ısı:
a Tasar s a Y ı m a tihd
Kadın İs
klar a H i n e Y Kadınlara
Değil
r!
Sendika
Gü
çB
irliği Plat
f
KADIN ONU DİNASY
KOOR
mu or
l
KREŞ SORUNU EV İŞLERİ
SENDİKASIZ - GÜVENCESİZ ÇALIŞMA
EVDEN - UZAKTAN ÇALIŞMA YAŞLI BAKIMI
ESNEK - KISMİ - KEYFİ ÇALIŞMA
ÇOCUK BAKIMI GEÇİCİ İŞ SÖZLEŞMESİ
ÖZEL İSTİHDAM BÜROLARI
ENGELLİ BAKIMI
diyo E t a a V k Yoksullu
Sendikal Güç Birliği Platformu
KADIN KOORDİNASYONU
Basın-İş • Belediye-İş • Deri-İş • Hava-İş • Kristal-İş Petrol-İş • Tek Gıda-İş • Tez-Koop-İş • Tümtis • TGS
Birliği Plat fo
KADIN ONU DİNASY
u rm
Sendika lG
üç
KOOR
Sendikal Güç Birliği Platformu
KADIN KOORDİNASYONU
www.sendikalgucbirligi.org Petrol-İş Kadın Dergisi’nin Ekidir - Kasım 2013 Baskı: Gün Matbaacılık Reklam Film Basım Yayın Tic. Ltd. Şti. Tasarım ve Uygulama: Selgin Zırhlı Kaplan
Kadın İstihdamı Yasa Tasarısı: Kadınlara Yeni Haklar Değil Yoksulluk Vaat Ediyor! Artık, neredeyse tümü yandaş olan medyada “çalışan kadınlara müjde”, “ yeni haklar geliyor” şeklinde ilan edilen Kadın İstihdamı Yasa Tasarısı ya da Doğum Teşvik Paketi diye adlandırılan paketin ayrıntıları, sızma haberler yoluyla belirginleştikçe, meselenin kadınların doğum izninin uzatılması, onlara yeni haklar verilmesi olmadığı da anlaşılmaya başlandı.
Gazeteler yalan söylüyorsa...
3
AKP Hükümeti her zaman yaptığını yapıyor, kadın emekçiler için hazırladığı yoksullaşma, güvencesizleşme paketini, allayıp pullayıp önümüze getirerek “alın bakın, sizlere neler neler sunuyoruz” diyor. Bu bir hak paketi değildir, 16 haftadan 18 haftaya çıkarılması düşünülen annelik izninin ardına sığınıp, ücretli kadın emeğini, düzenli, güvenceli, sendikalı işlerden, kısmi zamanlı düşük ücretli, esnek işlere sürme operasyonudur. Bu aynı zamanda hükümetin tüm çalışanlara yönelik kıdem tazminatını fona devrederek ortadan kaldırma “çalışmaları” ile de uygunluk teşkil ediyor. Getirmeyi planladıkları, “Bireysel Fonlu Kıdem Tazminatı Sistemi” ile yıllarca alınteri döken işçinin kıdem tazminatını üçte ikiye indirip, 15 yıl sigortalı çalışmadan, tazminatın ilk yarısını vermemeyi ve kıdem üzerindeki devlet
4
güvencesini de ortadan kaldırmayı gündemine alan hükümet, kadınlara da “Zaten sizin asıl yeriniz kamusal alan değil ev içleri, kısmi zamanlı, evden, çağrıya bağlı çalışma neyinize yetmiyor. Alın asgari ücretin yarısını evinizde oturun, oradaki asli göreviniz olan ev ve bakım işlerini yürütün” diyor. Hem işyerlerinde hem de evde çalışan kadınlar! Her gün gazetelerden, televizyonlardan üzerimize boca edilen yalanlara kanmayalım! Hükümetin kadın istihdamı paketi, kıdem tazminatını ortadan kaldırmaya yönelik büyük paketin bir parçasıdır ve TİSK, TÜSİAD, TOBB gibi işveren kuruluşlarının kadın istihdamını artırmak için önerdikleri, esnek çalışma ve kısmi zamanlı çalışma politikasının hayata geçirilmesidir.
5
aket Sizma p
Sizma pakette . neler deniyor aatlik Kamuda 4 S kkı Çalışma Ha doğum lara her bir
kadın lışma uda çalışan i zamanlı ça m Paket, kam ıs k t a sa anlı uk yıl 4 uda yarı zam m a için beş buç k a d ın ığ yen 4 Yasalaşt be göre, iste le öngörüyor. Ta . k a c n çagınlaşa asası uzakta . Y çalışma yay İş . k e c e il ek çalışab düzenlenec saatlik işte cek şekilde re e v k a n la lışmaya o
Gerçek Durum Türkiye’de çalışan kadınların yüzde 36’sı kamuda çalışıyor. Doğum yapan kadınların özel durumundan yararlanarak, kamuda kısmi zamanlı, güvencesiz, uzaktan çalışmayı yaygınlaştırmak, bunu da kadınlara yaptırmak istiyorlar... Böylece kadınlar üç kuruşa çalışıp emeklilik, terfi gibi haklarından mahrum kalırken, onlar da uluslararası toplantılarda, “bakın kadın istihdamını nasıl arttırdık” diyecekler.
6
paket Sizma
üjdesi M ş a a M arılıAnneye n 18’e çık
ada i 16 haft yarı zamanlı çan iz m u ğ Do dına ği olan ka mi çalışsa da tam yor. Bebe Kıs y, ikinci i geliyor. k için 2 a lışma izn u c o ç k İl in 6 ayak. maaş alac ay, üçüncü çocuk iç 4 çocuk için let ödeyecek. dev lık ücreti
Gerçek Durum Doğum izni için önce 24 hafta denilmişti, işverenlerin tepkileri göğüslenemeyince bu izin hemen 18 haftaya indirildi. 18 haftalık doğum izni, Avrupa Birliği ortalamasıdır. Orada bu izinler aktif izinlerdir. Yani izin boyunca, kadın ve çocuğa nakdi yardım da içinde olmak üzere her türlü sağlık yardımı yapılır. Doğum izni sonrası işe dönen kadın öğleye kadar yarı zamanlı çalışacak, öğleden sonraki ücretini de devlet ödeyecek; bu durum çocuk iki yaşına gelene kadar sürecek deniliyordu. Son sızan haberlere göre, iki yıllık denilen bu süre; ilk çocuk için 2 aya, ikinci çocuk için 4 aya, üçüncü çocuk için de altı aya indirildi. Yani ilk çocuğunu doğuran kadın çalışan,
7
yasal doğum iznini kullandıktan sonra işbaşı yaptığında sabahtan öğlene kadar yoğunlaştırılmış işini yapacak, öğleden sonra başka bir kadın gelip onun yarım bıraktığı işi tamamlayacak...
Kimin parasını kime ödüyorsunuz? Doğum yapan kadın ama iki ücretini tam olarak alacak. Ücretin öğleden sonraki bölümünü devlet ödeyecek diyorlar ya, o da yalan. Bu para işsizlik sigortası fonundan ödenecek. Hükümetin emekçilere karşı yürüttüğü operasyonun büyük bölümü olan kıdem tazminatını ortadan kaldırma paketinin ayrıntılarına dikkatle baktığımızda tazminat fona devredilirken -ya da kaldırılırken- işverenlerin işsizlik sigortası fonuna ödeyecekleri payın da düşürüldüğünü görüyoruz. Eskiden işçilerden yüzde 1, devletten yüzde 1, işverenlerden de yüzde 2 alınıyordu ya... Şimdi bu yüzde 2’lik oran düşürülecek... Bu da işsizlik sigortası fonuna, işçilerin yaptığı katkının yüksele-
8
ceği anlamına geliyor. Şimdi bu, devlet finansmanı mı oluyor? Kimin parasını kime ödüyorsunuz siz? Doğum nedeniyle kısmi zamanlı çalışan kadının yerine işveren öğleden sonrası için istihdam büroları aracılığıyla başka bir işçi (muhtemelen kadın) kiralayacak, bu durum kadın çalışanlar arasındaki rekabeti körükleyeceği gibi onların kariyer yapma, yükselme olanaklarını da elinden alacak. ‘Doğum iznini uzattık, iki aylık da kısmi zamanlı çalışma var’ diye kadınların şimdiye kadar kullandıkları emzirme iznini de kaldırmayı planlıyorlarmış, bu durum sadece uluslararası sözleşmelerle de güvence altına alınan annelik haklarının değil, çocukların sağlıklı ve güvenli beslenme haklarının da ihlâlidir.
9
Sizma
paket
eşvik Kreşlere T
ak başta olm ri le e lg ö sanayi b urur. Kamu k Organize o y li e g ri yor. ş teşvikle ğu getirili üzere kre lu lu n ru o da kreş z luşlarına
Gerçek Durum Özel sektörde yine kreş açma zorunluluğu yok. Teşvik diyorlar, şimdiye kadar dedikleri gibi. Zaten daha 16 Ağustos 2013’te, 6331 sayılı yasaya bağlı olarak çıkardıkları “Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik”te kreş meselesini çoktan hallettiler(!) Son yönetmelik aynen eskisi gibi, 100-150 kadın işçi çalıştıran işyerlerinde emzirme odası, ancak 150’den fazla kadın işçi çalıştıran işyerleri için kreş açma zorunluluğu var. Şimdiye kadar da böyleydi ve özel sektörde kreş falan kalmadı. Neden? Çünkü kreş var mı yok mu diye denetleyecek herhangi bir mekanizma bulunmuyor. Çalıştığımız fabrikalarda, büyük küresel şirketlerde kreş olmadığını, kadın işçi sayılarının hep 150’lerin altında tutulduğunu biliyoruz, bugün 300’ün üzerinde kadın çalışanı olan işyerlerinde bile kreş yok, üç kuruş kreş
10
yardımı yapıp, konuyu kapatıyorlar. Kreş var mı, yok mu diye denetim yapacak, olmayanlara ceza verecek bir sosyal devlet mi var Türkiye’de? Elbette yok. Kamuya gelince, hükümetin 2012’de hazırladığı 2013 bütçe tasarısında yeni tasarruf tedbirleri çerçevesinde kamu hizmet ödenekleri zaten sınırlandırılmıştı. 01.01.2013 tarihinde Maliye Bakanlığı’nın yayınladığı “Kamu Sosyal Tesislerine İlişkin Tebliğ” ile kreşlere kamu bütçesinden harcama yapılması yasaklandı, bu tebliğe dayanarak birçok kamu kurumundaki kreş kapatıldı. Kreş açma konusunda samimi olsalar, kreşlere kamu desteğini yasaklamazlardı. Bu yılki bütçeye bakalım; ne kadarı kreşlere, çocuk bakım evlerine ayrılmış... Öyle, kuru kuru “açacağız, zorunluluk getirdik” laflarıyla olmaz bu işler...
11
Sizma
paket
dınlara a K n a p a Doğum Y m Geliyor rdı teşvik Nakdi Ya
larını doğurma ocuk için k u c o ç ın nç Kadınlar her doğa k... , la ıy c a a etmek am yardımı yapılac m u ğ o d i nakd
Gerçek Durum Geçtiğimiz günlerde yandaş basında da yer aldığı gibi, çocuk teşvik paketinde, yüksek maliyet sebebiyle nakit teşvikten vazgeçildi. Üç çocuklu asgari ücretlinin gelir vergi yükünün sıfıra indirilmesi planlanıyormuş. Burada, 01 Ocak 2008 tarihinden bu yana uygulanmakta olan Asgari Geçim İndirimi‘ni (AGİ) hatırlamakta yarar var. Buna göre üç çocuklu asgari ücretlinin 130 TL olan gelir vergisi yükümlülüğünün 117 TL - 102 TL arasındaki miktarı zaten ücrete ekleniyordu. 130’dan asgari geçim indirimi sonucunda ücrete eklenen rakamı çıkardığımızda, çalışanın durumuna göre 12 TL ile 27 TL gibi bir rakam çıkar ortaya. İşte size üç çocuklu asgari ücretlinin gelir vergisi 0’a indirildiğinde elde edeceği kazanç. En az 12 TL, en çok 27 TL. AKP hükümetinin çocuk teşvik paketinin özü bu. İster üç çocuk doğurun ister Avrupa’ya tatile gidin.
12
paket Sizma
en Dönen d n i n z İ Doğum ması n ı l A e ş İ Kadının tirilecek e G u ğ u l Zorunlu
Gerçek Durum Kadınlara sürekli üç çocuk doğurmayı tavsiye eden AKP, 10 yıllık iktidarı boyunca Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Annelik Koruması Sözleşmesi’ni (İLO C183) imzalamadı. Ne diyor, İLO C183? “Bu sözleşme her kadına uygulanır; bunun içine atipik bağımlı iş biçimleri de dahildir. Bir kadın annelik izni sonrasında aynı pozisyona veya aynı ücreti aldığı bir işe geri dönecektir.” İLO’nun standartları, asgari standartlardır. Demek ki hükümet, doğum izni sonrası işe geri dönüşte ve atipik işlerde çalışan kadınlar için daha düşük standart getirecek ki, bu sözleşme imzalanmamış. ‘Zorunluluk getireceğiz’ diyorlar ama kamu adına özel sektörü bu konuda denetleyecek bir mekanizma yine yok. Fazla izin aldın diye, patron çok rahatlıkla işten çıkarabilir. Güvencesiz çalışmanın çok yaygın olduğu hazır giyim sanayiinde, hamilelik sonrası kadın işçilerin işe geri alınmaması neredeyse kural haline gelmiş. Bunu, biz çalışan kadınlar, çok iyi biliyoruz.
13
paket Sizma
üroları B m a d h i nine Özel İst oğum iz an roları d
ü m ihdam b erine ele Özel ist ın çalışanın y igortası ve s ad giden k k. Geçici işçinin ından ödef e a c r bulabile dam büroları ta ih t ücreti is . .. k nece
Gerçek Durum Özel istihdam büroları, işçi kiralama şirketleridir. Tüm işçi ve emekçilere daha fazla kölelik koşullarını dayatacak olan bu sistem, işgücü piyasalarının en kırılgan, en korunaksız emek biçimi olan kadın emeği üzerinden yaygınlaştırılmak isteniyor. Bu bir hak değil, kadınlara kısmi zamanlı çalışmayı dayatma biçimidir. Bunu bizler değil, patronlar istiyor. Bu çalışma bizim değil, patronların yararınadır. Nitekim, TİSK’in özel istihdam büroları ve geçici iş ilişkisine dair geçtiğimiz Ocak ayı içinde düzenlediği ve hükümet yetkililerinin baş konuşmacı olduğu seminerde, özel istihdam bürolarının, kadınlar, özellikle ev işçisi kadınlar, yaşlılar ve sakatların çalıştırılmasında ve iş ilişkisinin askıya alındığı dönemler için (mesela hak grevi halleri)
14
olmazsa olmaz kurumlar olduğuna vurgu yapılıyordu. Bu tespit başta kadın emeği olmak üzere, işverenler tarafından “sorunlu emek biçimleri” olarak tanımlanan gerçekte en korumasız ve ucuz olan emek biçimlerinin güvenceli, nispeten daha yüksek ücretli işlerden dışlanması anlamına geliyor. Polonya gibi özel istihdam bürolarının yoğun olduğu bir ülkede, bu bürolara bağlı kısmi zamanlı temizlik ve bakım işleri yapan pek çok kadın, birkaç işi birden yapmasına rağmen yine de geçinemiyor. Kadınlar için kısmi zamanlı çalışmayı özel istihdam bürolarına bağlayan bu yasa, bizlere kölelik koşullarında çalışmayı vaadediyor; başka bir şey değil.
15
Kadın Koordinasyonu olarak diyoruz ki: Sendika
l
Kadınlara kısmi zamanlı çalışma hakkı diye bir hak yoktur. Bu paketle bize güvencesiz, kısmi zamanlı, çağrıya bağlı işler dayatılıyor. Üç işte birden çalışıp, aç kalmak istemiyoruz. Düzenli, güvenceli, sendikalı işler ve insana yaraşır bir ücret ve emeklilik hakkı istiyoruz. Gü
çB
irliği Plat
f
KADIN ONU DİNASY
mu or
KOOR
Sendika
l
Kısmi zamanlı çalışma, emek piyasalarında kadınları daha da güçsüzleştirip, kadın-erkek arasındaki ayrımcılığı körükleyecektir. Biz kadın-erkek eşitliğine ket vurup, eşitsizlikleri derinleştiren çözümlere şiddetle karşıyız. Gü
çB
irliği Plat
f
KADIN ONU SY
KOORDİNA
mu or
irliği Plat
f
KADIN ONU DİNASY
Gü
çB
irliği Plat
f
KADIN ONU SY
KOORDİNA
mu or
Sendika
çB
KOOR
l
Sendika
l
Kısmi zamanlı, çağrıya ve geçici iş sözleşmelerine bağlı işler, sendikalaşmanın önünde de büyük engel teşkil ediyor... Dolayısıyla en temel haklarımızdan biri olan örgütlenme hakkını elimizden alacak olan bu tür çalışma biçimlerine karşıyız. Gü
mu or
Sendikal Güç Birliği Platformu Kadın Koordinasyonu
Sendikal Güç Birliği Platformu
Biz, çocuk bakımını sadece kadınların sırtına yükleyen bir çözüme karşıyız. İşyeri kreşleri kadın sayısı üzerinden değil kadın-erkek sayıları üzerinden hesaplanmalıdır.
16
Sendikal Güç Birliği Platformu Kadın Koordinasyonu
Sendika
çB
irliği Plat
f
KADIN ONU DİNASY
mu or
l
Biz, çocuk bakımının kamunun görevi olduğunu düşünüyoruz. Bu bakım, insan haklarının bir parçası olan toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması açısından çok önemlidir. Ücretli ya da ücretsiz çalışan kadınlar ile erkekler arasındaki geleneksel rol dağılımını değiştirmek, kadınların işgücü piyasalarına girişini kolaylaştırmak için, bakım bir hak olarak sunulmalıdır. Gü
KOOR
Sendika
çB
irliği Plat
f
KADIN ONU
SY KOORDİNA
mu or
l
Bakım emeği sadece çocukları değil, yaşlı, hasta ve engellileri de kapsıyor. Bakım emeğini evde kotarılacak bir iş olmaktan çıkarıp, bakıma muhtaç olan kişinin ihtiyacına göre kamunun karşılayacağı bir hizmet haline getirmek gerekiyor. Bu şekilde; çocuk, yaşlı, hasta ve engelliler de sosyalleşme imkânına sahip olacaklardır. Gü
irliği Plat
f
KADIN ONU DİNASY
KOOR
LARA D Ü
İ-GÜVENCE
17
NLİ-SÜRE ZE
IN AD
l
Sendika
f
K
irliği Plat
İŞ!
çB
mu or
Gü
KL
Kısmi zamanlı çalışma, prim esasına dayalı bir KADIN ONU SY KOORDİNA emeklilik sisteminin olduğu Türkiye’de, kadınların büyük bir bölümünün en temel anayasal haklarından olan, sağlık ve
Lİ
Sendika
çB
mu or
l
Doğum izni sonrası çocuk üç yaşına gelinceye kadar anne ve babanın ortak kullanacağı ebeveyn izni istiyoruz. Kadın erkek eşitliğinin temini bakımından, erkekler için ebeveyn izni başkasına devredilemez bir izin olmalı, bunu mutlaka baba kullanmalıdır. Gü
Eşdeğer işe eşit ücret istiyoruz!
Sendika
l
AKP, kadın istihdamını artırmak, anneleri korumak istediğini söylüyor... Ama Türkiye yıllardır İLO C183’ü imzalamış değil. Çalışma yaşamında anneliğin korunması için, kadınların erkeklerle eşit koşullarda eşit fırsatlara sahip olarak çalışabilmeleri için İLO C183’ün (Annelik Koruması Sözleşmesi) imzalanması ve uygulanmasının denetlenmesi şarttır. Gü
çB
irliği Plat
f
KADIN ONU SY
KOORDİNA
mu or
Sendikal Güç Birliği Platformu Kadın Koordinasyonu
emeklilik hakkından yararlanmaması anlamına geliyor. Kısmi zamanlı çalışma ile prim gün sayısını nasıl dolduracağız? Biz yaşlılığımızda kimsenin eline bakmak istemiyor, kendi emeklilik aylığımızı, sağlık haklarımızı kullanmak istiyoruz.
İşin özü, AKP iktidarı; işçi sendikalarının kadın yapılarını, çalışan kadınları, bağımsız kadın kuruluşlarını, kadın hareketini dinlemeden, sermayenin talepleri doğrultusunda bir kadın paketi hazırladı ve bunu medya aracılığıyla uzun çalışma saatleri, düşük ücret, gayri insani çalışma koşulları ve ev işleri arasında yaşamından bezen kadın emekçilere tek seçenekleriymiş gibi sunuyor. Biz, Sendikal Güç Birliği Platformu Kadın Koordinasyonu olarak, “müjde” diye sunduğunuz, ama bizlere daha çok işsizlik, daha fazla yoksulluktan başka bir şey vaat etmeyen paketinizi iade ediyoruz.
18
İLO C183 Annelik Koruması Sözleşmesi'nden Bazı Maddeler: Bu sözleşme çalışan her kadına uygulanır; bunun içine a-tipik bağımlı iş biçimleri de dahildir. Doğum izni kullanan kadınlara nakit ödeme yapılacaktır. Nakit ödemeler kadının daha önceki kazancının üçte ikisinden az olmayacaktır... (Türkiye'deki gibi 50-70 TL değil) Bir kadın annelik izni sonrasında aynı pozisyona veya aynı ücreti aldığı bir işe geri dönecektir...
Fransız Değil Thatcher İngilteresi Modeli Paketi sızdırmaya başladıklarından beri hükümet çevreleri, bunun ‘ev ve çalışma yaşamını uyumlulaştırma’ modellerinden -ki bu modeller de artık sendikalar tarafından tartışılmaya başlandı- Fransız modelini örnek aldığını iddia ettiler. Bu, tümüyle yalan. Fransız modeli, 0-3 yaş arası çocukların kolayca erişebildiği kamu kreşlerinin, haftada 35 saatlik işgünü üzerinden uygulamaya konulduğu bir modeldir. Bu modelde annelik izninin ardından 36 ay ebeveyn izni vardır. Bizde haftalık çalışma süresi 45 saatin bile çok daha üzerinde. Ebeveyn izni de yok. Ücretsiz, her saatte erişilebilir kamu kreşleri de bulunmuyor. Hatta kamu kreşleri kapatılıyor. Bizde, kadınlar çocukları ya annesine bırakıyor ya başka kadınlara üç beş kuruş para verip baktırıyor ya da işten ayrılıp çocuk bakıyor. Şimdi tüm bu kısmi zamanlı çalışmayı, bu yapı üzerine oturtmak istiyorlar. Bizdeki model olsa olsa Thatcher İngilteresi modeli oluyor.
19
İLO C183 ANNELİK KORUMASI SÖZLEŞMESİ’ni İMZALAYIN! EŞDEĞERDE İŞE EŞİT ÜCRET!
Kısmi zamanlı, evden, çağrıya bağlı değil güvenceli, sendikalı iş!
Kadın, erkek sayısına bakılmaksızın her işyerine bir kreş!
Hükümet bugünümüzü değil geleceğimizi de çalıyor. Sokağa çık, reddet, diren!
üç
Birliği Plat fo
KADIN ONU DİNASY
KOOR
u rm
Sendika lG
KISMİ ZAMANLI ÇALIŞMA İŞYERİNDE AYRIMCILIĞI KÖRÜKLER!