Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови
Драми ҐУ ХРИСТОВИ Представа за дзеци у III актох О С О Б И: Шестричка и брацик, Израилтянє (шестричка старша). Двоме поґанє, ловаре. Баба поґанка, врачарка. Дзивка поґанка и иньши члени поґаньскей родзини. Диявол. Ангел. Време: Вечар по Христовим народзеню. Место: Нєдалєко од Вифлеєму.
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови АКТ I. (На драже). (Змеркава ше. Шестричка и брацик иду по драже, нєшу баранчатка на рукох. При драже стоя двоме поґанє ловаре, єден зос луком и зос стрелу, други зос шекеру). БРАЦИК: Мила шестро, цо ти думаш: Чи то уж нам нє далєко Ґу Христови, ґу Богови, Ґу Вифлеємови? – Палє, Я уж вистал, уж ми чежко Нєсц на рукох бараньчатко, Бараньчатко-сиканьчатко, А уж вечар... Цо то будзе? А нє видно нїґдзе людзох – Хто нам пове: кадзи драга Ґу Христови, ґу Богови, Ґу Вифлеємови? – Я ше Цошкаль боїм! ШЕСТРИЧКА: Нїч ше нє бой! Оздаль видзе тота гвизда Ясна, велька, пламенїста, Цо швицела вщера вноци, Швету оглашала Христа – Видзе, драгу нам укаже, Та нам будзе на помоци! ПОҐАНЄ-ЛОВАРЕ: Стойце, дзеци! Дзе идзеце Тераз вноци? ДЗЕЦИ ОБИДВОЙО: Людзе добри, Людзе благи, кадзи драга Ґу Христови, ґу Богови, Ґу Вифлеємови? – Людзе, Будце ви нам на помоци! ДЗИВЧЕ:
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови Ґу Христови ми идземе, Цо ше вщера лєм народзел, Же би людзох – вишлєбодзел Од идолох, дияволох И од шмерци и од грихох, Од шицких злих напастнїкох – Йому ше поклонїц сцеме! ПОҐАНЄ (ошмихую ше:) Цо ви, цо ви то плєцеце? Нєт то таке нїч на швеце! (Обрацаю ше ґу мешацу, та зос страхом гуторя:) Страшни нашо ви богове, Ви на тото нє меркуйце, Нє меркуйце и нє чуйце, Цо гоч яке щенє пове! А ти – Молох, страшни Молох! Вельки Молох, будз нам добри! Гнїв свой зопри! Гнїв свой зопри! ДЗИВЧЕ (брацикови цихо:) То поґанє! ХЛАПЕЦ: Уж нам амень! (Обидвойо ше злєкли). ДЗИВЧЕ (приходзи ґу себе:) Нє, нє, людзе, нє плєцеме Алє правду гуториме! Исту правду гуториме! Исту правду, хтору, видзел Оцец наш на власни очи! ЄДЕН З ЛОВАРОХ: Нєт там нїч у Вифлеєме! Нєт там нїч и нїч нє було! Там богове нє биваю, Людзе богох там нє знаю – Гоч ше модля, та нє знаю Кому? – Людзе там прекляти!
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови Алє подце ви лєм знами, Та вам бога укажеме! Йому ви ше поклонїце, Йому жертву ви зложице! (Другому ловарови цихо:) Гей, то буду красни жертви, Мили смаки и запахи За нашого найвекшого Бога, пана и судию: За Молоха престрашного, Цо ше на нас так розгнївал, Та заш людски жертви питал – Тераз будзе мац порцию! ДЗИВЧЕ: Нє, нє, людзе, так нє будзе! Ми зос вами нє пойдземе! Ґу Христови пойсц ми сцеме, Йому дари ми нєшеме Бараньчатка-сиканьчатка! Богох ваших вон розмелє На прах – бо то нє богове, Алє камень, древо, желє! Таких богох ми нє сцеме! ПОҐАНЄ (затикаю себе уха, же би нє чуц тоти слова, и розгнївани єден другому вєдно, кричаци:) Бер їх! ДЗЕЦИ ОБИДВОЙО: Яй, наш Боже! Христе! Най нас ангел спашиц придзе! (Єден з поґанох бере дзеци за руки, други бере бараньчата, та єдно кладзе до своєй торби, а друге до торби свойого друга. Док вони з тим забавени, дзеци заплакани гуторя себе по цихи:) ХЛАПЕЦ: Видзиш, шестро, препаднєме! Чом зме з дому сцекли? Чом зме Нїч отцови нє гварели? Нї отцови, нї мацери?
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови ДЗИВЧЕ: Христос мали нам пребачи, Бо ґу ньому ми уцекли! Вон нас видзи вшадзи, вшадзи. Зос очками нас провадзи! Вон нас чува, вон нас нє да! Вон, брацику, нас поглєда Медзи злима поґанами – Пошлє ангела за нами! АКТ II. (У приклєце). (У приклєце стої жертовнїк божка Молоха. Нука з початку нєт нїкого. З вонка дуркаю до дзверох тоти двоме поґанє-ловаре зос зрабованима дзецми и з бараньчатми). ГЛАСИ (ловарох звонка:) Подце, подце, отверайце! Патьце, патьце, цо нєшеме! Красни лови! добри лови! (З хижи напредз вибегує дзивка поґанка, а за ню иньши члени родзини. Дзивка одмика дзвери. Уходза ловаре, тримаюци зрабовани дзеци за руки). ЛОВАРЕ ОБИДВОМЕ: Добри вечар! ЄДЕН З ЛОВАРОХ: З добрим словом Ви нас тераз привитайце! Же би сце нас нє урекли, Да ше нашо вельке щесце Нє обраци на нєщесце На тим пошвеценим месце! Же би шицки гнїви богох Нє на нашу главу спадли, Алє на тих псох нєвирних! А цо главне: же би уж ше Раз препитал тот домашнї Бог наш страшни! (Клєка пред жертовнїком, а за нїм шицки поґанє).
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови Слава тебе! Моцни боже, вельки боже! Ти моцнєйши як тот мертви Бог, чи нє – Бог израєлски! Шак ти його вше побиваш, А и тераз ши го побил, Однял ши му його жертву, Палє: ту є! твоя будзе! Алє будз нам милосердни! ШИЦКИ ПОҐАНЄ: Вельки Молох! Силни Молох! Страшни Молох! – Будз нам добри! Гнїв свой зопри! Гнїв свой зопри! (Ставаю). ЧЛЕНИ РОДЗИНИ: Цо то? хто то? як то? одкаль? Та поведце, та поведце: Одкаль таке ридке щесце? ДРУГИ З ЛОВАРОХ (з руками розкладаюци): Ми идземе лєсом, лєсом, Горе, горе, а вец долу, Та зме зишли на долїну, Та за корчом, за каменьом Зоз шекеру и зос стрелу Вше стрежеме, вше стрежеме: Чи нам щесце нє наднєше – Ша ви знаце цо: дзивину! – А кед ми ґу драги блїжей, А там – патьце! – Ту їх маце! (Обща радосц медзи поґанами). ДЗИВКА ПОҐАНКА: Чи то Израєлитянє? ЛОВАРЕ ОБИДВОМЕ: Так! прекляти! ЄДЕН З НЇХ:
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови
Же би шицких Поєд їх наш Молох вельки! Славни Молох! Силни Молох! Будз нам, будз нам милосердни! Палє: ми ци верни, верни! ШИЦКИ ДОМАШНЇ: Алє як так з бараньчатми? Дзеже ишли тераз вноци? ДРУГИ З ЛОВАРОХ: Кущик чудне! Алє то уж Таки народ израєлски! Ту накруци, там поплєце, Нїч нє видно – а вон вери! Ище ше и кланя тому, Цо нє видно!... Так и вони! Сцели пойсц до Вифлеєму, Бо як гваря – гваря, веря: Мал ше Бог їх там народзиц – Якиш Христос – вщера вноци! Вон ма шицких наших богох Побиц, зотрец – зобачиме! БаБа-ПОҐАНКА (ґу дзивчецу:) Одкаль ши и як ци мено? ДЗИВЧЕ: Пущце нас, ви страшни людзе! Чежко Бог вас за нас скаре! Пущце нас, бо ми идземе Ґу Христови, ґу Богови, Ґу Вифлеємови!... Пущце! БАБА: Чи нє будзеш одповедац? Израєлске щенє єдно! Одкаль сце и як вам мено? ХЛАПЕЦ: Я ше волам –
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови ДЗИВЧЕ (прерива брацикови:) Дайце нашо Бараньчата-сиканьчата, Най їх Богу однєшеме, Богу цо зос шветом влада, Хтори створел слунко, гвизди, Хтори створел шицко тото, З чого себе ви робице Своїх богох... ШИЦКИ ПОҐАНЄ: Цихо! цихо! Чит, бо – видзиш! – Ту бог бива! (Указую на жертовнїк). Та це чує! та це скаре! А пре тебе и нас годзен! (Клєкаю). Вельки Молох! Страшни Молох! Агей, же ши нє чул тоти Бридки слова, цо їх щенє Израєлске вибрехало! Будз нам добри! будз нам добри! А його ти на прах зотри! (Ставаю). БАБА: Дзе идзеце? нач идзеце? ДЗИВЧЕ: Там идземе, дзе вам гварим: Ґу Христови, ґу Богови, Ґу Вифлеємови... Алє Пущце ви нас ґу Богови, Та вас Господь благослови! (Поґанє на себе попатраю, нє знаю цо почац). ХЛАПЕЦ:
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови Кад нє сцеце нє пойдземе, Алє дому ше врациме! Лєм нас пущце!... (Шестричка го тарга за рукав, же би нє гуторел). ДЗИВЧЕ: Нач идземе? Бо уж пришло тото време През пророкох означене: У шопочки на сламочки Вщера вечар, вщера вноци Христос Господь ше народзел, Же би людзох вишлєбодзел Од гришносци, од цемносци, И приведол ґу шветлосци, Ґу шветлосци, ґу святосци! Там ґу ньому ми идземе, Його ми привитац сцеме! БАБА: Хто вам тото гварел? ХЛАПЕЦ: Оцец! ДзивЧе: Оцец, оцец! – Вщера вноци Чувал вон на полю овци Зос другима пастирами; Алє нараз ше їм нєбо Отворело та видзели Ясносц вельку, а вец чули З нєба глас – ангелску писню: “Слава Богу на висини! Мир на жеми! Медзи людзми Радосц, радосц з тей новини!” Вец ангели ґу нїм з нєба Прилєцели, та гварели: “Радосц вам являме вельку! Идце лєм до Вифлеєму, Бо ше Христос там народзел! Найдзеце го у яшелькох, Повитого у пеленкох!”
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови ПоҐанє: То видумка! то спреводзка! ДЗИВЧЕ: Нє видумка, нє спреводзка Алє иста, иста правда! Оцец наш то чул и видзел! Та з другима дораз побег До святого Вифлеєму До тей шопи, ґу тим яшльом – Та там нашли шицко, якцо Ангел гварел... Иста правда! Алє и на нєбе гвизда, Чудна гвизда пламенїста Тей ше ноци указала. И швицела аж до рана... (Док дзивче тото гутори, дзивка поґанка вишла вонка). ЄДЕН З ЛОВАРОХ: Е, гуторце ви, цо вашо! А нам робиц то, цо нашо! Дораз богу Молохови (Вельки Молох! Страшни Молох!) Ми жертовнїк розпалїме, Та ви тоти бараньчата, Бараньчата-сиканьчата, На нїм йому принєшеце За шицкого Израєла! ХЛАПЕЦ: Берце себе бараньчата! Най вам будзе! Лєм нас пущце! ДЗИВЧЕ: Берце себе бараньчата, Алє вони призначени Нє мертвому Молохови, Алє – ПОҐАНЄ: Чит уж раз! ДЗИВЧЕ:
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови
– Христови! ЄДЕН З ЛОВАРОХ: Сами зложиц их мушице Молохови – за шицкого Израєла! И мушице З нами вєдно Молохови Офировац свойо жице! ДЗИВЧЕ: Нє будземе! Нє зробиме! ЛОВАР: Кед же так, та зобачице! Теди ми на жертовнїку Пошвециме Молохови Вашо тїло, вашо жице! Бо лєм так го препитаме За прекляти вашо слова... Вельки Молох! Славни Молох! Силни Молох! Страшни Молох! Палє, яку милу жертву (Будзеш крев пиц Израєлску!) Нєшка ми ци принєшеме! Давно ши уж такей нє мал! Мили смаки и запахи Най ци буду, най ци буду! З нашей дзеки и зос труду! А нам щесце, а нам щесце Зато дай на каждим месце! ДЗИВКА ПОҐАНКА (убегує нука, и кричи, як нє своя:) Гвизда швици! Гвизда! Гвизда! Чудна, велька пламенїста! (Шицки вибегую вонка гвизду патриц, лєм баба остала нука. Дзивка ґу баби:) Я и вщера ю видзела! (Шицки звонка приходза нука и крича:) Гвизда! Гвизда! Пламенїста! ДЗИВКА ПОҐАНКА:
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови
Я и вщера ю видзела Вона ми ше нє любела! А кед баба заклїнала Бога, да ше нам обяви, Да прегвари та ше Молох Нє обявел... Чи му тота Чудна гвизда нє завадза? Чи нє правда таке дацо, О чим дзеци нам гуторя? ШИЦКИ ПОҐАНЄ (престрашени:) Цоже маме тераз робиц? Страшни знак на нєбе... Панє! Обяв ше на заволанє! Та нам поведз! Та нам поведз! Бо ци волю звершиц сцеме! БАБА: Почекайце лєм спробуєм Нєшка бога заш заклїнац! Чи нє придзе, чи нє пове: Цо ше таке стало нове? Чи лєм там на нєбе дацо? Чи тиж ту на жеми, якцо Гваря дзеци?... Зобачиме, Як ше сконьчи, як ше зверши. Тот наш страх и тота мука? Та и з дзецми вец сконьчиме! Шак глас божи вше найлєпши! ШИЦКИ: Добре! добре! Поме нука! (Уходза до хижи.) АКТ III. (У хижи). (Баба шедзи за столом, и трима руки на горебздом превраценим танєру. Пред ню у куце идол Молох з рогами. Шицки иньши стоя далєй, злєкнути патра на баб у и на идола. Дзеци израєлитянє стоя у куце напраци идола:) БАБА:
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови
Геваль-тамаль, кадзи-тадзи, Єдна дражка ґу нам вшадзи З нєвидного до видного, Же биш ґу нам присц ши могол! Вельки боже, страшни боже, Нолє, нолє, створ ше, створ ше! ШИЦКИ ПОҐАНЄ: Вельки боже, страшни боже, Нолє, нолє, створ ше, створ ше! БАБА: Укаж лїцо, укаж роги! З копитами укаж ноги! Укаж очи пламенїсти! Поведз слова проречисти! (Танєр ше почина круциц. Дзеци ше чудую). Круц ше, круц ше – роб, цо твойо! Я ци дала сили свойо! Геваль-тамаль, кадзи-тадзи, Єдна дражка ґу нам вшадзи! Круц ше, круц ше! Одкруц клубко, Одкруц нїтки зос хторима “Фатум-ратум” бога трима! Отвор дзирку гоч лєм узку, Гоч лєм таку за брамушку! През ню, през ню бог наш придзе, Зос цми вон на шветло видзе! (Танєр бега). “Фатум-ратум” – камень спада! Шруби уж одшрубовани Дзвери уж поодмикани! Шицко Молох наш надвлада, Лєм му треба дац цо жада: Душу, шерцо, думи, жили Та укаже свойо сили! “Фатум-ратум” – пущай, пущай! Та Молоха нам випущай! Вельки панє, страшни панє! Придз-лє, придз на заволанє! ШИЦКИ ПОҐАНЄ:
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови
Вельки панє, страшни панє, Придз-лє, придз на заволанє! (У куце за идилом цинь трепе и чуц одтамаль як кед би там дахто здихал). БАБА: З цинї, зос цми створ ше, створ ше! З кута видз, о видз, наш боже! Геваль-тамаль, кадзи-тадзи, Єдна дражка ґу нам вшадзи! Нолє!... ДИЯВОЛ (указал ше пред идолом, а випатра так, як го баба описала:) Ту сом хто ме вола? Нач ме вола? (Шицки поґанє спадли долунїц, кланяю ше дияволови. Баба клєкла и сце дияволови ноги бочкац, а вон копа до нєй). ДЗИВЧЕ (по цихи ґу брацикови): То сотона! (Дзеци ше трешу од страху, алє стоя). БАБА (а зос ню шицки поґанє при чим лєжа долунїц:) Витай, витай, вельки панє, Же ши ту на заволанє! Силни Молох! Страшни Молох! Будз нам, будз нам милосердни, Бо ми тебе верни! верни! ДИЯВОЛ: Яке дїло? БАБА: Будз ласкави, Та нам поведз: цо то значи Тота якаш чудна гвизда, Чудна, велька, пламенїста, Цо ше вщера указала, Нєшка швициц нє престава?
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови Страх, страх вельки прето знами! (Диявол ше барз розшмеял. Алє його шмих страшни. Баба му заш сце ноги бочкац, вон до нєй копа). БАБА: Поведз! поведз! ДИЯВОЛ: Двараз нїч – та! Фатум-ратум, фатум-ратум, И я вщера барз ше злєкол Од нєй, алє сом ше презнал! Нїч та нїч! Лєм така гвизда! БАБА: То на нєбе... А на жеми? Цо там єст у Вифлеєме? Якиш нови Бог... найвекши, Цо ма шицких иньших богох Побиц, зотрец... як гуторя... Мал ше там народзиц вщера, Вщера вноци тоти дзеци, Так гуторя... Верни зме ци! (Диявол ше заш розшмеял. Баба му сце ноги бочкац, вон до нєй копа). ДИЯВОЛ: Нїч та тельо! Бул сом там уж Нєшка рано! – Там на слами Якеш мале жобрачатко! Оздаль йому ше будзеце Кланяц? Мнє лєм, мнє самому! ШИЦКИ ПОҐАНЄ: Вельки Молох! Силни Молох! Страшни Молох! Слава Тебе! Ти знаш шицко, можеш шицко Так як нїхто! Слава Тебе! (Баба му заш сце бочкац ноги. Вон до нєй копа). БАБА:
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови Слава тебе! Цоже маме Зробиц з тима дзецми? ДИЯВОЛ: Хтоже Вони? Баба: Израєлитянє! ДИЯВОЛ (указує зос руку на приклєт дзе його жертовнїк:) Там їх принєсц мнє за жертву! Дораз! БАБА: Твоя воля свята! ДЗЕЦИ ОБИДВОЙО (обрацели ше зос твару ґу муру и клєкли:) Боже! Христе Спасителю! Дзе ши Христов, дзе ангелу? СТАРШИ ПОҐАНЄ (ставаю, а за нїма шицки иньши, дзеци клєча:) Дайце, дайце святи огень! Святи древа, святи ножи! (Єден з нїх отвера дзвери до приклєта. А у дзверох стої ангел. Тей хвилї идол Молоха пада на жем долунїц. Диявол сцека под посцель. Поґанє престрашени на стояци, патра то на ангела, то на тото место, дзе стал диявол. А кед видза, же диявол препад, падаю долунїц пред ангелом). АНГЕЛ (уходзи до хижи:) Христос Господь ме посила! Ту дзеш його бараньчата, Ту шестричка з малим братом – Грожи їм нєчиста сила! (Дзеци прибегли радосни ґу ангелови. Вон їх гласка. Затля диявол спод посцелї тарга бабу за ногу, баба до ньго копа). ДИЯВОЛ (по цихи:) Пущ ме, пущ ме! танєр покруц!
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови Най ше назад клубко скруци, Най ме назад под жем руци! Одпущ ти ме, одпущ, одпущ! Скоро, скоро, бо нєт кеди! Нє сцем його чуц бешеду! (Баба до ньго копа). Пущ ме, пущ ме, клятву поведз! Отвор ми у души дражку, Гоч лєм таку за брамушку, Гоч лєм як на игли ушко – Сцем од тебе ше одорвец! (Баба до ньго копа). Поведз слово! Поведз скоро! (Баба до ньго копа). АНГЕЛ: Христос здавна обецани, Христос од Бога послани Вщера вноци ше народзел, Же би людзох вишлєбодзел, Од страшного диявола – Така його ласка, воля! ШИЦКИ ПОҐАНЄ (на клєчаци:) Ах, то правда? Правда? Правда? АНГЕЛ (ґу дияволови:) А ти кедиш мой пайташу, Нє паметаш грожбу нашу? Уж нє будзеш людзох зводзиц, Уж нє будзеш людзом чкодзиц, Бо ше уж скончело твойо! Ту уж царство ту Христово! Гет препаднї дораз з жеми Там до пекла! Там маш шедзиц Завязани, док швет швета! Бер ше, ту ци нєт уж места! (Под дияволом ше жем запада). ДЗЕЦИ:
Гавриїл Костельник: драма - Ґу Христови
Одведз ти нас ґу Христови! АНГЕЛ: Ясна гвизда вас одведзе! ШИЦКИ ПОҐАНЄ (ставаю:) Алє то и ми пойдземе Шицки, шицки – витац Христа! Ладан, смирну, злато дари Однєшеме ми Христови – А цо главне, найважнєйше: Нови шерца, души нови! (Шицки виходза. Звонка чуц ангелску писню “Слава во вишних...”). Зависа спада. – Конєц. Надпомнуце: Дзекуєме НВУ „Руске слово“, Нови Сад на уступених преписаних текстих