Tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart
Jaargang 27 l Juli 2010
speedriden
Ski’s, schermen, sneeuw en snelheid Transponderleed l Top Gun para’s boven Texel NK Vulkaanas zweven l Belgian Balloon Trophy Blériot XI over het Ketelmeer l Feest der beginner | Juli 2010
1
inhoud
Het laatste nieuws via
www.knvvl.nl
Juli 2010
3 4 7
Voorwoord Frits Brink, Voorzitter KNVvL Ski’s, schermen, sneeuw & snelheid: speedriden
Top Gun para’s boven Texel Belgian Balloon Trophy 2010
8 Zeeuwse meisjes ‘ons ben zuunig’ EK Schermvliegen de mist in 9 Column 10 Transponderleed 12 Blériot XI over het Ketelmeer 14 NK Vulkaanas zweven, Vaarwel Valkenburg, Sparsamer 15 Agenda en verder Feest der beginner
is een driemaandelijkse uitgave van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL). KvK 40409050 ‘s-Gravenhage. NE ISSM 0040/6023 Adres: KNVvL, Houttuinlaan 16A, 3447 GM Woerden, T: (0348) 437 060, F: (0348) 437 069, E: info@knvvl.nl Redactie en acquisitie: Veva Ekkelenkamp, Marijke van Geem, Bart Pelt Aan dit nummer werkten mee: Tekst: Heleen van den Bos, Frits Brink, Bureau Parachutespringen, Marijke van Geem, Harm Hazewinkel, Chantal van Liefland, Erik Louwes, Ben Mosbach, Frits Paymans, Frits Snijder, Bert Stuiver Foto’s: Veva Ekkelen kamp, Arnoud Ens, Frans Guise, Harm Hazewinkel, Jeroen Kroon, Sander Lelie, Chantal van Liefland, Hans van Marrewijk, Erik Louwes, Otto Rodenburg, Frits Snijder, Bert Stuiver, Arthur Werner Ontwerp en vormgeving: VerheulCommunicatie.com Alphen aan den Rijn. Druk en verzending: Thieme MediaCenter Rotterdam. Kopij: aanleveren in Word (*.doc) als ‘platte tekst’ (= zonder enige opmaak). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden kopij te corrigeren, in te korten of niet te plaatsen. Geplaatste artikelen geven niet noodzakelijk de mening weer van redactie en uitgever (KNVvL), tenzij zij expliciet in functie zijn onderschreven. Anonieme bijdragen worden niet geplaatst, evenals bijdragen met lasterlijke uitlatingen jegens personen of instanties. Beeldmateriaal: van digitale foto’s het onbewerkte bronbestand uit de camera aanleveren. Bestandgrootte 1 MB, liefst groter, vanwege de voor druk vereiste resolutie (300 dpi). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden beeldmateriaal op kwaliteit te beoordelen, te selecteren of niet te plaatsen. Publicatierechten: tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en beeldmateriaal vrij van rechten in ‘Air Sports Mail’ gepubliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor gehele of gedeeltelijke publicatie op officiële websites van de ‘KNVvL’. Voor het overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze worden gereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ©All rights reserved. No part of this magazine may be reproduced in any form or by any means without prior permission from the publisher. Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties zijn opvraag baar op het redactieadres, zie boven.
2
| Juli 2010
As erover! Foto Frits Snijder
De sportorganisatie KNVvL en de belangenbehartigingsorganisatie KNVvL zijn één en ondeelbaar, maar hadden in de afgelopen periode ieder hun eigen accenten, wellicht zelfs hoogtepunten. Binnen onze sportkoepel NOC*NSF beleefden we roerige momenten. Vooral door de invloed van enkele grote bonden leek het er even op dat het vertrouwen in het bestuur en management van de koepel breuken vertoonde. Een beweging in de richting van een grotere invloed van deze bonden op de georganiseerde sport ten koste van het grote aantal middelgrote en kleinere bonden dreigde. Dankzij goed overleg zal er in de komende maanden eerst worden nagedacht over ons zorgvuldig opgebouwd gedachtegoed, voordat er wijzigingen in onze koepel worden doorgevoerd die naar mijns inziens aan de solidariteit tussen de vele sportorganisaties in ons land - van groot tot klein - afbreuk doen. Wij mochten in deze organisatie ook afscheid nemen van twee voortreffelijke mensen: directeur Theo Fledderus en voorzitter Erica Terpstra. Theo Fledderus deed dit terecht op feestelijke wijze; hij heeft immers in de afgelopen 10 jaar de nationale sportorganisatie - soms tegen de verdrukking in - echt op de kaart gezet. En dan Erica Terpstra. Bij haar aantreden acht jaar geleden mocht ik met enkele anderen mijn invloed gebruiken om haar te kandideren. Geen groter gelijk heb ik ooit gekregen door haar functioneren als DÉ sportvrouw van Nederland. Een grandioos mens dat zoveel goeds voor de sport in ons land heeft gebracht, dat nog vele jaren daarvan de vruchten zullen worden geplukt. Als belangenbehartiger voor de recreatieve en sportluchtvaart is in de voorbije maanden erg veel werk verzet. Laat ik met name onze vice-voorzitter Frits Paymans en onze medewerkster operations Veva Ekkelenkamp noemen die met niet aflatende inzet de belangen van onze leden verdedigden. Ik constateer dat in het overleg met het departement van Verkeer en Waterstaat onze inbreng weliswaar in toenemende mate op waarde wordt geschat, maar steeds weer
blijkt dat de wijze waarop wijzelf de veiligheid van onze sport in protocollen waarborgen niet altijd wordt herkend. Ik denk aan de RVGLT, de regeling voor het veilig gebruik van luchthavens en andere terreinen. Het kostte erg veel moeite om een voor ons redelijke regeling overeen te komen en dan dreigt nog voor de snorvliegers een onacceptabele beperking van hun sportieve mogelijkheden. Ik verwacht dat met verder overleg in de komende maanden ook voor deze leden een goede oplossing wordt gevonden. Heel bijzonder was de dreigende verhoging van de kosten van brevetten voor de motorvliegers. Nota bene door de uitbesteding van deze rijkstaak aan een particuliere organisatie, zouden de kosten voor de brevethouders verhoogd moeten worden met het BTW tarief. Los van mijn opvatting dat deze rijkstaak aan de KNVvL zou dienen te worden gemandateerd, was de voorliggende gedachte wel erg krom. Jammer dat dit inzicht slechts na langdurig beraad ook bij het departement ingang vond. Van de affaire rondom de aswolk kunnen we ook nog veel leren. Zeker dat bij dergelijke calamiteiten de deskundigheid die bij belanghebbende organisaties (waaronder de KNVvL) aanwezig is vanaf het eerste moment serieus in het besluitvormingsproces van het departement betrokken wordt. Mijn gevoel zegt dat de procedure die recentelijk werd gevolgd er één is die in de categorie valt van ‘eens en nooit weer’. Daarom, met het inzicht van nu: as erover!
Frits Brink, Voorzitter KNVvL
| Juli 2010
3
Een weekje speedriden in Tignes
Ski’s, schermen, s zaterdag, aankomst
Die avond kwam de hele groep bij elkaar en maakten we kennis
Op zaterdag 9 januari 2010 kwamen we aan in Tignes Val Claret.
met de instructeur Patrick en met zijn hulpinstructeur Stephan.
Via een vriend hadden wij ons opgegeven voor een cursus speed
De groep bestond uit parachutisten en paragliders. Er werden
riden. Enthousiast door spannende verhalen en nieuwsgierig naar
gelijk stoere verhalen uitgewisseld en de belangstelling voor elkaars
wat ons te wachten stond gingen we Tignes verkennen. Op 50m
sporten was groot. We kregen eerst theorieles over het speedriden.
afstand van de pistes en skiliften, mag hier speedriden overal
Nadat al het papierwerk was geregeld kregen we ook onze uitrusting.
beoefend worden en het is behoorlijk in opkomst. De cursus waar
Die bestond uit de speedrider met harnas, een portofoon met
wij ons voor hadden opgegeven werd gedaan onder begeleiding
oortje, een rugprotector en lawinepieper. Tenslotte oefenden we
van de zeer ervaren instructeur Patrick. Hij is zowel ski- als
alvast met het uitleggen, aanhaken en weer opvouwen van het
schermvlieginstructeur en tevens door la Fédération Française de
scherm, want dit moesten we de volgende dag doen met ski’s aan.
Vol Libre bevoegd om speedridingcursussen te geven.
En dat is best lastig!
zondag, verkennen De zondag na aankomst zijn we eerst lekker gaan skiën om het gebied te verkennen. Tignes ligt op 2100 m hoogte in de
maandag, start en stop
Om 9 uur ’s ochtends verzamel den we bij de Tufs, de skilift van
Franse Savoie. Het prachtige en omvangrijke skigebied Espace Killy
Tignes Val Claret. Geen stokken om mee te skiën en flink ingepakt
omvat naast Tignes ook Val d’Isere. Helaas was het koud,
met de uitrusting. In een kleine fastpack-zak zat de speedrider die
behoorlijk mistig en sneeuwde het, dus we deden het rustig aan.
je tijdens het skiën tegen je buik geklemd vast moet houden,
Het voordeel van de omstandigheden was dat we de volgende dag
anders vangt hij teveel wind. De pistes waren perfect en de lucht
zouden k unnen starten in de verse poedersneeuw!
strak blauw. Na drie afdalingen bereikten we het stuk off-piste
4
| Juli 2010
Chantal van Liefland deed samen met haar vriend in januari een cursus speedriden in het Franse Tignes. Speciaal voor Air Sports Mail hield zij een dagboek bij over haar kennismaking met deze spectaculaire nieuwe sport. Tekst en foto’s Chantal van Liefland
neeuw & snelheid waar Patrick met ons wilde beginnen. Omdat het op zondag zo
sneeuw van een meter! We waren kapot de eerste dag! Het deed
gesneeuwd had liet hij ons eerst off-piste skiënd naar beneden
me erg sterk denken aan mijn 1e dag schermvliegen. Telkens weer
gaan om het stuk te verkennen en de sneeuw wat platter te
het scherm proberen op te zetten, wennen aan het gevoel, zere
maken. Dat was al een hele uitdaging: achteroverleunend op je
armen. Speedriden is geen sport die je ‘wel even kan leren’!
ski’s, je scherm voor je vasthoudend, door een dik pak verse sneeuw skiën. Bijna iedereen viel wel een keer en kom dan maar weer overeind! We hadden al aardig afgezien en toen moest het speedriden eigenlijk nog gaan beginnen. Deze eerste dag stond het starten en stoppen centraal. Op elk
dinsdag, bochten onder de knie?
Op dezelfde plek waar we gisteren het starten en stoppen hadden ge oefend was de sneeuw nu wat aangevroren. Leuk, want dan kon
heuveltje moesten we bovenaan even stilstaan, om vervolgens weer
den we ook wat meer snelheid maken. Ditmaal stond het leren
te starten. Zo oefenden we met de starttechniek die toch wel anders
van bochten op het programma. Best lastig, want in tegenstelling
is dan het starten met een paraglider. Je scherm hoeft lang niet
tot paragliden waar je met je gewicht en stuurlijnen een bocht in
zo netje te liggen, als de tips maar vrij zijn en je geen line-over
zet, ben je hier ook nog eens aan het skiën. Het bleek voor veel
hebt. Je start met je armen wijd en als het scherm omhoog komt
cursisten een hele opgave om niet skiënd, maar vliegend een
door de snelheid van het skiën maak je contact met het scherm,
bocht in te gaan en dan het scherm met je ski’s te volgen. Toch
door je armen in een W-vorm te houdens. Bij het stoppen schiet
ging het vandaag al snel een stuk beter.
je scherm eigenlijk per definitie over en omdat we veel vielen lag
Zelf had ik grote pech in de laatste run. Het ging heel erg lekker
je soms helemaal verstrengeld in de lijnen. Je moest dan heel
en ik maakte dus veel snelheid. Op een relatief vlak deel bleef ik
voorzichtig proberen op te staan om niet met je ski’s een lijn
te weinig achterover hangen, waardoor mijn ski’s zich in de
door te snijden. En let wel, de ondergrond was een laag poeder
sneeuw boorden, ik mijn evenwicht verloor en over de kop sloeg.
| Juli 2010
5
Speedgliding Speedgliding is de verzamelnaam voor speedriding en speedflying. Speedriding is een nieuwe wintersport waarbij het skiën wordt g ecombineerd met (scherm)vliegen. Je moet goed off-piste kunnen skiën en wordt als het ware
Het is een geweldige manier om afdalingen te maken die alleen met ski’s aan onmogelijk zijn
geholpen door je scherm om met snelheden van tussen de 45 en 60 km/u af te dalen. Bij speedriden heb je nog veel
Elke avond kreeg ik de filmbeelden te zien van trotse mede
contact met je ski’s met de sneeuw. Dit is anders bij speed-
cursisten en was ik stiekem wel jaloers. Wat had ik die combinatie
flying, hierbij vlieg je namelijk g ewoon zo hard mogelijk naar
met stukken vliegen graag zelf meegemaakt!
beneden. Bij het speedflyen heb je vaak pas bij de landing want sneeuw is niet noodzakelijk. Wil je weten of deze
vrijdag, speedriden all the way!
sport wat voor jou is? Op YouTube.com staan diverse
Uiteindelijk heeft de helft van de groep op deze laatste dag een
spectaculaire filmpjes van het speedriden in Tignes.
tocht gemaakt. Niet iedereen had voldoende vertrouwen in het
Ga naar www.youtube.com en zoek op ‘speedriden’.
eigen kunnen en een aantal wilde graag ook nog een dagje zelf
weer contact met de grond. Dit kan dus ook in de zomer,
skiën, want door de intensieve cursus waren ze daar na zondag helemaal niet meer aan toe gekomen. Degenen die wel de tocht hebben gedaan kwamen aan het eind van de middag helemaal Mijn ski’s hakten zich in de sneeuw en schoten helaas deze keer
euforisch terug in het dorp. Zij hebben er duidelijk een nieuwe
niet los, waardoor ik de klap met mijn lichaam opving. Ik voelde
passie bij!
gelijk een stekende pijn in mijn knie en ik kon niet zelf uit de
Speedriden is een risicovolle en lastige sport. Je moet niet bang
sneeuw loskomen. Gelukkig kwam Stephan me helpen, maar deze
zijn om te vallen of om snelle, off-piste afdalingen te maken.
val betekende voor mij helaas wel einde oefening.
Wij hebben kunnen ervaren hoe je onder goede begeleiding deze
woensdag en donderdag, vliegen maar
sport kan leren. Het is een geweldige manier om afdalingen te
Dankzij mijn knieblessure kon ik niet mee naar de nieuwe oefen
Ondanks mijn knieblessure kan ik iedereen die dit aanspreekt
plek, waar de cursisten konden ervaren hoe het is om echt los te
aanraden zelf eens een speedride cursus te volgen. Mijn zelf
komen van de sneeuw en stukjes te vliegen. Ze oefenden eerst
vertrouwen heeft een beetje een klap gekregen, dus ik houd het
weer op een stuk rechtuit en later ook in combinatie met het
voorlopig bij paragliden. Maar ik blijf genieten van alle de mooie
maken van bochten. Je leert steeds beter inschatten dat wanneer
filmpjes, foto’s, ervaringen van mijn vrienden en van mijn eigen
je remt, je lift krijgt, wat je helpt over obstakels te komen.
kennismaking met speedriden!
6
| Juli 2010
maken die alleen met ski’s aan onmogelijk zijn. Wie wil nou niet die eerste sporen achterlaten in de verse poedersneeuw?
Top Gun para’s boven Texel Op dinsdag 27 april speelde zich een fantastisch schouwspel af in het luchtruim boven Texel. De PH-JAS, de kist die dagelijks para’s dropt boven het waddeneiland, werd geflankeerd door twee F-16’s. Tekst HBP, naar het artikel van Joost Luijsterburg Foto’s Hans van Marrewijk
Één van de F-16 piloten was Joost Luijsterburg, zelf actief parachutist en op dat moment actief op de Quick Reaction Alert (QRA). Dit bestaat uit twee volledig bewapende F-16’s die 24/7 paraat staan. Trainings missies maken deel uit van deze 24-uurs dienst, en het flankeren van de parakist was dan ook geen toeval. De F-16’s gebruikten het vliegtuig van Paracentrum Texel namelijk om te oefenen hoe ze zogenaamde ‘slow-movers’, vliegtuigen of helikopters die een stuk langzamer dan F-16’s vliegen, konden onderscheppen. Waar een F-16 het liefst 300 kts en sneller vliegt haalt de PH-JAS, een Cessna 208 Caravan, op een drafje 120 kts. Toch lukte het de piloten om hun gevechts vliegtuigen goed controleerbaar te houden rond deze
Belgian Balloon Trophy 2010 Tekst en Foto’s Bert Stuiver
relatief lage snelheden en konden ze tot op enkele meters van de open deur in formatie vliegen.
Het Hemelvaartsweekend betekent voor de ballonvaarders traditioneel dat de strijd om de nationale titels weer losbarst.
Vier parachutisten hadden het geluk om als laatsten
Dit jaar was het decor de Belgische Ardennen bij Izier, een
over te blijven en op 13,000 ft een clear and pull te
prachtige omgeving. Naast de Belgische en Nederlandse deel
maken, waardoor ze direct onder hun koepels kwamen
nemers stond de wedstrijd ook open voor buitenlandse deelnemers
te hangen. Terwijl de vier Velocity parachutes bij elkaar
en een aantal internationale toppers maakten hier dan ook gebruik
in de buurt vlogen, een manoeuvre die ook wel canopy
van. Het hoge wedstrijdniveau werd helaas een beetje verpest
flocking genoemd wordt, maakten de F-16’s nog een
door het slechte weer. Regen en laaghangende bewolking zorg
paar passes om wat unieke plaatjes te schieten. Op
den ervoor dat de Belgische wedstrijdleiding met moeite de
10,000 ft was de pret voorbij en keerden de straaljagers
verplichte zeven opdrachten in drie van de zeven geplande
terug naar Volkel terwijl de para’s een wat langer ritje
vaarten kon realiseren. Dit leverde wel een strijdvol kampioen
naar beneden hadden dan ze doorgaans gewend zijn.
schap op, want iedere opdracht telde mee. In het Nederlandse kampioenschap waren er geen verrassingen: voor de twaalfde keer ging Henk Broeders er met de titel vandoor, gevolgd door Johannes Kooistra (zilver) en Mathijs de Bruijn (brons). Bij de Belgen prolongeerde Steven Vlegels zijn titel, was het zilver voor Yves Berben en het brons voor Michel Standaert. Het overall klassement werd gewonnen door de Luxemburger Nico Betzen; Henk Broeders eindigde hier op de tweede plaats en de Duitse Uwe Schneider werd derde. Het kampioenschap telt mee voor plaatsing voor het EK van 2011 in Llieda (Spanje), waarbij de Nederlands Kampioen zich automatisch plaatst. Andere ballonvaarders kunnen middels een aantal kwalificatie wedstrijden proberen zich te handhaven of te verbeteren in de selectie die uitgezonden wordt naar het EK.
| Juli 2010
7
EK Schermvliegen de mist in Tijdens het EK Schermvliegen in het Oostenrijkse Abtenau is het Nederlands team als 27ste van de 32 deelnemende landen geëindigd. Twee weken lang werd Abtenau geteisterd door regen en mist, waardoor er slechts drie geldige taken konden worden gevlogen. Tekst en foto Erik Louwes Het Nederlands team, bestaand uit Ruud van der Heijden, Robert Smits, Jolanda de Zeeuw, Sander de Lepper en Hijlko Soepboer, was niet echt tevreden. Jolanda de Zeeuw, één van de vijftien vrouwen van de 150 deelnemers vertelt: “We waren niet met het allerbeste team. Ik had al anderhalf jaar niet gevlogen. Maar Robert heeft weer
missen zij bergen.” De meest verrassende taak was op de laatste
veel beter gevlogen dan twee jaar geleden in Servië. We zijn vlakland
wedstrijddag: 144 kilometer over en langs Dachstein, voornamelijk
vliegers. De Oostenrijkers en Zwitsers hebben bergen in de achter
gletsjers en rotsen. “Zo indrukwekkend. We moesten veelal aan de
tuin. Maar zet je hen in Australië neer, zoals met het laatste WK, dan
lijzijde en dat betekende dus dichtbij de berg vliegen. Verder van de berg is geen optie, want dan zit je in de rotor. Het blijft zo fantastisch, een bergtop op 3000 meter. Je beseft dan wel hoe fragiel je bent!’’
Zeeuwse meisjes
‘Ons ben zuunig’
Nog niet zo lang geleden was Zeeuws meisje vooral bekend als een margarinemerk, dat dan ook nog werd aanbevolen met de mededeling ‘ons ben zuunig’. Er waren – en zijn – ook andere Zeeuwse meisjes. Twee van die meisjes voorzien hier de Pander PH-AFM ‘Vlinder’ van brandstof. Of althans, ze doen alsof, want of de Zeeuwse klederdracht nu echt geschikt is om met benzine in de weer te zijn, mag worden betwijfeld. Maar het blik wordt keurig Dit la commy nibh et, sum nulputatem velenit venim dolummy nulla augiam venit nullamet, vel
zo gehouden, dat de naam van de leverancier Stanavo, een voor loper van Esso, goed leesbaar is. Ook toen werkten de Zeeuwse meisjes dus al mee aan reclame! Tekst en Foto Harm J. Hazewinkel
De foto is op 26 augustus 1933 genomen
nog niet. Zij kwamen wel uit ‘de betere
de bevolking in groten getale naar het
op het vliegveld van Vlissingen, ter gelegen
kringen’ en dat maakte dat de deelnemers
vliegveld was gekomen om al die vliegtuigen
heid van de Tweede Nederlandse Rond
overal waar zij neerstreken met alle egards
– er waren dertig deelnemers – van nabij
vlucht voor sportvliegtuigen. Het jaar
werden behandeld. Burgemeesters en
in actie te zien. Vliegen was in die tijd
tevoren had de Commissie voor Lucht
andere notabelen kwamen naar het vlieg
tenslotte nog iets bijzonders. De weinige
toerisme van de KNVvL voor het eerst een
veld om hen te begroeten – en zo ook de
sportvliegtuigen in Nederland waren nog
rondvlucht georganiseerd om ‘toeristisch
in klederdracht gestoken meisjes, die voor
niet zo vaak te zien. Er werd ook niet geklaagd
aangelegde sportvliegers binnen twee dagen
de ‘couleur locale’ mochten zorgen. Op
over geluidshinder en luchtvervuiling. Zo
over de meest bezienswaardige plaatsen en
andere vliegvelden werden de deelnemers
waren de Nederlandse Rondvluchten een
streken van ons land te voeren.’ Bovendien
dan weer onthaald op volksdansen en
geslaagde propaganda voor de luchtvaart en
kon op die manier brede propaganda voor
vendelzwaaien. Bij het diner was avond
voor de KNVvL, die toen nog het ‘luchtvaart
de luchtvaart worden gemaakt.
kleding verplicht.
gezind maken van Nederland’ als een van
Veel sportvliegers kende Nederland toen
Maar op de achtergrond zien we dat ook
de voornaamste doelstellingen kende.
8
| Juli 2010
column Ratelband
E
ven dacht ik dat onze overheid in al haar goedheid en
modelvliegsport tot betere regulering en veiligheid. Sterker nog,
vanwege veiligheidsgronden een nieuwe groep frequenties
door g ebrek aan het faciliteren van terreinen dwingt de overheid
aan de modelvliegsport had toegewezen en deze populistisch
het illegaal gebruik van modelvliegtuigen af. Het Openbaar
de ‘Ratelband’ had genoemd. De kwetsbaarheid van radiosignalen
Ministerie zal ongetwijfeld handhavend optreden en Ratelband
in een smalle bandbreedte en het risico van interferentie zouden
adequaat beboeten, hiermee bijdragend aan extra promotie voor
daar een goede aanleiding toe zijn. Tot op heden schipperen de
het nieuwe boek.
modelvliegers met een aantal kanalen in een beperkte bandbreedte,
Het is triest, maar er wordt in Nederland massaal illegaal gevlogen
hetgeen vooral bij wedstrijden een hoge discipline vereist.
door niet-opgeleide modelvliegers, die niet op de hoogte zijn van
Meer ruimte en een betere frequentiebeveiliging zouden het vliegen
de regelgeving voor deze luchtsport. Handhaving vindt nauwelijks
veiliger maken, ook met modellen boven de 25 kilo.
plaats, omdat lokale wetshandhavers meestal ook niet bekend hiermee zijn. Evenmin wordt de consument gewaarschuwd of
Niets van dit alles! Onze vaderlandse nar Ratelband heeft het
gewezen op de regelgeving en de bestaande beperkingen op het
nieuws weer eens gehaald. Ter promotie van zijn nieuwe boek
gebruik. Voor relatief lage prijzen worden op de markt model
vloog hij met een modelvliegtuig met reclamesleep boven het
vliegtuigen aangeboden, maar een instructie met wettelijke
Binnenhof en landde uiterst onverzorgd, de modelvliegsport
bepalingen en veiligheidseisen ontbreekt. Een bijsluiter voor een
onwaardig. Daarbij heeft hij zich schuldig gemaakt aan een reeks
eenvoudig aspirientje is een boekwerk met waarschuwingen, maar
van overtredingen. Naast het vliegen in verboden gebied, het
bij een modelvliegtuig staat alleen uitgebreid aangegeven waar de
uitvoeren van luchtwerk (reclameslepen), het ontbreken van
batterij moet worden weggegooid.
toestemming van de terreineigenaar en van een verklaring van geen bezwaar, vliegen over aaneengesloten bebouwing en mensen
De overheid is door haar eigen restrictief beleid medeverant
verzamelingen, enzovoort. Blijkbaar reikte zijn budget niet verder
woordelijk voor de illegale beoefening van de modelvliegsport.
dan het huren van een modelvliegtuig en reikte zijn kennis niet
Een verplichting tot aansluiting bij de KNVvL zou veel illegaal
verder dan het goed spellen van de reclamesleep.
vliegen voorkomen. Daar mogen ze op het Binnenhof wel eens hun gedachten over laten gaan. Tjakka!
Mag de KNVvL en haar leden daar iets van vinden? Natuurlijk, maar veel zin heeft dat niet. De overheid is chronisch ziende blind en horende doof voor de gerechtvaardigde wensen van de
tot 27 augustus
voor slechts € 110,-
Up-to-date met het ‘Mosbach boek’ De KNVVL biedt haar leden de unieke
Gedurende deze tijdelijke actie bedraagt
kans om voor een aantrekkelijke prijs in
de prijs slechts € 110, inclusief verzend
het bezit te komen van het succesvolle
kosten. Bestellen kan tot 27 augustus 2010
boek van Ben Mosbach: Theorie voor
op de volgende manier:
privévliegers. Het betreft zijn laatste
U maakt € 110 over op rekening 179618 van
uitgave en een supplement ‘voorschriften
de KNVVL onder vermelding van uw naam
en operationele procedures’. Dit is de
en ‘actie studieboek’. Vervolgens stuurt
ideale gelegenheid voor hen die toe zijn aan
u een mail aan info@knvvl.nl met uw adres
een update of voor hen die het verouderde
gegevens en uw lidnummer. Wij zullen u de
exemplaar willen omruilen!
uitgave zo snel mogelijk toesturen.
| Juli 2010
9
Big Brother is watching you! Transponderleed
Tekst Frits Paymans Foto’s Arnoud Ens
De Werkgroep Implementatie Transponderverplichting (WIT) had het in diverse rapportages al voorspeld: de introductie van de transponder verplichting kan niet vlekkeloos verlopen. Maar toch ging de overheid dapper en vol zelfovertuiging verder met de introductie van high tech apparatuur in basale luchtvaartuigen. Met alle gevolgen van dien.
N
a acht jaren argumenteren voor een goede zaak, blijft de
Inmiddels is de techniek zodanig aangepast dat dit probleem is
KNVvL de transponder als beoogd veiligheidsverhogend
verholpen door een mindere zichtbaarheid van het verkeer onder
element nauwlettend volgen. De primaire veiligheid
de TMA. Natuurlijk is het systeem niet zo feilloos als voorgesteld.
door de ACAS-functie en de secundaire veiligheid in het enkele
Helaas komen nu door het ontbreken van een gedegen vlieg
voorkomende geval dat surveillance daar een taak zou kunnen
veiligheidsonderzoek de gebreken vanzelf boven. De eerste waar
hebben. We hebben niet lang hoeven wachten, of de eerste
schuwingen van niet goedwerkende transponders zijn al door de
problemen deden zich voor. Op de eerste mooie vliegdag in
Inspectie uitgedeeld. Wanneer u dus vliegt in een ongecontroleerd
2009 waren er circa negen zichtbare labels op de radarscope
luchtruim wordt u dankzij de transponder in de gaten gehouden.
voldoende om de verkeersleiding te verstoren. Het gevolg was
Veiligheid? Of het controleren van al uw bewegingen in het lucht
initieel de sluiting van het luchtruim onder de TMA Schiphol.
ruim? Big Brother is watching you!
10
| Juli 2010
Operationele tekortkomingen
De gezagvoerder heeft geen controle op de goede werking van de transponder, die beperkt zich tot de goedgekeurde installatie van het apparaat, het instellen van de juiste code (7000) en het inschakelen op de juiste stand. De wetgever heeft geen eisen gesteld aan het confirmeren van de juiste werking. Pogingen dat afdoende te regelen voor zweefvliegtuigen zijn gestrand op een te hoge RT-workload voor de verkeersleiding. Willens en wetens is het risico gelopen dat de werking van een transponder wel eens niet geheel correct zou kunnen zijn! Verbazingwekkend is dat gemeld wordt dat de transponder wel goed heeft gewerkt. Alleen op twee data is blijkbaar gevlogen met een niet (goed) werkende transponder. Een niet (goed) werkende transponder behoeft niet ingeschakeld te staan. Het is echter nergens verboden een niet-werkende transponder in te schakelen. Valse beschuldigingen
In de uren dat de TMZ actief was heeft de gezagvoerder naar behoren
Gezagvoerders kunnen rekenen op een minder vriendelijk schrijven
gehandeld door de transponder op juiste wijze in te schakelen.
van de Inspectie als de ontvangstapparatuur van de verkeersleiding
Het is triest voor de verkeersleiders dat zij geen, of foutieve infor
vreemde hoogtewaardes van een transponder aantreft. Het beves
matie op de radarscope kregen. Het is niet vastgesteld dat de
tigt het standpunt van de WIT, dat het ‘Concept of Operations’
ACAS-functie van het overige vliegverkeer hierdoor is beïnvloed.
niet uitputtend is. Hoe kan je verantwoordelijk gesteld worden
In het verleden is aangetoond dat deze in soortgelijke gevallen
voor het verplicht voeren van een zelf aangeschafte zendinstallatie
normaal werkte. Overigens komen uitlezingen van verkeerde
waarover leges verschuldigd zijn, waarbij elke mogelijkheid tot
hoogtes regelmatig voor, ook in de burgerluchtvaart.
zelfcontrole ontbreekt? Het valt dan ook ernstig te betwijfelen of
Nog een operationele tekortkoming: het invliegen van een niet
de gezagvoerder enig verwijtbaar feit is aan te rekenen.
actieve CTR. Sinds mensenheugenis vliegen terugkerende zweef
De standaardbrief van de Inspectie stelt de gezagvoerder in staat
vliegtuigen de CTR van de thuisbasis binnen zonder klaring van
van beschuldiging door overtreding van artikel 8g van de Regeling
de onbezette toren of van Dutch Mil. Sinds de invoering van de
navigatie- en telecommunicatie-installaties: “In luchtvaartuigen
transponder ziet en verlangt Dutch Mil een verzoek om een klaring.
die zijn uitgerust met een SSR-transponder met mode S met de
Hoe moet dat met vliegtuigen zonder radio, of gezagvoerders zonder
mogelijkheid om het luchtvaartuig te identificeren, stelt de gezag
RT-licence? Krijgen wij deze zomer honderden buitenlandingen
voerder die identificatie zodanig in dat deze correspondeert met
omdat er geen entry-clearance is of kan worden verkregen? In een
de identificatie die is gespecificeerd onder punt 7 van het vlieg
goed operationeel concept was een dergelijke situatie voorzien.
plan of, als geen vliegplan wordt ingediend, het nationaliteitsen inschrijvingskenmerk van het luchtvaartuig.” Je mag er toch
Consequenties
zeker wel vanuit gaan dat de gezagvoerder het nationaliteits- en
De consequentie van het massaal verplichten van transponders
inschrijvingskenmerk van het luchtvaartuig bij installatie van de
in eenvoudige luchtvaartuigen, is naast een hoeveelheid onnodige
transponder correct heeft ingesteld.
informatie op de radarschermen, een verhoging van de kans op
Met het refereren aan dit artikel suggereert de Inspectie dat de
onbetrouwbare informatie. In de verkeersluchtvaart en bij IFR of
gezagvoerder dit artikel overtreedt, terwijl dat overduidelijk niet het
gecontroleerd VFR is die onbetrouwbaarheid trouwens niet anders.
geval is! Want in de beschuldiging is het duidelijk dat de verkeers
Het probleem is slechts hoe de gezagvoerder op de hoogte te stellen.
leiding de vereiste kenmerken juist uitstekend heeft kunnen
In mijn carrière heb ik het veelvuldig meegemaakt dat er getwijfeld
waarnemen. Goed zoekend in de regeling die overduidelijk is
werd aan de betrouwbaarheid van de transponder, waarbij in
geschreven voor gecontroleerd luchtverkeer, zou hooguit met enige
overleg met de verkeersleiding corrigerende maatregelen werden
fantasie de gezagvoerder verweten kunnen worden Artikel 8i te
genomen. Bij gebrek aan communicatiemogelijkheden en het
overtreden: “Bij verlies van tweezijdige radioverbinding met de
toch verplichten van het voeren van een transponder, is er
betrokken verlener van luchtverkeersdiensten tijdens een
sprake van onbehoorlijk bestuur. De verantwoordelijkheid voor
gecontroleerde vlucht stelt de gezagvoerder de transponder in op
het niet goed functioneren van de apparatuur of niet uitvoerbare
mode A code 7600.” Er was immers geen radioverbinding, waarmee
voorschriften, ligt niet bij de gezagvoerder, maar bij de verplich
de situatie gelijk is aan het verlies van de tweezijdige radioverbinding.
tende overheid die verzuimd heeft tijdig de juiste operationele
Andere instructies verplichten echter tot mode A code 7000.
consequenties te ondervangen!
| Juli 2010
11
Blériot XI over het Ketelmeer Het was de bedoeling om op 25 juli 2009 de vlucht te maken van Calais naar Dover. Het werd op 13 mei 2010 een vlucht van Emmeloord naar Lelystad. Dat lijkt minder spectaculair, maar niets is minder waar. Gepassioneerd modelvlieger Henk van Hoorn en zijn Blériot-team maakten een overlandvlucht met hun bijzonder half-size model van de R.C. Blériot XI. Henk bestuurde het model over het Ketelmeer vanuit een helikopter! Tekst Marijke van Geem Foto’s Veva Ekkelenkamp, Sander Lelie en Otto Rodenburg
H
emelvaartsdag 2010 is vanaf nu
Nederlandse team, terug naar huis. Nu
ASM: Waar komt de grote belangstelling
voor de modelvliegsport een
bereidt Henk van Hoorn met zijn Blériot-
voor de Blériot vandaan? Henk: “Blériot
historische dag. Nog niet eerder
team opnieuw een Kanaalvlucht voor.
was een opmerkelijk pionier, hij begon
werd een half-size model van een his
Maar voordat het Franse en Engelse
in 1905 zonder enige kennis met zijn team
torisch vliegtuig bestuurt vanuit een heli
grondgebied wordt opgezocht, maakten
en heeft gaandeweg geleerd om te bouwen
kopter over land en water naar een ander
zij een testvlucht boven Nederland.
en te vliegen.”
Henk van Hoorn is wat dat betreft hard
Doldwaze modelvliegers
Wat verwacht je van deze vlucht? “Deze
op weg om in de voetsporen van de Frans
Op het modelvliegveld van de LVC Emme
vlucht is voornamelijk bedoeld om ervaring
man Louis Blériot te treden, die op 25 juli
loord was voordat de vlucht van Henk
op te doen voor de tocht over het Kanaal
1909 als eerste in een motorvliegtuig het
van Hoorn vertrok alles in rep en roer.
en om vertrouwen te krijgen in de hele
Kanaal overstak. Het was de bedoeling
De lucht was redelijk helder en er stond
onderneming. Verder kunnen we met deze
om deze vlucht van Calais naar Dover
niet al te veel wind, dus de omstandigheden
vlucht ook onze limieten leren kennen.”
op 25 juli 2009 te herhalen, maar helaas
waren gunstig om in de middag te ver
kon dit feest niet doorgaan. Uiteindelijk
trekken. De eindbestemming was het
Welke problemen kunnen er onderweg
kregen alleen de Franse teams toestem
modelvliegveld van de MVC Lenticularis
ontstaan? En waar moet je vandaag rekening
ming om de overtocht te maken en dus
in Lelystad. Voorafgaand aan de vlucht
mee houden? “Niet verrassend, maar het
konden alle andere teams, waaronder het
sprak Air Sports Mail met Henk.
weer is natuurlijk een belangrijke factor.
modelvliegveld gevlogen. De pionier
12
| Juli 2010
In voorbereiding op de vlucht overhandigde Arthur Werner, voorzitter van de afdeling Modelvliegsport, namens de KNVvL een mooi aandenken aan Henk en zijn team.
De windmolens kunnen verder voor turbulentie zorgen als we moeten landen. Tot aan de Ketelbrug verwacht ik geen problemen. Daarna proberen we voor de windmolens langs te landen, om zo min Welke plannen liggen er nog voor de fullsize
burg en Pim Ruijter, de ‘Blériot-roadies’
replica’s en de half-size modellen?“Behalve
voor logistiek en opbouw, de half-size
We hebben gehoord dat er plannen zijn om
de Kanaalvlucht, zullen we op diverse shows
in bedwang zodat deze door de wind niet
deze zomer samen met een team uit Luxemburg
nog op komen dagen.”
al het luchtruim zou kiezen. Henk van
mogelijk last hiervan te hebben.”
het Kanaal over te steken?“Jacques de
Hoorn stapte in de helikopter en het
Lesseps is de tweede man in de geschiedenis
Blijft het Blériot-project nieuwe uitdagingen
model kon na een vlotte start vertrekken.
die in een Blériot XI de oversteek van
zoeken of zit er nog een project aan te komen
De bijzondere vliegende formatie was een
Calais naar Dover volbracht. Ter ere van
gebaseerd op een andere grote naam in de
prachtig gezicht en zelfs vanaf de snelweg
deze gelegenheid willen we samen met het
luchtvaart? “Nee, na het Blériot-project
A6 konden mensen de vlucht volgen.
Early Birds team naar Calais, om daar als
gaan we met pensioen, op een paar model
De landing op Lelystad ging nipt goed,
nog het Kanaal over te vliegen.”
vliegshows na dan.”
mede door de zwenkwieltjes die onder het
Wanneer verwacht je het Kanaal tussen
Op welke wijze zou je als Blériot-liefhebber
team gefeliciteerd had, had hij nog even
Calais en Dover over te steken? “Op 21 mei
de boeken in willen gaan? “Als een stel
tijd voor Air Sports Mail.
2010 is het 100 jaar geleden dat Jacques
doldwaze modelvliegers!”
model zitten. Nadat iedereen Henk en zijn
Eerste reactie?“Geweldig! Het laatste stuk
de Lesseps zijn overtocht maakte. We hebben samen met het Early Birds team
Wat wil je nog kwijt voordat je straks aan
was echt vechten. Tot aan de Ketelbrug
een marge van vijf dagen genomen om de
de vlucht begint? “Het is fijn dat de
ging het prima, over het water werd het
oversteek te maken in verband met de
KNVvL zoveel belangstelling toont vanuit
heel stil. Bij de landing kwamen we scheef
weersomstandigheden.
de afdeling modelvliegsport en de koepel.
binnen en kreeg het model enorme klap
Deze vlucht is ter ere van Louis Blériot en
pers, maar we moesten gewoon doorgaan.
alle andere luchtvaartpioniers!”
Door die turbulentie was het laatste stuk
Waarom is er voor gekozen om met een model te vliegen en niet met een fullsize replica?
veel heftiger dan gedacht!”
“Dit is niet te vergelijken en het is de
De lucht in
ervaring die we nog missen met het
Het werd tijd om te vertrekken. Na de laatste
En nu helemaal tevreden? “Uitstekend
model in combinatie met de besturing
voorbereidingen kon de motor worden
tevreden, we hebben iets gedaan dat in
vanuit een helikopter.”
aangezwengeld. Hierbij hielden Otto Roden
Nederland nog nooit gedaan is.”
| Juli 2010
13
NK Vulkaanas zweven NK Zweefvliegen 2010 op Twente
Tekst Frits Snijder Foto’s Frans Guise en Jeroen Kroon Schiphol, Rotterdam en Groningen gingen op 17 mei dicht vanwege vulkaanas, maar de NK Zweefvliegen op Twente mocht gewoon doorgaan. Wel de pitotbuis checken! Winaars: René de Dreu (Clubklasse, tevens regerend Europees kampioen), Peter Batenburg (Open klasse) en Steven Raimond (Combiklasse, vice-wereldkampioen in 2001 en Europees kampioen in 2005). Verbeterde weersomstandigheden maakten tenslotte opdrachten over de 500 km mogelijk. Volg in juli de Nederlanders op de WK Zweefvliegen 2010 via www.zweefportaal.nl
René de Dreu torst zijn kampioenschap
Sparsamer Een Schleicher Ka-8 hing jarenlang in een Intertoys winkel in Amsterdam, maar moest daar weg. Gratis ophalen, of verschroten. De kist bleek in puike conditie en gaat als PH-1450 weer vliegen. MercedesBenz sponsort de Duitse zweefvliegkernploeg, die zich voortaan zal verplaatsen in luxe Viano Marco Polo’s. Neelco en Marja Osinga in zeldzame Kranich I op rally 25-jarige Vereniging Historische Zweefvliegtuigen, de grootste zweefvliegclub van Nederland, die vanwege de transponderverplichting nu liever in het buitenland vliegt.
Op de zijkant het logo van Team Germany en de slogan “Nur Segelfliegen ist sparsamer”.
Vaarwel Valkenburg
Geen vulkaanas, maar in zijn effect definitiever:
de beslissing van Zuid-Holland om de vliegclub op Valkenburg geen alternatief te bieden. Ze moet het veld ruimen zodra daar de bouwactiviteiten beginnen. Langeveld blijft dan als enige zweefvlieglocatie over, met hoogtebeperking en onder Natura 2000 regime. Ooit was Zuid-Holland de bakermat van de zweefvliegerij, met pioniersvluchten in de duinen en actieve clubs op de voormalige vliegvelden Waalhaven, Maaldrift, Ypenburg en Valkenburg. De KNVvL blijft bezig om een tweede sportief veld voor de luchtsporten in Zuid-Holland te behouden of te creëren.
14
| Juli 2010
agenda en verder Evenementen 2010
WK Modelvliegsport
European Skydiving
Workshop:
categorie F4C
League Finale
Simulators en
World Balloon Trophy
Wanneer: 30-07-2010
Wanneer: 09-09-2010
andere synthetische
Wanneer: 21-07-2010
Rescue Vlissingen 2010
Dutch Light Aircraft
hulpmiddelen
WK Modelvliegsport
Wanneer: 04-08-2010
fly-in 2010
Wanneer: 19-11-2010
Categorie F2
NK Parachutespringen
Wanneer: 17-09-2010
NK modelvliegen
Wanneer: 23-07-2010
Wanneer: 20-08-2010
WK Ballonvaren
Wanneer: 20-12-2010
WK Modelvliegsport
EK Modelvliegsport
Wanneer: 02-10-2010
categorie F3J sr. en jr.
categorie F3A
Wanneer: 28-07-2010
Wanneer: 28-08-2010
Feest der beginner
iDe KNVvL op dei iLuchtmachtdagen 2010i Foto’s Arthur Werner iGilze-Rijeni
In het Delta Magazine van juli 2010 beschrijft Manon Molenaar haar eerste kennismaking met zeilvliegen. Erg herkenbaar voor iedereen die ooit begonnen is en leuk voor een ieder die kennis wil maken met deze sport. Tekst en foto’s Heleen van den Bos
“Hoe doe je dat, lopen met gevoel?
hoofd naar achter geslagen, ogen als
Óntspannen terwijl je je heftig aan het
stuiterballen en dan vooral gróóóte passen…
ínspannen bent? Sturen terwijl er van alles
Het lijkt me fantastisch.
om je heen gebeurt? Gróóóte passen
Hoe wonderlijk bleken menselijke geest en
terwijl je snelheid wilt maken? Die eerste
lichaam te reageren en te leren. Na twee
kleine stukjes lopen waren behoorlijk ver
dagen lieren (en lopen!) waren we zowaar
warrend, maar wel goed voor je conditie.
in staat om geen uprights meer krom te vallen en was er al sprake van enige hoogte.
Snelheid kwam er de volgende dag in
Nadat ons ‘Wicky moment’ van de dag
met de eerste ervaring met de lier.
ingezonken was (‘de Wind komt niet uit
‘Aangedreven loopoefening’, dat is zoiets
de Lier’) konden we zelfs met het neusje
als aangeduwd worden, toch? Alleen was
in de wind op onze voeten landen. Ik werd
het nu een onverwachte ruk van voren
er helemaal blij van. Dít waren de mooie
die zorgde voor de eerste zweefmomenten.
momenten, dit was het gevoel waar het
Hoe zou het zijn als we iedereen die voor
om ging en het kon alleen nog maar
het eerst ‘aangedreven’ wordt, zouden
mooier worden. Iets zei me dat ik er nu al
filmen? De plotselinge ruk naar voren,
aan verslingerd was geraakt!”
| Juli 2010
15