Light of Wisdom IV - Inleidend onderricht over de lamrim yeshe nyingpo by Ramo de Boer

Lamrim Yeshe Nyingpo

De titel van deze tekst bevat de cruciale woorden Yeshe Nyingpo of Wijsheid Essentie, die wijzen op de hoogste beoefening van Dzogchen. Dzogchen, de Volmaakte Voltooiing, is het ultieme hoogtepunt van alle voertuigen. Het is het onderricht dat verlichting in één leven mogelijk maakt. Hoewel de negen voertuigen negen verschillende zichten hebben, omvatten de hogere alle lagere. Dus het zicht van Dzogchen omvat alle zichten van de acht lagere voertuigen. Dzog betekent dat alle zichten in hetzelfde moment volledig omvat worden, terwijl Chen volmaakt betekent. Er is een beroemde uitspraak: ‘Volledig als een — alles is volledig in de geest. Volledig als twee —het geheel van samsara en nirvana is hierin volledig. De basis staat van alles is de Grote Voltooiing.’ (15)

Deze Dzogchen instructies over het onthullen van Yeshe Nyingpo, de essentie van originele waakzaamheid, zijn als volstrekt puur, gezuiverd goud. Zelfbestaande waakzaamheid is het fundament van waaruit hoogste wijsheid zowel als de gewone siddhis1 opkomen. Alle Boeddhas uit het verleden bereikten verlichting door het pad van zelfbestaande waakzaamheid, (16) net zoals alle toekomstige overwinnaren en hun spirituele nakomelingen. Dit inzicht is de toegangsdeur voor alle gelukkigen die streven naar vrijheid van samsara. Van alle paden is dit de kortste weg om boeddhaschap te verwezenlijken in dit lichaam en leven.

De eerste, de vaas-bekrachtiging, verwijst naar Mahayoga. De volgende twee zijn verbonden met Anu Yoga en omvatten twee aspecten van beoefening: gebruik maken van je eigen lichaam en het lichaam van een ander. Dit zijn de geheime bekrachtiging en de wijsheid-kennis bekrachtiging.2 Als laatst is de vierde, verbonden met Ati Yoga, bekend als de kostbare woordbekrachtiging. Om jezelf authentiek te richten op dit pad is het, volgens alle pandita’s van India en de meesters van Tibet, noodzakelijk om verduisteringen te zuiveren en accumulaties te vergaren. Niettemin, omdat de Dharma zeer groot en uitgebreid is, is het moeilijk voor een individu om al haar details te beoefenen betreffende accumulatie en zuivering. Dus deze meesters hebben de essentie van alle sutras en tantras geconcentreerd op vier zaken om op te reflecteren, genaamd de vier geestwijzigingen en de vijf zaken om te beoefenen, de voorbereidingen van de 5 maal eenhonderd duizend. In Tantric Buddhism, siddhi specifically refers to the acquisition of supernatural powers by psychic or magical means or the supposed faculty so acquired. These powers include items such as clairvoyance, levitation, bilocation, becoming as small as an atom, materialization, having access to memories from past lives. (RdB/wikipedia). 2 De beoefeningen verbonden aan deze twee bekrachtigingen zijn de onderwerpen die uitgelegd worden in Light of Wisdom, Vol III (restricted) 1

Deze sectie van de Lamrim begint met het deel van het pad dat verbonden is met de vierde bekrachtiging. In het Vajrayana zijn de drie die essentieel zijn voor beoefening: de rijping bekrachtigingen, de bevrijdende instructies en het ondersteunende lezen van de transmissies. ‘Rijping’ betekent dat je lichaam gerijpt wordt als de godheid, je spraak gerijpt wordt in mantra en je geest gerijpt wordt in de staat van samadhi. Om dit pad in te kunnen gaan moet je je wezen rijp maken door bekrachtigingen. Als je de beoefeningen begint zonder de bekrachtigingen te ontvangen, zullen de verdiensten niet in je wezens-stroom binnengaan. Er zijn vier bekrachtigingen: de vaas-bekrachtiging, de geheimebekrachtiging, de kennis-bekrachtiging en als laatste de woord-bekrachtiging.

Het niet zuiveren van verduisteringen en verzamelen van verdiensten zullen je beletten de ware betekenis van zelfbestaande waakzaamheid te verwezenlijken. Het is daarom essentieel om je eerst in te spannen in de beoefeningen die het zuiveren van verduisteringen en verzamelen van accumulaties faciliteren. (17)

Er zijn twee soorten verduisteringen: emotionele en cognitieve. De emotionele verduistering zijn de drie vergiften, en de cognitieve verduistering is de houding die concepten bevat van waarnemer, waargenomene en de handeling van waarnemen. Er zijn ook twee soorten van accumulaties: verdienste met concepten en non-conceptuele wijsheid. De accumulatie van verdienste met concepten omvat de voorbereidende beoefeningen, the ngöndro, evenals de yidam beoefening. De non-conceptuele accumulatie van wijsheid is de training in samadhi, de natuurlijke staat van je zelfbestaande waakzaamheid. Uiteindelijk verwijderen de twee accumulaties de twee verduisteringen en stellen je in staat de twee kayas, rupakaya en dharmakaya, te realiseren. Voor hen die de accumulatie van verdienste met concepten verzameld, en hun verduisteringen tot zekere hoogte gezuiverd hebben, behandelt deze sectie van de Lamrim de nonconceptuele accumulatie van wijsheid. De tekst legt hier de algemene punten van het uitzonderlijke perspectief van de Grote Voltooiing uit. Deze sleutelpunten omvatten een uitleg van de grond, hoe bewuste wezens verduistert raken, de wijze van beoefening en hoe de uiteindelijke vervulling verwezenlijkt wordt.3 Jamgön Kongtrũl’s commentaar is vrij compleet en het zou niet passen daar veel aan toe te voegen. Niettemin, omdat het mij gevraagd is, zijn hier een paar punten.

Wat is de natuurlijke staat van de grond en hoe raken bewuste wezens ervan misleid? De grond is oorspronkelijke zuiverheid, vrij van ook maar iets dat verduistert. Het is vrij van verwarring en toch, een schijnbare verwarring kwam op. Deze schijnbare verwarring verduistert de herkenning van de grond. Gelukkig is deze schijnbare begoocheling, de onwetendheid van bewuste wezens, tijdelijk. Het falen van het herkennen van de grond is als dromen. Dromen is niet oorspronkelijk, het is tijdelijk. (18) Omdat onwetendheid tijdelijk is, kan het gezuiverd worden. Zuiveringen vinden plaats door training op het pad.

In feite is er in essentie hoe dan ook geen verschil tussen grond en verwezenlijking. In de staat van de grond worden de verlichte kwaliteiten niet erkend, maar ze zijn manifest ten tijde van de verwezenlijking. Toch zijn het geen nieuwe kwaliteiten die verschijnen maar zijn als de kwaliteiten van de bloem inherent in het zaad. In het zaad zitten de karakteristieken van de bloem zelf. Het zaad heeft in zich het potentieel voor de kleur, geur, knoppen en bladeren van de bloem. Kunnen we echter zeggen dat het zaad de verwezenlijking is van de bloem? Nee, dat kunnen we niet want de bloem heeft nog niet volledig gebloeid. Zoals in dit voorbeeld zijn de kwaliteiten van de verwezenlijking omvat in de staat van de grond; en ze zijn niet evident noch manifest. Dat

Jamgön Kongtrũl’s uitleg van de grond en hoe bewuste wezens verduisterd raken staat in Vol. I. De vervulling wordt behandeld in Vol. V. 3

We zijn afgedwaald van de grond en bewuste wezens geworden. Om de grond te bevrijden van dat wat het verduisterd, moeten we trainen. We zijn nu op het pad en hebben nog niet de verwezenlijking. Als we bevrijd zijn van verduistering, dan verschijnt de vervulling, dharmakaya. De bevrijde grond, pad en verwezenlijking zijn allen volmaakt in het domein van de enkelvoudige essentie, de continuïteit van rigpa.

is het verschil tussen grond en verwezenlijking. Dus, tenzij we onszelf trainen op het pad zal de verwezenlijking niet verschijnen.

De volgende tekst beschrijft de methode van het trainen in de uiterlijke Geest Sectie, de innerlijke Ruimte Sectie en meest innerlijke Instructie Sectie. De drie gedeelten van Dzogchen — Geest, Ruimte en Instructie — lijken veel op elkaar. Niettemin heten de leringen die hoofdzakelijk de kennende kwaliteit van de geest beschrijven Geest Sectie, degenen die hoofdzakelijk het leegte aspect beschrijven heten de Ruimte Sectie, en zij die benadrukken dat de geest de eenheid is van kennen en leegte, behoren tot de Instructie Sectie. Kort samengevat is het als volgt: de Geest Sectie leringen waarin kennisnemen het belangrijkste is, zijn in staat af te komen van ‘dat wat achtergelaten dient te worden’, d.w.z. storende emoties. Niettemin komen zij er niet af (19) door het gebruiken van kennisnemen als remedie. In Dzogchen moeten we zowel afkomen van ‘datgene wat achtergelaten dient te worden’, alsook van haar remedie, zowel van de afwijzing als van het tegengif. Als je bijvoorbeeld medicijn neemt om van een gif af te komen, dan is de remedie het medicijn en dat waar je van af dient te komen het gif. In de leringen van de Geest Sectie echter, overwin je het gif door het gebruiken van het medicijn, maar is het medicijn zelf niet helemaal verteerd, er blijft er een restant achter in je maag. In de Ruimte Sectie is dat wat achtergelaten dient te worden volledig geëlimineerd door middel van het zien van leegheid. Maar het gebruik van leegheid als remedie is enigszins onvolledig; er is nog steeds enige gehechtheid over. Alleen in de Instructie Sectie zijn dat wat achtergelaten dient te worden en haar tegengif volledig geëlimineerd.

Zoals staat in de Lamrim, heeft de innerlijkste Instructie Sectie twee hoofd secties: het Trekchö zicht van oorspronkelijke zuiverheid, en de Tögal meditatie van spontane aanwezigheid. De Trekchö sectie heeft drie delen: de voorbereidingen, het hoofdgedeelte en de conclusie. Er zijn verschillende niveaus van voorbereiding. Er zijn algemene voorbereidingen die gewoon zijn voor alle voertuigen — de vier gedachten die de geest keren gevolgd door de specifieke voorbereidingen, de ngöndro. Na (20) deze komen de buitengewone voorbereidingen die exclusief voor Dzogchen zijn. De voorbereidingen voor Trekchö zijn de vajra houding, de vier spraak yogas van HUNG en het onderzoek van het opkomen, verblijven en heengaan van gedachten, gevolgd door het blijven in natuurlijkheid en in stand houden van frisheid.4 4

De wijze waarop de rushen beoefeningen gerangschikt zijn in de Lamrim Yeshe Nyingpo verschilt licht van de volgorde in de Triyig Yeshe Lama en de Neluk Rangjung. In deze teksten worden de beoefeningen de uiterlijke, innerlijke en geheime rushen genoemd. De uiterlijke is de bekrachtiging van de ervaringen van wezens van de zes sferen; de innerlijke de zuivering van de zes lettergrepen in je lichaam; en de geheime, de vajra houding, de vier spraak yogas van HUNG en het onderzoeken van het komen, blijven en

Het enige verschil tussen deze drie secties is of de zaken die achtergelaten moeten worden en hun tegengiften beiden zijn geëlimineerd. Er is geen sprake van dat een van hen een verkeerd pad zou zijn. Vergeleken met andere voertuigen zijn zowel Geest als de Ruimte Sectie Dzogchen. Niettemin, als we vanuit het gezichtpunt van de Instructie Sectie kijken, dan zijn de remedies, hoewel de zaken die achtergelaten dienden te worden achtergelaten zijn, nog licht aanwezig. Er is nog een overblijfsel van gehechtheid aan leegte, en een kleine gehechtheid aan kennen. Er is geen complete vrijheid van achterlaten en aanvaarden. Dat wat achtergelaten moest worden is geëlimineerd, maar ‘het aanvaarde’ moet nog geëlimineerd worden.

Deze voorbereidingen zijn de directe oorzaak van het verwezenlijken van de drie vajras terwijl conceptuele vaardigheden met non-conceptuele kennis wordt gecombineerd. Het vajra Lichaam wordt gerealiseerd door jezelf te visualiseren als een donker blauwe HUNG, de vajra Spraak door het beoefenen van de vier HUNG yogas en de vajra Geest door het doorzien van de afwezigheid van komen, blijven en vertrekken van je geest en haar gedachten. Wanneer je rigpa onmiskenbaar vaststelt, dan doorzie je dat het leeg is. De uitkomst van dit onderzoek is dat je definitief kan besluiten dat de geest waarlijk leeg is. Dit is anders dan enige ander begrip van de leegte van de geest dat niet meer is dan een mentale creatie. Voordat je door deze beoefening gaat, is er geen ware zekerheid. 5

Na de vaststelling dat de geest leeg is, is het volgende onderwerp de ranghab beoefening van het verblijven in natuurlijkheid, conventioneel shamatha genoemd. Wanneer je eenmaal bepaald hebt dat de geest zonder plaats is waar ze vandaan komt, blijft of naartoe gaat, en in de natuurlijke staat verblijft, is dat, volgens Mahamudra en Dzogchen, het begin van nietvervaardigde shamatha. Verblijven in de shamatha die zonder vervaardiging is, is de natuurlijke staat, die ook intrinsiek gewaarzijn of rigpa genoemd wordt. Na het herkennen van de leegte van de geest en de training in natuurlijk gewaarzijn, ga je verder met het mengen van dit gewaarzijn met je dagelijkse bezigheden wat de sorshuk beoefening van het onderhouden van frisheid is, conventioneel vipashana genoemd. Je begeeft je in activiteiten zonder weg te gaan van de natuurlijke staat. Sorshuk beoefening is zonder fixatie, maar ook zonder de geest te laten afdwalen in afleiding. (21) De meeste meditatoren zijn, wanneer ze ‘niet-afgeleid zijn’, constant bezig met het fixeren op

Dat gebeurt door het niet mengen van de beoefening met het dagelijkse activiteiten. De manier om te mengen is door sorshuk training van het onderhouden van frisheid. We moeten trainen totdat we onbewogen bij de oorspronkelijke zuiverheid van rigpa blijven, het natuurlijke gezicht van gewaarzijn terwijl we ons bewegen in dagelijkse activiteiten. Om te herhalen, er zijn 2 typen van shamatha: een is conventioneel of conceptueel en de andere is non-conventioneel of non-conceptueel. De laatste is de rangbab beoefening van natuurlijk rusten in gewaarzijn. Zonder de staat van non-conceptuele shamatha te verlaten, trainen we in het onderhouden van frisheid, in het onconventionele type van vipashyana. In feite corresponderen de drie blikken van de sorshuk beoefening van het onderhouden van frisheid met de drie yanas: the shravaka blik met het Hinayana, de bodhisattva blik met het mahayana en de toornige blik met het Vajrayana.

gaan van gedachten. In de Lamrim benadering echter omvatten de vajra houding, de vier sprak yogas en het onderzoeken van het komen, blijven en gaan van gedachten de voorbereidingen voor Trekchö. Hier is het de voorbereiding voor Tögal — de bevestiging van de ervaringen van wezens van de zes sferen en de zuivering van de zes lettergrepen — die rushen genoemd worden. Volgens Tulku Urgyen, ‘De geheime rushen is het maken van onderscheid tussen non-conceptuele wakkerheid en redenerend denken.’ 5 Voor details hierover lees het onderricht van Tulku Urgyen Rinpoche in de Appendix bij dit document.

hun meditatieve staat. Beoefenaren die, na de herkenning van de essentie van de geest, in de bergen zijn gebleven terwijl ze in samadhi trainden en bijna altijd zonder verwarring zijn gedurende de dag, kunnen denken, ‘Nu ben ik de hele dag niet-afgeleid!’ Maar wanneer hij of zij naar de stad gaan voelen ze al snel, ‘O nee! Mijn meditatieve staat is geruïneerd! Ik moet het achter hebben gelaten in de bergretraite! Daarboven was mijn meditatie fantastisch, er was geen verwarring en geen afleiding gedurende de hele dag. Hier in de stad is mijn meditatie verloren, zonder enig spoor!’

Fixeren verpest het altijd voor ons, dus blijf in onbelemmerd gewaarzijn zonder toe te geven aan fixatie. Begeef je in je dagelijkse bezigheden, maar vermijd meegesleept te worden. Op deze wijze is de sorshuk beoefening van het ondersteunen van frisheid een uitzonderlijke methode voor het trainen in vipashyana. Volgens het conventionele Dharma systeem moet de meditator eerst shamatha cultiveren en dan vipashyana nastreven, inzicht zoekend. De eerste beoefening is iets cultiveren op een conceptuele wijze en de laatste is onderzoek doen naar, en het herkennen van degene die het cultiveerde. Vipashyana is wanneer je degene die mediteert identificeert. In feite is er geen verwezenlijking van boeddhaschap zonder het perfectioneren van shamatha (22) en vipashyana. Hier zijn zowel shamatha als vipashyana omvat in de beoefeningen van blijven in natuurlijkheid en frisheid onderhouden. Wanneer we shamatha en vipashyana licht kritiseren dan spreken we alleen over hun gewone, conceptuele aspecten. De uitzonderlijke shamatha, blijven in de natuurlijkheid die vrij is van conceptueel denken, zou gecombineerd moeten worden met een herkenning van zijn eigen natuur, wat ware vipashyana is. Shamatha en vipashyana zijn dan verenigd, wat bekend staat als de vereniging van gewaarzijn en leegte. Wanneer gewaarzijn herkend wordt als onlosmakelijk van leegte, zijn shamatha en vipashyana automatisch verenigd; dat is de uitzonderlijke benadering. Dzogchen benadrukt gewaarzijn ontdoen tot zijn naakte staat, niet het vasthouden aan leegte op welke wijze dan ook. Het ware type van vipashyana is de lege en kennende natuur van de geest, zoals de Lamrim Yeshe Nyingpo beschrijft met de woorden ’kennende leegte van dezelfde smaak met een essentie van gewaarzijn.’

Na deze voorbereidingen komt het hoofddeel. Beslissen Door het Zicht introduceert het feit dat onze originele waakzaamheid in essentie oorspronkelijk zuiver is en van nature spontaan aanwezig, en dat ze een onlosmakelijke eenheid zijn. Onder de titel Beoefenen door de Vaardigheid van Meditatie is er onderricht over De Drie Woorden Die Het Essentiële Punt Raken. Terwijl de speciale typen van shamatha en vipashyana geplaatst worden als voorbereidingen, worden deze drie centrale thema’s geplaatst in het hoofddeel. Met andere woorden, we worden geïntroduceerd tot non-fabricatie, tot natuurlijkheid, aan het begin.

Nogmaals, door de voorbereidende oefeningen voor Trekchö, doorzien we eerst het komen, blijven en gaan om helder vast te stellen dat de geest leeg is. Daarna worden we geleerd om onze natuur te herkennen, te beslissen ten aanzien van een punt en vertrouwen te verkrijgen in bevrijding. De bedoeling van de Trekchö leringen is om te wijzen op het oorspronkelijk zuivere dharmakaya zodat we het dharmakaya gewaarzijn herkennen en daartoe besluiten. De derde van de Drie Woorden, krijg vertrouwen in bevrijding, gaat ook over dat dharmakaya de ware oorzaak is van vertrouwen.

Het negeren van de rangbab training in natuurlijkheid zou het vermogen vooruit te gaan verhinderen. Het feit dat, volgens de volgorde van de hoofdstukken, natuurlijkheid geplaatst wordt als een voorbereiding, impliceert niet dat we het zouden moeten overslaan om bij iets hogers of diepzinnigers te komen. De lege essentie wordt geïntroduceerd omdat daar in het begin een behoefte aan is. Als we het doorzien van de lege natuur van de geest uitstellen gedurende de voorbereidingen, (23) dan is het mogelijk het onderricht over De Drie Woorden die het Essentiële Punt Raken, die tot het hoofdgedeelte behoren, te ontvangen en het niet herkennen van de natuur van de geest voort te zetten.

Iedere gedachte die er ook maar opkomt, is bevrijd op het moment van opkomen zonder plaats of middel. Op het moment van bevrijden is er geen dualiteit. Als je een dualistische fixatie hebt dan wordt de gedachte niet bevrijd. “Bevrijding’ betekent hier dat de gedachte oplost. Op het moment dat de gedachte oplost in de uitgestrektheid van dharmakaya, kunnen we geen plek vinden waar het vanuit opkwam of iets dat het deed opkomen; dualiteit is uiteengevallen. Dat is wat bedoeld wordt met het verkrijgen van vertrouwen in bevrijding, een vertrouwen in het oplossen van onze gewoonlijke vasthouden aan dualiteit. Er is geen bevrijding zolang als er fixatie is op het subject en het object behouden blijft. Bevrijd zijn is als een knoop die ontward is of water dat op een zandkasteel gegoten wordt; het is het moment dat conceptuele ervaring afwezig is. De woorden bevrijd, uiteengevallen, opgelost en afwezig hebben dezelfde betekenis: iets is bevrijd, is uiteengevallen of verdwenen. Deze drie zinnen: herken je eigen natuur, beslis ten aanzien van een punt en verkrijg vertrouwen in bevrijding hebben een enkele betekenis. Zij zijn als drie lijnen die in de lucht zijn getrokken: als je drie lijnen midden in de lucht maakt, dan blijven ze niet. Niettemin, als we niet vertrouwen op woorden zouden we het punt nooit snappen. Nu is niet de tijd van de geest transmissie of de transmissie door symbolische gebaren. Dit is de tijd van de horende overdrachtslijn waarin we moeten vertrouwen op woorden. De Drie Woorden Die het Vitale Punt Raken snijden door de levensader van begoocheling. Dit is de fundamentele moord van onwetendheid. Van de twee (24) innerlijke tantrische beoefeningen, eenwording en bevrijding, is dit de wijze om onwetendheid te doden, onze belangrijkste vijand. Het gehele samsara ontvouwt zich uit onwetendheid; eerst door het denken in termen van dualiteit, dan het opkomen van verstorende emoties enzovoort. Het uitroeien van basale onwetendheid elimineert ook alle daaruit voortkomende samsarische staten, de zes klassen van wezens. Helaas is dit niet gebeurd voor bewuste wezens wiens onwetendheid dualistisch denken veroorzaakt. Hun onwetende dualistische denken maakt de zes klassen van ervaring voorkomen alsof ze echt zijn, hoewel ze niet echt bestaan. Maar nu, de zwaardachtige wakkerheid van kennen, rigpa yeshe, door de levensader zelf snijdt waar verwarring doorheen stroomt — de aorta van niet-kennen. Deze Drie Woorden die het Vitale Punt Raken vernietigt de dualistische geest en begoocheling, en daardoor alle samsarische staten elimineert.

Er wordt gezegd dat hij ging zitten als een bewust wezen, maar hij opstond als een Boeddha, en was nooit meer afgeleid van de staat van rigpa. Wij echter krijgen de natuur van de geest aangewezen en herkennen het, maar dan vallen we onder de kracht van de samen opkomende en conceptuele onwetendheden, raken afgeleid en vergeten het weer. Voor Garab Dorje duurde het ongeveer drie seconden voor de drievoudige reeks van het herkennen, het perfectioneren van de sterkte en het verkrijgen van stabiliteit. Hij werd daarna nooit meer afgeleid. Dus wij staan niet bepaald op gelijke voet met Garab Dorje.

Deze drie woorden die de 6.400.000 Dzogchen tantras samenvatten werden door Vajrasattva aan Garab Dorje overgedragen. Het verschil tussen Garab Dorje en ons ligt niet in onze lege essentie, maar in ons vermogen. Garab Dorje was het soort beoefenaar die, nadat hij de aanwijzende instructie eenmaal ontvangen had, ze nooit meer vergat. Voor hem waren, aanwijzend geïnstrueerd worden, herkennen en niet-afgeleid zijn, allemaal gelijktijdig.

Na het Trekchö zicht van oorspronkelijke zuiverheid, gaat ons geschrift verder met de Tögal meditatie van spontane aanwezigheid. Er wordt gezegd dat Trekchö de herkenning is dat onze essentie oorspronkelijk zuiver is, terwijl Tögal gaat om het herkennen dat haar natuurlijke expressie (25) spontaan aanwezig is. Trekchö en Tögal kunnen nooit gescheiden worden. Ze zijn definitief een eenheid, omdat ervaring en leegte een eenheid zijn. Hoewel leeg wordt alles waargenomen en vice versa. Nogmaals, Trekchö is het herkennen van oorspronkelijke zuiverheid als zijnde onze natuur; Tögal is het herkennen dat spontane aanwezigheid onze natuurlijke manifestatie is; en hun eenheid is herkennen dat deze natuurlijke expressie vrij is van een zelf-natuur. Spontaan aanwezig, lhũndrub, is de expressie van oorspronkelijke zuiverheid. Lhũndrub omvat alle godheden die in de bardo verschijnen, zowel als de signalen van de drie kayas die voorafgaand aan de godheden verschijnen — de geluiden, kleuren en lichten. Alles dat verschijnt, hoort bij spontane aanwezigheid omdat het intrinsiek is aan oorspronkelijke zuiverheid. Met andere woorden, de essentie is oorspronkelijke zuiverheid terwijl de natuur spontane aanwezigheid is. Zonder iets te hoeven creëren of te vermoeden, verschijnen de Tögal manifestaties direct in ons gezichtsveld. Dat is waarom Tögal een snel pad genoemd wordt — het is het onmiddellijke pad naar verlichting.

De uitleg van Tögal bestaat uit voorbereidingen, hoofddeel en conclusie. De voorbereidingen worden hier verdeeld in twee secties: khordey rushen, onderscheiden van samsara en nirvana, en de vier kernpunten voor waarneming in actualiteit. De Dra Talgyur Root Tantra, een van de zeventien Dzogchen tantras zegt: Tenzij samsara en nirvana gescheiden worden, Zullen de banden van lichaam, spraak en geest Met de drie sferen niet doorgesneden worden. Daarom, scheidt samsara en nirvana.

Nu zal ik uitleggen wat de opbrengst is van de rushen beoefening. De khordey rushen is de specifieke voorbereiding voor de Tögal beoefening. ‘Ru’ betekent dat er twee kanten zijn, links en rechts; zoals de twee hoorns aan de zijden van het hoofd van een Yak, er is nooit slechts een zijde. ‘Shen’ betekent het scheiden; scheiden van het goede en kwade, die gemengd zijn. Hoewel rushen letterlijk betekent het scheiden van twee delen, zijn samsara en nirvana eigenlijk niet gescheiden. Zowel samsara als nirvana zijn niets anders dan de ene geest zélf. Ze zijn zeker niet twee volkomen verschillende geesten, een samsarisch en de andere nirvanisch. Momenteel zij samsara en nirvana in onze geest gemengd. Als er weten is, dan is het nirvana; als er geen weten is – onwetendheid – dan is het samsara.

De betekenis is duidelijk: tenzij we het verschil tussen nirvana en samsara ophelderen, worden de verbindingen tussen de drie externe sferen van verlangen, vorm en vormloosheid en de drie interne sferen (26) van lichaam, spraak en geest niet doorsneden. Zonder het maken van dit onderscheid zullen onze lichaam, spraak en geest doorgaan met het ronddraaien in de drie sferen van samsara, wat zinloos is.

Het conceptuele en het non-conceptuele moeten gescheiden worden. Rigpa moet gevonden worden voorbij goed en kwaad, hoop en angst, iets om te accepteren of af te wijzen, bevestigen of negeren. Om dit te ontdekken moeten we eerste scheiden, onderscheiden en zien of rigpa veranderd of niet. We hebben al geboorte genomen in samsara. Om hergeboorte te vermijden en haar deuren te blokkeren, pretenderen we eerst door verschillende samsarische geboorten te gaan. Daarna, pretenderen we dat we nirvana verwezenlijkt hebben. Door deze beoefening zijn we in staat de gewoonte patronen uit te putten die veroorzaken dat we in samsara geboren worden, daarmee de poorten van hergeboorte blokkerend. Dan zullen we werkelijk afkeer hebben en het vertrouwen dat we onze rug naar samsara gekeerd hebben. Dat was het samsarische aspect. Het nirvanische aspect is de staat van boeddhaschap of van een bodhisattva, waarvan we verwacht worden die te verwezenlijken of in te groeien. We zouden deze vervulling moeten verkrijgen nadat we bevrijd zijn van samsara. Deze twee aspecten worden ook vrijheid en rijping genoemd en het doel van de uiterlijke rushen is deze te bereiken. (27) Vimalamitra was gewoon de beoefening van de khordey rushen 6 maanden van het jaar te

doen op de Gieren Piek bij Rajgir. Door dat te doen was hij in staat het regenboog lichaam van de grote transformatie te manifesteren. Zie je, de verwezenlijking van het regenbooglichaam is in feite afhankelijk van de rushen beoefeningen. Dat is waarschijnlijk omdat ze alle gewoontepatronen en verduisteringen zuiveren. Er wordt gezegd dat vergeleken met het beoefenen van de algemene voorbereidingen, de Ngöndro, er veel meer zegen en verdienste is in het toepassen van de Anu Yoga beoefeningen van nadi, prana en bindu. Maar de khordey rushen is veel diepgaander dan het doen van een honderdduizend van de Anu Yoga voorbereidingen van nadi, prana en bindu.

Hierna zou je de negenvoudige activiteiten moeten verzaken en ver weg van je houden. Het verzaken van de negenvoudige activiteiten — de uiterlijke, innerlijke en allerinnerlijkste voor ieder van de drie deuren — is een essentieel deel van zowel Trekchö als Tögal. Het doorlopen van de vier visioenen van Tögal is het kortste en meest directe pad. Vanuit de grond van de oorspronkelijke zuiverheid, verschijnt de grond manifestatie van spontane aanwezigheid. De grond van oorspronkelijke zuiverheid behoort tot het Lichaam aspect — waar Lichaam refereert aan kaya en dharmakaya — terwijl spontane aanwezigheid behoort tot Geest. Laat me deze quote delen, ‘Essentie is aanwezig als Lichaam, natuur is aanwezig als Spraak en inhoud straalt als Geest.’ Dit is hoe de drie kayas aanwezig zijn als oorspronkelijke zuiverheid en spontane aanwezigheid.

De Mahayoga ngöndro vraagt grote inspanning en veel ontbering voor ons lichaam, spraak en geest. In vergelijking zijn de beoefeningen van nadi, prana en bindu volgens de Anu yoga veel sneller, effectiever en diepgaander. Maar vergeleken met beiden zijn de Ati Yoga beoefeningen van het scheiden van samsara en nirvana zelfs krachtiger en zuiverender. De zegen wordt groter en groter, niet kleiner en kleiner. Dit komt omdat we dichter en dichter bij de geest komen, en hoe dichter we bij de geest komen, hoe diepgaander het onderricht.

(28) In onze directe perceptie door onze zintuiglijke organen, rijpt of groeit de spontane aanwe-

zigheid als de sferen en kayas. Door het beoefenen van Tögal kunnen we het materiële lichaam laten oplossen in regenbooglicht voor het sterven. ook onze spraak rijpt tot de bijzondere spraak die vergeleken wordt met de stem van een kumbhanda kind: het is voor iedereen onmogelijk om er tegen in te gaan of er geen voordeel van te hebben; als de vajra Spraak is het zonder fouten, spontaan volmaakt en gevuld met zegen. Het groeien van onze geest wordt gekarakteriseerd door het vermogen om de Dharma ongehinderd te onderwijzen. Dit kan allemaal plaatsvinden omdat de drie vajra’s aanwezig zijn als onze eigen natuur. Door de beoefening van Tögal kunnen we hier-en-nu het lichaam van verlichting realiseren. Als je terug kijkt door de biografieën van het verleden dan zul je zien dat alle vroege Kagyū meesters voltooiing bereikten en geen normaal stoffelijk overschot achterlieten. Als zij het vajra Lichaam niet bereikt hadden, dan zouden ze een stoffelijk overschot achter gelaten hebben, maar ze verdwenen simpelweg. Noch liet een van de 25 discipelen van Guru Rinpoche een stoffelijk overschot achter. Zij waren voorbeelden van hoe het mogelijk is om het vajra Lichaam te verwezenlijken in dit leven zelf. De vajra spraak is de vidya mantras, dharini mantras en guhya mantras. Als bewuste wezens ze horen, al is het maar eenmaal, dan zullen ze niet naar de lagere sferen gaan. Deze onvoorstelbare zegen zal niet zo duidelijk zijn voor ons terwijl we verduisterd zijn door het fysieke lichaam of karmische rijping, zoals nu het geval is. Later echter wanneer ons lichaam uiteen valt en we door de bardo staten reizen, dan zullen we zeker het voordeel voelen van zelfs maar een enkele mantra. We zullen de grote zegen ontdekken van maar een OM MANI PADMA HUNG. Niettemin, in de tussenliggende tijd, als je beoefent dan zul je in staat zijn om het voordeel van al dit onderricht te zien.

Tulku Urgyen Rinpoche Nagi Gompa (Nepal)

De voorbereidende beoefening voor de geest is het nauwkeurig onderzoeken van haar komen, blijven en gaan. Onderzoek als eerste of je geest een plek van herkomst heeft. Vervolgens onderzoek je, op dit moment, of ze ergens verblijft. Nadat je dat vastgesteld hebt, kijk je of je geest ergens heen gaat. Dus om te beginnen, onderzoek het object, dus de locatie vanwaar de geest kwam, waar ze verblijft en uiteindelijk waarheen ze gaat. Als het niet lukt een plek te vinden, het object, kijk dan in het subject, de geest zelf. Kijk of er iets of iemand is die eerst komt, dan blijft en uiteindelijk vertrekt. Probeer op deze wijze zowel het object als het subject te vinden. (115)

Als je hier oprecht naar kijkt dan zul je ontdekken dat de geest als ruimte is. Er is geen herkomst of bron vanwaar je kunt zeggen dat het komt. En aangezien er geen blijver is, hoe kan er enige concrete of specifieke locatie zijn waarin het verblijft? Doorgaans zeggen we dat de geest in het lichaam is, maar aangezien het lichaam niet werkelijk bestaat, kan de de geest ook niet in die specifieke plek gevonden worden. Op enig moment zal het lichaam gecremeerd worden, dus hoe kan de geest daar in verblijven? Nu, moeten we zeggen dat de geest het lichaam doordringt. Vertrekken impliceert dat iemand of iets ergens heen gaat, maar de geest lijkt niet te bestaan uit een ‘iets’ noch is er (116) een werkelijke plaats waar het verblijft of naartoe vertrekt. Na dit grondig onderzocht te hebben, merken we dat de geest plaatsloos is; dat is de betekenis van ‘verstoken van grond en wortel.’ Net zo, ongeacht van hoe nabij we ruimte analyseren, vinden we enige plek waarvandaan ruimte aankomt, waar het verblijft of waar het heen gaat? We kunnen, natuurlijk, een paar veronderstellingen maken, maar het feit blijft dat ruimte zelf bron- en basisloos is. Ze is voorbij opkomen, verblijven en verdwijnen, en ze kan niet gelokaliseerd worden. Er is echter een belangrijk verschil tussen ruimte en geest: ruimte is slechts leeg, terwijl geest leeg en kennend is.

Het niet vinden van enige bron vanwaar de geest komt, is het herkennen van dharmakaya aspect. Vaststellen dat het leeg is van een verblijfplaats is het herkennen van sambhogakaya. Inzien dat er niets is voor de geest om heen te gaan, is het herkennen van het nirmanakaya aspect. In dit opzicht zijn de drie kayas zijn lege essentie, zijn kennende natuur en zijn alles doordringende vermogen. Dat is, volgens de Nyingma traditie de basisstructuur die we realiseren door middel van onderzoeken van aankomst, verblijven en vertrek. Met andere woorden, we zien dat de geest voorbij opkomen, blijven en oplossen is. In het kort is de beoefening van onderzoeken van onze geest zijn aankomst, verblijven en vertrek hetzelfde als het kijken naar zijn opkomst, blijven en oplossen. Wanneer we zorgvuldig deze aspecten onderzoeken ontdekken we waarlijk de ultieme ruimte die volkomen voorbij iedere concreetheid is. We zien hoe het onvermijdelijk is. Het heeft geen zin slechts te veronderstellen dat geest zonder concrete substantie is — we kunnen in werkelijkheid ontdekken (117)

Als iets de kwaliteiten van opkomen, blijven en ophouden had dan zou het een concreet, substantieel ding zijn. Het zou een plaats hebben war het vandaan komt, verblijft en dan ophoud. De geest heeft echter geen plek van herkomst, verblijven en ophouden; het heeft geen begin en geen eind. Het is net als ruimte; hoe kan ruimte überhaupt ophouden? Het verschil is dat ruimte niet bewust is. Hoewel ze niet ophoudt, moeten we toegeven dat ruimte beperkt is tot het slechts leeg zij. Geest aan de andere kant is zowel leeg als kennend. Anders dan ruimte, is geest niet beperkt tot een blanco leegte zonder kennen.

dat er niets is wat komt noch een plaats van herkomst heeft, niets dat blijft en nergens waar het blijft, en uiteindelijk dat er niets is wat gaat en er geen plaats is waar het heen gaat. Er niet in slagen om welke van deze dan ook te vinden is het ontdekken van chi-ying, het externe aspect van fundamentele ruimte. Ying betekent vrij van constructen. Er niet in slagen iets te vinden dat opkomt, blijft of gaat wordt het vinden van nang-ying genoemd, het interne aspect van fundamentele ruimte. We moeten begrijpen waar externe ruimte en interne ruimte aan refereren. Externe ruimte verwijst naar de vier hoofd elementen welke, in werkelijkheid, allemaal zonder opkomen. blijven en ophouden zijn. Interne ruimte verwijst naar geest, bewustzijn, die ook zonder opkomen, blijven en ophouden is. Omdat beiden zonder opkomen, blijven en ophouden zijn, zijn ze een eenheid. Hoe moeten we dit begrijpen? Doorgrond het voorbeeld van de ruimte in en buiten een vaas. Wanneer de vaas gebroken wordt, zien we dat waarvan we dachten als twee ruimten onmiddellijk als een. Deze twee aspecten van fundamentele ruimte zijn een eenheid. Wanneer de muren die een kamer scheiden van de ruimte buiten neergehaald worden, dan zijn er niet langer twee ruimten, maar enkel de afwezigheid van constructies. Realiseren dat alles, zowel intern als extern, vrij is van opkomen, blijven en ophouden, wordt ‘het realiseren van de eenheid van ruimte en gewaarzijn’ genoemd, ying en rigpa. Hier wordt de ‘niet-geconstrueerdheid’ van externe elementen fundamentele ruimte genoemd, terwijl de niet-geconstrueerde kwaliteit van interne fenomenen gewaarzijn wordt genoemd. Deze twee zijn een eenheid geweest vanaf het eerste begin; maar we hebben deze eenheid op de een of andere wijze gesplitst is dit en dat, hier en daar. We maakten de vergissing van accepteren en afwijzen, hopen en angstig zijn, bevestigen en ontkennen, vasthouden aan objecten en fixeren op het object. Door het begrijpen van het nonduale als twee schiepen we de dualiteit van samsara en nirvana. Op deze wijze misleiden alle wezens zichzelf. We zwerven in samsara omdat we falen de eenheid van ruimte en gewaarzijn toe te laten en in plaats daarvan ze te splitsen in hier en daar. We hebben geprojecteerd dat ruimte ‘daar buiten’ is, terwijl we gewaarzijn beperken tot ‘hier binnen’ zijn. (118) Mijn leraren herhaalden vaak dit citaat: ‘Projecteer niet ruimte als zijnde daar, begrijp niet

Samengevat, percepties of verschijningen zijn leeg en de waarnemer, de geest, is ook leeg. Bijgevolg zijn ruimte en gewaarzijn een eenheid. Momenteel echter vernietigen we deze eenheid door ruimte en gewaarzijn te scheiden in twee, in dit hier en dat daar. Met andere woorden, voor ons lijken verschijnselen en geest twee verschillende entiteiten. Zolang als conceptueel denken voortgezet wordt, lijkt ervaring tweevoudig: waargenomen objecten en de waarnemende geest. Dat is waarom het onderricht ons vaak herinnert aan het een-zijn van ruimte en gewaarzijn. Alles met concrete substantie wordt vorm genoemd en alle vormen zijn de eenheid van verschijning en leegte; dat is wat bedoeld wordt met Vajra Lichaam. Alle geluiden zijn weerklinkend en toch leeg; dat is de vajra Spraak. Wanneer we de natuur van de geest herkennen en zien dat ze vrij is van opkomen, blijven en ophouden, dat is de vajra Geest. De beroemde uitspraak in de

gewaarzijn als zijnde hier!’ Ruimte en gewaarzijn zijn altijd een geweest. Het uiterlijke en innerlijke zijn beiden zonder opkomen, blijven en ophouden; dus hoe kunnen we deze scheiding tussen binnen en buiten volhouden? De vier uiterlijke elementen zijn waarlijk voorbij opkomen, blijven en ophouden; ze lijken alleen maar op te komen en op te houden. Boeddha Sakyamuni zei: ‘Vorm is leegte, leegt is ook vorm.’ Deze uitspraak is heel significant! De Boeddha onderwees dat alles, van de samenstelling van vorm tot aan de staat van alwetendheid, is leeg en vrij van constructen. ‘Vorm’ betekent dat wat concrete substantie heeft zoals deze tafel. Alles, concreet zowel als niet-concreet, wordt waargenomen en is tegelijkertijd leeg. We kunnen dingen zien, maar toch zijn ze leeg. Dat is wat er bedoeld wordt met de uitspraak ‘Vorm is leegte.’

Chöying Dzö beschrijft het exact, “Alles gezien, gehoord of gedacht is de versiering van ruimte en verschijnt als de continuïteit van Lichaam, Spraak en Geest!’ In het kort, alles, zelfs niet uitgesloten een enkel stofje, heeft de natuur van de drie vajras. Door het onderzoeken van het komen, blijven en gaan kun je vaststellen dat alles, van de samenstelling van vorm tot aan de alwetende verlichting, (119) leeg is en vrij van een zelfentiteit — net zoals de Boeddha onderwees. Dit begrip komt tot stand door je eigen ervaring zonder de noodzakelijke afhankelijkheid van een theorie. Als geleerden onderwijzen dat alle fenomenen leeg zijn en vrij van en zelfidentiteit, dan ontvang je alleen een intellectueel begrip. Een yogi die verblijft in verlaten bergen zal, na het reflecteren hierop, de betekenis in werkelijkheid ervaren. Wat dit betreft zijn er drie stappen: intellectueel begrip, ervaring en realisatie. De actuele ervaring stelt vast dat rigpa leeg is; dat het voorbij opkomen, blijven en ophouden is. De training is niettemin simpel: ‘Dwaal niet, wees niet afgeleid!’ Tenzij we deze herkenning in de praktijk toepassen blijven we in een staat van onverschilligheid. Tenzij we werkelijk herkend hebben dat gewaarzijn leeg is, is het natuurlijk mogelijk om in gedachteloze onverschilligheid te blijven, ongeacht hoe vaak we ook verklaren dat het leeg is. In de ware training van niet-fabriceren — als het verleden voorbij is, de toekomst nog niet gekomen is en het heden ongekunsteld word gelaten — moet de natuurlijkje staat opgehelderd worden of, met andere woorden, herkend. Gewoon gedachteloos te blijven is de staat van onverschilligheid omdat je de vaardigheid tot herkennen ontbeert.

Er is een citaat wat dit omvat, ‘Ondersteun oorspronkelijk vrij gewaarzijn met een natuurlijke aandachtige aanwezigheid.’ Natuurlijk betekent ook niet-gefabriceerd — er is niets te doen, niets te maken.