CMYK
HAA203 HAA
Reportage
HAA203
쐽 D O N D E R DAG 1 4 J U N I 2 0 0 7
Patrik heeft maar één doel: geld verdienenen door Ardi Vleugels
- Patrik (27) uit Polen laat zijn kamer zien. Bijna de hele ruimte wordt ingenomen door een tweepersoonsbed. Daarop zit zijn 24-jarige vrouw Mirella, die zich nog snel even fatsoeneert. Tegen de muur staat een kleine koelkast. De twee doen zichtbaar hun best het een gezellig thuis te maken. Kaarsen, gordijntjes en andere kleine accessoires in rood en oranje fleuren de kamer op. Het lijkt een studentenkamer, die ene kleine waar de nieuweling in begint, om daarna zo snel mogelijk naar een grotere door te stromen. Maar voor Patrik en Mirella is dit hun permanente onderkomen. Op deze oppervlakte van 3 bij 3 meter leven zij al meer dan drie jaar samen. Op Hemelvaartsdag heeft Pa-
H I LLEGOM
Patrik in de kleine kamer in Hillegom waar hij met zijn vrouw woont.
FOTO SANDRA ZUIDERDUIN
trik even tijd. Het is een van zijn spaarzame vrije dagen. Zichtbaar vermoeid ploft hij op de bank neer. Op het eerste gezicht lijkt hij een Nederlandse jongen. Hij heeft blond haar en draagt een spijkerbroek. Hij praat beleefd en rustig. Soms lacht hij onzeker, waardoor weer even duidelijk wordt hoe jong hij eigenlijk nog is. ,,Eerst was ik hier, en mijn vrouw daar. Nu hebben we allebei werk hier,’’ vertelt hij half in het Duits en half in het Nederlands. Voordat hij naar Nederland kwam, werkte hij in zijn thuisstad Boedziska. Tot de fabriek daar failliet ging. Via een uitzendbureau kon hij in Nederland aan de slag. Volgens Patrik werken de meeste mensen uit zijn dorp in het buitenland. Zo werkt zijn vader al jaren in
Duitsland. ,,Daar verdiende ik 250, 300 euro per maand. Natuurlijk zijn de kosten daar ook lager, maar toch. Hier verdien ik 550 euro per week. Dat is echt anders.’’ Toen ook zijn vrouw werkloos werd, besloot het echtpaar samen in Nederland te gaan werken. Nu wonen zij al jaren in dit Polenpension op de grens van Lisse en Hillegom. Per persoon betalen ze 200 euro voor hun kamer, die via hetzelfde uitzendconcern beschikbaar is gesteld. De keuken en de douches – met munt - delen ze met veertien andere personen. Patrik werkt op het kantoor van de uitzendorganisatie en Mirella werkt op de bloemenveiling in Aalsmeer. Op zaterdag gaan ze vaak naar Hotel de Nachtegaal een paar honderd meter verder-
op. Daar ontmoeten ze andere Polen in de disco die door de eigenaar van het hotel, dezelfde eigenaar als van het uitzendbureau, georganiseerd wordt. Op de vraag of hij zo gelukkig is, haalt Patrik zijn schouders op. ,,In het begin was het wennen. Nu is het zo: ben ik in Polen, dan denk ik aan Nederland. Ben ik in Nederland, dan denk ik aan Polen. Dat is moeilijk. Hier werk ik zoveel mogelijk uren, een paar weken lang. Gewoon werken, werken, und klar: naar huis. So ist es.’’ Maar de twee kunnen hier niet echt aarden. ,,Hier is de mentaliteit van de mensen heel anders. In Polen kan ik mijn buurman vragen als ik hulp nodig heb, hier kan dat niet. Maar het gaat mij niet om wat leuk is of niet leuk is. Gewoon een paar weken kei-
hard doorwerken, en dan naar huis kunnen. Daar gaat het om.’’ Dus: ogen dicht, adem in en doorgaan. ,,Ja, wij hebben eigenlijk maar één doel: geld verdienen.’’ Om de vier à vijf weken reizen Patrik en Mirella met de auto naar Polen. Daar blijven ze dan twee weken. In die tijd bouwen ze aan een eigen huis. Iedere vakantie komen ze een stapje verder. ,,Het wordt ongeveer 8 bij 14 meter en heel mooi. Echt helemaal voor ons twee samen,’’ vertelt Patrik. Het echtpaar bouwt het huis met het geld dat het hier verdient. En als het klaar is, willen ze twee kinderen. ,,Het liefst blijven we in Polen. Als ons huis af is en we kunnen daar werken, komen we zeker niet meer naar hier.’’
Steeds meer Polen aan de slag in de Bollenstreek
’Nederlanders willen dit werk niet doen’ Bang voor Polenpension
Sinds 1 mei kunnen Oost-Europese werknemers zonder werkvergunning in Nederland aan de slag. Vooral Polen trekken massaal naar agrarische bedrijven in de Bollenstreek. door Sandra Zuiderduin
- Uitzendondernemer Peter Ruigrok heeft inmiddels ruim 700 Polen aan werk geholpen in de Bollenstreek en denkt dat dat aantal jaarlijks met 20 procent stijgt. ,,Want zolang er handjes nodig zijn, zullen mijn Polen blijven. Omdat de Nederlanders zelf het werk niet willen doen. Zo simpel is het.’’ Vooral agrarische bedrijven zitten te springen om extra handen. ,,Zeker als het om seizoenswerk gaat’’, oordeelt Hans Witteman, mede-eigenaar van de gelijknamige exporteur van vaste planten. Voor de wintermaanden zoekt het Hillegomse Witteman & Co jaarlijks weer tijdelijke mensen die het ongeschoolde inpakwerk willen doen. ,,Maar om eerlijk te zijn, kun je daar geen Nederlanders meer voor vinden. Of ze zijn totaal niet gemotiveerd. Die willen gewoon vastigheid.’’ Terwijl de Polen na één telefoontje naar hun uitzendbureau vaak de volgende dag al op de stoep staan. ,,Dat gaat zoveel makkelijker dan bij een Nederlands uitzendbureau. Het is gewoon een kwestie van motivatie. Voor de Polen is het gewoon hun job om van bedrijf naar bedrijf te gaan en het simpele werk te doen. Waren het 25, 30 jaar geleden de Ieren die dit werk deden en daarvoor de Spanjaarden en Portugezen, nu zijn het de Polen.’’ Van de werkgevers hoort het Centrum voor Werk en Inkomen, dat voorheen de werkvergunningen afgaf, juist alleen maar positieve verhalen. Dat Polen hard werken, niet zeuren, weinig ziek zijn en daarnaast ook nog eens nauwkeurig werk afleveren. Maar het is een mis-
BOLLENSTR E EK
Poolse werknemers sorteren bollen. Ze werken hard en zeuren niet. verstand te denken dat Polen goedkoper zijn dan Nederlanders. De Polen moeten hetzelfde worden behandeld en beloond als Nederlandse werknemers en op hen is uiteraard ook gewoon de Nederlandse wet van toepassing. Maar doordat ze harder en beter werken, zeggen veel bedrijven dat ze uiteindelijk goedkoper uit zijn met Polen. Het onderbrengen van Poolse werknemers is al een langer lopend vraagstuk in de hele regio. Daarom is er binnenkort ook een overleg met de wethouders
van de Bollenstreekgemeenten. ,,Verbleven de Polen eerst op campings en in slooppanden, op een gegeven moment kan je ze daar niet meer wegstoppen en moet je als gemeente je verantwoordelijkheid dragen’’, licht de Hillegomse wethouder van ruimtelijke ordening, Jan Weijers toe. Daarom heeft de gemeente met Ruigrok afgesproken mee te werken aan een oplossing. ,,Op dit moment is moeilijk na te gaan hoeveel buitenlandse werknemers in Hillegom wonen maar met Ruigrok
FOTO JOOP BOEK
is de afspraak gemaakt dat dit er maximaal 200 mogen zijn. Dat is gerelateerd aan het aantal werknemers dat in de omgeving werkt.’’ En dat zijn er nu al 270, weet de eigenaar van uitzendbureau Ruigrok. Een onderzoek in opdracht van Holland Rijnland schat het aantal buitenlandse werknemers dat in 2005 in de Bollenstreek werkte tussen de 1750 en 2500. Ruim de helft hiervan komt uit Polen, van wie op dit moment 720 mensen via uitzendbureau Ruigrok werken.
Voor volgend jaar verwacht de ondernemer zelfs een groei van twintig procent. Daarom vindt de ondernemer de medewerking van de gemeente voor de Polenpensions ook hard nodig. ,,Ze moeten toch ergens heen.’’ Want als ze op campings moeten blijven, gaan ze juist zwerven. Bang voor hun veiligheid, voor verkeersoverlast of voor plassende Polen op straat hoeven de bewoners volgens hem niet te zijn. ,,Dat zijn allemaal vooroordelen. Er is nog nooit iets gebeurd.’’
Angst voor buitenlanders is van alle tijden door Sandra Zuiderduin
- Veel bewoners van de Bollenstreek zijn niet blij met de komst van nog meer Polen. Ze vrezen voor overlast, criminaliteit en hun veiligheid. Waarom hebben ze die angst en waar komt het vandaan?
BOLLENSTR E EK
De geschiedenis leert ons dat vreemdelingenangst – xenofobie – van alle tijden is. Maar door de toegenomen snelheid van informatie verspreidt die angst zich tegenwoordig sneller en media en politieke partijen spelen een belangrijke rol in het uitdragen ervan. Denk aan de Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders die werd beticht van xenofobie en minister Rita Verdonk die zelfs de titel van miss xenofobie in de wacht sleepte. In hun voorbeeldfunctie zorgen zij beiden voor het aanwakkeren van de ’buitenlanderangst’ onder Nederlanders. Maar waar komt die angst dan oorspronkelijk vandaan? ,,Vanaf het meest basale, chemische, dierlijke niveau’’, denkt massapsycholoog Jaap van Ginneken van de Universi-
- Vorig jaar probeerde ondernemer Peter Ruigrok van het gelijknamige uitzendbureau de medewerking van de gemeente Hillegom te krijgen om in een pand op de hoek Noorderlaan/Weeresteinstraat in Hillegom zestig van zijn Poolse werknemers te kunnen onderbrengen. De gemeente had formeel al haar medewerking beloofd maar na verzet van omwonenden besloot Ruigrok de bouw van het Polenpension niet door te laten gaan. De opluchting bij de bewoners was groot. Groot was hun verbazing toen Ruigrok onlangs een soortgelijk plan voor huisvesting van Polen indiende. ,,Maar dan nu voor tien appartementen met logiesbestemming’’, weet een bewoonster, ,,waar Ruigrok zichzelf huurder van noemt.’’ Nog verbazingwekkender vonden de bewoners het feit dat vijf dagen later de aanvraag in een gewijzigde versie was ingediend. ,,Ook dit was weer dezelfde aanvraag maar dan voor koopappartementen voor starters. Hierin noemt hij zichzelf weer eigenaar. Bovendien zijn de aanvragen onder verschillende straatnamen gedaan - de ene keer Noorderlaan, de andere keer Weeresteinstraat - terwijl het perceelnummer hetzelfde is.’’ De bewoners van de Weeresteinstraat wachten vooralsnog af wat de reactie van de gemeente zal zijn. Boudewijn Koopmans, bewoner van de Van den Endelaan in Hillegom, woont naast een oud pand dat momenteel door vijf Polen bewoond wordt. In het begin heeft Koopmans geageerd tegen de komst van de Polen. ,,Omdat er toen sprake zou zijn van 25 à 30 personen. Dat zegt niks over die mensen maar wel over het aantal dat dan opeengehoopt wordt. Dat is te veel voor zo’n accommodatie.’’ Inmiddels wonen de Polen alweer een tijdje naast hem, maar daar merken hij en zijn gezin daar weinig van. ,,Buiten de busjes die ze zo af en toe op de stoep parkeren, heb ik absoluut geen last van ze.’’
H I LLEGOM
teit van Amsterdam. ,,Zo stelt de eigen nestgeur gerust terwijl vreemde geuren onrustig maken. Vertrouwd is prettig, vreemd kan verwarrend of bedreigend zijn. En die intuïtie zegt dat dreiging meestal van buiten komt. Wantrouw dus de buitenstaander.’’ Volgens Van Ginneken een typisch voorbeeld van onbewuste, basale reacties die de mens ooit nodig had om te overleven en die zich genesteld hebben in de primitieve hersenkernen, ontoegankelijk voor politiek correcte correcties. Zijn collega, sociaalpsycholoog Bertjan Doosje voegt daaraan toe: ,,Combineer dat met de fundamentele behoeften om bij een groep te horen en om ons goed te voelen over onszelf en de neiging tot vooroordelen is geboren.’’ Ook Maykel Verkuyten, sociaalpsycholoog van het European Research Centre on Migration and Ethnic Relations aan de Universiteit Utrecht kent deze onderzoeken. Hij benadrukt echter dat ze niet bewijzen dat afkeer van vreemden aangebo-
CYAANMAGENTAYELLOWBLACK
ren is. ,,We zijn weliswaar van nature op de eigen familie of groep gericht - die bieden steun en vertrouwen - maar dat is wat anders dan afkeer van vreemden.’’ Volgens Verkuyten zijn we in eerste instantie neutraal of zelfs belangstellend. ,,De angst voor het vreemde kan dan normaal en menselijk zijn, maar niet het enige gevoel waarmee we worden geboren. Het krijgt niet automatisch de overhand, laat staan dat het vanzelf verandert in afkeer. Daar zijn meer prikkels voor nodig. Zo was er voorheen enkel een economische bedreiging; de vrees dat banen en huizen naar buitenlanders gaan. Na de moord op Pim Fortuyn is daar een persoonlijke bedreiging bijgekomen.’’ Doosje neemt de Polen als voorbeeld. ,,Veel Nederlanders zijn bang voor hun veiligheid als ze horen dat ze komen. Vaak gaat het ook niet alleen om enkelen maar om complete bussen die afgeleverd worden. Vreemdelingen die van oorsprong een andere cultuur en waarden hebben, gaan deel uit
HAA203
Sinds 1 mei geen werkvergunning meer nodig Na de uitbreiding van de EU in 2004 gold er voor werknemers uit de nieuwe lidstaten een overgangsregeling waarbij ze maar beperkt in Nederland konden werken. Aanvankelijk werden de vergunningen alleen uitgegeven voor werk in de sectoren die kampten met een tekort aan arbeidskrachten, zoals de agrarische sector. Deze overgangsregeling had onze regering tot 1 mei 2009 kunnen verlengen, maar omdat vrij verkeer van werknemers gezien de Europese maatregelen uiteindelijk toch onontkoombaar was, deed ze dat niet. Sinds 1 mei 2007 hoeven werknemers uit Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Polen, Slovenië, Slowakije en Tsjechië dan ook geen werkvergunning meer te hebben.
’Je hebt slechte en goede Polen’ door Ardi Vleugels
- Twee bloempotten versieren de entree van de oude villa op de grens van Hillegom met Lisse. Ook in de hal staan planten. De oude ornamenten van het gebouw zijn overal nog aanwezig. Dit lijkt een huis van adel. Maar de tientallen slippers en schoenen in de gang en de nummers op de kamers verraden de huidige bestemming. Hier wonen en leven rond de twintig Polen die werken in de Bollenstreek. Gerard Gabrisch is hoofdbewoner van dit pension en rechterhand van Peter Ruigrok, de lokale ondernemer die momenteel 720 Polen heeft werken in de Bollenstreek. Ook de andere vijftig Polenpensions in deze regio zijn van Ruigrok. Het is stil in het huis. Af en toe opent en sluit een deur ergens in het pand. Gabrisch vertelt dat de meeste bewoners vandaag vrij zijn en dan op de fiets vertrekken naar het strand. In de zomer is het drukker in het huis. ,,Veel jonge Polen willen in de vakantie hier werken,’’ vertelt hij. ,,Maar wij werken liever met mensen die we al kennen. We willen goed werk afleveren. Geen ’party-animals’ of mensen die dat niet begrijpen.’’ Hiermee refereert Ga-
H I LLEGOM/LI SSE
Een asielzoeker aan de slag bij een bollendrijf. maken van hun gemeenschap. Beide partijen kennen elkaar niet en vaak verloopt de communicatie niet met elkaar maar via de media. Hierdoor komen de partijen vaak tegenover elkaar te staan.’’ Onbekend maakt onbemind en dan is er nog de plaatselijke krant die de tegenstellingen nog eens scher-
FOTO TACO VAN DER EB
per aftekent. Daarom is het volgens Doosje beter als enkel de bewoners en de Polen met elkaar praten. ,,Dus ga het gesprek met die Poolse buurman eens aan’’, geeft de sociaalpsycholoog als tip. ,,Misschien blijkt het een aardige man te zijn die je graag nog eens helpt bij het aanleggen van je tuin.’’
Deze oude villa herbergt twintig Polen. FOTO SANDRA ZUIDERDUIN brisch meteen genuanceerd aan de reden van deze rondleiding: de zorg van wijkbewoners over de Polenpensions. ,,Kijk, je hebt slechte en goede Polen, want er zijn nou eenmaal slechte en goede mensen. Maar wij hebben huisregels. Zo moet het na 22.00 uur stil zijn. De meeste mensen hier moeten vroeg op om te werken. Iedereen moet dat accepteren.’’ In het pand zijn kamers voor één, twee en vier personen. Er zijn gezamenlijke doucheruim-
tes en de bewoners delen één grote keuken en een waslijn buiten. Roken moet buiten, brandblussers zijn aanwezig en overal in de gangen hangen vluchtroutes in het Pools. Volgens de Poolse tolk is het lang niet in alle pensions zo geregeld. Uitzendondernemer Ruigrok verwacht een groei van 20 procent per jaar, dus dat betekent meer Poolse werknemers en dus meer pensions. Verspreid door de Bollenstreek worden panden opgekocht en ingericht als pension. Dit pension is gevestigd in een vrijstaand huis en ligt niet in een woonwijk. Gabrisch zegt zich voor te kunnen stellen dat wijkbewoners bang zijn voor de komst van een pension in hun straat. ,,Kijk, als er ineens heel veel Nederlanders in Polen komen wonen dan zijn de mensen daar ook bang. Dat is altijd zo, kijk maar hoe het ging met Turkse of Marokkaanse mensen. Maar als iemand zich hier misdraagt, wordt hij teruggestuurd. Het is voor ons ook belangrijk dat alles goed gaat.’’ Over de zorg van wijkbewoners is hij kort: ,,Wij veroorzaken geen overlast. Als we meer contact krijgen met elkaar, leren we elkaar beter kennen en gaan hun zorgen vanzelf weg.’’