-God’s Gym [titel] -De samenloop der omstandigheden [subtitel] -Omstandigheid één: De auteur Leon de Winter heeft de afgelopen vijf jaar als ‘scriptwriter’ in Hollywood een poot aan de grond proberen te krijgen. Dat verklaart misschien waarom zijn nieuwe boek ‘God’s Gym’ wat langer op zich heeft laten wachten. Zijn laatste roman, ‘De hemel van Hollywood’ verscheen in 1997. Omstandigheid twee: ‘God’s Gym’ verhaalt net zoals ‘De hemel van Hollywood’ over de van zon en illusies vergeven boulevards van Los Angeles. Jan de Bont, Paul Verhoeven en Rutger Houwer gingen hen voor. De Nederlandse scriptschrijver Joop Koopman en zijn echtgenote Ellen Meerman, die kleding en later ‘art direction’ deed, vertrokken in de jaren tachtig naar Californië om daar carrière in de filmindustrie te gaan maken. Ellen ging al snel terug naar Nederland maar Joop en hun dochter Mirjam bleven in Venice. Omstandigheid drie: De Winter maakt in zijn roman veelvuldig gebruik van ‘American Icons’. Zo spelen twee wagens van U-Haul een belangrijke bijrol. Bij UHaul, een onderneming die al eind jaren veertig met haar activiteiten begon, kan je in elke willekeurige Amerikaanse stad een bestelwagen of aanhangwagen huren en deze elders weer inleveren. Veel Amerikanen die verhuizen zonder professioneel verhuisbedrijf maken gebruik van deze ‘do-it-yourself-’ en ‘one-way’verhuismethode. De U-Haul wagens en ‘trailers’ zijn een vast verschijnsel op de Amerikaanse ‘highways’. Omstandigheid vier: Een ander typisch Amerikaans icoon is het schilderij ‘Nighthawks’ van Edward Hopper uit 1942. Er was een tijd dat op bijna elke studentenkamer in de VS een poster van het schilderij aan de muur was geprikt. Vier eenzame karakters zitten apart, duidelijk niet met elkaar in gesprek, in gedachten verzonken in een café in ‘downtown’ New York. Amerikanen voelen zich zo tot het werk aangetrokken vanwege al de mogelijke verklaringen, men filosofeert over de achtergronden van de cafébezoekers. Omstandigheid vijf: Hopper zou zijn persoonlijke eenzaamheid hebben weergegeven. Hij nam zich zelf als model voor zowel de beide mannen aan de bar als de barkeeper, net alsof hij mensen in deze situatie als ‘clone’ van elkaar beschouwt. (De vrouw is zoals al zijn vrouwelijke figuren gemodelleerd naar zijn echtgenote.) Omstandigheid zes: Het ligt voor de hand dat dit soort iconen, omdat iedereen ze kent, worden hergebruikt. Het zijn symbolen. Andy Warhol en andere (Pop Art) kunstenaars voeren ‘Mickey Mouse’ en andere stripfiguren op in hun werk. Maar het kan ook andersom. De ‘Simpsons’ en zelfs de europese ‘Kuifje’ met ‘Jansen en Janssen’, ‘Bianca Castafiore’ en ‘Kapitein Haddock’ die door het raam naar hen kijkt, hebben in verschillende versie’s de plaats van Hoppers gasten in het café ingenomen. Op ‘Cartoonnetwork’ is een filmpje te zien met het stripfiguur ‘Johny Bravo’ aan de bar. En misschien nog wel populairder in de Amerikaanse huizen en kantoren dan een reproduktie van ‘Nighthawks’ van Hopper aan de muur, is een poster van de pastiche van het schilderij door Gottfried Helnwein. In zijn versie, ‘Boulevard of Broken Dreams’, hebben de filmsterren James Dean, Marilyn Monroe, Humphrey Bogart en Elvis Presley in het café plaats genomen. Zo’n reproduktie kan zelfs gekocht worden met een ingebouwde neon buis. Omstandigheid zeven: In de roman van De Winter bezit Errol Washington die vanwege zijn enorme gestalte ‘Godzilla’ of kortweg ‘God’ wordt genoemd een sportschool aan de Main Street in Venice. Het is zijn eigen zaak, dus ‘God’s Gym’.
Na de opening van de ‘gym’ eisten de omwonenden aanvankelijk dat de neon letters met de naam verwijderd zou worden omdat ze aanstoot namen aan zo’n misbruik van de naam van God. Omstandigheid acht: Toen Leon de Winter, uitgever De Bezige Bij en ontwerper Jan de Boer (Studio Jan de Boer) bij elkaar kwamen om over de cover te brainstormen had De Winter een boek met het werk van Edward Hopper meegenomen. Hij vond dat Hoppers schilderijen precies de sfeer uitstraalden die hij beschrijft in zijn roman. Eenzame solitaire mensen, typische Amerikaanse eenzaamheid. Hoe kan je dat beter weergeven dan met een ‘American Icon’. Omstandigheid negen: Ondanks dat de roman zich hoofdzakelijk aan de westkust, in Californië, afspeelt riep de sfeer van Hoppers New Yorkse schilderij die typische eenzaamheid op. Omstandigheid tien: Het schilderij dat voor de omslag gemaakt moest worden moest zo goed zijn dat wij iets van Hopper direct zouden herkennen, maar zouden denken ‘deze kende ik nog niet’. Jan de Boer benaderde Remko Kalkman via ‘Shop Around!’. Hij maakte een versie van ‘Nighthawks’ met Mirjam, Joop Kalkmans dochter, trainend achter het raam van ‘God’s Gym’. Omstandigheid elf: De roman heeft een unieke omslag gekregen. De typografie van de titel en de auteursnaam werden door de illustrator geschilderd in plaats dat deze door de ontwerper werd gezet, dat natuurlijk gebruikelijk is. Remko Kalkman integreerde de naam van de auteur in de gevel van het café. Voor de letters van de neon ‘God’s Gym’ nam hij de belettering van een avondwinkel bij hem om de hoek in Rotterdam als voorbeeld. Omstandigheid twaalf (voor de volledigheid): Leon de Winter, ‘God’s Gym’. De Bezige Bij, Amsterdam 2002. € 18,50 (paperback). ISBN 90 234 0257 X (gebonden), ISBN 90 234 0243 X (paperback). -Martijn Oostra