Kujawsko-pomorska
gęsina na Świętego Marcina
L I S T O P A D
2023
2 0 2 3
Już po raz piętnasty zapraszamy do wspólnego celebrowania Narodowego Święta Niepodległości oraz Dnia Świętego Marcina w prawdziwie kujawsko-pomorskim stylu. Regionalna, zdrowa, po prostu pyszna. Dzięki akcji zapoczątkowanej przez marszałka Piotra Całbeckiego kujawsko-pomorska gęsina cieszy się coraz większą popularnością. Wybierają ją najzdolniejsi szefowie kuchni, serwują duże i małe restauracje. Jest symbolem smaku i dostatku, nieodłącznym elementem wspólnego świętowania. W tym roku będzie to świętowanie wyjątkowe, bo połączone z obchodami Roku Mikołaja Kopernika. Razem poszukamy więc odpowiedzi na pytanie, czy gęsinę jadano w czasach wielkiego astronoma. Wypróbujemy też nowe przepisy oraz tradycyjnie ogłosimy konkursy z nagrodami.
Szanowni Państwo, wspólnie udało się nam zbudować tradycję rodzinnych obchodów Narodowego Święta Niepodległości. Już od piętnastu lat spotykamy się przy stołach, serwujemy kujawsko-pomorską gęsinę i z dumą celebrujemy odzyskanie przez Polskę niepodległości. Niech tegoroczne biesiadowanie upłynie Państwu w ciepłej i radosnej atmosferze, w otoczeniu najbliższych.
Piotr Całbecki Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego
GĘSINA PRZEZ WIEKI
fot. Łukasz Piecyk dla UMWK-P
Z badań i zachowanych materiałów archeologicznych wynika, że gęsi hodowano już w czasach starożytnych. Ich mięso było wysoko cenione przez Egipcjan, Greków i Rzymian. W wielu tradycyjnych kuchniach narodowych znajdziemy przepisy na dania z gęsiny, warto jednak podkreślić, że szczególnie upodobała ją sobie polska szlachta. Według zapisków Adama Mickiewicza żadna staropolska uczta nie mogła się obejść bez potraw z gęsiny. Polska od dawien dawna słynie też z hodowli gęsi – kiedyś najwyżej ceniona była gęś pomorska, dzisiaj zaś gęś kołudzka.
Ten wielki renesans i powrót do tradycji zawdzięczamy akcji „Kujawsko-Pomorska gęsina na świętego Marcina”. W jej ramach już od 2009 roku wspólnie świętujemy Narodowy Dzień Niepodległości z gęsiną jako kulinarnym motywem przewodnim wydarzenia.
FESTIWAL GĘSINY W PRZYSIEKU Najważniejszym punktem akcji jest słynny na cały kraj Kujawsko-Pomorski Festiwal Gęsiny – czyli jarmark gęsinowych i innych produktów regionalnych, który odbędzie się 10 i 11 listopada w Przysieku koło Torunia. Oferta lokalnych producentów żywności oraz rękodzieła zapowiada się w tym roku wyjątkowo ciekawie. Podczas festiwalu będzie można posmakować tradycyjnych i nowoczesnych potraw z gęsiną, a także wziąć udział w pokazach kulinarnych, które poprowadzą znani restauratorzy, kucharze i nauczyciele gotowania. Udział w pokazach kulinarnych jest bezpłatny – wystarczy wcześniej odebrać zaproszenie w namiocie Urzędu Marszałkowskiego. Pokazy będzie też można obejrzeć online. To oczywiście nie wszystkie zaplanowane atrakcje. Akcja „Kujawsko-Pomorska gęsina na świętego Marcina” obejmuje również specjalne menu w wielu restauracjach w całym kraju, gęsinowe konkursy oraz bazę przepisów online.
ZAPRASZAMY DO WSPÓLNEGO ŚWIĘTOWANIA I SMAKOWANIA!
Więcej informacji o akcji na stronach: czasnagesine.pl oraz kujawsko-pomorskie.pl ORGANIZATOREM AKCJI „KUJAWSKO-POMORSKA GĘSINA NA ŚWIĘTEGO MARCINA” JEST SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO NA WYDARZENIE ZAPRASZA MARSZAŁEK PIOTR CAŁBECKI
WYDAWCA:
2
www.kujawsko-pomorskie.pl
Kujawsko-Pomorska gęsina na świętego Marcina
www.czasnagesine.pl
Gęsina w czasach Kopernika i nie tylko Od starożytności do współczesności – w zachowanych książkach kucharskich na całym świecie znajdziemy wiele przepisów, pomysłów i ciekawostek związanych z gęsiną. Poznajcie niektóre z nich.
NA STOLE MIKOŁAJA KOPERNIKA
DLA SMAKU I ZDROWIA
W RÓŻNYCH KRAJACH I EPOKACH
Nie znamy oczywiście dokładnego jadłospisu wielkiego astronoma. Możemy jednak dość dokładnie określić, jakie potrawy przyrządzano w jego czasach. Wszystko dzięki zachowanym do dzisiaj książkom kucharskim z epoki. Dowiemy się z nich na przykład, że współcześni Kopernikowi szczególnie cenili sobie cielęcinę, wołowinę, drób, gęsinę i dzikie ptactwo. Mięso doprawiano ostrymi, korzennymi przyprawami. Gustowano również w przepisach inspirowanych kuchnią włoską i starożytną. W tej ostatniej niebagatelną rolę odgrywała właśnie gęsina. Jej walory smakowe doceniali starożytni Egipcjanie, Grecy i Rzymianie.
Już w starożytności wierzono, że gęsi smalec ma właściwości lecznicze, poprawia odporność i kondycję. Te przypuszczenia z czasem potwierdziły badania. Dzisiaj wiemy, że gęsi smalec jest źródłem zdrowych kwasów tłuszczowych omega 3 oraz omega 6. W gęsim mięsie znajdziemy również cynk, fosfor, magnes, potas, żelazo, witaminy A, B i E. Gęsinę warto jeść więc nie tylko ze względu na tradycję, ale też dla smaku i zdrowia. Można przypuszczać, że z tą tezą zgodziłby się sam Mikołaj Kopernik, który – jako uznany i praktykujący lekarz – dla utrzymania dobrej kondycji zalecał swoim pacjentom odpowiedni dobór produktów spożywczych.
Pierwszą książkę kucharską wydrukowano około 1470 roku w Rzymie. Jej bohaterem jest Kallimach, słynny włoski humanista, poeta i prozaik, doradca królów, przyjaciel rodziny Kopernika. Wielki astronom nie tylko znał Kallimacha, ale też studiował we Włoszech, można więc założyć, że próbował wielu regionalnych przysmaków. Jednym z nich z pewnością była gęsina. We Włoszech jada się na przykład pieczoną gęś i nadziewane gęsie szyjki. We Francji gęsinę wykorzystuje się w różnego rodzaju pasztetach i gulaszach, takich jak ragoût. W Niemczech z kolei popularna jest gęś faszerowana cebulą, jabłkami, suszonymi śliwkami i kasztanami.
POLSKIE TRADYCJE KULINARNE
DZIEŃ ŚWIĘTEGO MARCINA
PRZYSŁOWIE PRAWDĘ CI POWIE
Wątróbki z dodatkiem boczku, gęś gotowana z juszycą, nadziewana truflami, z cynamonem i podsmażanymi w cukrze jabłkami, gęsie nóżki zawijane w opłatki i podawane z żółtym serem, faszerowane gęsie szyjki, pieczyste, pasztety, kiełbasy, okrasa do potraw, gotowanych ziemniaków, zup oraz sosów – to tylko część tradycyjnych polskich przepisów, w których główną kulinarną rolę odgrywa gęsina. Na uroczyste obchody Dnia Świętego Marcina zwyczajowo serwowano gęś zapieczoną w całości, w towarzystwie duszonej kapusty, kwaszonych ogórków, pikli, klusek ziemniaczanych albo pyz.
To ważna data w kalendarzach: liturgicznym i gospodarskim. Tradycyjnie 11 listopada po raz ostatni przed zimą wypasano bydło, kończono prace polowe, rozliczano się ze służbą, przedłużano lub zawierano umowy na nowy rok, przede wszystkim zaś – wspólnie ucztowano. Głównym daniem na suto zastawionym stole była pieczona gęsina, symbol dostatku na kolejne lata. Zamożniejsze gospodynie często dzieliły się świątecznymi potrawami z potrzebującymi, tak jak robił to święty Marcin. Według legend był człowiekiem bardzo szczodrym i skromnym, chętnie pomagał ubogim i nie pożądał zaszczytów.
Z Dniem Świętego Marcina wiąże się wiele przysłów, przesądów oraz wróżb, często dotyczących pogody. Mawiano na przykład: „Na Marcina gęś do komina”; „Gdy Marcinowa gęś po wodzie, będzie Boże Narodzenie po lodzie”; „Gdy wiatr od południa w wigilię Marcina, będzie na pewno lekka zima”. Do przewidywania aury, zwłaszcza nadciągających mrozów, wykorzystywano kości piersiowe, które pozostawały po zjedzeniu świątecznej gęsi. Biała kość zapowiadała zimę suchą; sinawa lub czerwona – pogodę słotną; cętkowana – porę burzliwą i śnieżną. Może spróbujecie takich wróżb przy okazji tegorocznego świętowania?
WYDAWCA:
www.kujawsko-pomorskie.pl
Kujawsko-Pomorska gęsina na świętego Marcina
3
Zapraszamy do wspólnego gotowania z marszałkiem Piotrem Całbeckim i szefem kuchni Pascalem Brodnickim.
ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU
Zobaczcie filmy i zasmakujcie w kujawsko-pomorskiej gęsinie!
W GĘSINOWYCH KONKURSACH! „Kujawsko-Pomorska gęsina na świętego Marcina” to nie tylko wspólne biesiadowanie i przepisy na smakowite potrawy, ale także konkursy dla dzieci i całych rodzin. QR CODE
fot. Szymon Zdzieblo dla UMWK-P
www.czasnagesine.pl
Wygenerowano na www.qr-online.pl
KONK URS
GĘSINOWE RELACJE
youtube.com/umwkp
Pokażcie, jak świętujecie 11 listopada! Przyrządzacie potrawy z gęsiny? Zasiadacie z rodziną do stołu? Podzielcie się swoimi relacjami – czekamy na zdjęcia, filmy i prace plastyczne. Relacje można przesyłać na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu, plac Teatralny 2, 87-100 Toruń, pokój 219, z dopiskiem „Konkurs na relacje gęsinowe”, a także mailowo na adres: gesina@kujawsko-pomorskie.pl.
Ragoût z gęsi
Sałatka z półgęska
WAŻNE! W konkursie decyduje data wpłynięcia zgłoszenia, a nie data stempla pocztowego.
SKŁADNIKI:
KO N KURS DLA DZIE C I
MALOWANE GĄSKI Najmłodszych zachęcamy do nadsyłania prac plastycznych, prezentujących kolorowe gąski. Na zwycięzców czekają wspaniałe nagrody! Prace wykonane w dowolnej technice, w maksymalnym formacie A3, prosimy przesyłać na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu, plac Teatralny 2, 87-100 Toruń, pokój 219, z dopiskiem: „Konkurs plastyczny gęsina”. WAŻNE! W konkursie decyduje data wpłynięcia zgłoszenia, a nie data stempla pocztowego. Do zgłoszenia należy dołączyć zgodę rodziców lub opiekunów dziecka, a na odwrocie pracy drukowanymi literami zapisać imię i nazwisko autora pracy, wiek, miejsce zamieszkania, a także imię, nazwisko oraz numer telefonu do rodzica lub opiekuna.
TERMINY KONKURSÓW ORAZ ICH REGULAMINY NA STRONIE:
kujawsko-pomorskie.pl
Ragoût: • 2 uda z gęsi • 1 cebula, pokrojona w kostkę • 2 ząbki czosnku, posiekane, roztarte na pastę • 2 szklanki bulionu drobiowego lub rosołu z gęsi • 1/2 szklanki białego wytrawnego wina • 80 g zielonych oliwek bez pestek • 80 g czarnych oliwek bez pestek
• 1 łyżeczka ziół prowansalskich • sól i pieprz do smaku • olej do smażenia
Purée w stylu włoskim: • 4-5 ziemniaków, pokrojonych na mniejsze kawałki i ugotowanych • 1/4 szklanki mleka • 1/4 szklanki startego parmezanu • sól i pieprz do smaku • świeże zioła do dekoracji, np. bazylia, oregano lub tymianek
PRZYGOTOWANIE: Piekarnik nastawiamy na 170° C. Kroimy udka z gęsi, tłuszcz rozpuszczamy w garnku, mięso obsypujemy solą i pieprzem. Do garnka dodajemy olej, rozgrzewamy i obsmażamy uda z obu stron, aż się przyrumienią. Odkładamy na bok. W tym samym garnku smażymy czosnek i cebulę. Dodajemy bulion, doprowadzamy do wrzenia, zmniejszamy ogień. Wrzucamy do garnka oliwki i zioła prowansalskie, na koniec dodajemy udka oraz białe wino. Przykryty garnek wstawiamy do rozgrzanego piekarnika na ok. 1,5-2 godziny. Po upieczeniu mięso oddzielamy od kości, rozdrabniamy i z powrotem dodajemy do sosu. Robimy purée. Do ugotowanych ziemniaków dolewamy mleko, podgrzewamy i rozgniatamy tłuczkiem do uzyskania gładkiej konsystencji. Dodajemy parmezan i mieszamy, aż się rozpuści. Doprawiamy solą i pieprzem. Ragoût podajemy na purée, polane sosem i udekorowane świeżymi ziołami.
SKŁADNIKI: Sałatka: •1 półgęsek, pokrojony na cienkie plastry •1 pomarańcza, obrana i pokrojona na segmenty •1 grejpfrut, obrany i pokrojony na segmenty •1 figa, pokrojona w ćwiartki •1 garść sałaty rzymskiej •2 garście rukoli •4 0 g orzechów włoskich, posiekanych
Winegret z czerwoną pomarańczą: •2 łyżki soku z czerwonej pomarańczy •2 łyżeczki soku z grejpfruta •1 ząbek czosnku, posiekany •1 łyżka octu balsamicznego (lub miodu) •4 łyżki oliwy z oliwek •1 łyżeczka musztardy Dijon • s ól i pieprz do smaku
PRZYGOTOWANIE: W misce mieszamy sok z pomarańczy i grejpfruta, sól, ocet balsamiczny, czosnek oraz oliwę z oliwek. Doprawiamy pieprzem i musztardą do smaku. W drugiej misce lub głębokim półmisku delikatnie mieszamy porwaną kapustę rzymską, rukolę, segmenty grejpfruta i pomarańczy. Polewamy sosem winegret. Na sałatkę wykładamy pokrojone figi oraz zrolowane plastry półgęska. Posypujemy posiekanymi orzechami włoskimi.
Więcej gęsinowych przepisów znajdziecie na stronie akcji:
czasnagesine.pl
Koniecznie odwiedźcie też kanał YouTube: Lubię Kujawsko-Pomorskie Smacznego świętowania!
4
www.kujawsko-pomorskie.pl
Kujawsko-Pomorska gęsina na świętego Marcina
Piotr Całbecki
Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego zaprasza na:
KUJAWSKO-POMORSKI FESTIWAL GĘSINY 2023 PRZYSIEK (plac przy dawnym ODR) 10—11 LISTOPADA 2023 (piątek - sobota) godz. 10:00—20:00
W PROGRAMIE: NAJWIĘKSZY JARMARK GĘSINOWY W POLSCE
PREZENTACJE KULINARNE ORAZ DEGUSTACJE POTRAW
KIERMASZ ŚWIEŻYCH TUSZEK, POTRAW Z GĘSINY ORAZ PRODUKTÓW REGIONALNYCH GĘSINOWA ALEJA HANDLOWA EKOLOGICZNE WYROBY SPOŻYWCZE RĘKODZIEŁO ARTYSTYCZNE
10 LISTOPADA: BARTŁOMIEJ WITKOWSKI (11:00 i 12:30) MAGDA GESSLER (14:00 i 15:30)
ATRAKCJE DLA DZIECI I KONKURSY Z NAGRODAMI! JAK WYGODNIE DOJECHAĆ NA FESTIWAL: ALTERNATYWNY DOJAZD Z TORUNIA: PRZEZ BARBARKĘ BEZPŁATNE AUTOBUSY Z TORUNIA I BYDGOSZCZY WIĘCEJ INFORMACJI NA STRONIE: CZASNAGESINE.PL
www.kujawsko-pomorskie.pl www.czasnagesine.pl
11 LISTOPADA: KONRAD KORSZLA (11:00 i 12:30) PASCAL BRODNICKI (14:00 i 15:30) BEZPŁATNE WEJŚCIÓWKI DO ODBIORU W NAMIOCIE PROMOCYJNYM URZĘDU MARSZAŁKOWSKIEGO W DNIU PREZENTACJI. TRANSMISJA POKAZÓW NA STRONIE CZASNAGESINE.PL
facebook.com/WojewodztwoKujawskoPomorskie facebook.com/czasnagesine
ORGANIZATOR: SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO
www.czasnagesine.pl