1
การพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์และทักษะการนําเสนอผลงานการสร้างสรรค์ผลงาน ออกแบบบรรจุภัณฑ์ ของนักศึกษาสาขาวิชาศิลปกรรม(ออกแบบประยุ ออกแบบประยุกต์ศิลป์) มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม :The analytical thinking and presentation skills development of art’s students creative tive work in packaging design. Major in fine and applied arts design, Chandrakasem Rajabhat University. University ประชิด ทิณบุตร 1 Prachid Tinnabutr 1
บทคัดย่อ การวิจัยในครัง้ นี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาทักษะ กระบวนการคิดวิเคราะห์ ในการสร้างสรรค์ผลงาน ออกแบบของนักศึกษา ที่เรียนวิชาออกแบบบรรจุภณ ั ฑ์ โดยใช้นวัตกรรมเทคโนโลยี Weblog มาปรับใช้ร่วมกับ กระบวนการเรียนการสอนแบบ Work Based Learning เพื่อสื่อแสดง เผยแพร่ และสรุปทักษะการคิดวิเคราะห์ การ สร้างสรรค์ผลงานการออกแบบอย่างเป็นระบบ กระบวนการศึกษาวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิ การ จัยเชิงทดลอง โดยใช้แบบแผนทดลอง และการประเมินความสําเร็จของ การทํางานโครงการออกแบบซึซึง่ แบ่งขั้นตอนกาดํ ตอนกา าเนินการ ออกเป็น 2 ระยะคือ ระยะแรกเป็นการศึกษาเรียนรู้ด้วย ตนเองโดยมีการควบคุม และระยะที่สองเป็นติดตามแบบเข้มงวด โดยใช้เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยอันประกอบด้วย 1) แบบฟอร์มบันทึกและแสดงผลการคิดวิเคราะห์(Design Sheet Form)2)แบบรายงานสรุ แบบรายงานสรุปผลโครงการออกแบบ และ 3) เว็บบล็อกแสดงผลงานออนไลน์ โดยกลุ่มประชากรที่ศึกษาคือนักศึกษาสาขาวิชาศิลปกรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทร เกษม โดยการเจาะจงเลือกจํานวน 26 คน ที่ผ่านเกณฑ์ข้อตกลงเบื้องต้น เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบบันทึกพฤติกรรม แบบประเมินผลกิจกรรมทักษะการคิดวิเคราะห์และระดับคุณภาพโครงงาน สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ขอ้ มูลได้แก่ค่าร้อยละ และค่าเฉลี่ย ผลการวิจัยพบว่า 1)นันักศึกษามีพัฒนาการทางทักษะกระบวนการคิดวิเคราะห์(Critical (Critical Thinking) ในการออกแบบ บรรจุภณ ั ฑ์ ผ่านวิธีการเรียนรูจ้ ากการทํางานโครงการออกแบบ โดยมีผลการประเมินผลคุณภาพทางทักษะกระบวนการ อยู่ในระดับดีมาก ร้อยละ 4 และระดับดี ร้อยละ96 ยละ 2) นักศึกษามีพัฒนาการทางทักษะทางวิชาชีพ(Career Performance Skill Achievement) ในการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ผ่านวิธีการเรี เรียนรู้จากการทํางานโครงการออกแบบ โดยมีผลการ ประเมินผลคุณภาพทางทักษะกระบวนการ อยูใ่ นระดับดีมาก ร้อยละ 54 และระดับดี ร้อยละ46 46 และ3) นักศึกษามีทักษะ การนําเสนอผลงาน (Packaging Design Presentation) การออกแบบบรรจุภณ ั ฑ์ผ่านวิธีการเรียนรู้ด้วยตนเอง และ นําเสนอในระบบออนไลน์ในระบบเว็ บเว็บบล็อก โดยมีผลการประเมินผลคุณภาพในระดับดี ร้อยละ 19 และระดับพอใช้ ร้อยละ 81 ทําให้ได้ผลงานปฏิ ปฏิบัติครบ ตามกระบวนการทํางานในวิ งานในวิชาชีพออกแบบบรรจุภัณฑ์จริง พร้อมมีพัฒนาการด้านทักษะไอ ที ที่สามารถนําเอาเทคโนโลยี Weblog มาปรับใช้สื่อแสดง โดยได้สร้างแฟ้มผลงานของกลุ่มและส่วนบุคคล เผยแพร่ออกสู่ สังคมในวงกว้างทางอินเตอร์เน็ต สามารถใช้เป็นแหล่งอ้างอิงและสร้างโอกาส ในการเตรียมการเข้าสู่อาชีพให้นักศึกษาได้ ในอนาคตโดยได้จัดแสดงอ้อ้างอิงและเข้าถึงได้ตลอดเวลาไว้แล้วที่เว็บไซต์ที่ใช้ระบบเว็บบล็อก http://www.artanddesign.biz/artblo http://www.artanddesign.biz/artblog คําสําคัญ(Keywords) ทักษะกระบวนการคิดวิเคราะห์, การเรียนรู้จากการทํางาน, การออกแบบบรรจุภณ ั ฑ์, เว็บบล็อก Critical Thinking, Work Based Learrning, Packaging Design, Weblog
-----------------------------------------------------------------------------------------------------1 ผู้ช่วยศาสตราจารย์ สาขาวิชาศิลปกรรม คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม
2
ความสําคัญและความเป็นมาของปัญหา วัตถุประสงค์ของการเรียนการสอน วิชาชีพทาง ศิลปกรรม(ออกแบบประยุกต์ศลิ ป์) มุ่งเน้นให้ผู้เรียนให้ เป็นผู้มีทักษะและความชํานาญในสาขาวิชาชีพ สอดคล้อง กับความต้องการของสังคม โดยมีวัตถุประสงค์ของ หลักสูตรคือ 1)มีความรู้และทักษะในการปฏิบัติงานด้าน ศิลปกรรม ผสมผสานกับการใช้เทคโนโลยีให้เหมาะสมกับ ยุคสมัยเป็นอย่างดี 2) มีเจตคติที่ดตี ่องานศิลปกรรมและ สามารถนําความรู้ไปใช้พฒ ั นาสังคมและท้องถิ่นได้ เป็น อย่างดี 3) มีความซื่อสัตย์และความรับผิดชอบต่อสังคม และวิชาชีพศิลปกรรม 4) มีความสามารถคิดวิเคราะห์ แก้ปัญหาและสร้างสรรค์งานด้านศิลปกรรม อย่างมี ประสิทธิภาพ 5) มีสํานึกในการสร้างสรรค์งานศิลปกรรม ที่มีบทบาทต่อการส่งเสริม และทํานุบํารุงศิลปวัฒนธรรม ของชาติ แต่จากผลการเรียนการสอนในภาคเรียนที่1/2551 ของ นักศึกษาชั้นปีที่3 ที่เรียนวิชาการออกแบบสิง่ พิมพ์และวิชา ระเบียบวิธวี ิจัยทางศิลปกรรมที่ผ่านมา พบว่ามีผลงาน และผลการเรียนทีจ่ ัดว่าอยูใ่ นระดับต่ํา เนื่องจากขาดความ รับผิด ส่งงานไม่ตรงต่อเวลา ผลงานไม่สื่อให้เห็นถึงการใช้ ความคิดวิเคราะห์จากโจทย์ที่ได้รับมอบหมาย ในการ สร้างสรรค์ผลงานเพื่อให้ได้ผลงานที่ดี และหลีกเลี่ยงการ นําเสนอผลงานได้มีคณ ุ ภาพ ทั้งๆที่มีเทคโนโลยีเพื่อช่วย การคิด การวิเคราะห์ในการออกแบบผลงานอย่างมากมาย อีกทั้งยังมักกล่าวอ้างถึงการขาดประสบการณ์ ขาดแคลน เครื่องมือที่เหมาะสม หรือไม่ทราบรายละเอียดในเนื้องาน และกระบวนการทํางานในวิชาชีพจริงเป็นแนวทาง ปัญหาดังกล่าวผู้วจิ ัยเป็นผู้สอน และมีโอกาสได้สอน ต่อเนื่องในภาคเรียนที่ 2 ของปีการศึกษานี้ โดยได้ วิเคราะห์ปัญหา และหาสาเหตุจากการตอบข้อสอบถาม ปลายเปิด ในการตอบสรุปการทํางานโครงการออกแบบ ส่วนบุคคล และการทํางานเป็นกลุ่มตามภาระงานที่ มอบหมายให้นําเสนอปลายภาคเรียน ในรายวิชาออกแบบ สิ่งพิมพ์และวิชาระเบียบวิธีวจิ ัยทางศิลปกรรม ประจําภาค เรียนที่1 ซึ่งสรุปปัญหาพื้นฐานของนักศึกษาชั้นปีที่ 3 โดยรวมหลักๆได้ดงั นี้คือ 1.นักศึกษาส่วนใหญ่ยังขาดความรับผิดชอบในหน้าที่ ขาดความเข้าใจในกระบวนการนําเสนอสาระและขั้นตอน ของการนําเสนอผลงานสร้างสรรค์ในวิชาชีพอย่างเป็น ระบบ จึงเป็นผลต่อกระบวนการคิดวิเคราะห์(Analysis or Problem Solving and Thinking Process) แล้ว สังเคราะห์ (Synthetic)ออกมาเป็นผลงานสําเร็จ หรือที่
เรียกว่าเป็นผลงานที่มีความคิดสร้างสรรค์(Creative)อันจะ ปรากฏออกมาเป็นรูปลักษณ์ของผลงานที่นําส่ง(Overall Design or Work of Art)ในขั้นตอนของการนําเสนอ ขั้นตอนสุดท้ายนั่นเอง 2. นักศึกษาขาดทักษะในการใช้เทคโนโลยีและการสร้าง สารสนเทศ เพื่อสนับสนุนการเรียนรู้แห่งตน(Self Inform Support) การสร้างแฟ้มผลงาน(Port Folio Profile) เพื่อ อ้างอิงใช้สร้างโอกาสในการเข้าสู่วิชาชีพแห่งตน(Referral of Career Opportunity) ที่เหมาะสมกับยุคสมัยของการ แข่งขัน และภาวะของเทคโนโลยีที่มีผลกระทบต่อวิชาชีพ ทางศิลปกรรม ในแขนงของประยุกต์ศิลป์ ในยุคปัจจุบัน สาเหตุเพียง 2 ประเด็นที่กล่าว จะเริ่มมีผลกระทบต่อ นักศึกษาศิลปกรรม ที่ต้องพึ่งพาเทคโนโลยีนับแต่นี้ เพราะ นักศึกษาต้องเข้าสู่กระบวนการเตรียมฝึก และการฝึก ประสบการณ์วชิ าชีพ และการทําวิจัยศิลปนิพนธ์ที่เป็นวิชา บังคับในหลักสูตร ซึ่งปัญหาการสอบตก การตกค้างเรียน รายวิชาดังกล่าว คือสิง่ ที่สะท้อนให้เห็นถึงความสําเร็จของ การผลิตบัณฑิต และคุณภาพของบัณฑิตที่ตามมาใน ปัจจุบัน และย่อมสะท้อนถึงมาตรฐานของผลผลิต หรือ ประสิทธิภาพของกระบวนการจัดการเรียนการสอน ของ หลักสูตรสาขาวิชาศิลปกรรมอีกด้วย ผู้วิจัยจึงเห็นว่าเป็นประเด็นปัญหาเร่งด่วน ที่ต้องรีบ แก้ไข โดยควรนําแนวคิดของการจัดการเรียนการสอนแบบ การเรียนรู้จากการทํางานจริง(Work-based Learning) ซึ่งการเรียนรู้แบบนี้เป็นการจัดการเรียนการสอน ที่จะ ส่งเสริมผู้เรียนให้เกิดพัฒนาการทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นการ เรียนรู้เนื้อหาสาระ การฝึกปฏิบัติจริง ฝึกฝนทักษะทาง สังคม ทักษะชีวิต ทักษะวิชาชีพ การพัฒนาทักษะการคิด ขั้นสูง โดยสถาบันการศึกษามักร่วมมือกับแหล่งงานใน ชุมชน รับผิดชอบการจัดการเรียนการสอนร่วมกัน ตั้งแต่ การกําหนดวัตถุประสงค์ การกําหนดเนื้อหากิจกรรม และ วิธีการประเมิน เพื่อสามารถปรับในกระบวนการจัด กิจกรรมการเรียนการสอนในวิชาปัจจุบันและให้สอดคล้อง กับปรัชญา และวัตถุประสงค์ของการผลิตบัณฑิต ที่ คาดหวังตั้งเป้าหมายไว้ คําถามของการวิจัย 1.การเรียนแบบ Work Based Learning มีผลต่อการ พัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์ ในการสร้างสรรค์ผลงาน ออกแบบบรรจุภัณฑ์ของนักศึกษา โดยรวมอย่างไร 2.ผลการพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์ จากการ ประเมินโครงการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ของนักศึกษาที่
3
สามารถผ่านเกณฑ์การคัดกรอง สามารถดําเนินงานและ ทํากิจกรรมจนครบถ้วนกระบวนการแล้ว ได้ผลออกมาเป็น อย่างไร 3.ผลการนํานว้ตกรรมเทคโนโลยี Weblog มาปรับใช้ ร่วมกับกระบวนการเรียนการสอนแบบ Work Based Learning เพื่อสื่อแสดง เผยแพร่และสรุปทักษะการคิด วิเคราะห์การสร้างสรรค์ผลงานออกแบบอย่างเป็นระบบ นั้นได้ผลเช่นใด วัตถุประสงค์ของการวิจยั 1.เพื่อศึกษาผลของการสอนแบบการเรียนรู้จากการ ทํางาน(Work-Based Learning)ที่มีผลต่อการพัฒนา ทักษะกระบวนการคิดวิเคราะห์ ในการสร้างสรรค์ผลงาน ออกแบบของนักศึกษาที่เรียนวิชาออกแบบบรรจุภัณฑ์ 2.เพื่อนํานวัตกรรมเทคโนโลยี Weblog มาปรับใช้ ร่วมกับกระบวนการเรียนการสอนแบบ Work Based Learning เพื่อสื่อแสดง เผยแพร่และสรุปทักษะการคิด วิเคราะห์การสร้างสรรค์ผลงานออกแบบอย่างเป็นระบบ ขอบเขตการวิจัย ประชากรที่ใช้ในการวิจัยคือ นักศึกษาชั้นปีที่ 3 สาขา วิชาศิลปกรรม(ออกแบบประยุกต์ศิลป์) มหาวิทยาลัย ราชภัฎจันทรเกษม 1.กลุ่มตัวอย่างทีใ่ ช้ในการวิจัย คือ นักศึกษาชั้นปีที่ 3 สาขาวิชาศิลปกรรม(ออกแบบประยุกต์ศิลป์) มหาวิทยาลัย ราชภัฎจันทรเกษม ที่ลงทะเบียนในรายวิชา ARTI3413 ออกแบบบรรจุภณ ั ฑ์ ภาคเรียนที2่ / 2551 จํานวน 26 คน ที่ผ่านเกณฑ์ข้อตกลงเบือ้ งต้นของการวิจัย 2.การวิจัยครั้งนี้ครอบคลุมเฉพาะ การประเมินผล ทักษะการคิดวิเคราะห์ตามกระบวนการทํางานวิชาชีพด้าน การออกแบบบรรจุภณ ั ฑ์ ของผู้เรียนวิชานี้เท่านั้น นิยามศัพท์เฉพาะ ทักษะการคิดวิเคราะห์ทางการออกแบบ( Design Critical Thinking) หมายถึง ทักษะฝีมือ ความสามารถ ในการออกแบบ เขียนแบบทางศิลปกรรม เพื่อการสื่อสาร การแสดงผลแห่งการคิดวิเคราะห์ การคิดสังเคราะห์ ด้วยวิจารณญาณ หลักการและเหตุผล ประกอบการคิด ไตร่ตรอง ออกมาเป็นสิ่งแสดงถึงความคิดสร้างสรรค์แห่ง ตน(Creativity) ในภาระงานทีเ่ กี่ยวข้อง ให้ปรากฏออกมา ได้อย่างเป็นรูปธรรม ด้วยกลวิธีแห่งวัจนภาษาและอวัจน ภาษา(Verbal and None Verbal Language) การเรียนรู้จากการทํางาน (Work-based Learning) หมายถึงการจัดการเรียนการสอนที่ส่งเสริมผู้เรียนให้เกิด พัฒนาการทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นการเรียนรู้เนื้อหาสาระ การ ฝึกปฏิบัตจิ ริงฝึกฝนทักษะทางสังคม ทักษะชีวติ ทักษะ
วิชาชีพ การพัฒนาทักษะการคิดขั้นสูง โดยสถาบัน การศึกษามักร่วมมือกับแหล่งงานในชุมชน รับผิดชอบการ จัดการเรียนการสอนร่วมกัน ตั้งแต่การกําหนด วัตถุประสงค์ การกําหนดเนื้อหา กิจกรรม และวิธีการ ประเมิน เว็บบล็อก(Weblog) คือหน้าเว็บเพจที่เป็นเหมือน วารสารส่วนตัวออนไลน์ ที่เปิดเป็นเวทีสาธารณะให้ทุกคน สามารถเข้ามามีส่วนร่วมกระทําได้ หรือใช้เฉพาะส่วนตัว โดยทั่วไปแล้วจะมีการการเขียนเนื้อหาสาระ(Content)ใน ลักษณะของข่าว(News)สั้นๆ บทความ(Article) บันทึก (Diary) การสรุปย่อ(Brief) ห้องสมุดสื่อ(Media Bank) การอภิปราย(Discuss or Forum Board)ที่ตนเองหรือ ผู้อื่นสามารถมีส่วนร่วมในการปรับปรุง แก้ไข เพิ่มเติมเข้า ได้ทุกวันเวลา(Review) หรือ ตามที่ต้องการและการได้รับ สิทธิ์ ซึ่งแต่ละบล็อกมักจะสะท้อนถึงความเป็นปัจเจกของ ผู้เขียนแต่ละคนหรือของกลุ่มเฉพาะด้วยนั่นเอง ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ 1.การวิจัยนี้ ทําให้ทราบว่ากระบวนการเรียนการสอน แบบ Work Based Learning มีผลต่อการพัฒนาทักษะ กระบวนการคิดวิเคราะห์ ในการสร้างสรรค์ผลงาน ออกแบบบรรจุภัณฑ์อย่างไร ซึง่ จะเป็นข้อมูลในการจัดการ เรียนการสอนที่เหมาะสมต่อการพัฒนาทักษะวิชาชีพ และ การเรียนรู้ในรายวิชาอื่นๆ เพื่อให้สอดคล้อง ตรวจสอบได้ กับหลักปรัชญา และวัตถุประสงค์ของหลักสูตรสาขาวิชา ศิลปกรรมต่อไป 2.ทําให้มีการพัฒนา และนําเอานวัตกรรมเทคโนโลยี Weblog มาปรับใช้เป็นสื่อการเ แสดง ร่วมกับกระบวนการ เรียนการสอนแบบ Work Based Learning หรือรูปแบบ อื่นๆ เพื่อสื่อแสดง เผยเผยแพร่ผลการเรียนการสอน ให้ เป็นระบบสนับสนุนการเรียนการสอนได้ตลอดเวลา (Online Learning Support Systems) โดยที่ผเู้ รียน ผู้สอนสามารถใช้เป็นแหล่งแลกเปลี่ยนเรียนรู้ แลกเปลี่ยน แนวความคิด ประสบการณ์ ได้สร้างแฟ้มผลงานของกลุ่ม และส่วนบุคคลเผยแพร่ออกสู่สงั คมในวงกว้าง อีกทัง้ สามารถ ใช้เป็นแหล่งอ้างอิงและสร้างโอกาสในกาประกอบ วิชาชีพของนักศึกษาได้ในอนาคต วิธีดําเนินการวิจยั ผู้วิจัยได้ดําเนินการวิจัยเป็นขั้นตอนตามลําดับดังนี้ 1. ศึกษาข้อมูลและวิเคราะห์เนื้อหา 2. ดําเนินการส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ด้วยโครงงาน การเรียนรู้จากการทํางาน
4
3. คัดกรองประชากรและกลุ่มตัวอย่าง 4. การบันทึกและเก็บรวบรวมข้อมูล 5. กําหนดใช้เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย 6. การวิเคราะห์ข้อมูล 7. การนําเสนอข้อมูล การศึกษาข้อมูลและวิเคราะห์เนื้อหา 1 ศึกษาข้อมูลและวิเคราะห์เนื้อหาที่เกี่ยวข้อง 1.1 ศึกษาหลักการและรูปแบบการพัฒนาทักษะการ คิดวิเคราะห์ ได้แก่ ประเภททักษะการพัฒนาการคิดวิเคราะห์ การเรียนรู้จากการทํางานด้วยโครงงาน เป็นต้น 1.2 ศึกษาระบบสนับสนุนการนําเสนอผลงานออนไลน์ ผ่านระบบบล็อก ด้วยการสร้างเว็บไซต์ระบบบริการเว็บ บล็อกออนไลน์ เพื่อสามารถให้บริการและรองรับการนําเสนอ ผลงานของผู้เรียนได้ 1.3 วิเคราะห์หลักสูตรและเนื้อหา ของรายวิชา ออกแบบบรรจุภัณฑ์ โดยเน้นเนื้อหากระบวนวิธีเสมือนการ ทํางานในอาชีพนักออกแบบบรรจุภัณฑ์จริง (Profession Procedure) เป็นลําดับขั้นตอนเพื่อใช้เป็นแบบแผนการ ทดลองดังแผนภูมขิ ้างล่างนี้คอื 1)กระบวนการศึกษาข้อมูลเบื้องต้น(Preliminary Research) 2)การศึกษาความต้องการของผู้ประกอบการ (Needs Assessment) 3)กระบวนการนําเสนอแบบร่างทางความคิด (Ideas & Development) 4)การร่วมปรึกษาหารือและพัฒนาปรับแก้ไข แบบ(Design Refinement) 5)การร่วมพิจารณาคัดเลือกแบบที่เหมาะสม (Decision Making /Focus Group) 6)การผลิตต้นแบบผลิตจริงและหรือปรับแก้ ครั้งสุดท้าย(Finalized Original Artwork) 7)การนําเสนอผลงาน(Design Presentation) 2.ดําเนินการส่งเสริมพัฒนาการคิดวิเคราะห์ ด้วย โครงงานการเรียนรู้จากการทํางาน โดยแบ่งขั้นตอนการดําเนินการแบบมีการควบคุม (Cotrolling)ออกเป็น 2 ระยะคือ 2.1 ระยะการศึกษาเรียนรูด้ ้วยตนเอง(Phase1) เป็นขั้นตอนให้ผู้เรียนเลือกกลุ่มทํางาน และเลือกโจทย์ ทํางาน ด้วยการนําเสนอโครงการออกแบบและพัฒนา บรรจุภณ ั ฑ์สินค้าของชุมชนที่สนใจ โดยผู้วจิ ัยทําหน้าที่เป็น ที่ปรึกษาแนะนํา ให้ผู้เรียนศึกษาเรียนรู้เนื้อหาตามอัธยาศัย
ผ่านระบบการเรียนการสอนออนไลน์(e-Learning) และ แนะนําการใช้งานระบบสนับสนุนกิจกรรมการเรียน การ สอน และการนําเสนอผลงานด้วยเว็บบล็อก(Weblog) ใน ชั้นเรียนโดยใช้แบบบันทึกเวลาเรียน มีการควบคุม 2.2ระยะติดตามแบบเข้มงวด ตามแบบแผน (Phase 2) เป็นขั้นตอนการควบคุมตามแบบแผนการ ทดลองด้วยการใช้แบบฟอร์มทางการออกแบบ (Design Sheet Form) และแบบรายงานผลการดําเนินงาน โครงงานออกแบบ และการพัฒนาบรรจุภณ ั ฑ์(Packaging Design and Development Work Based Project )ที่ ผู้วิจัยสร้างขึ้น ตามแนวทักษะกระบวนการทํางานวิชาชีพ ด้านการออกแบบบรรจุภัณฑ์ทคี่ าดหวัง ตามที่มีการ กําหนดวิธีการดําเนินกิจกรรม ตลอดกระบวนการเรียนรู้ ดังนี้คือ แผนภูมิที่ 1 แสดงแนวทางการทักษะ
1)ประชุมชี้แจงและทําความเข้าใจเกี่ยวกับการ วิธีการเรียนและการทําโครงงานการออกแบบบรรจุภัณฑ์ 2) กิจกรรมการวางแผนการทําโครงงาน 3) กิจกรรมดําเนินการทําโครงงาน 4) กิจกรรมการนําเสนอโครงงานในชั้นเรียน 5) กิจกรรมการเขียนรายงานโครงงาน 6) กิจกรรมการจัดแสดงโครงงาน 7) สรุปและประเมินผลโครงงาน การเก็บรวบรวมข้อมูล
5
ผู้วิจัยได้ดําเนินการเก็บรวบรวมข้อมูลดังนี้คือ 1.บับันทึกข้อมูลและรวบรวมสถิติ โดยสร้างระบบบริการ การเขียนรายงานและระบบสนับสนุนการเรียนรู้ตามอัธยาศัย แบบออนไลน์ เพื่อใช้เก็บบันทึกข้อมูลและรวบรวมสถิติการ เข้าใช้งาน การสังเกตพฤติกรรมและทักษะการใช้งาน คอมพิวเตอร์และเทคโนโลยีอินเตอร์เน็ต 2.บับันทึกเวลาเรียนและสังเกตพฤติกรรมการทํางาน โครงการ วัดและประเมินผลการเรี เรียนตามขั้นตอนการ ดําเนินการส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ ด้วยโครงงานการเรียนรู้ จากการทํางาน 3. วิเคราะห์ข้อมูลและสรุปผลการทําโครงงาน 4. จัดทํารายงานการวิจัย สรุปผลการวิจัย ผลการวิจัยจากการทดลองตามแผนการทดลองพบว่า 1.นักศึกษา มีพัฒนาการทางทักษะกระบวนการคิด วิเคราะห์ (Critical Thinking)ในกระบวนการออกแบบ ในกระบวนการออกแบบ บรรจุภณ ั ฑ์ ผ่านวิธีการเรียนรู้จากการทํางานโครงการ ออกแบบ โดยมีผลการประเมินผลคุณภาพทางทักษะ กระบวนการอยูใ่ นระดับดีมาก ร้อยละ 4 และระดับดี ร้อย ละ96 2.นักศึกษามีระดับพัฒนาการ ทางทักษะทางวิชาชีพ (Career Performance Skill Achievement)ในการ Ac ออกแบบบรรจุภัณฑ์ ผ่านวิธีการเรียนรู้จากการทํางาน โครงการออกแบบ โดยมีผลการประเมินผลคุณภาพทาง ทักษะกระบวนการอยูใ่ นระดับดีมาก ร้อยละ 54 และระดับ ดี ร้อยละ46 3.นันักศึกษามีทักษะการนําเสนอผลงาน (Design Presentation)การออกแบบบรรจุ การออกแบบบรรจุภัณฑ์ผ่านวิธีการเรียนรู้ ด้วยตนเองและนําเสนอในระบบออนไลน์ในระบบเว็บบล็อก โดยมีผลการประเมินผลคุณภาพในระดับดี ร้อยละ 19 และ ระดับพอใช้ ร้อยละ81 อภิปรายผลการวิจัย การอภิปรายผลวิจัยครั้งนี้ มีดังนี้คือ จากสรุปผลการวิจัยที่พบว่า 1.นันักศึกษามีพัฒนาการ ทางทักษะกระบวนการคิดวิเคราะห์(Critical Criti Thinking)ใน การออกแบบบรรจุภณ ั ฑ์ผ่านวิธีการเรียนรู้จากการทํางาน โครงการออกแบบ โดยมีผลการประเมินผลคุณภาพทาง ทักษะกระบวนการอยูใ่ นระดับดีมาก ร้อยละ 4 และระดับดี ร้อยละ96
ผลจากการใช้ข้อตกลงเบื้องต้น ในการคัดกรองกลุ่ม ตัวอย่าง พบว่ามีผู้เรียนสามารถผ่านเกณฑ์ เพื่อเข้าสู่ กระบวนการประเมินพัฒนาการทักษะ โดยมีผู้เรียนที่ผ่าน เข้าสู่กระบวนการประเมินคุณภาพเพียง 26 คน หรือร้อย ละ 31 และไม่ผ่านเกณฑ์ 59 คน หรือร้อยละ 69 ดังแสดง ในแผนภูมิที่ 2
แผนภูมิที่ 2 แสดงค่าร้อยละและสัสัดส่วนจํ น านวนนักศึกษาที่ผ่านเกณฑ์ การประเมินตามข้อตกลงเบื้องต้ องต้น จากจํานวนผู้ลงทะเบียนเรียน ทั้งสิ้น 85 คน
แสดงให้เห็นถึงความรับผิดชอบ และความพร้อมของ นักศึกษา โดยใช้เกณฑ์ตามระเบียบว่าด้วยสิทธิใ์ นการรับ การประเมินผลการเรียน ทีผ่ ู้เรียนต้องมีเวลาเรียนและมี ส่วนร่วมในกิจกรรมกระบวนการเรียนการสอนไม่น้อยกว่า 80% ของเวลาเรียนตลอดภาคเรี ยนตลอดภาคเรียน ซึ่งในกรณีที่มีผผู้ ่าน เกณฑ์เป็นจํานวนน้อยนั้น เป็นเพราะมีตัวแปรจาก หลากหลายเหตุผล อาทิเช่น จากระบบการลงทะเบียน ออนไลน์ด้วยตนเองของนักศึกษา ที่ยังมีข้อบกพร่อง ข้อยกเว้น ไม่สมบูรณ์จนกว่านักศึกษาจะชําระเงิน ค่าลงทะเบียน ที่ทางมหาวิทยาลัยอนุโลมให้จนถึ น งวันสอบ ปลายภาคเรียน และการถอนวิชา(W)เป็ า นต้น ซึ่งผลจาก การใช้แบบบันทึกเวลาเรียน(Study Study Record Form) ทําให้ ได้จํานวนกลุ่มตัวอย่างที่จะนําไปใช้วิเคราะห์ในการวิจัย ซึ่งหลังจากการวิเคราะห์ผลความสําเร็จ และระดับ คุณภาพของผลงานตามโครงการทํางาน อันเป็นการบ่งชี้ ถึงพัฒนาการตามแบบแผนทดลอง าการตามแบบแผนทดลอง ทั้งสองระยะจากกลุ่ม ตัวอย่างที่แท้จริง ซึ่งพบว่า ผู้เรียนได้รับผลการประเมิน สูงขึ้นจากเกณฑ์ระดับ 2 ไปเป็นระดับ 3 เป็นส่วนมาก ดัง แสดงไว้ในแผนภูมิที่ 2
6
แผนภูมิที่ 2 แสดงจํานวนนักศึกษาที่ได้ค่าระดับคะแนนการประเมินผล ความสําเร็จของโครงการพัฒนาทั าทักษะกระบวนการคิดวิเคราะห์ ตาม แบบแผนการทดลองระยะที่1และระยะที่2 จําแนกตามจํ แนกตาม านวนผู้เรียน รวมและค่าระดับคะแนนระดับ
ซึ่งจากแผนภูมิดังกล่าว แสดงให้เห็นว่าพัฒนาการทาง ทักษะการคิดวิเคราะห์ของผู้เรียนในระยะที่1 ได้ค่าระดับ คะแนนที่ประเมินระดับคะแนนเท่ากัน เพียงระดับ2 หมายถึงมีระดับพัฒนาการอยู่ในเกณฑ์พอใช้ทั้งหมด ซึ่งใน ระยะที2่ หลังจากที่ผวู้ ิจัยได้ปรับระดับความเข้มงวดและ สอดแทรกแบบแผนทดลอง ด้วยแบบฟอร์มรายงานผล การออกแบบ(Design Sheet Form)ทีที่ผู้วิจัยสร้างขึ้น และ ใช้ตัวอย่างโครงการออกแบบฉบับสมบูรณ์(Professional Final Project Report) ที่ผวู้ ิจัยจัดทําขึ้นเพื่อรายงานผล การออกแบบพัฒนาบรรจุภณ ั ฑ์ ในโครงการพัฒนาขีด ความสามารถ ผู้ประกอบการตามโครงการพั โครงการพัฒนาขีดความ สามารถในการแข่งขันของอุตสาหกรรมส่วนภูมิภาค ตาม นโยบาย 1 Province 1 Agro-Industrial Industrial Product (OPOI) พ.ศ. 2551 เขตจังหวัดเพชรบุรี ทําให้นักศึกษาได้ เห็นแบบอย่างการทํางานจริงในวิชาชีพ และได้แนว ทางการดําเนินงาน โดยทีที่ผู้วิจัยได้ตงั้ เกณฑ์ประเมิน ภาพรวมความสําเร็จของโครงการ ตามกระบวนวิธีที่ผู้วจิ ัย ได้กําหนดแนวทางไว้เพื่อตรวจสอบ และใช้เป็นเกณฑ์ ประเมินผลความสําเร็จของโครงการนันักศึกษาไว้ดังนี้คือ ได้ระดับค่าคะแนน = 4 ความหมาย มีระดับพัฒนาการ ดีมาก ได้ระดับค่าคะแนน = 3 ความหมาย มีระดับพัฒนาการ ดี ได้ระดับค่าคะแนน = 2 ความหมาย มีระดับพัฒนาการ พอใช้ ได้ระดับค่าคะแนน = 1 ความหมาย มีระดับพัฒนาการ ที่ต้องปรับปรุง ซึ่งผลระยะติดตามแบบเข้มงวดตามแบบแผน(Phase งวดตามแบบแผ 2) ทําให้ผู้เรียนประสบความสําเร็จในการจัดทําโครงการ ออกแบบและมีพัฒนาการที่ดีขนึ้ จากระดับ 2 ทัง้ หมดขึ้น
เป็นระดับ 4 ที่มีพัฒนาการดีมากจํานวน 1 คน และใน ระดับ 3 ที่มีพัฒนาการดีขึ้น จํานวนรวม 25 คน และจากสรุ จากสรุปผลการวิจยั ที่พบว่า 2.นักศึกษามี พัฒนาการทางทักษะทางวิวิชาชีพ(Career Performance Skill Achievement)ในการออกแบบบรรจุ ในการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ผ่าน วิธีการเรียนรู้จากการทํางานโครงการออกแบบ โดยมีผล การประเมินผลคุณภาพทางทักษะกระบวนการ อยู่ในระดับ ดีมาก ร้อยละ 54 และระดับดี ร้อยละ46 ยละ ทําให้ทราบว่าผลจากการใช้เกณฑ์พฤติกรรมทักษะทาง วิชาชีพ : ทักษะการปฏิบัตทิ ี่คาดหวัง(Career Criterias : Performance Expectations Skill Achievement) อัน ได้แก่ ก.ทัทักษะพื้นฐานทางวิชาชีพ:Career Foundation Skills 1.จริ จริยธรรมการทํางานและทักษะวิชาชีพ:Work Ethic and Professional Skill 1.1การเข้ การเข้าร่วมและการตรงต่อเวลา:Attendance เวลา and Punctuality 1.2 กาละเทศะ:Workplace Workplace Appearance 1.3 การริเริ่ม และความตั้งใจในการทํางาน : Motivation and Task Initiative 2.ทัทักษะการสื่อสารระหว่างบุคคล: คล Communication and Interpersonal Skills 2.1 การพูด:Speaking Speaking 2.2 การฟัง:Listening 2.3 การร่วมมือกับผู้ร่วมงาน:Interacting มงาน with Co-Workers ข.ทัทักษะวิชาชีพออกแบบบรรจุภัณฑ์ที่พึงประสงค์ :Specific Specific Packaging Design Career Skill 1.การเขี การเขียนโครงการและการรายงานออกแบบ: นโครงการและการรายงานออกแบบ Design Project Writing and Planing 2. การย่อสรุปงานออกแบบ : Design Brief/Concept /Concept Paper of Project 3.การศึ การศึกษาวิจัยและการวิเคราะห์ : Design Research and Analysis 4.การร่วมมือกับลูกค้า : Interacting with Customers/Clients 5.การเก็ การเก็บรวบรวมและการจัดการข้อมูล: Collecting and Organizing Information 6.การสร้ การสร้างแฟ้มประวัติแสดงผลงานออนไลน์ สด : Career er Profile Online Presentation 7.การบริ การบริหารจัดการเวลา:Time การเวลา Management
7
8.ทัทักษะการใช้คอมพิวเตอร์และเทคโนโลยี: Computer & Technology Usage Project 9.การบริหารจัดการโครงการ:Project Management การนําเสนอผลงานออกแบบ:Design เสนอผลงานออกแบบ 10.การนํ Presentation/Exhibition ซึ่งทั้งหมดนี้ เป็นข้อมูลที่แสดงให้ แสดงให้เห็นว่าหลังจากการใช้ แบบแผนการทดลอง ด้วยวิธีการเรียนรู้จากการทํางาน ด้วยโครงการออกแบบแล้วนั้น ทําให้ผเู้ รียนมีพัฒนาการ ทางทักษะทางวิชาชีพที่คาดหวัง และตระหนักรู้ว่า ในการ ทํางานวิชาชีพจริงนั้น จําเป็นต้องใช้ทักษะส่วนตัวทางฝี ทา มือ การศึกษาวิเคราะห์ข้อมูล การปฏิสัมพันธ์และการบริหาร จัดการงานอื่นๆที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้ได้มาซึ่งการสนับสนุน คําตอบที่ต้องการ และความสําเร็จในการสรุปผลงาน และจากสรุ จากสรุปผลการวิจยั ที่พบว่า 3.นักศึกษามีทักษะ การนําเสนอผลงาน(Design (Design Presentation) การออกแบบ บรรจุภณฑ์ ณ ั ฑ์ ผ่านวิธีการเรียนรู้ด้วยตนเองและนําเสนอใน ระบบออนไลน์ในระบบเว็บบล็อก โดยมีผลการประเมินผล คุณภาพในระดับดี ร้อยละ 19 และระดับพอใช้ ร้อยละ81 ยละ ผลงานที่บง่ ชี้แสดงถึงความสําเร็จดังกล่าว สามารถ เข้าถึงและสืบค้นได้ตลอดเวลา(24x7)ตามที ตามที่อยู่เว็บไซต์นี้คือ http://www.artanddesign.biz/artblog tanddesign.biz/artblog สามารถเผยแพร่ ผลงานและให้นักศึกษาหรือผู้อา่ น ผู้ชม สามารถเพิ่มเติม แก้ไข หรือเข้าแสดงความคิดเห็นต่อผลงงานได้จากทั่วโลก ข้อเสนอแนะ ข้อเสนอแนะอันเป็นผลจากการวิจัยและหรือสาระ สืบเนื่องในครั้งนี้ 1.การเรี การเรียนการสอนของสาขาวิชาศิลปกรรม ควร เน้นนํากระบวนวิธีการเรียนการสอนการฝึกทักษะ ด้วย วิธีการทํางานจริง(Work Work Based Learning) และมีการ สร้างสภาพแวดล้อมหรือระบบสนับสนุนทั้งใน และนอก ระบบการศึกษา ที่สามารถจัดการ จัดประสบการณ์หรือ ความถนั ถนัดเฉพาะทางในการทํางานจริง ให้ใกล้เคียงกับ สถานการณ์จริงที่สอดคล้อง ทันสมัยและรองรับกับ เป้าหมายของการจัดการศึกษาและการผลิตบัณฑิต คือ การทํางานวิชาชีพทางการออกแบบ(Design Design Profession) โดยจัดให้เข้มข้นขึ้น โดยเฉพาะในชั้นปีท3ี่ -4 เพื่อให้ผู้เรียน ได้มองเห็นแนวทาง ทิศทาง ศทาง และความสําคัญของระดับ คุณภาพของผลงานสําเร็จออกมา(End End Product or Works of Art and Design) ที่ต้องผ่านกระบวนการคิด วิเคราะห์ต่างๆ หรือเป็นผลสําเร็จที่สื่อแสดงแห่งความคิด
สร้างสรรค์เฉพาะตน และเมื่อสําเร็จการศึกษาแล้ว จําเป็นต้องมีการรวบรวมแฟ้มผลงานแห่งตน ไปใช้เป็น แนวทาง หรือการสร้างโอกาสในการประกอบสัมมาชีพ ต่อไป
ภาพที3่ . URL: http://www.artanddesign.biz/artblog เว็บไซต์ เพื่อให้เป็นแหล่งแสดงผลงานนิทรรศการแบบออนไลน์ และแบ่งปัน องค์ความรู ความรูต้ ่างๆ ที่เกิดจากทักษะความรู้และประสบการณ์ของการ ทํางานวิชาชีพของนักศึกษาและคณาจารย์ ที่ผู้วจิ ัยเป็นเจ้าของ
2.ในการเรี ในการเรียนการสอนด้านวิชาชีพ ของสาขาวิชา ศิลปกรรม ผู้สอนควรใช้วิธีการวัดและประเมินทักษะ วิชาชีพกับทุกวิชาปฏิบัติการ ด้วยการให้ผเู้ รียนนําเสนอ รายงานสรุปผลการคิดวิเคราะห์ หรือผลการสร้างสรรค์ ผลงาน มิใช่เพียงแต่ตรวจผลงานรายชิ ตรวจผลงานรายชิ้นที่สําเร็จออกมา เท่านั้น เพื่อจะได้เป็นการตรวจสอบย้อนกลับและบ่งชี้ถึง ระดับความสําเร็จทางทักษะพื้นฐานทางวิชาชีพ ความถนัด และอํานาจการจัดการงานวิชาชีพ ที่ผู้เรียนพึงมีและ สามารถสร้างแฟ้มสะสมผลงานแห่งตนได้ตามปรัชญาและ วัตถุประสงค์ของหลักสูตร
ภาพที4่ . ภาพแสดงผลงานจริงสื่อและเอกสารสรุ แ ปผลทักษะการคิด วิเคราะห์ ที่สื่อแสดงความสําเร็จขอองโครงการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ตามโครงการ การพัฒนาทักษะวิชาชีชีพที่คาดหวัง
8
3.ควรมีการส่งเสริม สนับสนุนงบประมาณ การ เผยแพร่ความรู้ การจัดฝึกอบรมทั้งผู้เรียนและผู้สอนและ หรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ในการนําเอาระบบสนับสนุนการ สอนออนไลน์ด้วยระบบต่างๆมาใช้อย่างจริงจังกับ เช่นการ ใช้ระบบอีเลิร์นนิ่ง ระบบบล็อก และระบบจัดการความรู้ อื่นๆมาร่วมใช้เป็นสื่อเสริม สือ่ เติม หรือเป็นสื่อหลักร่วมใน การเรียนการสอนได้ในอนาคต เพื่อให้สอดคล้อง เท่าทัน
กับการเปลี่ยนแปลงวิทยาการ ทางเทคโนโลยีสารสนเทศ ความก้าวหน้าทางสังคม และวิถีการทํางานวิชาชีพด้าน การออกแบบหรือทางศิลปกรรมอื่นๆใน อันเป็นแนวโน้ม ใหม่ ที่ผู้สําเร็จการศึกษาวิชาชีพออกแบบ จําเป็นต้องมี ทักษะทั้งทางการคิดวิเคราะห์ ทักษะกระบวนการ การ บริหารจัดการในงานที่เกี่ยวข้องและต้องพึ่งพา -------------------------------------------------
บรรณานุกรม จิตรา เบ็ญทอง. ผลของสิ่งแวดล้อมทางการเรียนรู้บนเครือข่าย ตามแนวคอนสตรัคติวิสต์ เรื่อง ทฤษฎี คอนสตรัคติวิสต์และการออกแบบการสอน สําหรับนักศึกษาระดับปริญญาโท สาขาวิชาเทคโนโลยีการศึกษา. สรุ ป รายงานการศึ ก ษาค้ น คว้ า อิ ส ระ คณะศึ ก ษาศาสตร์ มหาวิ ท ยาลั ย ขอนแก่ น .เข้ า ถึ ง ได้ จ าก URI: http://dlibed.kku.ac.th/research_pro/researchview.php?research_code=3360 สืบค้นเมื่อ 17-4-2552. ทิพย์วัลย์ นุ่มประเสริฐ รายงานการประเมินโครงการส่งเสริมทักษะการคิดวิเคราะห์ด้วยโครงงานโรงเรียนดอนฉิมพลี พิทยาคม ปีการศึกษา 2549. เข้าถึงได้จาก URL: http://www.tipwan.com สืบค้นวันที่ 17-4- 2552. ประชิด ทิณบุตร. ออกแบบบรรจุภัณฑ์ กรุงเทพ:โอเดียนสโตร์,2531. สุดใจ เกตุเดชา.(2547) การพัฒนาทักษะการคิดและการแก้ปัญหา โดยการสอนแบบโครงงาน ที่เน้นกระบวนการ กลุ่มสัมพันธ์ในการผลิตสารชีวภาพทางการเกษตร วิชาสารชีวภาพในงานผลิตพืช ระดับชั้น ปวส. 2 /1 ภาค เรียน 1 ปีการศึกษา 2547. เข้าถึงได้จากURI http://www.edu.ku.ac.th/publicnews/research2005.asp วันที่สืบค้น 17-4-2552 สํานักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา.คู่มือการประกันคุณภาพการศึกษา ภายในสถานศึกษา ระดับอุดม ศึกษา ฉบับ ปรับปรุง.กรุงเทพ:หจก.ภาพพิมพ์,2551. Huitt, W.Bloom et al.'s Taxonomy of the Cognitive Domain. Available online at http://chiron.valdosta.edu/whuitt/col/cogsys/bloom.html. Retrived :17-4-2009 เว็บไซต์อ้างอิงใช้ในการวิจัย เว็บไซต์สนับสนุนกิจกรรมการเรียนการสอนและการแสดงผลงานนิทรรศการผลงานโครงการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ที่ ArtBlog: Art and Design Blog. URL: http://www.artanddesign.biz/artblog เว็บไซต์สนับสนุนกิจกรรมการเรียนการสอนและวิชาการออกแบบบรรจุภัณฑ์ ที่ Art and Design eLearning . URL: http://www.artanddesign.biz/claroline