шяrh var. Bu qanun qяbul edilяn zaman digяr sяnяd vя konvensiyalara яlavя vя dяyiшikliklяr oluna bilяr.

Hяtta Иqtisadi siyasяt komitяsindя bu layihя mцzakirя edildi vя deputatlar konstruktiv fikirlяr sюylяdilяr. Sonra layihя Milli Mяclisin plenar iclasыna tюvsiyя edildi. Lakin hяlяlik bu layihя mцzakirяyя

чыxarыlmayыb. Mяn цmid edirяm ki, yaxыn zamanlarda sяnяd mцzakirяyя чыxarыlacaq vя qяbul edilяcяk.

- Hяmkarыnыz Musa Quliyev tяklif edir ki, цnvanlы sosial yardыmlar birdяfяlik dayandыrыlsыn. Bu tяklifя mцnasibяtiniz necяdir?

- Beynяlxalq praktika var. Bu praktikaya яsasяn imkanы olanlara шяrait yaradыlыr ki, onlar daha чox pul qazansыn, gяlir яldя etsin. Иmkanы olmayanlara isя dюvlяt цnvanlы sosial yardыm, mцavinяt formasыnda kюmяk edir.

Ancaq Azяrbaycanda bunun tяtbiqi ilя baьlы mцяyyяn problemlяr var vя bunu yцksяk dюvlяt mяmurlarы da dяfяlяrlя deyiblяr. Biz чalышыb цnvanlы sosial yardыm sistemini tяkmillяшdirmяliyik. Onun lяьvi lazыm deyil vя nяzяrdя dя tutulmur. Azяrbaycanda hamы varlы deyil. Biz чalышmalыyыq ki, az tяminatlы ailяlяrя dя dюvlяt tяrяfindяn yardыm edilsin. Artыq neчя ildir ki, bu prosesя baшlanыlыb. Fikrimcя, indiki halda biz daha чox sosial yardыmlarыn alыnmasы qaydalarыnы sadяlяшdirmяli vя iшlяk mexanizm halыna gяtirmяliyik. Elяcя dя, ipoteka kreditlяri ilя baьlы addыmlar atыlmalыdыr.

- Prezident Иlham Яliyev sahibkarlarыn incidilmяsindяn narazыlыq etdi vя bu istiqamяtdя ciddi gюstяriшlяr verdi. Bu problemi aradan qaldыrmaq цчцn hansы addыmlar atыlmalыdыr?

- Azяrbaycanda sahibkarlыьыn inkiшafыnda iki diqqяtчяkяn mяqam var. Bir tяrяfdяn, sюzцn hяqiqi mяnasыnda sahibkarlыq inkiшaf edir. Digяr tяrяfdяn isя sahibkarlыьыn inkiшaf etmяsinin qarшыsыnы alan, lяngidяn xoшagяlmяz hadisяlяr hяlя dя davam edir. Prezident dя чыxышlarыnda bu mяsяlяyя xцsusi diqqяt edir vя sahibkarlыьa mane olan mяqamlarыn aradan qaldыrыlmasы цчцn tяdbirlяr gюrцlmяsini vacib hesab edir. Bu baxыmdan qanun layihяsi hazыrlanыb vя bu istiqamяtdя iш gedir.

NЕМЯТ, gunteleqraf.az

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 10

сящ.10

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

HЯQИQЯTDЯN ЯFSANЯYЯ

Gийа PAЧXATAШVИLИ

gяrgin яmяyi sayяsindя yaddaшlardan kitaba kючяrяk яbяdiyyяt qazandы. Юzц dя sюzцgedяn kitab 2000 deyil - cяmi 200 nцsxяylя oxucunun "qabaьыna gяldi" (шцbhяsiz ki, mцяllifin maddi durumu arzulanan sяviyyяdя olsaydы tiraj gцlцnc 200 rяqяmi ilя mяhdudlaшmazdы.

Halbuki "Boz яdяbiyyat" makulaturasы чoxdan 1000 nцsxяnin hяddini aшыb G.P.) . Tяsяllini onda tapыram ki, sюzц gedяn kitabы oxuyan 200 nяfяr oxucu яldя edяcяkdir. Axы, indi kitab oxumamaq olub yeni xяstяlik. Kitabы ver

Vяtяnя, Vяtяn tarixinя sadiq Иnsan Rяsul Иlmяddin oьlunu bir neчя ildi tanыyыram. Mцsbяt aurasы, hяssaslыьы, istiqanlыlыьы dostlaшdыrdы bizlяri.

Dostluqda sяdaqяti dя diqqяtчяkяndi.

Hяmyerlisi, шair Vaqif Aslan, Qaxlы Kяrim Яliyev, Borчalыlы Dяrviш Osman coьrafiyasы bюyцk, uzun vя qыrыlmazdыr bu dostluьun. Dostluьa sяdaqяt yolu isя Vяtяnя sяdaqяt - Vяtяn tarixinя sяdaqяt yolundan keчir. Bu sarыdan da bяxti gяtirib Rяsul mцяlimin. Onun qazandыьы vя onu qazanan Vяtяnя, dostlara eшq olsun... Vя bцtцn bu mяnяvi -яxlaqi qazanclarыn arxasыnda gяrgin, halal zяhmяt Иnsanpяrvяrlik vя Vяtяnpяrvяrlik durur. Bu sяrvяt onunmяhz Rяsul Иlmяddinoьlunundur. ... Yaxыn hяftяlяrin sюhbяtidir. Шяkiyя, yerli televiziyaya dяvяt almышdыm (tяbii ki, Rяsul mцяllimin tяшяbbцsц ilя G.P.) Чяkiliшdяn sonra onun ofisinя getdik. Sюzarasы seviclя bildirdi ki, bir neчя gцnя kitabы iшыq цzц gюrяcяk. Yeri gяlmiшkяn vurьulamalыyam ki, "Elimiz.

Gцnцmцz"dя dяrc olunmuш publisistik yazыlar, hekayяlяr vя poeziya nцmunяlяri haqq verirdi deyяk ki, oxucularы чox maraqlы kitab gюzlяyir. Bunu tяsdiqlяyяn faktlarыn biri , daha doьrusu birincisi Rяsul Иlmяddinoьlunun Vaqif Aslan vя Qiymяt Mяhяrrяmlinin чevrяsindя olmasыdыr. Юzц demiшkяn "Elimiz.

Gцnцmцz" vя bu шяxsiyyяtlяr mяni yazar "чayыrdыlar" yaxшы da elяdilяr...

РЯСУЛОВ РЯСУЛ ИЛМЯДДИН ОЬЛУ, “Сечилян адам - Щафиз ЯФЯНДИ” китабынын мцяллифи oxuyana - birini dя цstяlik...

Bilavasitя kitaba keчяrяk vurьulamalыyam ki, Rяsul Иlmяddinoьlunun seчdiyi sяnяdli oчerkin qяhrяmanы Hafiz Яfяndi - tяdqiqat

Sцrpriz - kitab Nяhayяt vяdя yetiшdi...

Bakыda idim. Telefonuma zяng gяldi. Ekranda Rяsul mцяllimin adыnы gюrcяk anladыm ki, kitabы чыxыb. O, mяnя dedi ki, sяnin kitab payыnы illяr arkadaшыm, sяnin eloьlun Kяrim Яliyevя verdim - o чatdыracaq. 3 gцndяn sonra Qaxa dюndцm vя baшladыm kitabы "gюzlяmяyя"... Шяkidяn Qaxa saat yarыma gяlяn kitab mяnя 2 hяftя "mяnzilli yol gяldi" vя nюvbяti oxucu sahibini tapdы.

Dцшцnцrdцm ki, mцяllifin ilk kitabыna onu publisistik vя bяdii yazыlar (шeir vя hekayяlяr) daxil olunub. Xoш tяяcцb olsa da Rяsul mцяllim юz yaradыcыlыьыndan юncя Vяtяn tarixinя, daha dяqiq desяk Иslam tarixinя yaшыl iшыq yandыrmыш oldu. "Seчilяn Adam Hafiz Яfяndi" kitabыnы bir udum su kimi iчdim vя o mяqamdaca "mяnяvi susuzluq" ehtiyacыmы юdяmiш oldum..

Kitabыn qяhrяmanыna "Azяrbaycanыn Homeri"mi deyim, "Borчalыnыn Fikrяt Mursaqulova" mы tay tutum, yoxsa Cяbrayыldan olan Famil Hacыsoyamы bяnzяdim. Ayrы-ayrы zaman kяsiyindя, mцxtяlif coьrafi mяkanlarda yaшamыш vя yaшamaqda olan (Famil Hacыsoy- G.P.) bu adamlarы "bяsirяt gюzц"яtrafdakыlara etdiklяri saysыzhesabsыz yaxшыlыqlar birlяшdirir... Vanqa qadыn olduьundan hяmin sыraya "qatыlmadы". ...Tяяssцflя vurьulamalыyam ki, istяrsя Hюmerя vя ya Nostradamusa, istяrsя dя Vanqaya yaшadыqlarы dюvlяtlяr tяrяfindяn nяinki qiymяt verilib, hяtta onlarыn elяdiklяri savablar piarkampaniya sяviyyяsinя qaldыrыldыьы halda Шяkili Hafiz Яfяndi 40 ildяn sonra Rяsul Иlmяddinoьlunun mцbarяk qяlяmi vя

obyekti kimi uьurlu tapыntыdыr vя bu uьuru шяrtlяndirяn aшaьыdakы reallыqdыr: 1. Иctimai rяy belя formalaшыb ki, Azяrbaycanda dini qoruyan, onun unudulmasыna "divar чяkяnlяr" яsasяn Lяnkяran-Astara, Naxчыvan, Bakы kяndlяrinin яhalisidir.

Rяsul Иllmяddinoьlu tutarlы faktlara sюykяnяrяk, Zяyzid kяndinin din xadimlяrini kitaba salыr (kitabdakы baшlыьыn biri mяhz "Zяyzid kяndinin din xadimlяri" (sяh 146-153) adlanыr - G.P.) bununla da bir daha tяsdiqlяyir ki, nя bolшevizmin "ateist mяngяnяsi" nя dя digяr qadaьalar цmumяn Шяki яhalisinin dinя sevgisini Allaha tanыnmasыnы яlindяn ala bilmяmiшdi. Иnsanlarыn bu hяyat tяrzi konkret fяrdlяrin timsalыnda olduqca sadя vя oxunaqlы dillя oxuculara чatdыrыrlar. Иnandыrыcыlыq vя sяmimiyyяt isя kitabыn uьurunu tяmin edir.

2. Kitabыn heч bir yerindя

АД ЭЦНЦН МЦБАРЯК Вагиф Аслансайаьы тябрик (Рящим Илмяддиноьлунун ад эцнцня) Щядиййя алмаг цчцн ким билмир ки, вар няляр! Кюйняк алмырам сяня, бир аз кечяк, кющняляр… Чыхарарсан, атарсан. Йа да щеч эейинмядян баьышлайарсан, сатарсан. Эцзэц алмырам сяня, бахарсан,гям йейярсян… Ещ, гоъалдым дейярсян. Цзцк алмырам сяня, яввял хятрин хош олар. Амма бир эцн эяляр ки, бармаьына бош олар. Саат алмырам сяня, гурулмасы, ишлямир. Йа да ки, батапейа вурулмасы, ишлямир. Мян сяня синям долу сюзлярими верирям. Сюзцм ишыглы олсун! Одуму, аловуму, кюзлярими верирям. Оъаьын од-аловлу, кюзцн ишыглы олсун! Цряйин, гялбин эениш, эюзцн ишыглы олсун. Цряйин, гялбин эениш, эюзцн ишыглы олсун. Мяним Язиз гардашым, Илбяил артсын йашын. Йуван йар-йарашыглы, Йурдун ишыглы олсун, шейхли, шыхлы олсун! Шяки, Киш кянди, 15 апрел 2013-ъц ил. юvliyyя mяrtяbяsinя yцksяlmiш Hafiz Яfяndinin шяkli verilmяsя dя, onun mцasirlяrinin xatirяlяri vя mцяllifin bilavasitя sevgisi qarшыmыzda nurani, hяyalы, gюzцtox vя xeyirxah bir simanыn obrazы canlanыr. "Яhmяd kimi gяlяn, Hafiz kimi gedяn" bu Allah Adamыnыn юmцr yolu , ailяyя qayьыyla yanaшmasы, яhaliyyя tяmяnnasыz xidmяti bяzяksizdцzяksiz olduьu kimi oxuculara чatdыrыlыr. Юmrцndяn sonra da xalqыn Ona, daha doьrusu ruhuna vя qяbrinя Pir kimi yanaшmasы zяnnimizcя чox- чox mяtlяblяrdяn xяbяr verir, deyilmi?..

3. Mцяllifin bu savab iшя юmrцnцn 2 ilini sяrf etmяsi, onun dini dяyяrlяrя , Шяkinin timsalыnda bцtюv Azяrbaycana sayьыsыnы vя sevgisini qabarыq шяkildя gюstяrmяkdяdir. Kitabыn uьuruna imza atmыш insanlara, Rяsul Иlmяddinoьlunun dostlarыna - шairpedaqoq Vaqif Aslana, "ElimizGцnцmцz" qяzetinin baш yazarы vя bu kitabыn redaktoru Qiymяt Mяhяrrяmliyя "yetim gцrcц"nцn sadя, fяqяt цrяkdяn "saь ol" unun bюyцk payы dцшцr - o Uca Tanrы savaba yazsыn onlarыn tяmяnnasыz xidmяtini .

P.S. Kitabы oxudum... Bir mцddяt чox "gюzlц korlara" nur paylayan, onlarыn юmцr yolunu iшыqlandыran Hafiz Яfяndinin obrazы getmirdi gюzцmцn юnцndяn. Onun qяbrini ziyarяt etmяk arzusu baш qaldыrdы iчimdя - elя Lamaranыn da (kitabы tam olaraq ucadan oxudum юmцr- gцn yoldaшыma - G.P.).

Gedяrik, Иnшallah... Vя belя bir tяklif yarandы: Abid Шяrifov baшda olmaqla Шяkinin imkanlы adamlarы yыьышa vя rayonun yцksяk yerindя, hamыnыn gюrя bilяcяyi yerdя bir "Hafiz Яfяndi mяscidi inшa edяydilяr - Vallah, bюyцk savab olar. Bu dinя hюrmяt, Hafiz Яfяndi ruhuna яn bюyцk ehtiram kimi qavranыlacaq vя qяdirbilяn xalq unutmayacaq Sizlяri dцшцnmяyя dяyяr.

Qax - Шяки - Bakы, mart 2013 Редаксийадан: Хадырладаг ки, апрелдя Рясул бяй ад эцнцнц гейд едиб. Бу мцнасибятля ону тябрик едир, йарадыъылыьында уьурлар арзулайырыг.

Ирадя Эцлфир ANALAR Analar olmasa sюnяr bu hяyat, Sцkuta bцrцnяr bцtцn kainat, Odur yaшamaьa, verяn qol-qanad.

Canыdыr canыmыz, qanыmыz qanы Yaradan bяxш edib bu yaradanы.

Mehriban analar, yaxшы ki, varsыz, Siz yanan чыraqsыz, daь tяk vцqarsыz, Ыsmяt, namus, qeyrяt, hяyasыz, arsыz!

Tяk юvlad hяsrяti цzяr ananы, Yaradan bяxш edib bu yaradanы. Юvladы yolunda o divanяdir, Hяr юvlad юmrцnя bir niшanяdir, Narahat, nigaran, qяlbi шanяdir.

Arzusu, amalы ulduzlar sanы, Yaradan bяxш edib bu yaradanы.

Analar dцnyanыn saf mяlяyidir, Vuran цrяyidir, gюz bяbяyidir, Qollarы kюrpяnin цst bяlяyidir.

Bu yolda fяdadыr юz шirin canы, Yaradan bяxш edib bu yaradanы. Иstяyi saf sudan, aydan tяmizdir, O bizя hamыdan yaxыn, яzizdir, Ayaьыnыn altы cяnnяtimizdir. Яn rahat yer odur, gяzsяn dцnyanы, Yaradan bяxш edib bu yaradanы.

Baшы sяmalara, яrшя чatandыr, Юzцnц alova, oda atandыr, Gecяni gцndцzя dюzцb qatandыr.

Gюzцndя aчыlar sяhяrin danы, Yaradan bяxш edib bu yaradanы.

Vermяz dяyяrini pullar, tцmяnlяr, Яliylя yetirяr gцllяr, чяmяnlяr, Hяmiшя borcludur sцdцn яmяnlяr. Юvlad xoшbяxtliyi, onun dяrmanы, Yaradan bяxш edib bu yaradanы.

O, alыn yazыmыz, pяtяk balыmыz, Vuran цrяyimiz, чalan qolumuz, Odur bu dцnyaya gяlяn yolumuz!

Gяtirib dцnyaya padшahы, xanы, Yaradan bяxш edib bu yaradanы.

Dinяndя dilindя, sюz qяшяnglяшir, Gяzяndя torpaqda, yer чiчяklяшir, Baxanda sяmaya, gюy gюzяllяшir.

Saflыьa bцrцyяr eli, cahanы, Yaradan bяxш edib bu yaradanы. Чяtinliyя dюzцm, tapar юzцndя, Юvladы gцnяшdir onun gюzцndя, Min mяna, min hikmяt var hяr sюzцndя, Ona sяcdя edib, yazan Quranы, Yaradan bяxш edib bu yaradanы.

Laylasы яvяzdir uyьusu ilя, Alышar цrяyi vurьusu ilя, Gцlя inci qatar duyьusu ilя.

Vяtяndя yetirяr al gцlцstanы, Yaradan bяxш edib bu yaradanы.

Kaш hяr gцn analar sevincяk olsun!

Saь-solu oьul-qыz, gцl-чiчяk olsun!

Bu bayram sizindir, mцbarяk olsun!

Ana tяk mцqяddяs bir varlыq hanы?

Gцlfir analarыn olsun qurbanы, Yaradan bяxш edib bu yaradanы.

ANAM, ANA TORPAQ Mяn necя dincяlim bu bayram gцnц, Kяsilib dцnyadan anamыn цnц.

Anama gedяn yol, burdaca bitdi, Aчыlmaz yollarыn, baьlы dцyцnц.

Ana, ana dedim, цrяk uчundu, Яllяrim buz kimi daшa toxundu.

Elя bil dцnyanы, bir sюz bцrцdц, Hяr yandan ayrыlыq sюzц oxundu.

Anama kяmяndi atmыsan, torpaq, Nя dяrin yuxuya batmыsan, torpaq?

Sяni sыьallayыb, ana deyirяm, Anamы юzцnя qatmыsan, torpaq.

Sюzlяri цrяkdяn, yaddaшdan чыxmaz, Anamdan danышsam dastana sыьmaz...

Dцшцb bu torpaьa, elя qalmышam, Fяlяk dя insanы belяcя yыxmaz.

Torpaqdan gцc alыb, hяr qalxan budaq, Aчыlan gцl-чiчяk, gюyяrяn yarpaq, Цrяyindя qalan arzularыdыr, Anamыn qoxusu, яtridir torpaq.

Almыsan anamы qoynuna, torpaq, Bununчцn olmusan sяn ana torpaq.

Gюz yaшыm sцzцlцb чatsыn anama, Anam, ana torpaq, bax mяnя, torpaq, Gцlfirdir sarыlan boynuna, torpaq. Шяки, 8 mart 2013-cц il

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 11

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.11

ИДЕАЛ ИНСАН Шякидя вя республикамызда танынмыш зийалы няслин нцмайяндяси, билик вя баъарыьы иля инсанлары щейран гойан, юмрцнцн йарым ясрини эянъ няслин тялимтярбийясиня, савад алмасына сярф етмиш вя 1987-ъи илдя 63 йашында дцнйасыны дяйишмиш рус дили , физика вя рийазиййат мцяллими Рцстям Щцсейн бяй оьлу Нябибяйовун бу илин йанварында 90 йашы тамам олмушдур.

Bцtцn nemяtlяrin baшlanьыcы vя son hяddi aьыldыr

(Epikur)

Nяbibяyov Rцstяm Hцseyn bяy oьlu Рцstяm Hцseyn bяy oьlu Nяbibяyov 1923-cц il yanvarыn 26-da Шяkidя anadan olmuшdur. Atasы подpolkovnik (1920-ci ildя qыrmыzы ordunun Azяrbaycanы iшьal etdiyinя qяdяr polkovnik) Hцseyn bяy Qasыmbяy oьlu vя яmilяri polkovnik Bяhram bяy, kapitan Vahid bяy vя kapitan Zahid bяy 1930-cu ilin aprelindя sovet quruluшuna qarшы aparыlan mцbarizяnin fяal iшtirakчыlarы olduqlarыndan bolшeviklяr tяrяfindяn repressiyaya mяruz qalmышlar. Bюyцk qardaшы Tamerlanыn da hюkumяtя qarшы etdiyi чыxышlara gюrя qыrmыzыlar tяrяfindяn юldцrцldцyц bildirilir. Цч uшaqla tяnha qalan anasы Gюyчяk xanыm Tahirbяyova ailяnin dolanacaьыnы tяmin etmяk цчцn Шяkidяki uшaq evindя tяrbiyyячi-mцяllim ишлямиш, сonralar ися tяhsili vя savadы imkan verdiyindяn onu hяmin mцяssisяyя mцdir vяzifяsinя тяйин етмишляр.

Uшaqlar bюyцdцkcя ailяdя tяlabat artdыьыndan 1938-ci ildя bцtцn dяrslяrdяn яla qiymяtlяr alan, rus dili, fizika vя riyaziyyat fяnlяrindяn fюvqяlsavada malik sяkkizinci sinif шagirdi balaca Rцstяm дя iшlяmяk qяrarыna gяlir. Ona oxuduьu, Azяrbaycanыn яn qяdim tяhsil ocaqlarыndan biri olan 5 saylы orta mяktяbdя yuxarы siniflяrdя mцяllim iшlяmяk tяklif olunur vя o bu iшin юhdяsindяn layiqincя gяlir. 1940-cы ildя orta mяktяbi bitirdikdяn sonra R.Nяbibяyov 1942-ci ildя Шяkidяki ikiillik Mцяllimlяr Иnstitutunu, daha sonra isя Bakыda ADПИ-nиn mexanikariyaziyyat fakцltяsini яla qiymяtlяrlя baшa vurur.

Yцksяk biliyя vя intellektual sяviyyяyя malik Rцstяm mцяllim юzц dя repressiyaya mяruz qalmыш, bяy ailяsinin юvladы olduьuna gюrя mцxtяlif tяzyiqlяrlя цzlяшmiшdir. Uzun illяr яrzindя чalышdыьы elmi iшinя dя mцsbяt rяy ala bilmяmiшdir. Lakin bцtцn bun-

lara baxmayaraq, o, bюyцk hяvяslя gяnc nяslin яsl tцrk юvladы kimi yetiшmяsi цчцn яlindяn gяlяni яsirgяmяmiшdir.

1959-cu ildя gюrkяmli dюvlяt xadimi Иmam Mustafayevin tяшяbbцsц ilя Nazirlяr Kabinetindя mяsul vяzifяyя tяyin edilяn Rцстям Nяbibяyov mцяllimlik peшяsinя daha cox baьlы olduьundan Sov.ИKP цzvц olmadыьыnы bяhanя gяtirяrяk hяmin iшdяn юz xahiшi ilя azad olunub yenidяn Шяkiyя qayыdыr. Uzun illяr rus dili vя яdяbiyyatы fяnnini tяdris etmяyinя baxmayaraq, bu sahяdя ali tяhsili olmadыьыndan 60-cы illяrdя o, M.F.Axundov adыna Rus dili vя яdяbiyyatы institutunun qiyabi шюbяsinя daxil olur.

Buranы da яla qiymяtlяrlя baшa vurub цчцncц diplomunu alыr.

Mцxtяlif vaxtlarda Шяki шяhяr Xalq Maarif Шюbяsindя tяlimatчы vя inspektor vяzifяlяrinя tяyin edilsя dя, hяr dяfя юz xahiшi ilя iшdяn чыxыb vя орта mяktяbdя iшlяmяyя цstцnlцk verib.

Rцstяm mцяllim asudя vaxtlarыnы texniki yaradыcыlыq iшinя sяrf edib vя dцzяltdiyi yeni qurьular mцxtяlif diplomlar vя шяhadяtnamяlяrя layiq gюrцlцb. 1965-cы ildя onun ixtira etdiyi avtomat dяftяrsatan Moskvada Xalq Tяsяrrцfatы Naliyyяtlяri Sяrgisindя mцkafata layiq yer tutmuш vя buna gюrя dя ona mцяlliflik шяhadяtnamяsi verilmiшdir. Сонралар бу ихтиранын ясасында мцхтялиф гурьулар (сусатан, конвертсатан автоматлар истещсал едилмишдир). Ишlяdiyi dюvrdя R. Nяbibяyovun zяhmяti dюvlяt vя hюkцmяt tяrяfindяn qiymяtlяndirilmiш, о, fяxri fяrmanlar vя medallarla tяltif olunmuшdur. Юmrцnцn sonunadяk Шяki Pedaqoji Texnikumunda iшlяyяn Rцstяm Nяbibяyov 1987-ci il avqustun 1-dя 63 yaшыnda vяfat etmiшdir. Яlяfsяr MЯMMЯDOV, Fikrяt XALЫQOV, "ШЯКИ - Алим вя зийалылар" китабынын мцяллфляри

Шяki Pedaqoji Mяktяbinin divarlarы arasыnda юz sakitliyi, hяr tяlяbяyя юvlad qayьыkeшliyi, sяmimiliyi ilя yanaшan bir mцяllimdяn dя tяlim almышdыq ki, bu tяlim sonrakы hяyat dяrslяrindя bizя чox kюmяklik etdi. Bu mцяllim Nяbibяyov Rцstяm Hцseyn бяй oьlu idi.

Onu hamы чox sevяr, hюrmяt edяrdi. Nяbibяyov Rцstяm bir insan kimi яn яvvяl yцksяk яxlaqi keyfiyyяtlяri ilя diqqяti cяlb edirdi. Onun шяxsiyyяtinя dяrsindяn чox hюrmяt edirdik. Hяlя bir dяfя dя olsun sяsinin yцksяldiyini eшitmяmiшdik. Asta-asta, aramla danышan Rцstяm mцяllim “тех-

Шюbяnin inspektoru Elxan Abdullayev mцяllimin rus dili fяnninin tяdrisindя яldя etdiyi nailiyyяtlяrdяn danышdы: - Rцstяm mцяllim cяmiyyяtinin mяnяvi yцkцnц чiyinlяrindя daшыyan mцяllimlяrdяn idi. O, rus dilini tяmiz bilirdi. Mяlumdur ki, yetmiшinci illяrdя rus dili tяhsilimizя, mяiшяtimizя bцtцnlцklя daxil olmuшdu. Bцtцn elmlяrin aчarы rus dilindя yazыlmыш яdяbiyyatlarda idi. Maarif шюbяsindя ictimai яsaslarla inspektor iшlяyяn bacarыqlы pedaqoq mяktяblяrdя ardыcыl olaraq rus dili dяrslяrini dinlяyяr, fяnnin tяdrisindя olan nюqsanlarы bacarыqla aшkara чыxarar vя onlarыn aradan qaldыrыlmasы цчцn tяdbirlяr gюrяrdi.

O, цч ali mяktяbi bitirmiшdi: Nuxa Dюvlяt Mцяllimlяr Иnstitutunu M.Ф.Axundov adыna Azяr-baycan Pedoqoji Dillяr Иnstitutunu vя Azяrbaycan

Шahid MЯММЯДКЯРИМОВ ЮLЦM DЯ AЬLAYЫR XЯCALЯTИNДЯN Tanыnmыш ziyalыmыz,unudulmaz mцяllim Rцstяm Nяbibяyovun anadan olmasыnыn 90-cы ildюnцmцnя hяsr olunur

Bir-birini яvяz edir fяsillяr.

Sяninlя цz-цzя dayanmыrыq biz. Иllяrя nя var ki,qoy,юtsцn illяr, Yenя hяr addыmda bizimlяsiniz.

Sяn юz nяsihяtin,sюz-sюhbяtinlя Яbяdi hopmusan цrяyimizя.

Xalqa bяxш etdiyin mяhяbbяtinlя Uzaqlыьыn qяdяr yaxыnsan bizя.

Kяшфin,mяslяhяtin mцqяddяs sяnin, Hяr an fikirlяrdя,dilяklяrdяsяn. Чoxdan siniflяrdя itяn izlяrin Чevrilib biliyя, цrяklяrdяsяn.

Minlяrlя шagirdin hяyat yoluna Юmrцnцn odundan nur яlяnibdir.

Amalыn,mяslякin, яmяlin sяnin Bцtцn цrяklяrя sяpяlяnibdir.

Zaman uzaqlaшыr... Belяdir hяyat...

Gяlir xatirяlяr yaddaшa dяn-dяn.

Sяni ehtiramla elяdikcя yad Юlцm dя aьlayыr xяcalяtindяn. ники тялим васитяляриндян”-dяn dяrs deyяrdi bizя. O, dяrslяri яyani keчirmяk цчцn tяlяbяlяrinя kinoaparatlarыn, diafilmlяrin, mцxtяlif шяkilbюyцdцcц sяsli vя sяssiz aparatlarыn, bir sюzlя, tяlimdя istifadя edilяn bцtцn texniki vяsaitlяrin iшlяmя qaydasыnы bюyцk щявясля вя бюйцк ustalыqla юyrяdirdi. Иstifadя qaydasыnы юyrяndiyimiz aparatlar o dюvrdяki elm-texnikanыn son nailiyyяtlяri idi. O gцnlяrdяn 30 ildяn artыq bir zaman kяsiyi ayыrыr bizi. Artыq mehriban чюhrяli insan aramыzda yoxdur. Шяки Шяhяr Tяhsil Шюbяsindя isя Rцстям Nяbibяyovun mцяllimlik fяaliyyяtinin mяnя aydыn olmayan tяrяfini aчыqladыlar.

Дюvlяt Pedaqoji Иnstitutunun "Fizika-riyaziyyat" fakцltяsini".

Tяhsil aldыьы hяr цч ali mяktяbdя bir-birindяn fяrqli ixtisaslara yiyяlяnmяklя Рцстям Нябибяйов, kamil ziyalы kimi yetiшmiшdi. Яslindя fizikariyaziyyat fяnlяrini dяrindяn юyrяnmяk цчцn rus dilini dяqiq bilmяk бир vasitя idi. Bunun sayяsindя o, dюvrцnцn яn mцasir texniki vasitяlяrindяn asanlыqla istifadя edir vя bu sahяdяki biliklяrini tяlяbяlяrinя юyrяdirdi.

R.Nяbibяyov щям дя чoxlu sяmяrяlяшdirici tяklif vя ixtiranыn mцяllifi иди. Bu sahяdяki fяaliyyяtnя gюrя Azяrbaycan Respublikasыnыn "Яmяkдар sяmяrяlяшdiricisi" medalы ilя tяltif edilmiшdi. Onun fяaliyyяti чoxшaxяli idi. Azяrbaycanыn Mяdяniyyяt Abidя-

lяrinin Mцhafizяsinя Kюnцllц Yardыm cяmiyyяtinin цzvц idi.

Bu sahяdя dя onun tяnqidi fikir vя mяqalяrinя rast gяlirдik.

Rцstяm mцяllim hяm dя tяnqidчilik fяaliyyяti ilя mяшьul olurdu. O dюvrdя rus dilinя dцrцst tяrcцmя olunmuш яsяrlяrdя belя, heч kimin duymadыьы nюqsanlarы tapar vя orjinaldakы mяnanы dolьun шяkildя izah etmяyя чalышardы. Rцstяm Nяbibяyovун fяaliyyяtindя цstцnlцk tяшkil edяn isя mцяllimliyi idi. O, mцяllim kimi яmяk fяaliyyяtinя baшlamышdы. Шяki Pedaqoji Mяktяbini bitirdikdяn sonra 1940-cы ildя шяhяr 5 saylы orta mяktяbinя mцяllim tяyin edilmiшdir. Sonrakы illяrdя isя Rцstяm mцяllim Balakяn rayonunun Katex kяnd mяktяbindя, Шяki шяhяrinin 8 saylы рус orta mяktяbindя, Шяki Pedaqoji Mяktяbindя mцяllimlik fяaliyyяtini davam etdirmiш, harada iшlяmяsindяn asыlы olmayaraq шagirdlяri, тялябяляри vя valideynlяr tяrяfindяn sevilmiш, hюrmяt qazanmышdыr.

Onun tяhsil sahяsindяki ardыcыl fяaliyyяti hяmiшя yцksяk qiymяtlяndirilmiшdir.

1995-ci ildя o, keчmiш SSRИ Ali Soveti rяyasяt Heyяti tяrяfindяn "Яmяkdя fяrqlяnmяyя gюrя" vя "Lenin yubiley medalы" ilя, Fяxri fяrmanlarla, "Яmяk veteranы" adы ilя tяltif edilmiшdir.

Rцstяm mцяllimi Azяrbaycan mяktяblяrindя rus dii vя яdяbiyyatыnыn tяdrisinin яn sяmяrяli yollarla юyrяdilmяsi mяsяlяlяri чox narahat edirdi.

Bu mюvzuda hazыrladыьы metodiki mяqalя vя tюvsiyяlяrlя o, dяfяlяrlя шяhяr vя zona мцшавиряляриндя, Respublika Pedaqoji mцhazirяlяrindя чыxышlar etmiшdir vя hяr dяfя novator mцяllimin seчdiyi orjinal variantlar bяyяnilmiш, bu tяcrцbяdяn geniш istifadя edilmiшdir.

Rцстям Nяbibяyov gюzяl insan, hяrtяrяfli шяxsiyyяt, bacarыqlы pedadoq olmaqla yanaшы hяm dя чox mehriban, qayьыkeш, hяssas, юvladlarыna яn yaxыn mяslяhяtчi olan ata olmuшdur.

Qыzы Tяranя xanыm atasы ilя baьlы шirin xatirяlяrini беля ифадя етди: "Onun haqqыnda keчmiш zamanda danышmaq mяnim цчцn чox чяtindir. Qar-daшыm Muradыn vя mяnim ali tяhsilli mцtяxяssis kimi yetiшmяyimizdя, cяmiyyяtdя dцzgцn mюvqe tutmaьыmыzda atamыn rolu чox bюyцk olmuшdur.

Biz bцtцn sirlяrimizi yalnыz atamыza danышardыq, tяяssцf ki, o bizi чох тез tяrk etdi." Чoxшaxяli fяaliyyяtini araшdыrarkяn, Rцstяm mцяllimin timsalыnda biz cяmiyyяtimizin hяrtяrяfli inkiшaf etmiш шяxsiyyяtinin, ziyalыsыnыn ideal obrazыnы gюrцrцk. Bu ideal obrazы hafizяlяrя hopduran Rцstяm Nяbibяyovun юlцmцndяn mцяyyяn illяrin keчmяsinя baxmayaraq, o, qяlblяrdя yaшayыr vя yaшayacaqdыr. Алмаз ГЕЙСЯР ГЫЗЫ, "Мянявиййатымызын мемарлары" китабынын мцяллифи

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 12

сящ.12

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

Vizasыz sяyahяtя чыxan hяqiqяt

Ирадя РЮВШЯН,

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин елми катиби, мемарлыг цзря фялсяфя доктору, Азярбайъан Мемарлар Иттифагынын цзвц Bяшяriyyяt юz gцcцnц, savad vя bilik dairяsini geniшlяndirmяklя daim irяli hяrяkяt edir. Onun цчцn bu gцn яl-чatmaz vя dяrkolunmaz nя varsa sabah adi bir шeyя чev-rilir.

Lakin яlчatmaza чatmaq, arzuolunanы isя яldя etmяk naminя sяy gюstяrmяk, юz iшimizlя mяшьul olmaqla yanaшы, bцtцn qцvvяlяrimizi hяqiqяt axtarышыnda olan, mяsuliyyяtli iшlяr gюrяn шяxslяrя yardыmчы olmaьa yюnяltmяliyik. Bu gцn юzцmцzя qarшы nя qяdяr sяrt vя tяlяbkar olsaq, bir o qяdяr qazandыьыmыz nяticяlяr cяmiyyяt tяrяfindяn yцksяk qiymяtlяndirilяr.

Memarlыq tarixindя elя hallar baш vermiшdir ki, mцxtяlif zamanlarda dцnyanыn mцxtяlif юlkяlяrindя bu sahя юzцnц fяrqli kompozisiyalarыn hяllindя ya mцkяmmяl шяkildя tяsdiqlяmiш, ya da uьursuzluьa dцчar olmuшdur.

Vaxtilя Шяkimizdя dя bir sыra mюhtяшяm ideyalarыn hяyata keчirilmяsi mцmkцnsцz hesab edilsя dя, eyni zamanda gцlцnc vя eybяcяr kompozisiyalarыn yaradыlmasыna cяhd gюstяrilmiш, bu istiqamяtdя hяdяr yerя insan яmяyi vя maddi vяsait sяrf olunmuшdur. Шяki ilя yaxыndan tanыш olduqda, hяqiqяtяn illяr boyu bu шяhяrin diqqяtdяn kяnarda qalыb, xaotik inkiшafыn шяhяrin simasыnы korladыьыnы gюrmяmяk mцmkцn deyil.

Bu gцn Шяkidя hяyata keчirilяn bяrpa vя abadlыq iшlяri шяkililяrin hяr birini maraqlandыrыr vя doьma шяhяrlяrinin gюzяllяшmяsinя sevinirlяr. Hяr dяfя dя bu haqda olan yazыlarыmыzda biz qeyd etmiшik ki, dюnцш dюvrц hяmiшя чяtin olur. 2011-ci ilin Шяki цчцn bir dюnцш ili olmasыnы heч kim inkar edя bilmяz vя bu dюvr Шяki tarixindя artыq юz izini salmышdыr.

Odur ki, yaxшы olardы dюvlяt baшчыmыzыn шяhяrimizя gюstяrdiyi qayьыya vя yerli rяhbяrliyin yцksяk novatorluq qabiliyyяtinя biz dя layiqincя qiymяt verяk vя eyni zamanda qarшыya qoyulmuш mяqsяdя чatmaq цчцn юz kюmяyimizi яsirgяmяyяk. Яvvяlcя onu vurьulamaq lazыmdыr ki, юtяn яsrdя Шяkidя bir sыra maraqlы memarlыq kompozisiyalarы юz hяllini tapsa da, шяhяrin baш planыna uyьun tяrtib olunmadыьыndan яtrafla vяhdяt tяшkil etmir vя vahid kompozisiya yaratmadыьыndan arzuolunan gюrцntцnц vermirdi.

Belя ki, sяhv etmirяmsя, keчяn яsrin ikinci yarыsыnda M.F.Axundоv vя Я.Cяbrayыlоv kцчяlяrinin kяsiшdiyi yerdя, Qurcana чayыnыn sol sahilidя kiчik bir istirahяt guшяsinin yaradыlmasы gюzяl tяsir baьышlayыrdы. Яn xошagяlяni dя о idi ki, яvvяllяr qeyri-mцnasib yerdя qurulan vя kяrpicdяn hюrцlmцш bulaq sahяnin шяrq hissяsinя kючцrцlmцшdц.

Nяticяdя elя hяmin kяrpicdяn tikilmiш "Qurcana" kafesi ilя tяbii ahяngdarlыq yaratmaьa baшlamышdы. Bu yeni abadlыq sahяsinin aшaьы hissяdя davamы isя nisbяtяn uьursuz hяll edilsя dя, "Qurcana" kafesi memarlыq baxыmыndan чox uьurlu hяll edilib. Belя layihяnin mцяllifi tяrifя layiqdir. Yaxшы olar ki, Шяkidя tikilяn hяr yeni obyektin memarlыq quruluшuna belяcя diqqяtlя yanaшыlsыn, hяm zahiri, hяm dя daxili gюzяlliyinя ciddi diqqяt yetirilsin. Шяkinin memalыьы haqqыnda sюhbяtimizi davam etmяzdяn яvvяl tariximizя dя nяzяr salaq чцnki keчmiшimizя arxalanmasaq, gяlяcяyimizi dцzgцn qura bilmяrik. Belя ki, bяzi xыrda sяhvlяrlя tяlяsik gюrцlmцш iшlяr keчmiшimizi gяlяcяk nяsillяrя tяhrif olunmuш шяkildя чatdыra vя 20-30 il keчdikdяn sonra bizim uшaqlarыmыzы, mцasir gяncliyi чaшdыra bilяr.

XVЫЫЫ яsrin sonlarы - XX яsrin яvvяlяrindя Шяki evlяrinin memarlыq simasыnda hяyяt qapыlarы - darvazalar kifayяt qяdяr яhяmiyyяtli rol oynayыrdы. Mяlumdur ki, hяr evin sahibi hяyяtя giriш цчцn ilk nюvbяdя darvazadan istifadя edir. Шяkinin qяdim mяhяllяrindя boz чay daшыndan tikilmiш hцndцr divarlarыn яhatяsindя yol gedяn шяxs hяr iki tяrяfdяn nюvbя ilя onun qarшыsыna чыxan darvazalarыn hesabыna heч vaxt yorulmur. Шяki vя onun яtrafыnda darvazalar olduqca rяngarяngdir. Bu mцxtяliflik яsasяn darvazalarыn ayrыayrы hissяlяrindя цzя чыxыr.

Darvaza vя qapы piшtaьlarыnыn tяrtibatыndakы mцrяkkяblik яsasяn ev sahibinin maddi vяziyyяti ilя baьlы idi. Darvazalarыn vя giriш qapыlarыnыn taylarы bir qayda olaraq iчяriyя doьru aчыlыr. Яvvяllяr ayrы-ayrы taxta hissяlяrdяn hazыrlanmыш giriш qapыlarы vя darvazalarыn taylarы цz tяrяfdяn hamarlanaraq цzяrinя oyulmuш aьacdan naxышlar vя metaldan hazыrlanmыш qapы tutacaqlarы, taq-

baшlыqlы, цzяrindя sadя hяndяsi formalы dюymя izlяri olan mismarla darvazaya bяrkidilirdi. Getdikcя isя sadя цsulla istehsal olunan taqqulbablar tяяssцf ki, юz bяdii gюrцnцшцnц itirmяyя baшladы. Юz tarixi kюklяrinя baьlы taqqulbablarыn яksяriyyяti indi dцzgцn elmi nяticяlяr чыxarmaьa imkan verir. Иlk vaxtlarda istifadя olunan taqqulbablar яn чox qoч baшы formasыnda hazыrlanardы. Qяdimdя qoч mцqяddяs heyvan hesab olunduьundan bir чox evlяrin чardaq tirlяrinin altыnda buynuzlu qoч kяllяsinin sцmцyцnц dя asыrdыlar.

Hяmчinin quш vя bitki elementlяri ilя bяzяdilmiш taqqulbablar da nяzяrя чarpыr.

Hяyяtlяri яhatя edяn hasarlarыn hюrцlmяsindя istяnilяn ustalarыn яmяyindяn istifadя olunurdusa, darvaza qoyulacaq hissяlяrin tikintisi ancaq sяriшtяli vя

kяn, qeyd edяk ki, bu iшdя kifayяt qяdяr яmяyi olan шяxslяrin belя mюvzulu yazыlara kяskin mяnfi reaksiyasы baшa dцшцlяn vя tяbiidir. Vя onlarыn яmяyini qiymяtlяndirmяmяk sadяcя dцzgцn olmazdы. Sюzцmцzцn canы isя budur ki, bюyцk layihяlяrin reallaшmasыna ciddi fikir verildiyi kimi, bu cцr kiчik memarlыq цnsцrlяrinя dя diqqяtlя yanaшыlsa daha yaxшы olar.

Mяrkяzi kцчяlяrя baxan darvazalarы mцxtяlif formalarda quraшdыrmaq imkan daxilindя deyilsя vя real sяslяnmirsя, heч olmazsa, divarlarыn, darvazalarыn sadяcя kюhnяlmiш, bozarmыш boyalarы, uчub-daьыlmыш hissяlяri ev sahiblяrinin zюvgцnя uyьun bяrpa olunsun, forma, rяnq seчiminя kюmяklik gюstяrilsin, dцzgцn mяslяhяt verilsin ki, шяhяrin юzцnяmяxsus koloritinя xяlяl gяlmяsin.

Belя ki, XXЫ яsrin inшaat-mцhяn-

“Канал С”ин бинасы

“Гуръана” кафеси qulbablar, xonчalar, rяzяlяr vя s. vurulurdu. Bцtцn bu hissяlяr dekorativ bяzяk яшyasы olmaqla yanaшы hяm dя mцяyyяn lazыmi vяzifяni yerinя yetirirdilяr. Darvazalarыn юlчцlяri bюyцk olduьundan hяr dяfя iri darvaza taylarыnы aчmaьa ehtiyac olmasыn deyя, darvazanыn saь tayыnda gцndяlik istifadя цчцn daha bir kiчik qapы quraшdыrыlыrdы.

Bяzяn ev sahiblяri bu qapыlarы elя alчaqdan qoyurdular ki, ondan yalnыz яyilmяklя keчmяk mцmkцn olurdu. Bu da Шяki evlяrinя xas bir xцsusiyyяtdir.

Qapыlardakы metal taqqulbablar - hяm tutqac, hяm dя qapыnы dюymяk цчцn ikili mяqsяdlя iшlяdilяn sallanan hяlqяlяr dя mцxtяlif naxышlarla bяzяdilirdi vя onlar darvazaya adi mismarla deyil, xцsusi hazыrlanmыш qabarыq

lavr, kurrikulum vя s., adlarы nя dilimizя, nя юzцmцzя uyuшmayan sistemlяri tez bir zamanda hяyata keчirя bildik, sяhiyyяni biznes meydanыna чevirяrяk, yeni mцasir aparatlarыn kюmяyi ilя dцz-sяhv (bilik vя savadыmыz чatan qяdяr) xяstяlяrя bahalы diaqnozlar qoya bildik, Шяkinin memarlыьыnda isя mцasirliyя nail olmaq чяtin oldu.

Belя ki, yeri gяldi-gяlmяdi mцasir Шяkinin inkiшafыnda qяdim memarlыq цnsцrlяrindяn istifadя etmяklя yeni шяhяrin koloritinя xяlяl gяtirmiш oluruq. Bu gцn яcdadlarыmыzdan bizя qalmыш tarixi tikililяri bяrba edib gяlяcяk nяsillяrimizя яrmяьan etmяk vя yeni inшa edilяn binalarda mцasirliyя daha чox diqqяt yetirmяk lazыmdыr. Яslindя sosial sahяlяri ayrыlыqda mцzakirя etmяk dцzgцn deyil.

Hяm tяhsil, hяm sяhiyyя, hяm mяdяniyyяt vя яhalinin sosial du-

bacarыqlы ustalara tapшыrыlыrdы.

Darvazalarыn qяdim nцmunяlяri onunla fяrqlяnirdi ki, hasarlarыn darvaza qoyulan hissяsi hяmiшя hasarыn юzцndяn hцndцr olurdu. Цstц aчыq - taьsыz darvazalar yan tяrяflяrdяn bюyцk sцtunlarla яhatя olunurdu. Bu sцtunlarыn qoyulma цsullarы bu gцnяdяk ancaq Шяki zonasыna xas cizgilяrini qoruyub saxlayыr.

Yuxarыda qeyd olunanlarda яslindя, heч bir yenilik yoxdur bu hяr bir шяkiliyя mяlum faktlardыr. Sadяcя bunlarы qяdim vя mцasir darvazalarы mцqayisя etmяk цчцn qeyd etdik.

Qышlaqdan baшlayaraq шяhяrin яsas kцчяsi boyunca eyni tipli, eyni rяngli, eyni biчimli bir шablona яsasяn hazыrlanmыш darvazalar quraшdыrыlыb. Yeri gяlmiш-

dislяri, memarlarы mцasir yaшayыш mяskяnlяri цчцn layihяlяri zяmanяmizin tяlяblяrinя uyьцn iшlяyib hazыrlamalыdыrlar.

Azяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenti tяrяfindяn tяhsil, sяhiyyя, mяdяniyyяt sahяsinя gostяrilяn diqqяt vя qayьы, bu sahяlяrя ayrыlan vяsaitin sayы-hesabы yoxdur. Юlkяmizdя mцasir stildя inшa edilib istifadяyя verilяn binalarыn sayы dayanmadan artыr. Иnkiшaf цчцn Respublikamыzda hяr cцr шяrait yaradыlыb. Dцnyanыn bцtцn olkяlяri ilя geniш яlaqяlяr qurulub, xarici olkяlяrdя baш verяn bцtцn yeniliklяrdяn xяbяrdarыq, Azяrbaycanda da bu yeniliklяr tятbiq olunur. Necя olur ki, tяhsilimizя heч dя mцsbяt tяsir gюstяrmяyяn, bir чox Avropa юlkяlяrindя bяyяnilmяyяn baka-

rumuna tяsir gюstяrяn digяr sahяlяr vahid sistem kimi fяaliyyяt gюstяrmяlidir. Bunlar barяdя nюvbяti yazыlarыmыzda...

Qayыdaq darvaza mюvzusuna... Yuxarыda sюhbяt aчdыьыmыz yeni darvazalarыn юrtцklяrinin dя darvazalarыn юzцndяn чox hцndцrdяn qurulmasыnыn sяbяbi yяqin ki, hamыya mяlumdur. Bu da чox iri hяcmli yцk maшыnlarыnыn evdя tяmir-tikinti iшlяri getdiyi zaman, yaxud hяr hansы baшqa mяqsяdlя hяyяtя daxil olmasыnы tяmin etmяk цчцndцr. Tяbii ki, bu gцn alчaq цstцюrtцlц darvazalar quraшdыrmaq яlveriшli deyil. Zamanыn tяlяbi dя buna imkan vermir.

Tяkrarчыlыq da olsa, onu bir daha qeyd etmяliyik ki, XXЫ яsrin яvvяlindя, XVЫЫЫ-XЫX яsrlяrin elementlяrinin istifadяsinя son qoyulsa daha yaxшы olar. Чaьdaш zяmanяmizdя XVЫЫЫ-XЫX яsrlяrin memarlыq elementlяrinin istifadяsinя ciddi surяtdя diqqяt yetirilmяlidir, ya da bu elementlяrin istifadяsi tamamilя dayandыrыlmalыdыr.

Yeknяsяklikdяn vя tяkrarчыlыqdan yaxa qurtarmaq цчцn divarlarы darvazalarыn forma vя rяnginя uyuшan цzlцk materiallarы ilя юrtmяk olar.

Eyni zamanda, юrtцklяri чox hцndцrdя quraшdыrыlmыш darvazalarыn aчыq qalan hissяlяrini yenidяn iшlяmяk dя pis olmazdы.

Bцtцn bunlarla yanaшы, onu da vurьulamaq lazыmdыr ki, шяhяrimizin inkiшafыna nцmunя ola bilяcяk uьurlu tikililяri dя diqqяtdяn qaчыrmaq olmaz. Шяkidя dцzgцn hяllini tapmыш bir чox yeni tikililяr gюz oxшayыr. Onlardan biri haqqыnda sюhbяt aчmaq yerinя dцшяrdi. Bu tikili юtяn il Шяki яhalisinя xidmяt gюstяrmяk цчцn yeni xяstяxananыn yaxыnlыьыnda aчыlmыш yanacaqdoldurma mяntяqяsidir. (Арды 13-ъц сящифядя)

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 13

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.13

TЦРКИЙЯ МЯТБУАТЫ “ Ø ß Ê È Á ß Ë ß Ä È É É ß Ñ È ” ЩАГГЫНДА

Tek baшыna gazetenin yцz sayыsыnы чыkardы AZERBAYCAN'DA BIR YEREL GAZETENIN GENEL YAYIN YONETMENI, TEK BASINA 100 SAYI GAZETE CIKARDI.AZERBAYCAN'IN TAR IHI SEHIRLERINDEN SEKI'NIN 'BELEDIYE' GAZETESINI CIKARAN MURAT NEBIBEYOV, GAZETEDE HEM YAZARLIK , HEM EDITOR LUK YAPIYOR HEM DE DIZAYN ISLERIYLE UGRASIYOR. ANADOLU AJANSI - RUSLAN REHIMOV

Руслан РЯЩИМОВ, “Анадолу Ажансы”н Азярбайъан мцхбири

Azerbaycan'ыn tarihi шehirlerinden Шeki'nin "Belediye" gazetesini чыkaran Murat Nebibeyov, 100 sayыdыr gazetenin yazarlыk, editюrlцk, dizgi ve grafik tasarыm iшlerini tek baшыna yapыyor.

Gazetenin yayыmlanmasыyla ilgili bцtцn iшleri цstlenen Nebibeyov, aylыk "Шeki Belediyesi" gazetesinin 100. sayыnы чыkarmayы baшardы.

Asыl mesleьi makine mцhendisliьi olan Nebibeyov, Sovyetler Birliьi'nin daьыlmasыnыn ardыndan bir sцre iшsiz kaldыьыnы, daha sonra da ekonomi konusundaki bilgisinden dolayы bir Tцrk gazetesinin Azerbaycan шubesinde iшe baшladыьыnы sюylцyor. Nebibeyov, iki aylыk deneme sцrecinden sonra bu gazetede kadrolu olarak

ekonomi haberleri yazmaya baшladыьыnы daha sonra da farklы gazetelerden de teklifler aldыьыnы belirtiyor.

Bir sцre muhabirlik yapan Nebibeyov'un gazete чыkarma serцveni, ailevi nedenlerden dolayы memleketi Шeki'ye dюnmesinden sonra baшladы.

Nebibeyov, gazetecilik iшine giriшmesini ve tek baшыna gazete чыkarmasыnыn serцveni-

ni AA muhabirine шюyle deьerlendirdi: "2005 yыlыnda memleketim Шeki'ye dюnцш yaptыm. Иш ararken, tesadцf eseri Шeki Belediyesi'ne gelerek burada Basыn ve Halkla Иliшkiler Шubesi oluшturulmasыnы teklif ettim. Teklifimi kabul ettiler. Шubeyi oluшturup beni de o шubenin baшыna getirdiler. Чalышtыьыm sцrece bir gazete чыkarmayы teklif etti. 2005

yыlыnыn Nisan ayыnda Azerbaycan'da belediyelerin чыkardыьы ilk gazete olan 'Шeki Belediyesi' gazetesinin ilk sayыnы чыkardыm. 2005'den gцnцmцze kadar 100 sayы чыkarabildim. Ayda bir olarak renkli чыkarыyoruz. Юnce sekiz sayfa idi. Sonra 16'ya чыkardыk. Шimdi ise 24 sayfa oldu. Bazы aylarda belli nedenlerle gecikmeler oluyor o zaman da sayfa sayыsыnы чoьaltыyoruz. Bцtцn iшleri kendim yapыyorum. Yazыlarыn yazыlmasы, dizayn, editюrlцk iшlerini kendim yapыyorum.

Haberleri kendim hazыrlыyorum.

Fotolarы kendim чekiyorum."

Bin nцsha olarak basыlan gazetenin 100 devamlы abonesi var. Belediyenin

aktiviteleri, faaliyetleri, Шeki'de olan olaylar, sorunlar, Шeki bюlgesinin tarihi, Шeki'nin цnlц insanlarы, mahalleleri ile ilgili yazыlarыn yayыmlandыьы gazete, чыkar чыkmaz hemen tцkeniyor.

Nebibeyov, iшini daha da geliшtirmeyi, чalышmalarыnы sцrdцrmeyi, gazeteyi devam ettirmek istediьini, hayatta olduьu sцrece gazeteyi чыkarmaya kararlы olduьunu sюylцyor.

www.zaman.com.tr

4 Mart 2013 (Фотолар Р.Рящимовундур)

Vizasыz sяyahяtя чыxan hяqiqяt (Яввяли 12-ъи сящифядя) Bura dцzgцn rяng seчimi vя memarlыq hяlli, zюvqlя quraшdыrыlmыш dяmir hasarы, gюzoxшayan yaшыllaшdыrmasы vя s. ilя шяhяrin mцasir yaшayыш massivinя xцsusi gюzяllik verir vя яtrafla bir vяhdяt tяшkil edir. Яgяr gяlяcяkdя dя bu cцr doьru hяll variantlarы seчilяrsя, onda Шяkinin mцasir hissяsi tяkcя шяkililяrin maraьыna sяbяb olmayacaq, шяhяrimizя gяlяn qonaqlarыn da diqqяtini чяkяcяkdir.

Hazыrda memarlыq nюqteyi nяzяrindяn юz hяllini tapmыш vя zюvqlя inшa edilmiш tikililяrя yeni xяstяxananыn, Kanal-S televiziyasыnыn, Regional Яdliyyя Шюbяsinin, Mяшьulluq mяrkяzinin, Daшыnmaz Яmlakыn Dюvlяt Reyestri Xidmяtinin, Xalq Bankыn, Шяhriyar kцчяsindяki Saьlamlыq mяrkяzinin, M.F.Axundov adыna mяdяniyyяt vя istirahяt parkыnы, H.Яliyev prospekti ilя S.Rяhman kцчяlяrinin kяsiшmяsindяki dairяvi yolu aid etmяk olar. Bцtцn bu iшlяrin gюrцlmяsindя dя шяxsяn шяhяr иcra щakimiyyяti бaшчыsыnыn vя digяr mцvafiq struktur rяhbяrlяrinin яmяyini xцsusi vurьulamaq lazыmdыr.

Bu gцn tяkcя Шяkidя deyil, цmumiyyяtlя respublikamыzda nяzяrя чarpan bir nцans da mяni чox dцшцndцrцr. Nяyя gюrяsя, hansыsa bir шяhяrdяn, yaшayыш massivindяn keчяndя hяr iki tяrяfdяn hasarlar adamы mцшaiyяt edir. Tikinti aparыlan яrazilяrin яt-

rafыnda quraшdыrыlmыш mцvяqqяti шitlяr nя qяdяr baшa dцшцlяndirsя, kцчя boyu яsaslы surяtdя tikilmiш daш hasarlar o qяdяr dя цrяkaчan deyil. Яgяr hasar bir zavodun, fabrikin, yaxud baшqa bir istehsalat birliyinin яrazisini яhatя edirsя, bunu da baшa dцшmяk olar.

Lakin avtomobil yollarыnыn яtrafыnda yerlяшmiш hansыsa yaшayыш mяntяqяsinin panoramы hцndцr hasarlarla юrtцlцrsя, bu memarlыq baxыmыndan nя qяdяr yaxшы gюrsяnsя dя, insanda belя tяsяvvцr yaranыr ki, hasarlar "nя"yisя "kim"dяnsя gizlяtmяk funksiyasыnы daшыyыr. Yaxшы olmazmы hяmin hasarlarыn arxasыnda "gizlяdilяn" mцasir memarlыq цslubunda tikilmiш gюzoxшayan 2-3 mяrtяbяli yeni evlяr шяhяr sakinlяrinя vя шяhяrin qonaqlarыna nцmayiш etdirilsin... Яgяr belя яrazilяrdя koloritя xяlяl gяtirяn, kюhnя tikililяr varsa, hasarlara sяrf edilяn vяsaitlя hяmin tikililяrin sahiblяrinя yardыm edilsin vя onlarыn da gюrkяmi yaxшыlaшdыrыlsыn. Tяяssцf ki, "hasarlama xяstяliyi" яhalinin dя bir qisminя yoluxub. Ev tikintisi цчцn torpaq sahяsi alыnыr, hяlя heч evin юzяli qoyulmamыш, hцndцr, qalыn, xeyli vяsait aparan divarlar inшa edilir. Axы niyя? Aydыn mяsяlяdir, hяr kяs юz sяrhяdini bilmяlяdir, amma baшqa varыantlara яl atmaq olmazmы?

Allah Taala tяrяfindяn bizя bяxш olunan gюzяl torpaьы bu чцr hasarlarla yцklяmяk vacibdirmi?

Burada onu da vurьulamaq lazыmdыr ki, M.Я.Rяsulzadя prospektindя щярякят щиссясинин

щяр ики tяrяfi hяmiшяyaшыl bitkilяrin яkilmяsi ilя чox yцksяk sяviyyяdя юz hяllini tapmышdыr. Mцvяqqяti quraшdыrыlmыш taxta чatчaxlarыn da hяmiшяyaшыl kollarla яvяz olunmasы шяhяr sakinlяrinin цrяyincя olmuшdur.

illяr шяhяrin baш planы olmadan, fяrdi шяkildя inkiшaf etdiyinя gюrя, xeyli ziyan чяkmiшdir. Planыn hazыrlanmasыnda mцstяsna rolu olan Dюvlяt Шяhяrsalma vя Memarlыq Komitяsi Dюvlяt Baш Layihя Иnstitutunun direktoruna,

sonra цmid etmяk olar ki, bir daha шяhяrimizdя qanunsuz, pяrakяndя шяkildя tikililяrя yol verilmяyяcяk, яhalinin istirahяt gцшяlяrindя ticarяt obyektlяri inшa edilmяyяcяk, yaшayыш massivlяri uyьunsuz kiчik memarlыq formalarы

Шящярин сянуб щиссясиндя йени салынмыш массивдян эюрцнцш Sюzsцz ki, Шяkinin baш planыnыn hazыrlanmasы da шяhяrimizin gяlяcяk inkiшafыnda юz mцsbяt tяsirini gюstяrяcяkdir. Baш planыn hazыrlanmasы istiqamяtindя чox uьurlu iшlяr hяyata keчirilmiшdir. Sяnяdin mцzakirяsindя qeyd olunmuшdur ki, Шяki uzun

komitяnin яmяkdaшlarыna, elяcя dя Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin Baшчы-sыna, Memarlыq vя Tikinti Шюbяsi-nin bцtцn яmяkdaшlarыna Шяki яhalisinin adыndan minnяtdarlыq bildir-mяk dя yerinя dцшяrdi. Шяkimizin яn mцhцm sяnяdi olan Baш Planыn tяsdiqindяn

ilя цzlяшmяyяcяk, yцz юlчцlцb, bir biчilяcяkdir... Bir sюzlя, memarlыq, sяhяrsalma, tikinti ilя baьlы mяsяlяlяrя nяzarяt gцclяndirilяcяk vя Шяki Respublikamыzыn яn gюzяl vя яn inkiшaf etmiш шяhяrinя чevrilяcяkdir.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 14

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.14

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ТЯБРИК ЕДИРИК DЦНЙАМИН ХЯЛИЛОВ

МИРВАРИ ЗЕЙНАЛОВА

РАСИМ ЩЯСЯНОВ

ТУРАЛ НИФТАЛЫЙЕВ

Шяki Шяhяr Иcra Щakimiyyяti tяrяfindяn кечирилян 2012-ъи илин йекунларына щяср едилмиш йыъынъагда "Шяkinin Mяdяni Иrsinin Qorunmasыna Dяstяk" ИB-нин sяdri Dцnyamin Xяlilov “Шякинин fяxri vяtяndaшы” адына лайиг эюрцлмцшдцр.

Азярбайъан Республикасы Мядяниййят вя Туризм Назирлийи тяряфиндян Зейналова Мирвари Ибращим гызы Шяки Шящяр Мядяниййят вя Туризм идарясинин мцдири вязифясиня тяйин олунмушдур.

Шяки Шящяр иъра Щакимиййяти башчысы тяряфиндян Щясянов Расим Янвяр оьлу иъра башчысынын 1 сайлы сащя инзибати ярази даиряси йзря нцмайяндяси вязифясиня тяйин олунмушдур.

Полис лейтенанты Нифталыйев Турал Мцнасибят оьлу Шяки Шящяр-Район Полис Шюбясинин Дювлят Йол Полиси бюлмясинин Йол Патрул Хидмятинин баш инспектору вязифясиня тяйин олунмушдур.

Шяki бялядиййясинин коллективи ДЦНЙАМИН ХЯЛИЛОВУ, МИРВАРИ ЗЕЙНАЛОВАНЫ, РАСИМ ЩЯСЯНОВУ вя ТУРАЛ НИФТАЛЫЙЕВИ тябрик едир, онлара ъан саълыьы вя эяляъяк ишляриндя мцвяффягиййятляр арзулайыр.

Шяkiдя tikinti-quruculuq iшlяri geniш vцsяt almышdыr Azяrbaycan Prezidenti Иlham Яliyevin "Шяkinin sosial-iqtisadi inkiшafыnыn sцrяtlяndirilmяsinя dair яlavя tяdbirlяr haqqыnda" 2011-ci il 12 sentyabr tarixli Sяrяncamыndan irяli gяlяn vяzifяlяrя uyьun olaraq шяhяrin mцasirlяшdirilmяsi, infrastrukturun yenidяn qurulmasы istiqamяtindя tяdbirlяr davam etdirilir.

Gюrцlяn iшlяr zamanы шяhяrin milli-memarlыq цslubunun qorunub saxlanmasыna xцsusi diqqяt yetirilir.

AzяrTAc xяbяr verir ki, юtяn dюvr яrzindя шяhяrin M. Я. Rяsulzadя prospektindя, Salman Mцmtaz vя Oьuz шosesi kцчяlяrindя, elяcя dя yeni istifadяyя verilmiш xяstяxana kompleksinin qarшыsыnda, цmumilikdя, 42 min kvadratmetrdяn artыq яrazidя yollar geniшlяndirilmiш, asfalt-beton юrtцk salыnmaqla yenidяn qurulmuшdur. On bir min metr

uzunluьunda yollarыn kяnarlarыnda yeni arx vя kanallar tikilmiш, kюhnя arxlar bяrpa edilmiш, sяkilяrя beton plitяlяr dцzцlmцшdцr. Шяhяrin milli-memarlыq цslubunun qorunub saxlanmasы mяqsяdilя Heydяr Яliyev, M. Я. Rяsulzadя vя M. F. Axundzadя prospektlяrindя yol kяnarыndakы evlяrin hяyяt qapыlarы taxta materiallarla цzlяnmiш, evlяrin, sahibkarlыq obyektlяrinin, idarя vя mцяssisяlяrin yerlяшdiklяri binalarыn dam юrtцklяri kirяmitlя юrtцlmцш, fasadlarы qяdimi formasы saxlanыlmaqla bяrpa edilmiшdir.

"Yuxarыbaш" Tarix-Memarlыq Qoruьu яrazisindя M. F. Axundzadя prospekti boyunca 38 binanыn dam юrtцyц kirяmit materiallarы ilя yenidяn qurulmuш, 3 min kvadratmetr fasad hissя qяdim formasы saxlanыlmaqla bяrpa edilmiш, 6 min kvadratmetr яrazidя yaшыllaшdыrma iшlяri aparыlmышdыr. M.

Я. Rяsulzadя prospekti boyunca iki kiчik park salыnmыш, шяlalяli hovuz tikilmiшdir. Цmumi sahяsi 8600 kvadratmetr olan M. Fцzuli adыna parkda yenidяnqurma iшlяri aparыlmыш, яrazisindя 850 яdяd hяmiшяyaшыl aьac, habelя шяms kollarы vя dekorativ gцllяr яkilmiшdir. M. F. Axundzadя adыna mяdяniyyяt vя istirahяt parkыnыn 7 hektarы яhatя edяn яrazisindя aparыlan яsaslы yenidяnqurma iшlяri dя baшa чatmaq цzrяdir. Шяhяrdя yeni, mцasir iшыqlandыrma sisteminin yaradыlmasы istiqamяtindя dя zяruri iшlяr gюrцlцr. Prospekt vя kцчяlяrdя mцasir tipli 770 яdяd iшыq dirяyi vя 1100 яdяd lampa quraшdыrыlmыш, yol kяnarыndakы evlяrin, tarixi binalarыn fasad vя divarlarыnыn LED tipli lampalarla iшыqlandыrыlmasы tяmin edilmiшdir.

Bakыda beynяlxalq turizm sяrgisi Bu йахынларда Bakыda Bюyцk Britaniyanыn "ЫTE Group" шirkяtinin Qafqazdakы eksklцziv tяrяfdaшы olan "Ыteca Caspian" шirkяtinin tяшkilatчыlыьы ilя XЫ Azяrbaycan Beynяlxalq Turizm vя Sяyahяtlяr ("AЫTF-2012") sяrgisi кечирилмишдир.

"APA-Economics"in xяbяrinя gюrя, tяdbirin aчыlыш mяrasimindя чыxыш edяn Azяrbaycanыn mяdяniyyяt vя turizm naziri Яbцlfяz Qarayev sяrginin xцsusi яhяmiyyяtindяn danышыb.

Nazir qeyd edib ki, яgяr 2002-ci ildя bu sяrgidя 7 юlkяdяn 23 шirkяt iшtirak edirdisя, bu gцn sяrgidя 32 юlkяdяn 201 шirkяt iшtirak edir. Onun sюzlяrinя gюrя, юtяn il Azяrbaycanda turizm ili olduьundan, Azяrbaycana gяlяn яcnяbilяrin sayыnda rekord gюstяrici (2,134 mln. nяfяr) qeydя alыnыb, turizm sahяsi 2010-cu ilя nisbяtяn 14% artыb: "Bu sяrgi regionun, o cцmlяdяn Azяrbaycanыn sяnaye inkiшafыna tяkan verяcяk".

Qeyd edяk ki, 3 gцn davam edян sяrgidя dцnyanыn mцxtяlif yerlяrinя turizm sяfяrlяrinin tяшkil olunmasыndan baшlayaraq hava daшыmalarы, hoteldя yerlяшdirmя vя otaqlarыn bron edilmяsinя qяdяr turizm xidmяtlяrinin bцtцn spektri nцmayiш etdiriлиб.

Sяrgi 62 turizm istiqamяtini, 15 milli ekspozisiyanы vя 32 iшtirakчы юlkяni tяqdim ediб. Azяrbaycan, Gцrcцstan, Sloveniya, Чexiya, Du-

bay (BЯЯ), Tцrkiyя, Bolqarыstan, Daьыstan, Stavropol diyarы, Hindistan, Kipr, Krыm, Litva, Malayziya vя Xorvatiya юz milli ekspozisiyalarыnы nцmayiш etdiriбляr. Bolqarыstan, Sloveniya, Чexiya, Rusiya vя Ukrayna юz mяшhur mцalicяvi kurortlarыnы tяqdim ediб. Stavropol diyarыnыn stendiндя sanatoriya mцalicяsi цzrя юz metodikalarы ilя mяш-hur olan Yessentuki, Jeleznovodsk, Kislovodsk, Mineralnыye Vodы vя Pyatiqorsk kimi kurortшяhяrlяrin ekspozisiyalarыдиггят чякиб. Ekzotik turizm tяшkil edяn шirkяtlяr Tailand, Mavriki vя Seyшel kimi istiqamяtlяr tяqdim edir.

Sяrgi чяrчivяsindя Slovakiya, Macarыstan, Polшa vя Чexiyaya turlar цzrя seminar, tяqdimatlar vя ustad dяrslяri keчirilиб.

"AИTF-2012"dя Цmumdцnya Turizm Tяшkilatы (ЦTT) da юz stendi ilя iшtirak ediб. Eyni zamanda Azяrbaycanыn turizm potensialыnы fяal шяkildя tяqdim edяn Azяrbaycan Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyi xцsusi stendlя чыxыш ediб. Azяrbaycanda fяal istirahяt vя яylяncя sahяsindя yeni layihя vя istiqamяtlяr юlkяnin aparыcы turizm шirkяtlяri, istirahяt zonalarы vя sanatoriyalarы tяrяfindяn tяqdim olunuб. Abшeron zonasыnыn hotellяr шяbяkяsinin dя tяqdim edilдийi sяrgiyя Azяrbaycanda fяaliyyяt gюstяrяn dцnyaca

tanыnmыш hotellяr dя qatыlыb.

Tяdbirdя "Azяrbaycan Hava Yollarы", "Air Astana", "AirBaltic", "Qatar Airways", "Flydubai", "Чex Hava Yollarы" vя "Tцrk Hava Yollarы" kimi aviaшirkяtlяr Azяrbaycan bazarы цчцn xцsusi tяkliflяr tяqdim edибляр.

Xatыrladaq ki, "AИTF2012" sяrgisi Azяrbaycan Mяdяniyyяt vя Turizm Nazirliyinin rяsmi

dяstяyi ilя keчirilмиш vя ЦTT, Azяrbaycanda Иxracыn vя Иnvestisiyalarыn Tяшviqi Fondu (Azpromo), Azяrbaycan Sahibkarlar Konfederasiyasы vя Beynяlxalq Turizm Sяrgilяri Assosiasiyasы tяrяfindяn dяstяklяnмишдir. Сярэидя Шяки павилйону да гонагларын диггятини чякмишдир. Гонаглар Шякини тягдим едян стенддя районумузун гядим ел

сянят нцмуняляри таныш олмушлар. Шяки павилйонунда шябякя нцмуняляри вя мцхтялиф халг сяняткарларымызын ял ишляри нцмайиш етдирилмишдир. (Шякилдя шябякя устасы Тофиг Рясулов )

Руслан РЯЩИМОВ, фото мцяллифиндир

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 15

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.15

A Alla a q qa ar rь ьa a ...йaxud шяhvяtpяrяst keшiшin baьышlanan gцnahы Mцasir dюvrцmцzdя milli-etnik mцnaqiшяlяrin чюzцlmяsi istiqamяtindя konfliktoloqlar tяrяfindяn mцxtяlif mяzmunlu layihяlяr iш-lяnib hazыrlanыr vя dцnyanыn bir sыra bюlgяlяrindя sцlh vя яmin-amanlыq yaratmaq цчцn bu layihяlяrin tяtbiqi ilя millяtlяr arasыnda barыш mцhitinin bяrpa olunmasыna cяhdlяr gюstяrilir. Dцnya praktikasыnda mцnaqiшя tяrяflяrinin qarшыlыqlы gцzяшtlяri qяbul etmяsi цчцn hяmin millяtlяrdяn olan kreativ intellektuallarыn yaradыcы ideyalarыndan da dяfяlяrlя istifadя olunmasы vя bяzi hallarda bunun doьrudan da sяmяrяli olmasы faktlarы da mяlumdur. Яkrяm Яylislinin яsяri яtrafыnda ajiotaj yarananda aьlыma gяlяn ilk fikir yazarыn mяhz belя bir cяhddя bulunduьunu dцшцnяrяk, sadяcя azsaylы oxucu tяrяfindяn dцzgцn anlaшыlmamasы ehtimalы oldu. Onun "ala qarьa" kimi gюrцnцb "ucuz шюhrяt" dalыnca qaчmaq cяhdlяrini hяlя юtяn яsrin 70ci illяrindя yeniyetmя yaшlarыmda ikяn oxuduьum яsяrlяrindяn sezmiшdim. O zamanlarda dюvrцn senzurasы ilя bяdii yaradыcыlыьa qoyulmuш qaydalardan biri dя bяdii яsяrdя erotik mяzmunlu tяsvirlяrя yol verilmяmяsi idi. Bu senzuranы dяf edяrяk яsяrindя yцngцlcя bir sяhnяni tяsvir etmяyя mцvяffяq olan yazarlarыn hяmin яsяrlяri dяrhal maraq yaradыr vя onlarыn daha geniш kцtlя tяrяfindяn oxunmasыna sяbяb olurdu. Bu qяbildяn olan yazarlar yalnыz "ala qarьa" kimi baшqalarыndan nяilяsя fяrqlяnmяklя geniш oxucu auditoriyasыnыn diqqяtini cяlb edя bilirdilяr. Bir sыra sovet yazычыlarы, o cцmlяdяn Яkrяm Яylisli vя Maqsud Иbrahimbяyov kimilяri dя bu цsuldan yararlanaraq яsяrlяrinя юtяri populyarlыq gяtirmяyя nail ola bilmiшdilяr.

Hяmin dюvrdя чox fяrqli janrlarda yazan Anar, Elчin Яfяndiyev, Bяxtiyar Vahabzadя, Nяbi Xяzri, Яlibala Hacыzadя kimi bir sыra yazarlarыn яsяrlяri beyinlяrя, шцurlara vя qяlblяrя iшlяyя bilmяsi ilя geniш oxucu kцtlяsi tяrяfindяn hяvяslя oxunurdusa, Яkrяm Яylisli vя Maqsud Иbrahimbяyov kimi yazarlarыn яsяrlяri dя mяhz iчяrisindяki yarыm vя ya bir sяhifяlik erotik sяhnяlяrin tяsvirindяn doьan maraq xatirinя, xцsusяn dя чoxsaylы yeniyetmяlяr tяrяfindяn oxunurdu. Яsяrlяrinin az qala hяr sяtri beyinlяrя birdяfяlik hяkk olunan birincilяrdяn fяrqli olaraq, ikincilяrin yazdыqlarы bir az юncя qeyd etdiyim sяhnяlяrin mяzmunu istisna olmaqla, dяrhal unudulur vя bu яsяrlяrin hansыsa цmumbяшяri vя ya hяyati яhяmiyyяtindяn nяinki danышmaq, hяtta bu barяdя dцшцnmяk belя heч kimin aьlыna gяlmяzdi. Mяn dя bцtцn oxucular kimi, hяmin яsяrlяri oxuyub elя o zamanda da unutmuшam. Yaddaшыmыn kifayяt qяdяr iti olmasыna яminliyimя baxmayaraq, hяtta yeriyя vя gяzя bilmяdiyim yaш dюvrцmцn dя mцxtяlif epizodlarыnы asanlыqla xatыrlaya bilsяm dя, Яkrяm Яylislinin 70-ci illяrdя oxuduьum kitablarыnda o zaman hiss etdiyim bu "ucuzluqdan" baшqa яhяmiyyяt kяsb edяn hяr hansы bir epizodu xatыrlamыram. Ona gюrя dя sosial шяbяkяlяrdя sцrяtlя yayыlmaьa baшlayan reaksiyalarы mцшahidя edя-edя bir anlыьa Яkrяm Яylislinin hяvяslя юzцnя yaratdыьы "ala qarьa" imicini xatыrladыm vя onun ahыl yaшda, bяlkя dя sonuncu dяfя "ucuz шюhrяt" ovuna чыxdыьыnы gцman edяrяk nя vaxtsa bu яsяri dя oxuyub kяnara atacaьыmы dцшцndцm.

Cяmi bir neчя saat sonra

Яkrяm Яylislinin televiziya mцsahibяsini izlяyяrkяn aparыcыnыn suallarыna verdiyi qeyri-mцяyyяn cavablar, gюzlяrindяn yaьan чaшqыnlыq vя hiylяgяrlik, hяtta aparыcыnыn oxucular adыndan sяslяndirdiyi iradlara qarшы "minnяtli" cavablarы mяni tяяccцblяndirdi vя hяtta narahat etmяyя baшladы. Шяrhlяrindя hansыsa bir qeyrisяmimiliyin olduьu aчыq-aшkar sezilirdi. Bu mяni hяmin gecяni yatmayыb sюzцgedяn romanы bir-

nяfяsя oxumaьa mяcbur etdi.

Bilgisayarda haqqыnda danышыlan яsяri tapanda nя qяdяr sevinmiшdimsя, az sonra o qяdяr dя tяяccцb vя tяяssцf hissi mяni boьmaьa baшladы. Яsяrin lap яvvяlindя qeyri-normal adam fizionomiyasыnda tяsvir olunan "azяrbaycanlы" Nцvariшin guya mяшhur teatr aktyoru olmasы, amma buna rяьmяn hadisяlяrin gediшindя onu heч kimin tanыmamasыnы, юmrц boyu aktyorluq etmiш bir sяnяtkarыn юz fikrini aydыn ifadя edя bimяmяsini, elяcя dя hяddяn artыq nevroz vяziyyяtdя olan "azяrbaycanlы" hяkim Fariz Fяrzaninin яtrafda baш verяnlяrdяn guya bюyцk sarsыntы keчirdiyi halda, hяm dя zarafat etmяsini bяdii цslubda "шяrtilik" mяfhumunun ayaьыna yazaraq bunun чox uьursuz bir tяsvir olduьuna tяяssцf etdim.

Lakin bu qяdяr sяs-kцy yaratmыш yazыnыn цslub xцsusiyyяtlяrini tяhlil etmяk fikrini beynimdя dяrhal arxa plana keчirib, bu tяsvirlяrin nя ilя davam edяcяyini юyrяnmяyя vя yazыnыn mahiyyяtini anlamaьa tяlяsdim. Lakin bir sяtirdяn digяrinя keчdikcя bayaqkы tяяssцf hisslяrim heч gюzlяmяdiyim, rastlaшacaьыma inanmaq istяmяdiyim tяяccцb vя qяzяblя яvяzlяnirdi.

Oxuduqca fikrim Яkrяm Яylislinin qяhrяmanlarыnыn sяrsяmlяmяlяrindяn ayrыlaraq onun юzцnцn цzяrinя keчir, bunlarы qяlяmя alarkяn onun nяlяr dцшцndцyцnц xяyalыmda canlandыrmaьa чalышыrdыm. Sяtirlяri gюzlяrimlя qaчa-

qaчa oxusam da, artыq hяtta oxuduьumu belя anlamaьa чяtinlik чяkir, lakin necя olursa-olsun, hяr bir cцmlяni diqqяtlя oxuyub anlamaq цчцn yenidяn юzцmц toplamaьa чalышыrdыm. Юmrцmdя ilk dяfя idi ki, kitab oxumaqdan zюvq almaq яvяzinя яzab чяkdiyimi hiss etdim! Bu яzab bu qяdяr mяшяqqяtlяrdяn vя юlцmlяrdяn keчmiш bir millяtin iчindяn birisinin чыxaraq birdяn-birя hamыnыn bildiyi hяqiqяtlяri bцtцn topluma baш-

ayaq tяrzdя tяqdim etmяsini anlaya bilmяmяkdяn doьan acы tяяssцf яzabы idi. Yalnыz яsяri oxuyub qurtarandan sonra bu mцddяt яrzindя vцcuduma hakim kяsilяn hissiyyatыn bu yazыnыn xяyanяt olduьunu, riyakar bir mяqsяdlя qяsdяn edildiyini qяbul etmяkdяn doьan qяzяb vя nifrяt olduьunu baшa dцшdцm. Nifrяt vя qяzяb цчцnsя kifayяt qяdяr яsas vardы! Belя ki, mцxtяlif zamanlarda zori balayan, silva kaputikyan kimi manyak ermяni tяxribatчыlarы tяrяfindяn tцrklяrя vя azяrbaycanlыlara qarшы irяli sцrцlяn bюhtan vя iftiralardan yoьrulmuш bцtцn iddialar bu яsяrdя cяmlяшdirilmiшdir. Яn dяhшяtlisi isя Яkrяm Яylislinin bunlarы mяhz "azяrbaycanlы" kimi tяqdim etdiyi personajlarыn dilindяn sяslяndirmяsidir. Яsяr baшlayar-baшlamaz guya Nцvariшin "ermяnilяr yox, bizlяr pisik" deyяrяk ermяni xislяtini tяriflяmяsi, 30 il Moskvada yaшayыb son 3 ildя Azяrbaycana qayыtmыш hяkim Fariz Fяrzaninin guya bu vяhшiliklяri gюrцb vяtяnя dюnmяsindяn peшmanчыlыq чяkmяsi adamы vahimяyя salыr. Yanlыш anlamayыn, mяn яsяrdя cяrяyan edяn hadisяlяr qarшыsыnda yox, yazычыnыn saxta fantaziyasы qarшыsыnda olan vahimяdяn danышыram.

Mцяllifin "azяrbaycanlы" kimi tяqdim etdiyi яsas personajlar - Saday Sadыqlы, Nцvariш Qarabaьlы, doktor Abasяliyev, doktor Fяrzani vя Яylis kяndindя yaшayan, epizodik tяsvirlяrdя rast

gяlinяn kяnd adamlarыdыr. Lakin onlarыn heч birinin юz hяrяkяtlяri, davranышlarы ilя azяrbaycanlыya xas olan, hamы tяrяfindяn tanыnan xцsusiyyяtlяri daшыmamasы da adamы шaшыrыr. Axы, bunlar bizim azяrbaycanlыlarыmыz deyil! Belя tяsяvvцr yaranыr ki, Яkrяm Яylisliyя ermяnilяrlя azяrbaycanlыlarыn yerini sanki qяsdяn dяyiшdirmяklя mяhz bunun doьura bilяcяyi anlaшыlmazlыq vя ajiotaj lazыm imiш! Burada azяrbaycanlы kimi tяsvir edilяn personajlarыn hamыsыnыn davranышы, dцшцncяlяri, mцnasibяtlяri bцtцnlцklя ermяnilяrя xas olan xцsusiyyяtlяri daшыyыr.

Mяsя-lяn, Яkrяm Яylislinin "ziyalы azяrbaycanlыsы" sяhяr tezdяn acqarыna iki qяdяh konyak iчяrяk юzцnя gяlir vя yalnыz bundan sonra яtrafы adekvat qavramaьa baшlayыr. Vя ya "...ermяnilяr kimi mяdяni, яdalяtli, zяhmяtkeш insanlar dцnyanыn heч yerindя yoxdur" deyяrяk юmrц boyu guya ermяni taciri Zяkяriyyяnin qeydlяr apardыьы gцndяliyi axtaran doktor Abasяliyev obrazы zori balayan, silva kaputikyan kimi avantцrist araqarышdыranlarыn чox uьurlu prototipi olduьuna baxmayaraq Яkrяm Яylisli onu mяhz "azяrbaycanlы" kimi tяqdim edir vя onun dilindяn Azяrbaycan xalqыna iftiralar vя hяdyanlar yaьdыrыr. Яn maraqlыsы vя komik olan isя odur ki, яsяrin sonunda Abasbяylinin tapdыьы vя юlцm ayaьыnda can verяn kцrяkяni Saday Sadыqlыya oxuduьu "sehrli" gцndяlikdя gюstяrilяn tarixlяrdя buralarda hяlя ermяnilяrin izi-tozu da yox idi.

Belя hяyasыz bir saxtakarlыьы юz яsяrindя tяqdim etmяklя Яkrяm юzцnц bir az юncя adlarыnы чяkdiyim ermяni psixopadlarы ilя eyni cяrgяyя qoyur!

Yяqin ki, яn azы 75 illik mяnfur hяyatы boyunca Bakыda gecя bordellяrinin mяhz ermяni "qreta"larыnыn, "janna"larыnыn mяnzillяrindя tяшkil olunduьunu vя orada яsl шяhvяtin dadыnы heч bir millяtя xas olmayan mяharяtlя hiss etdirmяyi bacaran gяnc ermяni qыzlarыnыn xidmяt gюstяrmяsi ilя ermяnilяrin юzlяrinin dя hяmiшя fяxr etdiyini hamы kimi Яkrяm Яylisli dя bilirdi. Amma bunu bilя-bilя, Шahqacar adlы bir azяrbaycanlыnыn Шuшadan Bakыya kючяrяk guya ermяni qonшusu Qreta Sarkisovnanы юz evindяn чыxararaq onun mяnzilindя "bordel" aчmasы kimi яxlaqsыz bir sяhnяni uydurmaьa Яkrяmi nя vadar etmiшdir? Цmumiyyяtlя, azяrbaycanlыlara tяbiяtяn yad olan яn чirkin xцsusiyyяtlяri soydaшlarыmыz kimi tяqdim etdiyi obrazlarda cяmlяшdirяn mцяllif sanki юmrцndя heч vaxt heч bir azяrbaycanlы ilя rastlaшmayыb vя onda azяrbaycanlы mяiшяti, mяdяniyyяti, bu xalqыn mяnяvi-яxlaqi dяyяrlяri haqqыnda heч bir tяsяvvцr olmayыbmыш. Min illяrlя юlчцlц-biчili hяyat tяrzi formalaшdыrmыш bir xalqыn, belя davranышыn яn azы mяnяvi cяhяtdяn tabu sayыldыьы bir cяmiyyяtin nцmayяndяsini "bordel tяшkilatчыsы" rolunda tяsvir etmяk arzusu vя cяhdi onun aьlыna necя gяlmiшdi?

Xalq Cяbhяsindяn hяr kim istяsя nяinki "makar" vя ya "kalaшnikov", hяtta pulemyot belя ala bilmяyin mцmkцnlцyцnц iddia edяn Яkrяm Яylisli gюrяsяn юzц dя "vяhшi azяrbaycanlыlardan" qorunmaq цчцn silah-sursat almышdыmы vя ya heч olmasa bu iftiralarы tяsdiq edя bilяn bircя nяfяr шahidi varmы? Zamanыnda xalqыn azadlыq mцbarizяsindя юz tarixi rolunu oynamыш milyonlarыn hяrяkatыna vя xalqыmыzыn tarixinя qara yaxmaqda Яkrяm Яylislinin mяqsяdi nя imiш?

Xalqыn azadlыq mцbarizяsindя zяrrяcя xidmяti vя яmяyi olmamыш bir nadanыn cяbhяdя юz

Cavanшir FЕЙЗИЙЕВ, millяt vяkili canыnы qurban etmiш milli qяhrяman atasыnы - xalq шairi Xяlil Rza Ulutцrkц "sяrsяm bir maьara adamы" (Я.Я-nin ifadяsi) kimi tяsvir etmяsi hansы bяdii цsluba vя etik чяrчivяyя sыьыr. Gюrяsяn, Яkrяm olmasaydы, belя bir шяrяfsizliyi юz цzяrinя gюtцrяn ikinci birisi tapыlardыmы?!

Dцzlцk, яdalяt mцcяssяmяsi kimi canlandыrmaьa cяhd etdiyi Saday Sadыqlы obrazыnыn dili ilя tez-tez "Bыvшiy" vя "Nыneшnыy" epitetlяri ilя eyham etdiyi "Xozyain" vя ya "Pervыy" шяxsin "xalqыn mяnliyini vя lяyaqяtini яlindяn aldыьыnы" iddia edяn Яkrяm Яylisli юzц "xalq yazычыsы", "яmяkdar incяsяnяt xadimi" adlarыnы, "Шюhrяt" vя "Иstiqlal" ordenlяrini юz mяnliyini vя lяyaqяtini sataraq aldыьыnы etiraf edirmi bu яsяrdя? Яsяrin яvvяlindяn sonuna qяdяr huшu юzцnя qayыtmayan vя azacыq da olsa юzцnя gяlяn kimi "Eчmiяdzin" pычыldayaraq xaч чevirmяyя cяhd edяn, lakin sona qяdяr buna nail olmayan Saday Sadыqlыnыn prototipi Яkrяm Яylislidirsя, niyя ona Azяrbaycanыn fяxri adlarы vя ordenlяri verilяndя onlardan imtina etmяmiшdi? Hяtta Sumqayыt hadisяlяrinin "Xozyain" tяrяfindяn tяшkil olunmasы ehtimalыnы юz obrazыnыn dilinя gяtirяn Яkrяm Яylisli Sumqayыt hadisяlяri ilя baьlы aparыlan istintaqыn nяticяlяrindяn xяbяrsiz ola bilяrdimi? Яlbяttя, yox! Buna baxmayaraq belя bir fяrziyyяni ortaya atmaьыn kimlяrin arzusuna uyьun olduьunu baшa dцшmяk vя bunun nя mяqsяdlя ortaya atыldыьыnы anlamaq Azяrbaycan oxucusu цчцn heч dя чяtin deyil.

Bцtцn яsrlяrdя Azяrbaycana sяfяr etmiш яcnяbilяrin dinindяn, irqindяn, milliyyяtindяn asыlы olmayaraq bцtцn insanlarыn bu юlkяdя dцnyanыn heч bir yerindя rast gяlinmяyяn unikal bir tolerantlыq шяraitindя yaшadыьыnы etiraf vя tяsdiq etdiyi hamыmыza vя bцtцn dцnyaya yaxшы mяlumdur.

Buna baxmayaraq guya "cahil vя vяhшi nardaranlыlarыn" az qala "Saday Sadыqlы kimi gюzяl bir insanы" юldцrяcяyini tяsvir etmяsi Яkrяm Яylislinin xяstя tяxяyyцlцnцn mяhsulu deyilmi? Bu юlkяdя vяhшi mцsяlman fanatiklяrinin yaшadыьыnы iddia edяn Яkrяm Яylisli tяkcя ermяnilяri tяrif etmir, o sяtirarasы ifadяlяrindя azяrbaycanlыlardan baшqa bizi яhatя edяn bцtцn millяtlяrя - farslara vя xцsusяn dя ruslara rяьbяtini izhar edir. Guya uzun illяr Moskvada yaшamыш vя "heч bir psixoloji disharmoniya hiss etmяmiш" doktor Fяrzani yenicя яmяliyyat etdiyi Saday Sadыqlыya "bir daha bu vяhшilяrin яlinя dцшmяmяyi" arzulayыr, Moskvadakы evini bakыlы bir rusla dяyiшdirib юz vяtяninя kючmяsini isя "hяyatыnыn яn baьышlanmaz sяhvi" hesab edir. Яkrяm Яylisli bilmirmi ki, Rusiyada hяr il qeyri-millяtlяrя mяnsub olan yцzlяrlя insanыn skinhedlяrin, neofaшistlяrin, millяtчilяrin яlindя vяhшicяsinя юldцrцldцyцnц heч ruslar юzц dя inkar etmir. Bugцnцn юzцndя Rusiyada yaшayan hansы millяtlяrin nцmayяndяlяri юzlяrini Azяrbaycandakы kimi tяhlцkяsiz hiss edя bilir ki, onun qяhrяmanы belя fikirlяшsin. (Арды 16-ъи сящифядя)

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 16

сящ.16

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

A Alla a q qa ar rь ьa a (Яввяли 15-ъи сящифядя) Яkrяm Яylislinin "ziyalы azяrbaycanlыlarы" hяmin dюvrdя azadlыq mцbarizяsinя qalxmыш xalqыn Bakы kцчяlяri ilя keчяrяk "Azadlыq", "Иstefa" vя "Qarabaь" шцarlarы sяslяndirmяsini "ibtidai icma quruluшu zamanы yaшamыш insanlarыn ov sяhnяsinя" bяnzяdir.

O юz personajlarыnыn dili ilя bu primitiv insanlarыn cяmi bir neчя sюz bildiklяrini iddia edir ki, bu da "Qarabaь", "Azadlыq", vя "Иstefa" sюzlяri imiш. Onlar - yяni Яkrяmin "azяrbaycanlы ziyalыlarы" nяyя gюrяsя bu шцarlarыn mяnasыnы vя bu adamlarыn nя istяdiklяrini baшa dцшя bilmirlяr. Bяs gюrяsяn ibtidai dюvrцn insanlarы hesab etdiyi bu kцtlяnin dя bildiyi cяmi bir neчя sюzц baшa dцшmяyяn Яkrяm Яylisli юzц hansы dюvrцn insanabяn-zяridir ki, "Qarabaь", "Azadlыq" vя "Иstefa" sюzlяrinin mяnasыnы anlaya bilmяmiшdir.

Ermяnilяrin guya lap qяdimlяrdяn Яylisdя cяnnяt guшяsi yaratdыьыnы, tцrklяrin isя gяlib bu cяnnяti darmadaьыn etdiyini vя "mяsum ermяni xalqыnы" qыlыncdan keчirdiyini iddia edяn Яkrяm Яylisli gюstяrir ki, "buna baxmayaraq, ermяnilяr юz millяtini vя Allaha olan etiqadыnы qoruyub saxlaya bilmiшlяr". Dцnyanыn bцtцn elmi mяrkяzlяri tяrяfindяn, o cцmlяdяn bir чox ermяni tarixчilяri tяrяfindяn Qafqaz яrazisindя yerlяшяn Alban kilsяlяrinin bir qisminin rus чarыnыn цzяrindя bugцnяdяk mюhцrц vя imzasы saxlanыlan mяlum qяrarы ilя buralara kючцrцlmцш ermяnilяrin istifadяsinя verildiyinin dяfяlяrlя tяsdiq olunmasыna baxmayaraq, Яkrяm Яylislinin bu kilsяlяr haqqыnda "юz hяqiqяtlяri" varmыш. Яylis kяndini ermяnilяrin "Mяkkя" vя "Mяdinя"si hesab edяn Яkrяm Яylisli, Vuraqыrd kilsяsinin gцnbяzindяn sцzцlцb gяlяn gцnяш шцalarыnы "Allahыn tяbяssцmц" adlandыrmaqla ermяni yaltaqlыьыnda vя tяяssцbkeшliyindя яn mяnfur ermяnilяrin юzlяrini belя юtцb keчmяyя mцvяffяq olmuшdur. Яsяrin bцtцn fяsillяrindя Яylisdя vaxtilя 12 ermяni kilsяsinin mюvcud olduьunu vя sonradan mц-sяlmanlarыn onlardan dюrdцnц tamamilя daьыdыb yer цzцndяn sildiyini iddia edяn Яkrяm Яylisli bir az da uzaьa gedяrяk цmumiyyяtlя Шumer mяdяniyyяtinin mюvcudluьunu tanыmadыьыnы dilя gяtirir. Belя чыxыr ki, az юncя "ibtidai insanlarыn" (yяni azяrbaycanlыlarыn) sяslяndirdiyi "Azadlыq" шцarыnы anlamayan Яkrяm Яylisli burada artыq hяyasыzlыq edяrяk yцz illяrlя aparыlan araшdыrmalar nяticяsindя Шumer mяdяniyyяtini bir sыra mцasir mяdяniyyяtlяrin mяnbяyi hesab edяn dцnya tarixчilяrinin hamыsы ilя mцbahisяyя giriшir.

Ta qяdimdяn ermяnilяrin "bюyцk mяdяniyyяtя" malik olduьunu dяfяlяrlя gюzя soxmaьa чalышan mцяllif hяr cцr vяchlя Яylisi bu mifik ermяni mяdяniyyяtinя baьlamaьa чalышыr, lakin bцtцn Yer kцrяsindя onun kюkцnц tapa bilmяdiyindяn onu Parisя vя Иstanbula bяnzяtmяli olur. Иddia edir ki, guya buradakы kilsяlяrя gюrя Яylisi gah "balaca Paris", gah da "balaca Иstanbul" adlandыrmышlar. Bu mяntiqlя bir gцn Яkrяm vя onun kimi ermяni sяrsяmlяri Parisin vя Иstanbulun da ermяni ustalar tяrяfindяn tikildiyini iddia edяcяklяrinя шцbhяniz olmasыn.

Saday Sadыqlыnыn uшaqlыq dostlarы Babaшыn vя Camalыn hяlя uшaq yaшlarыnda ikяn sцnbцl toplamaqdan vя mяktяbdяn asudя vaxtlarыnda birlikdя oynadыqlarыnы tяsvir edяrkяn mцяllif юzц dя sanki fяrqinя varmadan onlarы ehmalca kilsяlяrin divarlarы цzяrinя gяtirir vя guya bu чocuqlarыn iш-gцcцnцn elя Daш kilsяnin divarlarы цzяrindяki mяrmяr heykяllяri vя Vanq kilsяsinin цzяrindяki daш xaчlarы sыndыraraq ermяni izlяrini itirmяkdяn ibarяt olduьunu gюstяrir. Belяliklя, Яkrяm Яylisli son iki яsr яrzindя

ermяni saxtakarlarыn Alban kilsяlяrinin baшыna gяtirdiyi vandalizmi Яylis kцчяlяrindя oynayan azyaшlы azяrbaycanlы uшaqlarыn adыna yazmaqdan belя utanmыr!

Bu bяdnam яsяrin hяr cцmlяsindяn yox, hяtta hяr bir sюzцndяn Яkrяm Яylislinin azяrbaycanlыlara vя tцrklяrя bяslяdiyi kin vя nifrяt sцzцlцb axыr. Onun цfunяtli daxilindяn axыb gяlяn bu чirkabыn iчindя hяtta tцrklяrlя azяrbaycanlыlarы qarшы-qarшыya qoymaq cяhdi dя юzцnц aчыq-aydыn gюstяrir.

Belя ki, Яylis sakini Nцbarыn dilindяn guya 1919-cu ildя Яylisя gяlяrяk ermяnilяri gцllяlяmiш Adif bяyя lяnяt yaьdыran Яkrяm Яylisli bu epizodu da uydurmaqla guya burada yaшayan azяrbaycanlыlarыn mяhz ermяnilяri qыrdыqlarыna gюrя tцrklяrя nifrяt bяslяdiyini iddia edir.

1918-19-cu illяrdя tяkcя Яylisdя yox, Azяrbaycanыn demяk olar ki, bцtцn bюlgяlяrindя ermяni quldurlarы tяrяfindяn azяrbaycanlыlara qarшы tюrяdilяn qяtliamlarыn qarшыsыnы tцrk ordusu almadыmы? Bu qardaшlыq dяstяyinя gюrя Azяrbaycanda юzцnц ulu tцrk millяtinя vя tцrk ordusuna borclu saymayan bircя nяfяr tapmaq mцmkцndцrmц? Bu ki, balacadan bюyцyя hamыnыn bildiyi sadя bir hяqiqяtdir.

Bцtцn dцnyaya bяlli olan bir hяqiqяti belя bir hяyasыzlыqla tяhrif etmяyя nя ad vermяk olar? Яkrяm Яylislinin tяsvirinя gюrя, Яylisin hяr bir kцчяsindя, hяr bir evin цzяrindя "lяnяtя gяlmiш Adif bяyin" silahlыlarы tяrяfindяn юldцrцlmцш ermяnilяrin ruhu gяzirmiш. Onun юlцm aqoniyasыnda olan "azяrbaycanlы" qяhrяmanы Saday Sadыqlыnыn da ruhu bu ermяni ruhlarыna qarышaraq Яylisin цzяrindя sцzцr vя mцяllifin xцsusi bir mяhяbbяtlя vяsf etdiyi ermяni kilsяsinin цzяrindя dolaшыr. Uydurduьu tarixin eyni zaman kяsiyindя Azяrbaycanыn mцxtяlif bюlgяlяrindя Andranik quldurlarыnыn zorlayaraq юldцrdцyц qыz-gяlinlяrin, qarыnlarы nizяlяrlя, qыlыnclarla yarыlan hamilя mцsяlman qadыnlarыnыn, яl-qolu baьlы halda boyunlarы vurulan mцsяlman kiшilяrin, qapыlarы чюl tяrяfdяn qыfыllanmыш mяscidin iчяrisindя diri-diri yandыrыlыb kцlя dюndяrilяn Azяrbaycan tцrklяrinin, шaxtalы qыш gecяsindя ermяni cяlladlarыndan yaxa qurtarmaq цчцn ayaqyalыn, baшыaчыq, yarыmчыlpaq halda dizя qяdяr qarыn iчi ilя qaчыb юlцmцn pяncяsindяn qurtulmaьa cяhd edяrkяn elliklя gцllяbaran edilmiш xocalыlыlarыn ruhu isя Яkrяm Яylislini qяtiyyяn dцшцndцrmцr!

Qarabaь savaшыnda hяlя dя юz obasыnы, na-musunu qorumaq цчцn sяngяrlяrdя dayanan soydaшlarыmыza "gюrk olsun" deyя ermяni nяzarя-tindя olan tяpяlяrin baшыna gяtirilib qoyun kimi diri-diri baшlarы kяsilяn vя qышqыrtыlarы bцtцn яtraf kяndlяrя yayыlan azяrbaycanlы яsirlяrin ruhunun harada gяzmяsi nяdяnsя Яk-rяm Яylislini heч narahat etmir! Bцtцn bu hadisяlяrin canlы шa-hidlяrinin tяsvir etdiklяri dяhшяtli юlцm sяhnяlяri Яkrяm Яylislinin yaradыcыlыq eшqini ilhama gяtirя bilmяdiyi halda Birinci Dцnya mц-haribяsinin gediшindя tюrяtdiklяri cinayяtlяri vя xяyanяti юrt-basdыr etmяk mяqsяdilя ermяni daшnaklarыnыn юzlяrindяn uydurduьu "genosid" yuxusu Яkrяm Яylislini Eчmiяdzinя sitayiш etmяyя qяdяr sarsыdыr vя alчaldыr.

Ancaq onu da etiraf etmяliyik ki, tцlkц sifяtinя girяrяk mяzlum rolunu dцnyada яn yцksяk mяharяtlя oynaya bilmяk bacarыьы Яkrяm Яylislinin ifasыnda bugцnяdяk bu rolun яn mahir ifaчыlarы olan ermяnilяrdяn daha uьurlu alыnmышdыr. Яsяrdя rast gяlinяn bцtцn яylislilяr dяli, psix , шikяst halda tяsvir olunur vя mцяllif bunu "azяrbaycanlыlarыn ermяnilяrя qarшы tюrяtdiklяri vяhшiliklяrin" mцqabilindя Allahыn onlara gюndяrdiyi cяzasы kimi tяqdim edir. Belя чыxыr ki, Яylisdяn чыxmыш yeganя normal adam Яkrяm Яylisli юzц imiш. Яgяr bun-

lar hяqiqяtdirsя, gюrяsяn Allah Яkrяm Яylislini nяyinя gюrя яfv edib, onu psix vя ya шikяst yaratmayыb. Bu barяdя az sonra danышacaьam. Hяlяlik isя Яkrяm Яylisli юz mцsahibяlяrindя guya azяrbaycanlыlar vя ermяnilяr arasыnda barышыьa xidmяt edяn bяdii bir яsяr yazdыьыnы iddia etsя dя, яslindя onun bu mцnaqiшяni yenidяn qыzышdыrmaьa xidmяt edяn tяxribat mяqsяdli bir yazыnыn altыnda юz imzasыnы qoymasы aчыq-aшkar gюrцnцr. Saday Sadыqlыnыn чox sevdiyi, son nяfяsinяdяk unuda bilmяdiyi, Яylis hяyяtlяrini dюvrяlяyяn daш hasarlarыn цzяrindя qaчышan sevimli tцlkцsцnцn quyruьu o qяdяr bюyцkdцr ki, bu яsяrin sяtirlяrinin arasыndan gюrцnmяyя bilmir. "Daш yuxular" nя ermяnilяrя, nя dя azяrbaycanlыlara sцlh gяtirmяk naminя yox, яksinя, bu iki millяt arasыnda sцlhя vя barышыьa yol vermяmяk mяqsяdilя ortaya atыlmышdыr. Belя bir yazыnыn kimlяrin sifariшi яsasыnda vя hansы dюvlяtlяrin mяnafeyinя uyьun olaraq bu шяkildя qяlяmя alыndыьы яn azы Azяrbaycanda heч kimя sirr deyil! Sirr olan Яkrяm Яylislinin bundan nя яldя etmяsidir! Mяn heч шцbhя etmirяm ki, ermяni ziyalыlarы arasыnda яdalяtli vя obyektiv insanlar vardыr. Ona da шцbhя etmirяm ki, yяqin ki, onlar da bunu oxuyarkяn dцшцnцblяr ki, Яkrяm Яylisli lap aьыnы чыxardыb.

Gюrяsяn, bцtцn bunlara nя ad vermяk olar? Ad demiшkяn, son gцnlяrdя sosial шяbяkяlяrdя, mяtbuatda vя televiziya ekranlarыndakы чыxышlarda Яkrяm Яylislinin sяrsяmlяmяlяrini gah "roman", gah "povest", gah da qoymaьa ad tapmayaraq "яsяr" adlandыrыrlar. Mяn dя bu yazыmda fikirlяrimi чatdыrmaq цчцn onu nя isя adlandыrmalы idim vя buna gюrя dя vicdan яzabы чяkя-чяkя onu "яsяr" adlandыrdыm.

Amma яslindя bu nя яsяrdir, nя dя roman! Bu nя yuxudur, nя dя hяqiqяt! Bu - юz шяxsiyyяtini, mяnliyini hansыsa чirkin bir mяqsяd uьrunda iyrяnc bir niyyяtlя pula vя ya nяyя isя satmыш, bir nadanыn xяstя tяxяyyцlцndяn doьan, bюhtan, iftira vя шяr dolu bir cяfяngiyyatdыr! Bu nadanыn kimliyinя gяlincя, bu barяdя mяn dя maraqlы bir yuxu gюrцrяm. Yuxumda 76 il яvvяlki Яylis kяndinin hяyяtlяrindяn birindя ermяni ustasыnыn yonub dцzяltdiyi daшыn цzяrindя oturmuш gюzяl bir qadыnыn Vuraqыrd kilsяsinin gцnbяzindяn sцzцlцb axan gцnяш шцalarыna tamaшa etdiyini gюrцrяm. Яkrяm Яylislinin "Allahыn tяbяssцmц" adlandыrdыьы bu mяnzяrя qadыnы o qяdяr valeh edir ki, qeyriixtiyari olaraq bu tяbяssцmцn arxasыnca kilsяyя gяlir. Ruhunu oxшayan bu gюzяllikdяn bihuш olan qadыn ayыlanda юzцnц Vuraqыrd kilsяsinin altarыnda, gюzlяri шяhvяtdяn alышыb yanan qara keшiшin aьuшunda gюrцr. O ermяni Allahыnыn iradяsi ilя kilsяyя gяlяrяk Allahыn yaratdыьы mюcцzяli gюzяllik qarшыsыnda, onun "tяbяssцmц" qarшыsыnda юzцnц itirdiyi bir mяqamda ermяni keшiшi Mkrtычыn onun bu vяziyyяtindяn sui-istifadя edяcяyinя inanmazdы! Amma bu artыq baш vermiшdi! Gюzяl qadыn artыq hamilя idi... Bu uшaьыn dцnyaya gяlmяsindяn sonra qara keшiш bцtцn юmrцnц ibadяt edяrяk, bu uшaьы "ermяnilяri qыrdыqlarыna gюrя azяrbaycanlыlara gюndяrяcяyi" bцtцn cяzalardan hifz etmяyi юz Alla-hыndan dilяyirmiш. Allah da ermяni keшiшinin шяhvяtpяrяstliyini baьышlayaraq Яkrяmi nя шil, nя kor, nя dя ki, шikяst etmiшdir. Цstяlik, bюyцyяndя onu hяtta "Azяrbaycanыn xalq yazычыsы" da etmiшdi...

Deyirlяr, yuxunu danышmazlar. Amma Яkrяm Яylislinin yuxularыnы oxuyandan sonra qяrara gяldim ki, bu yuxunu danышmaq lazыmdыr. Ona gюrя lazыmdыr ki, bir millяt olaraq daш yuxulardan ayыlaq vя яtrafыmыza, real hяyata baxaq. Яkrяmi dя qыnamayaq. Bяlkя milli mяnшяyinя gюrя onun buna "haqqы" varmыш.

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

Cavanшir Feyziyev: "Elя cavanlar var ki, dцшцncяsinя, davranышыna gюrя qoca tяsiri baьышlayыr" Бу йахында миллят вякили Ъаваншир Фейзийевин 49 йашы тамам олмушдур. Бу мцнасибятля онун доьум эцнцндя “Мяркяз” информасийа аэентлийиня вердийи мцсащибяни охуъуларымызын нязяринизя чатдырырыг.

- Cavanшir mцяllim, seчicilяrinizlя sыx-sыx gюrцшцb problemlяri ilя maraqlanmaьa vaxt tapыrsыnыzmы?

- Mяn яn pis halda 2 ayda 1 dяfя ora gedirяm. Яsasяn ayda bir dяfя gedirяm vя seчicilяrlя gюrцшцrяm. Яvvяlcяdяn harada gюrцш keчirяcяyimizi planlaшdыrыrыq. Orada mяnim daimi fяaliyyяt gюstяrяn rяsmi kюmяkчim var. Orada ofisimiz var. Иnsanlar ora yazыlы vя шifahi шяkildя mцraciяt edirlяr. Bu mцraciяtlяr dяrhal юtцrцlцr Bakыya vя biz burda Milli Mяclis sяviyyяsindя юz iшlяrimizi aparыrыq. Gяlяn mцraciяtlяri araшdыrыrыq. Vя чalышыrыq ki, qaldыrыlan mяsяlяlяri hяll edяk.

Mяsяlяn, ali tяhsilli iшsiz gяnclяrdяn daxil olan mцraciяtlяrя яsasяn onlarыn яksяriyyяtinin iшlя tяmin olunmasыna kюmяklik gюstяrilib. Яhalinin saьlamlыьы ilя baьlы iki il яrzindя Шяkidя 10-a yaxыn humanitar aksiya keчirilib, uzun mцddяt xяstяliklяrdяn яziyyяt шяkяn bir sыra vяtяndaшlarыn mцalicяsi tяmin olunub. Шяkidя яsasяn bir чox rayonlarda olduьu kimi infrastruktur problemi var. Bu problemlяrin hяlli цчцn dя son zamanlar artыq yeni planlar, yeni layihяlяr iшlяnib hazыrlanmaqdadыr. Vя mяn bir faktы deyim ki, Шяkidя bir kяnddя onillяrdir ki, mяskunlaшan vaxtdan bu gцnя heч vaxt su veriliшi olmamышdыr. Onlarыn su problemi artыq hяll olunub. Biz o 2 kяndя camaatы mцtяmadi su ilя tяmin edяcяk su чяkiliшini hяyata keчirib artыq istifadяyя vermiшik. edirmi?

- Azяrbaycanda sяhiyяnin hazыrkы durumu sizi qane

- Tam шяkildя qane edir demяk mцmkцn deyil. Чцnki sяhiyyя sistemindя son 5 ildя gedяn islahatlarыn nяticяsi olaraq biz gюrцrцk ki, yeni mцasir tipli xяstяxanalar aчыlыr. Bunlar tamamilя mцasir avadanlыqlarla tяmin olunur. Amma юlkяdя sяhiyyя sistemi kadr чatышmazlыьыndan чox яziyyяt чяkir. Vя mяnя elя gяlir ki, bu kadr чatышmazlыьы tяkcя sяhiyyя ilя baьlы olan problem deyil. Bu hяm dя tяhsil sistemi ilя baьlы olan problemdir. Bizim Tibb Universiteti sovet zamanыndan qalmыш bir universitetdir vя normal olaraq da tяhsil Rusiyadan alыnan metodlarla юyrяdilir. Vя hamыmыz bilirik ki, Rusiyanыn tяhsil sistemi hяm Avropadan, hяm dя ABШ-dan geri qalыr. Dцnya sяhiyyяsi son 30 ildя чox bюyцk sцrяtlя inkiшaf edir. Amma Azяrbaycan sяhiyyяsi geri qalыr.

- Sizin bir neчя adlы-sanlы universitetlяrlя birgя layihяlяriniz olub. Nцmunя olaraq Qafqaz Universitetinin adыnы qeyd etmяk olar. Bu istiqamяtdя iшlяrinizi davam etdirirsinizmi?

- Bu gцnя kimi uьurlu layihяlяr hяyata keчirilib. Qafqaz Universitetinin Bialoji labaratoriyasыna gяldikdя qяrara gяlmiшdik ki, Qafqaz Universitetinin tяrkibindя olan Чaьюyrяtim шirkяti чox tяdbirя layiq iшlяr gюrцr. Bu шirkяtin Azяrbaycanda fяaliyyяtя baшlamasы Milli Lider Heydяr Яliyevin razыlыьы ilя hяyata keчirilmяyя baшlamышdыr. Bu шirkяtin юlkяdяki fяliyyяti Azяrbay-canыn mцstяqiliyi ilя hяmyaшыdыr. Artыq gerчяklikdir kИ, TQDK-dan yцksяk balla keчяn tяlяbяlяrin яksяriyyяti Чaьюyrяtim шirkяtinin шagirdlяridir. Onlarыn da яksяriyyяti Qafqaz Universitetin seчir.

Belя qяrara gяlmяk olar ki, gяnc nяslin яn yцksяk biliklilяri Qafqaz Universitetinя цz tutur. Qafqaz Universitetinin labarartoriya tяklifinя mцbяt cavab verяriksя daha yaxшы nяticяlяr яldя oluna blяr. Ona gюrя dя Шirkяt bu qяrarы qяbul etdi. Bunula yanaшы "Avromed" шirkяti dцnyda bir neчя nцfuzlu шirkяtlяrlя яmяkdaшlыq edir. Bu da imkan veririr ki, Avromed шirkяti bu kimi layihяlяri hяyata keчirsin.

- Azяrbaycanda dяrman vя dяrman mяhsullarыnыn qonшu юlkяlяrя nisbяtяn baha olmasы sizidя narahat edirmi?

Gяlяcяkdя mюvcud qiymяtin yцngцllяшdirilmяsi istiqamяtindя hansы iшlяri gюrmяk daha vacibdir?

- "Avromed" шirkяtinin 10 ildяki fяaliyyяtini araшdыrmaqla bir neчя sяbяb aшkar etmiшik. Sяbяblяrdя biri dяrman preporatlarыna 18 faiz яlavя dяyяr vergisinin tяtbiq edilmяsidir.

Dцnyanыn яksяr юlkяrindя bu rцsum aradan qaldыrыlыb. Dяrman vasitяlяri idxal olunursa, o, heчbir manяsiz юlkяyя buraxыlmalыdыr. Digяr tяrяfdяn, Azяrbaycanda onlarla marketinq iшlяri ilя mяшьul olan dяrman firmalarы var. Bunlar arasыnda rяqabяt olduьundan, dяrmana yatыrыlan sяrmayяnin dя hяcmi artыr vя nяticяdя qiymяtlяrя юz tяsirini gюstяrir.

- 49 yaшыnыzы qeyd edirsiniz. Юmrцnцzцn bu чaьыnda юzцnцzц necя hiss edirsiniz? Bu, qocalыьыn cavanlыьыdыrmы?

- Mяncя, bu, insanыn xarakterindяn asыlыdыr. Mяn heч vaxt cavanlыьыmы, qocalыьыmы ayыrd etmяyя cяhd gюstяrmяmiшяm. Чцnki belя hallarы mяn чox mцшahidя edirяm. Bяzi cavan insanlar var ki, dцшцncяsinя, davranышыna gюrя qoca tяsiri baьышlayыr.

Halbuki, yaшca чox cavandыr. Bяzi qoca adlandыrdыьыmыz insanlar var ki, o, hяm fяaliyyяtinя, hяm dя dцшцncяsinя gюrя cavandыr.

Hяr bir insanыn daxili konstitusiyasы fяrqlidir. Mяnя aid olana gяldikdя, bu elя bir yaш dюvrцdцr ki, insanыn bu yaшыnda artыq mцяyyяn hяyяt tяcrцbяsi olur. Bu tяcrцbя insanыn boynuna bюyцk bir mяsuliyyяt dя qoymuш olur. Kifayяt qяdяr ciddi qяrarlar verя bilяn, qяbul edя bilяn bir yaш dюvrцdцr.

П.С. "Mяrkяz" Иnformasiya Agentliyi вя Шяки Бялядиййясинин коллективи fцrsяtdяn istifadя edяrяk, millяt vяkili Cavanшir Feyziyevi doьum gцnц mцnasibяtilя tяbrik edir.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 17

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.17

Ю ТЯ Н ЯСРИ Н 20 -3 0 -CU И LL ЯR ИНDЯ ИN ZИ BAT И O RQANL AR

Hикмят AMANИ,

Aзярбайъан Республикасы Дювлят Архиви Шяki filialыnыn яmяkdaшы Azяrbaycanda sovet hakimiyyяti qurulduqdan sonra юlkяni idarя etmяk цчцn Hяrbi Иnqilab Komitяsi (HИK) yaradыldы. Analoji olaraq яyalяtlяrdя, o cцmlяdяn Nuxa qяzasыnda da bu komitя 1920-ci il mayыn 3-dяn fяaliyyяt gюstяrmяyя baшladы.

Tяxminяn bir il bцtцn hakimiyyяt HИK-in яlindя oldu. 1921-ci il mayыn 6-da HИK lяьv edildi. Юlkяni idarя etmяk цчцn qanunverici orqan kimi Mяrkяzi Иcraiyyя Komitяsi (MИK), icraedici orqan kimi isя Xalq Komissarlarы Soveti (XKS) yaradыldы. Tяbii ki, bцtцn qurumlar bilavasitя bolшeviklяr partiyasыnыn rяhbяrliyi altыnda fяaliyyяt gюstяrirdi. Sovetlяшmяnin ilk aylarыndan yaradыlmыш inzibati orqanlarыn - milisin, mяhkяmя vя prokurorluьun iшi isя hяddindяn чox idi.

Bir tяrяfdяn шura hюkцmяtindяn narazы qalan qцvvяlяr - sahibkarlar, sonradan "kulak" adы almыш mцlkяdarlar, din xadimlяri, digяr tяrяfdяn aclыq hюkm sцrяn шяhяr vя kяndlяrdя baш alыb gedяn oьurluq, qarяt, soyьunчuluqla mяшьul olan cыnayяtkarlar kriminogen vяziyyяti daha da aьыrlaшdыrыrdы. Buna gюrя dя xalq arasыnda "enkevede" (NKVD - rus dilindя Narodnыy Komissariat Vnutrennix Del sюzцnцn qыsaldыlmыш formasы) adlanan Xalq Daxili Ишlяr Komissarlыьы (XDИK) юlkяnin idarя olunmasыnda, cinayяtkarlыьыn qarшыsыnыn alыnmasыnda vя цmumiyyяtlя Sovet sistemi quruculuьunda mцstяsna rol oynayыrdы. Tяsadцfi deyildi ki, o vaxt Qяza Иcraiyyя Komitяlяrinin iclas protokollarыnыn surяtlяri birbaшa XDИK-я gюndяrilir, qяbul edilmiш qяrarlar yalnыz XDИK-in tяsdiqindяn sonra qцvvяyя minirdi.

Mцxtяlif mяsяlяlяrin hяlli haqda digяr komissarlыqlara da gюstяriшi mяhz bu orqan verirdi. QИK-in sяnяdlяri iчяrisindя XDИK-dяn gяlяn чoxlu sayda teleqramlar bunu sцbut edir. (ARDA Шяki filialы, Fond 102., siyahы 1 saxlama vahidi 4).

Yerlяrdя yaradыlmыш inzibati orqanlarыn iшi Иcraiyyя Komitяsinin daim diqqяt mяrkяzindя idi.

Demяk olar ki, hяr iclasda inzibati orqanlarыn - яsasяn dя milisin iшi mцzakirя olunur, onlara hяr cцr kюmяk vя qayьы gюstяrilirdi. Hakimiyyяt orqanlarы yaxшы baшa dцшцrdцlяr ki, yenicя qurulmuш Sovet dюvlяtini bu orqanlarыn, xцsusяn dя milisin kюmяyi ilя qoruyub saxlamaq olar. Яvvяllяr HИK-in, sonra isя QИK-in nяzdindя xцsusi idarяetmя шюbяsi yaradыlmышdы. Bu шюbяnin mцdiri QИK-in sяdr mцavini vяzifяsini icra etmяklя, eyni zamanda qяzanыn bцtцn milis rяislяrinя rяhbяrlik edirdi. Bu шюbяnin яmrlяrindяn aydыn olur ki, Qяzanыn ilk milis rяisi Yusif Xяlilov, шяhяrin rяisi Hцseynqulu Sяfяrov, 1-ci rayonun rяisi Hяшimov, 2-ci rayonun rяisi Иsmayыlov, Qutqaшenin rяisi R.Allahverdiyev, Vartaшenin rяisi isя M.Musabяyov olub. Qяza milis idarяsinin nяzdindя Вятяндашларын Вязиййяти Актларынын Гейдиййаты (VVAQ) шюbяsi vя цnvan masasы (pasport stol) da tяшkil edildi. VVAQ шюbяsinin ilk mцdiri Mehdi Qaragюzov olub, onun vяfatыndan sonra bu vяzifяdя uzun mцddяt Cabbar Zeynalov iшlяyib. Цnvan masasыnыn rяisi isя Rцstяm Яlicanbяyov olmuшdur. (ARDA Шяki filialы, Fond 102., siyащы 2, saxlama vahidi 1.v.3,1) Mцxtяlif sяbяblяrdяn milis rяislяri tez-tez dяyiшilirdi. Belя ki, artыq 1920-ci ilin oktyabrыnda Qяza milisinin rяisi Иdris Hцseynov idi ki, tezliklя onu Bяdяlov, sonra Яlяkbяr Bяhrambяyov, daha sonra isя Xankiшi Sultanov яvяz

etdilяr. Yal-nыz sonuncu bu vяzifяdя bir neчя il iшlяdi (ARDA Шяki filialы, Fond 102., siyащы 2, saxlama vahidi 1).1921-ci il noyabrыn 16-da Mяrkяzdяn gюndя-rilяn Pavel Nikolayev idarяetmя шюbяsinin mцdiri tяyin edildi. Чox keчmяdяn onu Яlяшrяf Иsmayыlov яvяz etdi.

Bu шяxs qяzanыn idarя edilmяsindя mцhцm rol oynamышdы. Bюyцk nцfuza vя iшlяmяk bacarыьыna malik olan Я.Иsmayыlov sonralar Nu-xa шяhяr шurasыnыn sяdri seчilmiш vя шяhяrin abadlыьы, tяmizliyi, qayda-qanun yaradыlmasы sahяsindя sяmя-rяli fяaliyyяt gюstяrmiшdi.

Xankiшi Sultanov Qяza milisinin rяisi olmaqla hяm dя Я.Иsmayыlovun mцavini idi., шяxsi heyяt цzrя Filip Blonski, cinayяt iшlяri цzrя Hцseyin Kaшыyev mцavin tяyin edilmiшdi.

Milis orqanlarы silah vя patron cяhяtdяn qыtlыq чяkirdi; olan silahlarыn чoxu yaxшы vяziyyяtdя deyildi. Rяisin яmri ilя xarab silahlar yыьышdыrыlaraq tяmirя gюndяrildi, яvяzindя banditlяrdяn qorunmaq vя tяsяrrцfatlarы basqыnlardan mцhafizя etmяk цчцn milislяrя "berdankalar" paylanыldы. Tezliklя яhalidяn silahlarыn yыьыlmasыna baшlanыldы. O vaxtlar mяшhur bandit kimi tanыnan Mяmmяd Иbrahimxяlil oьlu tutuldu. Silahlы basqыnlar davam etdiyinя gюrя Я.Иsmayыlov 7 oktyabr 1922-ci il tarixdя belя bir яmr verdi: "Daxili iшlяr idarяsinя daxil olan mяlumata яsasяn qяzanыn яhalisindя xeyli miqdarda silah vardыr, xцsusilя dя Qoчu adlы banditdя vя qolчomaqlarda silah olduьu bildirilir, buna gюrя dя Qяza milis rяisinя vя sahя milislяrinя tapшыrыlыr ki, шцbhяli bilinяn hяr bir шяxs axtarыlsыn, silah tapыldыqda dяrhal hяbs edilsin. Bunun цчцn 1 ay vaxt verilir." (ARDA Шяki filialы, Fond 102., siyащы 2, saxlama vahidi 2). Чox keчmяdяn Qutqaшendяn teleqram gяldi ki, orada hяlяlik 500 tцfяng yыьыlыb vя bu iш davam edir. Buna gюrя Sultanov tяшяkkцr aldы.

Bяzяn milis iшчilяri юzbaшnalыq edirdilяr ki, bu da яhalini шura hюkцmяtindяn narazы salыrdы. Bunun qarшыsыnы almaq mяqsяdilя QИK-in sяdri Яli Иskяndяrovun vя inzibati idarя rяisi Я.Иsmayыlovun birgя imzaladыqlarы 16 oktyabr 1922-ci il tarixli 98№-li яmrdя deyilirdi: "Son vaxtlar nяzяrя чarpыr ki, шяhяr vя rayonun milis rяislяri vяtяndaшlarыn hяbsi vя cяrimя olunmasы haqda юzlяri qяrar verirlяr. Halbuki, onlarыn buna sяlahiyyяtlяri yoxdur. Ona gюrя dя aшaьыda qeyd olunanlarы rяhbяrlik цчцn qяbul etmяk яmr olunur: 1. Vяtяndaшlar hяbs olunarkяn ilkin dindirmя protokolu ilя bяrabяr dusтaq daxili iшlяr idarяsinя tяqdim olunmalыdыr; Иdarяdяn lazыmi gюstяriш aldыqdan sonra cяrimя olunmuш шяxslяrя юdяdiklяri pulun яvяzindя mцtlяq qяbz vermяk lazыmdыr; 2. Hяr hansы bir cinayяtdя шцbhяli bilinяrяk saxlanыlmыш vяtяndaшы isя 2 gцn mцddяtinя dindirmя protokolu ilя birlikdя mяhkяmя orqanlarыna tяqdim etmяk lazыmdыr ki, sonrakы istintaqы xalq mцstяntiqlяri aparsыnlar vя mяsuliyyяtя cяlb etsinlяr; 3. Bu qaydalara яmяl etmяyяn milis rяislяri Иnqilabi Tribunal Mяhkяmяsinя verilяcяklяr; 4. Bu яmr hяrbi komissarlыq tяrяfindяn fяrarilяrin tutulmasыna vя mяsuliyyяtя cяlb edilmяsinя шamil edilmir." (f.102.siy.2,s.v.1.vяr 57).

Sovetlяшmяnin ilk aylarыndan baшlayaraq digяr inzibati orqanlar - Иnqilabi Tribunal Mяhkяmяsi, Yerli Dairя Mяhkяmяlяri vя Prokurorluq orqanlarы da fяaliyyяtя baшlamышdыlar. Yerli mяhkяmяlяrdя tяhqiqat iшlяrini xalq mцstяntiqlяri hяyata keчirirdilяr. Hakimlяri Яdliyyя Komissarlыьы, rayon prokurorlarыnы isя Cцmhuriyyяt Prokuroru tяyin edirdi.

Bu zaman QИK-in tяqdimatы яsas gюtцrцlцrdц. Mяhkяmяlяrin iшindя iшtirak etmяk цчцn yoxsul kяndlilяrdяn vя partiya цzvlяri iчяrisindяn xalq iclasчыlarы seчilirdi. Bu mяqsяdlя Qяza xalq hakimi Mцseyib Axundovun rяhbяrliyi ilя цчlцk yaradыlmышdы.

1923-cц ilin dekabrыnda M.Axundov vяzifяsindяn azad edildi, яvяzindя xalq mцstяnтиqi tяyin edildilяr. QИK-in bu tяyinatlarыnы Яdliyyя Komissarlыьы tяsdiq etdi. (f.102,s.v.4,vяr.38,116).

Milis orqanlarыnыn strukturunda tяkmillяшdirilmя iшi aparыldы.

1923-cц ilin fevralыnda шяhяrin яrazisi цч hissяyя bюlцndц: hяr hissяyя bir nяfяr nяzarяtчi rяis, onlarыn ixtiyarыna isя sahяnin яrazisindяn asыlы olaraq 15-30 nяfяr atlы milis dяstяsi verildi. Nяzarяtчi rяislяr hяr hяftя gюrdцklяri iшlяr haqda QИK-in inzibati шюbяsinя mяruzя etmяli idilяr. Milislяrя kюmяk mяqsяdilя яrzaq komissiyasы tяrяfindяn яrzaq payы verilirdi.

Onlarыn qыш geyimi vя atlarы цчцn yem tяdarцkцnя QИK-in hesabыndan xeyli pul ayrыlmышdы. Шяhяr vя kяndlяrdя nюvbя чяkmяk цчцn xцsusi milis postlarы yaradыlmышdы. Postlar aid olduqlarы kяnd icmalarыnыn hesabыna qoyulur vя tяmir edilirdi. 1923-cц ilin iyununda kяnd яhalisi QИK-я mцraciяt edяrяk vяhшi qabanlarыn vя canavarlarыn onlarыn sцrцlяrinя vя tяsяrrцfatlarыna ziyan vurduqlarы bildirir, hakimiyyяt orqanlarыndan kюmяk istяyirdilяr. QИK-in qяrarы ilя hяr rayonda bacarыqlы milis iшчilяrindяn ibarяt ovчu komandalarы yaradыlыr, onlara tцfяng vя patron paylanыlыr ki, vяhшi heyvanlarla mцbarizяdя яhaliyя kюmяk etsinlяr. (f.102, s.v.4,

dirilirdi. 1923-cц il martыn 20-dя imzalanmыш bir яmr diqqяti cяlb edir: "Martыn 21-dя gecя yerli яhali mцsяlman tяqvimi ilя Yeni ilin (Novruzun) qarшыlanmasы mцnasibяtilя adяtя gюrя tцfяng, tapanca vя mцxtяlif raketlяrdяn atяш aчыrlar. Bu da baшqa millяtdяn olan vяtяndaшlarыn narahatlыьыna sяbяb olur vя onlarыn hяyatы цчцn tяhlцkя yaradыr. Buna gюrя dя яhali iчяrisindя izahat iшlяrinin aparыlmasы, hяr cцr atяш aчыlmasыnыn qarшыsыnыn alыnmasы Qяza milisindяn tяlяb olunur.” (f.102, siy.2. s.v.1. vяr.22). Чox keчmяdяn milis rяisi mяruzя etdi ki, яhalidяn 2826 яdяd mцxtяlif nюvlц silah yыьыlmышdыr. Bunun яvяzindя icrakom milisin ixtiyarыnda olan 62 at цчцn 2790 pud arpa, 5580 pud saman ehtiyatы gюrцlmяsinя sяrяncam verdi. Milislяrin hяr birinя isя 7 arшыn bez ayrыldы.

1923-cц ilin яn hay-kцylц cinayяti Aьdaшlы quldurlarыn 4 nяfяr Nuxa sakininя basqыn etmяsi olmuшdu.

Yevlaxdan Nuxaya qayыdan sakinlяr Dяhnя kяndi яrazisindя qarяt olunmuшdular. Иdarя rяisi Abdullayev, milis rяisi Sultanov vя Cяfяrabad

alыnыb rayon Иcraiyyя komitяsinin tabeliyinя verildi. 1931-ci il mayыn 3dя milis orqanlarыnыn iшi yenidяn quruldu. Belя ki, XDИK lяьv edildi, XKS yanыnda Baш Milis Иdarяsi vя Cinayяt Axtarышы шюbяsi yaradыldы, VVAQ, xarici шюbя, mцxtяlif cяmiyyяtlяr bцtцn шtatlarы, шяxsi heyяtlяri, inventarlarы ilя bяrabяr Иcrakomun Rяyasяt Heyяtinin sяrяncamыna verildi ki, bu barяdя яmri Baш Иdarяnin rяisi Demus imzalamышdы. (f.13, s.v.47, vяr.9).

1931-ci ilin iyulunda Nuxada 80 nяfяrlik milis kursu aчыldы.

Kurs цчцn tibb texnikumunun binasы ayrыlmышdы. Шяhяr шurasыnыn qяrarы ilя digяr texnikumlarыn yataqxanalarыndan buraya lazыmi qяdяr чarpayы vя yatacaq gяtirilmяsi, maarif шюbяsindяn isя yazы taxtasы, parta, digяr mяktяb lяvazimatlarы verilmяsi tapшыrыldы. Иctimai iaшя idarяsi isя kursantlarы vaxtlы-vaxtыnda vя fasilяsiz olaraq qida mяhsullarы ilя tяmin etmяli idi. (f.13, s.v.81, vяr.100). Bu tяdbir yяqin ki, milis iшчilяrinin peшя hazыrlыьыnыn yцksяldilmяsinя yюnяlmiшdi.

1931-ci il avqustun 7-dя

АРДА Шяки филиалынын инзибати бинасы vяr 43).

Milisin nяzdindя yaradыlan цnvan masasыnыn fяaliyyяtinя xцsusi diqqяt yetirilirdi. Bununla яlaqяdar шяhяrin bцtцn kцчя vя dюngяlяrinin adlandыrыlmasы haqda qяrar verilmiшdi. Hяmчinin qeyd olunurdu ki, "Mцasir dюvrdя (yяni 1923-cц ildяH.A.) daha чox яhяmiyyяt kяsb edяn mяsяlя шяhяrя gяlяn vя шяhяrdяn чыxыb gedяn шяxslяrin dяqiq qeydiyyatыnы aparmaqdыr. Шцbhяli шяxslяrin vя tцfeyli hяyat sцrяn avaralarыn шяhяrя daxil olmasыnыn qarшыsыnы almaq lazыmdыr. (f.102. s.v.4. vяr13).

Nuxada xalq notariusu da yaradыlmышdы ki, bu vяzifяnin ilk icraчыsы kimi M.Fяrzяlibяyovun adы чяkilir. Onun vяfatыndan sonra tцrmяnin rяisi Hцseyn Kaшiyev notarius tяyin edilir.

Nuxa tцrmяsini ilk illяrdя rus hяrbi hissяsinin xцsusi mцhafizя komandasы qoruyurdu. Komanda 1923-cц ilin aprelindя tяrxis olunduqdan sonra tцrmяni qorumaq da milisin юhdяsinя dцшdц. Bu mяqsяdlя hazыlыqlы шяxslяrdяn ibarяt 12 nяfяrlik xцsusi milis dяstяsi yaradыldы. (f.102.s.v.4.vяr.30).

O dюvrdя milis orqanlarыna kюmяk цчцn mцraciяt edяn fiziki шяxslяr vя mцяssisяlяr mцяyyяn haqq юdяyirdilяr. 20-ci illяrdя Azяrbaycanda iki cцr pul vahidi iшlяdilirdi: Zaqafqaziya rublu vя Qыzыl onluq.

Rublun kursunun aшaьы dцшmяsi ilя яlaqяdar QИK-in qяrarы ilя milisin fiziki vя hцquqi шяxslяrя gюstяrdiyi xidmяtя gюrя юdяnilяn haqq 50 milyon rubl mцяyyяn edildi. (f.102, s.v.4. vяr.10). Hяtta milis idarяsinя vя VVAQ шюbяsinя xidmяt etmяk цчцn xцsusi olaraq 1 nяfяr hяkim шtatы da ayrыlmышdы. Bu hяkim hяm yeni evlяnяnlяrin fiziki saьlamlыьыnы yoxlamalы, hяm dя cinayяt hadisяlяri zamanы юlяnlяrin mцayinяsi ilя mяшьul olmalы vя dяfn edilmяsi цчцn icazя vermяli idi. (f.102.s.v.4 vяr.94). Eyni zamanda VVAQ шюbяsinin nяzdindя vяtяndaшlarыn yaшыnы tяyin edяn komissiya yaradыldы. Komissiyanыn tяrkibinя hяkim Aьahцseynov, milisdяn M.Abdullayev, Qadыnlar klubundan isя Gцlarя Qяdirbяyova daxil edildilяr. Яhalidяn silahlarыn yыьыlmasы iшi mцtяmadi olaraq davam et-

dairяsinin sovet sяdri Qaffarov qяti tяdbirlяr gюrяrяk quldurlarы tutmuш, qarяt olunmuш xeyli mal vя pulu Nuxaya qaytarmышdыlar. Buna gюrя dя onlar tяшяkkцr, Bюyцk vя Kiчik Dяhnя kяnd sovet sяdrlяri isя fяaliyyяtsizlik gюstяrdiklяrinя gюrя шiddяtli tюhmяt aldыlar. (f.102. s.2. s.v.2. vяr.55). QИK qяzada vя шяhяrdя qayda-qanun yaradыlmasы vя haqqяdalяtin qorunmasы mяqsяdilя hяm milisin, hяm dя sovet orqanlarыnыn sыralarыnda tяmizlяmя iшi aparыrdы. Bu mяqsяdlя xцsusi komissiya yaradыlmышdы. Xeyli milis iшчisi yad element kimi iшdяn xaric edilmiшdi. Tяkcя 1923-cц ildя 50 nяfяr sovet iшчisi qovulmuш, 7 nяfяr mяhkяmяyя verilmiшdi. Rцшvяtxorluьa qarшы mцbarizя aparmaq цчцn xцsusi цчlцk yaradыlmышdы. Bцtцn bюyцk mцяssisяlяrdя bu цчlцyцn komissiyalarы fяaliyyяt gюstяrirdi. QИK mяhkяmя vя digяr inzibati orqanlardan tяlяb edirdi ki, rцшvяtxorluьa qarшы amansыz mцbarizя aparsыnlar vя belя iшlяrя ilk nюvbяdя baxsыnlar.

QИK-in rяyasяt heyяti 27 iyun 1925-ci il tarixli iclasыnda cinayяtkarlыqla mцbarizя mяsяlяsini mцzakirя edir. Иclasda qeyd olunur ki, "Son vaxtlar qяzada cinayяtkarlыьыn sяviyyяsi xeyli artmышdыr ki, bu da qяza milisinin fяaliyyяtsizliyinin nяticяsidir. Buna gюrя dя qяrara alыnыr ki: 1.Qяza milis rяisi M.Яlicanbяyov vя sыravi alayыn rяisi A.Sultanov iшя sяhlяnkar yanaшdыqlarыna gюrя vяzifяlяrindяn vя цmumiyyяtlя xidmяtdяn azad edilsinlяr, M.Яlicanbяyov mяhkяmяyя verilsin.

2.Qяza milis rяisi vяzifяsinя Mяmmяd Mikayыl oьlu, alay rяisi isя Rяmzi Sяlimov tяyin edilsin.

3.Nuxa шяhяrindя nюvbяtчi milis postlarыnыn azlыьыnы nяzяrя alaraq cinayяtkarlыьыn qarшыsыnы almaq mяqsяdilя шtatlarыn sayы daha 6 nяfяr artыrыlsыn." (f.102, s.v.8, v.88-89). Иnzibati orqanlarыn fяaliyyяti sonrakы illяrdя dя QИK-in iclaslarыnda vaxtaшыrы mцzakirя olunur, lazыmi kюmяklik gюstяrilir vя tюvsiyyяlяr verilirdi. 1930-cu il sentyabrыn 23-dя Azяrbaycan MИK-in tяшkilat шюbяsinin gюstяriшinя яsasяn VVAQ шюbяsi milis idarяsindяn

Шяhяr Sovetinin maliyyя iшчilяri ilя birgя mцшavirяsi keчirilir. Burada Bakыdan, Moskvadan vя Tiflisdяn az tapыlan defisit mallarыn Nuxaya gяtirilmяsi vя bяzi шяxslяrin gizli yolla bu mallarыn alveri ilя mяшьul olmasы mцzakirя olunur. Mцшavirяdя hяmin alverчilяrin aшkar olunmasы qяrara alыnыr. Maraqlыdыr ki, Иcrakom bu iшi milis orqanlarыna yox, vergi mцfяttiшi Sцleyman Quliyevя tapшыrыr ki, alverчilяr aшkar edilsin vя qanuni шяkildя vergiyя cяlb edilsin. (f.13, s.v.74. vяr.26).

1931-ci ilin noyabrыnda Azяrbaycanda Fяhlя-Kяndli milisinin tяшkili ilя яlaqяdar 10 illik yubiley tяdbirlяri keчirildi. Yubileylя яlaqяdar rayonlarda milis otaqlarы tяmir edildi, kulak vя banditlяrdяn mцsadirя edilmiш bir neчя rяs at milislяrin ixtiyarыna verildi. Kooperativ idarяsi tяrяfindяn isя milislяrя qяnd, чay, parчa hяdiyyя edildi. Hяr rayondan bir neчя milis iшчisi yubiley tяdbirlяrindя iшtirak etmяk цчцn Bakыya gюndяrildi. (f.229. s.v.4. vяr.16).

30-cu illяrdя yenя dя Vilayяt mяhkяmяsi ilя yanaшы dairя mяhkяmяlяri dя fяaliyyяt gюstяrirdi.

Bяzяn kяndlяrdя sяyyar mяhkяmяlяr tяшkil olunurdu. Arxivdя mцhafizя olunan mяhkяmяlяrin sяnяdlяrindя 30-cu illяrdя Nuxada iшlяyяn Aьa Quliyev, Яzizov, Hяsяnov, Яliyev, Mustafayev, Tяqizadя, Ramazanov, Qaffarov, Hцseynzadя vя Яdhяm Yusubov kimi hakimlяrin adы чяkilir. Nuxa rayon prokuroru isя ermяni millяtindяn olan Mirzoyev idi.

Sяnяdlяri araшdыrarkяn Azяrbaycan Ali Mяhkяmяsinin vя Respublika prokurorunun 16 iyul 1932-ci il tarixdя bцtцn xalq mяhkяmяlяrinя, prokurorlara, ibtidai istintaq vя tяhqiqat orqanlarыna gюndяrdiyi bir mяktub diqqяtimizi cяlb etdi. Mяktubda deyilir: "Sizя etibar edilmiш idarяlяrdя yatыb qalmыш iшlяri bir ay яrzindя tamama yetirib qurtarыn, bu iшdя bir-birinizi vя qonшu rayonlarыn mяhkяmя vя prokurorluq orqanlarыnы sosializm yarышыna чaьыrыn."...(f.1, siy.1a, s.v.2. vяr.4).

Gюrцnцr ki, sosializm yarышы keчirmяk inzibati orqanlar iчяrisindя dя mюvcud imiш... Шяки, 20.11.2009.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 18

сящ.18

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

Kommunist siyasяtinin Щябибуллащ МАНАФЛЫ, АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязин ямякдашы, тарихчи Чoxsaylы antropoloji, arxeoloji vя etnoqrafik materiallarы, tяsdiq edяn mцtяxяssislяrin gяldiyi цmumi qяnaяt budur ki, bяшяriyyяt hяlя eneolit mяrhяlяsini yaшayarkяn etnik proses xeyli irяli gedib. Etnik юzцnц dяyяrlяndirmя mяhz o zaman insan idrakыnыn anlayыш vя qavrayыш dairяsinя daxil olub. Baшqa sюzlя desяk, eneolit dюnяmindя insanlar artыq mяnsub olduqlarы digяr etnoslardan fяrqlяndirяn etnik xцsusiyyяtlяrя (dil, etiqad, mяrasim яnяnяlяri, mяiшяt юzяlliklяri) юnяm vermяk hяddinя qяdяr yetkin sosial шцura malik olub.

Keчmiш Sovet Иttifaqыnda sosializm quruculuьu kimi tяqdim edilяn proses, яslindя eneolitdяn цzц bяri 8000 il яrzindя bяшяriyyяtin cыьыrdaшы olmuш vя onun inkiшafы цчцn baшlыca stimula чevrilmiш etnik dяyяrlяrin mяhvяrindяn qoparыlmasыna yюnяlmiшdir.

Kommunist rejimi tяrяfindяn xalqlarыn milli dяyяrlяrinя qarшы yeridilяn diskriminasiya siyasяti rus xalqыnыn, onun dilinin, mяdяniyyяtinin digяr xalqlar цzяrindя mцstяsna mюvqeyini, heqemonluьunu tяmin etmяk mяqsяdi gцdцrdц.

Bu siyasяt rus xalqыnыn юzцnц dя gцcdяn salыrdы. Чцnki onun mяdяni sяviyyяsi, mяnяvipsixoloji gюstяricilяriiki yцzя yaxыn xalq цzяrindя dominantlыq etmяyя imkan vermirdi.

Kommunist rejiminin baшlыca niyyяti xalqlarы zombilяшdirmяklя rus dilindя danышan sovet xalqы adlы bir toplum formalaшdыrmaq idi. Bu mяqsяdя чatmaq цчцn vahid tяhsil sistemindяn, hakim ideologiyadan, kцtlяvi informasiya vasitяlяrindяn, яn baшlыcasы isя dюvlяtin cяbr aparatыndan istifadя edilirdi. Bцtцn bu vasitяlяr mязmun halыnda xalqlarыn tarixini saxtalaшdыrmaьa, milli vя dini dяyяrlяri gюzdяn salmaьa, milli dillяrin sыxышdыrыlmasы hesabыna rus dilinin iшlяnmя dairяsini geniшlяndirmяyя vя nяhayяt milli dяyяrlяrя sadiq olan insanlarы cяzalandыrmaьa sяfяrbяr olunmuшdu.

Kommunist rejimi юz bяdheybяt niyyяtinя qismяn чatmышdы. Яgяr 1926-cы ildя Sovet Иttifaqыnda ilk dяfя hяyata keчirilяn яhalinin siyahыya alыnmasы kаmpaniyasыnыn nяticяlяrinя gюrя 195 xalq qeydя alыnmышdыsa, 1989-cu ildя яhali son dяfя siyahыya alыnarkяn mяlum oldu ki, cяmi 128 xalq qalыb. Demяli, SSRИ-nin mюvcudluьunun 63 ili яrzindя 67 xalq assimilyasiyaya uьrayaraq hakim xalqыn iчяrisindя яriyib getmiшdir.

Bu antibяшяri siyasяt юncя mцxtяlif sяnяdlяr halыnda layihяlяшdirilir,sonra isя яmяli шяkildя hяyata keчirildi. Sanki iblis dцшцncяsindяn qaynaqlanan bu qяbildяn olan iki sяnяdi qяlяmя aldыьыm шяrhlяrlя birgя dяyяrli oxucularыn diqqяtinя чatdыrmaq istяyirяm. Hяmin sяnяdlяrdяn birincisi, uzun mцddяt Azяrbaycanыn aparыcы mяtbuat orqanы statusuna yiyяlяnяn "Kommunist" qяzetinin 1928-ci ildя iшыq цzц gюrmцш 2446cы sayыnda dяrc olunan direktiv xarakterli bir sяnяddir. Orada gяnclяrin tяlim-tяrbiyяsi цчцn vacib hesab edilяn. Шяrtlяr sadala-

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

rejiminin milli geneologiyasы

nыrdы. Gяnc nяsli milli vя dini tяsirdяn qorumaqdan ibarяt olan bu цzdяniraq problemя belя яncam чяkilirdi: 1. Maarif Komissarlыьы (nazirliyi) milli vя dini dцшцncяnin яleyhinя mцbarizяnin цsul vя vasitяlяrini mцяyyяn etmяli vя bu barяdя mяktяblяrя qяti direktiv vermяlidir.

2.Millяtчi mцяllimlяr mяktяblяrdяn kяnaрлашdыrыlmalыdыr.

3.Mцяllimlяrin proletar sinfindяn olmasыna яhяmiyyяt verilmяlidir.

4.Pioner vя Komsomol tяшkilatlarы millяtчilik яleyhinя proqramlarыn sayыnы artыrmalыdыr.

5.Milli vя dini bayramlar tamamiilя aradan qaldыrыlmalы, bunlarыn yerinя inqilabi bayramlar qeyd edilmяlidir.

olunan яdib, шair, alim vя digяr шяxslяr az sonra hяbs olunub, "troykanыn"nыn qяrarыna яsasяn gцllяnяlir, yaxud gedяr-gяlmяz sцrgцnlяrя gюndяrilirdi. Mяhz buna gюrя "Kommunist"qяzeti millяtpяrvяr, xalqsevяr ыnsanlarыn nяzяrindя юlцm kabusuna чevrilmiшdi.Haqqыnda bяhs etdiyim mяktяblя baьlы, чox az adama bяlli olan bir faktы diqqяt юnцnя чыxarmaq istяyirяm.

"Kommunist" qяzetinin 3 noyabr 1929-cu il sayыnda Sцleyman Rцstяmin "Sцbut edя bilяrik" sяrlюvhяli yazыsы dяrc olunub.

Hяmin yazыdan яxz etdiyim bir iqtibasы oxuculara tяqdim edirяm: "Madam ki, Cavidin шeirlяri mцsavatчыlarыn яlindя bizя qarшы silah olaraq iшlяdilir, demяk Cavid o шeirlяri mцяyyяn mяqsяd цчцn

mяhdudlaшmalыdыr.

4.Mяrkяzin (Moskvanыn H.M) idarячiliyя hяmiшя vя hяr yerdя gюrцnmяlidir.

5.Milli ruha malik mцяllimlяr ibtidai, orta, ali vя xцsusi mяktяblяrdяn kяnarlaшdыrыlmasы, onlarыn yerinя bizim mцяyyяn etdiyimiz adamlar tяyin edilmяlidir.

6.Tarix dяrslяrindя diqqяti xalqыn qяddar hюkmdarlara, yadelli iшьalчыlara, xцsusяn almanlara qarшы apardыьы mцbarizяyя yюnяltmяli (ruslara qarшы aparыlan milli azadlыq hяrяkatыndan yan keчmяli).

7.Ali mяktяblяrя xalqыn aшaьы tяbяqяlяri iчяrisindяn чыxan, юz ixtisasыna uyьun biliklяr almaьa deyil, diplom яldя etmяyя maraьы olan adamlarы qяbul etmяli.

verdiklяri halda belя onlara qarшы hяr hansы cяza tяdbirinin tяtbiqinя qadaьa qoyulurdu. Яksinя,daha yцksяk vяzifяlяrя irяli чяkilmяlяri tюvsiyyя olunurdu.

Hяmin sяnяd mahiyyяtcя "Иisus cяmiyyяti" adlanan iezuitlяr orderinin yaradыcыsы Иqnatы Loyolonun qяlяmя aldыьы "Mяnяvi tapшыrыqlar" traktatыnыn mяzmunu ilя цst-цstя dцшцr. Orada bildirilir ki, cяmiyyяti hяr bir цzvц tabeliyindя olduьu шяxsя яlin yюnяltdiyi istiqamяtя doьru hяrяkяt edяn dяyяnяk kimi itaяt etmяli, onun gюstяriшinя яsasяn bцqяlяmun kimi istяnilяn formaya dцшmяlidir.

Kilsя xadimi яxlaqa zidd яmяlя yol versя belя,onu tяnqid etmяk olmaz. Чцnki ona qarшы чыxmaq kotolik kilsяsinя asi olmaq demяkdir. Heyrяt vя dяhшяt doьuran

6.Mяktяbli чocuqlarыn valideynlяri arasыnda milli vя dini tяsirя qarшы mubarizяni gцclяndirmяk цчцn "Allahsыzlar Cяmiyyяti"nin iшi canlandыrыlmalыdыr.

Bu tяsirlяr etnosid siyasяtinin, yяni xalqы milli vя dini dяyяrlяrdяn mяhrum edib manqurtlaшdыrmaьы nяzяrdя tutan siyasяtin mahiyyяtini bцtцn чыlpaqlыьы ilя aчыb gюstяrdi.

Hяmin sяnяddя bir neчя dяfя tяkrarlanan "millяtчi" ifadяsinin чaшqыnlыьa sяbяb olmamasы цчцn bildirim ki, bu kяlmя altыnda яslindя milli dяyяrlяr nяzяrdя tutulurdu. Xalqыmыz bцtцn zamanlarda ifrat millяtчiliyin tяsir dairяsindяn kяnarda olub. Bюyцk шairimiz Bяxtiyar Vahabzadя demiшkяn: "Biz яvvяl insanыq, sonra millяtik".

Sovet dюvlяti etnosid siyasяtindя real nяticяlяr яldя etmяk цчцn qeyd olunduьu kimi mяtbuatdan geniш шяkildя istifadя edirdi. Azяrbaycandя hяmin siyasяtin ruporu "Kommunist" qяzeti idi. Bu mяtbuat orqanы xalqыmыzыn milli dяyяrlяrinя qarшы yюnяlяn qяsdlяrin baшlыca tяbliьatчыsыna чevrilmiшdi. Юtяn yцzilin 20-30-cы illяrindя, xцsusяn Stalin-Baьыrov represiyasыnыn tцьyan etdiyi 1937ci ildя gюrkяmli ziyalыlarыmыzыn яleyhinя yюnяlяn yazыlar "Kommunist"in sяhifяlяrindя bir-birinin ardыnca sыralandы. Bu qяzetdя barяsindя "ifшaedici" yazыlar dяrc

yazmышdыr."

Yalnыz S.Rцstяm deyil, Azяrbaycan sovet яdяbiyyatыnыn banilяri kimi tanыdыьыmыz яdib vя шairlяrin bir чoxu repressiyadan can qurtarmaq цчцn bu yolu tutub. Hяmin faktы qabartmaqda mяqsяdim heч dя kimisя qыnaьa tuш gяtirmяk deyil, diqqяti StalinBaьыrov repressiyasыnыn insanlarы mяnяvi cяhяtdяn necя шil-kцt etdiyinя yюnяltmяkdяn ibarяtdir. Цzяrindя dayanmaq istяdiyim ikinci sяnяd isя 1947-ci ildя Stalinin gюstяriшi яsasыnda Sov.ИKP MK Siyasi Bцrosu tяrяfindяn hazыrlanan mцraciяtdir.

Siyasi Bцronun Partiyanыn hяm imperiya daxilindя юz filiallarыna, hяm dя xarici sosialist юlkяlяrindя fяaliyyяt gюstяrяn communist partiyalarыna цnvanladыьы mцraciяt direktivdя aшaьыdakы tezislяr юzцnя yer almышdы: 1.Иdarяetmя orqanlarыnda, mцяssisяlяrin яksяriyyяtindя bцtцn vяzifяlяrя bizim xцsusi xidmяt orqanlarы ilя яmяkdaшlыq edяn adamlar (DTK-KQB яgentlяri H.M) tяyin edilmяlidir.

2.Tяшkilatчыlыq bacarыьы vя xalq arasыnda nцfuzu olan adamlarы яlя keчirmяli, яmяkdaшlыqdan boyun qaчыrdыqlarы tяqdirdя onlarыn yцksяk vяzifяlяrя keчmяsinin qarшыsы alыnmalыdыr.

3.Yerli rяhbяrlяrin rolu sяrяncamlarы yerinя yetirmяklя

8.Kommunist Partiyasinin tяyin etdiyi rяhbяrlяr iшimizя ziyan vuran, xalqы narazы salan sяhvlяrя yol verяrlяrsя onlarы mяhkяmя mяsuliyyяtinя cяlb etmяk olmaz. Bu zaman onlarы icra etdiklяri vяzifяdяn azad edib uyьun vя daha yцksяk vяzifяlяrя tяyin etmяli.

Gюrцn, xalqlar цчцn necя miskin bir tale hazыrlanmышdы. Biz юzцmцz dя xalq olaraq bu cцr alчaldыcы, aшaьыlayыcы idarяetmя sisteminin tюrяtdiyi яzab-iztirablarыnы uzun mцddяt yaшamalы olmuшuq.

Bu sяnяdlяrdя nяyin vasitяsilя olursa olsun xalqlarы azadlыqdan mяhrum edib aciz vя mяzlum kцtlя halыna salmaq niyyяti юzцnц aчыq шяkildя biruzя verir. Hяm dя bu niyyяti xalqlarыn юz nцmayяndяlirin dar, шяxsi maraqlarыnы, arzularыnы vяtяnlя, millяtlя baьlы ideallardan цstцntutan adamlarыn vasitяsilя gerчяklяшdirmяk istяyiblяr. Onlara verilяn imtiyazlarыn яvяzindя isя sяrbяst fяaliyyяtin яn cцzi elementlяri цzяrinя qadaьa qoyulub vя юlц itaяti tяlяb olunub.

Yuxarыda tяqdim etdiyim "tamamilя mяxfi" yazlыqlы, KAA/CC113XK яmr(003)47 цnvalы sяnяddяn dя gюrцndцyц kimi mяrkяzin himayяsindя olan rяhbяr iшчilяrя toxunulmazlыq hцququ verilirdi. Hяtta qяbahяtlяrя yol

hal kommunist rejiminin idarячilik prinsiplяrilя orta яsrlяrin яn qaranlыq dюvrцndя fяaliyyяt gюstяrmiш vя tюrяtdiyi dяhшяtli cinayяtlяrilя tarixin yaddaшыna hяkk olmuш iezuitlяr ordeninin nizamnamяsinin tяmяl prinsiplяrinin eyniyyяt tяшkil etmяsidir.

Milli mяnsubiyyяtimizi bildirяn tцrk etnoniminin qadaьan olunmasы, tariximizin saxtalaшdыrыlmasы, folklorumuzun шah яsяri "Dяdя Qorqud" kitabыnыn uzun mцddяt basqыlara mяruz qalmasы, яlifbamыzыn dяyiшdirilmяsi, ilhamыnы milli чeшmяdяn alan яdib vя шairlяrimizin mяhv edilmяsi, milli dяyяrlяrя sadiq olmasы hяr kяsin tяqib vя tяzyiqlяrя mяruz qalmasы,bir sюzlя, xalqыmыza qarшы yeridilяn etnosid siyasяti sanki iblis dцшцncяsinin tяzahцrц tяsiri baьышlayan bu qяbildяn olan sяnяdlяrdяn qaynaqlanыb. Иblis-rus communist imperiyasы yetmыш ildяn artыq bir mцddяt яrzindя alverчi mяharяtilя suveren hцquqlardan mяhrum edilmiш vяziyyяtdя yaшamaьы xalqlara xoшbяxtlik kimi tяqdim edib vя tяriflяyib. Bu tяrif leysom altыnda intensiv olaraq assimilyasiya siyasяti yeridib.

Allaha шцkцrlяr olsun ki, onun яsarяtindяn xilas olduq. Иndi bцtцn sяylяrimizi iblisdяn bizя miras qalmыш vяrdiшlяrя son qoyulmasыna yюnяltmяliyik.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 19

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.19

ФЯЛСЯФИ ШЕРИМИЗИН ЭЮРКЯМЛИ НЦМАЙЯНДЯСИ Бизим сянят дцнйасынын Гырыг телли сазыйам; Биръя бундан разыйам ки, Юзцмдян наразыйам. Бюйцк шаир "Йашайа-йашайа йашамайан вар" шеириндя эюстярир:

Илщам АББАСОВ,

Ядлиййя Назирлийи Ядлиййя Академийасынын проректору, щцгуг цзря фялсяфя доктору, Азярбайъан Журналистляр Бирлийинин цзвц Artыq бешинъи илдир ки, xalq шairi, эюркямли dramaturq, akademik Bяxtiyar Vahabzadя арамызда йохдур.

Adяtяn, bюйцk sяnяtkarlar haqqыnda чыхыш etmяk йцксяк сявиййяли mцtяxяssislяrin iшidir. Lakin шairя olan bюyцk el mяhяbbяtinя gюrя bu haqda danышmaq vя yazmaq hяr bir ziyalыnыn mяnяvi borcu vя шяряf iшi hesab olunur. Бяхтийар Ващабзадя щям халг шаиридир, щям дя халгын шаиридир. Azяrbaycan xalqы hяqiqяtяn шair xalqdыr. Azяrbaycanыn шairi dя чoxdur. Lakin bunlarыn iчяrisindя Bяxtiyar Vahabzadя шeriyйatыnыn юzцnяmяxsus yeri vardыr. Бяхтийар Ващабзадя йарадыъылыьынын палитрасы чохсащяли вя рянэарянэдир. Онун бцтцн йарадыъылыьы цчцн фялсяфи хятт хцсусиля характерикдир. Бяхтийар Ващабзадя йарадыъылыьында вятяндаш мювзусунун хцсуси йери вардыр. Тясадцфи дейилдир ки, о, "Вятяндаш" шеириндя эюстярир:

Сян бцтцн сулардан гупгуру чыхдын Дцзялир ян чятин ишин бир анда. Ким дейя биляр ки, бир йол карыхан, Мяэяр данышдын ки, карыхасан да… Сусмагдыр ян бюйцк силащын сянин Олмады щеч заман “эцнащын” сянин

гяним олсун. Бяхтийар Ващабзадянин иътимаи-сийаси фяалиййяти дя зянэин вя тягдирялайиг олмушдур. Она эюря дя онун хидмятляри дювлятимиз тяряфиндян йцксяк гиймятляндирилмишдир. Беля ки, бир нечя чаьырыш Азярбайъан Республикасы Али Советинин вя Милли Мяълисинин депутаты сечилмиш Бяхтийар Ващвбзадя халгымызын щяйатынын ян чятин вя мцряккяб анларында баш верян

ССРИ-нин Дювлят мцкафатына да лайиг эюрцлмцшдц. Онун йарадыъылыьы Тцркийядя дя, щямчинин, тцркдилли юлкялярин щамысында севилир вя йцксяк гиймятляндирилир. Мян дейярдим ки, шаирин юлцмц иля бюйцк тцрк дцнйасынын фялсяфи шеиринин бел сцтуну гырылды. Тясадцфи дейил ки, Бяхтийар Ващабзадя тякъя Азярбайъан халгынын дейил, бцтцн тцрк дцнйасынын бюйцк, севимли вя ябядийашар шаиридир. Бяхтийар Ващабзадянин тцркчцлцйц

Халгын бирлийи мясяляси щямишя Бяхтийар Ващабзадя йарадыъылыьында юзцнц бирузя вермиш вя о, халгы щямишя бирлийя чаьырмышдыр. Халгын бирлийи ися бизя буэцн даща чох ваъибдир. Бюйцк шаир юз йарадыъылыьында ана дилинин сафлыьынын горунмасына, бу дилин мцгяддяслийиня вя тяблиьиня хцсуси йер айырмышдыр. Тясадцфи дейилдир ки, Бяхтийар Ващабзадя "Ана дили" шеириндя эюстярир:

Bяxtiyar Vahabzadяnin sadяliyi bir dя ondan gюrцnцr ki, шairин heч vaxt tяxяllцsц olmamыш, о hяmiшя юz adы vя soyadы ilя чыxыш etmiшdir. Шаир юзцндян наразыйам шеириндя беля ифад етмишдир:

Ей юз доьма дилиндя данышмаьы ар билян, фасонлу ядабазлар, Гялбинизи охшамыр гошмалар, телли сазлар. Бунлар гой мяним олсун, Анъаг вятян чюряйи сизляря

Юлмяз шаир юз йарадыъылыьында физики юлцмля мяняви юлцмц щямишя фяргляндирмяйя чалышмыш вя физики юлцмц дейил, мяняви юлцмц фаъия саймышдыр. О, бу фикри ашаьыдакы мисраларда даща поетик вя фялсяфи мяняда даща дягиг ишлятмишдир:

Бяхтийар Ващабзадя юз йарадыъылыьында гядим халг сянятини, о ъцмлядян, Азярбайъанын гядим мядяниййят инъиляриндян олан муьамларымызы йцксяк гиймятляндирмишдир. Тясадцфи дейилдир ки, шаир "Муьам" шеириндя беля дейир:

Бу дил - бизим рущумуз, ешгимиз, ъанымыздыр, Бу дил - бир-биримизля ящди-пейманымыздыр. Бу дил - танытмыш бизя бу дцнйада щяр шейи, Бу дил - яъдадымызын бизя мирас вердийи Гиймятл хязинядир… ону эюзляримизтяк Горуйуб, нясилляря биз дя щядиййя веряк Юз ана дилиндя данышмайанлары, ана дилиндя данышмаьы юзляриня ар билянляри бюйцу шаир йарадыъылыьында кяскин тянгид етмишдир. О, щямин шеириндя даща сонра эюстярир:

Аталар сюзляри юйцддцр бизя, Йцз илляр, мин илляр дейиляъякдир. "Еля йахшылыьы, сян ат дянизя, Балыг билмяся дя, халиг биляъякдир.

Юлцм беля гям дейил, бу щяйаты дцйана, Мян бу аь сачларымла юйцнцрям, ай ана! Гара, шявя сачлары тябият вермиш мяня, Мян эцвяня билмярям онун бу тющвясиня, Зящмяти, щяйатымын илк бязяйи санмышам, Аь сачлары щяйатда мян юзцм газанмышам.

Дил ачанда илк дяфя "ана" сюйляйирдик биз, "Ана дили" адланыр бизим илк дярслийимиз. Илк мащнымыз лайланы анамыз юз сцдцйля Ичирир рущумуза бу дилдя эиля-эиля.

Вятяндаш! Ня эюзял сяслянир бу сюз. Йяни - бир Вятянин ювладыйыг биз. Анамыз ейнидир, Гардашыг демяк. Мян сяня архайам, Сян мяня кюмяк.

мышдыр. Амма бу фикир онун "Лайигямми мян?" шеириндя даща бариз шякилдя юзцнц бирузя вермишдир:

Dяfn edin siz mяni Zabul segahыn mayяsinя, Deyirяm, bяlkя, mяni bir gцn oyandыrdы muьam. Чox kitablar oxudum, zяnn elяdim bяxtiyaram, Mяnя чox mяtlяbi ahяstя qandыrdы muьam.

талейцклц щадисяляря мцнасибятдя ясл вятянпярвяр зийалы мювгейи нцмайиш етдирмишдир. Бяхтийар Ващабзадянин ядяби-елми вя иътимаи фяалиййяти йцксяк гиймятляндирилмишдир. О, бир сыра орден вя медаллара, о, ъцмлядян Азярбайъан Республикасынын али дювлят тялтифи олан "Истиглал" ордениня лайиг эюрцлмцшдцр. Шаирин йарадыъылыьы кечмиш Советляр мяканында да лайигинъя гиймятляндирилмишди. О, кечмиш

онун ашаьыдакы мисраларындан даща айдын эюрцнцр: Мян илк гайнаьымдан тцрк оьлу тцркям! Сцбутдур, дялилдир аьлын гибляси, Дяйишя билярсян адымы анъаг. Ъаным чыханадяк гялбимин сяси, "Тцркям" эерчяйини пычылдайаъаг. Бюйцк шаир щямишя юзцня гаршы тялябкар олмуш, щяйаты бойу юз йарадыъылыьына тянгиди йанаш-

Тябии ки, бир мягалядя, юзц дя мцтяхяссис олмайан тяряфиндян Бяхтийар Ващабзадянин чохъящятли йарадыъылыьынын бцтцн сяъиййяви ъящятлярини ящатя етмяк мцмкцн дейил. Буну мян гаршыма мягсяд кими дя гоймамышам. Са дяъя олараг, бу Бяхтийар Ващаб задя йарадыъылыьына олан охуъу мящяббятинин тязащцрцдцр. Аллащ она гяни-гяни рящ мят елясин. (Шякилдя: Б.Ващабзадя вя И.Аббасов, Шяки, 1973-ъц ил)

ЭЯНЪ ЙАЗАРЛАРЫМЫЗ ЩЕКАЙЯЛЯР

Gюyчяk Иslam, Азярбайъан Мцяллимляр Институтунун Шяки филиалынын тялябяси

Sehirli xalчa Bir gцn nяnя evindя oturmuш xalчa toxuyur. Bu vaxt чохдан gюrmяdiyi nяvяsi onlara qonaq gяlir vя nяnяsini iш baшыnda gюrяn kimi ondan soruшur: - Nяnя, ай nяnя, nя iшlя mяшьulsan?

Nяnя cavab verir: - Mяnim яziz nяvяm, шirin balam nя yaxшi gяlдин. Sяnin цчцn

xalчa toxuyuram.

Nяvя йеня sual verir: - Nяnя bu xalчanы nя edяcяm? Bu xalчa mяni gюylяrя uчurar? Oxuduьum bir naьыlda qяhrяmanlar xalчa ilя sяyahяt edirdilяr.

Xalчa onlarы fяrqli mяkanlara uчururdu. Mяn dя uчa bilяrяm?

Nяnя cavabыnda: - Mяnim parlayan gцnяшim, xalчalar haqqыnda чoxlu naьыllar, rяvayяtlяr var. Bu da onun insanlar цчцn vacib olduьundan vя qяdimliyindяn irяli gяlir. Bu gцn xalчalar uчmur, ancaq insan ona diqqяtlя baxdыqda fikirя далыр, юzцnц bambaшqa bir alяmdя hiss edir.

Gюrцrsяn burada iшlяnяn bu bяzяklяr naxышlardыr. Onlarыn hяr birinin юz mяnasы, xцsusiyyяti var. Xalчanыn rяnglяrinя diqqяt yetirsяn onda sяn dя юzцnц baшqa bir алямдя hiss edяcяksяn. Ancaq bunun цчцn sяn onunla dost olmalыsan, ona sevgini vermяlisяn. O zaman xalчa sяnя tanыmadыьыn bir dцnyanыn qapыsыnы aчacaq. Bunun цчцn sяn xalчanыn цzяrindяki hяr bir naxышыn sirrini bilmяlisяn, чцnki naxышlar xalчanыn dilidir, sяninlя danышan sehirli dцnyanыn aчarlarыdыr.

Nяvя nяnяsinin dediyi sюzlяrdяn tяsirlяnmiшdi:

- Nяnя hяqiqяtяn dя xalчa sehirlidir ki?.. Bяs bu xalчanы ancaq sяn toxuyursan? Onun dilini ancaq sяn bilirsяn?

Nяnя: - Yox, bala, xalчanы vяtяnimizin gюzяl diyarlarы olan Шяkidя, Qubada, Шirvanda, dцшmяnlяrin tapdaьы altыnda olan Qarabaьыmыzda vя digяr бюлэяляримиздя дя toxuyurlar. Вя бу мяканларда xalчanыn sirlяrini insanlar daha gюzяl baшa dцшцrlяr.

Xalчalar vяtяnimizdяn kяnara gedir, minlяrlя, milyonlarla insanы Azяrbaycanыmыza gяtirilяr. Gюrцrsяnmi xalчalar necя sehirlidirlяr. Onlarda tariximiz, mяdяniyyяtimiz hяkk olunur mяnim gюzяl nяvяm.

Nяvя deyir: - Nяnя, hяqiqяtяn, sяnин danышdыqlarыn mяni bambaшqa dцnyaya apardы. Lap naьыlдакы kimi оldу.

Mяn шяhяrя qayыdan kimi sяnin gюzяl sюzlяrini hamыya чatdыracam.

Onlara sцbut edяcяm ki, xalчalar hяqiqяtяn sehirlidir vя bizi baшqabaшqa алямляря uчurur, oradan da mцxtяlif insanlarы buraya gяtirir.

Nяnя nяvяsinin bu sюzlяrinя gцlцmsяyяrяk cavab verdi: - Xalчanыn sehirli xцsusiyyяtlяrini dяrindяn mяnimsя, onu sev vя hamыya sevdir. Qoy hяmiшя mя-

dяniyyяtimiz, tariximiz sяnin vя sяnin kimi balalrыn vasitяsilя yaшasыn.

Gяlяcяyimizi keчmiшimizи yaшadaraq qurun, unudaraq yox!

Rяqяmlяrin rяqabяti Gцnlяrin bir gцnц rяqяmlяr bir sяhifяdя растлaшыrlar vя “1” дян башлайараг щяряси хзцнц тярифляйир...

1 - Mяn rяqяmlяrin шahыyam. Sizi mяn yaratmышam.

2 - Tяk яldяn sяs чыхмаз дейиб аталар, hяr iшdя xeyiri iki яl tapar.

3 - Яn gюzяl rяqяm mяnяm, gюzяllik ilahяsiyяm 4 - Йazыlышыmda юzцm qяdяr hяrf var, bu dяqiqlik sizin hansыnыzda var?

5 - Эцndяliklяrin bяzяyi, шagirdlяrin dostuyam. Mяnimlя fяxr edirlяr, sizi щеч кимя эюстярмирляр.

6 - burda 9 ilя mяn demяk olar ki, qardaшыq. Hяm dost, hяm dя сирдашыг. Aranыzda dalaшanlar чoxdur, bu xцsusiyyяtlяr dя sizdя yoxdur.

7 - Mяni sevib, sayыrlar.

Hяr zaman axtarыrlar. Yerin, gюyцn qatыyam. Чох яламятин сайыйам.

8 - Mяn qadыnlar bayramы, buna sevinir hamы. Hяr kяs gюzlяyir mяniм сябирсизликля gяliшimi.

9 - Аz tяrif edin юzцnцzц, qыsa deyin sюzцnцzц. Щяr kяsin uьur mяlяyiyяm, сырамызын son rяqяmiyяm. Gюzяllik ondur, doqquzu dondur - mяnim дя bu sюzцm sondur.

Sыfыr mцшahidя edяr bunlarы, чыхартдыглары oyunlarы. Nяhayяt dilя gяlиr vя bunlarы sюylяyиr: - Bayaqdan dalaшыrsыz, elя hey savaшыrsыz.

Boшluьума бахмайын, мяни гяриб санмайын.

Mяn olmasaydыm яgяr, Olmazdы sizdя dяyяr.

Unutmayыn heч zaman, сыфырсыз чохлуг олмаз.

Dil olmadan xalq olмаз...

Ruhсуз да бядян олмаз.

Mяn sizin ruhunuz, sizsя mяnim canыmsыz.

Uшaqlar sevir bizi.

Ayrы-ayrыlыqda hяr birimizi.

Birimizin yoxluьu daьыdaр bu чoxluьu.

Sыfыrыn bu sюzlяri, пярт етди rяqяmlяri. Амма йaddan чыxartdылар yaшanan bu qяmlяri.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 20

сящ.20

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

“Базарын эцняши” Mцасир мцщасибин имиъинин ясас истигамятляри Dюvrцmцzцn mцhasiblяrinin 90-cы ыlin яvvяlinя qяdяr "dюvlяt nяzarяtчisi" adlandыrыlыrdы. Hяqiqяtя gяldikdя isя onlarыn яmяyi gяlяcяyi olmayan vя чox az яmяk haqqы verilmяklя lazыmi sяviyyяdя qiymяtlяndirilmirdi. Mцhasib sяnяti gяnc adamlarы чox az maraqlandыrыrdы. Ali mяktяblяrin iqtisad fakultяlяrindя uчot ixtisasыna olduqca aшaьы mцsabiqя olurdu. Hяtta uчot sahяsi цzrя diplomlu mцtяxяsislяr mцhasibatlыqda iшlяmяyя maraq gюstяrmir vя qaчirdыlar. Иsmayыl ИMAMOV,

mцhasib-hцquqшцnas Sevindirici hal kimi qeyd etmяk olar ki, artыq son illяrdя gюstяrilяn mяsяlяdя tamamilя baшqa bir mяnzяrя yaranmышdыr. Юzцnц tяsяrrцfat fяaliyyяtinя hяsr edяn яksяr insanlar abstrakt iqtisadiyyat цzrя deyil mцhasibat vя yaxud idarяetmя tяhsili almaьa daha чox meyl gюstяrirlяr. Bununla яlaqяdar olaraq mцhasib ixtisasы юz kюhnя hяmkarlarыnыn xяtirlяrinя dяymяdяn cavanlaшmышdыr. Чцnki yaшlы mцhasiblяrin яksяriyyяti yeni texnika ilя iшlяmяyi bacarmыrlar. Hazыrda hяr hansы mюhkяm fяaliyyяtli firma цчцn mцhasib яvяzedilmяz bir ixtisas hesab edilir. Яn inkiшaf etmiш xarici юlkяlяrdя - ABШ , Bюyцk Britaniya, Kanada vя digяr юlkяlяrdя mцhasib ixtisasы daha xoш gяlяcяyi olan, яmяyi yцksяk sяviyяdя юdяnilяn ixtisas hesab edilir. Nяhayяt bizim Respublikada da mцhasib digяr ixtisas nцmayяndяlяrindяn fяrqli olaraq dюvrцmцzцn bцtцn tяlяblяrinя cavab verя bilяn "bazarыn gцnяшi" adы altыnda юzцnя yer tapan bacarыqlы bir insan olmuшdur.

Bugцnkц Azяrbaycanda mцhasib ixtisasыnыn gяlяcяyi keчmiш illяrin mцhasibi ilя xeyli yцksяkdir. O dюvrlяrdя onun fяaliyyяti bir qayda olaraq mяsrяflяrin uчotu, maya dяyяrinin kalkulyasiya edilmяsi, sosialist mцlkiyyяtinin mцhafizя olunmasы цzяrindя nяzarяt vя plan gюstяricilяrinin yerinя yetirilmя sяviyяsinin mцяyyяn emяklя mяhdudlaшыrdы. Mяnfяяt, zяrяr, яldя edilяn qazanc vя digяr anlayышlar nisbяtяn abstrakt xarakterя malik idi. Hazыrda isя onlar hяm mцlkiyyяtчi, hяm dя mцhasiblяr цчцn real mяzmuna уyьun tamamlanmышdыr.

Uчotun liberallaшdыrыlmasы prosesi mцhasiblяrin imicinin dяyiшmяsinя kюklц surяtdя tяsir gюstяrmiшdir. Hazыrda uчot daha ciddi nizama salыndыьыndan onlarыn яhatя imkanыnы geniшlяndirir vя mцhasibя, ixtisasыn potensialыnы tamlыqla aчmaьa geniш imkanlar yaradыr.

Bununla birlikdя uчot proseslяrinin - mяsrяflяrin tяrkibinin vя mцxtяlif vergi nюvlяrinin hesablanmasы zamanы vergiyя cяlb etmя bazasыnыn vя i.a. daha dцzgцn mцяyyяn edilmяsindя mцhasiblяrin mяsuliyyяtini daha da artыr. Яlbяttя, ixtыsaslы mцhasiblяrin iшя ъяlb edilmяsindя biznesin nяticяsinя gюrя юz kapitalы vя adы ilя cavabdehlik daшыyan sahibkara daha чox maraqlыdыr.

Sahibkar, uчotu daha savadlы apara bilяn, vergi mяsяlяlяrini vaxtlы vaxtыnda hяll etmяyi bacaran, tяsяrrцfat subyektlяrinin strateji fяaliyyяtinя idarяetmя tяhlili aparmaqla kюmяk gюstяrяn, iшlяrin hazыrlanmasыnda fяal iшtirak edяn mцtяxяsislяri юz шtatыna gюtцrmяyя чalышыr.

Sahibkar mцhasibdяn iшin real vяziyyяti vя gяlяcяk inkiшafы, rяqabяt dairяsi vя bazar tяchizatы haqda dяqiq, tam vя operatif mяlumatlar verilmяsini gюzlяyir. Dцzgцn vя vaxtыnda verilmяyяn informasiyalar mцяssisяnin ziyanla iшlяmяsinя vя hяtta gяlяcяkdя mцflislяшmяsinя sяbяb ola bilяr. Hazыrda mцhasibin peшяkarlыq sяviyyяsi, onun firma цчцn lazыmlы vя qiymяtli olmasыnы mцяyyяn edяn яsas meyar hesab edыlir. Peшяkarlыьыn tяrkib hissяsi:

tяhsil, ixtisas цzrя iш stajы, dяrketmя vя bacarыq, analitik keyfiyyяt, yeni biliyin mяnimsяnilmяsi vя с. hesab edыlir.

Belяliklя, mцasir dюvrцmцzdя mцhasibin imici dedikdя cяmiyyяt tяrяfindяn tяlяb olunan savadlы, sяriшtяli бир insanыn imici baшa dцшцlmяlidir. Mцasir mцhasib hardasa яksяr insanlar цчцn яlчatmaz vя mцmkцn olmayan "mцяmmalы iш fяaliyyяtini" юzцndя яks etdirяn mяsяlяlяri araшdыran, mяhsuldar iшlяrin яlaqяlы шяkildя юhdяsindяn bacarыqla gяlяn mцtяxяsisdir.

Uчot ixtisasыna qoyulan tяlяblяr olduqca mцxtяlыfdir. Mцhasibdя tяcrцbяvi mяqsяd gцdяn gцclц aьыl olmalыdыr. Щюte hesab etmiшdir ki, bu cцr aьыl - yer цzцndя яn yaxшы aьыldыr. Aristotel qeyd etmiшdir ki,"aьыl nяinki ancaq biliklя, hяm dя biliyi iшdя tяtbiq etmяk bacarыьы ilя nяticяlяnmяlidir". Uчot ixtisasы - adi tяsяrrцfatчыlыьыn mцkяmmяl sяfiyyяsi bacarыьыna malik olan yцksяk bilikli insanlarыn nяsibidir. Rus alimi A.P.Rudanovski qeyd etmiшdir ki, "tяsяrrцfatчы юz tяsяrrцfatыnыn idarя edilmяsini ancaq onu hiss edяn, яn чox onu юz gюzlяri ilя gюrяn zaman dяrk edir", mцhasib isя "yaшamasы maddi inventarlara nisbяtяn daha az real olan vя tяsяrrцfatыn цrяyi hesab edыlяn" balansыn tяrtibi ilя mяшьul olur. Bununla birlikdя balansы"natura шяklindя toxunmaqla hiss edыlяn inventar kimi deyil, ancaq abstrakt mцhakimя etmяklя dя dяrk etmяk olar".

masыnыn fяaliyyяtinin effektivliyini yцksяltmяk цчцn daima ehtиyatlar axtaran analitik simasыnda чыxыш etmяsidir. Mяsяlяn, mцhasib iшчilяrin mцkafatlandыrыlmasы цчцn mцяssisя rяhbяrinя daha чevik effektli sistemin aparыlmasыnы mяslяhяt gюrя bilяr. Effektli sistem dedikdя iшчilяrdя dаha yaxшы maraq yaradan vя onlarыn maksimum sяviyyяdя яsaslandыran sistem baшa dцшцlцr. Effektli hяvяslяndirmя amillяrindяn biri dя firma tяrяfindяn юdяnilяn istirahяt, pulsuz yemяk vя с. ola bilяr.

Bugцnkц mцhasibin imici, idarяetmяnin mцvяffяqiyyяtlя hяyata keчirilmяsi цчцn onun inti-

- iшя yцksяk peшяkarlыq mцnasibяti gюstяrmяk; - iшgцzar adamыn imicini yaratmaq mяqsяdilя юz vяzifяsini yerinя yetirmяk цчцn dяqiq vя son dяrяcя diqqяtli olmaq; - mцшtяri, tяrяf-mцqabili, hяmkar vя tabe olanlarla nяzakяtli яdяbli, xeyirxah olmaq; - hяmsюhbяti dinlяmяk, digяr bir iшчinin iшtirakы ilя edilяn mяzяmmяtdяn uzaqlaшmaq bacarыьыna malik olmaq; - hяmiшя birinci olmaq tяшяbbцsцndяn imtina etmяk, digяr шяxslяrin fikrini dinlяyib qiymяtlяndirmяk bacarыьыna malik olmaq;

zamlы vя firmanыn iшindя sяdaqяtlы olmasы яsas gюtцrцlmяklя idarяetmя prosesinin aktiв iшtirakчыsы olmasы ilя яlaqяdardыr. Mцhasib, qяbul edilmiш daxili icmal qaydalarыnы - bцtцn iшчilяrя aid etmяk mцmkцn olan iшgцzar яxlaq mяcяllяsini, яsasnamяni vя i.a. юz firmasыnыn maraьыnы gцdяn istiqamяtя yюnяltmяk tяшяbbцsцndя olmalыdыr. Qeyd etmяk lazыmdыr ki, Azяrbaycan Respublukasыnыn yeni cinayяt mяcяllяsinя яsasяn kommersiya vя bank sirlяrini яhatя edяn vя onlarыn sahiblяrinin icazяsi olmadan, tamahkarlыq, yaxud digяr шяxsi maraqla яlaqяdar istifadя olunan vя nяticяdя kцllи miqdarda zяrяrin яmяlя gяlmяsinя шяrait yaradan bцtцn iшlяr cinayяt xarakterli iшlяr hesab edilir. Gюs tяrmяk lazыmdыr ki, uчot ixtisasы nцmayяndяlяrinin nяzяrdяn keчirilяn istiqamяtlяr цzrя imici, konkret mцhasibin fяrdi imic sяviyyяsini deyil, tяdris vя юzцnцtяkmillяшdirmя prosesindя yaranan, uчot ixtisasыnыn tarixi kюklяrinя яsaslanan, mцhasib uчotunun inkiшafыna dair nяшr edilmiш яdяbiyyatlar vasitяsilя kommersiya sirlяrinin pirinsiplяrinя yeni baxыmdan yanaшan elяgяdя hяmkarlarla, rяhbяr iшчilяrlя, sahibkarlarla, mцяssisяnin iшчilяri ilя, auditorlarla, bank, vergi vя с. orqanlarыnыn nцmayяndяlяri ilя цnsiyyяtin yaranmasы prosesindя formalaшan imici яhatя edir.

Davranыш qaydalarы iшlяnib hazыrlanarkяn iшgцzar mцhitdя яsas gюtцrцlяn aшaьыdakы normalara meyl etmяk mяqsяdяuyьundur:

- nikbin olmaq, kollektiвlя цmumi dil tapmaьы bacarmaq; - iшчilяrя mяnяvi vя tяcrцbяvi kюmяklik gюstяrmяk; - yaxшы zюvq vя geyimdя iшgцzar цslub yaratmaq.

MЦHASИBИN ETИKASЫ Uчot ixtisasыnыn imici mцhasibin etikasы ilя qыrыlmaz surяtdя baьlыdыr. Mцhasibin ixtisasы юz sяlahiyyяtinя gюrя sяmimi insanlarыn sahяsi hesab edilir. Amerika mцhasiblяrinin яxlaq mяcяllяsindя Mark Avrelin "Иnsan sяmimi gюrцnmяlы vя ona layiq olmaьы bacarmalыdыr" фikri sюylяnilmiш vя hяr bir insanыn deyilяn istiqamяtdя tяrbiyя olunmasы tюvsiyя edilmiшdir.

Mцhasib etikasыnыn fundamenti uчot elminin яsasы kimi Luka Paчoli tяrяfindяn qoyulmuш vя o, mцhasiblяri ancaq hяqiqяti яldя rяhbяr tutmaьa чaьыrmышdыr.

Paчoli uчot vя ticarяt iшindя tяшkilatчыlыq, iшgцzarlыq, яmяksevяrlыk, qanuna hюrmяtlilik vя kюmяyя ehtiyacы olanlara mяrhяmяtlilik prinsirlяrini vя istiqamяtlяrini яsas gюtцrmяyi tюvsiyyя etmiш vя onlara riayяt edilmяsi zяruriliyini яsaslandыrыlmышdыr. Paчolи "ikili kitab" aparan vя uчot mяlumatlarыnы bilяrяkdяn tяhrif edяn tacirlяrя mяzяmmяtlя yanaшmыш vя onlarы uчotun qarышыq salinmasыnda gцnahlandыrmышdыr.

Bununla birlikdя Luka Paчoli mцhasibat iшindя tяsadцfц sяhvlяrin mюvcudluьunu baшa dцшцr vя onlarыn mцmkцn olmasыnы zяruri hal hesab etmiшdir. O, юz iшlяrindя "hяr cцr baш verя bilяcяk sяhvdяn qaчmaq o qяdяrdя mцmkцn deyil" fikrini sюylяmiш vя hяmin fikri юmrцnцn sonuna kimi mцdafiя etmiшdir. Иctimaiyyяtin iqtisadi hяyatыnda mцhasibin rolu ancaq informasiya vermяklя mяhdudlaшmыr. Mцhasib infoprmasiyalarы nяinki toplamalы vя iшlяmяli, hяm dя onlarыn birinci hяrяkяtvericisi olmalыdыr.

Mцhasibin яn mцhцm imici, rяhbяrliyin informasiyaya olan tяlяbatыnы юdяyяn vя юz fir-

XARИCИ GЮRЦNЦШ - CИDDИ МЯСЯЛЯДИР Mцhasibin imici ilя yanaшы, fяrdi xarici gюrцnцшц haqda geniш tяsяvvцr yaratmaq bюyцk яhяmiyyяtя malikdir. Sюssцz, bu, qismяn hяr bir mцhasыbin шяxsi iшidir. Ancaq bununla birlikdя hяr bir mцhasib peшяkar cяmiyyяtin nцmayяndяsi olmasыnы vя цmumiyyяtlя яtraf mцhitin gюzцndя mцhasib kateqoriyasыnы tяmsil etmяsini dяrk etmяlыdir.

Bununla яlaqяdar olaraq sюzц gedяn mяsяlяyя dair bir sыra tяcrцbяvi tяkliflяr, yяni hяr bir mцhasibin юzц цчцn imic yaradan olmasыnы formalaшdыrmaq mяqsяdяuyьun olardы. Bu cяhяtdяn koloriсtikada toplanmыш yararlы tяcrцbя xeyli kюmяklik gюstяrя bilяr.

Kоloristika, yяni rяngin psixologiyasыnыn tяdqiq edilmяsi elmin statusunu ifadя edir. Чox diqqяtяlayiq haldыr ki, юlkяmizdя inqilaba qяdяr yцz яllidяn чox rяng olmuш, lakin hal-hazыrda onlardan bir neчя rяng qalmышdыr. Яsrimizin ortalarыnda юlkяmizdя boz vя yaшыl rяnglяr цstцnlцk tяшkil edirdi. Yenidяnqurma dюvrцndя tutqun rяngin qammasы qяhvяyi vя boz rяnglяrin qarышыьыnы nяzяrя чaрpdыran rяng цstцnlцk tяшkil etmiшdir. Bununla belя misal

kimi qeyd edяk ki, Amerikada hяr hansы bir iddiaчыnыn qяhvяyi rяngdя iшя dцzяlmяyя mцraciяt etmяsini mяnfi hal hesab edir vя onun iш yeri olmasыna чox чяtin цmid bяslяnilir. Tarix boyu boz vя qяhvяyi rяnglяri яsasяn яn aшaьы tяbяqяlяrin nцmayяndяlяri geyinmiш vя onlara itaяt etmiшlяr. Яslzadяlяr tяntяnяli - gюy, al-qыrmыzы, moruьu rяngя цstцnlцk vermiшlяr.

Mцhasib iшgцzar gюrцnцшцn aparыlmasыnda geyimin mцhцm яhяmiyyяtя malik olmasыndan asыlы olaraq onun цslubunun vя hяr шeydяn яvvяl rяng qammasыnыn iшgцzar яlaqяnin effektliyinя tяsir gюstяrяn amil olmasыnы bilmяli vя ona mцntяzяm riayяt etmяlidir.

Solьun geyinmiш adam cяmiyyяt arasыnda yaxшы tяяssцrat yaratmыr.

Ancaq чox da чaьыrыcы - диггяти чох ъялб едян geyim seчmяk mяqsяdяuyьun deyildir. Ишgцzar шяraitdя tцnd sarы, yaxud aчыq narыncы rяngdяn qorunmaq lazыmdыr. Бир чox mцtяxяssislяr bu rяnglяri "ictimaiyyяtin zюvqцnя tяhqir" rяng hesab edirlяr.

Rяngin nяinki ancaq estetik hяm dя psixoloji kateqoriya olmasыnы bilmяk vя dяrk etmяk lazыmdыr. Rяng bir tяrяfdяn insanыn яhval-ruhiyyяsini яks etdirir, digяr tяrяfdяn ona tяsir gюstяrmяyя imkan yaradыr. Mяsяlяn, psixoloqlar gюy rяngi sakitlяшdirici vя tяzyiqi aшaьы salan, keчmiш ilin yarpaqlarыnы vя solьun tяbiяti xatыrladan mцrяkkяb rяnglяr isя darыxdыrыcы hesab edirlяr.

Mцhasibin geyimi qцsursuz olmalыdыr. Qadin mцhasibя iшgцzar gюrцш цчцn qыsa yubka, qolsuz paltar эейинмяк, zяrgяrlik mяmulatlarындан - бяр-бязякдян истифадя етмяк mяslяhяt gюrцlmцr.

Kiшi mцhasibin geyim цslubu da yaxшы iшgцzar zюvqя cavab vermяlыdir. Belя ki, qыsa qalstuk geniш yaxalыqlы kostymla hяmahяnglik tяшkil etmir. Hяr cцr tяmtяraq - чox iri kяmяr baьlamaq, boyuna boyunbaьы taxmaq vя i.a. da yaxшы qarшыlanmыr. Ишgцzar gюrцшя hazыrlaшarkяn cins vя toxunma yun kюynяk geyinmяk dя mяslяhяt gюrцlmцr.

Nяhayяt mцhasibin imicinin tяdrici inkiшafыnыn gяlяcяyi haqda bir neчя sюz demяk yerinя dцшяr. Tяkcя onu qeyd etmяk lazыmdыr ki, mцhasib ixtisasыnыn inkiшafы gяlяcяkdя яmяyin intellektual sяviyyяsinin artmasы vя onun mяzmunluluьu, яhяmiyyяtliliynin vя nцfuzunun yцksяldilmяsi, elяcя dя mцhasibin iqtisadi, hцquqi vя etik dцnyagюrцшцnцn geniшlяndirilmяsi ilя яlaqяdardыr. Bцtцn bunlar isя mцasir шяraitdя mцhasib ixtisasыnыn hazыrlanmasы, mцlkiyyяt formasыndan asыlы olmayaraq onun ayrы-ayrы tяsяrrцfat sубйектlяrindя yerlяшdirilmяsi, sonrakы inkiшaf prosesindя uчotun beynяlxalq standartlarыn tяlяblяrinя uyьun qurulmasы istiqamяtindя tяшkil edilmяsi vя mцhasibin yuxarыda яhatя edilяn tяlяblяrя uyьun imicinin qorunub saxlanmasы ilя baьlы olub, gцnцn яn vacib problemlяrindяn biri hesab edilir.

"Mцhasibat uчotu haqqыnda" Azяrbaycan Respublikasыnыn Qanunu мцstяqilliyimiz яldя edildikdяn sonra ilk dяfя olaraq Xalqыmыzыn Цmummilli Lideri Heydяr Яliyev tяrяfindяn 24 mart 1995-ci il tarixindя 999 saylы Qanun imzalanmыш vя iyulun 1-dян qцvvяyя minmiшdir.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 21

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.21

MИLLИ MЯTBЯXИMИZ BAYATЫLARDA Иki dua arasыnda

Abbas Яmbala, шаир Azяrbaycan milli mяtbяxi

Sцfrя duasы Иlahi tяam yetir, Sяhяr, nahar, шam yetir. Иskяncяbi, ovшara, Halalы mцdam yetir.

Sulu xюrяklяr Bozbaш* Qazanda su, dюш, boyun, Ocaьыn цstя qoyun.

Kartof, soьan, noxudla, Biшsin siz yeyin doyun.

Dovьa Ayran, dцyц, un-bula, Gюyяrtisi bol ola.

Dяdяli, ciyilinin* Dadы damaqda qala.

Kцftя Яti bol, soьanы az, Dцyц qatmasan olmaz. Яdva, noxud, gavalы, Girdяlяnib edяr naz . Яriшtя* Nap-nazik yuxa yayыn, Tel-tel kяsib doьrayыn.

Duz, яdava, soьan, yaь, Tюk biшsin razы qalыn.

Girs Kюtцkdя яt, soьan dюy, Sяpяlя яdava, gюy, Girsi bцk, biшir gяtir.

Ye lяzzяtlя, dadыn юy.

Sцrfцllц Xamыr yoьur kяs lulя, Baш barmaqla eш belя. Яt, lobya, duz suya tюk, Turшu vurub ver elя.

Balva Mяшhur adы balvanыn, Canы nяdi balvanыn?

Gюyяrti, dцyц turшu, Budur dadы balvanыn.

Baшayaq Daьlayaq xыna sayaq, Biшsin sцfrяyя qoyaq.

Sirkя sarыmsaq ilя, Dadlы olur "Baшayaq".

Kяlrячoш Buьda unu yumurta, Qatыq tюk tez-tez bula.

Quru nanя, duz sяpib, Yaь da tюk, gяlsin dada.

Doьrama* Qatыq, duz suda чalыn.

Dюyцb sarыmsaq salыn.

Gюyяrti, xiyar doьra Yeyib sяp-sяrin qalыn.

Sяmяni Dюy cцcяrmiш buьdanы, Шirя tutsun hяr yanы.

Biшir bahar gяlяndя Ич шux saxlasыn canы.

Piti Noxud, quyruq, duz, яti, Dopuya doldur gяti.

Pяsdayыsы* qatыlыb Dяminяn biшir piti .

O яsяrdя ki, xalqыmыzыn dцnяni, bu gцnц, sabahы vя mяnяvi dяyяrlяrimiz, milli xarakterimiz, adяt-яnяnяlяrimiz юz bяdii яksini tapыr, o яzbяrlяnir, oxucunun qяlbindя yuvalayыr vя яbяdilяшir.

"Hяsrяtim" vя "Цzцnц sыxma kюksцmя" kitablarыnыn mцяllifi olan Abbas Яmbala yaradыcыlыьы da, mяhz, bu qяbildяndir. Шair hansы mюvzuda yazыrsa yazsыn, fяrqi yoxdur. O, sanki zamanыn nяbzini tutur, onun tяlяbi vя istяyini юyrяnir, gюzцnцn юnцndя юzцnцn obyekti mцшahidя bacarыьыndan yaranan canlы, dцшцndцrцcц bir sяhnя yaradыr. Шairin son zamanlarda qяlяmя aldыьы "sяnяtkarlыьa vя Koroьlu dastanыna" hяsr etdiyi bayatыlar fikrimizin aydыn tяzahцrцdцr. Hяr шeydяn яvvяl demяliyik ki, "Sяnяtkarlar Paytaxtы" adыnы almыш шяhяrimizin sяnяt dцnyasыndan , яrazisinin iyirmi faizinin яsarяt altыnda olan Vяtяnimizin Koroьlusundan yazmaq шair Abbas Яmbalanыn mяnяvi haqqы vя borcudur.

Hamы bilir ki, Vяtяnimiz tarixяn tяkcя yeraltы vя yerцstц sяrvяtlяri ilя шюhrяtlяnmяyib, hяm dя xalqыmыzыn юzцnяmяxsus olan qonaqpяrvяrliyi vя milli mяtbяxti ilя dя tanыnmыш, dildяn-dilя dцшmцшdцr. Шair bu hяqiqяti gюrmцш, duymuш, юz fikir sцzgяcindяn keчirmiш, tяxяyyцlцnцn mikroskopunda mцayinя etmiш vя "Azяrbaycan milli yemяklяri"-ni bayatыlarla vяsf etmiшdir. Шairin bu mюvzuya hяsr etdiyi bayatыlarы dua ilя baшlayыr dua ilя yekunlaшЫr: Иlahi tяam yetir....

Halalы mцdam yetir. deyяn шair,

Qiymяylя bцkцlцrsяn.

Biшib nanя sяpяndя. Ишtahla yeyilirsяn.

Quru xюrяklяr Yarpaq xяngяli* Xamыr yoьur kяs kцndя, Yay, qurusun, qoy, gцndя.

Doьra biшir sцz gяtir, Qaraltыsы цstцndя Gцrzя Yuxa yayaq, doьrayaq, Gцrzяyя iчlik qoyaq.

Sцzцb kasada gяtir, Qatыqla yeyib doyaq.

Tikя kabab Ишtahы aчыr adы, Bel, qabыrьa kababы Soьan doьra, sumaq sяp, Ye xumar etsin dadы.

Lцlя kabab Яt, istyot, duz, soьan, Quyruq qat, dюy юtsцn an.

Yumburula шiшя чяk, Biшir ye bax, candы-can Cцcя kabab Cцcяni bюl tax шiшя, Duzla qoy sяngin biшя.

Azca zeytun yaьы sцrt, Иstyotla чяk diшя Badыmcan dolmasы Яt, soьan цyцt qovur, Kiшniш, reyhan, darчыn vur.

Badыmcanы pюrtdяdib, Яti iчinя doldur.

Tяnяk dolmasы Kюtцkdя яt, soьan dюy, Чцyцd, nanя bir dя gюy.

Duzla, istyot vurub, Tяnяyя bцk biшir qoy.

Kяlяm dolmasы* Soьan, яt dюy, darчыn qat, Pamidor kяs, dцyц at.

Kяlяm yarpaьы pюrtdяt, Bцk qoy qazana qaynat.

Sяbzi Qaynatdыqca soьan, яt, Gюy-gюyяrtini pюrtdяt.

Yaь turшuyla birlikdя, Sяngin biшsin bir mцddяt.

Lappa* Lobyanы biшirib яz, Duz, istyot qat bir az.

Lяpя цyцt kяrя qat, Tяrifi saya gяlmяz.

Qaшыq xяngяli Yuxa yayan incя яl, Doьra balaca xяngяl. Цstцnя kiшniш sяpib. Ич, tяrlя saьal dincяl.

Qazan kababы Яt doьra qazana sal, Su tюk, qaynat kяfin al.

Biшsin, soьan, sumaq sяp, Yeyin xoш olsun яhval.

Tava kabab Яt, soьan dюy, duzu vur, Qarышdыr yaxшы yoьur.

Lцlяlя yaьda qыzart, Tavakabab bax budur.

Zoьallы sыyыq Duz, dцyц tюk, su qaynat, Bir az axta zoьal* at.

Yaь, soьan, nanя tюkцb, Biшir iч, versin hяyat.

Cыzbыz Ичalat doьra xыrda, Qat quyruq, turшu burda.

Duz tюk dяmindя biшir, Yeyяn arzular bir dя.

Dцшbяrя Lavaш yayыb kяsirsяn,

Юvrцшtя*

Яti biшir duzun at, Soьan qovur яtя qat.

Qora suyunu tюk ki, Юvrцшtяyя versin dad.

Soyutma Яtdir yemяyin canы, Yaxшы biшir maчanы.

Pamidor, soьan doьra Soyut ver soyutmanы.

Narqovurma Qaynat яti, soьanы, Шabalыd, zяfяranы.

Qovur dяnя narы tюk, Biшir narqovurmanы.* Boranы* Soьan qыzart, яt qovur, Boranыnы doьra dur, Zяfяranla darчыn at, Biшsin sцfrяyя buyur.

Tava Яti, soьanы tюk as, Badыmcan doьra bir az Lobya, bibяr, pamidor, Yaь, duz tюk, qapaьы bas.

Kцkц Alanы doьra narыn, Yumurta чыrpыb чalыn.

Dyzla istyot vurub, Yaьda qяшяng qыzardыn.

Afar Yuxanы sal* oxlovla, Gюyц yay цstцn baьla.

Sacda yaxшыca qыzart, Yeyin afarы yaьla.

Pыrtdama Ayrы-ayrы qaynadыn, Qabaьa lobya qatыn.

Qoz lяpяsini dюyцb, Duz, yaь tюkцb pыrtdadыn.

Pencяr qovurmasы Pencяri pюrtdяt*, duz at.

Gюy soьanla, kяvяr qat. Иstyot, yumurta vur, Kяrя yaьыnda qыzart.

Aшlar

Tanrыnыn nemяtinя, Ruzi bяrяkяtinя.

Birliyinя eшq olsun, Шцkцr mяslяhяtinя. bayatыsыnы yazaraq, sanki hamыmыzы Иslami dяyяrlяrimizi yaшatmaьa sяslяyir.

Bu iki dua arasыndakы bayatыlar, demяk olar ki, Azяrbaycan sцfrяsinя gяtirilяn bцtцn nemяtlяri яhatя edir. Шair hяr biri haqqыnda qыsa, yыьcam, bяdii шяkildя mяlumat verir. Xюrяklяrin necя, nя vaxt hazыrlanmasы, nяdяn istifadя olunmasы vя hяtda, onun faydasы haqqыnda , dюrd misra vя yeddi hecada, яtraflы sюhbяt aчыr. Bu baxыmdan "Sяmяni" haqqыnda yazdыьы bayatы daha sяciyyяvidir: Dюy cцcяrmiш buьdanы, Шirя tutsun hяr yanы.

Biшir bahar gяlяndя, Ич, шux saxlasыn canы.

Abbas Яmbala son vaxtlar yazdыьы, oxucular arasыnda maraq doьuran sяnяtkarlыq, Koroьlu vя xюrяklяrimiz haqqыnda yazыlarыn hamыsы bayatы janrыndadыr. Bu seчim tяsadцfц deyil. Шair yaxшы bilir ki, Bayatы janrы xalqыmыzыn ruhuna daha yaxыndыr, tez яzbяrlяnяn oynaq, yaddaqalan vя lazыmы anda sюylяnilяn bir janrdыr. Яlbяtdя ki, Abbas Яmbalanыn bayatыlarы haqqыnda kiчik bir yazыda яtraflы mяlumat vermяk чяtindir. Чoxшaxяli fikirlяrlя zяngin olan bu bayatыlar oxunacaq, юyrяnilяcяk, araшdыrыlacaq vя юz real tяhlilini tapacaqdыr. Biz isя шair Abbas Яmbalaya uьurlar dilяyir, yeni bu formatda olan silsilя яsяrlяrlя bizi sevindirmяyini arzulayыrыq.

Юvrцшtяli aш Zяfяran, quzu яti, Turшu vur qoysun mяti.

Soьanы яtlя qovur, Aшыn yanыnda gяti.

Toyuq plov Kiшmiш, шabalыdы qat, Soьan qovur turшu at.

Doldur toyuq iчinя Aш versin aьыzda dad. Чiy dюшяmя* Vurun яtя turшunu, Яdяvanы, duzunu.

Qazmaq, aш arasыnda, Чiy biшirirlяr onu.

Axtaчilo Dцyцyя qat axtanы, Zoьallы aшы tanы, Badыmcan dolmasыdыr, Axtaчilonun canы.

Kцkцlц aш Dяmя qoyulanda aш, Bol kцkц biшir birbaш.

Yazda sцfrя baшыnda, Hamыmыz quraq baшdaш. Яvяlikli aш Ocaьы hяyяtdя qur, Dцyцyя яvяlik vur.

Qayьanaqlы, qatыqlы, Aш sцfrяsinя buyur.

Buьda aшы Buьdanы dюy, suya at, Qaynat, sonra, dцyц qat.

Biшir darчыnla yaь vur, Yeyяnя versin hяyat.

Hяlim aшы Yaш buьda dюy biшsin hяll, Яt biшяndя яz, did gяl.

Aшa яt suyunu qat, Tюk qaba gяzsin яl-яl. Чoban aшы Qazan qaynat, яt pюrtdяt, Яt suyuna dцyц at.

Duz, soьanla qarышdыr, Aшa kяrя yaьы qat.

Чцyцdlц aш Xюrяklяri чяk nяzmя, Baшqa diyarы gяzmя . Чцyцdlц aш yanыnda, Qara ciyяrdяn яzmя*.

Lappalы aш Dцyц qaynat, aшы sцz, Vur ona zяfяran duz.

Aшa yandan qazmaq qoy, Baшdan lappa burax* dцz.

Paxlalы aш Yaz baшы tяzя paxla, Qurut il boyu saxla.

Dюшяmяli*, чцyцdlц, Aшыn dadnы yoxla.

Qatыqlы aш* Yuyub dюyцn buьdanы, Dцyцdцr onun canы.

Sarыmsaq, qatыq, nanя, Mяst eliyяr insanы.

Sцdlц aш Sцd dцyцdцr яsasы, Baшda qazmaq xurmasы.

Qayьanaq, tava kabab*, Yanыnda tel halvasы*.

Lobyalы aш Adi lobya, ya xыrda, Dцyц zяfяran burda.

Qoz lяpяsi цyцt qat, Dяmя qoyaq axыrda. Чыьыrtmalы aш Яdяvanы bol elя, Qalыn qayьanaq ilя. Чolpa qora suyunda, Чыьыrtma biшir belя.

Шirin xюrяklяr Quymaq Kiшniш toxumu, duz, hil, Un ilя qovrulur bil.

Kяnarda su tюk, biшir, Tяrifi sюylяsin el.

Hяdik Buьda, noxudu gюrdцk, Qarьыdalыnы bildik.

Qoz fыndыq lяpяsiylя, Kiшmiшlя biшir hяdik*.

Yayma Sцdя gцlabы qatыn, Dцyц, шяkяr, duz atыn.

Шahid MЯММЯДКЯРИМОВ, шair-publisist Zяfяranla biшirib, Яtirli yayma dadыn.

Firni Dцyцnц dюy, un яlя, Sцdя gцlab qat hяlя.

Unu sяpdikcя bula, Tяrifi dцшsцn dilя.

Umac Иsti suda чal unu, Tюk suya bula onu.

Yumurta vur, biшir iч, Yumшaq saxlasыn canы.

Soyuq qяlyanaltыlar vя salatlar Чцyцdlц sцzmя Sцzmя чцyцdlя qoшa, Sarыmsaqla baш-baшa.

Duzla soyuqda saxla, Ye saьlam ol, чox yaшa. Шяki salatы Xiyar, pamidor, bibяr.

Soьan gюyяrti dя dяr.

Sirkя istyot, duz sяp, Birbaш sцfrяyя gюndяr. Чыrtma salat Gюyяrti, pamidor, xiyar, Doьra gюzяl яtri var.

Sarыmsaq яz qarышdыr, Dad-tamы iшtah aчar.

Dюymяc Zoьal, alчa, albalы, Gюy, sarыmsaq, gavalы.

Hяvяng dяstяdя яz, dюy, Ye, xoш elя яhvalы. Яtirli шirin sяrinlяшdirici iчkilяr Иsgяncяbi Qabda qыzdыrыn sirkя, Qatыn bяhmяzlя birgя.

Sяrin suya az sal iч, Tanrыdan paydыr turkя.

Ovшara Suda шяkяri qaynat, Gцl suyuna gцlab qat.

Biшir qoy sяrinlяsin, Яfsanяvi dad yarat.

Heyva шяrbяti Odda qaynat qazanы, Soy doьra tюk heyvanы. Шяkяr, zяfяran qat sцz, Saьlam saxlasыn canы.

Nanя шяrbяti Nanяni doьra xыrda, Qat шяkяrlя bir yerdя .

Limon duzuyla qaynat, Sцz, mяlhяm olsun dяrdя.

Mцrяbbяlяr Aь zoьal mцrяbbяsi Aь zoьalы yu gяtir, Mяtdя qaynat, tez gюtцr. Яtirшah sal lяng biшir, Mцrяbbя versin яtir.

Gilas mцrяbbяsi Иri gilasы yuyun, Tiyana mяtя qoyun.

Hil, mixяklя biшirib, Hяr yana яtir yayыn.

Qoz mцrяbbяsi Sцtцl qozu nazik soy, Яhяngli suda чox qoy.

Deшdяklя qaynadыb sцz, Biшir gюzяl daddan doy.

Bяhmяz vя turшular Tut bяhmяzi Tutu seч biшir юzцn, Яlяkdяn tяmiz sцzцn*.

Ocaqda sяngin biшir, Dadlы olsun bяhmяzin.

Zoьal mяti Zoьalы suda qaynat, Sцzgяcdя яzib fыrrat . Яlяkdяn sцzцb biшir, Zovq ilя yemяyя qat.

Alчa mяti Alчa qazanda biшsin, Sцzcяgdяn mяti keчsin.

Tiyanda yaxшы qaynat, Turшu qяшяng yetiшsin.

Pamidor mяti Pamidor qaynat gюtцr, Sцzcяgdяn suyun юtцr.

Uzun яrшinlя fыrra, Biшirib mяti yetir.

Sцfrя duasы Tanrыnыn nemяtinя, Ruzi, bяrяkяtinя, Birliyinя eшq olsun, Шцkцr mяslяhяtinя.

Min illяrdir Tцrkцn qяbrdя sцfrя mяdяniyyяti Aypara ilя buta Sцfrя tяamdыr яta, Qяbr evinя hяyata.

Tцrkцn dirilik rяmzi, Aypara ilя buta.

Aypara* Nяш basdыrranыb bura, Axirяtinя vara. Цч min ildir yemяk,su, Qab dцzцlцb aypara.

Buta* Dяfn ediblяr yata.

Bax qяbirdя bцsata.

Yastы daшla dцzцblяr, Yeddi min ildir buta.

Xalq tяbabяti Mяcun qoyublar bura, Юlц dirilя dura.

Bitki, чiчяklя edяr, Qяbirdя tцrkя чara.

Sulu xюrяklяr Bozbaш - Bozbaшыn neчя nюvц var. Яtli, noxudlu bozbaш, яtli, dяnя lobyalы bozbaш, xam bozbaш, яtlя noxudsuz biшirilir, шцyцd doьrayыb yeyilir.

Soьan bozbaшы, soьan qovrulur яtsiz biшirilir.

Dяdяli-ciyili - Шяkidя яtli-noxudlu dovьaya "Dяdяliciyili" dovьa deyilir. Яti-noxudu olmayan dovьaya "yetim" yaxud "bic" dovьa deyilir. (Арды 22-ъи сящифядя)

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 22

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.22

MИLLИ MЯT BЯXИMИZ BAY ATЫLARDA (Яввяли 21-ъи сящифядя) Яriшtя - Яriшtяnin necя nюvц var. Suda яdava ilя biшяn яriшtя, sцdlя biшяn яriшtя, шяkяr tozu sяpilib yeyilir.

Dяnя lobya ilя biшяn яriшtя. Birdя цyцnmцш яti xыrda yumrulayыb, noxudla яriшtяyя qatыb biшirirlяr.

Doьrama - Doьramaya xiyar, reyhan, gюy soьan, keшniш vя az miqdarda чцyцd doьrayыb tюkцrlяr. Bяzяn soyutma yumurta vя soyutma яti ovub, xыrdalayыb az miqdarda doьramaya qatыrlar.

Pяsdayы - Pitini biшirmяk цчцn dopuya salыnasы bцtцn qida vasitяlяri. Tikя яt, noxud, gavalы qurusu, soyulmuш шabalыd, duz doьranmыш soьan vя quyruq parчasы.

Axta zoьal - Чяyirdяyi чыxarыlan hяm tяzя yaш zoьala, hяm dя чяyirdяyi чыxarыb qurudulan zoьala deyirlяr.

Quru xюrяklяr Yarpaq xяngяli - Yarpaq xяngяlinin biшirilmя qaydasы bir cцrdцr. Ancaq onun цstцnя qoyulan mцxtяlif чoxsaylы qaraltыlarыn adы ilя adlandыrыlыr. Mяs: юvrцшtяli, qovurmalы, sяbzili, qovurmalы, toyuqlu, lappalы, soьan qovrulmuшu ilя, kцkцlц vя s.

Kяlяm dolmasы - Dolmanыn nюvц чoxdur. Kяlяm tяnяk, badыmcan, heyva yarpaьы, gючя yarpaьы, pamidor, bibяr, xiyar, almadan, heyvadan gюzяl dolma biшirilir.

Lappa - Lappaya яzmя lobya da deyilir. Lobya biшib юz suyu azalanda lobyanы яzib (hяvяngdяstя ilя, yaxud яt maшыnыndan kячib) цyцnmцш qoz lяpяsi ilя юz suyunda biшirib цstцnя duz vя yaь яlavя edirlяr. Юvrцшtя - Юvrцшtя чolpa vя quzu яti ilя biшirilir.

Zюvqя uyьun qora suyu, sarы alчanыn turшusu, alчa vя zoьal qurusu ilя dя biшirilir.

Biшir narqovurmanы - Qovurma neчя cцr olur, onu narla, sarы alчanыn turшusu ilя alчa, gavalы vя zoьal qurusu ilя zюvqя uyьun biшirirlяr.

Boranы - Xiyarыn bir az dяyib юtяni. Яti, soьanы tюk as - Qazana яti, soьanы tюkцb ocaьыn цstцnя qoyub xюrяk biшirmяk.

Yuxanы sal - Yuxa yaymaq Pencяri pюrtdяt - Bir az qaynayandan sonra gюtцrцb, onu sыxыb suyunu sцzцrlяr vя kяrя yaьыnda qovururlar.

Aшlar Qara ciyяrdяn яzmя - Qoyunun qara ciyяrini suda bцtюv biшirib sonra onu kюtцkdя qoyun quyruьu ilя dюyцb bir yerdя biшirirlяr.

Dюшяmяli - Aшыn baшыna qazmaq qoyub яtяyinя biшmiш яti dairяvi dюшяyirlяr.

Qayьanaq, tava kabab - Sцdlц aшыn yanыnda qoyulan tava kabab 8:10 sm uzunluьunda lцlя kabab kimi hazыrlanыr vя tavada kяrя yaьы ilя qыzardыlыr.

Yanыnda tel halvasы -Sцdlц aшыn baшыnda qayьanaq, biшmiш xurma vя yanыnda tava kabab qoyulir. Qяdimdяn tel halva ilя yeyilir. Чiy dюшяmя - Чiy dюшяmя quzu vя чolpa яtindяn biшirilir. Bяzяn чolpanыn iчini toyuq plovda olduьu kimi doldurub, onu da яt, чolpa kimi qazmaqla aшыn arasыna qoyub biшirirlяr.

Baшdan lappanы dцz tюk - Lappalы aшa baшdan buraxdы aш da deyilir.

Qatыqlы aш - Aшыn яn ucuz baшa gяlяnidir. Шяkidя mяшhur bir deyim var "Aшaьы -aшaьы qatыqlы aшdan da aшaьы". Цmumiyyяtlя qaraltы ilя biшяn aшlar bir cцr biшirilir. Ancaq qaraltыsыna gюrя aшыn adы deyilir. Mяs: чыьыrtmalы, юvrцшtяli, sяbzili, qovurmalы, lappalы, qatыqlы vя s. Шirin xюrяklяr Kiшmiшlя biшir hяdik - Hяdik yeddi qarышыqla biшirilir.

Bunlar buьda, noxud, qarьыdalы, qoz, fыndыq lяpяsi vя kiшmiшlя, dяnя lobyadыr.

Bяhmяz vя turшular Яlяkdяn tяmiz sцzцn - Bяhmяzi biшirяndя onu qaynadыb яvvяl sцzgяcdяn sonra яlяkdяn keчirirlяr. Чox vaxt sцzgяc, яlяyi tяmiz aь torba ilя яvяz edirlяr. Чox vaxt bяhmяzi biшirib onu torbaya tюkцb sыxыb suyunu чыxardыb biшirirlяr.

Min illяrdir Tцrkцn qяbrdя sцfrя mяdяniyyяti Aypara - Шяkinin Fazыl kяndindя iki min sяkkiz yцz il yaшы olan qяbirin alt kolonunda mцxtяlif dulus qablarыndan ibarяt Tцrkцn dirilik rяmzi "Aypara" dцzцlцb.

Buta - Шяkidя, Qanыxda Alazan чayы yaxыnlыьыnda qazыntы zamanы tapыlan yeddi min il tarixi olan qяbirin цst kolonunda yastы daшlarla tцrkцn dirilik rяmzi "Buta" dцzцlцb.

Xalq tяbabяti - Шяkinin Dяhnя kяndindя Aьdяrя tapыlan iki min beш yцz il tarixi olan qяbirin alt kalonunda mцxtяlif dulus qablarla dцzцlяn tцrkцn dirilik rяmzi "Aypara" da xalq tяbabяti ilя baьlы qablar aшkar edilib.

Mяlumatlar AMEA Arxeologiya vя etnoqrafiya Иnstitutunun Шяki Arxeologiya vя folklor bюlmяsinin rяhbяri Baш elmi iшчi Nяsib Mirsaleh verib.

Etdiyi kюmяyя gюrя mяшhur aшbaz Zяrniшan xanыma, anam Ziyvяrя, bacыm Mяnzяrя, qыzlarыm Salatыn, Цlkяr, Nцшabяyя, xanыmыm Gцlшяnя dяrin tяшяkkцr edirяm.

Иstifadя olunan яdяbiyyat: 1."Azяrbaycan xюrяklяri" Яhmяd Cabir Иsmayыl oьlu. Bakы - 1997. “Ишыq” nяшriyyatы 2."Azяrbaycan mяtbяxinin sirlяri" Яhmяd Cabir Иsmayыl oьlu. Bakы -1999. Azяrbaycan nяшriyyatы.

3."Azяrbaycan milli kulinariyasыnыn lяziz nemяtlяri".

Cabir Xяlifяzadя (Hacы Cabir), Bakы-2009 "Adiloьlu nяшriyyatы" 4."Azяrbaycan milli mяtbяxinin яziz vя lяziz Шяki xюrяklяri" Cabir Xяlifяzadя (Hacы Cabir), Bakы -2011, "Zяrdabi LTD" MMC. Nяшriyyat Poliqrafiya mцяssisяsi 5."Dцzgцn qidalanma, saьlamlыq" Cabir Xяlifяzadя (Hacы Cabir). Bakы-2012, "Zяrdabi LTD" MMC. Nяшriyyat Poliqrafiya mцяssisяsi.

Шяki, 2012-2013.

№ 1-4 (101-104), Йанвар-Апрел 2013

Д ДЙ ЙП П э эу уш шя яс сии Ютян ил Шякидя автомобил гязаларында 9 няфяр юлмцш, 54 няфяр йараланмышдыр 2012-ci ildя baш vermiш yol nяqliyyat hadisяlяrinin tяhlili.

Aшkar edilmiш yol hяrяkяt qayda pozuntularы.

Нясряддин РЯЩМАНОМ, Шяки ШРПШ ДЙПБ-нин ряиси, полис майору 2012-ci il яrzindя Шяki шяhяr-rayon яrazisindя 45 yol nяqliyyat hadisяsi baш vermiшdir ki, nяticяdя 9 nяfяr hяlak olmuш 54 nяfяr isя yaralanmышdыr. Bu hadisяlяr nюvцnя gюrя яsasяn toqquшma, aшma, maneяni vurma, piyadanы vurma, heyvanы vurma, aьaca dяymя kimi hadisяlяrdir. Azyaшlы uшaqlarыn vя yeniyetmяlяrin iшtirakы ilя 7 yol nяqliyyat hadisяsi baш vermiшdir. Bunlardan 4-ц piyada vurulmasыdыr, 1-i isя 17 yaшlы yeniyetmя tяrяfindяn avtomobilin idarя olunmasы vя yol nяqliyyat hadisяsi tюrяtmяsidir. Nяticяdя юzц vя 2 nяfяr 16 yaшlы sяrniшin xяsarяt almыш-

Tural NИФТАЛЫЙЕВ,

Шяki ШRPШ-nin DYPB-nin YPX- inspektoru, polis baш serjantы (март айындан сонра полис лейтенанты) 2013-cц il февралын 25-дя Шяki шяhяr-rayon Polis Шюbяsinin Dюvlяt Yol Polis Bюlmяsi piyadalarыn yol hяrяkяti tяhlцkяsizliyinin tяшkili цчцn “Дiqqяt! Пiyadalar!” baшlыьы altыnda piyadalarыn vяzifяlяri yazыlmыш 75 яdяd kartanыn piyadalara paylanmasыnы tяшkil etmiшdir.

Piyada sяki ilя, piyada zolaьы ilя, yol чiynlяri ilя, bunlar olmadыqda isя velosipedчilяrin hяrяkяtini чяtinlяшdirmяmяk шяrti ilя velosiped yolu ilя hяrяkяt etmяli vя ya ayыrыcы zolaьы olan yollarda hяrяkяt hissяsinin xarici kяnarы ilя getmяlidir.

Dяmir yolunu, avtomobil yolunun hяrяkяt hissяsini, kцчяlяri piyada keчidlяri ilя, o cцmlяdяn yer altы vя yer цstц keчidlяrlя, bunlar olmadыqda isя yolayrыclarыnda sяkki xяtti vя ya yol чiyni xяtlяri boyunca keчmяlidir.

dыr. Qalan 2 hadisяdяn 1-i avtomobilin aшmasы, digяri isя aьaca dяymяsi nяticяsindя 17, 16 yaшlы sяrniшinlяr xяsarяt almышlar.

Avtomagistral yollarda 24, yaшayыш mяntяqяlяrindя isя 21 yol nяqliyyat hadisяsi baш vermiшdir. Hadisяlяrin baш vermяsinя яsas sяbяb sцrцcцlяr tяrяfindяn sцrяt hяddinin artыrыlmasы, manevr qaydalarыnыn pozulmasы, qarшы hяrяkяt zolaьыna чыxma, avtomobilin sцrцcцlяr tяrяfindяn sяrxoш vяziyyяtdя vя ya yorьun, yuxulu vяziyyяtdя idarя edilmяsi hallarыdыr.

Piyadalarыn avtomobil tяrяfindяn vurulmasыna isя яsas sяbяblяr bяzi piyadalar tяrяfindяn yaxыnlaшan avtomobilя mяhяl qoymadan kцчя vя yolu keчmяk, qяflяtяn kцчя vя yollara atыlma, bu adяtяn azyaшlы uшaqlar tяrяfindяn edilir, yaxыnlaшmaqda olan nяqliyyat vasitяsi ilя mяsafяni dцzgцn qiymяtlяndirmяmяk, piyada keчidlяrindяn vя sяkilяrdяn istifadя etmяmяlяri hallarыdыr.

Baш vermiш yol nяqliyyat hadisяlяrinin 27-si gцndцz, 6-sы toran vaxtы, 12-sы isя gecя vaxtы baш vermiшdir. Hadisяlяrin 38-i quru yol шяraitindя, 7-si isя yaш yolda baш vermiшdir. Иlin aylarыna gюrя yanvar ayыnda 3, fevral ayыnda 2, mart ayыnda 2, aprel ayыnda 4, may ayыnda 7, iyun ayыnda 6, iyul ayыnda 3, avqust ayыnda 4, sentyabr ayыnda 3, oktyabr ayыnda 6, noyabr ayыnda 3, dekabr ayыnda isя 2 yol nяqliyyat hadisяsi baш vermiшdir.

Hяftяnin gцnlяrinя gюrя isя bazar ertяsi vя cцmя axшamы яn чox, 24 hadisя qeydя alыnmышdыr. 2012-ci il яrzindя Шяki ШRPШ DYPB яmяkdaшlarы tяrяfindяn yol hяrяkяt qaydalarыnы mцxtяlif formada pozan 3603 sцrцcц vя piyada aшkar edilmiшdir.

Onlardan 11-i avtoxuliqan, 321-i nяqliyyat vasitяlяrini sяrxoш vяziyyяtdя idarя edяn, 181-i giriш qadaьandыr.

Yol niшanыnыn tяlяbini pozan, 57-si sяrniшin daшыma qaydasыnы pozan, 413-ц texniki baxышdan vaxtыnda keчmяyяn, 187-si iшыqforun tяlяblяrini pozan, 31-i avtomobilя яlavя avadanlыq quraшdыrыlmыш, 369-u sцrцcцlцk hцququ olmadan nяqliyyat vasitяsini idarя edяn, 33-ц sцrяt hяddini aшan, 53-ц etibarnamяsiz, 1165-i mцxtяlif yol niшanlarыnыn tяlяbini pozan, 50-si avtomobili texniki nasaz vяziyyяtdя idarя edяn, 12-si tabe olmamaq, 33-ц юtmя qaydasыnы pozan, 26-sы sцkan arxasыnda telefon danышыьыndan istifadя, 78-i nяqliyyat vasitяsindя pяrdя vя plyonkadan istifadя etmяk, 13-ц nяqliyyat vasitяsini sыьorta etdirmяyяn, 48-i nяqliyyat vasitяsini qяsdяn nюmrяsiz idarя edяn , 416-sы isя digяr qaydalarы pozan sцrцcцlяr olmuшdur. 21 nяfяr piyada yol hяrяkяt qaydalarыnы pozmuшdur. Gюstяrilяn sцrцcцlяr piyadalar haqqыnda qanuna mцvafiq tяdbirlяr gюrцlmцшdцr.

Odur ki, sцrцcц vя piyadalarыmыza mцraciяt edirik ki, yol hяrяkяt qaydalarыna ciddi riayяt etsinlяr. Hяr bir qayda pozuntusunu arxasыnda aьыr nяticяli yol nяqliyyat hadisяsi dura bilяr. Valideynlяrя mцraciяt edirik ki, az yaшlы uшaqlarы tяk baшыna kцчя vя yollara buraxmasыnlar, dцkanlara gюndяrmяsinlяr. Aшaьы sinif шagirdlяri valideynlяr tяrяfindяn юtцrцlmяlidir.

Bununla Siz юz uшaqlarыnыzы avtomobil qяzalarыndan qorumuш olursunuz.

Ancaq bцtцn bunlara яmяl etmяmяklя siz yol nяqliyyat hadisяlяrindяn uzaq dцшя bilяrsiniz.

DИQQЯT! PИYADALAR! Uшaqlarы dяstя halыnda yalnыz sutkanыn iшыqlы vaxtы vя bюyцklяrin mцшai-yяti ilя ancaq sяki ilя, piyada yolu ilя, bunlar olmadlqda isя yol чiyni ilя apar-maьa icazя verilir.

Yolun mцяyyяn olunmayan yerdяn keчilmя-sinя gюrя piyadalar Azяrbaycan Respublikasыnыn ИXM - nin 153.1.1 maddяsi ilя 20 manat mяblяьindя cяrimя olunacaqlar.

Hяrяkяtin nizamlandыьы yerlяrdя nizamlayыcыnыn vя piyada svetaforunun, o olmadыqda isя, nяqliyyat svetataforunun iшarяsini яsas tutmalыdыr.

Yolun hяrяkяt hissяsindя zяrurяt olmadan lяngimяmяli vя dayanmamalыdыr.

Keчidi baшa чatdыra bilmяmiш piyadalar nяqliyyat vasitяlяrinin яks istiqamяtli hяrяkяtlяrini ayыran xяttin цstцndя dayanыb gюzlяmяlidirlяr.

Azяrbaycanda юtяn il 2892 yol qяzasы qeydя alыnыb Respublika Baш Dюvlяt Yol Polisi Иdarяsinin шюbя rяisi Kamran Яliyevин Trend-я вердийи хябяря эюря, ilkin mяlumatlara ясмасян, 2012-ci ildя respublikada qeydя alыnan qяzalarda 1168 nяfяr dцnyasыnы dяyiшib, 2997 nяfяr mцxtяlif dяrяcяli bяdяn xяsarяti alыb. Юtяn il Bakыda 1068 yol-nяqliyyat hadisяsi qeydя alыnыb, nяticяdя 336 nяfяr юlцb, 1126 nяfяr isя xяsarяt alыb.

Qeyd edяk ki, 2011-ci ildя Azяrbaycanda 2890 yol-nяqliyyat hadisяsi qeydя alыnмышды вя nяticяdя 1016 nяfяr dцnyasыnы dяyiшib, 3031 nяfяr mцxtяlif dяrяcяli bяdяn xяsarяti alмышды.

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 23

№ 1-4 (100-104), Йанвар-Апрел 2013

ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ

сящ.23

Г Г А А Й Й Ы Ы Д Д Ы Ы Ш Ш Я Д И Л Х А Н р о м а н ы , 4-ъц фясил, 5-ъи щисся

Акиф САЛАМОЬЛУ

(Яввяли ютян сайымызды) Достлар бир-биринин цзцня бахдылар. Сялим сцкуту позду: - Мян сизя "ана" дейя мцраъият едирям вя истяйирям ки, буну тябии сайасыныз. Фяридянин мяня олан мцнасибяти ики илдир мяни эеъя-эцндцз дцшцндцрцб. Инди щяр шейи билдим. Беля гызы севмямяк, онун мящяббятиня биэаня галмаг олмаз. Мян дя артыг онунла евлянмяйя разыйам. Щюрмятли ханым, хащиш едирям хейир-дуа вериб бизи евляндирясиниз. Анъаг эялин унутмайаг ки, диэяр севэи дя вар… Вятян севэиси! Ана торпаг, ел-оба, ата-ана, гощум-гардаш! Иъазя верин мян Фяридяни вятянимя апарым. Фрау Исмятин щалы писляшир, Фяридя ися йан отагда бяркдян аьлайырды. Ана юзцнц зорла сахлайыб йан отаьа кечди вя бир гядярдян сонра гызы иля гайытды: - Гызым, ъянаб Сялим сяни Русийайа апармаг истяйир, эедирсянми? - сорушду.

- Русийайа йох, ъяннят дийары олан Гафгаза - дейяряк, Сялим дцзялиш верди. Фяридя тяряддцд етмядян анасыны гуъаглайыб: - Мян сяни тяк гойуб щеч йеря эетмярям, ана - деди. Достлар видалашыб эетмяк истяркян Фяридя яввял анасынын, сонра ися Сялимин цзцня бахыб: - Иъазя верин мян сизи юпцм. - деди вя щярарятля ону юпдц. Разылыьа эялиб хатиря шякли чякдиляр. Шякил щазыр оланда Фяридя юз хятти иля онун архасында йазмышды: "Мян сяни цряйимдя гыфылдайыб ачарыны итирмишям, сян щямишялик орада галаъагсан" 1945-ъи илин ийунун сонунда кечмиш ясирляр Вятяня гайыдырдылар. Щер Фишер достлары Шиллер шулейе гядяр ютцрдц. Сялим дцшцнъяляря далмышды: "Евин йыхылсын ай Щитлер (ки, йыхылды) алман халгынын бир беля эюзял инсанлары олдуьу щалда сян нийя бяшяриййяти олмазын фялакятя салыб миллятини бяднам етдин?!

***

…Кянд тясяррцфаты техникумуну битириб тутун тядарцкц идарясиндя агроном ишляйян Сялими мцщарибя башланан кими сяфярбярлийя чаьырдылар. Евлянмяйя щазырлашса да гисмят олмады. 1942 ъи илин сонунда ися забитляр курсуну гуртарыб юн ъябщядя - Моздок йахынлыьында гызьын дюйцшлярдя ясир дцшян Сялимдян ата-анасы гара каьыз алдылар. Щюкумят йас мярасими кечирмяк цчцн онлара ун, дцйц, йаь вя башга ярзаглар да вермишдиляр. Зярэяр Щидайятин бир нечя саат ярзиндя гядди яйился дя Мядиня ханым юзцнц тох тутмушду, чцнки цч эцн яввял йухуда бир пирани киши оьлунун саь олмасы щагда ону яйан етмишди. Дарвазаны баьлайыб йас олмайаъаьыны гоншу вя гощум арвадлара елан етди. Щийадят киши дярддян иш габилиййятини гисмян итирдийиндян аилянин бцтцн аьырлыьы Сяриййянин цстцня дцшмцшдц. Евляри шящярин йухары башында олдуьундан вахтбивахт доьуша чаьырылан ъаван эялинин эедиш-эялиши чятин иди. Бундан хябяр тутан, онсуз да Бакыда йашадыьындан евляри бош галан Щаъырзагулу бяй исрар едяряк евини зярэяр Щидайятя тямяннасыз олараг йашамаьа верди. Аилянин бу тяряфдян вязиййяти бир гядяр сащмана дцшмцшдц, амма йеэаня оьул дярди кишини билмярря

сакит бурахмырды. Мядиня ханым яриня сящяр-ахшам цряк-диряк верир, оьлунун саь-саламат гайыдаъаьына ямин олдуьуну билдирирди. Зярэяр Щидайят бу сющбятлярин бириндя сидг црякля яллярини эюйя галдырыб: - Йа Аллащым! Сян йеэаня оьлумдан саь-саламат олмасы щагда хябяр вер вя о эцнц юмрцмц тамамла. Гоншулугда даббаьхана варды. Даббаь киши щяр эцн тахта айаггабылы ики няфяр ясири иъазя алараг евляриня эятириб ишлядярди. Алман ясирляриндян бири ашыланмыш дярийя яла лак чякя билирди, лакин бу сянятин сиррини щеч кимя юйрятмяк истямирди. Даббаь киши иля сювдяляшмяйя эюря ясир йолдашыны гапы аьзында гойурду ки. даббаьханайа щеч ким дахил олмасын. Мейвя йетишян вахтларда зярэяр Щидайят онлары ял ишаряси иля тут вя эилас йемяйя чаьырырды. Алманлар йеня бири гапы аьзында дайаныр, о бири ися мейвя йыьмаг цчцн щяйятя кечирди. Мараглысы да бу иди ки, алман аъэюзлцк едиб мейвяни щеч вахт аьаъын цстцндян дярмир, йердян йыьырды. Икинъиси чох йыьмырды, аз мигдарда ики няфяр цчцн бир тутумлуг гарындан ютрц. Алманларын ядяб-ярканыны эюряндя киши юз оьлуну хатырлайырды Сялим дя бу хасиййятдя иди. Вя тез дя аьлына эялирди ки, арвадынын дедийиня ясасян инди оьлу саьдырса бялкя о да бу заваллылар кими щардаса ясирдир. Гоъа бу фикри башындан гова-гова тез бир торба эютцрцр вя мейвялярдян долдурараг онлары баша салмаьа чалышырды ки, апарыб аъ йолдашларына да версинляр. Чюряк бол олсайды ону да бу бинявалардан ясирэямязди, чцнки бунлар да рязил Щитлерин эиъ ямрляринин гурбаны идиляр. Щеч цзляриндян пис, яълаф адамлара охшамырдылар. Щям дя йахшы ял габилиййятляри варды, ня иш эюрсяляр сялигя-сащман сезилирди, дягиглик дя ки, юз йериндя.

банлыгла дайысы ушагларыны щей баьрына басыб юпцрдц. Бу вахт ичяри баъысы вя гарабуьдайы бир оьлан дахил олду. Баъысы аьлайараг онун бойнуна сарылды, гарайаныз, арыг оьлан да ону гуъаглайыб юпдц. Сялим суалдолу бахышларла дайыдостусуна бахырды. Арвад щал билян иди, щяр шейи йерли-йатаглы баша салды: - Баъын арха ъябщядя, йяни Бакыда тибб баъысы иди, бу бакылы, гара оьлан да арха ъябщянин мащир чякмячиси олуб. Бирбирини бяйяниб евлянибляр, хейирдуаларыны сизин йеринизя мян вермишям. Сялимин дайыдостусуна бюйцк щюрмяти, дярин ряьбяти варды. Сюзцнцн цстцня сюз гоймады, додаьы гачды. Йадына кющня ящвалат дцшдц; бу баъысы дирибаш, доьручул, сюзц цзя дейянди. Лап балаъа

***

Нухайа гядям басанда кющня дядя-баба евляриня дейил, Щаъырзагулу бяйин мцлкцня эетдиляр, бу шящярин лап мяркязиндя икимяртябяли бюйцк мцлкдц. Анасы сюзэялиши деди ки, ев сащиби ону атасына мцвяггяти тямяннасыз йашамаг цчцн вериб. Лакин гулаьына дяйиб ки, Щаъырзагулу мцлкц сатмаг фикриндядир. Алмаг истясян гоншу Гоъа дайыдан мялумат ала билярсян. Нуха бцсбцтцн дяйишмишди, мцщарибя ящалини дилянчи вязиййятиня салмышды. Оьуллары мцщарибядян гайытмайан аиляляр дярдли, евляри ися мискин эюрцнцрдц. Кцчяляр шикяст кишилярля долу иди. Мцщарибядян сонра советляр бирлийини хариъдя дул гадынлар, чолаг кишиляр вя йетимляр юлкяси адландырырдылар.

***

Тцркийядян кечиб эялян Сялимэили орада да диля тутдулар ки, советляря гайытмасынлар, зира орада онлары мярщямят вя имтийаз йох, язаб вя каторга эюзляйир. Лакин доьма Вятяня, доьма инсанлара дюнмяк щяр ъцр горхуну цстялямишди. Истанбул да эюзял шящярди, дил дя доьмады, щятта дин дя. Лакин доьма, гядим Нуха, ата-анасы, баъылары ону щясрятля эюзляйирди. Сцлеймановла уъадан даныша-даныша кцчя иля ирялиляйирдиляр, цзбяцз кцчядян Муртузяли онлары сясляди. Йахындакы синли тцрк даща дюзмяди: - Баьырма, яфяндим, бурасы Истанбул - дейяряк мямлякятляринин сивил олмасына габартды. Сялим гоъа иля разылашыб цзр истяди.

***

Зярэяр Щидайят оьлунун саь-саламат олмасы хябярини аланда чох севинди. Ящд елядийиндян, щеч юзцнцн юляъяйиндян дя горхмады. Инсан ифрат дяряъядя севиняндя дя цряйи партлайыб юлярмиш. Бюйцк Аллаща неъя ящд етмишдися еляъя дя олду - оьлу евя эялиб чатмамыш дцнйасыны дяйишди. Дцнйада неъя сакит вя тямкинли йашамышдыса бу гайда иля дя кючцб эетди. Мядиня ханым ярини ютцрцб оьлуну эюзляйирди, гялбини севинъ вя кядяр щисси еля чульалайырды ки, давранышында гярибялик ямяля эялмишди. Сялим Бакыйа дцшян кими илк нювбядя Рясул дайысыэиля баш чякди. Дайысынын цзцнц эюрмядийи кичик гызы артыг эязирди, амма йеришиндя гцсур варды. Дайыдостусу деди ки, мян эеъя нювбясиндя ишдя оланда евин дамындан су сызараг онун дюшяйиня тюкцлцб йел хястялийиня мцбтяла олуб. Арвад о гядяр дярд данышды ки, Сялимя арха ъябщянин дя асан олмамасы эцн кими айдын олду. Беш ушаг ичиндя тякъя Адил гывраг эюрцнцрдц, лап атасына охшайырды. Сялим мещри-

Сталинин дяфн мярасими оланда евляриня атасынын кечял бир досту эялир. Атасы гонаьа хош эялсин дейя буну чаьырыб гонаьы таныйыб танымамасы щагда сорушур. Щазыръаваб гыз ися: - Нийя танымырам? Кечял Щцсейнбала дайы дейил? - дейя ъаваб верир. Атасы ушаьа ачыгланыр, гонаг бир аз наразы, кцсэцн щалда: - Достум, ушаьа тяпинмя, бюйцк тюкяр, кичик йыьар дейяряк эцнащы бюйцклярдя эюрцр. Инди баъысына бахыб онун бир даща гочаглыьына - бу од-аловун ичиндя юзцня йахшы яр тапмасына севинди. Юзляри дя бир-бириня еля охшайырдылар ки, эюрян дейярди баъы-гардашдырлар. Шянлянсяляр дя, эцлцшляри сцни вя сюнцк эюрцнцрдц, Сялим шцбщялянди: - Нухада щамы саь-саламатдырмы? - дейя суал етди. Тязя йезня вязиййятдян чыхмаг цчцн: - Эял чыхаг шящяри бир аз эязяк, она кими баъын да чай-чюряк щазырласын, - деди. "Бешмяртябя" тяряфя еняндя йезня бир папирос чыхартды вя бирини дя Сялимя узатды: - Ешитмишям, баъын дейир тцтцнцн ичиндя ишляся дя дамаьына гоймур. Амма инди мяним хятримя бирини еля-беля одла.

- Сюзлц адама охшайырсан.

- Щя, мцхтясяри атан сянин шад хябярини ешидян кими севинъдян цряйи партлады. Еля беляъя дя ящд елямишди. Сабащ гырхыдыр, биз билет алмышдыг, эял эедяк сяня дя билет алаг, ахшам йола дцшяк. Дцз гырх эцн яввял атасыны йухуда эюрян Сялимя щяр шей айдын олду. Аь палтарда, аь ат цстцндя эялян атасы она бахыб севинъяк щалда щей эцлцрдц, сонра гейб олуб эетди.

Щитлер щяр аилядя лянятлянирди. Бялкя онун ювлады олсайды бу ъцр инсафсыз, гана сусайан олмазды. Дейирляр гядим румынларда юлкя башчысы мцщарибяйя башламаздан яввял юз оьлуну юлдцрмяли иди. Она эюря бурада мцщарибяйя башламаг истяйян рящбяр чох дярин дцшцнмяли иди. Йашынын ютмясиня бахмайараг Сялим инди севинирди ки, ня йахшы мцщарибядян яввял нишанланмайыб, евлянмяйиб. Чцнки гулаьына намусла баьлы арзуолунмаз сющбятляр дяйирди. Рясул дайысы о вахтлар дынышырды ки, I Дцнйа мцщарибясиндян гайыдан гоншусу Мунир бяй нишанлысынын щярякятляриндян шцбщялянир вя ону бакирялийини йохламаг цчцн щякимя апармаг истяйир, лакин гыз еви ъыьаллыг едяряк нишаны гайтарыр. Бу мцщарибядян сонра да беля фикирдя олан ъаванлар аз дейилди.

***

Отузунъу иллярдян башлайараг Сталин, Берийа, Мир Ъяфярин гятлляри халг арасында гязяб йаратса да икинъи дцнйа мцщарибясиндян халгы зяфярля чыхаран Сталиня ряьбят йаранмышды. Санки эцнащларыны йумаг цчцн о, тез-тез фярманлар имзалайараг ярзаг мящсулларыны уъузлашдырырыды. Халгда еля ряй йаранмышды ки, йахын заман ярзиндя дуз, кибрит, керосин вя диэяр маллар мцфтя олаъагдыр. Бир кители, бир галйаны вя бир дя ади чарпайысы олан Сталин тямтяраьы севмяся дя, нащарда чох адам ящатясиндя отурмаьы хошлайырды. Сон иллярдя ися бунларын сайы дюрдя енмишди. - Малинин, Булганин, Берийа Хрушшов. Фягят ня биляйди ки, чюряк кясдийи Хрушшов эяляъякдя хяйаняткарлыг едяряк ону тарихин сящифяляриндян силмяйя чалышаъаг,

минлярля абидясини бир эеъянин ичиндя сындырыб йыхыб сцрцкляйяъякди.

1953-ъц илин март сящяриндя Нуханын бцтцн завод фитляри бирдян чалынмаьа башлады. Фящляляр чаш-баш галмышдылар, иш вахты дейилди, фитляр ися сцрякли иди. Ъамаат бир щягигяти уъадан демяйя ещтийат едир, астаъа шашгынлыг ичиндя пычылдашырдылар. Радионун еланындан сонра ися щямин пычылтылар аьлашмайа кечди, санки бцтцн шящярин ян йахын язизи юлмцшдц. Бцтцн шящяр щюнкцртц иля аьлайырды, тякъя Сялимдян башга. Сталинин юлцм хябярини о ади гаршылады, щеч тцкц дя тярпянмяди. Чцнки бу вятянин ювладына ясирдир дейя ата явязи олан рящбяр юэей мцнасибят бяслямиш, щятта ондан имтина да етмишди. Буна эюря дя дахили ишляр органлары ялиня эирявя кечян кими ясирляри чаьырыб сорьу-суала тутур, щятта инъидирдиляр. Ким алчаг иш эюрся тягсири ясирин цстцня атырдылар. Еля бу йахынларда бир груп адам тцтцн тядарцкц идарясини йейиб даьытмыш, сонра ися юрт-басдыр етмяк цчцн йандырмышдылар. Илк ъязаны ясир олдуьу цчцн Сялим алмышды, цч ушаг атасыны дялил-сцбцт олмадан ишдян говмушдулар. Сялим бцтцн аьлы иля баша дцшцрдц ки, явяз олунмаз адам олмадыьына эюря Сталинин юлцмц Совет адамларынын щяйатынын сону демяк дейил, ян уъада Аллащ дурур! Вя о Аллащ мцсялманлара юзцнц юлдцрмяйи гадаьан едиб. Сялим дя ясир дцшяндя юзцнц юлдцрмяди. Эцнащкардырмы? Дяриндян няфяс алды, инди ращат йашайа биляъякди. Сталинин юлцмцня гядяр ики ъцр эюзцкюлэяли аиля варды - бири "халг дцшмяни аиляси", диэяри "ясир аиляси". Сялимин фикринъя даща бу гара дамьалар силиняъякди. "Дащи рящбяр"ин юлцмцндян сонра эцнащы цстцндян эютцрцлцб бяраят алан Бахшяли яфяндидян щюкцмятдян ня истядийини сорушдугда, "мяня ъаванлыьымы гайтарын" демишди.

***

Нуха тякамцл дюврцнц йашайырды. Инсанларын бир-бириня гаршы хош цнсиййяти вя мядяниййяти йцксялмякдя иди. Шящяр ящалиси аиляви сурятдя бир-биринин евиня гонаг эедир вя йа шящяр паркына эязмяйя чыхырдылар. Щинд филмляринин нцмайиши бюйцк вцсят алмышды, ахшамлар кинофилмя тамаша етмяк истяйянляр бинанын ятрафында гялябялик йарадырдылар. Лакин бунунла йанашы башга сийасят дя йеридилирди - мцщарибя заманы тапдаг алтында галмыш, кишиляри мящв олмуш йерлярдян бурайа икибашлы мягсядля эянъ гызлар эюндярилирди. Латвийа, Литва, Молдавийадан эялян гызлар нящянэ ипяк комбинатында ишля тямин олунур, щям дя имкан тапдыгъа йерли ъаванлара яря эедирдиляр. Бу Хрушшовун биздян ютрц эизли, онлар цчцн ися ачыг сийасяти иди. Юлкядя нящянэлярдян сайылан ипяк комбинаты эюндярилян гонаглара сяхавятля юз эениш аьушуну ачмышды. Гызлара верилян ики ядяд ики мяртябяли йатагхананы ися яйлянъя вя юзбашыналыг тяъяссцмц кими йерли ъаванлар "Бомбей" адландырырдылар. Сяди Ширази демишкян: "Кимдя варса кишилик, мцтляг о арвад алаъаг". Ъаванларын чоху аиля гурмушду, лакин Оруъ евлянся дя икинъи ешгя дцшмцшдц. Цч ушаьыны гойуб эянъ бир гыза вурулмушду. Арада кечмиш иш йолдашы Ряшидин дул гадыны Сяриййяйя дя тор атмаг истямиш, лакин щям гадынын зящминдян, щям дя Ряшидин рущундан горхуб бу фикирдян дашынмышды. Оруъун гайнатасы ися Ядил ханын кечмиш баьбаны Щаъы Йусиф иди. (Арды эялян сайымызды)

Quark:1r.qxd 07.05.2013 11:36 Page 24

ДИГГЯТ!

ШЯКИ

ИНТЕРНЕТ ИСТИФАДЯЧИЛЯРИНИН НЯЗЯРИНЯ: БИЗИМ WEB СЯЩИФЯЛЯРИМИЗ:

БЯЛЯДИЙЙЯСИ № 1-4 (101-104), Йанвар - Апрел 2013

Гиймяти: 60 гяпик

ТЯБРИК ЕДИРИК

Шяки Бялядиййясинин коллективи, балаъа ГЯЗЯНФЯРИ 2 йашы битмяси мцнасибятиля тябрик едир, она мющкям ъан саьлыьы арзулайыр.

Е Л А Н ЯЗИЗ ОХУЪУЛАРЫМЫЗ! “ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ” гязетиня 2013-ъц ил цчцн абуня кампанийасына давам едир. Гязетимизя абуня олмаг цчцн “Азярмятбуатйайым” АСЪ-нин Шяки Шюбясиня вя Шяки Реэионал Почт Шюбясиня мцраъият едя билярсиниз.

ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР Шяки шящяри, 26-ъы р-н, Ялищейдяр Гарайев кцчяси, 7 сайлы евдя йашайан Мяммядов Анар Сцлейман оьлунун ЯН-III Но 670778 сайлы етибаннамя иля идаря етдийи Мерседес Бенс-250 маркалы автомашынын (техники паспорту: АА Но 640328) Дювлят нюмря нишаны (габаг) итдийи цчцн етибарсыз сайылыр Шяки шящяри, Чехов кцчяси, 5 сайлы евдя йашайан Мяммядов Сярхан Ислам оьлунун адына верилмиш шяхсиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр. Ъумайев Игбал Ящяд оьлунун адына верилмиш Шяки шящяри, Баьбанлар кцчяси, ев 59 А, мянзил 43 цнванда йерляшян евин купчасы вя техники паспорту итдийи цчцн етибарсыз сайылырлар. Гязетин щазырланмасында Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин (www.sheki-ih.gov.az), Шяки бялядиййясинин (www.belediyye.io.ua) вя АзярТАъ-ын (www.azertag.com) интернет сайтларындан истифадя олунмушдур.

http://sheki.io.ua http://belediyye.io.ua http://sheki-municipality.narod.ru http://issuu.com/shekibelediyyesi

Банк оф Баку-нун Болкарт-ы тамамиля пулсуз, бярпаолунан лимити олан вя чох файдалы кредит картыдыр

У К А Б ф о ии ш ш

К л ии л Н р р я я ф ф А е е р р Б я в в я с -с ш ш ы ы лл а а

Р РА АЩ ЩА АТ ТЛ ЛЫЫЬ Ь ЫЫН Н Г ГЯ ЯД ДР РИИН НИИ Б БИИЛ ЛЯ ЯН НЛ ЛЯ ЯР Р

yaшamaьыnыz вя йа ишлямяйиниз sizin fikirlяrinizin неъя kaьыza kючцrцlяъяйиндян чох asыlыdыr. Бу мясялянин ися щяллиндя биз сизя йардымчы ола билярик.

Eйни заманда, sizin щазырда йашадыьыныз kюhnя evin yenidяn planlaшdыrыlmasы, interyerinin sizя xoш olan stildя qurulmasы вя евинизин интерйериндя эюз охшайан дивар собаларынын (каминлярин) лайищяляндирилмяси цчцn дя бизя мцраъият едя билярсиниз.

Zяmanямиз dяyiшib...

Цнванымыз: АЗ5500, Шяки шящяри, М.Я.Рясулзадя пр.,182, 2-ъи мяртябя. Тел: (0177) 4 28 02; Моб: (055) 646 73 00.

Бу эцн сойдашларымыз хarici юlkяlяrя даща чох сяфярляр едир, яънябилярин йашайыш тярзини эюрцб тябии ки, юзляри цчцн дя беля ращатлыг йаратмаг истяйирляр... Ахы ким истямяз ки, йашадыьы мцлк, чалышдыьы офис, истиращят етдийи баь еви эюзял, йарашыглы, инсанын рущуну охшайан олмасын?!

Hяr bir baшlanьыc kimi, tikinti dя ideyadan ямяля эялир. Yяqin ki, siz дя artыq gяlяъяk evinizin, тикмяк истядийиниз обйектин virtual surяtini xяyalыnыzda ъанландырырсыныз vя tezliklя юz fантазийанызы reallaшdыrmaq, bu reallыqdan щязз алмаг istяyirsiniz... Лакин сизин фантазийанызын эерчякляшмяси цчцн мemar тяфяккцрцня, дизайнер кюмяйиня ещтийаъыныз вар вя бu да тябиидир. Мемарын лайищяси sizin ideyanыzыn vя tяxяyyцlцnцzцn яksidir. Mцasir tikilяъяк бинада rahat

Тясисчи: Шяки Бялядиййяси Баш редактор: Мурад Нябибяйов

Редаксийанын цнваны: Шяки шящяри, АЗ5500, М.Я.Рясулзадя пр.182, 2-ъи мяртябя Тел: (994177) 4 28 02; Моб:(99450) 310 69 57. Е-маил: municipality-sщеки@rambler.ru

http://sheki-municipality.narod.ru

Щесаб нюмряси: Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын Шяки филиалы, Код: 805410 ВЮЕН: 9900001881 Мцхбир щесабы: 0137010002944 S.W.И.Ф.Т. БИК ИБАЗАЗ 2Х Шяки Бялядиййяси, Щесаб Но: 33308019449336503266 ВЮЕН 3000086531

Гязет 2005-ъи илдя Азярбайъан Республикасы Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458. Тираж 500. Чапа щазырланыб: 07 Май 2013-ъи ил Гязет “ЗАМАН-АЗЯР” ММЪ-нын мятбяясиндя чап олунуб.

http://belediyye.io.ua