Kwintessens 2016-1

nice or necessary?

jaargang 25 / 1ste trimester 2016 7 euro

Kwintessens 2016–1

kwintessens ������������������� tijdschrift over design ······················································ ······················································ intro ����������������������Nice or Necessary?- - - - - - - - p 3 KorT ������������������������ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - p 5 Shoot ��������������������Design in Vlaanderen- - - - - - p 9 Special ������������������11 to watch- - - - - - - - - - - - - - - - p 17 Cases ��������������������De toekomst van wearables - - - - - - - - - - - - - - - p 40 �����������������������������������Kruiswijk: woonzorgzone op maat van mensen - - - - - - - p 42 �����������������������������������De iconische huisstijl van Base Design voor Degroof Petercam- - - - - - - - - - - - - - - - - P 44 �����������������������������������Gent Glas - - - - - - - - - - - - - - - - p 47 Gespot ������������������Belgium Art & Design- - - - - - - p 50 �����������������������������������Design is Wolf- - - - - - - - - - - - - p 52 �����������������������������������Henry van de Velde Awards & Labels 2015 - - - - - - p 54 �����������������������������������Maison & Objet- - - - - - - - - - - - p 56 Thema ��������������������Nice or Necessary?- - - - - - - - p 58 �����������������������������������Hebben we nog nieuwe stoelen nodig? Over het conflict tussen maak­­­drang en overproductie - - - - - - - - - p 59 �����������������������������������Wanneer spelen serieus wordt

Firewolf Studios, LuGus Studios en Triangle Factory - - - - - - - - - - - - - - - - - - p 64 �����������������������������������De ����������������������������������� De psychologie van producten.

Hoe empathisch design komaf maakt met stigma’s - - - - - - - - p 68 �����������������������������������Feest ����������������������������������� Feest voor het oog.

Design voor speciale gelegenheden - - - - - - - - - - - - p 72 �����������������������������������Closing ����������������������������������� Closing the loop. OVAM en Plan C over duurzame economie en nieuwe businessmodellen - - - - - - - - p 76 �����������������������������������Design ����������������������������������� Design en armoede.

Empowerment door sociaal design- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - p 81 �����������������������������������Design ����������������������������������� Design en cocreatie doen het bier opnieuw schuimen.

Duvel Moortgat en Brussels Beer Project - - - - - - - - - - - - - p 85 �����������������������������������Redesigned. ����������������������������������� Redesigned.

Alles kan beter?- - - - - - - - - - p 90 �����������������������������������Waarom ����������������������������������� Waarom we allemaal steeds vaker de dobbelstenen laten rollen. Gezelschapsspellen voor volwassenen- - - - - - - - p 94

Nice or Necessary?· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · “Is dat nu allemaal echt nodig?” hoor je vaak als reactie wanneer je op het punt staat om wat dieper in je portemonnee te tasten en je niet zomaar een mixer wil maar een echte authentieke Zwitserse Bamix, of die ene lamp of zetel waarvoor je al zo lang spaart. Sommigen begrijpen het gewoon niet dat je dweept met Tupperware of dat je bereid bent om driemaal meer te betalen voor een Samsonite-koffer. · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Inderdaad, écht nodig is het allemaal niet. Maar vanaf wanneer is of wordt iets wel weer noodzakelijk?· · · · · · · · Voor miljoenen mensen op de vlucht is overleven momenteel het enige wat telt. Zij zijn op de vlucht voor geweld of hebben een ramp overleefd en hebben voedsel, kleren en een dak boven hun hoofd nodig.· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Zij hebben absoluut geen boodschap aan het soort gesprekken zoals hierboven beschreven. Wat zij nodig hebben, is hulp, maar over de kwaliteit van deze hulpverlening bestaat geen consensus en loopt er vaak veel spaak.

Designers werken meer en meer binnen dit grotere kader en hebben human-centered methodieken ontwikkeld die kunnen worden ingezet in dit soort conflictsituaties. In een ideale wereld worden creatieve mensen ingezet om, out of the box en wars van politieke en economische belangen, oplossingsgericht en vaak kleinschalig mee te denken en intro · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 3

te handelen rond de belangrijkste problemen van deze wereld. · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Maar wat als je eigen leven niet meer wordt beheerst door primaire levensbehoeften en je voldoende welvaart hebt opgebouwd? Dan begint het. Je wilt je leven aangenamer maken en je ontwikkelt voorkeuren, smaken, speciale behoeftes, afhankelijk van je omgeving en de plek waar je leeft. Je wilt jezelf ontplooien en je gaan onderscheiden van de andere, zowel geestelijk als fysiek. Kortom, je wilt een individu zijn, vrij en onafhankelijk. En je behoeften groeien, of worden voor jou gecreëerd, en je wilt altijd meer.· · · · · · · · En zo wordt nice al snel necessary… En dat is goed, zolang je het ziet in die grotere context waarbinnen zich vandaag de grootste uitdagingen van deze wereld afspelen. · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Inge Vranken· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

4 · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Nice or Necessary?

Jaaroverzicht van de Belgische designmusea ADAM ­– Art and Design Atomium Museum Brussel Eames en Hollywood luidt van 10 maart tot 4 september in het ADAM het seizoen van tijdelijke tentoonstellingen in. De expo belicht een van de minder bekende facetten van het designerskoppel Ray en Charles Eames: die van chroniqueurs van hun tijd. Gewapend met een fototoestel vereeuwigden ze de decors van de filmsets in Hollywood van Billy Wilder.

In Intersections #4, de tentoonstelling die loopt vanaf 16 september tot begin 2017, maakt het CID van

© Eames office

Grand-Hornu van de gelegenheid gebruik om zijn collectie voor te stellen in Brussel. Niet echt veel mensen weten dit, maar sinds 8 jaar brengen ze een eigen verzameling samen, vooral met stukken die deel uitmaakten van tentoonstellingen. Zo hebben ze vorig jaar niet minder dan 50 objecten van Jasper Morrison verworven, dat is meteen de grootste museumcollectie. Bij de andere 200 stukken uit de collectie ook Belgische namen zoals Lachaert & d’Hanis, Vermeersch, Van Severen, Jean-François D’Or en Chevalier-Masson. www.adamuseum.be

CID Grand-Hornu Zoals al aangekondigd in het vorige nummer loopt in CID Grand-Hornu AL(L). Tot 29 mei toont de tentoonstelling projecten met aluminium van Michael Young. Experimenteren is zijn manier van werken en onderzoek naar verschillende materialen en technieken zijn grootste passie. Vooral zijn aluminiumprojecten vallen op door hun unieke karakter en gedurfde benadering. Naast eigen werk toont hij een selectie werken van andere designers die ook op een opmerkelijke manier met aluminium werken.

Van 1 mei tot 14 augustus loopt de eerste grote retrospectieve gewijd aan de Nederlandse designer Aldo Bakker. Als zoon van de ontwerpers Gijs Bakker en Emmy Van Leersum baadde hij heel zijn leven in een creatieve wereld die bewust vernieuwend en zelfs grensoverschrijdend was. Zelf werd hij gevormd in een juwelenatelier voordat hij zich vervolmaakte als autodidact. Zijn oeuvre omvat zowel objecten als kleine meubelstukken waarin het formele onderzoek primeert.

Watering can, Aldo Bakker voor Jan Matthesius/ Thomas Eyck. © Marten Aukes

De Brusselse binnenhuisarchitect Lionel Jadot ontwierp veel spectaculaire inrichtingen van privéruimtes.

Met objecten die hij links en rechts verzamelt, op vlooienmarkten of stortplaatsen, creëert hij verbazingwekkende objecten. Zijn composities krijgen de vorm van lampen, stoelen, tafels, kasten, bankstellen, en zelfs een motorfiets ... Van 18 september tot 6 december zullen Lionel Jadot en zijn ploeg ter plaatse zijn om in aanwezigheid van het publiek deze grote bouwwerf van onafgebroken ‘upcycling’ voort te zetten.

In Ceci n’est pas une copie gaat Chris Meplon van 25 november tot 26 februari 2017 op zoek naar de aard, betekenis en acceptatie van kopieertechnieken in de hedendaagse ontwerppraktijk. Het is een selectie van bekende en erkende hergebruikstrategieën zoals citaat, collage, herinterpretatie, hommage, pastiche tot meer controversiële en experimentele reproductie. Van kopiëren als deugdelijke imitatie tot kopiëren als platte commercie, plagiaat en piraterij. Met input en werk van Jasper Morrison, Richard Hutten, Unfold, Bas van Beek, Konstantin Grcic, Maarten Baas en talloze andere ontwerpers. www.cid-grand-hornu.be

kort· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 5

Design Museum Gent In het Gentse Design museum loopt op 13 maart Design Derby af, een overzicht van 200 jaar vormgeving in de Nederlanden. Het hedendaagse luik van de tentoonstelling, samengesteld door Veerle Wenes en Siegrid Demyttenaere, loopt verder tot 12 juni onder de noemer Design BE/NL 2.0 – Handelingen uit het dagelijkse leven.

Van 25 maart tot 23 oktober staan fietsen centraal in Bicycle Future Design. Door vorm en technologie op verschillende manieren met elkaar te combineren, vinden designers de fiets altijd opnieuw uit. Het resultaat: een fotofinish van design, uitstekend vakmanschap en industrie. De tentoonstelling toont eigentijdse modellen zoals de elektrische fiets M.A.S.S. SNOW van Philippe Starck, maar ook prototypes en experimenten met ongebruikelijke materialen en functies. België is goed vertegenwoordigd met onder andere fietsen van Eddy Merckx en Jaegher alsook de lasercut bicycle van Tobias Knockaert.

Accessoires komen onder meer van Curana.

Tegelijk opent L’Archipel de la maison, die loopt tot 19 juni. Japanse woningen zorgen voor een vreemde, hectische drang naar vernieuwing, maar roepen tegelijkertijd vragen op rond hun bewoonbaarheid. Deze tentoonstelling is opgedeeld in drie delen om historisch en contextueel inzicht te geven in de ontwikkeling van woonplaatsen ontworpen door Japanse architecten.

Van art nouveau tot Studio Glass Movement brengt vanaf 8 juli de collectie Alonso onder de aandacht, een heel verscheiden glasverzameling, zowel qua vormen als technieken. Het start bij de art nouveau met namen

als Emile Gallé en de gebroeders Daum. Het interbellum is vertegen– woordigd door unieke creaties van Val Saint Lambert. De Amerikaan Harvey Littleton eiste vanaf 1959 een rol op voor het Studio Glass, de glasproductie in een kleine oven in het eigen atelier. De heer Alonso verzamelde vooral Studio Glass naar ontwerp van Samuel Herman.

Op 18 november opent de 8ste Triënnale voor Vormgeving met als titel Hands on Design. Curator Johan Valcke brengt makers, designers en bedrijven samen om nieuwe producten te creëren die de meerwaarde en

de gevoelswaarde van dat gewaardeerde handwerk in zich hebben. www.designmuseumgent.be

De Invasie van Antwerpen Nadat ze de afgelopen drie jaar het buitenland hebben veroverd, organiseert De Invasie op 30 april en 1 mei 2016 opnieuw een evenement in eigen land: De Invasie van Antwerpen. Het platform promoot jonge ontwerpers.

Het event is een kruisbestuiving van een expositie en een beurs, waarop meer dan tachtig jonge en onbekende creatievelingen – van meubelontwerpers tot illustratoren – hun werk tonen. De place to be is het Eilandje in Antwerpen. Deze editie wordt niet alleen het slot van vijf jaar De Invasie, daarnaast zet de stad Antwerpen een jaar lang creatieve en culturele ondernemers in de spotlight. Onder de noemer ‘Born in Antwerp – Harbour of Creativity’ wordt vanuit een uniek hoofdkwartier een ambitieus programma opgezet met internationale evenementen, expo’s en interventies in de openbare ruimte. En De Invasie wordt een van de evenementen. www.deinvasie.be

Water War

Bicycle Future Design, IMF Foundation

Designregio Kortrijk organiseert een tentoonstelling rond water als grondstof. Van 13 maart tot 26 juni loopt in de Budafabriek in Kortrijk de expo Water War. “Whiskey is for sipping, water is for war!”, aldus Mark Twain.

Gevechten om water, onze meest waardevolle en krachtige grondstof, woeden hevig. Vlaanderen is de vierde armste regio qua waterbeschikbaarheid van alle OESO-lidstaten.

20 procent van alle jobs wordt be-

6 · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Nice or Necessary?

edelstenen. “De combinatie van gefacetteerde edelsteen, mes en bestek brengt begrippen als schoonheid en functie samen. Schoonheid wordt functie en functie wordt schoonheid”, stelt hij. Verder komt werk van David Bernstein, Maarten Baas en Koichi Futatsumata aan bod in de presentatie. De tentoonstelling wordt aangevuld met werk van andere kunstenaars die zich lieten inspireren door bestek in al zijn vormen en variëteiten. www.valerietraan.be

David Bernstein

dreigd bij waterschaarste. Wereldwijd hebben meer dan 1,1 miljard mensen geen toegang tot zuiver water. Water War toont utopische en realistische oplossingen van nationale en internationale wetenschappers, kunstenaars, ondernemers en activisten. www.designregio-kortrijk.be

The Cutlery Show Tot 2 april loopt er bij Valerie Traan in Antwerpen de tentoonstelling The Cutlery Show. Er is niets dat meer gewoon en alledaags is dan bestek: vorken, lepels en messen. Een aantal designers en kunstenaars geeft deze eenvoudige verlengstukken van onze ledematen een nieuw leven, een nieuwe schoonheid en zelfs een nieuwe betekenis. Octave Vandeweghe maakt bestek van gefacetteerde

ten werden speciaal voor het eve­ nement gerealiseerd en zullen voor het eerst te zien zijn in Milaan van 12 tot 17 april. Kidnap Your Designer is het team achter de grafische vormgeving. www.belgiumisdesign.be

Belgium is Design – Milan Design Week 2016: Belgian Matters Voor de Milan Design Week 2016 werken de Belgische designorganisaties onder de collectieve naam Belgium is Design samen met het internationale cultuurmagazine DAMn°, dat opnieuw te gast is in het Palazzo Litta. Belgian Matters van Belgium is Design past er binnen het algemenere thema A Matter of Perception: Tradition & Technology. Het is het resultaat van dertien samenwerkingen tussen ontwerpers en bedrijven, vaak afkomstig uit sectoren die ver van meubeldesign af staan. Ontwerpers gebruiken materialen zoals arduin, glas of hout, en technieken als glasblazen, tapijtwerk en leerlooien, waarmee ze meer of minder bekend zijn. Voor de fabrikanten, ambachtslui, industriële producenten en onderzoekscentra is het de eerste gele­ genheid om design te ervaren als een samenwerkingsproces. Alle projec-

RectoVerso, Frederik Delbart voor Van Den Weghe

kort· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 7

Award Winning Designers

staat er nog het hele jaar, waarbij de collectie zich gedurende het jaar zal uitbreiden. www.disarmingdesign.ps

Het designplatform Antwerp. Po­w­er­ ed by Creatives richt met de twee­de editie van Award Winning Designers de spots op Antwerpse designers die recentelijk een designprijs in de wacht sleepten. Tot 23 april loopt in Designcenter De Winkelhaak de tentoonstelling met meer dan twintig award­winnaars. Er staan onder meer meubels, apparaten en accessoires die bijvoorbeeld een Henry van de Velde Label of Award, een Red Dot Award, German Design Award, OVAM Ecodesign Award of iF Design Award ontvingen. www.awardwinningdesigners.be

popupshop Disarming Design from Palestine In WIELS in Brussel is momenteel een mobiele shop aanwezig van Disarming Design from Palestine, een inclusief designlabel met bruikbare producten uit Palestina. Van mode tot keukenspullen, kantoormateriaal tot spelletjes en meer, alle producten zijn zowel prikkelend als functioneel. Deze collectie, opgezet door onder andere Annelys de Vet, presenteert de Palestijnse cultuur in zijn huidige realiteit, en toont een blik op wat het betekent om te leven onder bezetting. De goederen zijn ontworpen, ontwikkeld en geproduceerd in Palestina door hedendaagse kunstenaars en ontwerpers in nauwe samenwerking met lokale ambachtslieden. De shop in WIELS

Disarming Design from Palestine. Foto: Mohamed Abusal

8 · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Nice or Necessary?

Design in Vlaanderen· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Fotografie: An-Sofie Kesteleyn· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

shoot · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 9

1

2

3

4

5

6

1 Ward Delbeke Ward Delbeke maakt meubels die in eerste instantie functioneel zijn, maar tegelijkertijd een sculpturaal karakter uitstralen. Zijn fascinatie daarbij gaat uit naar driehoeken. De meeste van zijn ontwerpen, waaronder ook de kast Triangle, worden via een computermodel omgezet in een reële sculptuur. www.drawward.eu

2 Sofian Zenner Ontwerper Sofian Zenner creëerde vanuit de gedachte van conflict een reeks van negen zitmeubels. De negatieve connotatie van het begrip wordt niet langer bevestigd, maar omgedraaid. Centraal in zijn onderzoek stond de vraag hoe twee of meer menselijke lichamen zich ten opzichte van elkaar kunnen verhouden in een zitmeubel, en welke invloed dat heeft op hun onderlinge relatie en communicatie.

3 Fragmenture

is een ruimtelijke puzzel gebaseerd op de verhoudingen volgens Fibonacci. De gebruikte materialen zijn bladgoud en graniet, het materiaal waaruit goud wordt gewonnen in een gemiddelde verhouding van 1 gram op 1 ton. www.bram-kerkhofs.be

5 Filip Janssens Interieur- en meubelontwerper Filip Janssens creëerde met Oblique een collectie van individuele boekenframes.

Alle ontwerpen omlijsten het ene boek dat momenteel wordt gelezen of accentueren de favoriete boeken van het moment. Hangend aan de muur of dienstdoend als nachttafel naast het bed brengen ze een hommage aan het lezen. www.filipjanssens.be

6 Ilke Matthys In deze installatie zoekt Ilke Matthys de grens op tussen sieraad en object, de grens tussen draagbaar en niet draagbaar. Zo ontstaan er objecten die qua vormentaal gelijkenissen hebben met sieraden, maar door hun formaat en gewicht niet alledaags draagbaar zijn. www.ilkematthys.be

Fragmenture alias Lies Van Kerckhove ontwierp met Knot block system een modulair meubelsysteem.

Kubusvormige knooppunten, geperforeerde platen en ronde houten stokken zijn de basisingrediënten. Met behulp van een basisgrid ontstaat een meccanoachtig systeem. Multiplexplaten met een aantal standaard– afmetingen en perforaties dienen als legplanken, kast– wanden of zitvlakken. www.fragmenture.be

4 Bram Kerkhofs Bram Kerkhofs ontwerpt interieurprojecten en -objecten, waarbij eenvoud en evenwicht tussen vorm, compositie en materiaalkeuze van cruciaal belang zijn. Gulden snede

16N����������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

11 to watch · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Kwintessens vroeg aan een aantal professionals uit de designsector welke ontwerper zij absoluut als rising star zien. Op de volgende pagina’s maakt u kennis met elf jonge ontwerpers uit uiteenlopende disciplines die ieder op hun eigen manier hun creatieve talent botvieren.· · · · · · · · · · · · · · Annelies Thoelen · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 17

Pieter Bostoen · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Ontwerp met een geometrische inslag· · · · · · · · · “Ik moet af en toe met mijn handen kunnen werken”· · · ·

Muurschildering voor TRAX. © Maria Stojek

Huisstijl voor De Spil. © Pieter Bostoen

Juwelenlijn Angular. © Charite Smet

18N����������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

© Maria Stojek

De Antwerpenaar Pieter Bostoen heeft altijd een hart gehad voor creativiteit. Kunstacademie, een KSO-opleiding en later een opleiding als interieurvormgever: hij is altijd al gebeten geweest. Een leven lang bezig zijn met creativiteit heeft ervoor gezorgd dat Pieter van heel veel markten thuis is, vele verschillende disciplines meestert, en een overkoepelende uitgesproken stijl heeft ontwikkeld. Hij werkt sinds kort als zelfstandige, na een periode van een tiental jaar voor verscheidene ontwerpbureaus in zowel binnen- als buitenland.

Pieter ontwerpt interieurs en voert ze ook uit, in opdracht van bedrijven, non-profitorganisaties en overheden, zoals Stad Roeselare en KBC. Dat kan gaan van kantoor- en winkelinrichting tot standenbouw en (sitespecifiek) meubelontwerp. De klant wordt grondig betrokken bij het ontwerp, en hout en natuurlijke materialen staan centraal. “Ook maak ik graag dingen zelf”, vertelt Pieter.

“Door zelf het interieur uit te voeren dat je hebt getekend, leer je zoveel bij.

Je stuit op dingen waaraan je anders nooit zou hebben gedacht en je gaat meer anticiperen op de haalbaarheid van je ontwerp en de details tijdens de uitvoering.”

Maar Pieters werk gaat breder dan alleen interieurs ontwerpen. Ook grafisch ontwerp en kleurgebruik zijn zaken die zijn aandacht krijgen. Dat gaat van illustratie tot volledige huisstijlen en websites maken. Af en toe wordt Pieter ook gevraagd voor grote muurschilderingen. Hij heeft zelfs

zijn eigen internationaal opgepikte ge-3D-printe juwelenlijn Angular.

“Het werk dat ik doe, loopt nogal uiteen”, zegt Pieter. “Ik heb een heel breed interesseveld en kies ervoor om mij niet op één specifieke discipline te focussen.” Ook scenografie is iets wat hij op termijn graag aan zijn lijstje zou toevoegen.

Gelukkig is er een duidelijke signatuurstijl te herkennen doorheen al dit diverse werk. Pieter is gefascineerd door patronen en geometrische figuren. Iets wat mogelijk terug te brengen is naar zijn fascinatie voor streetart, grafisch ontwerp en wiskundige berekeningen. “In de loop van de jaren heb ik mijn eigen stijl ontwikkeld. Ik grijp altijd terug naar grafische patronen, iets waarbij ik me heel comfortabel voel.” www.pieterbostoen.com www.angular.be

laat zich omringen door vakmensen en een netwerk van collega’s dat hij aanstuurt en inspireert. Dat leidt tot veelzijdig en kwalitatief werk met een eigen stempel.”

Klara De Smedt is productontwikkelaar en manager van Designcenter De Winkelhaak. Klara heeft deze incubator voor creatieve start-ups van bij het begin mee opgestart en gerealiseerd. De Winkelhaak staat voor creatief ondernemerschap en biedt coworking op maat van starters, maar ook ambitieuze groei­bedrijven. Naast ateliers, een vergaderzaal en diensten voor architecten en freelanceontwerpers is er ook een designshop, tentoonstellingsruimte, evenementenzaal en een koffiebar.

De keuze van Klara De Smedt “Pieter Bostoen is voor mij het archetype van de hedendaagse creatieve ondernemer: een sprankelend brein, dat zich niet beperkt tot een repetitieve collectie, maar zich uit met heel verschillende producten. Pieter

Inrichting voor Ryckevelde. © Pieter Bostoen

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 19

Giel Dedeurwaerder · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · De functionaliteit van het ideale lijnenspel· · “Ontwerpen is een passie voor mij”· · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

Finn&Krakk voor Bastalpe

Junction voor Serax

20N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Na zijn studies industrieel productontwerp aan de HoWest startte Giel Dedeurwaerder het collectief for­design, samen met jaargenoten Mathieu Cornelis en Gilles Catry.

Daarnaast werkte Giel ook voor Limited Edition en houtgroep Cras.

Momenteel is hij freelancer onder eigen naam, en ontwerpt hij alledaagse gebruiksvoorwerpen met een strak design. Als inspiratiebronnen noemt Giel namen zoals Le Corbusier, El Lissitzky, László Moholy-Nagy, en ook zijn vader, een architect met aandacht voor de technische aspecten, doordachtheid van ruimtes en functionaliteit.

Giel vertrekt altijd vanuit het feit dat de ergonomische en functionele aspecten in balans moeten zijn met de vormentaal, het lijnenspel en de proporties. “Ik hou ervan om te kijken naar een beeld en me voldaan te voelen, puur door dat object”,

Cubrick Chair voor Bastalpe

verduidelijkt Giel. “Daarom teken ik heel graag in projectie, en aanzichten niet per se in perspectief. De ideale verhoudingen komen zo enorm goed tot hun recht.”

Ontwerpen vanuit eigen initiatief en een innerlijk onderzoek, dat vindt Giel typerend voor zijn werk. Afgelopen jaar stond hij bijvoorbeeld op Ventura Lambrate in Milaan met een nieuwe outdoorcollectie, ontworpen met Sebastien Talpe voor Bastalpe.

Axel Van den Bossche van Serax kwam langs, en Giel sprak hem aan over het wandrek Junction waaraan hij spontaan was begonnen. Sindsdien is er hard gewerkt, en lanceerden Giel en Serax het object op de beurs Maison&Objet in januari. “In de toekomst wil ik zeker gedeeltelijk zo blijven werken. Op dit moment heb ik ontwerpen klaar voor Deknudt Mirrors, Arco, Objekten, … Dus binnenkort wil ik die daar gaan voorstellen.”

Als we Giel vragen om naar de toekomst te kijken, vermeldt hij naast zijn eigen werk ook Studio Ruben, het collectief dat hij oprichtte samen met kunstenares Liesbet Vanessche.

“Mijn onderzoek komt samen met dat van haar in deze speeltuin”, zegt Giel. “Hier ontwerpen we nieuwe concepten voor steden, schilderprojecten, monumenten, grafisch werk, …

Het is een fijne combinatie van twee verschillende passies die ik meer wil samenbrengen in mijn werk.” www.gieldedeurwaerder.be Moment of Creations: www.gieldedeurwaerder. tumblr.com

nonsensegehalte. Zijn veelzijdigheid en onderbouwde methodologische aanpak maken van hem een unieke ontwerper met een bijzonder verhaal en inzicht.”

Kris Dekeyzer is senior projectmanager bij Designregio Kortrijk waar hij voor matching zorgt tussen ontwerpers en de ondernemerswereld om samen tot nieuwe producten te komen met een economisch toegevoegde waarde. Het coachen en begeleiden maakt hij zelf ook tastbaar in de innovatieve start-up The Opportunity Factory, die nieuwe producten voor duurzame stadsmobiliteit op de markt brengt.

De keuze van Kris Dekeyzer “Giel Dedeurwaerder getuigt voor mij van heel wat maturiteit in relatie tot zijn context en de geschiedenis.

Hij graaft in uiterst boeiende materies en verweeft dat onderhuids in zijn ontwerpen met een hoog no-

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 21

Jan Geboers· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Verantwoord ontwerpen via systeemdenken· “Ontwerpen is geen kwestie van prestige, wel van mensen helpen door goede en nuttige producten aan te bieden”·

Rachis

22N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Jan Geboers is van opleiding in­ terieurvormgever en meubelontwerper, en omschrijft zichzelf graag als een designer, experimentalist en maker. Natuur, wetenschap, technologie en kunst zijn Jans grootste interesses en inspiratiebronnen. “Ik ben opgegroeid in Aken, Chartres en Neerpelt, in een familie van doeners, ingenieurs en ambachtsmensen. Dat heeft mij sterk gevormd en daardoor ben ik nieuwsgierig naar hoe dingen ontstaan, bestaan, vergaan en invloed hebben op onze omgeving.”

Dankzij een wedstrijd kon Jan al meteen na zijn studies twee maanden werken bij IKEA in Zweden. Hij mocht in het IKEA-materiaallab de productietechnologie voor zijn 3Dhoutfineer ontwikkelen, alsook de toepassing van het materiaal in verlichtingsproducten uitwerken.

In zijn huidige werk onderzoekt Jan vooral processen en systemen om objecten te vervaardigen. Het resultaat van al zijn experimenten is een

Strata

verzameling van tools die het mogelijk maken om complexe dingen te bouwen. Het zijn werktuigen als het ware, waarmee objecten kunnen worden samengesteld. Jan inspireert zich daarvoor op het modulaire karakter van de natuur: “Zoals een lichaam kan bestaan uit het samenvoegen van cellen, ontwerp en bouw ik onderdelen en componenten die samen complexe structurele composities kunnen vormen”, zegt hij. “Modulaire ontwerpen hebben nogal wat voordelen, en vormen een goede basis voor verantwoord design. Ze zijn volledig te demonteren, dus gemakkelijk te herstellen. De individuele onderdelen zijn vervaardigd uit homogene materialen, wat alles herbruikbaar of recycleerbaar maakt. De verspreiding kan bovendien gebeuren met digitale formaten, wat lokale productie en aangepaste materialen via verschillende productiemethoden toelaat.”

De ontwerpen van Jan zitten dus vol herhaling en gelaagdheid, en benadrukken de constructie en functie. Jans ‘functionele sculpturen’, gebouwd met het desbetreffende systeem en het eraan gekoppelde proces, zijn voor hem de representatie van de werkbaarheid van zijn instrumenten. Hij vertelt: “Ik laat graag de dingen zien, in design wordt er veel weggemoffeld. In onze wegwerpeconomie krijgen we alleen het afgelikte eindresultaat te zien, en vergeten we hoeveel energie het vraagt om een product te ontwerpen en te produceren. Ik vind dat net in die complexiteit van het proces de esthetische waarde ligt. Zonde om dat weg te steken.” www.jangeboers.be De keuze van JAn Boelen “Jan Geboers is een ontwerper die de traditionele definitie van design bevraagt, een nieuwe werkwijze voor-

stelt. Hij vertrekt meestal van een klein idee. Deze kleine fascinaties leiden tot een onderzoek voor een nieuwe toepassing of een poëtische installatie die we nooit eerder hebben gezien. Ik hoop dat hij deze zoektocht voortzet op deze manier want alleen zo ontstaan echte onverwachte innovaties.”

Jan Boelen studeerde af als productdesigner aan de Media & Design Academie (KHLim) in Genk. Momenteel is hij artistiek directeur van Z33 in Hasselt en hoofd van de masterafdeling social design aan de Design Academy Eindhoven.

Ortho

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 23

Ben Hagenaars · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Cocreatie in duurzaam design· · · · · · · · · · · · · · · · · · · “Ik ontwerp geen producten, ik ontwerp projecten”· · · · ·

Speel-Goed. © Veerle Frissen

Cultivating Communities (illustraties: Jenny Stieglitz)

‘Layercake’-techniek ResourceLab. © Ken Hendriks

24N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

© Boumechiene Belbachir

Ben Hagenaars studeerde productdesign en werkt momenteel zijn doctoraat af over participatieve designmethodes bij Social Spaces van LUCA School of Arts in Genk. Zijn doctoraat is een van de vele uitlaatkleppen voor zijn interesse in duurzame designprojecten. “Met duurzaamheid bedoel ik het genereren van een duurzame impact op zowel sociaal, ecologisch als economisch vlak”, verklaart hij.

“Elk designproject dat ik opstart, is een experiment naar hoe deze doelstelling kan worden bereikt.”

Misschien wel het bekendste project van Ben is Cultivating Communities, uitgewerkt in samenwerking met Haspenwood, en gepresenteerd op de 7de Triënnale voor Vormgeving Conflict & Design in 2013. Ben stelde vast dat elk jaar in de regio Haspengouw 800 000 appelbomen worden gerooid. Daarom creëerde hij een tool die de dialoog faciliteert tussen fruitboeren, wetenschappers, ondernemers en socialetewerkstellingsorganisaties over hoe al dat appelhout als een duurzame grondstof kan worden hergebruikt. Hij vertelt: “Om de dialoog tussen deze actoren mogelijk te maken, ontwikkelde ik een visuele taal gebaseerd op een hexagonaal grid, bijvoorbeeld met profielkaarten voor standpunten of om toekomstscenario’s te bedenken tijdens workshops.”

Ook in het ResourceLab-project van Kringwinkel vzw WEB ontwikkelde hij nieuwe materiaaltoepassingen voor afvalstromen. Samen met Ollivier Piqueray en Ken Hendriks creëerde hij de ‘layercake’-techniek.

Dit materiaal wordt gemaakt door afvalstromen uit de winkels te verwerken tot een nieuw gelaagd basismateriaal voor meubel- of interieurtoepassingen en is zo geconcipieerd dat het binnen de context van een sociale werkplaats kan worden gemaakt.”

Wat vooral centraal staat in zijn werk is zijn participatieve aanpak: “Hoewel ik een achtergrond in productdesign heb, ben ik niet meer zoveel bezig met afgewerkte producten te ontwerpen. Ik focus me meer op het ontwerp van de setting en de tools die eindgebruikers een actieve stem geven in het ontwerp en maakproces.” Zo ontwikkelde hij op basis van deze participatieve designworkshops binnen de CICI (Call voor Innovatie met de Creatieve Industrieën) van Flanders DC Speel-Goed, een ontwerpblauwdruk en decor waarmee kinderen aan de slag kunnen om zelf een kindvriendelijke ziekenhuiswachtkamer te ontwerpen.”

spreekt het werk van Ben Hagenaars mij aan. In Cultivating Communities worden producten deel van een kringloopeconomie die is gebaseerd op het gemeengoed, waar nieuwe merken niet langer deel uitmaken van het officiële marketingsysteem, maar van bevoegde en onafhankelijke gemeenschappen.”

Giovanna Massoni is van Italiaanse afkomst, en woont en werkt in Brussel. Sinds 2012 is ze de artistieke directeur van de triënnale Reciprocity in Luik, die focust op design voor sociale innovatie. Als een onafhankelijke curator organiseerde ze verschillende tentoonstellingen over Belgisch en internationaal design waarbij duurzaamheid en het herdenken van productieprocessen centraal staan.

De keuze van Giovanna Massoni “Door zijn sociaal engagement en zijn holistische benadering van design

Cultivating Communities. © Kristof Vrancken

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 25

Wes Nijssen · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Visuele aanranding met succes· · · · · · · · · · · · · · · · · “Fuck routine”· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

Bone sculptures SUNKN-project

Office Bear Creation

26N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Wes Nijssen is ontwerper van stopmotion, animaties, brands en online-ervaringen. Verder maakt hij 3D-graphics, interactieve installaties, sculpturen en grafisch ontwerp.

Hij werkte tot voor kort bij creative agency Design is Dead in Antwerpen.

Nu ontwikkelt hij fulltime persoonlijke projecten onder de vlag Visual Assault. Wes heeft een aangeboren fascinatie voor het proces en een drang om dingen te maken. “Coole shit”, noemt hij dat, en hij wordt er naar eigen zeggen gewoon gelukkig van.

Cool is inderdaad een gepast adjectief voor het werk van Wes. Visuals voor Pukkelpop, 3D-animaties voor Eristoff, zelfgemaakte skateboards, custom racing drones, een interface voor de lichtshow van 2 many dj’s, … Juist, er zit op zijn zachtst gezegd rock’n-roll in Wes zijn werk. Afwisseling daarbij is heel belangrijk. “Ik wil niet constant hetzelfde doen, daarom integreer ik verschillende disciplines.”

Alsof dat nog niet genoeg is, durft Wes al eens over de grens van de controverse te stappen, de edge is nooit ver weg. Het Saftmeister-project bijvoorbeeld speelt met uber evilelementen zoals zeer aanwezige hakenkruisen. Wes vertelt: “Elementen met zoveel historische bagage zijn zeer interessant, maar ook controversieel en not done. Plaats je het bijvoorbeeld in een film zoals Inglorious Bastards, dan wordt het ineens relevant en wel aanvaardbaar.”

Wes’ vader werkte bij het leger.

Daardoor verhuisde hij vroeger vaak

binnen Duitsland van kazerne naar kazerne. Het lijkt wel alsof die militaire ervaring heeft gezorgd voor een diepere fascinatie met utiliteit, functie en een rauwe beeldtaal. Ook andere projecten stralen dat dreigende, overweldigende en ontzagwekkende uit. Wat dacht je van de beangstigend grote atoombom op een technoposter, de ge-3D-printe bone sculptures van het SUNKN-project, of de meer dan levensgrote insecten in de visuals voor Pukkelpop? Buiten je comfortzone? Wes speelt ermee, en wordt juist door het ongemakkelijke geïnspireerd. www.visualassault.be De keuze van Bart Lens “Wes Nijssen weet met zijn werk echt emoties op te wekken. De fruitpers in hakenkruis, en vooral de visualisatie ervan roepen kracht, humor, cynisme, professionalisme op. Zelden heb ik in één object een lach en een traan zo sterk ervaren.”

Bart Lens is ontwerper van architectuur en aanverwante producten, en heeft een grote voeling met het herbestemmen van oud erfgoed of karaktervol patrimonium. Hij is manager van het bureau Lensass, docent interieurarchitectuur aan de KU Leuven, eigenaar van het restaurant AUB-SVP en curator van BKRK Bokrijk Brandmerkt, een project rond relevant vakmanschap.

Saftmeister-project

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 27

Pieter-Jan Pieters· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Spielerei met technologie· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · “Ik neem mezelf niet te serieus” · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

The Social Project

Real Booty Music MIDIS

28N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Pieter-Jan Pieters studeerde aan de Design Academy Eindhoven en startte onmiddellijk daarna zijn eigen bedrijf OWOW. Momenteel verdeelt hij zijn tijd tussen Eindhoven en Antwerpen. Zijn werk bevindt zich op de snijlijn tussen design, technologie, muziek en engineering. Pieter-Jan Pieters speelt echt met nieuwe technieken, en doet niet anders dan zijn ideeën tot leven brengen door middel van technologie. Niets is daarbij te gek en zijn mogelijkheden zijn eindeloos.

Pieter-Jan is misschien nog het meeste bekend van MIDIS, compacte elektronische muziekinstrumenten die hij lanceerde via een breed verspreide en wereldwijd opgepikte Kickstarter-campagne. Elk van de vijf perfect afgewerkte instrumenten (wob, wiggle, drum, pads en scan) maakt digitale muziek via intuïtieve handbewegingen. Een ludiek product dat internationaal hoge ogen gooide.

Echt leuk wordt het als Pieter-Jan daar nog een stap verder in gaat, en een extra dosis spielerei en humor bovenhaalt. Hij neemt zichzelf niet te serieus. Zo bouwde hij het MIDISconcept om tot een aantal werkinstrumenten waarbij de bewegingen van andere lichaamsdelen voor de digitale muziek zorgen. Uiteraard enthousiast opgepikt door Playboy en Lil Wayne. Daarnaast maakte PieterJan een serie ietwat domme robotjes die het concept van arbeid in vraag stellen, want sociaal geëngageerd is hij ook. Dat alles altijd met dezelfde kwalitatief perfecte afwerking die Pieter-Jans werk typeert. Elk detail klopt.

Ook over zijn carrière denkt hij al even luchtig: “Ik wilde vroeger of vuilnisman of uitvinder worden. Vuilnisman omdat je dan achter op een vrachtwagen kon staan en niet in de auto moest zitten, en uitvinder omdat je dan met niets rekening moest houden en telkens je eigen dingen kon bedenken. Het voelt allebei als de ultieme vrijheid, omdat je je niet aan de regels moet houden. Ik ben nu professioneel knutselaar, de mooiste titel die ik me kan geven. Wat ik momenteel doe, is wat ik echt graag doe. Voorspellen waar ik concreet naartoe wil, lukt niet, omdat mijn interesses vaak veranderen. Maar het uiteindelijke doel is world domination.” www.owow.io De keuze van Heleen Van Loon “Pieter-Jan Pieters heeft me het afgelopen jaar meermaals verrast: zijn muziekinstrumenten die plots hoofditem zijn in het radionieuws en een reportage op Canvas, naar aanleiding van zijn succesvolle crowdfundingcampagne op Kickstarter. Of het werk dat hij maakte voor Toegepast, The Social Project. Pieter-Jan kaart maatschappelijke issues aan, zoals het eigendomsprincipe van radio- en telefoniefrequenties dat op diverse blogs en nieuwssites uitvoerig aan bod komt.”

Heleen Van Loon is coördinator van Cultuurplatform Design, een netwerkorganisatie die beloftevolle designers en design in Limburg ondersteunt en promoot. Zo organiseert ze jaarlijks Toegepast, een intensief begeleidingstraject met creatie-opdracht voor beloftevol en pas afgestudeerd ontwerptalent, wat resulteert in een expo in Z33.

Bots

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 29

Sara Plantefève-Castryck· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Grafisch handgeschilderd textiel· · · · · · · · · · · · · “Kleur is mijn grootste inspiratiebron” · · · · · · · · · · · · · · · · ·

30N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Sara Plantefève-Castryck is textielontwerper met een achtergrond in grafisch ontwerp. Haar werk bestaat uit (vaak handgeschilderde) ontwerpen voor prints. “Ik schilder, ik teken of ik gebruik collagetechnieken voor een printontwerp. Dat digitaliseer en edit ik dan in Photoshop zonder het handmatige aspect te verliezen. Maar net zo vaak neem ik mijn penseel en schilder ik rechtstreeks op zijde. Ik hou van de kleine imperfecties die ontstaan wanneer je met je handen iets creëert.” Sara’s signatuurstijl is zeer kleurrijk en grafisch: meestal geen zachte of natuurlijke kleurtonen voor haar. Ze zegt: “Als ik thuiskom in mijn huis vol prints en kleur word ik altijd spontaan weer blij. Het voelt ergens heel simpel en kinderlijk, maar dat is ook net de kracht ervan”.

Geheel in de spirit van Sonia Delaunay vervaagt Sara ook bewust de lijnen tussen toegepaste en schone kunst. Ze schildert minutieus elk ontwerp dat later wordt geprint of geweven, en wil zich binnenkort meer verdiepen in knooptechnieken voor tapijten. Maar net zo goed hangt ze haar werk soms op in de ruimte, bijna als schilderijen. Sara vertelt hierover: “Het is verrijkend om op beide kanten te kunnen werken en ze af te wisselen.

Ik kan gerust bezig zijn met installaties in de ruimte en tegelijk een leuk tapijt ontwerpen. Beide passen perfect in mijn praktijk. Het liefst maak ik installaties die de mogelijkheid hebben om te bestaan als kunstobject op zich, maar ook als nuttig textielobject in een interieur, zoals bijvoorbeeld een afscheidingsmuur in een kamer.”

Zichtbaarheid is volgens Sara een van de sleutels tot succes voor een jonge ontwerper. Een van haar grote verwezenlijkingen is het limited edition dekenontwerp voor Slowdown Studio uit Australië, die haar werk tegenkwamen op Tumblr. Ze vertelt: “Ik merk als jonge ontwerper dat sociale media erg belangrijk zijn. De meeste klanten bereik ik via kanalen zoals Instagram, Tumblr, Flickr of Facebook.”

Sara exposeert ook vaak, afgelopen jaar een viertal keer. “In een klein land als België helpt het je al een stuk vooruit om af en toe actief te zijn op deze manier. Het helpt natuurlijk ook wel dat ik een vreemde, lange en moeilijke achternaam heb die mensen onmiddellijk herkennen.” www.saraplantefevecastryck.com

Deken voor Slowdown Studio

De keuze van Adeline d’Ursel “Ik vind het creatieve proces van Sara Plantefève-Castryck heel interessant. Alles begint met haar tekeningen. Ze schildert en tekent urenlang aan nieuwe patronen en kleurencombinaties. Het is boeiend dat hier zowel de praktijken van functioneel design als beeldende kunst samenkomen.

Haar werk is heel sensitief en intelligent, haar tekeningen heel evenwichtig. Sara herontdekt de traditie van de oude wandtapijten waarbij heel veel tijd kruipt in de tekeningen.”

Adeline d’Ursel is de oprichter van de Nationa(a)l Expo//Store, een tiendaags evenement in Brussel dat elk jaar een nieuwe selectie van opkomend talent in design, mode, gastronomie, dans, cinema, muziek en beeldende kunst brengt. Nationa(a)l staat garant voor een zorgvuldig gekozen inhoud die wordt gepresenteerd tijdens die tien dagen. Als merk streeft Nationa(a)l naar een culturele kwaliteit en wil het die laten ontdekken door de bezoekers.

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 31

Joanna Reuse · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Eerlijke verbindingen geïnspireerd op textiel· “Ik wil als maker bewust zijn hoe de dingen in elkaar zitten” · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

32N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Joanna Reuse is pas afgestudeerd als textielontwerper. Textiel is maar een startpunt voor haar werk. Ze heeft er vooral haar manier van denken en ontwerpen verder door ontwikkeld.

Joanna definieert zichzelf als een maker, een speler: vrij, analyserend, onderzoekend. Speels, maar niet zorgeloos. Ze neemt daarbij geen blad voor de mond: “Ik ben eerder zoekende naar hoe ik me kan gedragen als verantwoord ontwerper ten opzichte van mens en natuur in een eerlijke maatschappij. Liefst zo ver mogelijk van designbullshit en decoratief gezever.”

Verbinden is in ieder geval een kernwoord in haar werk. “In textiel is er een grote kennis over het maken van ‘eerlijke’ verbindingen”, zo vertelt Joanna. Daarbij gaat het om begrijpen hoe een materiaal alleen zichzelf nodig heeft om zich te binden aan andere componenten, zonder hulpmiddelen zoals lijm, spijkers of tape. Ze legt uit: “Handelingen zoals omwikkelen, spannen, schuiven en draaien, en textieltechnieken als weven, breien en knopen gaan uit van de oorspronkelijke kracht en potentie van het materiaal.” Joanna is ook geïnspireerd door cross-overs. “Wist je dat de houten pen-en-gatverbinding is gebaseerd op de ketting en inslag van een weefsel? Ik ben ervan overtuigd dat dit soort kruisbestuivingen zorgen voor innovatie.”

Haar bekendste project v + e + r + b + i + n + d had nieuwe technieken om losse elementen eerlijk met elkaar te verbinden als resultaat. Ze stelt vragen over hoe we dingen maken, en

hoe we de verantwoordelijkheid om objecten te repareren, af te breken en te verwerken kunnen inbouwen in het ontwerpproces zelf. Joanna’s werk werpt een kritische blik op consumptie en massaproductie en zoekt naar hoe we eenvoudiger en duurzamer kunnen leven. “Soms krijg ik het erg benauwd bij de gedachte dat ik mij zou beperken tot het ontwerpen van een miljardste stoel of zoveelste stukje textiel”, verklaart ze.

Momenteel zoekt Joanna naar samenwerkingen met ontwerpers, kunstenaars, ingenieurs en architecten, maar ook onderwijzers, sociologen en zelfs landbouwers. Haar visie luidt: “Wil je van je handen en denken kunnen leven, dan moet je blijven gaan zonder stoppen. Altijd blijven uitproberen, zoveel mogelijk ‘ja’ zeggen.” www.joannareuse.com

de speelsheid waarmee ze materialen en objecten met elkaar verbindt en erin slaagt om daarmee een stevige, bruikbare constructie in de ruimte te maken. Haar doorgedreven onderzoek naar ‘nieuwe’ of ‘andere’ vormen van verbinden levert een bijdrage aan een duurzamere toekomst. Joanna’s werk zal volgend jaar in een tentoonstelling over textielontwerp te zien zijn in het Design museum.”

Katrien Laporte is sinds 2013 directeur van het Design museum Gent en werkte voordien voor diverse grote stadsprojecten zoals Architectuur als Buur, Time Festival en Brugge culturele hoofdstad, en voor verschillende culturele instellingen. Ze was ook adviseur cultuur bij de schepen van Cultuur in Gent.

De keuze van Katrien Laporte “Het werk van Joanna Reuse heeft me bijzonder getroffen bij haar afstuderen aan de academie in Gent afgelopen schooljaar. Wat me raakt, is

v+e+r+b+i+n+d. © Joanna Reuse

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 33

Vladimir Slavov · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Lampen van onherkenbaar verwerkte vintage “Ik ben een nachtraaf”· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

SL12

SL17

34N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Vladimir Slavov maakt unieke, limited edition of op maat gemaakte verlichtingsarmaturen. Vladimir heeft een achtergrond in scenografie – zijn werk werd genomineerd voor ‘best stage design’ van Bulgarije in 2008 – en studeerde daarnaast kostuumontwerp aan de academie van Antwerpen. Met een acteur als vader en kleermaakster als moeder mag dat niet verbazen. “Ik ontwierp de belichting voor elk stuk waarvoor ik de scenografie deed, want de sfeer op het podium was voor mij cruciaal”, verklaart Vladimir. “Maar het is pas enkele jaren geleden dat ik me realiseerde dat ik eigenlijk voltijds lampen wilde maken.”

De handgemaakte lampen worden uitgebracht onder de naam DIM atelier. Vladimir werkt in zijn atelier in het Zuiderpershuis meestal met

vintage en antieke metalen objecten die hij bewerkt en onherkenbaar combineert tot nieuwe lichtobjecten.

Onlangs is daar ook het handmatig vormgeven van koperen en messingplaten tot lampenkappen bij gekomen. Hij vertelt: “Ik ben al zo lang ik me kan herinneren gefascineerd door lampen. Een van de eerste dingen die ik deed als ik naar feestjes van vrienden ging, was al hun lampen met sjaals of bakpapier bedekken voor meer gezelligheid.”

Vladimirs lampen zijn sober, functioneel en elegant. De materialen zijn zorgvuldig uitgekozen en doordacht samengebracht. Hij zegt: “Ik denk dat de fijne vormen en de uitzonderlijke aandacht die ik schenk aan de details en afwerking de belangrijkste kenmerken zijn waardoor je mijn werk kunt onderscheiden van dat van anderen.”

Bij klanten merkt hij dat ze vooral houden van eenvoud, elegantie en unieke objecten. De aandacht voor zijn ontwerpen loopt dan ook als een trein. Hij verkoopt zijn werk via de Modern Shapes-galerie in Antwerpen en heeft daarnaast klanten van

DK pendant

over de hele wereld: Parijs, Londen, New York, Chicago, Berlijn, Madrid, Tenerife, … Laatst mocht hij een pendant ontwerpen voor brouwerij De Koninck. Ook voor de toekomst heeft hij een duidelijk beeld: “Ik zou graag eens lampen voor buiten ontwerpen, straatlampen bijvoorbeeld. Ik vind het maar vreemd dat de meeste lampen die je buiten tegenkomt nogal saai zijn.” www.dimatelier.com De keuze van Christian Oosterlinck “Ik ontmoette Vladimir Slavov op onze eerste portfoliodag. Zijn traject, gedrevenheid en bescheidenheid imponeren. Zijn ontwerpen zijn puur en hedendaags, met een vleugje recyclage en veel vakmanschap. Hij heeft het in zich om uit te groeien tot onze Michael Anastassiades, die zowel unica in galeries presenteert als voor onze verlichtingsbedrijven kan ontwerpen. En misschien wel meer dan verlichting …”

Christian Oosterlinck is een van de anciens van Design Vlaanderen.

De vele jaren (23!) trouwe dienst, de talrijke artikels en nieuwsberichten geschreven voor Kwintessens, maar vooral de internationale contacten op onze beursstanden in België en ver daarbuiten maken van hem een wandelend designarchief.

SL 9

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 35

Vincent Vrints· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Een killercombo van Nederlandse branding met Belgische creativiteit · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · “Bedenken hoe je een sterk merk kunt maken met eenvoudige en herkenbare elementen boeit me heel erg” · ·

Commentary Project, Football Flag (Studio Fluit)

36N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Vincent Vrints studeerde illustratie en is momenteel grafisch ontwerper bij visual identity-bureau Studio Dumbar in Rotterdam. “Werken in Nederland was voor mij een eyeopener.

In Nederland staat de hele geschiedenis rond grafisch ontwerp hoog in het vaandel. Aan goede grafisch ontwerpers wordt er bijna evenveel belang gehecht als aan beeldende kunstenaars. Ik wil op termijn die waardering weer naar België brengen.”

Vincents werk evolueert doorheen de tijd en is heel divers. Oorspronkelijk mocht het best experimenteel, en liefst voor de culturele sector. Als masterproef maakte hij een goed opgepikte serie posters die nieuwkomers welkom heet in België, geïnspireerd door de vormentaal van anderen in onze cultuur en opgesteld in hun taal. Bij het collectief Studio Fluit werkt hij mee aan illustraties, grafisch ontwerp en fotoreeksen voor diverse klanten in de media en creatieve sector. (zie ook Kwintessens 2015-3) Door zijn ervaringen in Nederland, en de manier waarop daar met branding wordt omgegaan, legt Vincent zich meer en meer toe op het zoeken naar uitpuring en versimpelde oplossingen. Wel nog altijd met een dosis creativiteit en karakter voor een extra sterk resultaat. Voor Studio Dumbar ontwierp hij bijvoorbeeld de met een Red Dot bekroonde posterserie voor Amsterdam Sinfonietta.

Maar net zo goed werkt hij voor een bedrijf dat kabels in zee trekt.

Het is net die combinatie van experiment en creativiteit met uitpuring

en het zoeken naar de essentie wat Vincents werk heel sterk maakt. Vincent vertelt: “Vaak heb ik het gevoel dat er twee uitersten zijn. Je hebt branding agencies die veel meer met een merk bezig zijn dan met het esthetische. Daarnaast heb je ontwerpers die heel esthetisch te werk gaan waardoor het voor mensen die niet met grafisch design bezig soms moeilijk te begrijpen is, en waarbij de functionaliteit dus wordt vergeten.

Het is net die combinatie die ik door mijn achtergrond wel kan maken.

Ontwerpen moeten herkenbaar zijn, maar mogen gerust vernieuwing en experiment in zich dragen.”

Op termijn wil hij graag zijn eigen bureau in Antwerpen. “Ik heb gemerkt dat goed design niet alleen met vorm te maken heeft, maar ook met content. Eerder dan het creëren van een logo, wil ik samen met klanten nadenken hoe we een geheel platform en merk kunnen ontwerpen, en hoe het design ook wat langer meekan.” www.vincentvrints.com

tot stand brengen van een synergie tussen beide disciplines waarbij de relevantie voor de maatschappij centraal staat. Sinds 2010 is hij ook als curator verbonden aan Sint Lucas Antwerpen waar hij extracurriculumprojecten voor studenten en alumni coördineert.

De keuze van Kurt Vanbelleghem “Vincent Vrints denkt in intelligente netwerken, waarbij hij in zijn grafische designvisie de kracht van het digitale verbindt met het persoonlijke van het gedrukte. Bij zijn werk moet ik telkens aan het oeuvre van de Amerikaanse avant-gardecomponist John Cage denken: radicaal, extravert, ritmisch gestructureerd, een speelse omgang met verandering en een subliem inzicht in wat anderen ‘toeval’ noemen.

Als ontwerper zal hij er zeker nog toe in staat zijn om Cages 4’33”’ op een verbluffend integere manier grafisch te vertalen.”

Kurt Vanbelleghem werkt als onafhankelijke curator en uitgever binnen het domein van de hedendaagse kunst en het hedendaagse design.

Hij focust zich voornamelijk op het

programmaboek voor Atypi (Studio Dumbar)

poster voor Amsterdam Sinfonietta (Studio Dumbar)

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 37

Ève Wolfs · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Conceptuele oplossingen met een internationale blik · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · “Mijn eerste gereedschap is empathie” · · · · · · · · · · · · · · · ·

Drei

A Belgian Wine

38N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Ève Wolfs groeide op in een gezin van een architect, graficus, timmerman, kunstdocent, interieurarchitect en scenograaf. Ze leerde er van kindsbeen af dat alles altijd ook op een andere manier kan worden gedaan.

Creativiteit en ideevorming werden haar dus met de paplepel ingegeven. Ze studeerde industriële vormgeving aan HKDI (Hongkong) en aan La Cambre in Brussel. De pragmatische vorming van de eerste en de artistieke van de tweede school zijn duidelijk af te leiden uit haar werk.

Maar daar bleef het niet bij: Ève is een wereldburger, want naast Hongkong en België woonde ze ook in Benin, Nederland en Australië. Ève ontwerpt producten en diensten in allerlei sectoren, materialen en media. Zo was ze de afgelopen maanden betrokken bij een interaction design-project, ontwierp ze een nieuw graf, werkte ze met Afrikaans textiel en heeft ze de gevels van een winkelcentrum vormgegeven. “Ik hou van nieuwheid, en ik leer en ontdek graag”, vertelt ze. Ève zoekt dan ook vaak naar inhoudelijke of conceptuele oplossingen, eerder dan naar vormen. “Als een probleem kan worden opgelost met social innovation ben ik des te blijer. Anders heb ik een persoonlijke voorkeur voor eenvoudige en nederige vormen”, verklaart ze.

Haar observatievermogen en ana­ lytische geest, daar gaat Ève prat op: “Ik kies ervoor om met mensen samen te werken, niet alleen om de consumenten te begrijpen. Ik hou van cocreatie. Dat kan met een andere ontwerper, danser of lichtingenieur,

maar het is altijd rijker met meer mensen. Het ontwerpen is dan zoveel gemakkelijker, logischer en legitiemer.

Mensenkennis en een inzicht in de samenleving zijn fundamenteel. Dat is mijn eerste designgereedschap.”

Als we vragen naar Èves toekomstplannen komt er een heel duidelijk beeld naar boven. “Binnen vijf à tien jaar zou ik graag creative director in een internationaal designbureau zijn.

Daarmee bedoel ik niet dat ik noodzakelijk mijn eigen kantoor wil openen.

Ik werk nu bijvoorbeeld al soms voor Brainjuice, een leuke internationale studio in Brussel”, vertelt Ève. www.evewolfs.com De keuze van Yves Drieghe & Bert Pieters “We kwamen Ève Wolfs toevallig tegen, toen we haar werk in een presentatie van journaliste Leen Creve zagen. Het sociale karakter en de tactiliteit van haar werk zijn heel in­ spirerend. Bovendien zit ze volgens ons met haar werk Grave op een heel specifieke trend: meer en meer wordt ook afscheid nemen een thema in design.”

Yves Drieghe en Bert Pieters zijn de oprichters van De Invasie, een platform dat opkomend talent

Grave

promoot. In 2012 startten ze het communicatiebureau DIFT op, dat zich steeds meer toespitst op het creëren van nieuwe contexten. Ze ontwikkelen visuele en fysieke campagnes, en evenementen die het mogelijk maken om als ‘ontvanger’ of consument je eigen verhaal te maken, gelinkt aan een merk.

Moonwalk

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 39

De toekomst van wearables· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Navigatieschoen Lechal

Vijf jaar geleden verscheen er een boek met de pakkende titel 100 Ideas that Changed Fashion. Het opent met couture en eindigt met wearable electronics. Alsof de schrijfster Bino, Pars Pro Toto

een statement wilde maken: dit is pas het begin. Sindsdien heeft de verkoop van wearables wereldwijd een enorme vlucht genomen. Wat zijn de pro’s en contra’s volgens gebruikers én makers?· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Apple Watch, Hermès

· · · Natasja Admiraal· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · In 1922 installeerde Alfred Dunhill in zijn handtassen een lichtje dat bij het openen aanfloepte. Iets later ontwierp Elsa Schiaparelli tassen die muziek konden afspelen. Anno 2016 gaan wearables natuurlijk veel verder. We hebben het over handtassen en solar­jurken die je smartphone opladen, smartwatches, geconnecteerde brillen en navigatieschoenen. Het binnensijpelen van die wearables verloopt als met veel nieuwe ontwikkelingen: eerst schoorvoetend via early adopters en tech geeks, vervolgens zakken de prijzen, worden de voordelen aanvaard en vinden de innovaties toegang tot een breder publiek. Veelal worden ze gefinancierd via crowdfundingplatforms zoals Kickstarter.

Vooral smartwatches en allerhande fitnesstrackers hebben de belangstelling aangewakkerd. Kevin Haelterman, medeoprichter van LuGus Studios, heeft onlangs zijn eerste smartwatch aangeschaft: een Huawei. “Ik zie het meer als een tof accessoire dan als gebruiksvoorwerp.

Het is een mooi horloge met leuke extra’s.” Als drukke ondernemer zijn voor hem hoofdzakelijk de notificaties handig. Als nadelen noemt hij de kleine schermpjes en onhandige besturing. Het grootste nadeel is dat je het horloge elke dag moet opladen. Voorzien van batterijen die dagen of zelfs weken meegaan, worden ze een stuk interessanter. “Er moeten er voldoende op de markt zijn, wil het echt goed functioneren”, stelt ontwerper Frank

40N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Sveid, die naast een mooi oud horloge in het bezit is van een Apple Watch. Hij heeft een functie ontdekt waarbij je, met twee klopjes op het scherm, iemand aan de andere kant van de wereld kan laten weten dat je aan hem denkt. “Voorwaarde is dat de ander óók een Apple Watch draagt.”

De pols is op dit moment met voorsprong de meest aanvaarde plaats om technologie te dragen. Maar het is een kwestie van tijd voor de toepassingen breder worden. “De verdere miniaturisatie zal in de toekomst zulke kleine devices opleveren dat ze zich evengoed achter je oor kunnen bevinden. Of ín je lichaam”, voorspelt Koert Vanoverbeke van ontwerpbureau Pars Pro Toto. “Dat impliceert dat je niet meer op een fysiek scherm hoeft te kijken, maar dat bijvoorbeeld ‘iets’ rechtstreeks een beeld op je netvlies projecteert.” Eind vorig jaar redde een Amerikaanse arts het leven van een baby met behulp van een Google Cardboard, een grote kartonnen bril waarin een smartphone kan worden geplaatst. Met een virtual­reality-animatie kon de risicovolle operatie – de baby was geboren met het hart op de verkeerde plek – goed worden voorbereid en uitgevoerd. Google werkt ook aan een nieuwe versie van Glass, zónder de glazen, die

communiceert met geluid via beengeleiding. Er bestaan tegenwoordig zelfs brain trackers: hoofdbanden die de hersenactiviteit meten. Steeds meer mensen doen aan self-tracking: ze houden bij hoeveel ze bewegen, wat ze eten en meten hun hartslag, bloeddruk, slaapritme en mentale gesteldheid. The Quantified Self wordt deze beweging genoemd.

Hoe ver willen we gaan met de ‘verlenging’ van ons lichaam door middel van technologie? “De grenzen van gisteren zijn we al lang overgestoken”, stelt Vanoverbeke.

“Continu bereikbaar zijn via een draagbare telefoon werd vijftien jaar geleden weggelachen als overbodig en nutteloos. Prothesen, pacemakers en stalen pinnen vanwege botbreuken zijn intussen algemeen aanvaard. Weliswaar vooral in extreme (medische) gevallen, maar de weerstand ten aanzien van elektronica in ons lijf zal sterk afnemen. Als een pin in je lichaam oké is, waarom dan geen chip met al je medische gegevens, plus gps-module?”

Tot nu toe zijn de effecten van straling op onze gezondheid nog niet in detail bekend. En dan is er nog het privacy-issue, het risico van afhankelijkheid en elektronica­ verslaving. Desondanks zullen de voordelen op het gebied van snelheid, comfort en veiligheid toenemen. Pars Pro

Jabbla Allora II, Pars Pro Toto voor Jabbla

cases· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 41

Toto ontwikkelde in 2015 de Bino, een bluetoothveiligheidsbandje voor kinderen. Wanneer je kind zich buiten een bepaalde afstand van je smartphone begeeft, klinkt er een alarm. Voor Jabbla maakte het designbureau toestellen die mensen met spraakstoornissen de mogelijkheid geeft om zich uit te drukken, hoorbaar via luidsprekers en/of leesbaar op een scherm. Koert Vanoverbeke ziet nog meer mogelijkheden. “Hoe handig zou het zijn als het slot van je fiets vanzelf openspringt wanneer je in de buurt komt? Of als wearables het verkeer substantieel veiliger konden maken, bijvoorbeeld door zwakke

weggebruikers ‘aanweziger’ te maken voor sterke weggebruikers? Als betaalrijen korter worden doordat aankopen automatisch van je rekening worden afgeschreven bij het passeren van de smartgate, via je smartphone of die ingeplante chip achter je oor?” Voorlopig blijft het lastig om technologische mode en accessoires te vermarkten. Een belangrijke reden is dat de producten vaak niet esthetisch genoeg zijn. Daar liggen kansen voor ontwerpers. De CEO van Yves Saint Laurent verruilde de mode twee jaar geleden voor Apple – en Apple sloeg op zijn beurt de handen ineen met Hermès.

Kruiswijk· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · woonzorgzone op maat van mensen · · · · · · · · · · · In het Kruiswijk-project onderzochten Studio Dott en Maaslands Huis hoe wonen met zorg beter kan verlopen, en gaven ze vorm aan een woonzorgzone afgestemd op alle gebruikers.· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Sofie Dieltjens· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Het Kruiswijk-project vond plaats in het kader van het Europese SPIDER-project rond service design. Een van de initiatiefnemers is Maaslands Huis, de socialehuisvestingsmaatschappij van Maasmechelen. Zij merken, net als andere huisvestingsorganisaties, dat hun doelpubliek steeds ouder wordt. Om oplossingen te bieden op maat van deze oudere bewoners, willen ze hun woonaanbod

uitbreiden met zorg- en andere diensten. De vraag die daarbij rijst is: welke diensten moeten aanwezig zijn in een woonomgeving, opdat mensen langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen? In dit project onderzocht ontwerpbureau Studio Dott met hen de noden van hun doelpubliek, en ontwierpen ze een woonomgeving op maat.

42N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Analyse van de noden Het project begon met een analyse van de leefwereld van ouderen en zorgbehoevenden in Maasmechelen, onder meer door veldonderzoek. Daarnaast trok het team naar verschillende woonzorgcentra om daar te observeren hoe wonen met zorg vandaag wordt vormgegeven. Ook voorbeelden van nieuwe woonzorgvormen in het buitenland werden verzameld.

Deze analyse leidde tot een aantal belangrijke inzichten. Wanneer mensen een beroep moeten doen op zorg, hebben zij een aantal belangrijke noden die hun beleving bepalen. Ze willen ten eerste de controle en keuzevrijheid behouden over alle aspecten van hun leven: over de zorg die ze krijgen, over hun dagelijkse ritme, hun activiteiten en wat ze eten. Daarnaast willen ze hun eigenheid kunnen behouden, zich kunnen omringen met hun eigen spullen en daarmee hun identiteit uitdrukken. Ten slotte willen mensen met een zorgvraag worden ondersteund in alle aspecten van het leven en als volwaardig mens worden beschouwd, niet worden gereduceerd tot ‘zorgbehoevende’.

Deze elementen ontbreken vaak in bestaande woonzorgomgevingen, waar uit efficiëntieoverwegingen vaak alleen de focus ligt op het verstrekken van zorg. Andere aspecten worden daardoor buiten beschouwing gelaten.

Door deze elementen als uitgangspunt van het ontwerp te nemen, creëerde het onderzoeksteam een woonzorgomgeving gericht op bewoners, omwonenden, zorgverstrekkers en vrijwilligers.

Open voor iedereen Om deze inzichten te vertalen naar waardevolle dienstconcepten, nodigde Studio Dott de betrokken partijen uit in een aantal cocreatieworkshops. Ouderen, mantelzorgers, zorgverstrekkers en andere dienstverleners dachten hierin samen na over de vereisten, het aanbod, de partners en het ecosysteem van de nieuwe woonzorg­ omgeving.

Daarop ontwikkelde Studio Dott ideeën en concepten voor diensten, die alle betrokken partijen verifieerden, in verschillende fasen. Deze diensten omvatten zes thema’s: wonen, zorg, maaltijden, vrije tijd, sociaal contact en mobiliteit. Het schema toont een overzicht van de diensten per thema.

Het resultaat is Kruiswijk, een buurt waar mensen samen wonen en leven, en waar diensten worden aangeboden voor een volwaardig, comfortabel en betekenisvol leven. Kruiswijk en zijn diensten zijn open voor iedereen: bewoners, mensen uit de buurt, bezoekers, … Daardoor wordt de buurt een ontmoetingsplaats voor jong en oud.

Ruimtelijk ontwerp Kruiswijk moet, als ideale woonzorgbuurt, ook ruimtelijk werken. Studio Dott vertaalde de principes in een ruimtelijk ontwerp en zorgde voor een zo efficiënt mogelijke organisatie van zorg- en andere diensten, zodat Kruiswijk voor iedereen betaalbaar is.

Zo kozen ze bewust voor een open en toegankelijk karakter om een mix van bewoners, omwonenden en

CASES· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 43

bezoekers aan te trekken. Alle diensten in Kruiswijk zijn nabij de wooneenheden en zijn snel te bereiken, terwijl de ‘zorglogistiek’ onzichtbaar is gehouden (bijvoorbeeld een aparte ingang voor leveringen, een apart ‘zorg­circuit’ naast publieke gangen) zonder daarom aan efficiëntie in te boeten.

Bewoners behouden hun eigen identiteit en keuzevrijheid in de woningen door onder andere individuele voordeuren en gescheiden leef- en slaapruimtes. Daarbij bieden de afwisseling van privé-, besloten en publieke ruimtes een doordacht evenwicht tussen privacy en gemeenschap.

geheel van deeloplossingen, de dienstconcepten. Die kunnen modulair op andere plaatsen worden gerealiseerd, afhankelijk van de nood. www.kruiswijk.be

Toepasbaarheid Hoewel dit ontwerp startte vanuit de specifieke context van Maasmechelen, met zijn mijnverleden en sociale samenstelling, zijn het de antwoorden op universele noden en waarden die het verschil maken. De concepten ontworpen voor dit project zullen dus ook op andere plaatsen relevant zijn. Kruiswijk is ontworpen als een

De iconische huisstijl van Base Design voor Degroof Petercam· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 2015 was voor zakenbank Degroof en beleggingsvennootschap Petercam het jaar van een historische fusie. Als Degroof Petercam staan zij vanaf nu in voor het vermogensbeheer en financieel advies van een diverse portefeuille particuliere en professionele beleggers. Twee zeer 44N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

verschillende organisaties – zeg maar tegenpolen – laten samensmelten in een qua branding vaak traditionele sector, dat is de opdracht waarin Base Design met deze nieuwe huisstijl voortreffelijk is geslaagd. · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Annelies Thoelen · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Base Design is een branding agency op het snijpunt van mensen, eenvoud en gezond verstand. De initiële interesses van de twee grafisch ontwerpers die het bureau in het begin van de jaren 90 oprichtten – zowel typografie als de esthetiek van beelden – zit tot op de dag van vandaag verweven in het DNA van de organisatie. “Onze corebusiness is branding en identiteiten uitwerken. We

zijn daarmee begonnen in de culturele sector, dan geëvolueerd naar mode en lifestyle, en nu schuiven we wat meer op naar corporate business”, vertelt Dimitri Jeurissen, partner van Base Design. “Een merk is daarbij voor ons altijd als een persoon die we zo iconisch mogelijk naar voren proberen te brengen. Brands are like people, als ze karakter hebben, kan er echte empathie voor ontstaan.”

CASES· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 45

Bank Degroof stond al die jaren bekend als een betrouwbare klassieke privaatbank met een lange traditie.

Petercam had een eerder jong en dynamisch karakter.

Degroof Petercam is dan ook een nieuwe entiteit die het beste van deze twee werelden samenbrengt, en daarvoor een frisse huisstijl wilde laten ontwerpen. “Het resultaat”, aldus Dimitri Jeurissen, “is een identiteit die zeker nog wat van dat statische in zich heeft, maar het klassieke absoluut inruilt voor een dosis avontuurlijkheid. Het is the best of both worlds.”

Het nieuwe logo, een prachtig samengaan van de d van Degroof en de p van Petercam, getuigt van harmonie en schept zowel continue balans als beweging. Het is duidelijk in your face, maar nooit brutaal door de ronde zachtheid van de vette schreefloze letters. Het is ook een mooie abstracte verwijzing naar het %-symbool. Gedurfd, maar bang on, net als de nieuwe bank zelf. Niet alleen het nieuwe logo is trouwens een iconisch statement van het samengaan van twee werelden, ook het speciaal voor de bank ontworpen lettertype mengt traditie en vernieuwing. Het lettertype Romain werd aangepast, waarbij een aantal Serif-letters werden omgevormd in Sans-letters.

De perfecte visualisatie van de identiteit van de nieuwe bank. Jong en oud in één oogopslag.

Base zorgde ervoor dat het logo op zichzelf kan worden gebruikt, maar ook kan worden uitvergroot om speelser te figureren, bijvoorbeeld op posters als quasi barok ornament. Dimitri Jeurissen legt uit: “Het is niet gewoon een logo, maar eigenlijk een volledige taal. Net dat geeft veel mogelijkheden in de grafische uitwerking. Die taal bevat natuurlijk de klassieke elementen zoals een logo, de typografie en een kleur. Maar die heeft ook een manier van zich uit te drukken. En ik denk dat de taal die we hier hebben uitgewerkt de mogelijkheid heeft om tegelijkertijd soms heel serieus te zijn en soms wat speelser. Het kan heel klassiek en rustgevend worden, ik zou zeggen, zelfs streng soms. Maar het kan ook heel luchtig en vriendelijk naar voren komen.”

Zonder alles tot in de puntjes zelf te willen uitwerken, heeft Base de richtlijnen voor de huisstijl vervat in een complete onlinestijlgids die de organisatie opstelde. De volledige grafische vocabulaire, de look-and-feel van de website, de vertaling van dit alles voor de inrichting van de kantoren, enzovoort, is te ontwerpen met de informatie uit deze onlinetoolkit. Het ‘handboek’ staat online, zodat Base waar nodig extra zaken aan de guidelines kan aanpassen, en de medewerkers van de bank zeker zijn steeds met de meest recente versie te werken. Jeurissen vertelt: “Het was niet de bedoeling om mee in te staan voor de uitvoering van elk sjabloon, elke folder, en elk briefpapier. Onze taak is de algemene branding ontwerpen, en die volgen we natuurlijk wel op. Het kan zijn dat we de uitvoering van de stijlgids van dichtbij blijven monitoren, maar het zijn verschillende partners die het concept werkelijk zullen toepassen.”

De visuele identiteit voor Degroof Petercam was het eerste project van Base voor een klant in de financiële wereld. Het was door hun succesvolle en vernieuwende pitch – alles behalve een klassiek (vaak blauw) bankenlogo – dat ze uit alle inzendingen werden gekozen. Dimitri Jeurissen omschrijft de stijl zelf als “het portret van de grootvader in een modern huis”. Xavier Van Campenhout, hoofd van de private banking-afdeling bij Degroof Petercam, kende het bureau al voor de opdracht werd uitgeschreven, en was al langer fan van de frisse stijl. Hij vertelt: “Wij kozen Base gedeeltelijk door zijn specialisatie juist in niet-financiële sectoren, specifiek om een nieuwe en originele huisstijl te bekomen, die ons zou onderscheiden van onze collega’s. We zijn dan ook zeer tevreden. Feedback van onze klanten en de sector benadrukt vooral het innovatieve en esthetische karakter van onze nieuwe identiteit.” www.basedesign.com

46N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Gent Glas · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · In een oud industrieel pand in Nieuwland ontstond twee jaar geleden de vzw Gent Glas. In korte tijd groeide die uit tot een goed uitgerust atelier, met als basisfiguur de Amerikaan John Moran. Gent heeft een traditie van vlakglas, met de familie Blondeel en ateliers als Mestdagh. Hoewel heel wat glaskunstenaars er gevestigd zijn – zoals Sandra De Clerck, Lieve Van Stappen en Mariken Dumon – en Eric Pipien glas doceert aan de LUCA School of Arts, is Gent niet echt bekend als glasstad. Kan Gent Glas daar verandering brengen?· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Christian Oosterlinck· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

CASES· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 47

Atelier Gent Glas. Foto: Thalia Dossche

Flame in a Bubble, Isabeau Scheire. Foto: Edwin Pieters

John Moran studeerde glaskunst in de Verenigde Staten aan de Tyler School of Art en werkte verscheidene jaren in de regio Philadelphia. In 2009 werd hij bekroond met het Creative Glass Center of America Fellowship van WheatonArts. Hij haalde ten slotte een Master of Fine Arts aan de Illinois State University. Zijn eigen beeldend werk brengt op een tragikomische manier politiek, menselijk sociaal gedrag en religie samen.

John Moran werd in 2010 uitgenodigd in het IKA in Mechelen als artist-in-residence, waar hij ook een aantal lessen gaf. Hij leerde er iemand kennen, trouwde en vestigde zich in Gent. John en de Belgische glasblazer Katrijn Schatteman, die al veel in de VS had gewerkt, merkten dat er tussen glasblazers, kunstenaars en designers weinig ruimte is voor experiment en coconstructie van technische, conceptuele en vormelijke kennis en vaardigheden. Dit gemeenschapsaspect is, in tegenstelling tot de VS, minder bekend in Europa. Europa kent eerder een traditionele geschiedenis in ambachtelijk en

industrieel glasblazen, wat zich bijvoorbeeld uitte in het geheim houden van technieken en ideeën. In de jaren 60 ontstond in de VS een nieuwe stroming door Italiaanse en Tsjechische meester-glasblazers samen te brengen met artistiekelingen in open leergemeenschappen. Daardoor boomde de Studio Glass Movement als een belangrijke speler in hedendaagse kunst, met Kiki Smith en Josiah McElheny als pioniers. Met glasdesigners als Joe Cariati en Dante Marioni werd de praktische approach in design heel populair, waarbij er minder een onderscheid wordt gemaakt tussen vormgevers en glasmakers.

Om glasblazen en werken met glas beter te promoten als medium in design, beeldende kunst en vormgeving, besloot John Moran om samen met andere Belgische glasblazers en glasliefhebbers zoals Frederik Schatteman, Katrien Van Laere, Katrijn Schatteman, Evert Van Laere, Frank Van Daele en Jeroen Heerwegh een nieuwe studio op te bouwen, die beide expertises van de Europese en Amerikaanse tradities samenbrengt.

48N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

De vele internationale contacten van John zorgen voor een groot netwerk met vooral contacten in de Verenigde Staten, Nederland, Tsjechië en Duitsland. Nu werken er al op regelmatige basis mensen uit Amsterdam in Gent: Maurice La Rooy en de Amerikaan Marc Barreda.

In een oud industrieel pand in Nieuwland ontstond de vzw Gent Glas. In twee jaar tijd groeide de vzw uit tot een goed uitgerust atelier. Momenteel verbindt Gent Glas verschillende glasblazers die zich specialiseren in zowel design, als hedendaags beeldend glas als ambachtelijk glas. In Gent Glas kunnen designers terecht om de glasstudio te huren met professionele glasblazers of zij kunnen opdrachten geven om prototypes of andere objecten te maken. Bovendien wil Gent Glas in de toekomst studiobezoeken organiseren voor studenten in design en professionele designers, waarbij de verschillende technische mogelijkheden in glasblazen en werken met glas worden gedemonstreerd en toegelicht. Dat is belangrijk om het conceptuele en vormelijke denken van designers die graag glas willen gebruiken als medium te kunnen uitbreiden. Er zijn veel meer mogelijkheden dan alleen glas in een vorm blazen.

Gent Glas kwam een eerste maal naar buiten met een project in samenwerking met het Design museum Gent. In het kader van de tentoonstelling Lightopia werd aan jonge ontwerpers vormgeving en interieur gevraagd om een lichtobject te tekenen, dat door Gent Glas in het museum werd uitgevoerd. Jacky Geurts uit Nederland en Robin Berrewaerts vielen in de prijzen, met nog vermeldingen voor Isabeau Scheire en Tina Peirlinck. Intussen worden meerdere designprojecten gerealiseerd met ontwerpers zoals Unfold, Frederik Delbart, Ben Storms, …

Binnen de beeldende kunst zijn er projecten met onder andere Koen Vanmechelen, die eerder in Murano-glas werkte.

Momenteel blijven design en kunst nog vrij gescheiden, maar in de toekomst wil men ze zeker samenbrengen in cross-overprojecten. Gent Glas heeft de ambitie om meer te zijn dan alleen een glasatelier. Het is ook een sociaal gegeven. Elke vrijdagavond is het Friday Night Live. Zowel creatievelingen, geïnteresseerde leken als de mensen uit de buurt, worden dan uitgenodigd om livedemonstraties glasblazen bij te wonen op Nieuwland. Naast de gezellige sfeer, is dat ook belangrijk om aan het publiek te laten zien hoeveel werk en inspanning het vraagt om een product te maken, zodat men rapper geneigd is om er een goede prijs voor te betalen.

Met een gezonde competitieve blik wordt gekeken naar Van Tetterode, waar La Rooy en Barreda ook werken. Dit Amsterdamse atelier is een van de belangrijkste

en meest veelzijdige glaswerkplaatsen van Nederland.

De glasstudio is een buitengewoon goed uitgeruste werkplaats waar vlakglas en een glasblaasstudio, een metaalwerkplaats en een slijperij zijn verenigd. Iets unieks voor West-Europa.

Waar wil Gent Glas naartoe? In de eerste plaats wil de vzw uitgroeien tot een professioneel atelier, waar meerdere kunstenaars en designers niet alleen hun creativiteit kunnen tonen, maar er ook een beroep van kunnen maken. Door de contacten met kunstenaars en designers, musea en scholen willen ze glas als medium in design, beeldende kunst en ambacht promoten. Het maken is opnieuw populair, dus ook in glas. www.gentglas.com

Sale of a Deathman, John Moran. Foto: Karel De Bock

CASES· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 49

Belgium Art & Design· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Belgium Art & Design, ook bekend als BAD, is een event dat dit jaar voor de eerste maal plaatsvond van 18 tot 21 februari 2016 in de Eskimofabriek in Gent. De eigenzinnige beurs ging op zoek naar kwaliteit en meerwaarde binnen zowel ’s lands kunst en design, en gaf de bezoekers di­ recte toegang tot unieke kunstwerken en geselecteerde ontwerpen van eigen bodem. · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Annelies Thoelen · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

InHale, Ben Storms

50N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

BuzziPicNic, BuzziMilk, BuzziFalls, BuzziShade, BuzziSpace

BAD zette daarbij in op een totaal­ beleving met niet alleen beursstan­ den, maar ook diners, degustaties, workshops, debatten, en film- en fotovertoningen. Het event focuste op een mix tussen kunst, design, mode, food en technologie, met bij­ zondere aandacht voor onmiddellijk contact en gedachtewisselingen met het publiek.

De beurs geloofde sterk in de kracht en de meerwaarde van Bel­ gische kunstwerken, ontwerpen en producten. De filosofie was daarbij resoluut dat, nu we in een geglobali­ seerde wereld leven, een gematigd en positief chauvinisme onze culturele identiteit kan verrijken en ons inter­ nationaal sterker kan positioneren.

GonG, Tania De Bruycker

De deelnemers aan de beurs waren dus uitsluitend Belgische kunste­ naars en galeries – al dan niet wo­ nend en werkend in eigen land – naast designers, producenten en verdelers.

BAD koos voor de disciplines kunst en design curatoren die moes­ ten waken over de inhoud van de ge­ toonde producten. Curator Stef Van Bellingen, artistiek directeur van kun­ stenplatform Warp in Sint-Niklaas, nationaal voorzitter van de Canvas­ collectie en tentoonstellingsmaker in binnen- en buitenland, stond in voor het deel moderne en hedendaagse kunst. Daarbij kwamen zowat alle disciplines aan bod: schilderkunst, beeldhouwkunst, tekeningen, foto­ grafie, installaties, etc. Curator Jesse

Brouns nam het designluik voor zijn rekening. Als designjournalist schrijft hij onder meer voor Knack, De Standaard, Elle en diverse buitenlandse tijdschriften, waaronder Wallpaper.

Ook hij ging voor een brede mix bin­ nen het genre en toonde zowel objec­ ten binnen interieur, mode en voor­ uitstrevende technologie.

Voor de Belgium Art & Designbeurs opteerde Design Vlaanderen om een forum te geven aan een aantal ontwerpers die zullen deelnemen met nieuwe projecten aan de triënnale Hands on Design in het najaar van 2016. Om het concept van de BADbeurs te respecteren werd er speci­ fiek gekozen voor designers die wer­ ken op het cross-overdomein tussen

GESPOT· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 51

kunst en design: Ben Storms, Tania De Bruycker en Ministry of Mass.

Elk van hen ontwerpt en vervaardigt eigenhandig functionele objecten, die ook in een kunstgalerie niet uit de toon zouden vallen. De drie ge­ selecteerde designers toonden in Gent ontwerpen waarbij ze zowel hun technische kennis die onontbeerlijk is om hun designideeën te kunnen reali­ seren, als hun diepgaande vormelijke

onderzoek onder de aandacht te brengen. Vormgeving is niet alleen puur de vorm, het zijn ook de ideeën en materialen die achter het object en het maken ervan zitten.

Achter Ministry of Mass staat David Braeckman. Hij ontwerpt producten waarbij de hedendaagse productie- en consumptiecultuur in vraag worden gesteld. Tania De Bruycker (MdSt) maakt sculpturale

voorwerpen met een gebruiksfunc­ tie, die een uitgepuurde soberheid en eerlijke ruwheid vertonen. Ben Storms vertrekt vanuit de materie, en assembleert vorm, materiaal en techniek op een innovatieve en fas­ cinerende wijze. www.belgiumartdesign.be

Design is Wolf· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Een volledig woonmerk, dat is wat Wim Alenus, Ann-Pascale Bijnens en Kristel Vanderlinden vanuit Hasselt op poten hebben gezet. Met zitbanken en fauteuils, boekenrekken Grooves, Alain Gilles

en inloopkasten, stoelen, tafels, bedden, spiegels én ver­ lichting. Ongezien in België en ambitieus, dat is zeker. · · · · · Leen Creve · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Een afgewerkte showroom in de oude Minerva-site in Antwerpen staat vol met woonkamers, slaap­ kamers en leefruimtes in een frisse, hedendaagse opstelling. De startcollectie van het in decem­ ber gelanceerde nieuwe Belgische

woonmerk Design is Wolf is ongewoon uitgebreid en veelzijdig voor een start-up.

Nog ongewoon: het merk koos ervoor om niet bij de traditionele meu­ belwinkeliers te verkopen, maar om rechtstreeks naar de eindconsument

te gaan. Met enerzijds die grote show­ room in Antwerpen, en anderzijds een gedetailleerde webshop. “Het is een strategie die bijvoorbeeld ook merken als Habitat, Roche Bobois of BoConcept hanteren. Of het nieuwe Hem”, legt initiatiefnemer en

52N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Trompe l’oeil, Alain Gilles

mede-eigenaar Wim Alenus uit. Hij deed de afgelopen twintig jaar erva­ ring op in de meubelsector: “Ik stond mee aan de opstart van Belgisch bui­ tenmeubelmerk Tribù, werkte bij zit­ bankmerk Indera en ik richtte mijn eigen merk Kazaar op. Ik leerde er dat meubelwinkels zijn geëvolueerd en veel verschillende merken aan­ bieden. Daardoor zien weinig mer­ ken hun DNA vertaald worden door de onafhankelijke winkels. Bovendien is een multimerkenwinkel een tus­ senstap die de prijs voor de consu­ ment uiteraard verhoogt. Dus kozen wij voor een uitgewerkte website, die dient als een informatietool waar mensen alles rustig kunnen bekij­ ken. In onze eigen showroom gaat het voor de consument om voelen, beleven en ideeën opdoen.”

Design is Wolf is geen fabrikant, maar een label: ze werken samen met fabrikanten voor de productie, maar houden wel het ontwerp in

eigen handen. “We werken samen met Belgische ontwerpers als Jan Goderis, Roel Vandebeek, Alain Gil­ les, Studio Segers en Charly Cnops.

En met buitenlands talent als de Deen Per Weiss en de Japanner Kazuhiro Yamanaka,” verduidelijkt Wim Ale­ nus. “De stijl van Design is Wolf noe­ men we globelge, globaal en toch typisch Belgisch: enerzijds simpel en puur zoals we het kennen uit de Scandinavische designtraditie en an­ derzijds toch luxueus én verrassend zoals bijvoorbeeld de Italianen dat zo goed kunnen. Het is een stijl die niet alleen de Belgen aanspreekt, maar ook internationaal potentieel heeft”, vindt Alenus. Zo is er een salontafeltje (695 euro) van Alain Gilles met tafel­ bladen waarin lijnen zijn uitgefreesd.

Of diens trompe-l’oeilspiegel (295 euro). Of een salontafel (795 euro) met schijnbaar zwevende box van Roel Vandebeek. Dat de productie in Europa zou plaatsvinden, stond ook vast: “Het is gemakkelijk en snel werken als producten vlakbij zitten én de kwaliteit is hoog,” vindt Wim Alenus.

Hoewel pas gelanceerd, heeft Design is Wolf, dat naast de drie vennoten ook vier medewerkers heeft, flink wat toekomstplannen. “De collectie krijgt in de loop van 2016 meer verlichting en buitenmeubilair. En nog enkele technisch uitdagende meubels en objecten”, vertelt Wim Alenus. “Ver­ der willen we nu snel onze naam be­ kendmaken en dan zo vlug mogelijk in Nederland een showroom openen.”

Design is Wolf was ook te zien op Bel­ gium Art & Design in Gent. www.designiswolf.be

Magic, Roel Vandebeek

GESPOT· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 53

Henry van de Velde Awards & Labels 2015· · · · · Op 13 januari 2016 reikte Design Vlaanderen voor de 22ste maal de Henry van de Velde Awards & Labels uit in BO­ ZAR. Voor de tweede keer was de Henry Le Boeuf-zaal de plaats waar 1 400 geïnteresseerden samenkwamen voor hét designevent van het jaar.· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Mies Van Roy · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Na een speech van Paul Dujardin, di­ recteur van BOZAR en Bernard De Potter, administrateur-generaal van Agentschap Innoveren & Onderne­ men, kon de eigenlijke prijsuitreiking van start gaan. Helaas gaven minis­ ter Muyters en minister Schauvliege forfait en mocht volksvertegenwoor­ diger Lorin Parys de Henry van de Velde Awards uitreiken.

Paul Verhaert werd gelauwerd voor zijn loopbaan. Ten dienste staan van andere bedrijven om innovatieve producten of diensten te bedenken, is altijd zijn missie geweest. Hij is een icoon die pionierde in engineering in veel verschillende domeinen. Ver­ haert ligt aan de basis van technische ontwikkelingen in de ruimtevaart en bijvoorbeeld ook de meubelsec­ tor. Zijn zoon Koen Verhaert leidt

momenteel het bedrijf Verhaert. De tentoonstelling in BOZAR focust op zijn visie door middel van een uitge­ breide documentaire.

De Henry van de Velde Award voor Bedrijf ging naar Materialise, dat 25 jaar geleden werd opgericht door CEO Fried Vancraen. Materialise groeide uit tot internationale hoofd­ rolspeler in additive manufacturing of 3D-printing, in de software om die printers te bedienen en in onderzoek naar toepassingen in de biomedische sector. In de tentoonstelling zien we onder meer ge-3D-printe Phitsinlegzolen op maat, die rekening hou­ den met je gangpatroon, activiteit en schoentype om je afrolpatroon in de juiste richting te sturen.

De prijs voor Jong Talent ging naar design- en innovatiestudio

Paul Verhaert. Foto: Michael De Lausnay

Made, opgericht door Simon de Smet en Timothy Macken. In tien jaar groeide het bureau uit tot een ploeg van twaalf man die zich speci­ aliseren in product, digital en service design. In de tentoonstelling zie je in filmpjes hoe zij focussen op deze drie pijlers. Daarin komen onder andere de Bringme Box, de slimme kast die zorgt voor je leveringen als je niet thuis bent, en de Televic Interpreter

54N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Henry van de Velde Labels. Foto: Michael De Lausnay, Buggybooker. Foto: Michael De Lausnay

Desk, een gebruiksvriendelijke en er­ gonomische tolkpost, aan bod, beide ook met een Henry van de Velde Label bekroond.

De Henry van de Velde Labels werden al in september bekendge­ maakt, en werden die avond via een filmpje helder in beeld gebracht.

Nadien was het de beurt aan de OVAM Ecodesign Awards PRO, die werden uitgereikt door mevrouw Hen­ ny De Baets, administrateur-generaal van de OVAM. In de categorie ‘pro­ duct op de markt’ was Buggybooker de winnaar, een verhuurservice van buggy’s in de stad. Boonen Design Studio ontwierp de buggy, die van­ uit functionaliteit en duurzaamheid werd bedacht. Verder waren er nog nominaties voor Hoet Couture, een brilontwerp (op maat) met de SLStechniek die laagsgewijs poeder­ deeltjes aan elkaar smelt met een

laserstraal, en voor de tafel van het architectencollectief JIJ’S in het ka­ der van het MÖBEL-project, waarbij ResourceLab ontwerpers en sociale economie samenbracht. De tafel is opgebouwd uit het veellagige gere­ cycleerde materiaal ‘layercake’. Een derde nominatie was voor Shopcontroller, een slim en gebruiksvriende­ lijk beheersysteem om verwarming, airco, enz. voor winkelketens centraal te monitoren. Daarnaast ging de prijs in de categorie ‘product in ontwik­ keling’ naar Rubbish 2.0 van Nobel Flooring, een duurzame parketvloer gemaakt van restmaterialen.

Lien Wauters en Unfold verzorg­ den de scenografie van de tentoon­ stelling. De grafische vormgeving was in handen van Geoffrey Brusatto. De Publieksprijs, gekozen uit de Henry van de Velde Labels van vorige edi­ tie, ging naar Daily-Needs van Studio

Segers. Stem zeker voor jouw favo­ riete Label tijdens een bezoek aan de tentoonstelling!

De tentoonstelling Henry van de Velde Awards & Labels loopt nog tot 20 maart in BOZAR in Brussel.

De catalogus is gratis te verkrijgen in BOZAR of bij Design Vlaanderen.

Alle filmpjes van de winnaars zijn te bekijken op YouTube.

Materialise en Made. Foto: Michael De Lausnay

GESPOT· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 55

Maison&Objet · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Met zijn bijna 3 000 exposanten is Maison&Objet een van de grootste beurzen van Europa. Ze wordt jaarlijks tweemaal georganiseerd: in januari en september. Bijna de helft van de deelnemers komt uit Frankrijk zelf; België neemt met 153 standen bijna 10 % in van de buitenlandse deelnemers. Ook de Belgische bezoekers zorgen voor een ware exodus naar Parijs. We keken vooral op NOW! in hall 7 naar de nieuwigheden.· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Arthur, Victor Maurice

Muller Van Severen

· · · Christian Oosterlinck· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · WBDM (Wallonie Bruxelles Design Mode) gaf een forum aan vijf jonge de­ signtalenten. Victor Maurice haalt zijn inspiratie in het Scandinavische meu­ bel: strakke lijnen, een tijdloze stijl en heel wat vakmanschap. NoMoreTwist is het textiellabel van Marie Beguin, Anne de Prémare en Michèle Populer.

Voor de collectie werken ze samen

met weef- en naaiateliers in België, al ontwerpen ze ook jacquardstoffen voor de industrie. Mini Archi is een speels modulair systeem, ontworpen door jonge ouders-architecten, dat kinderen de mogelijkheid geeft om zelf te experimenteren met volumes.

Linadura maakt gebruik van inno­ vatieve productieprocessen om te

komen tot objecten die je eenvoudig lokaal kunt maken. Jo-a is gespecia­ liseerd in montagesystemen. Daaruit groeide een gamma meubelen die ze gemakkelijk kunnen aanpassen aan de wensen van de klant.

Tamawa neemt al heel lang deel aan Maison&Objet. Het assortiment bestaat uit objecten, juwelen en

56N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Neus-buffet, Jo-a

uurwerken gemaakt uit ronde bake­ lietbollen. Voor een hotelproject werd Hubert Verstraeten gevraagd om een deurknop en -klink te ontwerpen. Niet zo eenvoudig om een ronde bal op een vierkante stift te monteren. Het resultaat zal hij nu verder commer­ cialiseren.

Bij Bulo heeft Luc Vincent op­ nieuw de rol van artdirector opgeno­ men. Drie producten werden ge(her) lanceerd. Er is een heruitgave van de bank van Bataille ibens. Léon Stynen ontwierp in 1958 een tijdloze stoel met een ongelooflijk zitcomfort, die nu door Bulo is geactualiseerd en de vanzelfsprekende naam 58 kreeg.

Maar onze aandacht ging vooral naar de SB55-tafel met schraagstructuur van Stéphane Beel, verkrijgbaar met kruis- of zuilpoten.

Bij Valerie objects gaat het, met de inbreng van Serax, heel snel. Aan de lopende band brengen ze de ont­ werpen van Muller Van Severen, eerst gebracht als galerieobjecten, nu als product op de markt. Vooral het uitge­ breide gamma lampen springt in het oog, maar ook andere objecten zoals de schommelstoel en de snijplanken.

Cruso presenteerde vorig jaar in Mi­ laan zijn eerste producten: een tafel en schalen van Jean-François D’Or. Olivier Stévenart, de man achter Cru­ so, ontwierp intussen zelf een sofa.

Nieuw in Parijs was de Paddle-stoel, ontworpen door Benoît Deneufbourg, die zijn inspiratie haalde bij de vorm van roeispanen.

Natuurlijk hadden we niet alleen oog voor de Belgische deelnemers.

Er was een interessante tentoonstel­ ling rond het thema ‘Wild’ van curator François Bernard geïnspireerd op het wilde van tropische regenwouden tot de wilde aspecten van de stad, maar met vooral aandacht voor natuur, tra­ ditie en religie.

Centraal aan de ingang stond het project Arita, een keramiekcentrum waar exact 400 jaar geleden een por­ seleinproductie begon. Ken Okuyama, die als designer zijn sporen verdiende bij General Motors, Porsche en Pinin­ farina, zette zich achter het Arita400project, en nodigde andere ontwer­ pers uit om samen een hedendaagse visie te ontwikkelen, die volledig paste in de traditie.

Tamawa

SB55, Stephane Beel voor Bulo

GESPOT· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 57

Nice or necessary?· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · In dit deel stellen we de vraag of design nice or necessary is. Design maakt het leven aangenamer, maar is vaak ook gewoon noodzakelijk. We bekijken onder meer ecodesign, hippe protheses, fancy biermerken, serieuze spellen en designproducten voor speciale gelegenheden. Verder ko­ men ook de armoedeproblematiek en het conflict tussen maakdrang en overconsumptie aan bod. Tot slot vroegen we aan enkele ontwerpers welke objecten of systemen beter kunnen. · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

58N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Hebben we nog nieuwe stoelen nodig? · · · · · · · · Over het conflict tussen maakdrang en overproductie· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Waarom zouden designers nog energie steken in het bedenken van een stoel, terwijl er al zoveel stoelen zijn?

Is dat wel ecologisch verantwoord? En is het nodig? Een filosofisch gesprek tussen vier ontwerpers, over de stoel als symbool voor een veranderend tijdsgewricht. · · · · · · 02, Stijn Ruys

· · · Cathérine Ongenae · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · De vraag: Heeft de wereld nog nieuwe stoelen nodig? met drie poten uit de 02-collectie van Stijn Ruys, alias Guilielmus.

De setting: Rond een tafel in de tentoonstelling Konijn Roel Vandebeek, industrieel ontwerper. Vleit zich neer met pruimen in de Design Vlaanderen Galerie. De deel­ op een bedrieglijk eenvoudige klassieker Ingrid die werd nemers kiezen een van de 24 tentoongestelde stoelen. bedacht door collega Luc Vincent voor De Zetel.

Luc Vincent, ontwerper en artdirector van Bulo. Kiest De ontwerpers: Christiaan Baelus, docent pro­ voor een modernistisch ogend model: Play van de hand ductontwikkeling aan de Universiteit Antwerpen. Zit op van Alain Berteau voor Wildspirit. de T-bone, de stoel die architect Bob Van Reeth ontwierp voor De Zetel.

‘Niet nog een stoel’ is een kritiek die geregeld opflak­ Hans Le Compte, architect en opleidingscoördinator kert in de designwereld. In 2012, toen Helsinki design­ van de opleiding meubelontwerp aan de Thomas More- hoofdstad werd, lanceerden de Finse ontwerpers Eero hogeschool Mechelen. Koos voor een ‘spannende’ stoel Yli-Vakkuri en Jesse Sipola de campagne ‘Don’t design

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 59

Hans Le Compte en Luc Vincent

Christiaan Baelus

a chair’. In hun Designer Manifesto stelden ze dat stoe­ len ontwerpen niet alleen een verlies van tijd en energie is, maar ook haaks staat op het idee van duurzaamheid.

Er zijn stoelen genoeg, vinden ze, en naar analogie met de voedseloverschotten voegen ze er nog aan toe dat we beter zouden nadenken over hoe die bestaande stoelen bij de mensen raken die stoelen nodig hebben.

Wat vinden jullie van deze stellingen? Pure provocatie, of schuilt er een kern van waarheid in?

Hebben we nog nieuwe stoelen nodig?

Le Compte Die vraag houdt me ook bezig. Elk nieuw aca­ demiejaar geef ik mijn studenten een tekst van Geert van Istendael. “Stop met ontwerpen”, schrijft hij. Die kritiek maakt dat ze gaan nadenken en tot een nieuwe zingeving van ontwerpen komen. Onze architectuur verandert, de mens verandert. De stoel, en meubelen in het algemeen, veranderen dus mee. In die zin kun je altijd nieuwe vragen stellen over wat een stoel is, en welke functie hij vervult.

Baelus Een stoel is inderdaad als een spiegel van de tijd: hij verandert met de context. We zullen dus altijd stoelen nodig hebben. De vraag is hoe je daarmee omgaat. Bekijk je de vraag vanuit duurzaam perspectief, dan zul je mis­ schien een ander antwoord krijgen dan als je de maat­ schappelijke functie van een stoel bestudeert. De stoel is in die zin symbolisch en controversieel: hij werpt vra­ gen op over de impact van de ontwerper op de culturele, de sociale en de gezondheidsdimensies van de samen­ leving. Misschien is de stoel binnenkort wel de pijp van de toekomst? Roken is slecht voor de gezondheid, maar zitten is dat ook. Te weinig bewegen is een van de oorza­ ken van obesitas. Tot dat fenomeen hebben ontwerpers mogelijk hun steentje bijgedragen door stoelen te maken die ergonomisch té goed zijn.

Vincent Hebben we nog nieuwe stoelen nodig? Eigenlijk niet. Wereldwijd is er te veel van alles. Maar toch moe­ ten we ze blijven maken. Indien niet voor het design, dan

wel voor de economie. Onze Europese industrie heeft dat nodig. We moeten exporteren naar landen als China, Brazilië, Rusland, en om die reden moeten we blijven ont­ werpen. We hebben die Europese stempel nodig. Cultuur is een interessant economisch product. Mensen zijn bij­ voorbeeld erg geïnteresseerd in heruitgaven van klas­ siekers.

Vandebeek Dat evergreens nog altijd gewild zijn, is geen toeval. Mensen willen een stoel met een verhaal. Het ver­ leden blijft aanspreken. Maar het is even belangrijk om nieuwe sterke verhalen te maken, bijvoorbeeld door met professionals uit andere disciplines samen te werken.

Een stoel maken met een filosoof, zou dat niet boeiend zijn? Die leefwereld kan iets waardevols toevoegen. Het verleden respecteren, actualiseren en combineren met nieuwe ontwerpen: dat maakt design interessant.

Baelus Er lopen op dit moment een aantal interessante experimenten rond hergebruik van stoelen en materia­ len, rond nieuwe productietechnieken en ook in verband met de sociale dimensie van cocreatie, het samen ont­ werpen. Die maakdrang zit niet alleen in ontwerpers. De dynamiek tussen ontwerpers, gebruikers en experts uit andere disciplines kan leiden tot inspirerende samenwer­ kingen. Cocreatie kan een continuüm worden, overigens ook in andere domeinen.

Le Compte Het gevaar van cocreatie en open source kan evenwel zijn dat door met de hele wereld te com­ municeren over nieuwe ideeën, iedereen meer en meer hetzelfde zal zien. Beschouw je het regionale, met alle culturele elementen en lokale grondstoffen als de basis, dan kan rondsnuffelen bij de buren inspirerend zijn en tot meer diversiteit leiden. Dat zelfs een bedrijf als Ikea nadenkt over decentralisering, zegt veel. Men wil regio­ nale units opstarten, waar meer ‘streekeigen’ producten zouden worden gemaakt.

60N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

T-bone, Bob Van Reeth voor De Zetel

Play, Alain Berteau voor Wildspirit

Valt de stoel als culturele rode draad tussen verleden, heden en toekomst te rijmen met de stoel als economisch product?

Le Compte Ik kan me niet vinden in die economische visie om toch maar te blijven produceren. Waarom zou­ den wij stoelen exporteren naar India als ze die daar niet nodig hebben? Is er niet vooral nood aan het ontwerpen van nieuwe vormen van economie? Dat is volgens mij de kern van de zaak.

Mensen hebben maakdrang. Ze vinden het leuk om dingen te realiseren en dat te tonen aan anderen. Dat prik­ kelt dan weer de creativiteit van anderen. Dus ik geloof wel in creëren, omdat wat we maken onze cultuur weer­ spiegelt. Het is wat je achterlaat. Dat is een goede reden om iets te maken. Economie is een drogreden.

Vincent Wat ik bedoel is dat Europa kwaliteit levert die je in China niet vindt. De beste economie is er een die kwali­ teitsvolle producten maakt die decennialang meegaan. De strijd om duurzamer te werken is een strijd tegen het kapi­ talisme dat mensen uitbuit en wegwerpproducten levert.

Baelus De balans tussen kwaliteit en duurzaamheid is inderdaad niet meer in evenwicht. Kijk bijvoorbeeld naar hoe de elektrische apparaten evolueerden. Vroeger

ontwikkelde men toestellen die een levensduur van twintig jaar hadden en waarvan je de onderdelen kon vervangen.

Vandaag gaat een apparaat maximaal vijf jaar mee. Het is gemaakt om stuk te gaan als het nieuwe model eraan komt. Zo houdt die industrie zichzelf in stand. Overheden zouden een rol kunnen spelen door in de regelgeving duurzaamheid te ondersteunen. Op dat vlak is er een inhaalbeweging nodig.

De broers Bouroullec vergelijken stoelen met liedjes. Je vraagt ook niet of de wereld nog een nieuwe band nodig heeft: er is altijd plaats voor nieuwe muziek.

Baelus Een inspirerende analyse, en een goed voorbeeld, omdat ook de muziekindustrie op zoek moest naar een ander businessmodel. Dat neemt niet weg dat die veel­ heid van producten problematisch is. Willen of niet, ont­ werpers zullen, met bedrijven als motor, hun maatschap­ pelijke verantwoordelijkheid rond duurzaamheid moeten opnemen. Daar wordt vandaag meestal nog te licht over gegaan. (De gesprekspartners knikken unaniem.)

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 61

Roel Vandebeek en Christiaan Baelus Luc Vincent

Maar zijn de meeste nieuwe stoelen geen eendagsvliegen? Slecht gemaakte liedjes die op je zenuwen werken?

Baelus Een stoel is inderdaad bijna een wegwerp­product geworden. Dat toont dat er iets grondig fout zit.

Vandebeek Mensen kopen een stoel alsof het niets is.

Terwijl je bij een stoel van een kwaliteitsmerk veel keuzes moet maken: welk materiaal, welke stof, welke kleur, ... Die pak-maar-meementaliteit is van een gemakzucht die men­ sen niet aanzet tot nadenken. Té gemakkelijk is niet goed.

Le Compte Ik heb geen probleem met gemakkelijk. Als ik nog even mag refereren naar de analogie met muziek: we kennen allemaal hits die gemakkelijk en vrolijk zijn, maar die je na een paar weken niet meer kunt horen. Toch zou het jammer zijn als die liedjes niet meer zouden bestaan.

Ze zijn niet duurzaam, ze zijn gewoon alledaags. Andere liedjes worden monumenten en beter met de jaren. Als die ‘gemakkelijke’ stoelen biologisch afbreekbaar zou­ den zijn, en weer verdwijnen als hun tijd erop zit, dan ben ik daar niet tegen. Anderzijds zul je altijd de voorwerpen van waarde hebben, de objecten die je koestert en nooit meer weg wilt doen. Er is best plaats voor de twee.

Vincent We leren mensen ook niet hoe ze met kleur en ruimte moeten omgaan. Scholen houden zich daarmee niet bezig. Nochtans maakt ook dat deel uit van cultu­ rele opvoeding.

Vandebeek Om die reden nam ik deel aan het project ‘Hoezo, design?’. In technische scholen gingen we de leerlingen lassen en houtbewerking uitleggen wat ont­ werpen betekent. Volgens hen is vooral het design van een telefoon of een auto belangrijk. Ze staan minder stil bij vormgeving van dagelijkse producten.

Je moet jongeren ideeën aanreiken, hen leren kij­ ken naar hun omgeving, hen tonen dat alles, zelfs trivi­ ale objecten als schakelaars en verlichting, bedacht is.

Maar niet alleen de jeugd moet worden onderricht. Ook bedrijven zouden gebaat zijn met een andere aanpak.

Men brengt te snel en te gemakkelijk nieuwe producten op de markt. Waarom stelt niemand de kritische vraag of dat wel nodig is? Misschien is het veel relevanter (en goedkoper) om een bestaand product te upgraden.

Baelus Misschien loopt het wel eerder verkeerd dan we vermoeden. Het basisonderwijs is zelf ook schuldig aan die beperkte visie van jongeren. Kinderen zijn creatief, maken fantastische dingen. Maar op school leren ze niet werken met die creativiteit. En misschien is de taal die ontwerpers gebruiken niet toegankelijk genoeg. Ook daar moeten we over durven nadenken. Het idee van de desig­ ner als scheppende god moeten we durven los te laten.

Vincent In essentie gaat dit gesprek niet over de stoel, maar inderdaad over de rol van de designer.

Baelus De relatie tussen mens en product is nog nooit zo interactief geweest. Daarom hebben we altijd nieuwe producten nodig: je moet mee met die veranderende context. Maar je kunt dat op een verantwoorde manier doen. Met afbreekbare materialen, via sharing of leasing, dat soort nieuwe denkwijzen zullen ongetwijfeld leiden tot een ervaring waarbij het gebruik en de beleving van het object centraal staan, niet het object zelf. Ik denk dat ontwerpers klaar zijn voor die nieuwe aanpak.

Er is in het bedenken van nieuwe systemen wat mij betreft een nobele taak weggelegd voor ontwerpers. In een wereld waar je steeds meer specialisaties vindt, is de ontwerper bijna alleen met zijn talent om het overzicht te behouden. En de stoel kan daar een perfect symbool voor zijn. Hebben we meer stoelen nodig? Nee. Maar de visie van de ontwerper is onmisbaar.

Le Compte Een meubel- of productontwerper kan dat probleem op zijn eentje niet oplossen.

Baelus Toch geloof ik in de ontwerper als problem solver. We zijn als ontwerpers vaak te object­matig bezig.

We hebben alle skills in huis om de industrie mee te ver­ anderen: een brede visie, voeling met de toekomst, com­ plex kunnen denken.

62N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Ingrid, Luc Vincent voor De Zetel

De Britse antropoloog Tim Ingold bestudeert maakprocessen. Hij zegt dat mensen denken door dingen te maken. Theorie is niet slecht, maar het echte maken gebeurt al doende. Akkoord?

Le Compte Het uitvoerend pragmatische proces is inspi­ rerend. Zowel industrieel als ambachtelijk leidt net dat tot nieuwe ideeën.

Vandebeek Met je handen bezig zijn is belangrijk. Wat je maakt, moet in je vingers zitten. Ik werk nog vaak in mijn atelier. Ook al zijn het maar kleine modellen die ik in elkaar steek, het doen helpt de creativiteit exponentieel vooruit.

Baelus Dat bedoel ik met die unieke positie van de ont­ werper. Hij is met zijn handen bezig. Mensen vergaderen tegenwoordig zelfs met legoblokjes, om hun ideeën te visualiseren. Als denken en handelen aan elkaar verbon­ den zijn, wordt de mens creatiever. In de hedendaagse opleidingen voor ontwerpers is men te veel met beeld­ schermen bezig.

Vincent We zijn te veel met onze hersenen bezig en te weinig met ons hart.

Concreet: wat kun je nog vernieuwen aan een alledaags en evident voorwerp als een stoel?

Baelus Waarom noemt u de stoel een evident voorwerp?

Vandebeek De stoel is net een van de moeilijkste zaken om te ontwerpen.

Vincent Het zijn de stomste objecten die het moeilijkst zijn.

Baelus Eigenaardig is dat de stoel een van de weinige objecten is waar nieuwe technologieën geen vat op heb­ ben. Je ziet overal domotica en slimme producten, zelfs een lepel heeft nu al weegcellen. Maar een stoel is als een eend waar water op afglijdt. De stoel staat symbool voor rust. Misschien blijft hij daarom op een of andere manier puur?

Vincent De stoel lijkt wel de laatste plaats waar cul­ tuur en plezier elkaar automatisch vinden. De stoel is de plek waar men ‘stop’ zegt. Stop tegen de overprikkeling.

Misschien staat hij daarom geen technologie toe. Een stoel komt ook altijd terug op zijn vier poten. De plooistoelen­ mode van vroeger, bijvoorbeeld, is voorbij. Die mentale stabiliteit hebben we blijkbaar nodig.

Baelus Voor een stoel heb je geen handleiding nodig, hij verklaart zichzelf. De stoel is ook een eerlijk product.

Als je gaat zitten, weet je meteen of hij goed of slecht is.

Vraag een kind om een stoel te tekenen, en je weet wat je krijgt. Dat maakt hem tot een icoon. Maakt die authenti­ citeit dat toeters en bellen niet werken bij een stoel? Of is het omdat je, als je neerzit, nog echt in contact komt met mensen?

Vandebeek Stoelen nodigen uit tot communicatie, tot samenzijn rond een tafel. Je kunt er op verschillende manieren op zitten. Je kunt hem naar je hand zetten, ver­ plaatsen. Je gaat minder dicht zitten naast iemand die je niet zo goed kent. Je kunt snel reageren, automatisch zoek je de ideale afstand. Het is een middel waarmee je je uitdrukt, al dan niet bewust. Net daarom is het zo moeilijk om een stoel te kiezen. Het is een verlengstuk van jezelf.

Le Compte Van alle meubels staat de stoel inderdaad het dichtst bij de mens. Wij zitten hier met vijf, aan een smalle tafel, en automatisch vormen we een zigzagpatroon. We zitten schuin over elkaar, zoals de paters vroeger aten.

Omdat je diagonaal met elkaar praat, heb je een andere manier van communiceren.

Er zijn overigens wel een paar innovatieve concep­ ten voor stoelen. Je hebt bijvoorbeeld isolerende stoe­ len, die je afsluiten van contact, digitaal of reëel, met de buitenwereld. Of een stoel waarop je moet bewegen om je elektronische apparatuur te kunnen opladen. Maar we kunnen daar veel verder in gaan.

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 63

Baelus Uiteindelijk zijn we niet bezig met objecten, Le Compte We zouden ons beter richten op servicemaar met de vraag hoe we hier allemaal samen gaan economie. Niet te veel maken, maar er door dienstverle­ leven. Duurzaamheid is om die reden belangrijk. We moe­ ning en onderhoud voor zorgen dat alles langer meegaat. ten producten maken die lang meegaan. Mensen raken gefrustreerd als er iets stukgaat. Dat cyclische denken zal terugkeren als de samenleving voldoende doordron­ gen is van dat idee.

Wanneer spelen serieus wordt · · · · · · · · · · · · · · · · Firewolf Studios· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · LuGus Studios · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Firewolf Studios

Triangle Factory · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Serious games kunnen ons kennis bijbrengen, gedrags­ verandering stimuleren en zelfs levens leren redden. Niet LuGus Studios

voor niets is er een groeiende belangstelling voor dit jonge specialisme. Voor de juiste input en knowhow rond het thema werken gamedesigners samen met externe pro­ Triangle Factory

fessionals en academische partners om de boodschap 64N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

AbcdeSIM, Ijsfontein

daarna op een creatieve en speelse manier over te brengen.

Inhoud versus funfactor: een constante en subtiele even­ wichtsoefening. · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Natasja Admiraal· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · De eerste game die is erkend als opleidingsinstrument voor artsen heet AbcdeSIM. Dit computerspel, ontwikkeld door het Nederlandse IJsfontein in opdracht van Erasmus MC, leert professionals spoedeisende hulp toepassen

zonder dat daarbij een arts aanwezig hoeft te zijn. Veel organisaties hebben een tekort aan medewerkers voor training en opleiding. Serious games kunnen interes­ sante en vaak voor de hand liggende oplossingen bieden,

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 65

Ecotown, Firewolf Studios

variërend van tools voor chirurgen om gespecialiseerde apparatuur te gebruiken tot simulatiegames om zieken­ huispersoneel, brandweermannen, politieagenten en militairen te trainen. Binnen de psychologie vullen inter­ actieve games therapiemethoden aan. Ook komen er steeds meer games op de markt voor noodsituaties om bij manifestaties of festivals op voorhand de risico’s op mogelijke rampen in te schatten. Op dit ogenblik is het gebruik van serious games in België beperkt, en de ont­ wikkeling en implementatie ervan vaak pionierswerk: veel organisaties kennen de mogelijkheden nog niet.

Maar daar kan snel verandering in komen.

Firewolf Studios Frank Van Geirt en Stijn Mommen hebben beiden een academische achtergrond. De een vooral vanuit de oplei­ ding, de ander meer vanuit onderzoek. Tien jaar geleden begonnen ze serious games te ontwikkelen en dat heeft de basis gelegd voor hun eigen bedrijf. Binnen hun portfolio maakt Firewolf Studios onderscheid tussen educatieve en serious games. Die termen lopen nog wel eens door elkaar, weet Van Geirt. “Serious games, ook wel applied games genoemd, is een verzamelnaam. Wij definiëren ze als ‘games met een specifieke laag of boodschap’.”

De Rode Matroos is een puur educatieve game die kin­ deren van het eerste leerjaar leert splitsen en tot tien tel­ len. Van Geirt: “De game is inhoudelijk misschien niet zo vernieuwend – educatieve games gericht op rekenen en splitsen bestaan al geruime tijd – maar is grafisch gezien van hoogstaand niveau. We durven zelfs te zeggen dat we hier stilaan Pixar-kwaliteit benaderen.”

De boodschap kan ook een merk, product of dienst in de kijker plaatsen: zogenoemde advergames. EcoTown, ontwikkeld met partner UHasselt, daagt uit tot het ener­ gie-efficiënt verbouwen van een woning. Deze game heeft

een informatief en educatief gehalte, gericht op attitude­ verandering, maar biedt ook advertentiemogelijkheden voor partners.

Op dit moment ontwikkelt Firewolf Studios in samen­ werking met KU Leuven AutiWorld, een simulatiegame waarmee je kunt ervaren hoe het is om met autisme door het leven te moeten gaan. Beleving en bewustwor­ ding zijn de sleutelwoorden. De demo van het tot dus­ ver unieke concept krijgt lovende feedback. “Ook men­ sen met autisme zijn enthousiast. Ze laten weten dat de situaties zeer herkenbaar zijn”, vertelt Van Geirt trots.

Gameplay, grafische vormgeving en de technische ontwikkeling zijn de focuspunten. Een serious game moet fun zijn om te spelen, smooth en met de juiste flow wer­ ken. Het inhoudelijke deel komt uiteindelijk van de klant of partner. Om de projecten onder de aandacht te bren­ gen bij de juiste doelgroep krijgt elke game van Firewolf Studios op termijn zijn eigen website en Facebook-pagina.

Ook specifieke beurzen zijn interessant: “Met de demo van AutiWorld hebben we een stand gehad op een studie­ dag rond games binnen de gezondheidszorg. Dat heeft veel interesse opgeleverd.” Frank Van Geirt is ervan over­

Liftoff, LuGus Studios

tuigd dat elk product, elke dienst en elk bedrijfsproces in welke sector dan ook kan worden omgezet naar een leuk spel. Sterker nog: hij verwacht dat er een moment komt waarop elke organisatie zijn eigen game zal willen hebben – vergelijkbaar met hoe dat ooit met websites is gegroeid.” www.firewolf-studios.be LuGus Studios Kevin Haelterman werd als gamedesignstudent gecon­ fronteerd met de negatieve connotatie rond games. Er worden vaak links gelegd met geweld, verslaving en

66N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

asociaal gedrag. Uiteraard is gamen meer dan dat en hij vindt het jammer dat het vaak zo zwart-wit wordt afge­ spiegeld in de media. “We zijn LuGus Studios gestart met de missie om juist het positieve aspect te benadrukken.

Games kunnen voor goede doeleinden worden gebruikt en daarin zeer krachtig zijn. Wij maken games die mensen helpen, die informatief zijn. We spelen in op de actuali­ teit en verheffen onze games tot communicatiekanalen.”

Voor KU Leuven maakte LuGus Studios recentelijk de educatieve game Mendel, die studenten op een leuke manier met chemie laat omgaan. Super Gerrit, ontwik­ keld in samenwerking met Uitgeverij Pelckmans, is een educatieve wiskundegame die vorig jaar werd gepresen­ teerd op de boekenbeurs in Antwerpen. Het antioorlogs­ spel Battle for Donetsk kaart het probleem in Oekraïne aan. Gamers die kunnen vliegen in de realistische drone­ simulator Liftoff mogen zichzelf drone­piloten noemen. Het zijn maar enkele voorbeelden van de veertigtal games die LuGus Studios de laatste vier jaar heeft gerealiseerd.

Vooral de laatste twee projecten springen eruit. “Ze zijn ontstaan vanuit onze passie voor het vak en laten zien hoe gevarieerd wij te werk kunnen gaan”, zegt Haelterman.

“Battle for Donetsk hebben we in drie weken gemaakt en hanteert een cartoonachtige 2D-artstijl met simpele gameplay. Aan onze complexe en diepgaande drone­ simulator Liftoff hebben we zeven maanden gewerkt, gebruikmakend van een realistische 3D-vormgeving.

Het zijn twee uitersten die beide succes kennen.” Hoe creëer je de juiste balans tussen het creatieve en educa­ tieve aspect? “Door niet te vergeten dat de ‘game’ cen­ traal staat en ‘serious’ volgt. Een spel moet in de eerste plaats leuk en aantrekkelijk zijn. Een educatieve game die kinderen niet willen spelen zal hen niets bijleren. Daarom vinden wij het belangrijk om te investeren in vormgeving en spelbeleving. We trachten daarmee te breken met het clichébeeld dat serious games saai en lelijk zouden zijn.”

Battle for Donetsk laat zien dat oorlog geen spel is dat kan worden gewonnen. Of de game daadwerkelijk impact heeft gehad op het conflict, is lastig om te zeg­ gen. Wel weet Kevin Haelterman dat aan beide kanten van het conflict zowel burgers en soldaten, als politici en media de game hebben gespeeld en werden geraakt door de boodschap. Hij is er trots op dat het project daar­ mee een kleine, positieve bijdrage heeft geleverd aan het complexe discours rond het conflict. www.lugus-studios.be

Triangle Factory voor Caring Essentials

vast. Al blijft dat nog een controversieel topic. Maar het feit dat games permanent zijn opgenomen in de collec­ tie van het Museum of Modern Art (MoMa) in New York toont aan dat ze een grote culturele rol spelen in onze moderne maatschappij. De designstijl van zijn bedrijf Triangle Factory is niet onder één noemer te brengen. “We zijn van mening dat je als game developer in staat moet zijn om verschillende stijlen te hanteren. Elke opdracht is anders. Zo kan een simplistische cartoonstijl goed wer­ ken, maar zijn er ook projecten die een meer realistische stijl nodig hebben. De toepassingen zijn zeer breed, waar­ door we ons niet vastpinnen op één specifieke sector.”

Zo ontwikkelde Triangle Factory voor Fluxys een game als trainingstool voor graafwerkzaamheden en een edu­ catieve game voor lager onderwijs in de VS. In opdracht van Sevenedge bouwden ze voor belevingsmuseum Historium het Brugge van de 15de eeuw na, op basis van een historische kaart en onderzoek door een historisch comité. Het resultaat is een virtualreality-ervaring die je laat kennismaken met de rijke geschiedenis van de stad.

Alsof je in een tijdmachine stapt. Caring Essentials, een bedrijf uit Boston, schakelde Triangle Factory in om een educatief platform te bouwen voor verpleegkundigen in de NICU (neonatal intensive care unit). Vanherberghen: “Dit platform is bedoeld om ziekenhuizen en verpleeg­ kundigen bij te scholen, maar bevat ook onderdelen ter ondersteuning van de ouders. De situatie waarin men­ sen terechtkomen bij een vroeggeboorte is niet gemak­ kelijk, dus het is geweldig om aan iets te werken dat het verschil kan maken.”

Triangle Factory Kunnen serious games daadwerkelijk levens red­ Dat games naast hun entertainmentgehalte ook een artis­ den? “Jazeker. Voor de provincie Antwerpen hebben tieke waarde hebben, staat voor Timothy Vanherberghen we een serious game gebouwd die het gebruik van een

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 67

aed-toestel of defibrillator uitlegt. Veel mensen hebben geen besef hoe zo’n toestel werkt en elke seconde telt wanneer je het werkelijk nodig hebt. Enige tijd later kre­ gen we te horen dat een Brusselse treinbegeleider een reanimatie succesvol had omdat hij dankzij de aed-game wist hoe het moest. Dat was echt een bevestiging van ons werk.” Timothy Vanherberghen is ervan overtuigd dat de markt voor serious games de komende jaren alleen maar zal groeien. “Het is logisch dat men bij een nieuw medium wat sceptisch is, maar de meerwaarde van serious games bij training en onderwijs staat vast. Dankzij studies en onderzoeken die hun positieve effect aantonen, winnen serious games aan vertrouwen, waardoor organisaties vanzelf geneigd zijn er meer in te investeren. Verder zien

we veel potentieel in de komst van virtual- en augmentedreality­platformen: we staan aan het begin van een revolu­ tie, die momenteel hoofdzakelijk wordt gepusht vanuit de entertainmentindustrie, maar die ook een enorme impact zal hebben op de werkvloer. Bij Triangle Factory zijn we volop aan het experimenteren met de huidige proto­types en kijken we vol verwachting uit naar de komst van dit nieuwe platform.” www.triangle-factory.be

De psychologie van producten · · · · · · · · · · · · · · · · Hoe empathisch design komaf maakt met stigma’s Hip is doorgaans niet de eerste term die in je opkomt als je een rolstoel of kunstbeen ziet. Het zijn producten met Opvouwbare fietshelm, Overade

een stigma. Maar een ontwerp kan dat stigma wegnemen, stelt Kristof Vaes. Hulpmiddelen als hoorapparaten, rol­ lators of kunstbenen vragen om meer street credibility.· · · · Koen Van der Schaeghe · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Jas met ingebouwd stofmasker, Bench

68N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Kristof Vaes

Safety first, zeker bij assistentietoepassingen, maar het oog wil ook wat. Voorvechter en docent Kristof Vaes spreekt klare taal en moedigt ontwerpers aan om reke­ ning te houden met het productgerelateerde stigma: “Je kunt als productontwikkelaar daadwerkelijk een impact hebben op iemands leven.” Als onderzoekend ontwerper stelt hij vragen als: zorgt het gebruik van het product voor onbehagen bij anderen? En: kan de uitstraling van een product positief worden bijgesteld? Het leidde tot een doctoraatsonderzoek naar wat afkeer opwekt en hoe ontwerpers dat kunnen wegnemen.

Empathisch vermogen Rolstoelen, mondmaskers of protheses: het zijn nood­ zakelijke gebruiksvoorwerpen. Maar ze lokken weleens aversie uit. Vaes stelt voor om die producten niet te ver­ bergen, maar om ze in een positief daglicht te stellen en te personaliseren. Hippe protheses moeten het wor­ den, fietshelmen die iedereen wil dragen omdat ze cool zijn, mondmaskers die in sweaters verwerkt zitten. Vaes doceert productsemantiek: “Kort door de bocht noem ik dat ‘de psychologie van de producten’.”

Je wilt verder kijken dan de functionele eisen die worden gesteld aan producten in de zorgsector?

Vandaag worden hulpmiddelen veelal aangereikt door het ziekenfonds, los van persoonlijke smaak. Producten mogen ook een diepmenselijke laag aanspreken. Ze kun­ nen naast functioneel ook prettig zijn in gebruik. Iemand met een rolstoel kan zich zeer krachtig voelen. Maar de buitenwereld ziet hem nog te vaak als hulpbehoevend.

Voor sommige producten heb je echt niet gekozen, maar betekent dat dat een rolstoel er suf moet uitzien? Het zijn ontwerpen die de gebruiker een negatief label kunnen opleveren, een productgerelateerd stigma.

Design in de zorgsector, ‘nice or necessary’?

Het tweede uiteraard. Er bestaan heel wat technieken om betekenisvolle en emotionele ervaringen te integre­ ren in je ontwerpconcepten. Maar je moet jezelf wel de juiste vragen stellen: hoe ga je als ontwerper het stigma tegen dat aan sommige producten kleeft? Daartoe moet je in het hoofd kijken van de gebruiker en dat vraagt een dosis empathie.

Hoe koppel je gebruiksbeleving aan sociale aanvaarding?

Een belangrijke factor is de bewustwording van de ontwer­ per. Er is inlevingsvermogen nodig om te voelen wat het betekent als mensen je vermijden, uitlachen of nastaren.

Ik stuur studenten met een stofmaskertje de straat op om te ervaren hoe dat voelt. Als we ontwerpen, moeten we dat doen voor our future self. Wie een rolstoel ontwerpt, moet er eerst een paar weken in rondrijden. Dan ervaar je de frustraties en heb je de juiste input.

Die eerste impact hebben we toch niet onder controle?

Dat is een buikreactie inderdaad. Dat gebeurt niet reflec­ tief, maar in een reflex. Als je iemand ziet met een misvor­ ming of een aanstootgevend product, dan schrik je soms even, iets wat je niet onder controle hebt. Later corrigeren

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 69

Assunta, No Country for Old Men, Lanzavecchia + Wai

we vaak deze reactie door extra vriendelijk of behulp­ Missionariswerk zaam te zijn. Als ontwerper moet je daarbij stilstaan en Het uitgangspunt van Vaes’ onderzoek was de kindvrien­ zowel aandacht hebben voor de initiële impact van het delijkheid van maskers tegen fijn stof voor astmapatiën­ product als alle latere gevolgen van het productgebruik. ten. “Ik bekeek het vanuit een multidisciplinaire hoek: technisch moet dit, qua gebruik moet dat, en naar aan­ Hoe kan een ontwerper daarop inspelen? vaarding doen we dat. Het lag allemaal op tafel, maar Een medisch product mag niet afschrikken bij de eer­ ik bedacht mezelf: de oplossing mag nog zo technisch ste aanblik. Daarnaast ligt de focus bij assistentie- en geavanceerd en tof zijn, als we de acceptatie niet oplos­ medische producten te veel op de technische aspec­ sen, dan kunnen we die kindjes niet beschermen. Die ten. Natuurlijk moet het goed werken, maar dat zou een aanvaarding door omstaanders en kinderen vond ik een basisvereiste moeten zijn. Idealiter focussen ontwerpers boeiend onderzoeksvraagstuk.” ook op gebruiksrituelen of confronterende momenten.

Het is vaak te duidelijk dat het ontwerp in het hoofd van Je bent naar de academische wereld een ingenieur is ontsproten en dus oplossingsgericht is: gestapt omdat je verdieping wilde? het is ergonomisch, het past bij de patiënt, het is zelfs op Ik ben zeker niet de eerste met deze boodschap, maar ze zijn maat gemaakt, maar dat gaat over de fysieke, niet de moet wel worden herhaald. In die zin mag je mij een mis­ emotionele maat. sionaris noemen. Ik kreeg soms het gevoel in een keurslijf te zitten. Ik wil beide werelden samenbrengen. We weten

70N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

zijn. De sociale blootstelling van het product verminderen kan ook: een hulpmiddel dat er alleen is als je het nodig hebt. Denk aan een helm die zich pas ontvouwt als sen­ soren een val registreren.

Studenten maak je er warm voor, maar de grootste uitdaging ligt ongetwijfeld bij de markt?

Studenten verplicht ik om erbij stil te staan. Eerst den­ ken ze ‘oei’, maar al gauw bedenken ze concepten die veel verder rijken dan de zoveelste herinterpretatie van een bestaande oplossing. Ze komen vaak met heel persoon­ lijke ideeën. Tijdens mijn verkenning van de markt van de hulpmiddelen merkte ik dat er veel leuke en stigma­ vrije producten worden geconcipieerd die nooit de markt halen. Denk aan ouderen die moeilijk uit een stoel raken.

Een bestaande oplossing is een stoel met kantelverstel­ ling of sta-opfunctie. Die zorgt ervoor dat de stoel naar voren kantelt als je naar voren leunt. Je hebt haast geen andere keuze dan op te staan, als een katapult – een trage weliswaar. Een Italiaanse ontwerpster maakte een mooi prototype, dat er niet uitziet als een omastoel. Toch is het moeilijk om een producent te vinden die het commerci­ ële en imagorisico wil lopen. Het lijkt alsof men zich niet durft te onderscheiden met stoelen voor ‘zielenpoten’.

Beenprothese. © 3D-systems

allemaal wat een stigma is, maar wat betekent het als het product an sich het stigma veroorzaakt? En dat ben ik gaan meten met die maskertjes. Wat is de perceptie van de omgeving op een ontwerp? Ik mat de afstand die men­ sen hielden van proefpersonen die een maskertje droegen.

Wat is het resultaat van uw onderzoek?

Onder meer in zeventien ontwerpstrategieën, zoals een stigmatiserend product combineren met andere (geac­ cepteerde) producten, de aandacht afleiden, en het pro­ duct personaliseren of individualiseren. De wereld zwelgt van producten met een basisfunctie die de zoveelste her­ haling zijn van iets wat al bestaat en bovendien al goed was. Als productontwikkelaar moet je breder durven kijken. Welke ontwerpstrategie koppel ik eraan? Denk aan het elimineren van mentaal of fysiek confronterende momenten in gebruik, of extra functionaliteiten toevoe­ gen waar andere gebruikers jaloers op zouden kunnen

Tot slot is er het onzichtbare stereotiepe samen­ levingsaspect, dat bijzonder traag evolueert?

Klopt, maar kijk naar de fietshelm, die het afgelopen decennium een andere connotatie kreeg. Mede dankzij allerlei campagnes en iconen als Tom Boonen werd het grote publiek warm gemaakt. Ook op het vlak van com­ fort en personaliseerbaarheid hebben helmen al een hele weg afgelegd. Al zal het nooit prettig zijn om te dragen en wat doe je met de helm achteraf? Of toch, denk aan opplooibare fietshelmen, of helmen die als boodschap­ pentas kunnen worden gebruikt. Modemerken kunnen ook heel sterk zijn in het overtuigen van mensen. De bril is het mooiste voorbeeld. Kijk naar hoe het ronde ‘ziekenkas­ brilletje’ is geëvolueerd tot eyewear, een statussymbool zelfs. Stel dat Louis Vuitton mondmaskers zou maken?

Zo ver bevinden ze zich niet van sjaals. Een scarfmask bestaat al, maar mist nog de fijngevoeligheid.

De doctoraatsthesis van Kristof Vaes is vrij beschikbaar op www.bit.ly/1Q8QTq4.

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 71

Feest voor het oog· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Kerstbal 672 Pastel Lavendel, Pantone

Design voor speciale gelegenheden · · · · · · · · · · · Tijdens de feestdagen halen winkels alles uit de kast om klanten te verleiden. Toch staat de merchandising rond Kerstmis, Pasen en Valentijnsdag niet te boek als het Set kerstballen Engel en Ster, Marcello Jori voor Alessi

summum van design. Het gevaar van kitsch ligt op de loer. Kwintessens baande zich een weg door engelenhaar, glitterharten en foute kersttruien, en zag ook smaakvol­ le ontwerpen. Producten die soms zelfs maatschappe­ lijk het verschil maken. Speciaal voor sinterklaas of het Suikerfeest.· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Natasja Admiraal· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Paasei, Jean-Paul Lespagnard voor Jean Galler

72 N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Hyphen, Charles Kaisin – Delvaux voor Les Sapins de Noël des Créateurs – Xavier Lust voor Les Sapins de Noël des Créateurs –­ Jean-Paul Knott voor Les Sapins de Noël des Créateurs ­– Kerststal, MUM Objects – Wouters & Hendrix voor Les Sapins de Noël – Tree Rings, ACT Lighting Design

Ineens waren ze daar: twee Noorse modeontwerpers, ver­ zot op de breitraditie van hun vaderland. Hun aanstekelijke boek Kerstballen breien met Arne & Carlos (2011) werd een hit, gevolgd door Arne & Carlos breien op hun paasbest (2012). Wereldwijd haalden hobbyisten de rondbreipen­ nen uit het stof om kleurrijke eierwarmers of een kerst­ boompiek te maken. Tradities rond de christelijke feestda­ gen blijven vernieuwen en de DIY-trend kon niet uitblijven.

Onderzoek wijst uit dat de kerstboom nog altijd geliefd is.

Wie geen echte noch een plastic boom in huis wil, kan kie­ zen voor een sloophoutversie à la Piet Hein Eek – ook een­ voudig zelf in elkaar te timmeren – of de spiraalvormige van Giles Miller uit 3 600 stroken handgesneden golfkarton.

Kerstgedachte Designproducten gekoppeld aan een goed doel hebben een streepje voor. Les Sapins de Noël des Créateurs is een jaarlijks terugkerend liefdadigheidsproject dat twintig jaar geleden werd bedacht door de Parijse modejourna­ list Marie-Christiane Marek. Grote namen uit de modeen designwereld worden uitgedaagd om eigen interpre­ taties van de traditionele kerstboom te ontwerpen. Die worden geëxposeerd en geveild tijdens een galadiner.

De opbrengst gaat naar Breast International Group, een

organisatie die borstkankeronderzoek bevordert. In 2013 startte het initiatief ook in België. Sindsdien schoven tal­ loze ontwerpers aan de tekentafel. Klinkende namen als Raf Simons, Diane von Fürstenberg en modehuis Natan.

De opdracht wordt ruim opgevat: zo bewondert de boom van Wouters & Hendrix zichzelf in de spiegel, verrast Delvaux met een handgemaakte vide-poche (plateau om kleine voorwerpen als sleutels of kleingeld op te ber­ gen) en herleiden andere designers de kerstboom tot een kegelvorm.

De boom in Met een designboom in huis mag de decoratie niet ach­ terblijven. Eén op de vier Belgen koopt jaarlijks nieuwe kerstversiering om mee te gaan met de trends. Alessi maakt mondgeblazen, handbeschilderde kerstballen met een moderne uitstraling. Pantone, marktleider in gestan­ daardiseerde kleuren, verkoopt ballen met een witte bies waarop het kleurnummer is gedrukt. Voor onder of bij de boom kun je denken aan een eigentijdse kerststal, bijvoorbeeld van MUM Objects. Uit gepoederlakt staal wordt een kersttafereel gelaserd en zo ontstaat een ver­ rassende flirt tussen positief en negatief. Met theelichtjes kan een extra dimensie uit het ontwerp worden gehaald.

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 73

Paasei Lace, Katja Gruijters voor Libeert

Gevierde ontwerpers Dat het met het feestgevoel van Belgische ontwerpers wel goed zit, bewijzen prestigieuze buitenlandprojecten.

ACT Lighting Design won een wedstrijd om de Parijse Champs-Élysées vier jaar op rij om te toveren in een kerst­ sprookje. De lichtinstallatie bestaat uit ringen – symbool voor eenheid en samenzijn – en twinkelende slingers.

De komende drie jaar zal het bedrijf ook de beroemde Londense Regent Street voorzien van innovatieve kerst­ verlichting. In Hongkong baarde Charles Kaisin vorig jaar opzien met zijn installatie Hyphen in winkelcentrum PMQ, ter ere van het Chinese Nieuwjaar. Ruim 10 000 origami­ paardjes in reflecterende goudfolie, opgehangen aan rode linten, vormen samen een 11 meter hoge geit. Elk paardje is met de hand gevouwen. De installatie markeert de over­ gang van het jaar van het paard in het jaar van de geit.

Design op zijn paasbest Jeff Koons staat bekend om zijn reproducties van banale objecten zoals opblaaspoedels en suikerzoete valen­ tijnsharten. Voor zijn Celebrations Series maakte hij tien paaseieren als symbool van (weder)geboorte en vrucht­ baarheid. Baroque Egg sierde drie jaar lang de entree van Museum Boijmans van Beuningen. Het oranje paasei met roze strik is 2 meter hoog, weegt 2 000 kilo en is

miljoenen waard. Andere designpaaseieren zijn niet tot kunst verheven en gewoon bedoeld om op te eten. JeanPaul Lespagnard stak het surprise-ei in een couturejasje voor chocolaterie Galler.

Chocoladefabrikant Libeert (voorheen Italo Suisse) vroeg fooddesigner Katja Gruijters om fairtradepaaseieren te ontwikkelen met diverse structuren: Dots en Lace wer­ den in productie genomen.

Hippe sint en allemanspiet Het sinterklaasfeest staat sinds 2009 op de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. In Nederland heeft de goedheiligman zelfs zijn eigen glossy: SINT Magazine verschijnt elk najaar. In de tweede uitgave keek wijlen Frans Molenaar kritisch naar het sinterklaas­ kostuum – de couturier stak in 2002 de Amsterdamse sint in het nieuw. Het Zwarte Pietendebat, dat in Vlaanderen minder hevig woedt dan in Nederland, vraagt om een nieuw uiterlijk voor de knecht van Sinterklaas. Onlinegallery Sundering kwam met een kunstzinnig antwoord: Piet Mondriaan. Modeontwerper Bas Kosters ontwierp een pietenpak in alle kleuren van de regenboog als teken van gelijkheid, vrede en respect. Ondertussen wordt Sinterklaas door sommige moslimfamilies omarmd. In plaats van bij de open haard zetten kinderen hun schoen

74 N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Liefdesjuweel, Elisa Lee – Valentijnsgeschenkdoos, Studio Job voor Godiva Chocolatier – Oorbellen Love Label, Elisa Lee

in de hal – daar waar ze die uittrekken. Mediamatic intro­ duceerde de Arabische chocoladeletter in de tentoon­ stelling El Hema (2007). Kort daarna brachten zowel Hema als Tony’s Chocolonely daadwerkelijk Arabische letters op de markt.

verleidingen zijn sieraden klassieke cadeaus voor valen­ tijn. Elke Peeters ontwierp een elegante hartvormige arm­ band, verkrijgbaar in zilver of goud. Elisabeth Leenknegt koos, niet toevallig, 14 februari om haar galerie in Gent te openen. Onder het label Elisa Lee maakt zij speels vorm­ gegeven sieraden van handgesmeed zilver en mondge­ Suikerfeestmonitor blazen glas. De gelimiteerde collectie Love Label bestaat Ook Ied-al-Fitr, het Suikerfeest, is aan verandering onder­ uit een halsketting met pijl en boog, vergezeld door bij­ hevig. “De religieuze insteek blijft, maar hij krijgt ook een passende oorbellen. Met een persoonlijke inscriptie maak commerciële dimensie”, vertelt etnomarketeer Rachid je de juwelen uniek.

Lamrabat aan De Tijd. Voor moslims is het Suikerfeest dé aanleiding om een nieuwe outfit aan te schaffen. Bij het gemiddelde Belgische moslimgezin verdrievoudigt het aankoopbudget tijdens de ramadan. Toch richten mode­ bedrijven zich maar mondjesmaat tot moslims, conclu­ deerde Labyrinth. Voor de jaarlijkse ‘Suikerfeestmonitor’ onderzoekt het bureau in hoeverre Nederlandse en Belgische winkelketens aandacht schenken aan Ied-alFitr en wat islamitische jongeren van het aanbod vinden.

De speciale ramadancollecties van DKNY en Mango lever­ den gemengde reacties op. Moslims voelden zich vereerd, al was niet precies duidelijk wat de kleding islamitisch maakte. Hema’s suikerfeestcollectie bevatte tafelkleden, servetten met Arabische motieven en zoete lekkernijen, maar wegens tegenvallende verkoop borg het bedrijf die weer op. Net als de Arabische letters.

Made with love Dan is er nog Valentijnsdag, een commercieel liefdesfeest waar designers zich ver van houden. Meestal. Liefde gaat door de maag, maar het oog wil ook wat. Philip’s Biscuits – bekend van de Antwerpse Handjes – strikte Wouters & Hendrix voor een samenwerking. Het juwelenhuis ont­ wierp een romantisch koekblik met bloemen en vogels.

Chocolatier Godiva flirtte met Studio Job. Naast zoete

Koektrommel, Wouters & Hendrix voor Philip’s Biscuits

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 75

Closing the loop· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · OVAM en Plan C over duurzame economie en nieuwe businessmodellen · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Ook in de designwereld zijn termen als ‘ecologisch design’ en ‘duurzaamheid’ schering en inslag. Maar wanneer is de­ sign precies ecologisch verantwoord? Moeten we alleen voor natuurlijke materialen kiezen? En kunnen producten écht helemaal worden hergebruikt? Of is er meer nodig?

Een gesprek met Evelyn Lafond van de OVAM en Jiska Verhulst van Plan C. · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Elien Haentjens · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

Sintese Nio, Thomas Litière voor Indera

76N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Bringme Box, Made voor Bringme. Foto: Frederik Vercruysse

Op het eerste gezicht heeft de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij weinig te maken met design. Hoe is het designluik binnen de OVAM ontstaan?

Evelyn LAFOND Met deze werking, die in 2003 is ont­ staan, wil de OVAM ingrijpen in de productie, nog vóór het product op de markt is. Daardoor zal duurzaamheid tot de kern van het ontwerp behoren, en gaan waardevolle materialen niet verloren. Dankzij onze Ecolizer (www. ecolizer.be) kunnen bedrijven en ontwerpers perfect berekenen wat de impact is van verschillende materi­ alen, en zo die van hun product. Ook leggen we op onze site www.ecodesignlink.be duidelijk uit hoe ze kunnen bijdragen aan een ecologisch meer verantwoord pro­ duct. Met de OVAM willen we een facilitator zijn om duurzaam aan de slag te gaan. Daarnaast maken we met gerichte communicatiecampagnes voor speci­ fieke doelgroepen, zoals ontwerpers of studenten, dui­ delijk wat de ecologische impact van hun producten is.

Heb je de accenten binnen ecodesign in die twaalf jaar zien verschuiven?

Absoluut. Het hergebruik van oude meubels of kledij kan nog altijd alleen maar worden toegejuicht, net als upcy­ cling van oude materialen tot nieuwe producten. Al zullen we het alleen met zulke methodes niet redden, we moeten anders ontwerpen en consumeren. Een mooi voorbeeld daarvan is Tale Me, dat kwaliteitsvolle, lokaal geprodu­ ceerde kinderkleding verhuurt in plaats van verkoopt.

Dus ook bedrijven staan meer open voor het ecologische verhaal?

Er is inderdaad een grotere openheid, al komen de ver­ anderingen er meestal in eerste instantie uit financiële overwegingen. Vaak weten ze zelfs niet dat ze eigenlijk ook voor het milieu goed doen. Zo beseffen veel bedrijven dat afval geld kost. Bij de aankoop hebben ze voor de produc­ ten betaald, en als ze hun overschotten kwijt moeten, moe­ ten ze daar vaak opnieuw voor betalen. Hetzelfde geldt voor transport: als een product minder plaats inneemt, wordt het transport goedkoper én milieuvriendelijker.

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 77

Flexit, Pieter Peulen. Foto: Isabel Rottiers

Zijn er bepaalde bedrijfstakken die bijzonder slecht scoren als het op hergebruik en recyclage aankomt?

De smartphone-industrie doet het nog altijd erg slecht.

De meeste toestellen zijn moeilijk uit elkaar te halen, terwijl de edele metalen die erin zitten eigenlijk perfect

recycleerbaar zijn. Ook zorgt dat ervoor dat het vaak niet de moeite loont om ze te herstellen. Bij een regu­ liere smartphone duurt het bijvoorbeeld twee uur om het scherm los te maken. Maar er zijn al alternatieven op de markt waarbij dat maar zeven seconden duurt.

78N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Speelt de overheid daar al op in?

Momenteel ligt er een nieuwe Europese wetgeving op tafel rond ecodesign. Zo moet elektronica binnenkort niet alleen voldoen aan energie en energiegerelateerde eisen, maar ook gemakkelijk te demonteren en recycleren zijn.

Op deze manier speelt Europa in op de circulaire econo­ mie, waarbij grondstoffen altijd een nieuw leven krijgen en de lineaire kringloop van nemen-maken-weggooien wordt gesloten.

Welke positie bekleedt Vlaanderen op dit vlak?

Vlaanderen heeft een zeer sterke reputatie als het op sor­ teren aankomt, en we beschikken over veel innovatieve bedrijven en ontwerpers. Ook beleidsmatig wordt meer en meer de kaart van de circulaire economie getrokken.

Zo staat in Genk een heel industriepark op basis van cir­ culaire economie in de stijgers. Tegelijk was de OVAM een van de stichtende leden van Enec, een Europees netwerk dat kennis en tools rond ecologie en duurzaamheid deelt.

Anders leren ontwerpen Vaak wordt er gezegd dat we met natuurlijke materialen moeten werken, en dat we producten niet mogen verlijmen. Klopt dat?

Ja en nee. Primaire grondstoffen raken ook uitgeput.

Belangrijk is vooral om het juiste materiaal voor de juiste toepassing te gebruiken, en altijd het totaalplaatje voor ogen te houden. Zo is het gebruik van composietmateri­ alen bijvoorbeeld wel verantwoord in de vliegtuigbouw of voor reiskoffers. Hoewel ze niet te recycleren zijn, bete­ kenen ze door hun ultralichte en tegelijk supersterke eigenschappen wel degelijk een voordeel voor het milieu – in de vorm van een gereduceerd brandstofverbruik. De volledige trap voor je huis in composieten vormgeven, heeft dan weer een erg negatieve impact. Daarnaast worden er interessante materialen uit gerecycleerd afval zoals pmd op de markt gebracht die nieuwe toepassin­ gen mogelijk maken.

Ook materialen verlijmen kan, als ze tot dezelfde afval­ stroom behoren. Maar in het algemeen geldt inderdaad dat het belangrijk is om een product eenvoudig in elkaar te kunnen zetten, maar ook dat het eenvoudig moet zijn om uit elkaar te halen. Daarin ligt een belangrijke rol voor de ontwerpers. Een mooi voorbeeld is de sofa Sintese Nio, een ontwerp van Thomas Litière dat werd uitgebracht door designlabel Indera. In een kwartier tijd kan de sofa worden gedemonteerd tot zuivere, herbruikbare mate­ riaalgroepen. Daardoor kan de sofa gemakkelijk worden geherstoffeerd, maar ook volledig gerecycleerd.

Zijn er nog aspecten waarmee designers hun steentje kunnen bijdragen aan een beter milieu?

Een andere belangrijke tendens is die van het personali­ seren. Als mensen zelf inspraak hebben in het ontwerp, worden ze het minder snel beu. Dat vraagt van de meu­ belontwerpers een andere mentaliteit, ze moeten meer in reeksen en met keuzemogelijkheden leren ontwerpen.

Anderzijds zullen mensen meer voor deze meubels willen betalen, wat het gebruik van betere materialen toelaat.

Een concreet, wel vrij verregaand voorbeeld daarvan is Opendesk. Iedereen kan de afmetingen van de ontwerpen op de site aanpassen aan zijn eigen behoefte, en vervol­ gens met het ontwerp naar een lokale schrijnwerkerij of fablab gaan. Andere initiatieven zetten dan weer in op het multifunctionele gebruik van een meubel. Zo groeit Flexit, een ontwerp van Pieter Peulen, mee met de gebruiker: van meubel voor een studentenkamer over bed voor ouders tot stapelbed voor kinderen.

Het ultieme doel Hoe ziet u de toekomst van ecodesign?

Eigenlijk hoop ik dat ecodesign in de toekomst niet meer bestaat. Dat het een vanzelfsprekendheid is geworden, een aspect dat sowieso deel uitmaakt van een goed ont­ werp. Tegelijk duiken er nieuwe problematieken op die om een volledige mentaliteitswijziging vragen. Onze maat­ schappij en gewoontes moeten een revolutie ondergaan.

In plaats van alles te kopen, te gebruiken en vervolgens weg te gooien, moeten we meer en meer naar een model waarin we zaken lenen en delen. Als een bedrijf bijvoor­ beeld geen verlichting verkoopt, maar verhuurt, is dat op verschillende manieren positief voor het milieu: consu­ menten kunnen het product gebruiken zolang het echt nodig is, het meest geschikte en meest efficiënte pro­ duct voor dat bepaalde gebruik kan worden gekozen en het bedrijf heeft er alle belang bij dat die verlichting zo lang mogelijk blijft werken én nadien recycleerbaar is. De echte uitdaging is dus niet om de producten aan te pas­ sen, maar wel de diensten en de daaraan gekoppelde businessmodellen.

Kun je daar een concreet voorbeeld van geven?

De Bringme Box speelt in op de actuele problematiek van pakjesbezorging. Dankzij de centrale afhaalpunten hoeven de camionettes niet voortdurend rond te rijden, en blijft de milieuvervuiling door het transport beperkt. Ook Bubble Post, een fietskoerierdienst, speelt in op deze problema­ tiek. Buggybooker, dat dit jaar onze prijs kreeg voor ‘pro­ duct op de markt’, is een mooi voorbeeld. Om gezinnen met jonge kinderen ertoe aan te zetten om de trein te nemen,

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 79

bieden ze op centrale locaties buggy’s te huur aan, zodat “Hoewel deze ontwikkeling in de kinderschoenen je niet alles hoeft mee te zeulen op de trein. staat, behoort Vlaanderen tot de koplopers. Want samen met vijf landen waren we met enkele gemeenschappelijke Zijn deze initiatieven op zich staande gevallen Vlaamse initiatieven genomineerd voor The Circulars − of merken jullie wel degelijk een mentaliteits­ een internationale wedstrijd rond circulaire economie − en wijziging? de OVAM met het Vlaamse materialenprogramma werd Hoewel ecologie nog altijd geen sexy thema is, is het bewust­ de winnaar. Bovendien trekken steeds meer Belgische zijn wel enorm toegenomen. Vroeger moesten we bijvoor­ bedrijven de circulaire kaart. Een mooi voorbeeld is Nearly beeld altijd zelf bij bedrijven of scholen aankloppen, ter­ New Office Facilities dat oud kantoormeubilair ontleedt en wijl we de vraag nu amper kunnen bijhouden. Steeds meer met die materialendatabank nieuwe meubels samenstelt. bedrijven vragen ons om een eco-efficiëntiescan uit te voe­ Een ander voorbeeld is Bulo, dat zijn oude bureaustoelen ren en maatregelen voor te stellen. Zo kan het gebruik van herstoffeert en meubels herstelt. Na deze opknapbeurt de centraal bestuurde Shopcontroller-app winkel­ketens ziet het bestaande materiaal er zo goed als nieuw uit. een energiebesparing tot liefst 30 procent opleveren.

Nieuw in de modesector is de eerste Belgische kleding­ Ook bij de uitreiking van onze prijzen merken we een bib, Les Rebelles d’Anvers. Wie naar een feestje moet, verandering: de overlap met de producten die een Henry kan er wat chiquere kleding huren. Zo spaart de klant heel van de Velde Label van Design Vlaanderen krijgen, is wat geld uit, en kan de kledij veel meer worden gedragen. steeds groter. Goed design en ecologie gaan dus almaar Met Plan C begeleiden we bedrijven in de ontwikkeling vaker hand in hand. Nu moet alleen de klant nog volgen. van deze nieuwe businessmodellen, dagen we hen uit en Want anders dan in bijvoorbeeld de Scandinavische lan­ creëren we methodes en tools die kunnen worden over­ den is het bij ons nog geen vanzelfsprekendheid om bij genomen door andere bedrijven. Daarvoor ontwikkelden een aankoop aan het milieu te denken. we een masterclass circulair ondernemen en zetten we de ‘additive design challenge’ op, een wedstrijd waarmee we Close the loop het positieve gebruik van 3D-printen willen stimuleren.”

Met www.close-the-loop.be lanceerden Plan C en Flanders Fashion Institute een praktische onlinetool voor ontwer­ pers en consumenten die willen bijdragen aan een circu­ laire mode-industrie. Voor elke stap in het productie- en consumptieproces van een stuk kleding of textiel biedt deze gids tips over hoe je de huidige ketting van nemenmaken-verspillen kan doorbreken. Voorbeelden uit bin­ nen- en buitenland maken de gids erg concreet. Ook de milieubewuste consument vindt op de site inspiratie.

“De lineaire kringloop moet worden gesloten” “Sinds 2012 profileert Plan C zich als knooppunt dat ondernemers en organisaties verbindt, uitdaagt en acti­ veert op weg naar een nieuwe vorm van systeemdenken, namelijk de circulaire economie”, zegt Jiska Verhulst, directeur van Plan C. Een meer duurzame omgang met materialen en grondstoffen vormt daarbij de basis, de huidige lineaire kringloop moet worden gesloten. Niet alleen door voor de meest duurzame materialen te kie­ zen, maar ook door het gebruik ervan grondig te herden­ ken. Zo kun je een schoen bijvoorbeeld modulair maken: de ge-3D-printe zool van de schoen behoud je zo lang mogelijk, terwijl je de schacht à volonté kunt vervangen.

Zo heb je meer schoenen met minder materiaal, en kan de schoen zelf ook langer meegaan.”

Shopcontroller, Studio Dott voor Domotic Lounge

80N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Design en armoede · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Empowerment door sociaal design · · · · · · · · · · · · In 1993 stelde Antwerpen als toenmalige culturele hoofdstad zich de vraag of kunst de wereld kan redden.

Anno 2016 weerklinkt de vraag of design de wereld kan redden. Als die al kan of moet gered worden, dan zal het zeker niet alleen design zijn die daar voor verantwoorde­ lijk is of mag zijn. Maar design kan zeker van deze wereld een betere plaats te maken. Door bijvoorbeeld te focus­ sen op armoede. Wat kan design binnen de armoede­ problematiek betekenen? Kunnen designers zomaar in dit discours stappen en levert het überhaupt iets op om Virginia Tassinari

dat te doen? Vragen waar sociale designers ook mee thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 81

worstelen, daarom stellen we die dan ook aan Nik Baerten en Virginia Tassinari. · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Kurt Vanbelleghem· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Mobiliteit, eenzaamheid, immigratie, integratie … Het zijn complexe thema’s waar ook designers zich wel aan willen wagen. De nieuwste ontwikkelingen binnen het design­ discours hebben ertoe geleid dat ontwerpers zich nu ook focussen op complexe sociale systemen, omgevingen en gemeenschappen. De sociale en culturele problemen die omschreven staan als ‘wicked problems’ zijn niet aan te pakken met één alomvattende oplossing omdat ze zich juist kernmerken door tegenstrijdige, onvolledige en steeds veranderende condities. De aanpak die bij soci­ aal design vooropstaat is dan ook niet lineair van aard, er worden geen definitieve omstandigheden of grenzen gedefinieerd en de sociale realiteit is de meest sturende component.

Staat armoede op de zogenoemde ‘wicked problems’lijst? Armoede is niet eenduidig, maar uit zich in talloze varianten. Vanuit deze observatie zou je bijna verwachten dat het bovenaan deze lijst zou staan. Virginia Tassinari, filosofe, medewerkster van DESIS Lab en onderzoeker aan de LUCA School of Arts in Genk, en Nik Baerten, designer en oprichter van Pantopicon, wijzen erop dat het minder relevant blijkt te zijn om het specifiek over

design en armoede te hebben. Er zijn volgens hen in het nadenken over design en armoede andere dynamieken in het proces aanwezig waarmee een designer meer kan.

De aanleiding voor het gesprek met hen is het pro­ ject Welcome to Seraing, ontwikkeld in het kader van de Luikse designtriënnale Reciprocity die zich onder de artistieke leiding van Giovanna Massoni al twee edities lang focust op sociaal design en design voor sociale inno­ vatie. Welcome to Seraing omschrijven ze zelf als een laboratorium voor design voor sociale innovatie, waar­ bij er op een intense manier werd samengewerkt met de bewoners en organisaties die actief zijn in de Trasensterwijk in Seraing. Wat kort door de bocht zou je deze wijk kunnen omschrijven als een ‘probleemgebied’, veel leeg­ stand, werkloosheid, sociale deprivatie, vandalisme enz.

Virginia Tassinari en Nik Baerten zijn, in samenwerking met andere individuen en organisaties, vanuit deze lokale context vertrokken om tal van micro-interventies op te zetten. De projecten zijn mee geïnitieerd en gedragen door de buurtbewoners en zijn erop gericht om de men­ sen instrumenten te geven waarmee ze zelf verder aan de slag kunnen. Zo kunnen ze het perspectief op hun eigen

Les héros de Trasenster − ‘Personne ne sait que je suis capable de …’. Muur met kwaliteiten van bewoners, weergegeven als lokale helden. © Pantopicon

82N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

situatie – hun eigen perspectief en dat van anderen – in Henriëtte Waal en wijzelf – de straat op getrokken. Virginia positieve zin kantelen. en Elisa zijn zo bijvoorbeeld van deur tot deur gegaan met open, positieve vragen in de vorm van aanvulzinnetjes op Als ik het goed begrijp is voor jullie de aanpak van eenvoudig uitgeknipte tekstballonnen. armoede geen doel op zich, maar is het wel heel Tassinari We presenteerden de buurtbewoners tekst­ vaak aanwezig binnen de context waarin jullie ballonen met instapteksten zoals ‘niemand weet dat ik in werken. De instrumenten die binnen een sociaal­ staat ben om …’ of ‘ik hou ervan om …’. Tal van voorzienin­ designproces worden ontwikkeld, moeten mengen zijn uit de wijk weggeëbd, je kunt die plek niet meteen sen in staat stellen om kleinere deelaspecten aan te met rijkdom associëren, maar rijkdom zit impliciet wel in pakken, die onrechtstreeks wel de armoedepositie de mensen die daar wonen. Daaruit moet je putten, dat kunnen verbeteren? is het grootste positieve energiepotentieel dat je kunt Virginia Tassinari Absoluut, want het gaat echt niet aanboren en dat je absoluut nodig hebt tijdens de rest alleen om economische armoede, er zijn zoveel andere van het project. Wat je ook wilt doen, het zal mee uit die soorten armoede, zoals armoede aan sociale contacten, mensen moeten komen. Met dat soort aanvulzinnetjes armoede aan toegang tot informatie, armoede aan een krijg je al iets in handen waarmee je kunt beginnen, waar­ ander perspectief, … Internationale projecten hebben mee het verlangen wordt uitgesproken. Dat verlangen is al aangetoond dat het belangrijk is om mensen te laten eigenlijk al best realistisch en vormt een zaadje voor het samenwerken en door middel van en in die samenwer­ ‘empowerment’-proces, een emancipatietraject waar­ king hen zelf te laten ontdekken hoe ze een rol kunnen bij je mensen de kans biedt om vanuit hun eigen ‘zijn’ en opnemen om hun situatie te verbeteren. ambitie zichzelf en hun context positief om te buigen.

Nik Baerten Er is inderdaad veel te snel de neiging om armoede alleen in economische of financiële termen uit Je kunt armoede toch moeilijk reduceren tot uitte drukken waarbij die termen dan altijd de conversatie sluitend een perceptieprobleem? domineren. In de manieren waarop wij met armoede in Baerten Nee, maar de perceptiedynamiek heeft er aanraking zijn gekomen, ging het vaker over een armoede veel mee te maken. De manier waarop anderen naar die aan kennis. De harde economische realiteit in Seraing is mensen en hun leefomstandigheden in die wijk kijken, grotendeels voortgekomen uit het feit dat de bestaande bepaalt voor een groot deel hoe die mensen zich binnen productie-industrie daar volledig is verdwenen. Deze die wijk gedragen en hoe ze voor een stuk naar zichzelf industrie is totaal geëvolueerd, maar de mensen die er dus kijken. De verandering van perceptie moet een belangrijk hun job verloren, blijken niet op de hoogte te zijn van die doel zijn binnen een ontwerpproces. Als je aan de per­ nieuwe industriële evoluties en gaan dan ook niet in die ceptie iets kunt doen, dan kun je een katalyserend effect hoek zoeken om er bijvoorbeeld werk te vinden. Terwijl in gang zetten. Bijvoorbeeld door alternatieve toekomst­ ze daar in principe wel vaardigheden voor hebben. Vanuit beelden van de wijk te creëren en terug te projecteren een servicedesignbenadering kun je dan als ontwerper naar de inwoners, beelden in te gegeven niet alleen door trajecten uitwerken waardoor die mensen wel de weg de bricks-and-mortar van een masterplan, maar ook de vinden naar die nieuwe vormen van productie-economie. hoop en ideeën van de bewoners. Dat werken op de per­ Met behulp van storytelling kun je ook de armoede aan ceptie van hoe de buurtbewoners zichzelf en hun wijk verbeeldingskracht te lijf gaan. Het is op deze gediver­ zien, is iets wat tijdens het proces in Seraing heel snel is sifieerde manier dat we armoede moeten gaan benade­ opgeschoven naar het centrum van de activiteiten die ren, weg van het financiële keurslijf. we daar hebben ontworpen en ontplooid.

Tassinari Daarnaast hebben we ook gezien hoe cru­ Het is dus vanuit die diversiteit waarin je armoede ciaal toegang tot en begrip van informatie is. Je kunt de benadert dat je mensen in staat wilt stellen om hun perceptie wel aanpakken, maar mensen moeten daarbij eigen situatie aan te pakken? ook betekenisvolle toegang hebben tot informatie en ken­ Baerten De diversiteit en complexiteit worden ingege­ nis. Vaak zijn er allerlei bestaande systemen en diensten ven door wat we op het terrein, in de wijk tegenkomen. Het aanwezig, maar men is er eenvoudigweg niet van op de is een inzicht dat groeit, maar je vertrekt altijd vanuit wat hoogte. Toegang tot informatie is misschien wel de groot­ er aanwezig is. In het begin van het project, waarbij we de ste vorm van armoede. Dat belemmert zodanig de oplos­ bewoners nog moesten leren kennen, is het designteam sing dat het op zich een essentiële en initiële opdracht – Pablo Calderón Salazar, Elisa Bertolotti, Yara Al-Adib, moet zijn binnen een sociaaldesigntraject.

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 83

hebben nieuwe energie gekregen omdat ze merkten dat er andere manieren zijn om aan de slag te gaan.

Tassinari Het is daarbij heel belangrijk dat je symbo­ lisch aan de slag gaat met de dingen die ter plekke al aan­ wezig zijn en met de processen die lokaal belangrijk zijn.

Je kunt niet vertrekken vanuit je eigen ideeën die je van thuis meebrengt. Je speelt de rol van etnograaf, gaat op zoek naar de lokale dynamiek en luistert naar wat de plek zegt. We hebben in de wijk met een marionetten­theater gewerkt dat daar al actief was – om toekomstbeelden voor de wijk tot leven te wekken en om de dialoog te sti­ muleren – maar we zijn niet naar Seraing gegaan met het idee om met marionetten te werken. Om een dergelijk lokaal traject uit te werken en relevant te kunnen inzet­ ten, heb je wel veel tijd nodig. Zoiets doe je niet in een paar weken of maanden.

Wat ik hier graag zou zien … − Doorkijkkaders met krijtje en opdracht aangebracht op diverse plekken in de wijk om te polsen naar dromen en ideeën die reeds bij lokale bevolking leven.

Baerten Je kunt er als designer zeker een rol in spelen, maar de grootste verantwoordelijkheid daarvoor ligt uiter­ aard bij die instanties die dat al als kerntaak hebben. Je kunt wel faciliterend optreden naar de ene of de andere, maar het impliceert vooral samenwerken en mikken op de aansluiting tussen rollen.

Wat je nu vertelt, lijkt me zo vanzelfsprekend dat ik nauwelijks kan geloven dat de sociale organisaties die daar actief zijn, dat soort van faciliterende rol niet vervullen?

Tassinari Zij zijn zich daar zeker van bewust en ze nemen die taak op zich, maar vaak ontbreekt het hen aan midde­ len, niet alleen financiële, maar instrumenten in bredere zin om dat op een efficiënte manier te doen. Daarom is het zo belangrijk dat je in een dergelijk traject niet alleen met de buurtbewoners gaat werken, maar dat je lokale organisaties betrekt. Ook voor en met hen kun je proces­ sen en middelen ontwerpen.

Baerten Ik sprak zojuist nog over armoede aan ver­ beeldingskracht, maar die vind je ook aan de kant van de overheid. Je dient ook overheden te confronteren met het feit dat er meer kan zijn dan de reguliere tools die zij gebruiken, zelfs zonder dat dat per se grote inspannin­ gen hoeft te vragen. In Seraing hebben we nauw samen­ gewerkt met enkele maatschappelijk werkers en straat­ hoekwerkers. Door hen te voorzien van een andere invals­ hoek en door hen andere middelen aan te reiken, zagen we hen gedurende het proces ook helemaal opfleuren.

Sommigen zaten diep door hun energie heen, maar ze

Armoede en andere complexe maatschappelijke uitdagingen kun je dus het best aanpakken door op zoek te gaan naar de rijkdom die aanwezig is, maar hoe bouw je nu zoiets duurzaam uit? Jullie zijn daar maar voor een bepaalde periode aan de slag geweest.

Baerten Nederigheid is hier geboden. Toch kun je vanaf het begin denken aan je eigen uitstapstrategie. Al wordt dat van bij de aanvang duidelijk geformuleerd, toch dien je dat continu in te bouwen in alles wat je doet, zodat deel­ initiatieven straks ook zonder jou kunnen doorontwikke­ len en daarbij kunnen evolueren tot iets wat je nog niet weet. Je moet dus open systemen gaan ontwerpen. Op voorhand maak je de inschatting dat je er straks niet meer bent en gedurende het proces krijgt die inschatting vorm, juist omdat je daar bewust blijft mee omgaan. Hoe dan ook, je dient altijd rekening te houden met het pure feit dat er weinig zekerheden zijn omtrent wie straks welke rol wel of niet zal vervullen. Maar wat je hebt gecreëerd en wat mensen hebben kunnen beleven, staat in hun geheu­ gen gegrift. Ze hebben gezien wat er kan.

Tassinari Je moet van in het begin ook samenwerken met lokale sleutelfiguren, met mensen die betrokken zijn en invloed kunnen uitoefenen. Dat kunnen professione­ len zijn, bijvoorbeeld masterplanners of straathoekwer­ kers, maar het kunnen ook gewone lokale mensen zijn die gepassioneerd zijn en zin hebben om iets zinvols te doen voor hun gemeenschap en voor de maatschappij in het algemeen. Die mensen moet je vertrouwen geven, want zij zijn het die een dergelijk traject kunnen voortzetten, juist door op hun authentiek engagement een beroep te doen.

84N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Hebben jullie het in heel dit project één keer over armoede gehad?

Baerten Nee. Omdat er enerzijds een te grote stigma­ tiserende connotatie aan dat woord kleeft en anderzijds hebben wij bij die mensen nooit gepretendeerd dat wij de oplossing voor al hun problemen in pacht hadden. Wij hebben hen vooral proberen te wijzen op rollen die ze zelf kunnen vervullen, kleine, eenvoudige, soms schijnbaar onbenullige maar niettemin betekenisvolle stapjes die eenieder kan zetten. Je zou dat kunnen duiden als het planten van zaadjes van zelfredzaamheid.

Tassinari We hebben nooit over armoede gepraat, maar wel over miserie. Wat ik daarmee bedoel is dat we gesprekken hebben gehad met mensen die niets positiefs meer zien en niet meer in staat leken om een alternatief te zien of te bedenken.

leren kennen en benaderen. Je gaat op zoek naar hun hoop, hun ellende, hun eigenschappen, hun kansen en hun verlangens. Door enigszins vooringenomen vanuit het discours armoede te vertrekken, geef je die mensen eigenlijk geen eerlijke kans. Je bent al aan het interpre­ teren voor je de eerste vraag hebt gesteld.

Baerten Ik denk dat dat correct is. Armoede is een com­ plex gegeven dat met zo veel factoren samenhangt dat het aan instrumenten ontbreekt om er eenvormig grip op te krijgen. Vanuit armoede benader je alles al snel van­ uit een te ruime en abstracte invalshoek. Een overheid worstelt daarmee, maar ook als designer kun je daar­ mee niet aan de slag. Door alternatieven te creëren en samen mogelijkheden te ontwikkelen ga je deuren ope­ nen in plaats van de gesloten deuren te blijven bevesti­ gen. Armoede heeft een negatieve, normatieve connota­ tie, die je op het terrein in de weg zit. Je kunt binnen een Kan design iets met de term armoede aan? socialdesignproces indirect armoede aanpakken, zonder Tassinari Ik vind het gevaarlijk om vanuit de term de armoedebestrijding als doel te stellen. armoede te denken, omdat dan het risico te groot is dat www.reciprocityliege.be/welcome-to__/ je op een te abstract niveau blijft opereren. Je dient in een dergelijk designproces zo open mogelijk mensen te

Design en cocreatie doen het bier opnieuw schuimen· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Duvel Moortgat en Brussels Beer Project· · · · Gaan design en bier samen? Terwijl tal van brouwers krampachtig vasthouden aan traditionele producten, methodes en vormentaal, willen ontwerpers net nieuwe

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 85

creaties scheppen. Binnen dit spanningsveld verricht een aantal brouwers pionierswerk, aangespoord door onder meer de innovatieve, onbevangen aanpak van de ‘nieuwe bierlanden’ die steeds meer succes kennen. Duvel Moort­ gat en Brussels Beer Project vertellen over hun aanpak. · · · Roel Jacobus · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Duvels design Kunst en design zitten in de genen van de brouwerij­ groep Duvel Moortgat. De derde generatie van de familie Moortgat ontwierp eigenhandig het iconische Duvel-glas, de vierde generatie trekt vandaag de krijtlijnen waarbin­ nen het design- en marketingteam vrij spel heeft. Alles ademt kunstig en soms gedurfd design, van de herlance­ ring van retromerk Vedett, de rebranding van Liefmans en De Koninck, tot de Duvel Mini-flesjes van Sergio Herman.

Duvel Moortgat is een middelgrote brouwerijgroep met iets meer dan duizend medewerkers. Zij brouwen traditionele, speciale bieren op negen locaties: Duvel (Puurs), Brasserie d’Achouffe (Houffalize), De Koninck (Antwerpen), Liefmans (Oudenaarde), drie brouwerijen in de VS, en één in Tsjechië en Nederland. De bijzondere voorliefde van de familie Moortgat voor kunst, design en architectuur, zet zich door in haar bieren en de beleving errond. Chief marketing officer Anouk Lagae, verkozen tot Nederlandstalige Marketeer van het Jaar 2015, vertelt.

“De rode draad doorheen vier generaties Moortgat – vandaag nog drie broers en een nicht – was altijd kwali­ teit, zowel in de grondstoffen en de verwerking als in de verpakking en beleving rond het bier. Dat is duizend keer belangrijker dan zomaar adverteren. De derde generatie ontwierp het iconische Duvel-glas. Tot dan werd bier uit

standaardglazen gedronken, maar de familie vond dat haar edel, nobel bier optimaal moest kunnen worden gedegusteerd. Ze koos voor een tulpvorm met een ver­ nauwing die de schuimkraag lang bewaart en bovenaan opengaat om de geuren goed weer te geven. Een ‘duvels’ detail is de gegraveerde kleine D onderaan in de kelk. Die kleine oneffenheid, zoals in een champagne­glas, doet constant een ‘tornado’ van fijne koolzuurbellen opstij­ gen. Daardoor blijft de kraag hoog terwijl je de nodige tijd neemt om de Duvel te degusteren. De familie Moortgat was een pionier, met een bierglas dat op een wijnglas met een voet lijkt, pas daarna ontstond de Belgische cultuur van ‘elk bier zijn eigen glas’.”

Brouwerij Duvel gaat regelmatig partnerships aan met musea voor hedendaagse kunst zoals het SMAK en WIELS, en internationale kunstevenementen zoals de biënnales van Venetië en Lyon. Na enkele geslaagde samenwerkingen voor beurzen en evenementen, liet Michel Moortgat – een van de grootste kunstverzame­ laars van het land – in 2007 Arne Quinze het bierglas zelf onder handen nemen. Sindsdien brengt de Duvel Collection limited editions van kunstenaars en desig­ ners die het Duvel-glas in hun eigen, kenmerkende stijl interpreteren. Het gaat om een mix van jong talent en gevestigde namen als Denis Meyers en Daan uit België

86N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

maar ook internationale namen als Parra, Eley Kishimoto, reality-tv dat iedereen verlangde naar Andy Warhols Stefan Glerum, Emil Kozak, Erick Beltrán en Yan Sorgi. 15 minutes of fame, even een vedette wilde zijn. Zij ver­ taalden wat in de maatschappij leefde en gaven de helft Vedett is cult van het etiket aan de consument, lang voordat onder Het succesverhaal van Vedett illustreert de kracht van meer Coca-Cola en Nutella hun producten personali­ de beleving en vormgeving. Dit premiumpilsbier – een seerden. Sindsdien sturen de consumenten foto’s in en zogenaamd exportbier − wordt door Moortgat al sinds selecteren wij maandelijks welke op de volgende batch 1945 gebrouwen. Toen het in 1965 de naam Vedett kreeg, worden gedrukt. Zo werd Vedett meer dan een bier, het werd het voornamelijk gedronken in lokale cafés. Tot in werd een lifestyle in binnen- en buitenland. De beleving 2003 de Brusselse horecaondernemer Frédéric Nicolay ontstaat door geschifte designs op basis van elementen er de cultwaarde van inzag. uit het collectief geheugen, bijvoorbeeld geschenkver­ Lagae “Hij vond het jarenlang onveranderd geble­ pakkingen gebaseerd op een kartonnen waspoederton ven merk zo ongelofelijk ‘retro fout’ dat het weer cool of een verfblik, een betonmolen waarin je kunt logeren werd. Hij wilde het per se in zijn cafés. Tegelijk merkten of cementsilo’s als omgekeerde bierflesjes. We spelen Frédéric Nicolay en Michel Moortgat bij de opkomst van met alle codes en plots worden het terrasmeubilair, de

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 87

glazen, geschenkverpakkingen, point of sale-items … de eigen Vedett-media. We beseffen wel dat we daarmee maar een creatieve kern van 5 tot 10 % van de bevolking kunnen aanspreken.”

De designstrategie zit verankerd in de kern van het marketingteam.

Lagae “De brand directors zijn tegelijk art­directors.

Daarnaast hebben we twee interne designers en doen we een beroep op externe ontwerpagentschappen, afhan­ kelijk van de uitdaging van het moment. In vergelijking met mijn vorige werkgevers Unilever en Coca-Cola hecht Duvel Moortgat relatief meer belang aan design en zit de capaciteit in huis. De brand director van Duvel werkt hier ondertussen al veertien jaar. Dat geeft een grote consis­ tentie doorheen de jaren, met de familie als ultieme con­ stante factor. Zij geeft de lijnen aan van het speelveld waarbinnen wij carte blanche krijgen. Van elk van onze negen brouwerijen proberen we de ziel te behouden. De groep is geen model van uniforme schaalvergroting, maar wel van gespecialiseerde bedrijven met een familiale ziel, die samen een geheel vormen. De consument zoekt ook geen eenheidsworst, maar authenticiteit. Daarvan getuigt het succes van de Duvel Tripel Hop, die sinds 2007 onder druk van tienduizenden Facebook-fans toegroeide naar een jaarlijks nieuw brouwsel in februari-maart.”

Duvel Moortgat houdt wereldwijd vast aan een typisch Belgische look-and-feel, vaak op expliciete vraag van de lokale markten. Toch vergt het buitenland soms een aan­ gepaste aanpak. “Nogal wat landen waren bang van een zwaar bier in een grote hoeveelheid. Die mentale barrière doorbraken we in 2011 met Duvel Mini. Het kleinere flesje en glaasje – 18 in plaats van 33 cl – liggen veel meer in de lijn van hoe bijvoorbeeld Fransen geraffineerde producten degusteren, zoals hun hele aperitiefcultuur ook getuigt.”

warm hart toedraagt. Met houtsneden op extra etiketten op de achterkant van de flesjes, bierviltjes en zeefdruk­ ken. En reusachtige biervilten voor horecazaken belich­ ten eigenschappen als passie, evenwicht, geduld en pio­ nierswerk. In die geest passen de persoonlijke Duvel Miniflesjes die werden gecreëerd door de chefs van The Jane in Antwerpen, Pure C in Cadzand en iCook in Bergen. Het idee erachter is dat elk supergerecht een superbier ver­ dient. De chefs bedachten gerechten die perfect bij de authentieke Duvel-smaak passen en de tafelgasten krij­ gen een exclusief souvenirflesje mee naar huis.” www.duvelmoortgat.be Brussels Beer Project introduceert cocreatie en crowdfunding Brussels Beer Project gaat als een van de eerste Belgische brouwers volop voor cocreatie en crowdfunding. Al meer dan 1 200 mensen pikten in op de innovatiegolf vanuit de ‘nieuwe bierlanden’ die de Belgische clichés in vraag stelt.

Bretoen Sébastien Morvan en Brusselaar Olivier de Brauwere waren al tijdens hun Erasmus-studententijd gecharmeerd door de frisse, onbevangen kijk waarmee kleine Amerikaanse brouwerijen innoveerden. Na jobs in grote ondernemingen wereldwijd, vonden ze elkaar terug in Brussel en besloten ze zelf aan de slag te gaan.

Sébastien volgde een brouwopleiding en bij Olivier thuis vonden de eerste experimenten plaats. In de herfst van 2012 ontstonden de eerste prototypes.

Elk supergerecht een superbier Niet alleen een verpakking, maar soms ook een volledig merk wordt ‘heruitgevonden’ op basis van design. Zo werden de fruitbieren – een categorie met dalende ver­ koop – van Liefmans omgevormd van een product naar een lifestyle brand.

Lagae “Het nieuwe etiket benadrukt sterker dat het om de ‘wijn onder de bieren gaat’ en we pasten naast de verpakking ook het schenkritueel aan. Voortaan wordt Liefmans on the rocks in een cocktailglas geserveerd.

België heeft zoveel prachtige, ondergewaardeerde bie­ ren die je met marketing en design beter toegankelijk zou kunnen maken. Brouwerij De Koninck restyleden we als de nog enige Antwerpse stadsbrouwerij. Het merk Duvel toont sinds kort nog beter dat het kunst en design een

88N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

“Van bij het begin betrokken Olivier en Sébastien het publiek bij het creatieve proces van hun bedrijf”, vertelt Dimitri Van Roy. Hij was bij de eerste proeverijen en kwam in het najaar van 2015 in dienst als taproom manager in de verbruikszaal.

Uit de vier prototypes – Alfa, Beta, Gamma en Delta – koos de gemeenschap van Brusselse bierliefhebbers als eerste product voor Delta, een saison IPA. Dit biertype heeft een historische achtergrond in Groot-Brittannië en was de jongste jaren het brouwsel bij uitstek van de Amerikaanse bierenrevolutie. Begin 2013 was dat voor de Belgische markt nog vrij nieuw. Het eerste jaar ging alle energie naar de opstart van de verkoop en het opzetten van de distributie. Voor de productie deed het Brussels Beer Project een beroep op loonbrouwerij Bier Anders uit Halen. In 2014 ontwikkelden ze vier nieuwe prototypes van tarwebieren met een twist. De winnaar werd Grosse Bertha, een tripel met Duitse gist.

In 2015 werd een grote stap gezet met de inrich­ ting van een eigen brouwerij in de Dansaertstraat in hartje Brussel. Die zal jaarlijks 20 nieuwe bieren ontwik­ kelen. Uit deze pop-ups blijven de all stars in productie en verdwijnt de rest in de graveyard. De brouwerij kan 2 500 hl per jaar produceren en heeft 6 medewerkers.

Ondertussen delen maar liefst 1 200 crowdfunders de ambitie. Voor een eenmalige investering van 160 euro krij­ gen ze ‘beer for life’: voor de rest van hun leven jaarlijks twaalf bieren. Minstens even belangrijk als de centen, is de positieve energie van de gemeenschap. “België heeft nood aan vernieuwing. Amerikanen, Italianen, Noren en Nederlanders maken zulke leuke bieren, terwijl de meeste Belgische brouwers in de clichés blijven steken. Een van onze jongste creaties is Babylone, waarin we onverkocht brood verwerken. Voor onze etiketten met een kenmer­ kende schuine streep werkten we met een designbureau.

We denken ook veel na over de namen van onze bieren en leggen sterk de link met muziek. Bijvoorbeeld voor het bier Salvation werkten we samen met de Britse rockband Editors”, zegt Van Roy. De bieren van Brussels Beer Project zijn verkrijgbaar in meer dan 150 cafés, restaurants en winkels in de hoofd­ stad en vonden hun weg naar speciaalzaken in 15 landen.

Voor de nodige capaciteitsuitbreiding zijn ze begin 2016 opnieuw een rondje crowdfunding gestart. www.beerproject.be

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 89

Redesigned · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Alles kan beter?· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Bij sommige ontwerpen voelen designers de frustratie op­ borrelen en denken ze: verdorie, waarom heb ik daar niet aan gedacht? Maar bij andere voorwerpen is dat eerste Marshmallow Sofa, Irving Harper en George Nelson

gevoel iets minder positief. We vroegen aan zeven desig­ ners welk object of concept volgens hen beter kan, en hoe zij het opnieuw zouden vormgeven. · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · An Bogaerts · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Dominique Dufait – architecte en ontwerpster/bewerkster van lederwaren Van welk object of concept ben je niet helemaal overtuigd?

Ik kan echt genieten van een lekkere kop thee. Een paar jaar geleden kreeg ik van een vriendin een Tea Egg cadeau van Normann Copenhagen, ontworpen door Made by Makers. In 2013 won dat nog de Red Dot Design Award. Helaas blijft het ding meer in de kast liggen dan dat ik het werkelijk gebruik.

90N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Waarom niet?

Wanneer je Tea Egg met water overgiet, dan komt het eitje meteen weer naar boven. Je moet het blijven vast­ houden en roeren om het ei volledig gevuld te krijgen met water. Pas wanneer alle lucht uit het ei is verdwe­ nen, kun je het loslaten. Dat komt de smaak van de thee helemaal niet ten goede. De gaatjes zijn ook iets te groot zodat er te veel kleine stukjes thee in je tas rondwarre­ len. Bovendien vind ik Tea Egg te groot in mijn tas, maar dat kan persoonlijk zijn. Alle aandacht gaat naar het ei en de thee is eraan ondergeschikt, maar dat zal dan wel de bedoeling zijn van de ontwerpers.

Hoe zou jij dat anders aanpakken?

Tea Egg is gemaakt uit silicone. Door de dikkere wand kun je de gaatjes niet kleiner maken, denk ik. En daar­ door warrelt er meer thee in je tas rond. Als de gaatjes nog kleiner zijn, zal het nog moeilijker vollopen. Meer gaatjes voorzien, is misschien een oplossing om Tea Egg niet te laten drijven in je tas water en het zou de smaak van de thee ook kunnen bevorderen. Toch maar eens nadenken over het materiaal? Persoonlijk zou ik het een beetje klei­ ner maken, zodat er meer thee in mijn tas kan.

alternatieven op de markt. Zowel de French Press als de percolator van Bialetti zijn een toonbeeld van mooi en functioneel design. Mocht ik het apparaat toch zelf moeten aanpakken, dan zou ik beginnen bij de vormge­ ving, die kan echt beter. Verder zou ik absoluut een ander materiaal gebruiken dan goedkoop plastic. Ook de duur­ zaamheid zou een belangrijk aspect zijn om verder over na te denken.

Inge Rylant – designer en illustratrice Van welk object of concept ben je niet helemaal overtuigd?

Een object dat in mijn opzicht een ‘niet geslaagd’-label Tina Peirlinck – architecte en mag krijgen is het Senseo-koffiezetapparaat van Philips. meubelontwerpster ZAAG Dat is wel een erg voor de hand liggend antwoord. Een Van welk object of concept ben je niet helemaal beetje zoals iedere grafisch vormgever automatisch overtuigd?

Comic Sans vernoemt als lelijkste lettertype.

De Marshmallow Sofa van Irving Harper en George Nelson.

Waarom niet?

Het Senseo-apparaat is een object dat voor mij in alle opzichten heeft gefaald. Het is een ontzettend lelijk ding en het neemt relatief veel plaats in op je aanrecht. Het is bovendien totaal niet duurzaam: het is volledig uit plas­ tic gemaakt, gaat zoals de meeste apparaten snel stuk en wordt dus snel vervangen. Het genereert ook nog erg veel afval door het verplichte gebruik van koffiepads. Die zijn dan nog eens duurder dan ‘gewone’ koffie én boven­ dien smaakt de koffie ronduit slecht.

Een geslaagd designobject moet voor mij bij voorkeur niet alleen mooi zijn. Ook functionaliteit en duurzaamheid vind ik belangrijk. Senseo is wat deze criteria betreft dus gebuisd over de hele lijn.

Waarom niet?

Het concept en uitzicht van het zitmeubel zijn zeer sterk, maar de ergonomie moet daarbij inboeten. Je kunt niet aangenaam neerzitten of -ploffen in deze sofa, je zakt van de bolvormige kussens af.

Hoe zou jij dat anders aanpakken?

Het meubel is een modulair systeem en bestaat in ver­ schillende kleuren. Dat is een goed concept, maar ze hadden dat nog meer kunnen uitpuren. Het materiaal van de hoezen zou ik vervangen door een ruwer textiel in plaats van de toegepaste gladde bekleding. Ook zouden de hoezen van de kussens baat hebben bij een ritssys­ teem. Zo kun je de hoezen wassen, en de kleuren afwis­ selen en afstemmen op het interieur. De levensduur van Hoe zou jij dat anders aanpakken? het meubel verlengt op deze manier en kan meerdere Voor het Senseo-apparaat zijn er sowieso al veel betere generaties meegaan.

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 91

Om de ergonomie te verbeteren, zouden de kussens meer in elkaar kunnen vloeien (ovale vorm in plaats van cir­ kel) en zou men de hellingshoek van de rugleuning aan­ pasbaar kunnen maken door in de gelaste structuur een scharnier te voorzien. Door de toevoeging van het schar­ nier kun je de sofa dichtklappen en transformeren tot salontafel of zelfs een logeerbed. De bestaande staal­ structuur zou meer mogelijkheden aankunnen dan een zuiver statisch gegeven.

Maxime Szyf – oprichter en ontwerper MAXIMALdesign Van welk object of concept ben je niet helemaal overtuigd?

Openbaar vervoer.

Tine De Ruysser – juweelontwerpster Van welk object of concept ben je niet helemaal overtuigd?

Ik vind het ontwerp van de BabyBjörn-draagzak niet geslaagd.

Waarom niet?

De draagzak is niet ergonomisch verantwoord voor de drager en voor de baby. De beentjes van de baby zijn niet ondersteund, waardoor die alleen op zijn kruis zit en de vorm van de ruggengraat niet juist loopt voor zo’n klein­ tje. Ook kleine baby’s met hun gezicht naar voren dragen (rug naar de drager toe) is niet gezond. Het systeem is bovendien belastend voor de rug van de drager. Jammer genoeg is het bedrijf zo sterk in zijn branding dat de dra­ gers toch alom aanwezig zijn.

Waarom niet?

Het zijn allemaal aparte systemen die op zich zeker een Hoe zou jij dat anders aanpakken? waarde hebben, maar samen niet op elkaar en op de Er bestaan voor dit probleem al eeuwenlang betere oplos­ noden van de mens zijn afgestemd. singen: allerhande soorten draagdoeken, die op maat van drager en baby worden geknoopt, en waarbij de baby Hoe zou jij dat anders aanpakken? op buik, rug of heup van de drager kan zitten. Je kunt Het object is een systeem, waarbij de gebruiker naadloos daar een hele hoop verschillende vormen en patronen van micro-, korte, middellange en lange trajecten zou van kopen, zodat je er altijd mooi uitziet. Er bestaan ook moeten kunnen switchen, zonder het gevoel te hebben ‘soft structured carriers’ van verschillende merken die dat hij ‘overstapt’ op een andere maatschappij. Eén ver­ dragen mogelijk maken voor mensen die het niet zien voersaanpak in combinatie met taxi, belbus en leenfiets. zitten om te knopen: ze werken met gespen en zijn net Eén betaalsysteem, afhankelijk van gebruik met of zon­ zo mooi op maat van baby en drager af te stellen. Ik vind der bestuurder/begeleider, bijvoorbeeld microafstanden het traditionele functionele ontwerp van een draagdoek in de stad met bewegende on off-platformen waarbij je prima zoals het is, maar zou wel graag een eigen teke­ vrijuit kunt opspringen, om er een straat verder weer af ning/weefpatroon ontwerpen. Nu we computergestuurde te lopen. Er zijn zoveel mogelijkheden om de mobiliteit weef­machines hebben zijn daar nog mooie nieuwe ont­ te verbeteren op een functionele, slimme en ecologische werpen te bedenken. manier. Ontwikkelde landen zijn niet die waar de onder­ klasse zich een auto kan permitteren, maar die waar de bovenklasse het openbaar vervoer neemt!

92N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Cas Moor – productdesigner Van welk object of concept ben je niet helemaal overtuigd?

Mijn eigen CM001-loungestoel, een van mijn eerste ont­ werpen waar volgens mij nu verschillende dingen beter aan kunnen.

zou ook fijn zijn, mocht de openbare omroep hoge eisen stellen wanneer het om design gaat.

Waarom niet?

Los van het feit of de vormgeving mooi is of niet (ik vind ze niet mooi), zit ze vol typografische blunders. Vooral in de overzichten op het einde: in het weekoverzicht en de Waarom niet? temperatuurevolutie worden de missers aan elkaar gere­ De stoel is nogal zwaar door de selectie van materiaal. gen. Condensed fonts gebruiken waar er wel ruimte is, de Comfort was bij deze stoel niet ideaal voor lang gebruik, brede versie daar waar geen ruimte is, cijfers die slecht daarvoor zou ik graag een oplossing zoeken. zijn uitgelijnd in cirkels, enzovoort. Dat kunnen details lijken, maar net omdat het om zulke evidente opmerkin­ Hoe zou jij dat anders aanpakken? gen gaat, die zó gemakkelijk zijn aan te passen, stoort De stoel heeft een duidelijk minimalistisch karakter en het me zo erg. een eenvoudige constructie waardoor hij anders is, dat moet zeker worden behouden. Ik zou de totale hoek tus­ Hoe zou jij dat anders aanpakken? sen het zitvlak en rugleuning licht aanpassen met onge­ Ik zou het volledig anders doen. Grafisch valt er erg veel veer -5°, meer richting een daybed. In een lounge chair mee te doen. Het hoeft bovendien helemaal niet zo saai moet je zowel kunnen rusten als een goed boek lezen, te zijn. Ik zou alleszins voor een meer hedendaags font daarvoor zou de nieuwe hoek idealer zijn. Ik zou een beter kiezen en dat font consequent gebruiken in de volledige aluminium gebruiken, namelijk serie: EN-AW 5000, die grafiek. Daarnaast zou ik zoveel mogelijk ballast wegwer­ gemakkelijker manipuleerbaar en tegelijk zeer sterk is. ken. Is een titel als ‘weekoverzicht’ bijvoorbeeld noodza­ Zo kan er een dunnere plaatdikte worden gebruikt en is kelijk wanneer je naast elkaar de dagen van de week ziet, de stoel gemakkelijker in productie. Het zitvlak zou ik en je tezelfdertijd Sabine hoort zeggen dat dat het week­ bekleden met vormschuim van polyurethaan voor een overzicht is? En natuurlijk: weg met geblurde kleurvlak­ beter comfort en extra afwerking. ken en lichtgevende kaderranden.

Pieter Willems (Pjotr) – grafisch ontwerper Van welk object of concept ben je niet helemaal overtuigd?

Hoewel ik intussen geen televisie meer heb, ergerde ik me altijd aan de typografie van het weerbericht bij de VRT. Dat is misschien geen wereldschokkende keuze, maar dagelijks wordt dat door duizenden mensen bekeken.

Dan mag je toch verwachten dat het er goed uitziet? Het

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 93

Waarom we allemaal steeds vaker de dobbelstenen laten rollen· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Gezelschapsspellen voor volwassenen · · · · · · Spelen doen we allemaal, en dat moeten we ook volgens de theorie van de ‘homo ludens’ − de spelende mens − die zegt dat de mens het spel nodig heeft om enige vorm van cultuur te kunnen ontwikkelen. U en ik zijn steeds vaker het bewijs van het bestaan van de theorie. Want als er één manier is waarop we met zijn allen weer meer spelen, dan is het met het gezelschapsspel. De sector is al enkele jaren in volle bloei en is voorlopig nog altijd niet over zijn Ticket to Ride

hoogtepunt heen. · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · Tommy Thijs· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 94N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

Wie aan ‘gamen’ denkt, stelt zich daar meestal de mani­ akale PlayStation- of Xbox-controller hanterende puber bij voor. Een beeld dat gedeeltelijk wel kan kloppen, maar zeker niet de hele lading dekt. Want anno 2016 staan de niet-elektronische spelen op het toppunt van hun succes.

Vreemd misschien. In een tijd waarin we ons allemaal suf facebooken, twitteren en ‘Netflixen’, lijkt het goeie ouwe gezelschapsspel een beetje uit de toon te vallen. En toch: nooit werden er meer speldozen vol dobbelstenen, kartonnen speelvelden en kaartjes verkocht dan vandaag.

Kickstarter, de populaire crowdfundingwebsite, haalde in 2013 bijvoorbeeld 52 miljoen dollar op voor nieuwe gezel­ schapsspelen, tegenover 45 miljoen voor videospelen.

Eurogames Het zijn daarbij vooral de zogenoemde eurogames die hoge verkoopsogen gooien. Dit type spel wordt ook wel designer game of German style game genoemd, naar het land waar het oorspronkelijk vandaan kwam en zijn eerste successen beleefde. Eurogames hebben over het algemeen relatief eenvoudige spelregels en zijn zo ont­ worpen dat vooral tactiek, strategie en samenwerking van belang zijn. Hét typevoorbeeld van een succesvolle eurogame is ongetwijfeld Kolonisten van Catan, waarvan in de 20 jaar dat het spel ondertussen bestaat, al meer dan 22 miljoen exemplaren werden verkocht.

In Catan, bedacht door de Duitser Klaus Teuber, draait het er niet om je pion zo snel mogelijk van het begin van het bord naar het einde te verplaatsen of je medespe­ lers in een oorlog te verslaan. Het spel en de regels zijn zo ontworpen dat handel en strategie veel belangrijker zijn om succes te hebben, een belangrijke factor die het spel meteen uit de niche van diehardgamers trok en het toegankelijker maakte voor een veel breder publiek. Door het handelsaspect blijf je bovendien de hele tijd betrokken bij het spel, zelfs als het niet jouw beurt is. Tot slot zorgt het spelbord voor een immens grote variatie, waardoor de herspeelbaarheidsfactor groot is.

Ameritrash Tegenover de eurogames staan de traditionele en typisch Amerikaanse spelen – af en toe denigrerend als ‘Ameritrash’ bejegend – die meer de nadruk leggen op actie en je tegenspeler zo snel mogelijk ten gronde richten, zoals bij Monopoly. De geluksfactor is bij dit soort spelen van veel groter belang: winst of verlies bij Monopoly hangt bijvoorbeeld in heel grote mate af van het feit of je al dan niet op de Meir of in de Nieuwstraat terechtkomt. Bij veel Europese spelen is de factor geluk beperkter en kun je ‘ongeluk’ gemakkelijker counteren met de juiste tactiek.

Een ander verschil in ontwerp tussen de Amerikaanse en de Europese spelen is dat die eerste vooral top-down wer­ ken, vanboven af. Het belangrijkste is de spelervaring die vertrekt vanuit een thema of een verhaal waarrond regels worden opgebouwd die als het ware ten dienste staan van de ervaring. Die benadering wordt vooral gebruikt bij populaire licenties van al bestaande spelen, zoals de The Walking Dead-versie van Risk, of Game of ThronesMonopoly. Europese spelen, en zeker de Duitse, zijn daar­ entegen veeleer van onderuit opgebouwd, bottom-up dus.

Daarin staan de spelregels en -mechanismen centraal.

Die moeten eerst goed zitten, waarna er pas in een later stadium een thema en verhaal rond worden opgebouwd.

Dat vooral Europese boardgames hot zijn, bewijst ook de opleiding boardgamedesign die je aan het opleidings­ instituut Syntra in Hasselt kunt volgen. In drie modules (basis, preproductie en productie) leren cursisten alles over het ontwerpen van gezelschapsspelen. Letterlijk vertrekkend van nul werken ze een spelconcept uit – inclusief alle technieken, mechanismen en regels – dat daarna wordt getest en geproduceerd, met als uiteinde­ lijke doel het spel daadwerkelijk op de markt te brengen via crowdfunding.

Ticket to Ride Op die manier wordt de droom om een succesvol spel te ontwerpen voor elke hobbyist bereikbaar. Kijk bijvoor­ beeld naar Ticket to Ride, een van de meest succesvolle producten van de board game renaissance, waarin spe­ lers steden met elkaar moeten verbinden via treinspo­ ren. Per beurt kun je maar één ding doen: kaarten rapen, of kaarten gebruiken om routes tussen steden te clai­ men. Klinkt simpel, maar het spel steekt heel vernuftig in elkaar. Want niet alleen krijg je punten per verbinding, vooraf krijg je ook opdrachten met daarop telkens de twee steden die je moet verbinden. Haal je die verbinding, dan krijg je bonuspunten, haal je ze niet, dan worden het verliespunten die je ineens van de eerste naar de laatste plaats kunnen katapulteren.

Dat alles maakt van Ticket to Ride niet zomaar een spel om zo snel mogelijk van A naar B te raken. Het vergt inzicht, tactiek en ook wel subtiliteit. Kies je de kortste weg, en geef je zo mogelijk je route weg aan je tegen­ spelers die je dan kunnen blokkeren? Of kies je de weg die moeilijker is en uiteindelijk meer opbrengt? Het zijn beslissingen die ondertussen miljoenen spelers wereld­ wijd maken telkens als ze het spelletje spelen, want 10 jaar na de lancering in 2004 konden bedenker Alan R. Moon en uitgever Days of Wonder al meer dan 3 miljoen verkochte exemplaren achter hun naam schrijven, goed

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 95

voor een verkoopomzet van meer dan 150 miljoen dollar.

Al na enkele maanden kon Ticket to Ride de prestigieuze Duitse prijs Spiel des Jahres binnenrijven, zeg maar de Oscars onder de gezelschapsspelletjes Europese stijl.

Tegelijkertijd maakte Ticket to Ride duidelijk dat gezelschapsspelen vandaag de dag pas echte verkoop­ successen kunnen worden met behulp van het internet.

Want het was pas nadat Days of Wonder besliste om het spel ook in een gratis onlineversie uit te brengen, in de hoop het bij zoveel mogelijk mensen bekend te maken, dat de verkoop door het dak ging. In het begin bestond er nog enige vrees voor een kannibaliseringseffect, maar die verdween als sneeuw voor de zon toen de verkoop met 30 procent omhoog schoot. Een tour de force die Days of Wonder nog eens wist te herhalen met iPhoneen iPad-versies een tijdje later.

Eerst online, dan analoog Het is een formule die ook andere spelletjesbedenkers en -uitgevers hebben omarmd: het internet inzetten en spelers warm maken voor de fysieke versie van je spel­ letje via de onlineversie. Het toont aan hoe belangrijk het sociale aspect, rond de tafel met andere mensen een fijne avond beleven, is voor de revival van de boardgames.

Onlinespelen zijn leuk, maar veel mensen schakelen na verloop van tijd wel over op de analoge versie.

Ongeveer dezelfde ervaring als Moon overkwam de veertigjarige Jason St. Just uit het Limburgse Peer, die al meer dan vijftien jaar lang eigen gezelschapsspelen, maar ook educatieve spelen voor kinderen ontwerpt in eigen beheer. Zowat al zijn ontwerpen werden jaar na jaar afgewezen door de grote uitgeverijen, tot vorig jaar, naar aanleiding van de herdenking van de slag van Waterloo.

Fabrikant Jumbo zag wel wat in St. Justs idee voor een Stratego Waterloo. In de drie maanden na de lancering gingen er 7 000 exemplaren van het nieuwe spel over

96N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

de toonbank, waarna Jumbo het ook in het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, de Verenigde Staten en Canada op de markt bracht.

Het succes van spelen met een groot sociaal aspect zie je ook in het stijgende succes van de zogenoemde escape rooms. Tien jaar geleden compleet onbekend, maar van­ daag vind je ze in zowat elke grote stad, ook in ons land.

Het concept? Je wordt met een groep vrienden opge­ sloten in een kamer vol voorwerpen en je moet zo snel mogelijk de code vinden van het deurslot om de kamer uit te raken. De cijfers van de code vind je pas door ver­ banden tussen de voorwerpen te leggen, logisch na te denken, puzzels op te lossen en vooral samen te werken.

Nog een voorbeeld nodig? Cards Against Humanity is een humoristische ‘partygame’ bedacht door acht Amerikaanse twintigers en dankzij Kickstartercrowdfunders in mei 2011 op de markt gebracht. Vandaag, bijna vijf jaar later, bracht het spel al miljoenen dollars op, terwijl het concept kinderlijk eenvoudig is: elke ronde trekt een speler een zwarte kaart met daarop een vraag of een zin die moet worden aangevuld. De andere spe­ lers hebben tien witte kaarten met woorden of zinnen,

waarvan ze de volgens hen grappigste, schunnigste, meest van de pot gerukte of meest sarcastische, aan de deler geven. Die leest elke combinatie hardop voor en kiest de winnaar van de ronde. Die trekt vervolgens een nieuwe zwarte kaart, waarna alles opnieuw begint.

Steeds meer lijken we in onze jachtige maatschappij vol prestatiedruk dus behoefte te hebben aan een rust­ punt. Denk bijvoorbeeld ook aan de populaire kleurboe­ ken voor volwassenen. Tegelijkertijd communiceerden we nooit zoveel met elkaar op virtuele wijze, waardoor de noodzaak aan echt sociaal contact steeds groter lijkt te worden. Gezelschapsspelletjes blijken een fijne invulling te zijn van die twee noden, zeker wanneer ze je aanzet­ ten om met elkaar te praten en samen te werken, en er niet op gericht zijn om de ander alleen zo snel mogelijk te overtroeven. Of hoe gezelschapsspelletjes uiteinde­ lijk niet alleen nice, maar eigenlijk ook en misschien wel vooral necessary zijn.

Cards Against Humanity

thema· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 97

COLOFON nummer 1, jaargang 25 Redactie Steven Cleeren, Christian Oosterlinck, Annelies Thoelen, Mies Van Roy, Inge Vranken Werkten mee aan dit nummer Natasja Admiraal, An Bogaerts, Leen Creve, Sofie Dieltjens, Elien Haentjens, Roel Jacobus, Cathérine Ongenae, Tommy Thijs, Kurt Vanbelleghem, Koen Van der Schaeghe Shoot An-Sofie Kesteleyn Tekstcorrectie Schrijf.be Ontwerp www.dearreader.be Druk Sintjoris Redactieadres Design Vlaanderen, Kwintessens Kanselarijstraat 19, 1000 Brussel, T +32 (0)2 227 60 60 info@designvlaanderen.be www.designvlaanderen.be www.designvlaanderen.be/kwintessens www.facebook.com/kwintessens ISSN 07791534 Nummers kunnen besteld worden op www.designvlaanderen.be/publicaties.

Adreswijzigingen worden gemeld op het redactieadres.

Niets uit deze uitgave mag worden gebruikt zonder toestemming van de uitgever. © Design Vlaanderen Alle adressen van designers, kunstenaars, galeries e.a. kunnen bij Design Vlaanderen verkregen worden.

Verantwoordelijke uitgever: Bernard De Potter, Koning Albert II-laan 35 bus 12, 1030 Brussel

98N��������������������������������������������������������� Nice or Necessary?

special· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · 99

nice or necessary?

jaargang 25 / 1ste trimester 2016 7 euro

Kwintessens 2016–1

kwintessens ������������������� tijdschrift over design ······················································ ······················································ intro ����������������������Nice or Necessary?- - - - - - - - p 3 KorT ������������������������ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - p 5 Shoot ��������������������Design in Vlaanderen- - - - - - p 9 Special ������������������11 to watch- - - - - - - - - - - - - - - - p 17 Cases ��������������������De toekomst van wearables - - - - - - - - - - - - - - - p 40 �����������������������������������Kruiswijk: woonzorgzone op maat van mensen - - - - - - - p 42 �����������������������������������De iconische huisstijl van Base Design voor Degroof Petercam- - - - - - - - - - - - - - - - - P 44 �����������������������������������Gent Glas - - - - - - - - - - - - - - - - p 47 Gespot ������������������Belgium Art & Design- - - - - - - p 50 �����������������������������������Design is Wolf- - - - - - - - - - - - - p 52 �����������������������������������Henry van de Velde Awards & Labels 2015 - - - - - - p 54 �����������������������������������Maison & Objet- - - - - - - - - - - - p 56 Thema ��������������������Nice or Necessary?- - - - - - - - p 58 �����������������������������������Hebben we nog nieuwe stoelen nodig? Over het conflict tussen maak­­­drang en overproductie - - - - - - - - - p 59 �����������������������������������Wanneer spelen serieus wordt