franciscanen.nl j a a r g a n g 8 | n o v e m b e r / d e c e m b e r 2 013 | n u m m e r 6
3 5 6
Gerechtigheid W e r kg r o e p vo o rt va r e n d va n sta rt
Franciscus en de kerk Jozef Wissink
Met mensen op weg Gespr ek m et Mat ti e J eukens
vooraf
Opnieuw beginnen Terugblikkend op het nu bijna voorbije jaar 2013, springen voor mij een drietal gebeurtenissen in het oog: een nieuwe paus, een nieuwe koning en een nieuwe minister provinciaal voor onze broederschap. Waarom juist deze drie, vroeg ik mij af. Dat zit ‘m denk ik in dat woordje ‘nieuw’. Met het aantreden van deze personen is de weg geopend naar nieuwe wegen, naar een vernieuwende toekomst.
Foto omslag: Beeld bij de ‘Carceri’, een kluizenarij van broeder Franciscus en zijn broeders vlakbij Assisi. Broeder Leo bestudeert de stand van de sterren aan de hand van een model op de grond. Franciscanen.nl is het tweemaan delijkse contactblad van de minder broeders franciscanen in Nederland. Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen. Oplage: 6500.
Bij paus Franciscus hebben we dat op meerdere fronten gezien, bouwend aan de kerk van de toekomst. Koning Willem-Alexander en koningin Máxima brachten een nieuw elan in de manier waarop het koningschap in ons land wordt ingevuld. Onze nieuwe minister provinciaal Rob Hoogenboom ten slotte, heeft zich al diverse malen uitgesproken over het beleid van onze Nederlandse broederschap: niet stil blijven staan bij wat niet meer mogelijk is, maar de blik gericht houden op de toekomst en daaraan werken; dan kan ons leven ook in deze tijd aanstekelijk en aantrekkelijk zijn voor jonge mensen. In dit verband moet ik wel denken aan hetgeen over Franciscus wordt verhaald. Aan het einde van zijn leven sprak hij meerdere malen met heimwee over de beginperiode na zijn bekering. Toen was hij vol energie en niets was hem te veel om te leven naar het evangelie en in de voetsporen van Jezus Christus te treden. Hoewel zijn lichaam geheel versleten was, dacht hij toch nog geheel en al dienstbaar te kunnen zijn, zoals vroeger. Maar vanwege zijn ziekte moest hij noodzakelijkerwijs concessies doen. Desondanks zei hij: “Broeders, laten we beginnen de Heer God serieus te dienen, want tot nu toe stelde het allemaal niet veel voor.” Hij hoopte steeds weer een nieuw begin te kunnen maken. Geldt dat ook voor ons?
Abonnement: Gratis aan te vragen via
Ton Peters ofm
tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl. Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op rekeningnummer 41.62.44.181 t.n.v. Ned. Provincie v.d. Orde der Minderbroeders, Utrecht. IBAN: NL52ABNA0416244181 Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur), Peter van Zoest (eindredacteur),
Woorden van Franciscus
Joost van Heijst (redactiesecretaris), Lars Frendel ofm, Maarten Lemmers ofm, Ton van Oosterhout ofm. Ontwerp en drukwerk: Artis online & offline communicatie www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Deken Roesstraat 13, 3581 RX Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl. ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658
2
Wees geprezen, mijn Heer, door onze zuster moeder aarde die ons voedt en leidt en allerlei vruchten voortbrengt, bonte bloemen en planten.
ac t u e e l
‘Franciscanen Gerechtigheid’ voortvarend van start
De leden van de werkgroep Gerechtigheid, Vrede en Eerbied voor de Schepping. V.l.n.r.: Hans van Bemmel, Roland Putman, Guy Dilweg.
Het bestuur van de franciscanen In april van dit jaar kwam een tiental jongere in Nederland benoemde op Nederlandse broeders bij elkaar. Ze spraken over de toekomst van de broederschap. 22 augustus drie broeders tot leden Ze concludeerden dat er wel wat meer zou van de werkgroep Gerechtigheid, kunnen gebeuren om de franciscaanse idealen in de samenleving uit te dragen. Daarom Vrede en Eerbied voor de Schepping besloten ze op het provinciaal kapittel speciaal (GVES). Hiermee gaf het uitdrukking aandacht te vragen voor de GVES-idealen. aan de aanbeveling van het Initiatieven provinciaal kapittel, dat van Het voorstel kreeg warme steun op het kapittel. Er werd wel opgemerkt dat goed 21 tot en met 24 mei plaatsvond rekening gehouden moet worden met de in Denekamp. Voor deze opdracht beperkte mogelijkheden van broeders die al een lang leven achter de rug hebben. werden broeders gevraagd die al Daarom beval het kapittel aan om vooral oog actief waren op het GVES-gebied: te hebben voor wat de broeders al doen en aan te sluiten bij locale GVES-activiteiten waar Hans van Bemmel, Roland Putman ze gemakkelijk bij betrokken kunnen raken. en Guy Dilweg. Eerstgenoemde is De vraag was ook om te kijken naar andere franciscaanse initiatieven van bijvoorbeeld coördinator. Roland Putman treedt op clarissen, de Orde van Franciscaanse Seculieren als secretaris en belicht het initiatief. en de Franciscaanse Beweging.
Het drietal ging voortvarend aan de slag. De kapittelopdracht werd vertaald in vier taken. Voor elke maand kiezen ze een thema dat verband houdt met GVES. Hiervoor wordt een kaart gemaakt met een geschikte afbeelding als blikvanger en inspirerende teksten en suggesties voor actie. Dit materiaal gaat naar de broeders en verwante franciscaanse groeperingen, ook om uitdrukking te geven aan de onderlinge verbondenheid als broeder- en zusterschap. Er kwam een speciale pagina op Facebook die kan dienen als platform voor uitwisseling van initiatieven en ervaringen. ‘Franciscanen Gerechtigheid’ luidt de titel van de pagina (www.facebook.com/ franciscanengerechtigheid). Daarop zal ook de maandelijkse bezinning te zien en te lezen zijn. Verder communiceert de werkgroep via het blad en de website Franciscanen.nl.
Franciscaans geluid Een andere taak die de werkgroep op zich neemt is het laten horen van het franciscaanse geluid wanneer er zich in de samenleving ontwikkelingen voordoen op het gebied van GVES. Het provinciebestuur zal dan, gevraagd of ongevraagd, worden geadviseerd om een en ander te verwoorden. Tenslotte zal de commissie meedenken en meewerken om de zorg voor Gerechtigheid, Vrede en Eerbied voor de Schepping een organische plaats te geven in de vorming binnen de broederschap. Deze zorg is immers ingebakken in het DNA van het franciscaanse leven. Daarom is het zaak dat die aanleg de kans krijgt zich te verwerkelijken. Roland Putman ofm
3
i n t e r n at i o n a a l
Kandidaten en novicen in Brazilië.
Een kerk van het volk Fred Postma ofm vertrok in 1959 naar de franciscaanse provincie ‘Santa Cruz’ in Brazilië. Met een studie kerkmuziek op zak spitste hij zijn werkzaamheden in dit missiegebied van de Nederlandse franciscanen dan ook toe op liturgie en liturgische muziek. Daardoor raakte hij ook nauw betrokken bij de vorming van jonge broeders in het Latijns-Amerikaanse land. Hij was afgelopen juli op vakantie in Nederland en bericht over franciscaanse aanwezigheid en over de kerk in Brazilië. De motieven om toe te treden tot de orde zijn in Brazilië voor een deel romantisch getint. Tijdschriften, boeken en films roepen dat op. De realiteit van de vormingsjaren hier is echter alles behalve romantisch. Zo krijgt het universele ‘ora et labora’, ‘bid en werk’, onder meer vorm doordat postulanten en novicen tuinen schoonmaakwerkzaamheden verrichten en de maaltijden verzorgen. In alle vormingshuizen speelt intensieve studie een belangrijke rol. Er wordt een sterk accent gelegd op het broederlijk karakter van de franciscaanse spiritualiteit. In het verleden ging veel aandacht uit naar activiteiten in parochies en onderwijsinstellingen, maar tegenwoordig komt de nadruk te liggen op het belang van broederlijk samenleven in communiteiten.
Volwasseneneducatie De Blijde Boodschap kan niet worden aangeboden met een uitgestreken gezicht! Tijdens het bezoek van paus Franciscus aan de Wereldjongerendagen in Rio de Janeiro, trof mij een krantenkop in het dagblad Trouw: ‘Vrolijke paus stemt rechtse katholieken somber’. Ook de franciscaanse wijze waarop de paus Brazilië bezocht, heeft wereldwijd veel sympathie voor de kerk opgeleverd. In een land waar het merendeel van de katholieken wel is ‘gesacramentaliseerd’ maar niet ‘geëvangeliseerd’, is volwasseneneducatie hoogst noodzakelijk. In de meeste van onze provincieparochies worden theologiecursussen gegeven voor leken. Er zijn ook parochies waar leken op kosten van de parochie aan een universiteit
4
theologisch geschoold worden. Een belangrijke invalshoek is daarbij hoe de vervreemding tussen de moderne mens en de verkondigende kerk een halt kan worden toegeroepen.
Evangelische bewegingen In Brazilië komen steeds meer evangelische bewegingen. De meeste proberen aanhangers te krijgen door middel van ‘wonderen’ of duiveluitdrijvingen. Ze trekken vooral veel aandacht via bijeenkomsten in propvolle zalen die op de televisie worden uitgezonden. De stichter van een van de snelst groeiende bewegingen, ‘O Poder Mundial de Deus’ (‘De wereldmacht van God’), kon een enorm landgoed kopen met geld van de collectes. Wij snappen niet hoe zoveel mensen zich laten misleiden. De Braziliaanse bisschoppen hebben zich recentelijk afgevraagd of de katholieke kerk misschien weer terug moet keren naar de levendige, door de bevrijdingstheologie gestimuleerde basisbewegingen van weleer, vooral in de gebieden waar de kerk verstek laat gaan bij gebrek aan priesters. Maar onmiddellijk kwamen er vanuit conservatiefkerkelijke kring bezwaren en werd gewaarschuwd voor het ‘grote gevaar van het marxisme’. Voor ons een reden te meer om te werken aan een kerk van het volk. We hebben paus Franciscus in ieder geval aan onze kant! Fred Postma ofm
i n s p i r at i e
Jozef Wissink nam op 20 januari 2012 afscheid als hoogleraar Praktische Theologie aan de faculteit Katholieke Theologie te Tilburg. In de loop van zijn leven werd hem duidelijk welke franciscaanse kernwaarden ook voor de kerk zouden moeten gelden. Hij getuigt hiervan in de volgende bijdrage.
Franciscus en de kerk Mijn denken over en beleven van de kerk zijn waarschijnlijk niet heel direct door Franciscus beïnvloed. Als het om invloeden gaat, zou ik eerder denken aan het gezin waaruit ik stam en aan het Tweede Vaticaans Concilie. Ik ontdek steeds meer dat mijn geloofsbeleving wortelt in wat ik in mijn jeugd aan vertrouwen en geloofscultuur heb meegekregen. De concilieteksten vond ik niet meteen interessant, omdat de vraag of ons geloof wel waar was me meer bezig hield dan hoe het allemaal precies moest met de kerk. Maar gaandeweg mijn studie en pastoraat ontdekte ik dat het ontzettend belangrijk was wat daar gebeurd is.
Liefde Toen ik later door mijn contacten met de franciscanen Franciscus beter leerde kennen, was het leggen van verbanden met Franciscus niet moeilijk. Ik denk aan drie dingen. Op de eerste plaats dat je het belangrijkste het belangrijkste moet laten zijn. Het centrum van ons geloof is de Liefde Gods, die ons tot liefde nodigt voor Hem en voor de naaste. Zo denk ik dat ook de stigmatisatie van Franciscus een liefdesmysterie is, waarin Hij zich vereenzelvigt met Christus. De kerk als Lichaam van Christus en Franciscus worden één onontwarbare werkelijkheid.
niet geestelijk genoeg zijn, maar de echte, de heilige Geest is meer met de dingen van het lijf bezig dan we vaak denken. De test voor het geloof is de kus die Franciscus de melaatse gaf.
Uithouden Het derde belangrijke punt in mijn denken over en beleven van de kerk is, dat kerk-zijn een moeilijke vorm van godsdienst is: je moet het met concrete broeders en zusters uithouden, die mogelijk nog merkwaardiger en ingewikkelder en vervelender zijn dan je zelf bent. Daar woont God bij de mensen: niet in een ideale kerk, maar in deze vreemde
gemeenschap, met alle zonde en beperktheid, die je maar verzinnen kunt. En ook hier is Franciscus een voorbeeld voor ons: hij heeft zich gevoegd naar de concrete kerk van zijn dagen. Als wij die bezien vanuit onze tijd, denken we dat het toch wel een godswonder mag heten dat het christendom nog bestaat. En dat is het ook. Franciscus was kritisch genoeg om het falen te zien, maar hij heeft het verdragen. ‘Sustinere’, ‘uithouden’, was dan ook een kernwoord van zijn spiritualiteit. Jozef Wissink
Beeldengroep bij de aartsbasiliek Sint-Jan van Lateranen in Rome. Franciscus staat met de armen uitgestrekt naar de kerk. Het kunstwerk verwijst naar de droom van paus Innocentius III, waarin hij ziet dat een kleine man in een pij met een touw om zijn middel het kerkgebouw voor omvallen behoedt. De paus herkende daarin Franciscus die bij hem kwam om goedkeuring te vragen voor de regel van zijn orde.
Armen Op de tweede plaats staat voor mij dat ik het voor de kerk en voor mezelf belangrijk vind, dat de armen in het centrum staan. Als het geloof een soort spirituele oefening wordt voor ‘ons soort mensen’, en dan bedoel ik tamelijk gevormde en nette mensen die zich geen zorgen hoeven te maken over huis, kleren, eten en drinken, dan dreigt het te ‘verspiritualiseren’. Nu kan het me allemaal
5
de binnenkant
Mattie Jeukens leidt een voettocht.
Met mensen op weg Hij werkt als pastor in Maastricht. Naast de parochiekerk is veel bedrijvigheid: in een enorme bouwput wordt hard gewerkt aan een nieuwe weg: de tunnel van de A2. Mattie Jeukens ofm (58) heeft ook iets met wegen. Vaak is hij te vinden op weggetjes en wandelpaden in Italië rond Assisi en in het dal van Rieti, of in de Franse Morvan, op zoek naar sporen van Franciscus en naar fresco’s. Hij vertelt erover en over scharniermomenten in zijn leven. Hij groeide op tegenover de kerk in het Limburgse Oirsbeek en hij wilde missionaris worden. Dat bracht hem op de kostschool van de congregatie van de Missionarissen van Mill-Hill. Maar na zijn middelbare schoolopleiding trad hij er niet in. Wel ging hij theologie studeren in Nijmegen. Wat hij er straks mee zou gaan doen wist hij nog niet: misschien wel schrijver worden? Het Tweede Vaticaans Concilie was nog niet
6
zo lang achter de rug en Mattie vond het allemaal geweldig boeiend.
Weggelopen Hij werd ziek en ging piekeren. Wat wilde hij met zijn leven? ‘Religieus leven’ spookte door zijn gedachten, maar waar en met wie dat wist hij (nog) niet. Tijdens zijn studie maakte hij kennis met diverse ordes en congregaties en hij ontdekte zenmediatie. “Ik
nam deel aan diverse zenweken en maakte er een gewoonte van om per dag drie keer een half uur te mediteren.” Het maakte hem bewust van zijn zoeken naar harmonie binnen de driehoek ‘bidden, leven en werken’. Hij kwam in contact met de franciscanen in Amsterdam. Bij hen verbleef hij tien maanden, maar vertrok toch weer. “Ik vond het allemaal te goed verzorgd”, bekent hij. “Je zou het ook burgerlijk kunnen noemen.” Toen ging Mattie naar de trappisten in het Limburgse Echt, waar hij drie maanden verbleef. “Hier beleefde ik mijn tweede grote scharniermoment”, vertelt hij. “Op een zondag heb ik - nog vóór de mis - mijn tas gepakt en ben ik weggelopen. Ik kende allerlei ordes en congregaties, maar ik ben toen weer naar de franciscanen in Amsterdam gegaan. Die kende ik en daar zou ik kunnen werken met mensen, want dat wilde ik.” Mattie werd zich bewust dat hij wilde kiezen voor het werk als pastor. Hij werd actief in
het Utrechtse buurthuis ‘De Hoeksteen’ en volgde in de Domstad een aanvullende studie om een kerkelijke benoeming als pastoraal werker te kunnen krijgen. Vervolgens liep hij stage in de gevangenis in Haarlem, in de Utrechtse buurten Lunetten en Hoograven en in Montfoort. Hij meldde zich bij het aartsbisdom Utrecht voor de priesterwijding, want nu wist hij het zeker: “Ik wilde mensen nabij zijn.”
Wandelingen Als hij in 1995 gevraagd wordt om een wandeltocht in het Rietidal te begeleiden, stapt hij in een heel nieuw avontuur. Onderweg-zijn en samen optrekken spreekt hem enorm aan. Maar er was tijdens die tocht veel onvrede omdat er vooral gewandeld werd over asfalt. Samen met de andere leden van die tocht besloot hij om letterlijk nieuwe wegen te gaan zoeken, ongebaande paden als het ware. Dat resulteerde in het organiseren van voettochten door het groene hart van Italië naar Assisi. Later kwam er nog een voettocht bij van Fiesole bij Florence naar Assisi en een voorjaarstocht in Frankrijk door de Morvan naar het oude pelgrimsoord Vézelay. Die tochten gaven hem veel energie en het is niet bij wandelen gebleven. Kerken in Italië herbergen oneindig veel fresco’s. In het begin waren dat voor Mattie vrome illustraties aan de muur, brave Middeleeuwse stripverhalen. Maar ze gingen door de jaren heen meer voor hem spreken en gaandeweg werd hij er steeds vertrouwder mee. Enkele jaren geleden leidde dit tot een fresco-reis. Zo is dat wandelen met alles erbij een deel van zijn leven en werken geworden en een mogelijkheid om Franciscus ‘met de voeten te leren kennen’.
komt iets van God aan het licht. Zo kun je bij het dopen heel even aanroeren waar ‘t om gaat in het leven: dat je elkaar nodig hebt en niet kunt missen. Maar God is er ook nog.” Mattie werkt in een traditioneelkerkelijke omgeving waar vooral vraag is naar liturgische momenten, met name rond het overlijden. “Mensen hebben van nature gevoel voor het religieuze”, merkt Mattie, “vooral in buurtherinneringen proberen ze dit gevoel vast te houden.” Zo ontstond in samenwerking met een opbouwwerkster het zogeheten ‘Barbara-project’. Mensen uit de buurt maakten schilderijen en iconen van de heilige Barbara, patrones van mijnwerkers en tunnelbouwers. In het bijzijn van de burgemeester en bouwers aan de tunnel van de A2 werd op 24 mei 2012, de feestdag van ‘Madonna della Strada’, ‘Onze Lieve Vrouw van de weg’, een beeld van sint Barbara in de Maastrichtse Onze Lieve Vrouw van Lourdeskerk onthuld en ingezegend. Mensen die het met de wegwerkzaamheden of waarmee dan ook even niet zagen zitten, konden bij ‘Berbke’ - zoals Barbara in Maastricht wordt genoemd - een kaarsje opsteken. De tunnelbouwers zelf vroegen een jaar later om een beeld van Barbara te zegenen en onder in de tunnel te zetten waar echt ondergronds gegraven werd.
En terwijl elders kerken werden gesloten en afgebroken, maakte Mattie een dagkapel in een oude sigarenzaak. “Ik wil als pastor dicht bij mensen zijn”, verklaart hij, “maar dat is ook een valkuil, want dan loop je het risico helemaal opgeslokt te worden en kom je niet meer toe aan jezelf.” De wandeltochten blijken voor Mattie een welkome onderbreking te zijn van zijn drukke parochiewerkzaamheden.
Luisteren “Aan mijn laatste ‘scharniermoment’ ben ik nog niet toe”, zegt hij glimlachend, “en dat is maar goed ook, want voorlopig wil ik nog met mensen op weg zijn, luisteren naar hun verhalen van angst en hoop.” Zo beleeft hij bijvoorbeeld ook een huiszegen waar hij voor gevraagd wordt: een gebaar tegen de angst of een opstapje naar een diepere ervaringslaag in mensen. “Maar het is ook zorgelijk dat relaties nog maar weinig standhouden en oppervlakkiger dreigen te worden door de vluchtige contacten via internet”, moet hem van het hart. Niettemin vindt hij het pastoraat een boeiende bezigheid. Ton van Oosterhout ofm
Mattie Jeukens op het jaarlijkse multicultureel ‘Manus van Alles Festival’ in Maastricht.
Verhalen Intussen was Mattie in 1993 ingetreden bij de franciscanen en volgde hij zijn noviciaat in een internationale vormingscommuniteit in Brussel. Daar werd hij er zich van bewust dat hij in Limburg wilde gaan werken. Zijn eerste standplaats was Heerlen en nu is hij pastoor in Maastricht. “Ik wil luisteren naar verhalen van mensen”, zegt hij, “verhalen over de weg die ze afleggen, want in mensen
7
overweging
Aarde
Beeld van Franciscus, liggend op de grond, bij de ‘Carceri’, een kluizenarij van Franciscus en zijn broeders vlakbij Assisi.
Franciscus en zijn broeders hadden even behoefte aan een vaste stek. Want na de lange zwerftochten die ze hadden afgelegd door weer en wind, wilden ze neerstrijken op een plek waar ze hun vermoeide voeten konden wassen en hun natgeregende pijen te drogen hangen aan een overhangende boomtak. Ze hadden geluk. Want bij een kronkelend riviertje, een ‘rivo torto’, vonden ze een lege stal. Daar brachten ze de nacht door. Er was voor ieder van hen een smalle ligplaats. De volgende dag goot broeder zon zijn heerlijke warmte over het land. Het was goed toeven in deze omgeving.
Franciscus strekte zich uit in het hoge gras. Tussen zijn oogharen door zag hij hoe broeder wind de halmen zachtjes heen en weer bewoog. Hij was blij met de geurige kruiden die er groeiden: ze waren voedzaam en ze hadden een geneeskrachtige werking. Hij genoot ook van de veelkleurige bloemen. Die maakten het leven voor hem en zijn broeders tot een feest. Wat was de aarde toch goed en lief, als een zuster die je toelacht, als een moeder die je draagt op haar schoot. “Ze ondersteunt ons, ze voedt ons”, zei Franciscus. “En als ons levenseinde komt, dan opent ze haar armen om ons voorgoed geborgenheid te geven.
8
Dan maakt ze ons één met de wondere groeikracht die leeft in haar binnenste.” Opeens schrokken de broeders. Er was heel veel lawaai om hen heen. Er klonken stemmen. Je kon het hoefgetrappel horen van paarden die een koets voorttrokken. “Wat is er aan de hand?”, vroeg Franciscus. Een van de broeders vertelde: “Keizer Otto van Saksen komt eraan. Hij is op weg naar Rome. Daar wil hij zich laten kronen. Iedereen loopt uit om naar de optocht te kijken. Zullen wij er ook heen gaan?” “Nee”, zei Franciscus, “blijf maar hier. Nou ja, laat één van jullie erheen gaan om de keizer te waarschuwen. Want zijn glorie zal maar van korte duur zijn. Een keizerstroon, een bisschopszetel, een leer-
stoel aan de universiteit van Parijs, ze kunnen wankelen. Maar die mooie zitgelegenheid die onze zuster moeder aarde ons hier biedt, geeft ons blijvend houvast. Als je de aarde eerbiedigt, vind je vanzelf de goede levenshouding. Het gouvernement van de aarde die je draagt, wankelt niet … ‘La quale ne sustenta et governa’.” En Franciscus begon te zingen over de aarde die veldvruchten voortbrengt en bonte bloemen en kruiden. Zij is onze zuster moeder aarde. “Om haar bent U geprezen, Allerhoogste Heer …” Maarten Lemmers ofm
dierbaar
Met mijn zevenentachtig jaren ben ik niet meer de jongste. Maar ik ben me ervan bewust dat de periode die ik heb meegemaakt eigenlijk niet eens zo heel veel voorstelt. Vooral niet als je die jaren beziet tegen de achtergrond van een geschiedenis die veel verder teruggaat. Mijn grootvader was museumdirecteur in Amsterdam. Na zijn dood van vond een deel van zijn kunstbezit een weg binnen onze familie. Ook het beeldje dat in mijn vensterbank in Alverna staat is afkomstig uit de erfenis van mijn grootvader. Wat stelt het eigenlijk voor? Maria en het Kindje Jezus? Indirect misschien. Het is een werk van Th. A. Vos, een leerling van Jan Toorop. Hij haalde zijn inspiratie uit het oude Egypte waar de hemelgodin Isis werd vereerd. Zij is de moeder van de zonnegod en wereld-heiland Horus. Al ongeveer zeventienhonderd jaar v贸贸r onze jaartelling werd Isis vereerd in Egypte. Er is een continu茂teit met de madonnacultus in het christendom. Maar de Mariaverering is uiteraard van veel later datum. Wat mensen vandaag de dag zo aantrekt in veel Mariakapelletjes houdt misschien wel langer stand dan wat je aantreft in de meeste kerkgebouwen.
Kees Bak ofm
9
n i eu w s
Mensen Op 23 september overleed in Oegstgeest Koos van Winden. Hij werd negentig jaar oud. In 1941 trad hij in bij de franciscanen. Zeven jaar later werd hij priester gewijd. Vanaf 1967 was hij lector aan de Universiteit Leiden in de Griekse taal en letterkunde, later hoogleraar. In 1981 werd hij geïnstalleerd als lid van de Koninklijke Academie van Wetenschappen. In 2004 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Gedurende zijn hele werkzame leven was hij ook actief in het pastoraat, waaronder jarenlang in de Hartebrugparochie in Leiden.
‘Mijn leven als franciscaanse minderbroeder’
Op 24 oktober overleed te Alverna (Wijchen) Wouter Heuft. Hij was 82 jaar oud, 60 jaar franciscaan en 53 jaar priester. Jarenlang was hij leraar op het Pax Christi College in Druten. Hij verstond de kunst om met jonge mensen om te gaan; dat deed hij vooral ook via de weg van de muziek. Daarnaast heeft hij gedurende 50 jaar gewerkt als pastor in de parochie van Deest.
Toen Jan Sjerps (73), missionaris in Papua, vanwege een medische behandeling voor langere tijd in Nederland moest blijven, vatte zijn broer Nico het plan op hem te interviewen. Hij was benieuwd hoe het hem was vergaan in Papua. Het is uiteindelijk een boekje geworden, getiteld: Mijn leven als franciscaanse minderbroeder, in de voetsporen van Franciscus. Het toont de rijkdom van een leven van een franciscaanse (leken)broeder, die zonder zichzelf op de borst te kloppen, vertelt over wat hij daar in dat verre land heeft gedaan. Nico kijkt alles bij elkaar met verbazing en oprechte bewondering naar het leven dat zijn broer Jan in vertrouwen en overgave leidt. Het boekje over Jan Sjerps kan besteld worden bij Nico Sjerps (nsjerps@ziggo.nl; tel 020 6435523 / 0621254699). Het kost € 14,50 en de opbrengst gaat naar een project in Papua.
Geslaagd Franciscaans Jongerentreffen Veertig jongeren namen van 11 tot en met 13 oktober in Megen deel aan het Franciscaans Jongerentreffen. Het weekend voor jonge mensen van 18 tot 30 jaar die zoekend-gelovig in het leven staan vond voor de veertiende keer plaats. Thema was dit keer: ‘Ik geloof het wel’. Na een kennismaking op vrijdagavond volgden zaterdagmorgen getuigenissen van de Belgische franciscanes Hilde Vantomme en de Megense franciscanen Sekar Vellaisamy en Hans van Bemmel. ‘s Middags konden de jongeren een reeks uiteenlopende workshops volgen; van ‘Bidden, hoe doe je dat’ tot ‘Koken in de kloosterkeuken’. ’s Avonds gingen ze naar een viering bij de clarissen in Megen en was er voor hen een optreden van de blinde cabaretière Charlotte Glorie in gemeenschapshuis ‘Acropolis’. Na een eucharistieviering op zondagochtend in de kerk van het minderbroedersklooster, een terugblik in kleine groepen en een slotviering namen de jongeren afscheid van elkaar en van de franciscanen en clarissen in Megen. De organisatie blikt terug op een geslaagd weekend.
10
Deelnemers en begeleiders in de kerk van het minderbroedersklooster in Megen.
ac t i v i t e i t e n
La Verna
Franciscaans Centrum voor Spirituele Ontwikkeling Adventlabyrint
Het labyrint is een oeroude ruimte die onze innerlijke en uiterlijke levensreis symboliseert. In de Advent wordt het labyrint een weg door het donker naar het licht, met onze innerlijke ster als leidraad. Locatie Dominicuskerk, Spuistraat 12, Amsterdam Datum 2 december Tijd 19.30-22.00 uur Prijs gratis Stilteretraite
Deze weekretraite geeft je de gelegenheid jezelf te leren kennen in je relatie met God. Dat gebeurt in een sfeer van stilte. Het is de bedoeling dat je in deze week de stilte ook thuis zoveel mogelijk voortzet. Data 9-13 december Tijd 10.00-16.00 uur Prijs € 100,-
Franciscaans Jongerenwerk
Stoutenburg
Individueel meeleven in Megen
Koken met de seizoenen
18-30 jaar
Het programma van het Franciscaans Jongerenwerk is altijd gericht op groepjes deelnemers. Maar je kunt als jongere natuurlijk ook individueel een paar dagen meeleven met de broeders in Megen en op die manier aan rust en bezinning toekomen. Daarbij zijn ook persoonlijke begeleidingsgesprekken mogelijk.
“Dit is de tijd die niet verloren gaat: iedere minuut zet zich in toekomst om.” Deze woorden van de dichteres Vasalis vormen het thema van een meditatieve avond over de Advent, waarin behalve tekst ook beeld en muziek een rol spelen. Datum 18 december Tijd 20.00-22.00 uur Prijs € 10,-
Informatie en opgave: Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl
Vegetarisch koken met biologische groenten van het seizoen uit de tuin van Stoutenburg. Samen oogsten, groenten schoonmaken, een maaltijd bereiden en genieten van het (h)eerlijke eten. Datum 4 december Tijd 15.00-20.00 uur Prijs € 15,Stoutenburg bij u thuis
Jij en jouw eigen jongerengroep?
Kom een weekend of midweek naar Megen met jouw eigen groep leerlingen, studenten, koorleden, teamgenoten (maximaal tien deelnemers). Samen bedenken we een plan en maken we er goede en verkwikkende dagen van. Vraag naar de mogelijkheden! Maatschappelijke stage
Adventsbezinning
Franciscaans Milieuproject
De franciscanen in Amsterdam en Megen bieden mogelijkheden om je maatschappelijke stage in te vullen. In beide plaatsen helpen we je een ‘levensboek’ van een oudere broeder te maken. Beleef in Amsterdam een middag over het milieu. In Megen kun je in het najaar appels en peren oogsten, een filmpje over het leven van de broeders maken, kerstkaarten recyclen en ‘keukenprinses of -prins’ worden. Informeer naar de mogelijkheden. Informatie en opgave: Theo van Adrichem ofm Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen tel.: 0412 465770 / 465780 e-mail: fjwmegen@hetnet.nl website: www.franciscanen.nl, ‘Jongeren’
Op verzoek trekken wij er graag op uit om in uw kerkelijke gemeente, parochie, gemeenschap of werkgroep over het Franciscaans Milieuproject te vertellen: een informatiemiddag ‘bij u thuis’. Ook verzorgen we inleidingen en workshops voor studiedagen en symposia, bijvoorbeeld over eigentijdse franciscaanse spiritualiteit, gemeenschapsleven, verbondenheid met de natuur of de tuin als oefenplaats. Een financiële vergoeding stellen we in overleg vast. Kloosterdagen
In overleg bieden wij de mogelijkheid voor (school)groepen van minimaal tien personen om op doordeweekse dagen het kloosterleven in Stoutenburg te ervaren. Informeer naar de mogelijkheden en de kosten.
Informatie en opgave: Stoutenburgerlaan 5, 3835 PB Stoutenburg tel.: 033 4945500 e-mail: post@stoutenburg.nl website: www.stoutenburg.nl
Voor meer activiteiten in franciscaans Nederland: www.franciscaanseweg.nl
11
Fr a n c i s c a a n s J o n g e r e n w e r k
s u c s i c n a r F t e m g Op we
n en door zij m a a n ls a deren nciscus men en ou s koos Fra r u a a , p n e e r w e r u g ngelie voo ! Onze nie en aan jon a ip g v h e in t is e ig s h d u e s c o fde on Francis n bem ueel. ant hij lee spraken e W it . u ip e steeds act h d g n is o e s s n u r c a is ja c n an d verfris r ar uiting a eraakt. Fra chthonde a g a d n a n n le e e v is v e g d n at dee geren worde nden! Jon aarop hij d o w b r r e ie v n a m e m en de s met h nog steed s n o n le e e. We vo ciscanen in r de naast o o v g r o heb ik de fran z ar ’, ja ie g ri n o o V c appelijke in ‘dia te geven en om maatsch
o m o ns es Megen geholp ij zijn geroepen W en zetten. De stag en te eg p d o n en aa ke l kk el ra le n o vo stagep antwoord va men zo’n aan elkaar, en es! Jaarlijks ko lp kunnen Diaconie is een oet in u cc d h s su en n zu g Je ee in ie jn ig d zi ed ciscanen oproep die bemo je voor k gen bij de fran at u w lin st christen op de s er fd o lle le o “a g h t ti s, in ü an . Tijtw van Matte gebruiken. W van ijke stage doen s el er p ed ap het evangelie ro ch e b d ts e d st aa n in hu n m verplicht eleden ontsto één van deze m d e zijn jongeren voor Mij ag 25. Tien jaar g em je st o eb ’n en h g , zo , n s ft aa el en d D ed te doen. roep in Mij hebt g 5. ijwilligerswerk 2 vr s r e ü u eerste ‘M25’ g st te u at g at ti la M e er d in d t voor om eliedeel. In gedaan”, staa het betekent je at w n ke an naar dit evang ia d d n et re Ze er va n prachtige t ik, samen m zetten. Wat ee zijn leer. twee jaar moch in te , el in er d m en el h em er B d as n an w enoud Hans va Franciscus hepsel en at in een eeuw d sc er s ze d en franciscaan d s n o o al G g is en n ri en en ner va ousiasmer Elk levend wez , waar ze in aa orden w en o . te d e en en n fd g parochies enth in o lie eg m b en ect klooster ige, rijke 25-groepen te dient met resp met de levend r de mensen o steunen om M en en vo m er er ko g n g as n jo w ki ij en ra tieners ciscanen! bejegend. H niet Bij M25 zetten iteit van de fran Het ging hem al steuntje . u n g it in ir ee ev sp ie g d m n o se r en in zijn gen, maa zich in voor m van grootse din in hun eigen en en o b d eb et h h ig m d o o n ar tigheid. in de rug n de hand van en van barmh aa ad d ze e n en o ei d kl at m o aagd Loop omgeving. D in M25 uitged eid’, uit h g en nie ti rd o ar Kristel van der h w m en ar b er g n n va Jo ngeren en diaco n jo . ke r en ke lg er er vo ke de ‘wer ew te ke ed n el hieri projectm bosch et ontroer t me om Franciscus van ‘s-Hertogen den op n n Matteüs 25. H vi om ee d te et is b is m e et ie h zi at ij b ers bezig Meer inform weer als ik tien ld met .nl. ee ve fi rb o ty o en ijv b tw , it .m vite www diaconale acti goavond. in b n ee s en jd ouderen ti