beeldverhaal
het kraakt in de kaukasus Fotograaf Rob Hornstra en schrijver Arnold van Bruggen reisden tussen 2009 en 2012 meermaals door de Noord-Kaukasus. Geweld, corruptie en machtsmisbruik tekenen de instabiele regio op een steenworp van Sochi, waar over exact een jaar de Olympische Winterspelen beginnen.
T
oen Sjamil Zaidov (22) het bos in trok, de bergen op, om zich aan te sluiten bij de opstandelingen, legde hij een afscheidsbrief onder het hoofdkussen van zijn moeder. ‘Ik ga het bos in. Ik sluit me aan bij de moedjahedien. Geef me niet als vermist op. Jullie krijgen onnodige problemen. Ik kan niet naar beneden komen.’ Sjamil was een onopvallende jongen. Hij was goed in judo, zoals zoveel Kaukasiërs uitblinken in krachtsporten. Zijn ouders zijn redelijk welvarende middenstanders. In hun nieuw ingerichte huis in Derbent, Dagestan, laten ze foto’s zien waarop hun oudste zoon trots zijn kampioensbeker toont. Tussen zijn vrienden op de foto’s bevinden zich politiemensen en militairen. Sjamil kwam nooit meer terug. Hij werd onderschept door een politiepatrouille en ter plekke gedood, samen met acht medestrijders. Dat hij zich bij de opstandelingen had
aangesloten, maakte de hele familie voor de autoriteiten verdacht. Zijn broer Aslan werd onverwacht opgepakt en vloog voor 14 jaar in de cel, op verdenking van terrorisme. Zijn zus Nargiz zag hoe politiemensen het bewijsmateriaal, een handgranaat, in de kelder van de familiewoning verstopten. De opstandelingen, of bojevieks, zoals ze hier worden genoemd, zijn de opvolgers van beruchte strijders als Sjamil Basajev, die vanaf het begin van de jaren 90 een onafhankelijk Tsjetsjenië nastreefden. Toen dat mislukte, breidden ze hun droom alleen maar uit: vanuit de bossen en bergen mikken zij nu op een Groot Kaukasisch Emiraat. Rusland heeft twee oorlogen gevoerd om de opstandelingen terug te dringen: tussen 1994 en 1996, en 1999 en 2006. Maar de strijd is hardnekkig en heeft zich uitgebreid naar republieken als Karatsjai-Tsjerkessië en Kabardië-Balkarië in het westen en Ingoesjetië en Dagestan in het oosten. Zo lijkt » 38
karabulak, ingoesjetië Hamzad Ivloev (44) was politieagent in Karabulak. Op een nacht werd zijn controlepost aangevallen. Om zijn collega’s te beschermen, wierp hij zich op een handgranaat. Hij is beide benen kwijt, een arm en zijn zicht.‘Ik heb mezelf opgeofferd voor een stelletje lafaards’.
beeldverhaal
Gimry, Dagestan Zowel in de 19de eeuw als vandaag is Gimry een centrum van de opstandelingen tegen Russische overheersing in de Noord-Kaukasus.
de huidige opstand steeds meer op de lange Kaukasusoorlog uit de 19de eeuw, toen NoordKaukasische opstandelingen - onder de vlag van de islam - tientallen jaren de kolonisatie van het gebied door Rusland onmogelijk wisten te maken. Jongens zoals Sjamil, die zich aansluiten bij de bojevieks, verbreken alle banden met hun vorige leven. Een weg terug is er niet. In de bossen
trainen de nieuwe rekruten voor de oorlog, zingen ze liederen, bidden en koken. De strijders doen er uitgebreid verslag van op Youtube, waar hun eenvoudige bosleven een soort padvindersromantiek krijgt: marsen wandelen en liedjes zingen. Maar vanuit de bossen trekken patrouilles naar de steden en dorpen, om politieagenten of overheidsofficials te doden. Sommigen plegen zelfmoordaanslagen, zoals 40
vorig jaar nog in de Dagestaanse hoofdstad Machatsjkala, waar een broer en een zus hun met bommen volgeladen auto’s op een druk kruispunt lieten ontploffen. De getuigen van deze guerrilla zijn eenvoudig terug te vinden. De ziekenhuizen liggen vol herstellende slachtoffers. Honderden politieagenten worden met vervroegd pensioen gestuurd en missen een arm, een been, of het zicht in hun ogen. 
het kraakt in de kaUkaSUS
Nazran, Ingoesjetië Salman Aliev, 35 jaar, bewaakte een politiepost in Ingoesjetië. Een sluipschutter van de opstandelingen schoot een kogel recht in zijn hoofd. 41
beeldverhaal
Machatsjkala, Dagestan In het ziekenhuis van Machatsjkala worden fragmenten van bommen en kogels uit de gewapende opstand tegen het regime bewaard, in het geval dat de politie ze ooit nodig zou hebben.
Ook in Moskou werden de afgelopen jaren aanslagen gepleegd, met veel burgerslachtoffers tot gevolg. Maar nadat ‘het gewone volk’ in Moskou eind 2011 massaal had geprotesteerd tegen het regime Poetin-Medvedev, kondigde de huidige leider van de opstand, Dokkoe Oemarov, een wapenstilstand met de ‘gewone Russen’ af. In de Noord-Kaukasus gaat de terreur evenwel onverminderd door. Vorig jaar
werden bij aanslagen en contraterreuracties 600 mensen gedood en raakten om en bij de 500 anderen gewond. Terwijl de satraap Ramzan Kadyrov erin slaagt Tsjetsjenië rustig en loyaal aan de hand van het Russische moederland te houden, wankelen de regimes in de buurrepublieken Dagestan, Ingoesjetië en Kabardië-Balkarië. In de strijd tegen de terreur door de separatisten 42
vallen talloze onschuldige slachtoffers. De vele, verschillende veiligheidsdiensten in de regio zijn rijkjes op zich en opereren buiten de controle van het lokale bestuur. Bij het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg stapelen de dossiers over vermiste mannen, moorden en martelingen door Russische en lokale veiligheidsdiensten zich op. Moskou heeft al duizenden euro’s aan boetes moeten »
het kraakt in de kaUkaSUS
Karabulak, IngoesjetiĂŤ Milana, Rizvan en Ravida.Tijdens het Prigorodny-conflict zijn ze samen met hun ouders naar hier gevlucht, een voormalig hotel voor studenten. 43
beeldverhaal
Nesterovskaja, Ingoesjetië Aligan Ganiev, 23 jaar, had zijn opleiding als politieagent net afgerond, toen hij in een plaatselijk restaurant door de opstandelingen werd opgeblazen.‘Het voelde alsof een grote golf elektriciteit door me heen ging. Ik werd pas wakker in Moskou, in het ziekenhuis.’Ganiev kan niet meer zien, mist een arm en loopt slecht. 44
het kraakt In de kaUkaSUS
Beslan, Noord-Ossetië Ilona Karkiva (15) raakte ernstig gewond tijdens het gijzelingsdrama op school No. 1 in Beslan, 2004. ‘Soms, als het ’s nachts donker is en er geen licht in de kamer brandt, word ik verlamd door angst. Dan zie ik gemaskerde mannen mijn kamer binnenkomen.’
betalen aan de families van de slachtoffers. Door de onbetrouwbare en agressieve autoriteiten worden veel Kaukasiërs, vaak tegen wil en dank, in de armen van de opstandelingen gedreven. Zoals de familie Zaidov in Derbent, Dagestan. Dit is geen radicaal denkend, salafistisch gezin. De vader is timmerman, dochter Nargiz gaat naar school en is modern, assertief en wordt tijdens het gesprek niet
van ons weggehouden. Deze familie behoort niet tot de natuurlijke achterban van de opstandelingen. Maar vader Zaid is woest. ‘Iedereen en alles is hier corrupt’, roept hij. ‘De verkiezingen zijn vervalst, de politici onbetrouwbaar. Alles is te koop, zelfs de kust als je wilt. Niets in deze republiek werkt normaal. En als wij naar een moskee willen, dan zijn we gelijk terroristen en worden we zonder proces 45
opgesloten. Je kunt hier niet leven. Het lijkt hier soms wel 1937.’ Een verwijzing naar de grote terreur onder Jozef Stalin. Met uitgeverij Pegasus brachten Rob Hornstra en Arnold van Bruggen het boek ‘Een geheime geschiedenis van Khava Gaisanova’ uit, over de gewelddadige Noord-Kaukasus.
I