WINTER 2023 HÈT BALLONMAGAZINE VAN NEDERLAND EN BELGIË
re balloons - ihr SCHROEDER fi
nd:
er in Nederla
artn Onze zakenp
in Ihrer Hersteller ganz
Nähe!
r
ch
Philippe Kirs
64 Morgenruwe tricht 6218 AW Maas 379 26 Tel. + 31 6526 ail.com gm pcppkirsch@
CAO voor alle ballonmerken
3
Inhoud
Redactie
4
Voorwoord
René Zwarteveen / Djorry Simoen
6
Quick Release
Redactie
10 Turbulentie door thermiek Jonas de Bodt 14 Kerstpuzzel
Redactie en Erik Bosman
18
Leerzame meldingen
Sebe Kruijer, namens VMS-KNVvL
20
Advertentietarieven 2024-2025
Redactie
21
Ad’s Ballon Besognes
Ad Haarhuis
22
Zoomen met Sanne Haarhuis
Henriette Wardenaar
24
#Ballonstof
Luc Van Geyte
26
Varen in de bergen
Martijn en Monique Hoogeslag
29
Nieuw: ballonboeken bibliotheek
Gerjan Crebolder
30 Luchtruimherziening Karel Abbenes. 33 Varen in Mondovi
Monique Hoogeslag.
34
100 Jaar geleden: Hendrik Cannegieter
Han Nabben
37
Een nieuw perspectief
Bennie Bos
39
Vermeende waarnemers
François Schaut
41
Gebruik je zintuigen
Gordon Schwontkowski
44
Ballonspotters terugblik
Kevin Boon
46
Second life/Colofon
OM S L AG: ABQ BAL L O O N F IESTA 2023, BAL L O N N890CE. F O TO BENNI E BO S.
inhoudstof
IN DIT NUMMER:
3
voorwoord 4
VAN HET BESTUUR NL
VAN HET BESTUUR BE
Plotseling was het zomerseizoen voorbij. Het weer sloeg om van mooie dagen in september en oktober naar dagen met turbulent weer vanaf medio oktober. Ondanks het vreemde en wisselvallige weer is er gelukkig toch redelijk veel gevaren aan het einde van de zomermaanden. Nu op naar de winterevenementen in het buitenland. Sommigen hebben de bergen al gezien en anderen gaan nog met de ballon de sneeuw in.
In de nasleep van een matige zomer schonk eind augustus en september ons toch nog veel prachtige dagen om te gaan ballonvaren. Helaas keerde het tij op korte termijn snel, met guur herfstweer en vele overvloedige regen. In sommige streken met enorm veel wateroverlast tot gevolg. Diverse landbouwers moesten voor hun taken op het veld zelfs opletten om niet met hun werktuigen vast te rijden.
Het aantal voorvallen en incidenten lag in de tweede helft van het jaar aanmerkelijk lager dan in de eerste helft. De wens om te varen was aan het begin van het seizoen uitdagend groot - te groot. Deze winter stonden en staan er diverse trainingen op het programma. Eenieder kan zich opgeven voor de gewenste training en als er data tekort zijn dan plannen we er trainingen bij. Ook zijn de refresher RT trainingen gestart. Deze zijn gratis en op vrijwillige basis, met als doel meer conformiteit in het gebruik van radio en transponder te krijgen. Ook vliegplannen worden besproken. De FE opleiding is voorzien van een goedkeuring en de selectie en planning kan van start gaan. Deze winter vindt de opleiding plaats. Bedrijven hebben het web-based Operations Manual (OM) ontvangen incl. een handleiding. Met dank aan Luc de Geyte voor zijn inzet en werkzaamheden hiervoor. De volgende fase is een nieuw OM dat praktischer van aard zal zijn. Men kan eigen lijsten, checklisten etc. uploaden en het manual wordt voorzien van bedrijfsnaam en uniek OM-nummer. Niemand heeft inzage in andermans OM. ILT krijgt toegang tot een algemene versie zodat zij op de hoogte zijn van de inhoud. Er is een mogelijkheid om ILT toegang te geven tot je eigen versie, dat bepaalt ieder bedrijf zelf. Let op: bij inspecties vraagt ILT om het OM, zij zijn op de hoogte van de volgende fase ervan. Maak tijd vrij om in de winter alles weer klaar te maken voor seizoen 2024: onderhoud, trainingen voor piloot en crew, checks, het verplichte aantal vaarten, onderhoud aan auto en trailer, evaluatie van het afgelopen jaar, afsluiten van de administratie etcetera. Iedereen een mooie winter toegewenst, met gezellige kerstdagen en een fijne jaarwisseling!
René Zwarteveen Voorzitter KNVvL Afdeling Ballonvaren
Talloze ballonvaarders maken zich gereed voor avontuurlijke tochten boven besneeuwde landschappen (in de bergen). Maar ook binnen onze federatie werd de Jump over Belgium competitie nieuw leven ingeblazen. Voor korte tot lange afstanden, we hopen dat diverse piloten de uitdaging aangaan en genieten van sfeervolle uitdagende vaarten. In geval van landingen op vochtiger terrein hopen we dat iedereen zijn gezond verstand gebruikt om de verstandhoudingen met de landbouwers positief te houden zodat we in het nieuwe seizoen 2024 weinig problemen ondervinden. Of je een nieuwe ballon of winterkledij voor avontuurlijke Alpenvaarten onder de kerstboom verwacht, wij hopen dat iedereen op zijn eigen manier van de komende winter zal genieten. Met het goede voornemen jullie belangen voor onze passie in 2024 nog beter te verdedigen wenst het bestuur al haar leden een schitterende jaarwisseling en een adembenemend ballonvaartseizoen 2024.
Djorry Simoen Namens de Raad van Bestuur KBBF
LUCHTBALLON VERZEKERING HOT AIR BALLOON INSURANCE ASSURANCE MONTGOLFIERE
Aviation Insurance Broker Business & Corporate Aviation Private & Leisure Aviation
ballons@atlantas.fr www.atlantas.fr Tel +33 2 51 72 38 38 Fax +33 2 51 72 38 85
9 boulevard Guist’Hau BP 51013 F-44000 NANTES CEDEX N° ORIAS 07 007 971
quick release
DUTCH LONGJUMP: DOE MEE! Tot en met 15 maart kun je nog meedoen aan de Dutch Longjump. Maak jij deze winter de langste vaart binnen de Nederlandse grenzen en vergaar je daarmee eeuwige roem, of nou ja een eervolle vermelding? Wie gaat de uitdaging aan? Mand vullen met gastanks, lunchbox en koffie mee, mutsje op, handschoentjes aan. En dan heerlijk de hele dag hangen. Ultramagic Balloons stelt enkele leuke prijzen beschikbaar. Meer info op dbcc.nl.
GROOTSTE BALLON, HOOGSTE HALO
6
In september stapten vijf leden van het Alpha 5 Project Team in New Mexico in een ballonmand om ’s werelds hoogste High Altitude, Low Opening (HALO) formatiesprong te realiseren. De ballon die voor de stunt door Cameron Balloons US werd gebouwd, was tevens de grootste ooit in de VS gefabriceerd. De high-altitude brander werd vanuit Bristol aangeleverd. Op 38.067
GORDON BENNETT CUP NAAR FRANKRIJK Op 7 oktober stegen 16 gasballonnen uit 9 landen op in Albequerque. Doel: een zo groot mogelijke
voet sprong het skydive-kwintet naar beneden en werd een Guinness World Record gevestigd. Met de recordpoging werd geld opgehaald voor nabestaanden van gesneuvelde Special Operations militairen.
afstand afleggen tijdens het WK afstandvaren voor gasballonnen ofwel de 66e editie van de Coupe Aéronautique Gordon Bennett. Team FRA-2 met en 43 minuten varen 2661 km verderop net buiten
MUSEUM GOES CYBERSPACE
Jacksonville, North Carolina op 50 km van de Atlan-
Het British Balloon Museum & Li-
tische Oceaan. Het Franse duo zette daarmee voor
brary heeft een gift van £ 100,000
het eerst de Gordon Bennett op haar naam, maar
ontvangen van het Britse National
Eric Decellières & Benoit Havret landde na 85 uur
is geen onbekende: ze eindigden in 2021 al eens
Lottery Heritage Fund om er een virtueel ballonmuseum mee op te tuigen.
op de 2e plek. Gasballonduo GER-1 met vader &
Het BBM&L werd in 1979 opgericht met als doel historische Britse ballonnen, ma-
zoon Eimers werd 2e en team FRA-1 met de Benoîts
terialen, instrumenten, boeken en documenten te behouden. Het museum huisvest
- Pelard en Péterlé - 3e. POL-1 met Piotr Halas en
niet in een fysiek gebouw, maar heeft haar collectie op meerdere locaties opgesla-
Krzysztof Zapart kwam in Texas in aanvaring met
gen. Een selectie ervan is regelmatig te zien via een mobiele tentoonstelling en in
een hoogspanningslijn waarbij de waterstofballon
de receptie van Cameron Balloons Ltd in Bristol is een bescheiden expositie ingericht.
in brand vloog. De piloten belandden in Dallas in
Iedere twee jaar wordt er een Inflation Day georganiseerd. Dankzij de gift van de
het ziekenhuis maar zullen naar verwachting beiden
nationale loterij wordt de gehele collectie t.z.t. dus ook online aangeboden. Meer
herstellen van hun verwondingen
informatie op www.bbml.org.uk.
MUURSCHILDERING LUCHTVAARTSLACHTOFFER Terwijl Clement van Maasdijk algemeen te boek staat als het 1e Nederlandse luchtvaartslachtoffer, weten ballonvaarders wel beter: dat was Dirk Dolman. In 1893 stijgt Léon Mary op in zijn ‘Koningin Wilhelmina’ vanaf Park Tivoli in Utrecht. Kort daarna raakt de ballon enkele daken. Aan boord is ook passagier Dolman die tijdens de botsing overboord valt of stapt - de lezingen lopen uiteen. Hij valt naar beneden en overlijdt. Ter nagedachtenis aan het ongeval is op een pand in De Monseigneur van de Weteringstraat in Utrecht een muurschildering aangebracht. De onthulling ervan werd gedaan door Bert Couturier, nakomeling van Dirk Dolman, en Antoon Hertogs, nakomeling van Léon Mary. Initiatiefnemer en buurtbewoner Niels Bokhove deed uitgebreid onderzoek naar de gebeurtenis. Kunstenaar Jos Peeters realiseerde het idee.
A LITTLE HANKY-PANKY
Na enkele jaren afwezigheid heeft
Na twee non-fictie ballonboeken
de KBBF de Jump over Belgium
(‘Just Wind’ en ‘Hands Off’) publi-
ofwel de JOB nieuw leven inge-
ceert William Armstrong met ‘The
blazen. De uitdaging is daarbij om
Mallard Uprising’ zijn eerste fictieve
deze winter de langste ballonvaart
boek met daarin volgens de auteur,
te maken, volledig binnen de Bel-
‘a lot of ballooning, some shocking
gische landsgrenzen: keep it safe &
twists, a little hanky-panky, a bit of
fly as far as possible! De competitie
anarchy and a couple of murders’.
is gestart op 15 november 2023 en
Hoofdpersoon Doreen Feldman
duurt nog tot en met 29 februari 2024. Elke vaart binnen deze periode telt mee
ontdekt verontrustende geheimen
voor deze competitie. Voor meer informatie, de exacte regels en de uitnodiging
terwijl ze de papieren van haar
kun je terecht op balloonfederation.be/job2324, waar je je ook kunt inschrijven.
overleden moeder doorneemt, die
quick release
JUMP OVER BELGIUM
7
een ander licht werpen op de antioorlogsprotesten die haar revolutionaire oom leidde. Ook ontdekt
EEN PARLEMENT BALLONNEN
ze wie er mogelijk achter enkele
Toen journalist Ann Treneman van de Britse krant The Times
tragische gebeurtenissen in de fa-
boven Bakewell bij Manchester enkele ballonnen
milie zat. Tweelingbroer Drake wil
zag hangen, vroeg ze zich af hoe een groep
er niets te maken hebben: hij richt
ballonnen genoemd zou moeten worden. Vogels
zijn energie liever op het behoud
zijn een zwerm. Vissen een school.
van het familiebedrijf. Engelstalig,
Bijen een kolonie. Wolven een roedel. Runderen
241 pagina’s, prijs € 15,00.
een kudde. En ballonnen? Journalist Ann deed een oproep onder de lezers van The Times. Er kwamen diverse suggesties binnen, waaronder een ‘inflation’. Alan Noble koos in het Britse ballonblad Aerostat een andere favoriet: een ‘parliament’ ofwel parlement. “Beiden zitten immers vol gebakken lucht”, aldus Alan. Er was ook een ingezonden brief afkomstig van een boer: “Wij hebben diverse namen voor luchtballonnen, maar die zijn ongeschikt om in uw gerespecteerde blad te publiceren”.
ED YOST TENTOONSTELLING ABQ Onder de titel ´Ed Yost: Forever Pushing the EnveMuseum in Albuquerque een tentoonstelling over
NATIONALE BALLONBOEKEN-BIBLIOTHEEK
Ed Yost, ‘de grondlegger van het moderne he-
Wie een mooie bestemming zoekt voor zijn/
teluchtballonvaren’ (1919-2007). Hij ontwierp,
haar verzameling ballonboeken en -tijdschrif-
bouwde én bemande (op 22 oktober 1960) de eerste
ten kan voortaan terecht bij de Nationale
moderne heteluchtballon. De tentoonstelling toont
Ballonboeken Bibliotheek, een initiatief van
lope’ organiseert het Anderson Abruzzo Balloon
onder andere Yost’s handgeschreven vaartverslag,
de Stichting Internationaal Ballonmuseum
enkele van zijn uitvindingen waaronder een vroege
Barneveld. De ruim 800 boeken van de stichting zijn gecatalogiseerd en vanaf
eenpersoons hopper en zijn originele ‘deflation
begin volgend jaar door iedereen te raadplegen. Donaties van ballonboeken en
system’. De tentoonstelling loopt door t/m het ABQ
-tijdschriften blijven welkom. Zie voor meer informatie het artikel elders in deze
Balloon Fiesta ’24.
Ballonstof.
quick release
ADIEU METZ? De 2023-editie van Grand Est Mondial Air Ballons (GEMAB) ofwel ‘Metz’ was (voorlopig?) tevens de laatste. De organisatoren Philippe Buron-Pilâtre en Aline Dufour stoppen met de organisatie van Europa’s grootste ballonfestival, dat op Aerodrome de Chambley in noordoost Frankrijk sinds 1989 iedere 2 jaar door hen werd georganiseerd. Cédric Gouth, de president van de VVV van de regio, hoopt vurig dat er een doorstart plaatsvindt, maar bij het samenstellen van deze Ballonstof was nog niet
8
bekend of dat gaat lukken. In november werd al een groot gedeelte van de inboedel geveild: van souvenirs, ballonmanden en pilotenjassen tot koffiezetapparaten, koelkasten, magnetrons, stoelen en bedden.
BUCKETLIST BALLONBOEK
VERLICHT EN VILEIN
De Amerikaanse ballonvaarder Donald ´Glen´ Word, die vorig
Auteur Marleen de Vries heeft de afbeelding ‘Ascen-
jaar het boek ‘Why I Fly A Hot Air Balloon’ uitbracht, heeft de
sion de Charles et Robert aux Tuileries’ op de cover
smaak te pakken en lanceerde dit jaar alweer zijn volgende
van haar boek ‘Verlicht en
boek: ‘Bucket List Travel Guide Hot Air Balloons’. Glen behandelt
Vilein’ gezet. Het beeld moet
de geschiedenis van de ballonvaart in
de vooruitstrevendheid van
de VS, legt de praktijk achter een bal-
de achttiende eeuw, het
lonvaart uit en geeft (met name) een
onderwerp van haar boek,
uitgebreid overzicht van 185 bedrijven
verbeelden. Hoewel de afbeel-
in de Verenigde Staten waar men een
ding anders doet vermoe-
ballonvaart kan boeken en de balloneve-
den, richt het boek zich op
nementen die er worden georganiseerd.
Nederland. Uitgeverij Balans:
Engelstalig, 193 pagina´s, prijs € 15,00.
“De achttiende eeuw was een eeuw van dromers, denkers en paradijsvogels. Tijdens de Verlichting werd gestreden voor vrijheid van meningsuiting en mensenrechten en koos Nederland voor vrijheid, gelijkheid en democratie. Marleen de Vries duikt in haar boek in de levens
DOCUMENTAIRE THE BALLOONIST(S)
van veelal vergeten achttiende-eeuwers en vertelt hoe
De Britse documentairemaker John Dower gaat een
de kapitalistische moerasdelta een beschaafder land
film maken over de ballonvaart-rond-de wereld van
werd”. Hardcover, 512 pagina’s, € 34,95.
Bertrand Piccard en Brian Jones in 1999. “There’s a real hunger for adventure stories and the story as extraordinary as theirs is full of awe and wonder”, volgens Dower. De documentaire zal waarschijnlijk eind 2024 verschijnen, en is overigens niet te verwarren met de recent uitgebrachte documentaire ‘The Balloonist’ over de in 2021 tijdens een ballonongeval omgekomen kleurrijke ballonvaarder Brian Boland uit Vermont, USA. Deze is te bekijken op video.vermontpublic. org; zoek op ‘balloonist’.
WERELDRECORD MODELBALLONVAART Op 11 oktober wist het Albuquerque Balloon Fiesta een nieuw Guinness World Record op haar naam te schrijven, toen 58 modelballonnen er ´s wereld grootste modelballonnen-demonstratie verzorgden.
Een goede voorbereiding is essentieel voor een veilige vaart of vlucht. Toch gaat dat niet altijd goed. Recent heeft het NLR een veiligheidsanalyse uitgevoerd, waarin wordt geconstateerd dat geen goede vlucht- en vaartvoorbereiding in de lichte luchtvaart zelfs tot de hoogste risico’s behoort. Naar aanleiding van de bevindingen onderzoekt de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) hoe de voorbereiding beter kan. Dit jaar worden/zijn diverse luchtvarenden uit de lichte luchtvaart geïnterviewd, en komend voorjaar volgt een enquête ‘vluchtvoorbereiding’ die breed zal worden verspreid. Meer informatie op knvvl.nl/nieuws/onderzoek-vluchtvoorberei-
quick release
ONDERZOEK VLUCHTVOORBEREIDING
9
ding.
BALLON LANDT IN BLOEMENCORSO Het Bloemencorso Lichtenvoorde bestaat sinds 1929 en wordt jaarlijks op de tweede zondag van september georganiseerd. Sinds 2021 staat het evenement op de Unesco lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed. De corsobouwers van de Zieuwentseweg bouwen sinds 1971 hun praalwagens, waaronder prachtige bouwwerken die door de jeugd zijn gecreëerd voor de CorsoKids-optocht. Dit jaar trok de Zieuwentse jeugd door de straten met een luchtballon, waarmee ze een vijfde plek veroverden.
The FAA/EASA approved Balloon Instrument
DigiTool DBI3
Features include: altimeter, variometer, and temperature indicating displays, flight timer, audio alarms, and an integral GPS showing ground track and speed. The DBI3 also has an on-board flash memory capable of storing up to 10,000 hours of recoverable flight data. It is powered by an integral LiPo battery lasting up to 12 hours per charge; no replaceable batteries to contend with. It has a metal body, one Bluetooth antenna and one GPS antenna. It also has a rotary switch that ensures safe travelling with the DBI3 totally disconnected from the battery. Buy from our webshop www.dbi3.com or contact our BENELUX Sale Station via the Dutch Eric Baltussen at info@ballonsport-marl.de or +492365508785. Price: 1,299 € (excluding VAT). Shipping included. More than 1,500 units sold worldwide Digitool Instruments AB Dalagatan 13, Box 6190, 10233 Stockholm, Sweden
meteorologie
TURBULENTIE DOOR THERMIEK
10
De stijg- en daalwinden die we liever vermijden
STIJG- EN DAALWINDEN ALS GEVOLG VAN THERMIEK WILLEN WE TIJDENS EEN BALLONVAART ZOVEEL MOGELIJK VERMIJDEN. DAAROM VAREN WE MEESTAL ’S OCHTENDS EN ’S AVONDS. MAAR OP DE ENE ZOMERDAG IS DE THERMIEK STERKER DAN OP DE ANDERE. OP SOMMIGE DAGEN IS ER ZELFS TOT EEN UUR VOOR ZONSONDERGANG THERMIEK AANWEZIG. HOE ONTSTAAT EN VERDWIJNT THERMIEK? WELKE FACTOREN ZORGEN ERVOOR DAT THERMIEK LANG AANHOUDT? ZIJN ER OOK LOKALE VERSCHILLEN? D O OR JO N A S D E B ODT
De grenslaag Onze atmosfeer bestaat uit verschillende lagen. Voor ballonva-
wind tegen bomen, gebouwen, heuvels botst) als convec-
ren is de grenslaag de belangrijkste laag. Het is het deel van de
tieve turbulentie. Deze laatste vorm van turbulentie ontstaat
troposfeer waar een duidelijke dagelijkse gang heerst.
in de vorm van thermiekbellen. In de loop van de dag neemt
Deze dagelijkse gang hangt samen met de dagelijkse cyclus
de diepte van de menglaag door turbulentie toe, tot ze een
van de temperatuur. Op een zonnige zomerdag neemt de
maximum bereikt in de late namiddag.
grenslaag de volgende vormen aan: de convectieve grenslaag of menglaag, de restlaag en de stabiele grenslaag.
2. De restlaag
De menglaag willen we als ballonvaarders zoveel mogelijk ver-
Gemiddeld genomen stopt de thermiek zo’n twee uur voor
mijden, want hierin wordt het turbulent door thermiek.
zonsondergang. Daardoor valt het transport binnen de
De dagelijkse gang in de grenslaag is als volgt:
menglaag stil, waardoor deze begint te krimpen. Vanaf het aardoppervlak begint zich nu de stabiele grenslaag te ont-
1. De convectieve grenslaag of menglaag
wikkelen.
Kort na zonsopgang wordt de minimale temperatuur bereikt en is de atmosfeer heel stabiel. Geleidelijk aan begint de zon
3. De stabiele grenslaag
de bodem te verwarmen. Doorgaans ontstaat de eerste ther-
Deze ontwikkelt zich wanneer de turbulentie volledig is stil-
miek zo’n twee uur na zonsopgang. Het is het moment dat de
gevallen. De temperatuur aan de grond begint te dalen en er
menglaag zich begint te ontwikkelen. In zo’n menglaag komt
ontstaat een grondinversie. De wind in de stabiele grenslaag
turbulentie voor. Zowel mechanische turbulentie (doordat de
neemt ook sterk af.
Daarom is het belangrijk om te kijken naar de factoren die de
grenslaag. Toch speelt de menglaag ons soms nog parten.
sterkte van thermiek bepalen.
Vooral als thermiek wat langer blijft doorgaan dan je zou verwachten, waardoor de wind nog lange tijd vlagerig blijft.
1. De positie van de zon boven de horizon. Hoe hoger de zon aan de hemel staat, hoe meer zonneenergie er per m² invalt en hoe sterker het aardoppervlak kan opwarmen. Uit onderzoek is gebleken dat een laag warme lucht dicht bij de grond ontstaat vanaf het moment dat de zon zo’n 30° boven de horizon staat. Het moment van het jaar speelt daarbij dus een belangrijke rol. In onze streken staat de zon van 24 februari tot 18 oktober minstens 30° boven de horizon en kunnen er dus spontaan thermiekbellen ontstaan. Rond 21 juni klimt de zon tot een maximale stand van 63° boven de horizon. Het aantal uren dat er een warme luchtlaag opgebouwd wordt, is dus omstreeks 21 juni het grootst.
F I G UUR 1 . H E T VE R L OOP VA N D E GRENS LAAG ( ONG EV EER DE
Hieruit zou je kunnen concluderen dat rond 21 juni de meeste
O N DERS T E 1 0 0 0 M E T E R VA N D E ATM OS FEER) OP EEN Z ONNIG E
thermiek voorkomt, maar dit blijkt in de praktijk anders te zijn.
L E N T E- O F ZO M E R D A G . D E G R O ENE KADERS DU IDEN DE B ES TE M O M EN T EN A A N O M T E BA L L ONV AREN. DE S TAB IELE PERIODE
Naast de zonnestand is ook de temperatuur van de boven-
DUUR T ’S O CH T E N D S D OOR G A ANS WAT LANGER DAN ’ S AV ONDS .
lucht belangrijk want het zijn de temperatuurverschillen tussen de grond en de hogere luchtlagen die bepalen hoe sterk
Wat is thermiek eigenlijk?
thermiek zal zijn en hoe lang de thermiek kan aanhouden.
Thermiek is het best te omschrijven als opstijgende warme
Doorgaans zijn de temperatuurverschillen in mei het grootst
lucht. Een verticale luchtbeweging dus. De thermiek ontstaat
en is de thermiek dan ook het sterkst.
doordat de zon het aardoppervlak verwarmt. Het aardoppervlak verwarmt vervolgens de daarboven aanwezige lucht.
In de zomer staat de zon tussen 13 en 14 uur het hoogst aan
Die warme lucht is lichter dan haar omgeving en stijgt op.
de hemel, maar de grond warmt door instraling tot ongeveer
Waar lucht opstijgt, vinden we ook een gebied met dalende
16 uur nog verder op. De maximale temperatuur wordt vaak
luchtbewegingen terug. Die stijg- en daalwinden kunnen voor
pas rond 16 of 17 uur bereikt. Rond dat tijdstip is de thermiek
onstabiele condities zorgen tijdens een ballonvaart en dat wil-
het sterkst en worden vaak ook nog de hoogste windsnelhe-
len we natuurlijk zoveel mogelijk vermijden.
den gemeten. Door de thermiek is de wind aan de grond eerder vlagerig. Op een zomerdag bedragen de windpieken aan
Overdracht van warmte onderin de atmosfeer vindt op een
het eind van de namiddag vaak 1,6 à 1,8 keer de gemiddelde
zonnige dag dus plaats door convectie, door opstijgende
windsnelheid. Bij een gemiddelde wind van 8 knopen kan je
bellen met warme lucht. Doorgaans stijgen die luchtbellen
dan windpieken van zo’n 14 knopen verwachten.
tot zo’n 1000 meter (3000 voet) door, om vervolgens weer
Na het bereiken van de hoogste windsnelheden, zien we de
te dalen. Er ontstaat hierdoor een turbulente laag waarin de
wind meestal snel afzwakken zodra het aan de grond wat
wind vlagerig is. Die laag is de menglaag. De lucht aan de
begint af te koelen en de thermiek stopt.
grond wordt door de thermiek als het ware “gemengd” met de lucht wat hogerop, maar hogerop waait het doorgaans
Hoewel de zon tijdens de wintermaanden lager dan 30°
harder dan aan de grond. Aan de grond wordt de wind
aan de hemel staat kan er op zonnige dagen toch (zwakke)
immers afgeremd door de wrijvingskracht. Het resultaat is dat
thermiek gevormd worden. In de winter zijn het vooral de
de wind vlagerig wordt.
terreinomstandigheden die een rol spelen. Vooral boven steden of fabrieken kunnen tijdens winterdagen thermiekbel-
Thermiek op zich is onzichtbaar, maar de typische schapen-
len gevormd worden. Met name in februari is het opletten,
wolkjes verraden vaak dat thermiek is ontstaan. Wanneer de
hoewel het dan nog volop winter is staat de zon al relatief
stapelwolken beginnen af te platten en verdwijnen, komt de
hoog boven de horizon en kan thermiek al een significante rol
thermiek op zijn einde.
beginnen te spelen. In heuvelachtig gebied kan er vooral op zuidelijk gerichte hellingen ’s middags al thermiek ontstaan.
Factoren die de sterkte van de thermiek beïnvloeden
2. De temperatuur van de bovenlucht
Voor ballonvaarders is het natuurlijk van belang om te weten
In onze regio merken we vaak dat thermiek langer kan door-
wanneer thermiek lang kan aanhouden of snel ontstaat.
gaan als de aangevoerde lucht van polaire oorsprong is.
meteorologie
Ballonvaren doen we in de restlaag en in de stabiele
11
meteorologie 12
Polaire lucht staat garant voor koude bovenluchten. De tem-
3. Een krachtig hogedrukgebied
peratuur aan de grond moet daardoor verder afkoelen dan
In een hogedrukgebied daalt lucht langzaam van grote
gemiddeld opdat de thermiek stopt. Dat is dan ook de reden
hoogte. Die grootschalige neerwaartse bewegingen noemen
dat de wind op een zonnige dag tot één uur voor zonsonder-
wij subsidentie. Lucht die daalt heeft de eigenschap om op de
gang vlagerig blijft. Ook na de passage van een koufront kan
warmen. Dit komt doordat de druk in de dalende lucht toe-
de wind ’s avonds langer vlagerig blijven, want ook dan spelen
neemt. De lucht wordt samengeperst en hierbij komt er ener-
de koude bovenluchten ons parten en kan de thermiek wat
gie vrij. Dit merk je ook wanneer je bijvoorbeeld een fietsband
langer doorgaan.
oppompt. De temperatuur van de bovenlucht wordt in een hogedrukgebied dus geleidelijk aan hoger en dat onderdrukt
Naast lucht van polaire oorsprong kan ook advectie van koude
de thermiek. Als we dagenlang met hogedrukweer te maken
lucht van over de Noordzee een grote rol spelen. Dit merken
hebben, is de thermiek vaak minimaal en wordt het ruim twee
we vooral van maart tot juli. Als op een zonnige dag de wind
uur voor zonsondergang al rustig. Ook ’s ochtends komt de
vanuit het noordwesten komt wordt er vanuit zee relatief
thermiek vaak pas zo’n twee tot drie uur na zonsopgang lang-
koude zeelucht aangevoerd. Het contrast met de bodem die
zaam op gang.
door de zon sterk is opgewarmd wordt groter en thermiek kan wat langer blijven doorgaan. Vooral op dagen dat de wind
4. De ondergrond en het terrein
in de loop van de namiddag of avond naar het noorden of
Los van de meteorologische condities speelt ook het soort
noordwesten draait zien we aan het begin van de avond een
aardoppervlak een grote rol bij de vorming en het verdwijnen
toename in de windsnelheid, wat natuurlijk heel vervelend is
van thermiek. De temperatuur van het aardoppervlak hangt
tijdens de ballonperiode. In het Waasland bijvoorbeeld, speelt
in grote mate af van de kleur en warmtegeleiding van de
ook de nabijheid van de Westerschelde een rol. Bij een noord-
grondsoort. Hoe zwarter, droger en luchtiger de ondergrond
westenwind merken we vaak dat de wind in die regio langer
is, hoe sneller de grond opwarmt en zijn warmte afgeeft aan
vlagerig blijft dan bijvoorbeeld in Limburg. In augustus en
de daarop rustende lucht. Thermiek zal vooral ’s ochtends
september speelt dit fenomeen veel minder een rol omdat het
op verschillende momenten ontstaan. Boven de heide van de
zeewater dan al sterk is opgewarmd.
Kempen bijvoorbeeld kan dat wat sneller gebeuren dan boven de boomgaarden van Haspengouw.
Ook de zeebries kan voor opkomende thermiek zorgen. De zeebries is te vergelijken met een koufront. Zeelucht
Voor ballonvaren in de avonduren kan het stedelijk hitte-eiland
stroomt het binnenland in en verplaatst de warme land-
dan weer een rol spelen. Steden houden de warmte langer
lucht. Vooral op het zeebriesfront is het opletten. De warme
vast dan bijvoorbeeld een vochtig bos. Vooral in verstedelijkt
lucht wordt omhooggestuwd, koelt af met de hoogte en zal
gebied kan de thermiek vaak nog iets langer blijven duren dan
opnieuw gaan dalen. Op het zeebriesfront kunnen hierdoor
op het platteland. Door het verschil in temperatuur (en mate
onstabiele condities ervaren worden.
van afkoeling) van het terrein, zoals bijvoorbeeld bos, graanvelden, stad… kunnen in de avonduren licht onstabiele con-
Tenslotte hebben we nog de ochtendinversie: warme lucht
dities worden ervaren nabij verstedelijkt gebied. Voornamelijk
op hoogte zorgt voor stabiele condities, en de stabiele laag
op warme zomerdagen kan dit het geval zijn.
blijft aanwezig totdat de zon de aarde voldoende heeft opgewarmd. Hoe sterker de inversie, hoe langer het duurt om deze op te lossen. Vaak moet de temperatuur aan de grond zo’n 5 à 8 graden oplopen vooraleer de inversie verdwijnt en dat duurt meestal zo’n 2 à 3 uur. Een significante toename van de windsnelheid aan de grond wordt dan pas waargenomen.
O M S T I JG - E N D A A L WINDEN ALS GEV OLG V AN THERM IEK TE VERMI JD EN VI ND EN BA L L O N VA A R TEN M EES TAL IN DE OC HTEND OF AV OND P L AATS. MET NAME W A N N E E R D E ZON 3 0° OF HOG ER B OV EN DE HORIZ ON S TA AT KUNNEN ER TH ERM I E KBE L L E N ONTS TAAN. IN ONZ E OM G EV ING IS DAT VAN 24 F EBRUARI TO T 1 8 O KT O BE R H E T GEV AL. OOK HET TEM PERATU U RV ERS C H I L TUSSEN GRO ND EN L U CH T L A G E N S P E E L T EEN ROL B IJ THERM IEKV ORM ING. IN D E MAAND MEI IS D E THERM IEK DOORGAANS H ET STERKST.
ballonstof 13 FI G UUR 2 . D E I N VL O E D VA N H E T TERREIN OP DE THERM IEK.
5. De bewolking Tenslotte heeft ook de bewolkingsgraad een grote invloed op de thermiek, en bijgevolg ook op de windsnelheid. De dagelijkse gang in de wind is bij veel bewolking veel beperkter. Bij een bewolkte hemel is de windsnelheid doorgaans lager dan bij een heldere hemel, maar ’s avonds is er van een significante afname van de windsnelheid veel minder of zelfs geen sprake.
FI G UUR 3. O BS E R VA T I E S VA N D E WINDS NELHEDEN OP V ERS C HILLE N DE HO OG T E S BI J E E N O N BEWOLKTE EN B EWOLKTE HEM EL.
Bronnen: • Oke, T. R. (2002). Boundary layer climates. Routledge. • Wieringa, J., & Rijkoort, P. J. (1983). Windklimaat van Nederland. ISBN 9012044669. • Andersson, K. (2009) Extending endurance for small UAVS by predicting and searching for thermal updrafts. ResearchGate.
F OT O: T INY B ROK
kerstpuzzel
KERSTPUZZEL 2023
14 WANNEER DE DAGEN KORT ZIJN, EN DE VELDEN NAT, IS ER GELUKKIG DE TRADITIE VAN DE BALLONSTOF KERSTPUZZEL. GA DE UITDAGING AAN EN TEST JE KENNIS VAN HET LUCHTRUIM MET EEN UITDAGENDE NAVIGATIE-CHALLENGE, OPGESTELD DOOR ERIK BOSMAN EN/OF ZET JE TANDEN IN DE NIGHT GLOW BREINKRAKER. ER ZIJN WEER MOOIE PRIJZEN TE WINNEN. VEEL SUCCES! Zo doe je mee De kerstpuzzel bestaat uit twee delen: een Navigatie Challenge
- Gasnodig.nl stelt 300 liter CO2-gecompenseerd propaan
opgesteld door Erik Bosman en een Night Glow breinkraker.
ter beschikking. Wie niet ballonvaart of niet in de gelegen-
Je kiest zelf of je aan één of beide onderdelen meedoet. Per
heid is om bij Gasnodig (nabij Den Bosch) te tanken, mag
onderdeel met een juiste inzending loot je 1x mee voor een
de prijs in overleg met Gasnodig overdragen aan iemand
prijs. Indien je voor beide onderdelen goede oplossingen instuurt, verdubbel je dus je kansen. Stuur de oplossing(en)
anders. - Via BallonAIRpoort Vakantiewoningen kun je een door-
van onderdeel 1 en/of 2 uiterlijk 31 januari 2024 naar
deweekse overnachting voor 2 personen winnen, in een
ballonstof@knvvl.nl onder vermelding van ‘Kerstpuzzel 2023’.
ballonvaart-geïnspireerde vakantiewoning incl. ontbijt in
Notaris Mirjam Postma van De Hair Vrijdag Notarissen in
het prachtige Brabantse Haaren.
Oisterwijk trekt uit de goede inzendingen de winnaars. Prijzen
- Flytec Balloon doneert een voucher voor 25% korting
zijn inwisselbaar tot uiterlijk 31 december 2024 en niet over-
op de aanschaf van een Flytec Balloon 4 Variometer, een
draagbaar, tenzij anders vermeld.
Temperatuur Transmitter of een Flytec Balloon Live Sensor. - Via Phileas Creations mag een prijswinnaar een op maat
Wat heb je nodig?
gemaakte tas of hoes voor ballonspullen bestellen. Deze
Om de Navigatie Challenge te kunnen beantwoorden heb je
wordt o.b.v. jouw specificaties gemaakt van stevig Cordura
een fysieke of digitale ICAO luchtvaartkaart nodig en een gra-
materiaal. Zie advertentie elders in dit blad voor voorbeel-
denboog en liniaal. Het vaargebied is op zowel de ICAO-NL als
den.
de ICAO-BE kaart terug te vinden.
- De KBBF stelt een door François Schaut gesigneerd exemplaar ter beschikking van diens boek Kriskas doorheen bal-
De prijzen
lonvaart, over de geschiedenis van de ballonvaart in België.
Dankzij onderstaande donateurs mogen we mooie prijzen ver-
Een collector’s item, want er zijn slechts 200 exemplaren
loten onder de goede inzendingen:
van gedrukt.
Een ‘goede’ inzending op dit onderdeel betekent maximaal
B. Nee, op zaterdagavond is het vliegveld Eindhoven gesloten
drie fouten. Wie 14 of meer goede antwoorden instuurt op
onderdeel 1 dingt mee voor een prijs.
C. Ja, je zou een landende Boeing 737 van Transavia kunnen tegenkomen
ft / UTC
14
15
16
17
18
19
30
300/04
310/04
330/06
310/06
270/06
260/05
100
310/09
320/09
340/10
320/10
280/11
280/12
250
310/09
320/09
330/12
310/12
280/11
280/14
500
310/09
320/09
330/11
310/11
260/12
1000
310/10
320/10
340/12
320/12
2000
290/12
290/12
300/14
5000
270/12
270/12
290/12
D. Ja, een zwever. Eindhoven heeft een zeer actieve zweefvliegclub
3. Hoe hoog ligt het vliegveld Eindhoven?
A. 30 meter AMSL
260/12
B. 74 meter AMSL
260/12
260/12
C. 30 voet AMSL
29014
280/14
280/14
D. 74 voet AMSL
290/12
270/12
270/12 4. Vanaf welke hoogte moet je tijdens deze vaart de transponder activeren?
Dit jaar starten we onze vaart op zaterdag 15 mei in het dorp van de Contente Mensch, het Brabantse Eersel. De burge-
A. Op de grond voor de start te Eersel
meester heeft je toestemming gegeven om op te stijgen op
B. 1200 voet AGL
een plek met de coördinaten 51 graden 22 minuten noord,
C. 1500 voet AGL
en 05 graden 22 minuten oost. Het is op de ICAO kaart niet
D. 1500 voet AMSL
gemakkelijk, maar met enige hulpmiddelen als een lange liniaal valt de plek te vinden. Ter voorbereiding gebruik je de
5. Hoe laat passeer je de grens met België?
bovenstaande windmatrix van de Luchtvaart Meteorologische
A. Om 18.51 uur
Dienst van het KNMI. In de praktijk blijken deze windgegevens
B. Om 18.56 uur
precies te kloppen met de realiteit. Enkele gegevens: je start
C. Om 19.01 uur
om 18.25 uur lokale tijd. Je hebt een VHF-radio aan boord en
D. Om 19.06 uur
een Mode-S transponder, beide werkend en met volle accu’s. Bij de volgende indeling van de vaartonderdelen hoef je geen
6. Zodra je aangeland bent in het Belgische luchtruim
rekening te houden met de tijd die nodig is om te stijgen of te
mag je je transponder uitschakelen. Of toch niet?
dalen. Je vaart achtereenvolgens: • 30 minuten op een hoogte van 1000 voet met de wind als om 16 UTC, daarna
A. Ja, de Belgische TMZ begint op 6500 voet
B. Nee, want je bevindt je in de Brussels FIR
C. Ja, Belgen kennen de transponder nog niet
D. Nee, je bevindt je nog steeds in de CTR van EHEH
• 45 minuten op een hoogte van 2000 voet met de wind als om 17 UTC, vervolgens
7. Je nadert de militaire basis Kleine Brogel. Het is zaterdagavond dus je mag ervan uitgaan dat het militaire
• 20 minuten op een hoogte van 500 voet met de wind als
personeel aan de bar van de mess zit en niet meer tot
om 18 UTC.
operationele activiteiten in staat is. Hoe serieus neem je die veronderstelling?
1. Omdat de kerst een feest van licht en luchtigheid is, beginnen we met een gemakkelijke vraag. Hoeveel kilo-
meter leg je af tijdens deze ballonvaart?
A. 37 kilometer en 966 meter
B. 37 kilometer en 970 meter
C. 38 kilometer en 000 meter
D. 37 kilometer en 916 meter
A. J e neemt tenminste 10 minuten voor het naderen van de CTR radiocontact op, op de frequentie 122.100
B. Het invullen en versturen van een ICAO-vliegplan is voldoende omdat de verkeersleiding van Kleine Brogel zodoende op de hoogte gebracht wordt
C. Het is zaterdagavond dus wil je het bierplezier van de
D. Een telefoontje met Belgacontrol of Skeyes tenminste
militairen niet verstoren en laat hen met rust 2. Je begint je ballonvaart in de control zone van het vliegveld Eindhoven, qua aantal vliegbewegingen de
4 uur voor je passage laat ATC van Kleine Brogel weten
tweede luchthaven van Nederland. Zou je tijdens je bal-
dat ze alert moeten zijn op je komst
lonvaart met conflicterend verkeer van deze luchthaven geconfronteerd kunnen worden?
A. Ja, tijdens je start zou er een opstijgende Ryanair-737 over je heen kunnen vliegen
8. Even een stapje terug naar het eerste deel van de vaart. Op een gegeven moment verliet je de CTR van EHEH maar wil je transponder toch aan laten staan omdat
kerstpuzzel
ONDERDEEL 1: NAVIGATIE CHALLENGE
15
kerstpuzzel 16
je hem later ook weer moet gebruiken. Je transponder
B. 21.42 uur
was in de CTR geprogrammeerd met code 5477.
C. 20.57 uur
Welke code gebruik je in na het verlaten van de CTR?
D. 20.42 uur
A. 7000
B. 7500
C. 7600
koninklijke families niet ontbreken en om het allemaal
D. 7700
wat smeuïger te maken kijken we naar de schandaal-
13. Ook dit jaar mag een vraag over onze wederzijdse
tjes die ook in deze families voorkomen. 9. Aangekomen in het Belgische luchtruim kom je in een
I. In het onlangs geopende archief van de familie Van
gedeelte dat omschreven staat als EBR-07B. Ten aanzien
Oranje Nassau heeft men de lidmaatschapskaart van
van deze Restricted Area gelden de volgende bepalingen:
de NSB van wijlen Prins Bernhard gevonden II. De broer van Koning Filip, Prins Laurent, toonde tij-
I. EBR-07B is uitsluitend actief tijdens de operationele
dens een militair defilé meer interesse voor zijn IPhone
uren van de luchtmacht
II. Toelating tot dit gebied is uitsluitend voor luchtver-
dan voor de langs hem marcherende militairen. A. I is juist en II is juist
keer dat een tweezijdige radioverbinding met EBBL-
B. I is juist en II is niet juist
TWR heeft.
C. I is niet juist en II is juist
A. I is onjuist en II is juist
B. I is juist en II is onjuist
C. I is juist en II is juist
D. I is onjuist en II is onjuist
D. I is niet juist en II is niet juist 14. In 2023 floreert het vrouwenvoetbal in België en Nederland. Kijk maar eens mee:
10. We gaan nu bij elkaars eAIP te rade. Bij ENR vind je een keur van luchtvaartkaarten die als basis dienen
Engeland
voor het samenstellen van de ICAO-kaart waarvan je tijdens elke vaart de meest actuele editie aan boord
II. Tessa Wullaert scoorde daar haar 76e en 77e doelpunt voor het team
III. De Nederlandse vrouwen scoorden op diezelfde dag
dient te hebben. Toch zijn niet alle in ENR getoonde kaarten geschikt om in de genoemde luchtvaartkaart
I. De Red Lions scoorden op 31 oktober 3-2 tegen
4-0 tegen Schotland
op te nemen. Welke van deze kaarten vind je op de
IV. De Nederlandse vrouwen worden de Leeuwinnen genoemd, weliswaar niet Red.
ICAO-kaart NIET terug?
A. I is juist en II is juist, 3 is niet juist en 4 is niet juist
A. NL: ENR 6-2-3, 6-2-6 en 6-5-3, BE: 6-ENRC 01, 04 en 05g
B. I is niet juist en II is juist, 3 is niet juist en 4 is niet juist
B. NL: ENR 6-2-4, 6-2-6 en 6-5-3, BE: 6-ENRC 01, 04 en 05g
C. I is niet juist en II is juist, 3 is niet juist en 4 is juist
C. NL: ENR 6-2-1, 6-2-6 en 6-5-2, BE: 6-ENRC 01, 04 en 05g
D. I is juist en II is niet juist, 3 is juist en 4 is niet juist
D. NL: ENR 6-2-4, 6-2-5 en 6-3-1, BE: 6-ENRC 04, 05c en 05f 15. We laten de koninklijke families en het voetbal voor
11. ICAO ziet erop toe dat voor ieder deel van de wereld
wat het is, we zijn tenslotte ballonvaarders. En die
een AIP wordt gepubliceerd. Lokale instanties publice-
weten precies waar we op deze dag zijn geland.
ren deze boekwerken met de gegevens die zij relevant
A. 51° 16’ N, 05° 45’E
vinden en die voldoen aan de minimale door ICAO
B. 51° 18’ N, 05° 45’E
voorgeschreven eisen. Welk totaal aan onderdelen
C. 51° 16’ N, 05° 43’E
vind je altijd terug in een AIP?
D. 51° 18’ N, 05° 43’E
I. GEN, ENR en AD II. Conversion Tables
16. Een deel van deze vaart gaat door de CTR van de mili-
III. Sunrise and Sunset in UTC
taire basis Kleine Brogel. Stel, er landt tijdens je pas-
IV. Navigation Warnings
sage een F16. Worden jij en de piloot van de F16 door
V. Topographical Symbols
ATC dermate geïnformeerd dat jullie gescheiden van
VI. ATC Clearances
elkaar het luchtruim van deze CTR kunnen gebruiken?
A. I, II, IV, VI
B. I, III, IV, VI
A. Ja, VFR- en IFR-verkeer worden door ATC gescheiden gehouden
C. I, II, III, IV, VI
B. Ja alle verkeer wordt onderling gescheiden gehouden
D. II, IV, V, VI
C. Nee, er is sprake van geen enkele scheiding, ongeacht de vraag of het VFR- of IFR-verkeer is
12. Hoe laat moet je op deze dag uiterlijk zijn geland? A. 21.57 uur
D. Nee, de verkeersleiding scheidt uitsluitend IFR-verkeer onderling
aangegeven met de omschrijving 31. Wat wordt hiermee bedoeld?
A. 31 meters breedte
B. 31.000 voet lengte
C. 31 hectometers lengte
D. 31 voet hoogte t.o.v. MSL
ONDERDEEL 2: NIGHT GLOW BREINKRAKER
Vier bevriende ballonvaarders-echtparen gaan jaarlijks samen een weekje op ballonvakantie. Wanneer één van de echtparen gaat trouwen, besluiten de andere drie echtparen om op hun huwelijksdag een Night Glow te organiseren. Deze zes personen staan - op het moment dat het bruidspaar ’s avonds op de feestlocatie arriveert - ieder met een eigen ballon in een cirkel opgesteld voor een prachtig lichtspektakel; in totaal dus met zes ballonnen. Zodra de ballonvaarders, nadat ze hun spullen weer hebben opgeruimd, op het feest arriveren, vraagt een van de aanwezigen aan ballonvaarder Heleen, wie van de drie heren die deelnamen aan de Night Glow haar man is. Ze vertelt het volgende: 1. Victor stond links van de vrouw die links stond van de man die links stond van Anneke. 2. Eugenie stond links van de man die links stond van de vrouw die links stond van de man die links stond van de vrouw die links stond van mijn man. 3. Joost stond links van de vrouw die links stond van Rogier. 4. Ik stond niet naast mijn man. Wat is de naam van Heleens man? Tip: begin met de tweede stelling en teken e.e.a. uit op papier.
Veel succes!
De redactie van Ballonstof wenst u Prettige Feestdagen en een Voorspoedig 2024
ballonstof
17. De landingsbaan van EBBL wordt op de ICAO-kaart
17
veiligheid 18
LEERZAME MELDINGEN
Samen maken we ballonvaren nóg veiliger D O OR S E BE KR U IJ ER, NAM ENS V M S -KNV V L
DIT IS HET DERDE DEEL VAN EEN SERIE ARTIKELEN OVER MELDINGEN VAN VOORVALLEN EN INCIDENTEN. DEEL 1 BEHANDELDE MELDINGEN ROND DE START VAN EEN VAART EN DEEL 2 BEVATTE MELDINGEN MET LETSELSCHADE. IN DEZE EDITIE ZOOMEN WE IN OP HET EASA ANNUAL SAFETY REVIEW REPORT 2023 VOOR BALLONVAREN. EASA moedigt alle nationale autoriteiten aan om deze gegevens te verzamelen, aggregeren en te delen ten behoeve van de ballonvaart-veiligheid. Dit artikel is gebaseerd op de ongevallen en ernstige incidenten rond ballonvaren, die door EASA zijn verzameld op grond van verordening 996/2010 over onderzoek naar ongevallen en ernstige incidenten, en van verordening 376/2014 over het melden van voorvallen. De statistieken omvatten onder andere vergelijkingen van het aantal ernstige incidenten en ongevallen (dodelijke en nietdodelijke) in 2022 en in het afgelopen decennium. Grafiek 1 geeft het aantal fatale, niet-fatale en significante incidenten van 2012 tot 2022. Vorig jaar was vrijwel gelijk aan Aantal incidenten
Aantal incidenten
ballonvaren
ballonvaren
2012-2021
2022
Fatale ongevallen
12
1
Niet-fatale ongevallen
155
16
Significante incidenten
54
3
Tabel 1
2021 met minder fatale incidenten en we zien ook een lichte daling sinds 2018. GRAFIEK 2: AANTAL VOORVALLEN 2018 - 2022 Abnormaal grondcontact (AGC) Overig (AND) Obstakels start en landing (OBST) Onbekend/onbepaald (ONB)
Tabel 1 toont het aantal fatale, niet-fatale incidenten en het
Vuur/rook na impact (V-POST) Controle Verlies tijdens de vaart (CV)
aantal significante incidenten van 2012 tot/met 2021
Grond Botsing (G-COL)
en daarnaast het aantal in 2022.
Windsheer of onweer (WSTRW) Abrupte manoeuvre (AMAN)
Aantal fatale
Aantal incidenten
incidenten
met aanzienlijk
ballonvaren
letsel
Totaal aantal 2012-2021
15
178
Grafiek 2 schetst de top-10 categorieën van de ernstige inci-
Jaarlijks maximum 2012-2021
4
24
denten en ongevallen van de afgelopen vijf jaar. Voorvallen
Jaarlijks minimum 2012-2021
0
10
worden gecategoriseerd met behulp van de ICAO Accident
Totaal aantal in 2022
1
17
Incident Data Reporting (ADREP)-taxonomie, ontwikkeld ter
Tabel 2
Vuur/rook zonder impact (V-N) 0
5
10
15
20
25
30
ondersteuning van een gemeenschappelijke codering van Tabel 2 toont de totalen, de maxima en de minima voor inci-
voorvallen en incidenten. De categorieën kunnen van operati-
denten en aanzienlijk letsels m.b.t. ballonvaren voor de jaren
onele aard zijn, zoals abrupte manoeuvre (AMAN), weerkun-
2012 tot/met 2021 en het aantal in 2022. Het aantal fatale
dig zoals windschering of onweer (WSTRW), gevolgschade
incidenten is gedaald vergeleken met het 10-jarige gemiddelde
zoals brand/rook als gevolg van impact (V-POST), etc. Er kun-
maar het aantal met aanzienlijk letsels is vrijwel gelijk aan het
nen dus meerdere categorieën aan één gebeurtenis worden
10-jarige gemiddelde.
toegewezen. Bij bijvoorbeeld een branderstoring met verlies
wen het vaakst voorkomen en bovendien een relatief hoog risi-
gecodeerd. De som van het aantal voorvallen per categorie
co hebben. De categorie Ballonlanding omvat harde landingen
kan dus groter zijn dan het totaal aantal gerealiseerde voorval-
die letsel bij de passagiers veroorzaken, zonder schade aan de
len.
mand of andere componenten. Er zijn o.a. enkele ongelukken geweest waarbij de piloot uit de mand viel tijdens een harde
Uit de cijfers over de periode 2018-2022 blijkt dat abnormaal
landing door het niet gebruiken van een pilot restraint harness,
grondcontact de meest voorkomende oorzaak van blessures is.
of waarbij de piloot niet aan boord was bij het opstijgen van
Dit betekent dat harde landingen verwondingen kunnen ver-
de ballon.
oorzaken, vooral bij passagiers, met botbreuken of -scheuren tot gevolg. De categorie botsing met obstakel(s) tijdens het
De categorie ‘Ander letsel’ heeft een groot aantal voorvallen
opstijgen of landen omvat botsingen met elektriciteitsleidin-
van 31, met een laag risico. Deze voorvallen omvatten verwon-
gen, gebouwen of andere constructies.
dingen vanaf het moment van opbouw van de ballon totdat de passagiers de mand na de landing hebben verlaten én die niet in een ander risicogebied vallen. In 2022 vond er bijvoorbeeld een fataal ongeval plaats, toen een passagier tijdens een ongecontroleerde start van de ballon viel en door het voertuig waar de ballon aan geankerd was werd gedood.
Grafiek 3 laat zien dat er met name een toename is van ongevallen en ernstige incidenten tijdens de zogenaamde staande fase. Dat is de fase waarin de ballon gevuld is met hete lucht, maar er nog niet voldoende lift is opgebouwd. Tijdens de start- en manoeuvreerfase nemen deze aantallen af. Ook kan worden geconcludeerd dat binnen EASA-territorium het aantal geregistreerde landingsongevallen en ernstige incidenten voor 2022 vrijwel gelijk is aan het 10-jarig gemiddelde. De meeste ballonongevallen en ernstige incidenten houden verband met passagiers- en pleziervluchten. Het aantal passagiersongevallen is in 2022 licht gestegen vergeleken met het 10-jarig gemiddelde.
Veiligheidsrisico’s De veiligheidsrisico’s voor ballonnen zijn afgeleid van gegevens over ongevallen en ernstige incidenten uit de EASA voorvallen bestanden en het Europese ‘Central Repository’ (ECR), voor de periode 2018-2022 (130 voorvallen). De belang-
Grafiek 5 toont een andere vergelijking van mogelijke risico-
rijkste risicogebieden voor ballonnen zijn weergegeven in de
gebieden, met aantallen voorvallen en hun geaggregeerde
Grafiek 4. De ERCS-score is hierbij een indicatie voor de ernst
ERCS-scores.
van een incident. Wanneer bijvoorbeeld de blauwe staaf met ERCS-score aanzienlijk langer is dan de rode staaf met aantal
De grafiek laat zien dat een groot risico’s bij ballonvaren het
incidenten betekent dat, dat het weliswaar een relatief gering
niet gebruiken van de pilot restraint harness is. Dit onmiddellijk
aantal incidenten betreft, maar dat het type incidenten wel
gevolgd door de hoogspanning-botsingen, die het hoogst zijn
een hoog risico met zich meebrengt.
qua aantal voorvallen, maar een lager risico hebben. Ook het aantal botsingen met gebouwen en bomen ligt hoog.
Met 21 voorvallen in de afgelopen vijf jaar blijkt dat botsingen
Een vierde probleem in de lijst is de controle over de ballon en
met elektriciteitsleidingen of botsingen met bomen en gebou-
de traagheid van reageren van de ballon.
veiligheid
van controle kan het voorval in beide categorieën worden
19
veiligheid 20
Menselijke factoren en menselijke prestaties
derde materialen. Daar zijn geen gegevens over beschikbaar
In de periode 2018-2022 zijn er vijf ernstige incidenten met
maar ze worden wel als relevant beschouwd, vooral het
menselijke factoren vastgesteld. Onjuiste taakuitvoering,
gebruik van verouderende materialen is een probleem, maar
psychologische gebeurtenissen, situationeel bewustzijn en
de codering ondersteunt nog niet het vastleggen daarvan.
zintuiglijke gebeurtenissen worden vaker ervaren, gerappor-
In 2021 is de kwestie van verouderde ballonnen en mate-
teerd of waarneembaar na een ongeval of ernstig incident.
rialen binnen EASA aan de orde gesteld, omdat ballonnen
Zintuiglijke gebeurtenissen zijn gebeurtenissen waarbij het
vaak lange tijd in opslag worden gehouden. Dit kan invloed
gaat over de manier waarop mensen hun omgeving waarne-
hebben op de integriteit van de ballon indien de gebruikte
men. De omgeving misleidt hen.
opslagvoorziening niet adequaat is. Het is belangrijk dat ballonexploitanten rekening houden met de staat van hun vaar-
Luchtwaardigheid
tuig voordat ze gaan varen, en zorgen voor een veilige en
In de periode 2018-2022 had ongeveer één op de twintig inci-
droge opslag van het luchtvaartuig. Alle onderdelen dienen
denten (totaal 7) te maken met de luchtwaardigheid van de
zich binnen de limieten van de luchtwaardigheidsvoorschrif-
ballon, o.a. storingen in het brandersysteem en de botsing van
ten te bevinden.
een ballon met een gebouw nadat een van de lijnen waarmee
Daarnaast is bekend dat de druk om te varen bij commerciële
de ballon was gezekerd losschoot. Ook bij een dodelijk onge-
vaarten een rol speelt bij voorvallen en incidenten. Voor der-
val was het brandersysteem betrokken; het betrof het gebruik
gelijke veiligheidsrisico’s ondersteunt de codering nog niet
van een niet-geautoriseerde brandstofslang en een manifold-
het vastleggen ervan.
montage met een schroefdraad-adapter. Een breuk daarin
Melden van voorvallen
veroorzaakte de ontsteking van ontsnappend gas.
Het melden van ballonvaart-gerelateerde voorvallen en inci-
Niet gecodeerde risico’s
denten kan gemakkelijk én snel, via melden.ballonvaren.
Naast deze risicogebieden zijn er zaken die niet zijn gekwan-
vliegveiligheid.nl
tificeerd, zoals de druk om te varen en het gebruik van verou-
ADVERTENTIETARIEVEN 2024-2025
Met een advertentie in Ballonstof bereiken bedrijven alle ballonvaarders in Nederland en Vlaanderen én ondersteunen ze voor ballonvaarders de continuïteit van dit ledenblad. Na twee jaar zonder prijsverhoging zijn we genoodzaakt om de tarieven m.i.v. 1 januari 2024 met 5% te verhogen. De nieuwe tarieven blijven minimaal twee jaar onveranderd en zijn als volgt:
Formaat
Eenmalig
Reservering voor
Reservering tot
adverteren
min. 4 edities
wederopzegging
Afmetingen
(min. 8 edities) 1/1 pagina
290
273
255
1/1 pagina
320
305
288
of aflopend 210 x 297 mm
binnencover 1/1 pagina
172 x 261 mm
347
330
310
156
148
137
achtercover of pag. 5 1/2 pagina
172 x 128 mm of 80 x 261 mm
1/4 pagina
90
85
80
172 x 62 mm of 80 x 128 mm
1/8 pagina
50
45
40
172 x 30 mm of 80 x 60 mm
Tarieven in € per editie per advertentie. De KNVvL berekent geen BTW. Advertenties in PDF naar ballonstof@knvvl.nl. Deadlines 28-2, 31-5, 31-8 en 15-11.
Kerstdiner
De winter is een heerlijke periode voor ballonvaarders. Het voelt alsof de lucht een andere dimensie is geworden. Maar na een paar maanden stilzitten spelen de vaarverlangens weer op. Zal ik dan toch maar een volgende nachtvaart gaan plannen? Of opnieuw een reis naar Filzmoos? Wellicht weer eens een recordvaart proberen? Of toch maar mijn kapper uitnodigen voor een knipbeurt op niveau? Of zal ik weer eens een politicus meenemen, om te laten zien hoeveel ruimte er nog is om de bestaanszekerheid van een woning voor iedereen op te lossen? Tenzij alles wordt volgeplempt met windmolens natuurlijk. Dan komt zelfs de bestaanszekerheid van ballonvaarders in het geding. En ja, misschien voor alle zekerheid dan meteen al wat meer in het oosten gaan bouwen, voor wanneer de onvermijdelijke stijging van de zeespiegel Den Haag een stukje oostwaarts zal opschuiven. Ik ben benieuwd hoe ver iedereen inmiddels is, met het energiezuiniger maken van de ballonbedrijven. Een andere energiebron is lastig, als propaan de zuinigste energiebron blijft. Hoe kunnen we dan de hoge energiekosten compenseren? Misschien gezamenlijke de prijzen verder verhogen? Dan hoef je minder te varen om hetzelfde te verdienen. Korter varen is ook een optie - 54 minuten varen in plaats van 60 minuten scheelt buiten de vulling van de ballon zo’n 10% brandstofkosten en de slijtage van de ballon spreidt zich over wat meer jaren uit. Ultramagic’s EcoMagic heb ik al eens eerder genoemd, naar mijn mening is het nog steeds de meest riante manier om minder propaan te gebruiken en tegelijkertijd het plezier in ballonvaren te verhogen. Ook kunnen we onze vaarstijl nog aanpassen: gewoon minder hard naar boven en naar beneden. Whatsapp locatie delen maakt het transport over de weg gemakkelijker: er zijn minder kilometers nodig voor de volgwagen. En last but not least: hoe lichter hoe beter, dus voor piloot en passagiers een koolhydraten-arm, vetvrij en alcoholloos kerstdiner. A D HAA R H U I S
column
AD’S BALLON BESOGNES
21
interview 22
ONLINE IN GESPREK MET DE OP TWEE
SANNE HAARHUIS
NA BESTE BALLONVAARSTER TER WERELD:
D O OR H E N R I E TTE WARDENAAR
ZE GROEIDE OP TUSSEN BALLONVAARTFANATEN. VADER HENK IS WEDSTRIJDLEIDER, OOM AD BALLONVAARDER, OMA REPAREERDE ENVELOPPEN ACHTER DE NAAIMACHINE EN ZO ZIJN ER NOG EEN PAAR MENSEN IN HAAR DIRECTE OMGEVING DIE BESMET ZIJN MET HET BALLONVIRUS. SANNE GROEIDE OP IN BREDA EN IS 46 JAREN JONG. ZE STUDEERDE PSYCHOLOGIE EN BEHAALDE HAAR BALLONBREVET IN FEBRUARI 2013. Samen met haar partner Andy Baird woont Sanne in Chelsea,
daarnaast lokale crew toegewezen: Andy en Adèle en hun drie
Michigan. Ze droomde van het WK in Australië maar vroeg zich
kleine kinderen.
ook af hoe ze dit in vredesnaam gerealiseerd zou krijgen. Tot
Dit maakte het extra leuk en compleet, waardoor ze ook de
twee jaar geleden. Australische ballonvrienden kwamen bij hen
opdrachten boven verwachting goed kon uitvoeren. Sanne had
lunchen, en piloot Paul Gibbs bood Sanne zijn heteluchtballon
zichzelf vooraf een kans gegeven om bij de eerste 10 te kun-
aan om mee te kunnen doen aan het WK. Dat hield in dat ze
nen eindigen en wonder boven wonder werd ze derde!
zich moest gaan kwalificeren; punten verzamelen dus! Sanne ging flink oefenen en in een stijgende lijn behaalde ze de
Ze vertelt over de opdrachten. Judge Declared Goal; Pilot
benodigde resultaten.
Declared Goal; Hasitation Waltz - de precisie die je bereikt door gebruik van windrichting in verschillende windlagen; Fly
“Maar het gaat me niet alleen om het beste resultaat” aldus
On; Fly In; Hare and Hound – de opstijger volgen en dat met
Sanne. Voor haar is deelname pas geslaagd wanneer er balans
verschillende variaties zoals meerdere coördinaten, een geza-
is tussen het leuke en het resultaat; een fijn team om je heen
menlijk doel of een vrije keuze waar je op wilt stijgen om een
waarmee je kunt lachen en huilen bijvoorbeeld. Ze voelt zich
doel te halen. De basis is het tijdsaspect, waarbij je speelt met
bevoorrecht om het mooie ‘kunstje’ van spelen met warme
de verschillende luchtlagen. Ik vraag haar in hoeverre je digi-
lucht, het ballonvaren, te kunnen delen met anderen en geniet
taal onderlegd moet zijn. Sanne gebruikt twee systemen: Ozi
van mensen die een twinkeling in de ogen krijgen wanneer ze
Explorer, een moving map vergelijkbaar met de Hot Air app, en
in contact komen met ballonvaren. Ze betrekt er graag mensen
daarnaast Ozi Target, voor de windinformatie.
bij om samen te kunnen genieten, een crewlid bijvoorbeeld, een collega piloot, een toeschouwer of wie dan ook. Materiaal
“Waarom zijn de WK’s voor vrouwen en mannen eigenlijk
delen, ervaringen delen, bijzondere plekken delen… samen
gescheiden?” is mijn volgende vraag. Sanne legt het me uit.
met anderen van grote en kleine dingen genieten.
In de praktijk kwam en komt het er vaak op neer, dat van een traditioneel stel vaak de man ballonvaarder is en de vrouw een
Als crew nam Sanne haar partner en haar zoon, de 20-jarige
ondersteunende rol heeft. Of een stel bestaat uit twee piloten.
Lukas, mee naar het WK. Aangekomen in Northam kreeg ze
Het is niet vaak andersom waarbij de man zijn vrouwelijke
interview 23
partner ondersteunt. Het gaat niet om de capaciteiten maar om de mogelijkheden voor vrouwen. Om wedstrijden speciaal voor vrouwen te organiseren, komen de vrouwen meer tot hun recht en je ziet het gebeuren dat er een toename is van gemeenschappelijkheid onder de deelnemende vrouwen. Hierdoor is er een grotere toename van vrouwelijke heteluchtballon-piloten. Vooral in de VS neemt het aantal sterk toe. Verder is Sanne secretary bij de CIA/FAI, een bestuur van vijf mensen, die internationale wedstrijden ondersteunen met regelgeving, communicatie, technische ontwikkelingen en promotie. Ze was de opvolger van Matthijs de Bruijn.
FLASH BALLONVAARTEN
HOT_AIR_BALLOON_PICTURES
SMILEY MODELBALLOONING
Na wat reisperikelen (meer dan 24 uur vertraging en verdwenen koffers) vanochtend dan toch de eerste vaart in Mexico kunnen maken.
#hotairballon #hotairballoons #hotairballoon #luchtballonvaart #luchtballonnen #luchtballon #ballonstof #balloon #belgium
Afgelopen weekend waren we te gast op een straatfeestje. De kinderen hebben daar onze smiley ballon mogen ontmoeten. #ballonstof
SANDY SCHAUT
FRYSKE MARREN BALLONVAARTEN
FILVA BALLONVAARTEN
De weergoden zorgden voor een meer dan geslaagde 74ste editie van het ballonfestival tijdens de Vredefeesten! Op naar editie 75 nu! #ballonstof #ballonslibert
Ondertussen zijn wij aan het genieten in #Italië. Wat is het hier mooi om te ballonvaren! Samen met GH-Ballooning herinneringen maken. #ballonstof
Genieten van het grootste ballon festival in de wereld. De afgelopen 4 dagen vlogen we elke dag en de komende dagen zien er ook perfect uit.
HEIDI VOS
BALLONAIRPOORT
MAIKEL KOUWENBERG
Born to fly #ballonstof #lovemygirls #ralballooning
Een koninklijke vaart deze mooie morgen vanuit Helvoirt. #ballonvaart #ballonstof #ballonairpoort #pergama #haaren #helvoirt
Vandaag naar Nijmegen gereden voor de luchtmacht. Mooi vaartje naar Overasselt #adballon #ballonstof #ballonvaren #nijmegen #overasselt
VAN DER KOLK BALLONVAARTEN
YVES LANNOY BALLOONING
BALLONVAARTEN DEHANDSCHUTTER
Vanavond mochten we een mooie gezellige vaart maken, helemaal tot in de wolken. Genieten was het ……. #lindekroon #ballonstof #ballonvaren
#Happy #Halloween! Laat de Halloween-magie beginnen! Wie durft de #betovering te trotseren? #luchtballon #ballonstof #halloween2023
De herfst is nu echt in het land! Vorig jaar konden we nog een prachtige herfstvaart maken! Hopelijk kunnen we dit jaar nog eens de lucht in!
DE MAX BALLONVAARTEN
IRIS BROEDERS - VAN HAM
JOHAN KRUIGER
…afgelopen weekend waren we te gastin Lochristi…zaterdag waren de weergoden ons niet goed gezind…maar zondag konden we de lucht in ...
Weer een top vaartje mogen maken #hattum / #Broekland #ballonstof #womenpilot
Soms lukt niet alles zoals je het in gedachten hebt. #ballonstof #Olijslager #ballonvaren #fotografie
#BALLONSTOF De mooiste ballonfoto’s op social media Plaats je ballonfoto’s met de ballonstof-tag op social media. Op deze pagina’s plaatsen we een mooie selectie. Dank aan de fotografen te velde!
JAN HOOGSTRATE
LUC VAN GEYTE
Mooi avondje
Wat een onvergetelijke ervaring! Ik maakte een betoverende ballonvaart over de prachtige stad Antwerpen. Het uitzicht was adembenemend!
#ballonvaart #ballonstof #jahooballonvaarten
ballonvaren 26
BALLONVAREN IN DE BERGEN Tips voor een veilige Alpen-crossing D OOR M A R T I JN EN M ONIQU E HOOGES LAG
VAREN OVER DE ALPEN IS VOOR ONS PLATTELANDERS GEEN ALLEDAAGS GEBEUREN. EEN GOEDE VOORBEREIDING IS ESSENTIEEL. ONDERSTAANDE ERVARINGEN ZIJN NIET ZALIGMAKEND, MAAR WE DELEN ZE GRAAG MET JE. WELLICHT HEB JE ER WAT AAN WANNEER JE ZELF EEN DERGELIJKE VAART OVERWEEGT. Elk jaar vertrekken veel Nederlandse en Belgische teams rich-
Een goed opgeladen radio en transponder behoren tot de
ting de besneeuwde Alpen. Terwijl het weer thuis te wensen
basisuitrusting. Uiteraard dien je een vliegplan in, indien je de
over laat, is het daar prachtig varen. Door de constante tem-
landsgrenzen gaat overschrijden en zorg je voor ruim voldoen-
peratuur van de besneeuwde ondergrond heb je geen ‘last’
de propaan. Advies is om minimaal 1,5 uur reservebrandstof
van thermiek: je kunt er de hele dag varen. Dat maakt een
mee te nemen voor je geplande Alpenvaart. Je standaard fles-
ballonvaart ontspannen door het ruime tijdschema: Je hoeft
sen voor je liquid pilot lights zet je op stikstof voor een goede
niet alleen bij zonsopgang of twee uur voor zonsondergang
branderdruk.
te varen. Dat betekent dat je heerlijk uitgeslapen na een goed ontbijt aan je vaart kunt beginnen. Die omstandigheden
Zorg ook voor voldoende eten en warm drinken.
geven ruimte voor lange vaarten, zowel qua tijd als afstand.
Chocolademelk is onze favoriet. De vaarten zijn al langer dan
Wat zijn zaken om rekening mee te houden?
normaal, maar bij een Alpenvaart kan het ook nog wel even duren voordat de crew er is. Bij lastigere vaarten wordt het
Verdiep je allereerst goed in de lokale omstandigheden, en
eten/drinken gedurende de vaart gemakkelijk vergeten, maar
uiteraard in het weer (zie voor meer info over meteo in de
om bij de landing fit te zijn is drinken belangrijk. Voor het
bergen Ballonstof 04-2020, artikel Ab Maas). Let bij een lange
gasverbruik tijdens de vaart kun je een lijstje maken: schrijf
vaart extra op de weersomstandigheden bij de verwachte
tijdens je vaart op wat je gasverbruik is. Houd tijden bij per
landingslocatie: die kunnen immers behoorlijk afwijken van de
fles en neem voor de zekerheid niet alleen een pen (die kan
start-omstandigheden. Overleg met lokale piloten, maar zorg
bevriezen) maar ook een potlood mee. Extra accu’s en dub-
dat je selfsupporting bent.
bele instrumenten zijn ook een fijn idee, hoewel de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we tot op heden nooit problemen met
Voor vaarten boven de 13000 voet AMSL moet je altijd zuur-
onze instrumenten hebben gehad.
stof meenemen, maar bij meer dan 30 minuten tussen 10000 en 13000 voet moet je ook al aan de zuurstof (BOP.BAS.180).
Nog een puntje van aandacht: door de lage temperaturen
Niet alleen voor jezelf, maar ook voor je passagiers uiteraard.
tijdens het tanken kan het gebeuren dat je de O-ringen op je
Controleer voor vertrek of je de regulateur kan instellen op
tanks (tijdens het vullen of wisselen van de fles) beschadigen.
de juiste hoeveelheid (totaal aantal liters per persoon per
Daarom is een extra setje O-ringen mee-
minuut). Zorg voor zuurstof die niet kan bevriezen. Dit is
nemen aan te raden. Zorg dat die ringen
zogenaamde ‘vliegerzuurstof’. Medische zuurstof bevat vocht
lekker warm in je broekzak zitten en neem
en heeft daardoor een risico op bevriezing. Als je een bril
gereedschap mee om ze gemakkelijk te
draagt kan een zuurstof ‘snor’ handiger zijn dan een masker,
kunnen wisselen (Google op “haakgereed-
waarbij je bril kan beslaan. Gebruik geen vaseline of Labello
schap”, bijv. van Midlock). Over het alge-
(vet) op je lippen, omdat dit in combinatie met zuurstof spon-
meen kunnen accu’s slecht tegen de kou,
taan zou kunnen ontbranden.
dus hou er rekening mee dat bijvoorbeeld powerbanks of een vliegcomputer niet te
Zorg dat je goed op de hoogte bent van het luchtruim: over
koud worden opgeslagen in de voorbereiding van de vaart.
het algemeen is de verkeersleiding in Oostenrijk en Italië pret-
Om te zorgen dat waakvlammen niet bevriezen, kan een win-
tig, maar zorg dat ze je zien en dat je bereikbaar bent.
terbeurt voor vertrek handig zijn, waarbij onder andere filters
Checklist voor het voorbereiden van een Alpenvaart
wordt geïnstalleerd. (check even bij je onderhoudsbedrijf) en zorg voor extra aanstekers. Stormlucifers werken op elke hoogte. Als je tijdens je vaart niet uitkomt zoals gewild, moet je een
1 Lokale omstandigheden incl. meteo (ook voor je landingsgebied)
plan-B hebben. In geval van nood kan een nooduitrusting van pas komen, maar wat stop je daarin? Dat is afhankelijk van je
2 Lokale luchtruim (ook voor plan B)
plannen en bijkomende risico’s. EASA schrijft voor dat je voor
3 Radio, transponder, hoogtemeter, tablet, telefoon opgeladen
een ‘specialised operation’ een risicoanalyse dient te maken (BOP.BAS.190). Zo’n risicoanalyse kan zo beknopt en uitge-
4 Reserveapparatuur, (warme) accu’s en -batterijen; powerbank
breid zijn als je wilt, maar het gaat erom dat je nadenkt over ongewenste situaties en hoe je daarbij handelt. Meer info over
5 Zuurstof(-apparatuur), maskers en/of snorren, bereik van de regulator
EASA en ‘speciale operaties’ vind je in Ballonstof 02-2023: Varen over grote wateroppervlakten, van Karel Abbenes.
6
Vliegplan
7 Propaan 1,5 uur extra en stikstof(-apparatuur) voor Ga je een groot onherbergzaam gebied oversteken, dan kan
branderdruk
emergency equipment (GPS met SOS-functie of een ELT) en
8 Eten en (warm) drinken
een extra voedselpakket handig zijn. Ga je een extreem koud
9 Potlood & papier voor propaanverbruik-registratie en
gebied overvaren, denk dan bijv. aan thermische reddingsde-
-management
kens en iets om je warm te houden. Zorg dat
10 Reserve O-ringen incl. gereedschap om te wisselen
je voeten warm en droog blijven. Investeren in
11 Extra sparker, aansteker, stormlucifers
een paar warme boots is de moeite waard. Om
12 Warme boots evt. met beenkappen; muts
te voorkomen dat er sneeuw in je laars komt,
13 Winterbeurt brander
hadden wij afgelopen jaar veel plezier van
14 Risicoanalyse, nooduitrusting, Plan-B
onze beenkappen. Je kunt ze o.a. bestellen bij de ANWB en ook Google weet raad. Overigens verlies je de meeste warmte via je hoofd, dus zelfs als je geen koude oren hebt, is een muts aan te bevelen om warme voeten te houden. Klinkt raar maar is zo.
E E N ZU U R S T O F ‘ S NOR’ IS HANDIG ALS J E B RILDRAGEND BENT (L I NKSBO VEN). ZO RG VO O R VO L D O END E E T E N E N W A R M DRINKEN TIJ DENS DE V AART ( LINKS O ND ER). MET EEN GO ED E VO O RBEREID I NG, IS H ET M A KE N VA N E E N ALPENV AART EEN RELAXTE GEB EU RTENIS (RECH TS).
ballonvaren
en jets worden gecontroleerd, en wellicht een pilot heater
27
historie 28
DEEL JOUW DROMEN VOOR 2024 MET ONS We vinden het een genoegen om jou te begeleiden in het hele traject voor jouw nieuwe ballon
Cameron Balloons Belgium is part of Atlantic Ballooning BVBA.
koen@cameronballoons.be OFFICE: Palingstraat 87, B-9070 Destelbergen
MOB: 0478 20 75 90
OFFICE: 09 356 64 84
WORKSHOP: Schaessestraat 15A, unit 15, B-9070 Destelbergen
Een initiatief van het Internationaal Ballonmuseum Barneveld
tor, doen er alles aan om de verzamelingen uiteindelijk een mooi onderkomen te geven. Naar een opvolger van Ben Bläss als voorzitter wordt nog naarstig gezocht.
Bibliotheek Om de grote collectie boeken en een deel van het archiefmateriaal een veilige plek te kunnen geven, werd besloten de boeken te catalogiseren en onder te brengen in een depot van het in Barneveld gevestigde
DO O R G E RJA N CR E BO L D E R
Nederlandse Pluimveemuseum. Daarvoor werden boekomslagen gescand, genum-
In 2024 bestaat het Internationaal Ballonfiësta Barneveld
merd en gecatalogiseerd. Op dit moment
40-jaar. Eind jaren tachtig werd er al nagedacht om, naast
heeft het museum ruim 800 boeken en veel
het ballonevenement, ook een internationaal ballon- en
tijdschriften waaronder, natuurlijk, alle num-
luchtschipmuseum in Barneveld te vestigen. De Stichting
mers van ‘Ballonstof’. Naast non-fictie wor-
Internationaal Ballonmuseum werd opgericht, maar diverse
den er ook romans, jeugd- en stripboeken
plannen en beoogde locaties ten spijt is er nog geen ruimte en
verzameld. Zomaar wat categorieën: Ballons
exploitatiemodel gevonden voor de dankzij vele schenkingen
(non-fictie), Ballonvaarders, Gasballons (fic-
gestaag groeiende collectie. Daar zit ook een enorme hoeveel-
tie en on-fictie), Heteluchtballons (idem),
heid ballonvaart-gerelateerde boeken en tijdschriften tus-
Jeugd- en stripboeken (fictie), Luchtschepen
sen. Daarmee wordt nu een unieke ´Nationale Ballonboeken
(idem), Luchtschippers, Luchtvaart (non-
Bibliotheek´ ingericht.
fictie), Meetings, Meteorologie, Rozières en Tijdschriften. Voorts beschikt het
Virtueel museum
museum over enkele kleinere archieven
Ben Bläss werd gedurende een aantal jaren voorzitter van de
zoals een deel van het KNVvL-archief, de
Luchtvaarthistorische Vereniging en maakte daar (opnieuw)
Ballonsportvereniging en de Haagsche
kennis met de wereld van de gasballonsport. Dat leidde er
Ballonclub. Daarnaast maken vele honder-
onder meer toe, dat de erfgenamen van Jo en Nini Boesman,
den foto’s en dia’s deel uit van het muse-
secretaris Gé Lazarom, ballonmeester Van der Knaap en een
umbezit.
aantal heteluchtballonvaarders, waaronder Bouke Zonneveld en enkele Duitse ballonvaarders, hun balloncollecties aan
Raadpleegbaar
de Stichting Internationaal Ballonmuseum nalieten. Ook de
Naar verwachting zal de collectie per 1
auteur van dit artikel heeft zijn redelijk uitgebreide ballon-
februari 2024 gereed zijn om belangstellen-
bibliotheek inmiddels aan de museumstichting geschonken.
den te ontvangen in de studiezaal van het
Bovendien staan in een fabrieksloods maar liefst 15 volgela-
Pluimveemuseum. Daar kunnen de gevraag-
den pallets met ballonvaart-gerelateerde spullen te wachten
de boeken worden ingezien of, indien er
op een definitief onderkomen. Dat zal met particulier geld
meerdere exemplaren voorhanden zijn,
moeten geschieden, want de overheid doet niet - terecht
geleend. Op donderdagochtenden tussen 10
overigens - aan ‘stenen stapelen’. Wel bestaat de mogelijk-
en 12 uur is de zaal geopend. Graag vooraf
heid om voor tentoonstellingen subsidie te ontvangen. Op dit
aanmelden via gerjancrebolder@gmail.com.
moment wordt daarom gedacht aan een constructie als die
De raadpleging is gratis maar u dient wel
van het British Balloon Museum & Library, waarbij naast de
een toegangskaartje voor het pluimveemu-
ontsloten bibliotheek en verworven archieven en materialen
seum te kopen (€ 9) of uw museumjaarkaart
een virtueel museum wordt opgericht.
te laten scannen.
Wachten op een mecenas
Zoekt u een mooie bestemming voor uw
Het bestuur van het Ballonmuseum met ballonboegbeeld Ben
verzameling ballonboeken en -tijdschriften,
Bläss als ere-voorzitter en ambassadeur, penningmeester Niek
en wilt u deze doneren aan de Nationale
Mur, Henriëtte Wardenaar, Jan Vermeulen, Dook Weidema en
Ballonboeken Bibliotheek? Neem dan contact
de auteur van dit artikel als secretaris, bibliothecaris en cura-
op via gerjancrebolder@gmail.com.
bibliotheek
NIEUW: BIBLIOTHEEK VOOR BALLONBOEKEN
29
regelgeving 30
HET LUCHTRUIM: EEN COMPLEXE ZAAK Veranderingen op komst DE ARGELOZE BURGER DIE NAAR BOVEN KIJKT ZAL NIET ZOMAAR INZIEN DAT HET LUCHTRUIM EEN COMPLEXE ZAAK IS. HET WORDT PAS INGEWIKKELD ZODRA JE EEN LUCHTVAARTKAART PROBEERT TE ONTCIJFEREN. ER STAAN GEBIEDEN OP MET AFKORTINGEN ALS TMZ, RAT, SRZ, TRA/TSA ETC. ER ZIJN OOK GEBIEDEN DIE NIET OP DE KAART STAAN, MAAR DIE WE VIA NOTAM’S MOETEN KENNEN, ZOALS GEBIEDEN MET EEN TIJDELIJKE BEPERKING OFWEL TGBS. BOVENDIEN ZIJN ER DIVERSE VERANDERINGEN IN HET LUCHTRUIM OP KOMST, WAAR WIJ MEE TE MAKEN HEBBEN OF GAAN KRIJGEN. D O OR KA R E L AB B ENES
In het nieuwe Operations
TGB onder Schiphol TMA 1
Manual hebben we een kort overzicht opgenomen van wat
Omdat er naar mening van
je moet weten m.b.t. de lucht-
LVNL te veel luchtruimschen-
ruimindeling/classificatie.
dingen zijn, is er een Tijdelijk Gebied met Beperkingen (TGB)
Buizen
ingesteld onder de TMA 1 van
Het ministerie van
Schiphol: dit is een Transpon-
I&W is samen met
der Mandatory Zone (TMZ)
Luchtverkeerleiding Nederland
tussen de 500ft en 1500 ft,
(LVNL) druk bezig om het
met uitluisterplicht. Boven de
luchtruim opnieuw in te
TMZ is het luchtruim Klasse
delen. De achterliggende gedachte is dat al het groot
EEN LU C HTV AARTKAART D O O RGRO ND EN VAL T NIET AL TI JD MEE.
A, dus voor ballonvaarten verboden. De uitluisterplicht
handelsverkeer van en naar Schiphol en de andere grote
is op 124.300, de frequentie van Amsterdam Information. Je
luchthavens via virtuele ‘buizen’ wordt afgehandeld. Wie wel
hoeft niet op te roepen (mag wel): je stelt 7020 op de trans-
eens Flight Simulator heeft gebruikt weet wat ik bedoel: vaste
ponder in en 124.300 als radiofrequentie. Je kunt de ATIS
naderings- en vertrek-routes van en naar de grote vliegvel-
van Schiphol uitluisteren om te weten welke baan in gebruik
den, vanaf ver voor de grens in een continue daling naar het
is (122.205). Deze maatregel geldt (ten minste) tot 21 maart
bestemmings-vliegveld. Langer hoog blijven en minder vec-
2024.
toren (ofwel het geven van hoogte en richting aanwijzingen door Air Trafic Control) is de bedoeling, zo lijkt het. Wij vinden
Idem in België
dat een prima plan omdat de luchtvaart minder overlast ver-
Ook in België is een dergelijke regel ingesteld. Deze regels gel-
oorzaakt en omdat er aan de onderkant van het luchtruim
den voor alle luchtvaartuigen die een transponder aan boord
meer ruimte zou kunnen komen voor de General Aviation. We
hebben: FMC (Frequency Monitoring Code) waarbij je Brussels
kunnen binnenkort de eerste voorstellen bekijken en van com-
Info op 126.900 uitluistert en 5101 in de transponder zet zon-
mentaar voorzien. Het onderwerp is overigens door de Tweede
der op te roepen. Als je in contact bent met ATC, door wel op
Kamer ´controversieel´ verklaard, dus politieke besluitvorming
te roepen, zet je 2000 in de transponder, daarmee geef je aan
hoeven we voorlopig nog niet te verwachten, dat is aan een
dat je tweezijdig radiocontact met ATC hebt. Als je 7000 op
nieuw kabinet.
hebt staan, geef je aan dat je niet in contact bent met ATC.
der dat daar mensen bij betrokken zijn, en wordt niet vanaf de
steeds ATC oproepen en toestemming vragen.
grond ‘ondervraagd’ maar zendt constant de locatiegegevens van luchtvaartuigen uit, gebruikmakend van satelliet navigatie-
Luchtruim voor drones
middelen en grondstations. Bij de gemotoriseerde luchtvaart
Een recente ontwikkeling die steeds prominenter op de ver-
gebruikt men in o.a. de VS dit systeem al jaren, en daar werkt
schillende overleg-agenda´s staat, is het luchtruim voor dro-
ADS-B goed.
nes. Steeds vaker wordt er luchtruim gereserveerd voor dronevluchten. Vaak betreft het vluchten buiten de zichtlijnen van
ADS-Light
de operator ofwel BVLOS: Beyond Visual Line of Sight. Op dit
Om diverse redenen wil men in Europa een ander en simpeler
moment wordt, waar deze activiteiten plaatsvinden, d.m.v. een
systeem bedenken en invoeren: ADS-Light. Het zendt de loca-
TGB het luchtruim afgescheiden. Denk aan brandweer, medi-
tie, hoogte, tijd, en andere informatie uit naar de omgeving.
sche transporten, testvluchten, inspectievluchten e.d.
Dat wil dus zeggen dat iedereen die ADS-L (B) gebruikt, weet
Voor de ballonvaart is dit een onwenselijke situatie. Vaak
dat er ander verkeer is en waar het zich bevindt. Daarvoor
zijn deze TGB’s vanaf de grond tot 500 ft., soms tot 2000ft.
moet je dus een GPS, een ADS-L (B) apparaat en een scherm
Daarmee wordt opstijgen, landen en laagvaren voor de landing
hebben, om e.e.a. zichtbaar te kunnen maken.
in deze gebieden problematisch. Bovendien zijn TGB’s tijdelijk en niet permanent.
ADS-L werkt op ADS-B systemen en met transponders met Extended Squitter, d.w.z. het uitzenden van meer data dan de
Is U-Space een oplossing?
standaard Mode-S transponder doet, zoals bijvoorbeeld GPS
U-Space wordt vaak genoemd als mogelijke oplossing en als
data. Het werkt bovendien ook op Flarm (een systeem waar-
vervanger van TGB’s. U-Space is gereserveerd luchtruim waar-
mee ander vliegverkeer zichtbaar wordt) en op het netwerk
voor een aantal afspraken, protocollen en regels gelden die
van de mobiele service providers. Hier wijkt ADS-L af van ADS-
het mogelijk moet maken om het luchtruim, dat als zodanig is
B, dat geen gebruik maakt van het telefoonnetwerk. Voor de
aangemerkt, veilig te kunnen gebruiken voor zowel bemande
goede orde: ADS-B maakt dus onderdeel uit van ADS-L. Het is
als ook onbemande luchtvaart. Er wordt op dit moment
één van de systemen die gebruikt kunnen worden om ADS-L
gewerkt aan een U-Space en BVLOS strategie voor de drone-
uit te rollen. Je hebt transponders met Extended Squitter
operators. Wij zijn daarbij betrokken en leveren onze com-
gekoppeld aan GPS en ADS-B en mobiele telefoon technologie.
mentaren. Drones mogen volgens de wet niet hoger vliegen
Samen wordt dit ADS-L genoemd.
dan 120 meter, dus alleen bij het opstijgen en landen van de ballon kan dit een probleem zijn. Althans, indien U-Space
Mode-S
inderdaad niet hoger komt dan die 120 meter, maar daar zijn
Onze transponders met Mode-S voldoen dus niet zondermeer
wij allerminst gerust op omdat er altijd uitzonderingen kunnen
aan de verplichting die straks gaat gelden om elektronisch
worden gemaakt.
zichtbaar te zijn. Wij zenden immers met onze transponder
In U-Space moet iedereen zichtbaar of detecteerbaar zijn
met Mode-S geen aan een GPS gekoppelde informatie uit.
voor de andere luchtruim-gebruikers: ‘see & avoid’ wordt
Er wordt door EASA gekeken naar het gebruik van het mobiele
dus ‘detect & avoid’. Om samen in het luchtruim te kunnen
telefoonnetwerk en het gebruik van een telefoon met GPS.
optreden, moet er elektronische zichtbaarheid van de drones
Er zijn al Apps beschikbaar die ervoor zorgen dat je elektro-
en andere vliegverkeer - waaronder ballonnen – komen. Een
nisch zichtbaar bent, zoals bijvoorbeeld Safesky. Deze App
systeem dus, dat het luchtruim in de gaten houdt en de ver-
stuurt jouw gegevens via het mobiele telefoonnetwerk door
keersbewegingen coördineert. Dit wordt ook wel ‘electronic
naar andere luchtruimgebruikers, die dit signaal kunnen ont-
conspicuity’ genoemd. Drones moeten ons en elkaar kunnen
vangen en gebruiken. Het systeem moet worden uitgebreid
‘zien’ ofwel detecteren, om elkaar en ons te kunnen ontwijken.
met een aantal grondstations om de informatie te verbeteren
Wij zullen dus ook zichtbaar / detecteerbaar moeten zijn voor
en drones te informeren over je aanwezigheid. Dan kan de
drones. De vraag is: hoe we dat gaan doen?
drone zorgen voor het ontwijken van de ballon en van elkaar. Over dit systeem is het laatste woord nog niet gezegd, maar er
Automatic Dependant Surveillance
wordt intensief naar oplossingen en de financiering van deze
EASA heeft een bijna uitgewerkt plan dat ADS-L heet:
systemen gezocht.
Automatic Dependant Surveillance Light. Dit is de light-versie
ADS-B is een systeem dat gebruik kan maken van een laag
van ADS-B, waarbij de B staat voor ‘Broadcast’: het systeem
vermogen zender aan boord van het luchtvaartuig. Bij laag
verstuurt jouw data. ‘Dependant’ betekent dat het systeem
vermogen zenders wordt de ether niet belast met informatie
afhankelijk is van jouw apparatuur om de gevraagde informa-
die irrelevant is voor luchtvaartuigen die zich niet in de directe
tie te versturen. Het systeem moet automatisch werken, zon-
omgeving bevinden.
rb ea gl el lo gnesvt io nf g
Je moet uiteraard, om in gecontroleerd luchtruim te varen, nog
31
regelgeving 32
D R ON E S ZU L L E N S TEEDS V AKER WORDEN GEB RU IKT VO O R O .A. H ET U I T VO E R E N VA N INS PEC TIES , V OOR OPS PORING S DOEL EI ND EN, VO O R M I L I T A I R E T OE PAS S ING EN EN V OOR G OEDERENB EZ ORGING ( FO T O W I N G ) .
Veiligheidsrisico! Zoals je leest wordt er volop gewerkt aan oplossingen voor mogelijke problemen met drones. Het is ook hard nodig om hier (veel) tijd in te steken en aandacht voor te vragen. Het aantal drones is de laatste jaren enorm toegenomen. Er zijn in Nederland ca. 200 professionele drone operators actief, met een autorisatie om in de specifieke categorie te mogen vliegen. Daar zit voor ons niet het probleem. Zij weten wat ze doen en houden zich doorgaans aan de wet. Het probleem voor onze veiligheid zit in de hobby dronevliegers. Er zijn ruw
VL NR: VERA KWAN, MARTI JN H O O GESL AG EN GIO VA NNI A IM O.
BALLONVAREN D O O R MO NIQUE H O O GESL AG
geschat ca 150.000 drones in Nederland. Op een mooie dag zijn er veel drones in de lucht, die niet allemaal de regels kennen of zich aan de 120 meter maximale hoogtegrens houden. Als voorbeeld vliegen er in de Schiphol CTR (voor drones verboden gebied) jaarlijks meer dan 13.500 drones, waarvan 30% boven de 120 meter (bron: ABL). Deze drones zijn voor ons als luchtruimgebruikers een risico voor de veiligheid, dus ook voor de balloncrew, passagiers en mensen op de grond. Daarom pleiten wij voor maatregelen die onze veiligheid borgen en kunnen helpen om onze ballonvaarten ongestoord te laten verlopen. En… wij willen ook niet de rekening van al deze maatregelen krijgen! Heb je nog vragen over dit onderwerp? Neem dan contact op met Karel Abbenes via karelabbenes@gmail.com. Wie meer over drones en de acceptatie onder de Nederlandse bevolking wilt lezen, kan Googlen op ‘Perceptie van drones / rapport / rijksoverheid.nl’.
Nederlands Actieplan Luchtvaartveiligheid In deze context is ook het Nederlands Actieplan voor Luchtvaartveiligheid (NALV) van belang. Daarover meer in de volgende Ballonstof.
AFGELOPEN ZOMER ONTSTOND HET IDEE OM MET EEN AANTAL BALLONTEAMS TE GAAN BALLONVAREN IN MONDOVI, ITALIË. HET IS EEN GEBIED WAAR VRIJWEL HET HELE JAAR DOOR GEVAREN KAN WORDEN. EEN HEERLIJKE ITALIAANSE SFEER, LEKKER ETEN EN LAGE KOSTEN, MAAKTEN HET AANTREKKELIJK OM MONDOVI ALS BESTEMMING TE OVERWEGEN.
evenement 33
IN MONDOVI, ITALIË In juni van dit jaar was ik al even wezen voorproeven. Want
op de bergtoppen. Een unieke opstijglocatie was voor Peter
waar breng je teams onder en ook niet onbelangrijk: waar
van Harten, met zijn PH-EEN, de binnenplaats van het sprook-
parkeer je de auto’s en trailers? Hoe regelen we het propaan
jesachtige hotel. Er waren gezellige activiteiten waaronder een
en waar stijgen we op? Alle vragen werden een stuk eenvou-
bezoek aan kleurrijke grotten, een beklimming van een basiliek
diger na de ontmoeting met onze enthousiaste Italiaanse col-
met 6000 m2 fresco’s en een mountainbike toer. Kortom: een
lega Cameron dealer Giovanni Aimo: hij had wel wat sugges-
afwisselende, actieve ballonweek op een voor velen nieuwe
ties. Ik dacht even dat de komma verkeerd stond maar collega
locatie. Kers op de taart was het examen van Geert Schimmel
Giovanni (77) heeft inmiddels 11.000 (!) uur ervaring.
(BPL) en Jolien Verbist, die na 50 P1 uren nu ook haar CPL heeft verdiend.
We vonden een geschikte locatie om te verblijven in het schitterende Casa Regina in Vicoforte. Het gebied kenmerkt zich door stabiele weersomstandigheden ten zuiden van de Alpen in een mooie vlakte tussen de heuvels. Geen wonder dat er veel wordt lesgegeven en uren worden gemaakt. In oktober zijn alle velden ook nog eens gemaaid, dus het is een heerlijk, zorgeloos vaargebied. Door de enthousiaste reacties van vele ballonteams kreeg het kleine idee om naar Mondovi te gaan een vliegende start: half oktober reden 12 teams en 67 personen naar Italië. Ondanks de Europese weersomslag werden 7 mooie ballonvaarten gemaakt. Bij vaarten boven de inversie zagen we de sneeuw
historie 34
KNMI-DIRECTEUR CANNEGIETER BEHAALDE 100 JAAR GELEDEN ZIJN BREVET
EEN LIEFHEBBER PUR SANG
D OOR H A N N A B B EN
HONDERD JAAR GELEDEN, IN 1923, KREEG DE LATERE KNMI-DIRECTEUR HENDRIK CANNEGIETER (1879-1964) ZIJN BALLONVAARTBREVET UITGEREIKT. HIJ WAS EEN EEUW GELEDEN BINNEN DE KNVVL, ALS METEOROLOOG-BALLONVAARDER, NAUW BETROKKEN BIJ DE ONTWIKKELING VAN DE BALLONVAART. HIJ ZAT IN HET ALLEREERSTE BESTUUR VAN DE VOORLOPER VAN DE KNVVL AFDELING BALLONVAREN, DE ‘NEDERLANDSCHE BALLONSPORTVEREENIGING’, WAARVAN HIJ VAN 1938 TOT 1940 VOORZITTER WAS. Voordat Cannegieter in 1923 zijn brevet haalde, voerde hij
binnen de KNVvL, richtte Gerard Schuurmans-Stekhoven in
regelmatig meteorologische waarnemingen uit vanuit een
1935 de onafhankelijke Nederlandsche Ballonsportvereeniging
gasballon, meestal samen met meteoroloog-ballonvaarder
(NBV) op, die een jaar later alsnog onder de vleugels van de
Christiaan Nell. Nadat hij zelf het brevet haalde werd
KNVvL werd geplaatst. De NBV kreeg daarbij het beheer van
Cannegieter de vaste ballonvaarder op de KNVvL-ballon
de KNVvL-ballonnen Neerlandia en Hollandia en Cannegieter
Hollandia (PH-AHH). Deze gasballon maakte in 1925 haar
trad toe tot het bestuur. Twee jaar later werd hij a.i. voorzit-
doopvaart, met echtgenote Alida van der Linden en twee
ter. De bekende Haagsche Ballonclub startte destijds onder
KNVvL-vertegenwoordigers als passagier.
de vleugels van van de NBV, die in 1940 werd omgevormd van KNVvL-ondervereniging tot KNVvL-afdeling: de ‘KNVvL
KNMI
Afdeling Ballonsport’, tegenwoordig de ‘KNVvL
In 1935 was Cannegieter de meteoroloog-
Afdeling Ballonvaren’ genoemd.
van-dienst voor de Nederlandse equipe, tijdens de eerste Nederlandse deel-
Ballon Dr. Cannegieter
name aan de Gordon Bennett race
Na Cannegieter duurde het 15 jaar
vanuit Warschau, waar Maurits ten
voordat er weer een ballonvaar-
Bosch en Jacobus (Co) van Tijen namens
der werd opgeleid in Nederland:
Nederland aan deelnamen. Drie jaar later
in 1937 mocht Jo Boesman zijn
werd hij hoofddirecteur van het KNMI.
brevet in ontvangst nemen, kort
Die werkzaamheden waren niet meer
EEN B ARO TH ERMO GRAAF UIT H ET BEGI N VAN D E 20E EEUW. daarop gevolgd door Frans Focquin
te combineren met ballonvaren,
HET M ETEO -I NSTRUMENT WERD AAN D E MAND RI NG GEH AN-
waardoor Cannegieter na 28 vaar-
GEN EN REGI STREERD E VAARH O O GTE, L UCH TD RUK EN TEMP E-brevet onder auspiciën van de NBV.
ten zijn brevet aan de wilgen hing.
RATU U R O P GRAF I EKP AP I ER D AT O M EEN L ANGZAAM RO ND - Na de oorlog traden in 1948 ook Nini
In die periode waren naast Hendrik
DRAAIENDE TRO MMEL ZAT GEWIKKEL D .
de Grave. Beiden behaalden hun
Boesman en Cees de Vos-Klootwijk toe tot het ballonvaardercorps,
Cannegieter alleen nog Arthur Delia Mouton en beroepsballonvaarder Willem Pottum in Nederland
beiden lid van de destijds Haagse afdeling van de NBV, de
actief in de ballonvaart, maar ook zij stopten in die periode
Haagsche Ballonclub. In datzelfde jaar schafte de club uit Den
met ballonvaren: Pottum ging in 1933 op 58-jarige leeftijd
Haag een luchtballon aan: een netloze Engelse observatiebal-
met ballonpensioen en Delia Mouton vertrok in 1934 naar het
lon uit 1916. De inmiddels 69-jarige ballonvaarder-in-ruste
buitenland. Daarmee was het ballonvaren in Nederland op
Hendrik Cannegieter was uitgenodigd om, als eerbetoon
sterven na dood; slechts de eerdergenoemde in Zwitserland
aan de nestor zelf, deze ballon te dopen met de naam ‘Dr.
woonachtige Maurits ten Bosch was nog in het bezit van een
Cannegieter’.
geldig (Zwitsers) ballonbrevet. Op dat moment was hij decennialang actief bij de ballonvaart
Van NBV tot Afdeling Ballonvaren
betrokken geweest, eerst als meteoroloog, daarna als bal-
Als reactie op de verdwenen aandacht voor het ballonvaren
lonvaarder, vervolgens als bestuurder en tenslotte als adviseur.
historie 35
MA N USC RI P T VA N CA N N E G I E T ER OV ER DE T H E OR I E VA N H E T BALLONV AREN. CANNEGIETER BEH AAL D E ZI JN BREVET I N 1923 EN BL EEF 1 5 JAAR L ANG D E ‘L AATST GEBREVETTEERD E BAL L O NVAARDE R ’ .
SA MEN M ET E CH T G E N O T E A L I D A C ANNEG IETER-V AN DER L I N DE N , KOR T VOOR D E D OOPV AART M ET DE HO L L AN DI A I N 1 9 2 5 .
BAL L O NVAARD ER-IN-RUSTE H END RIK CANNE GIE T E R (R E C HT S MET H O ED ) D O O P T IN 194 8 D E NI EUWSTE A A NW INST VA N D E N I N I BOE S M A N Z WAAIT V ANU IT DE B ALLON
H AAGSCH E BAL L O NCL UB – EEN NETL O ZE OB SE R VA T IE B A LLON
D R . CA NNEGIETER, OP 1 2 J U NI 1 948.
UI T 1916 VAN ENGEL SE O RI GINE – M E T D E NA A M ‘ D R . C A NNE GIE T E R ’ .
Op zoek naar een veilige landingsplaats voor al je verzekeringen? Contacteer ons voor een gratis check up...
BVBA Verdis Verzekeringen, Zandstraat 2, 9170 St-Pauwels Tel: 03 776 76 34 - info@verdis-vanduyse.be – www.verdis-vanduyse.be
Column 36
Rob den Boer +31 6 53287804
Patrick de Bont +31 614504110
www.kubicekballoons.nl
W A N N E E R BE N N I E BOS AAN HET EXPERIM ENTEREN S L A A T KU N N E N E R VE R RAS S ENDE PERS PEC TIEV EN ONTS T A A N . D E ZE A FBE E L D I NG DIEPTE HIJ OP U IT Z IJ N NIEU W E IN S T A 3 6 0 X 3 CA M E RA, EN IS GEM AAKT IN LONGLEAT T I JD E N S E E N VA A R T I N DE PING U Ï N-B ALLON S PLAS H. B E N N I E : “ H E T VO OR D E EL V AN FILM EN M ET 3 60 IS DAT J E NI E T M E E R H OE FT T E B ES LIS S EN WAT J E OPNEEM T, DE CA M E R A N E E M T G EWOON ALLES OM J E HEEN OP EN D A N KU N JE N A D E RHAND OP DE PC B EPALEN WELK S H O T I N W E L KE R I CH T I NG J E G EB RU IKT. DE POLE WAARO P D E CA M E R A G E M ON TEERD Z IT WORDT AU TOM ATIS C H WE G G E P OE T S T . N O R M AAL HOU D IK NIET Z O V AN HET F I S H E Y E - E FFE CT M A AR DEZ E C AM ERA EN S OFTWARE ZI JN E R G L E UK OM M EE TE S PELEN.”
,ŽĞnjĞŶ͕ ƚĂƐƐĞŶ ĞŶ ĞƚƵŝƐ
KƉ ŵĂĂƚ ŐĞŵĂĂŬƚ ǀĂŶ ƐůŝũƚǀĂƐƚ͕ ǁĂƚĞƌĂĨƐƚŽƚĞŶĚ ŽƌĚƵƌĂͲŵĂƚĞƌŝĂĂů
Cordura Waterafstotend Slijtvast
WƌŝũnjĞŶ ŝŶĐů͘ dt ĞŶ ĞdžĐů͘ ǀĞƌnjĞŶĚŬŽƐƚĞŶ
Kleurecht
Meerdere kleuren
Annette Witte a.c.witte@planet.nl 06-53921913
modelballonnen
F OT O: B EN B LÄSS
EEN NIEUW PERSPECTIEF
37
ballonstof
The Ultramagic Vista Basket
38
et with k s a b e h T
ew i v e t a the ultim ly u r t a g Offerin
u
t comfor d n a y luxur Ultimate n rotectio p d n a y rit m secu u w m i x a M nger vie e s s a p ed restrict n u g in z Ama ity ice facil v r e s t In-fligh
Pieter Kooistra Vegelinsweg 1 8501 BA Joure Tel. 0031-513-417503 Mob. 0031-653-409842 info@balloncentrum.nl kooistrapieter www.balloncentrum.nl
l
nf o o l l a b nique
Ramses Vanneste Deerlijkstraat 197 bus 2 8550 Zwevegem Belgium 0032 479 349 747 ramses@skyviewballoons.be www.skyviewballoons.be
e
enc i r e p x e ight
d ly teste e iv s n e h d Compre certifie e p y t y and full available n io t p o or cess do c a y s a E ts ger sea n e s s a to 4 p ation From 1 on the configur g dependin
historie
MOEDIGE VERMEENDE BALLONVAARDERS-WAARNEMERS
39
DE M ILITAI R MET D E L I NKERH AND O P D E RAND VAN D E BAL L O NMAND I S MIJN VAD ER . D O O R F RA N ÇO I S S CH A U T
HET HONDERDJARIG BESTAAN VAN BELGIË WERD OP 25 MEI 1930 ONDER ANDERE GEVIERD MET ‘GROOT VLIEGBETOON DER MILITAIRE LUCHTVAART’ OP HET VLIEGVELD TE EVERE. HET WERD EEN DEMONSTRATIE VAN DUBBELDEKKERS DIE DE PILOTEN TOELIETEN OM HUN KUNNEN TE BEWIJZEN, EN DAT DIKWIJLS OP DE MEEST ACROBATISCHE WIJZE. Op veilige afstand van de toeschouwers was een militair kan-
Toen een tweetal uren na het luchtvaartspektakel mijn vader
tonnement van triplex en karton neergeplant, vertelde mijn
samen met enkele van zijn manschappen met de tram huis-
vader. Als apotheose van het feest werd
waarts keerden, hoorden ze van enkele
boven dat kantonnement een kabel-
Brusselaars, die na het luchtvertoon wat
ballon opgelaten met aan boord twee
te lang in café hun dorst gelest hadden:
waarnemers. Uit verschillende richtingen
“Waailen hemmen toch straffe soldoete die
kwamen vliegtuigen, die verondersteld
zoe mo ooit nen ballon teire springen” ofwel
werden met een mitrailleur de ballon te
“Wij hebben toch stoere soldaten, die zomaar
doorzeven. Het bijhorend geluid klonk
uit een ballon durven springen”. Mijn vader
door luidsprekers op de grond. Toen men
heeft hun niet op het schijnvertoon gewezen
de ballon liet ontbranden, sprongen de
- en maar best. ’s Anderendaags in de pers
waarnemers met parachute uit de ballon-
werd met lof geschreven over de met precisie
mand terwijl de brandende ballonflarden
uitgevoerde stunts en een populair weekblad
neerdwarrelden. Volgens mijn vader was
schreef: ‘twee moedige ballonvaarders spron-
de massa toeschouwers eerst stom-
gen uit de ballonmand met een parachute’.
geschrokken en verwekte men daarna
Dat ondanks dat er in het feestprogramma
een overdonderend applaus en geroep.
geschreven stond, dat voor de stunt poppen
De moedige ‘waarnemers’ waren in feite
gebruikt zouden worden. ‘Die schrijver deelt
twee poppen in uniform, gemaakt in het
de mening van de dorstlessers’, lachte mijn
militair atelier van mijn vader in de Kazerne te Zellik.
vader.
ballonstof
136
PI L OT E N
7.149
V L U C H T E N
40
134.510 S M S
BALLOON FLIGHT PLANNING SOFTWARE
130.614 PA S S A G I E R S
T H E Q U I C K E S T WAY TO BE IN THE SKY
AL VANAF €300 PER JAAR
HTTPS://QUICKRELEASE.AERO
FLIGHT PLANNING | QUICK SETUP C H E C K - I N | S T R AT E G I C P L A N N I N G A N A LY T I C S | Q U I C K R E S E R V A T I O N
Comprehensive insurance Cover at an affordable price
Your partner for your Aviation-Insurance VFS Heinz Grümmer GmbH is one of the largest Aviation-Insurance-Brokers in Germany with over 40 years experience. You enjoy the flight - we provide the protection Please contact Heiko Spilker, Phone: +49 231 92717737, e-mail: h.spilker@vfs-gruemmer.de Udo Kötitz, Phone. +49 231 92717713 , e-mail: u.koetitz@vfs-gruemmer.de
Flugplatz 8, 44319 Dortmund Phone +49 231 927177-0 Fax +49 231 927177-30 info@vfs-gruemmer.de
Techniek alleen is niet zaligmakend EÉN VAN DE TIEN RISKANTE HOUDINGEN VOOR BALLONVAARDERS BETREFT TECHNISCHE FIXATIE, OFWEL HET TE WEINIG VERTROUWEN OP JE EIGEN ZINTUIGEN EN TEVEEL OP DE TECHNIEK (ZIE BALLONSTOF VOORJAAR 2023). IN DIT ARTIKEL ZOOMEN WE IN OP HET GEBRUIK VAN JE ZINTUIGEN BIJ HET BALLONVAREN. Door Gordon Schwontkowski
J E N E US (G E U R ) , O R E N ( G E L U ID) , HU ID ( AANRAKING ) EN OG EN ( Z IC H T) ZIJN BEL ANGRIJKE ZI NTUIGEN BI J H ET BAL L O NAREN. O NGEVEER 15 % V A N DE Z I N T U I G L I JKE I N FO R M ATIE IS V AN DE EERS TG ENOEM DE DRIE ZI NTUIGEN AF KO MSTI G. ZI CH T NEEMT 85 % VAN D E ZINTUI GL I JKE INF O RM A T I EV E RS T R E KKI N G I N BE S LAG: DE V IN ‘ V FR’ IS C RU C IAAL IN HET BEWAKEN VAN O NZE VEI L I GH EI D .
Ballonvaarders varen VFR en gebruiken technische hulpmidde-
het hoofd te zien. Want we zijn menselijk, soms afgeleid, vaak
len als hoogte- en variometers en apps om het vaartverloop in
aan het multi-tasken terwijl de omstandigheden waarin een
de gaten te houden, om inzicht te krijgen in weersontwikkelin-
ballonvaart plaatsvindt continue verandert.
gen, om ladingscalculaties te maken etc. De stelligheid waar-
Het teveel vertrouwen op enkel en alleen de informatie die via
mee schermen antwoorden geven suggereert dat deze ant-
je schermen binnenkomt, leidt tot een afname van je vaardig-
woorden altijd kloppen, maar de informatie op beeldschermen
heden. Terwijl de gegevens die de schermen ophoesten geen
moet worden geïnterpreteerd en gewogen. Techniek is een
volledig beeld geven van de acute en lokale situatie waarin
handig hulpmiddelen, maar nooit zaligmakend. Informatie-
je je bevindt! Het bewust gebruik blijven maken van je eigen
overload kan ook verlammend werken en ervoor zorgen dat je
zintuigen is dus niet alleen verstandig, maar ook noodzakelijk
minder bevattelijk bent voor belangrijke omgevingssignalen.
voor een goede vaartuitvoering. Enkele voorbeelden:
Risicosignalen
1. Geur biedt een van de meest kritieke veiligheidsindicaties
Heb ik regen gevoeld? Ik hoor ergens onweer. Ruik jij ook propaan? De lucht wordt donkerder.
tijdens het varen, dankzij ethylmercaptaan: de geurstof die wordt toegevoegd aan het anders geurloze propaan. 2. Gehoor (geluid) geeft ook cruciale informatie, denk aan
Risico’s kondigen zich vaak van tevoren aan, indien we bereid
een verre donder, het sissen van een brandstoflekkage
zijn om te kijken, te herkennen en te handelen op basis van de
of het geluid dat je brander maakt vanwege een te lage
signalen. Ons gezonde verstand, zicht, geur, tast en gehoor
branderdruk.
zijn vaak goed in staat om realtime belangrijke signalen op
3. Aanraking geeft ons ook belangrijke aanwijzingen. Denk
te vangen. Maar wanneer belangrijke signalen onopgemerkt
aan de koude van propaan of een windvlaag in je gezicht.
blijven, dan stijgt het risico. Zintuiglijke feedback is de eerste
Ze sturen je hersenen onmiddellijk een kristalhelder
en meest basale manier waarop we de wereld om ons heen
bericht.
ervaren. Voeg daar je ervaring aan toe (of je overschatting), de sociale context (of je afleiding) en je schermen (of je tech-
Alle zintuigen verzamelen vitale informatie, maar minder dan
nische fixatie), en plotseling gaan we belangrijke signalen over
15% van de zintuiglijke informatie komt collectief van de
veiligheid
GEBRUIK JE ZINTUIGEN
41
ballonstof
bovengenoemde drie zintuigen. Er is één zintuig dat 85% van
Er zijn bij het ballonvaren talloze zaken lokaal, zintuiglijk vaak
te zijn. Stel jezelf vooral op belangrijke momenten tijdens
42
goed waar te nemen en waarbij de techniek een weliswaar
de voorbereiding, uitvoering en afhandeling van je ballon-
handig, maar vaak ook slechts ondersteunend hulpmiddel kan
vaart bewust de vraag “wat neem ik waar?” en geef jezelf
zijn. Denk bijvoorbeeld aan:
antwoord. Dat helpt om je bewustzijn van de situatie te
dinatie. Onderstaand volgen vier praktische tips die kunnen
alle zintuiglijke informatie opvangt, en dat per seconde ruim
helpen om bewuster aandacht te geven aan de informatie die
10 miljoen signalen naar je hersenen stuurt. Dat zintuig is ...
je zintuigen voor je oplepelen:
4. Zicht. Onze ogen domineren onze waarnemingen. De V in
1. Ben continue alert en neem actief waar. Niemand zal
‘VFR’ is cruciaal voor onze veiligheid.
je vertellen om signalen op te merken. Het is dus aan niemand anders dan jijzelf om er voortdurend naar op zoek
vergoten. Kijk omhoog, omlaag en om je heen, observeer • Het weer: de ontwikkeling van cumuluswolken in de verte, de lokale opbouw of afname van vlagerigheid of de
en concludeer. 2. Stel zintuigen boven schermen. Scherminfo kan oud,
lucht die donker kleurt in de buurt van je opstijgveld.
vertraagd, gebrekkig, generiek of incompleet zijn, zonder
• De start: rokers in de buurt van de mand, onbeheerde
real-time de lokale context mee te nemen in de informa-
kinderen en huisdieren of mensen die vóór de mand blijven staan bij het opstijgen. • Je uitrusting: ijsvorming op slangkoppelingen, een
tieverstrekking. Zintuigen - niet schermen - leveren de meeste veiligheidsaanwijzingen op. 3. Train je inschattingsvermogen. Oefen regelmatig met
slappe band van je aanhanger of voorwerpen die achter-
het inschatten van je vaarsnelheid, je hoogte en je stijg-
blijven/verloren raken bij opstijgen/landen.
en daalsnelheid zónder technische hulpmiddelen.
• De vaart: onrustig vee, een plotse onverwachte stijging/
4. Spreek je uit. Bescherm jezelf, omstanders, passagiers en
daling of een obstakel in de vaarrichting bij de landing.
crew door helder uit te spreken wat je van hen verwacht.
Actie ondernemen
Blindelings vertrouwen op scherminfo, ondanks tegenstrijdig
Het niet opmerken van een belangrijk signaal en daardoor
visueel bewijs, brengt veiligheidsrisico’s met zich mee. Zie je
geen actie kunnen ondernemen, betekent dat potentiële
zintuigen niet als een tweederangs hulpmiddel, inferieur aan
risico’s zich kunnen ontwikkelen. De diverse signalen die onze
technologie. Het niet onderkennen van het risico daarvan,
zintuigen opvangen, vereisen vaak verschillende reacties. Iets
betekent indirect het opgeven van je grootste veiligheidshulp-
starten of juist stoppen. Een reparatie. Communicatie of coör-
middel, dat overal en altijd beschikbaar is: je zintuigen.
T E CH N I S CH E F IXATIE KAN G EV AARLIJ K Z IJ N. S C HER MEN EN I NSTRUMENTEN BIED EN NI ET O P AL L E VRAGEN EEN ANTWO O RD . CO N T INU E W A A K ZA A M H E I D I S V AN B ELANG . ER Z IJ N B IJ HET B ALLONVAREN VEL E ZAKEN AL L EEN ZINTUI GL I JK WAAR TE NEMEN. L O KAL E VL AGER IGHE ID OF W IND S CH E R I N G BI J V OORB EELD. OF M ENS EN DIE TE DIC HT BI J D E QUICK REL EASE STAAN O F IN H ET VAARTRAJECT L O P EN BIJ O P STI JGE N. OF IJSVOR M I N G O P S L A NG KOPPELINGEN. OF ONRU S TIG V EE. OF…
DUURZAAM BALLONVAREN MET CO2-GECOMPENSEERD GAS
Benegas is dé specialist in propaangas. Wilt u een vulinstallatie op maat op uw eigen terrein? Informeer naar de mogelijkheden bij onze experts. Bovendien zetten wij ons in voor een groene toekomst om te kunnen blijven genieten van onze mooie natuur. Al ons propaan is CO2-gecompenseerd.
Wilt u meer informatie hierover? Maak dan een vrijblijvende afspraak met een adviseur via info@benegas.com
ballonspotten
D E E E R S T E VA N HET J AAR
CH AM B LE Y
44 KEMP ENAIR
CH A M BL E Y - N O OI T M EER M ET
D E GRO O TSTE UI T BENE LU X VOOR
P H I L I P P E BU R O N P I LATRE
H ET EER ST A IR B OR N
SI NT-NI KL AAS O CH TEND VA A R T
BURNO UT-ZINNEN VERZETTEN I N WACH TEBEKE
S I N T - N I KL A A S - E E R S T E U ITJ E S INDS 2 WEKEN
BALLONSPOTTERS OVERZICHT 2023 D O OR KE VI N BOON
WARSTEIN - TEST F Y SIE K E GE ZOND HE ID IN SAMENSP RAAK M E T SPE C IA LIST E N
Het jaar 2023 had ups en downs. De Paashaasjacht brengt ons
vulling van de 1e Luxemburgs-geregistreerde gasballon. We
in Geesteren en op Pasen zelf zetten we enkele oudere lucht-
ontvangen er de uitnodiging om in Luxemburg een seizoens-
ballonnen recht. Nieuwe ballonnen komen voor onze lens in
opening bij te wonen. Twee weken later vertrek ik met een
Westerlo, Zottegem, Bolderberg en Heerlen. In mei begeven
collega naar Bonn, om dezelfde avond door te rijden naar
we ons naar het NK ballonvaren. Vrijdagmorgen is het prijs
Echternach voor de seizoensopening. De spotdagen in juni
in Eeserveen en op vrijdag- en zaterdagavond zien we vanaf
zijn voornamelijk regiogebonden en het 1e weekend van juli
de geboekte Bed & Brood de ballonnen overkomen. Eind mei
brengt ons naar KempenAir. Het weekend erna is Kevelaer
brengt ons via Maastricht over Düsseldorf naar Herk-De-Stad.
onze spotplaats. Grand Est Mondial Air Ballons is de 1e editie
Een rijkgevulde ballonnenuitstap met nachtelijk zicht op de
waar we als volledig gezin incl. hond bij zijn. Op 4 augustus
IN WACH TEBEKE
ballonspotten
EEN L AATSTE D RUKKE AVO ND
45
KAS S EI K E S K E R M I S
OLD B AL L O O N C OLLEC TO RS I N AC TIE
P A A S H A A S JA CH T EEN L ACH I N BO L D ERBER G
D USSE LD OR F 1E L U X E M B U R GGERE GIST R E E R D E GASBA LLON VOOR HE T EERS T GE VU LD LIERNU - EEN DER LAATSTE KEREN ALV ORENS WINDM OLENS H ET O VERNEMEN E ESERVE EN - DUT C H BA L L O ON T R OP HY O C HTENDV AA RT
ECH TERNACH - D EZE KEER GEEN PR OC E SSIE OO-B IG V O O R HE T E E R S T I N A CT I E
GO ED EMO RGEN H ERK-D E-STAD
krijg ik een tip: de grootste ballon van Nederland gaat zijn mai-
het niet meer toe. Begin september heb ik voldoende energie
denflight maken. Ik kan me moeilijk terreinen in Vlaanderen
opgespaard om de Vredefeesten in Sint-Niklaas bij te wonen
inbeelden waar deze zorgeloos zou kunnen landen. Gelukkig
en contacten te hebben die me energie geven. Na consultatie
is de ballon operatief in Nederland, bedenk ik me. Begin
met huisarts en psychologe staat begin september Warstein
augustus worden enkele meetings vanwege het weer gean-
weer op het programma en ook de ballonmeeting van Lochristi
nuleerd. Le Roeulx kan wel (gedeeltelijk) doorgaan. We willen
wordt bezocht. Ik wil iedereen die me moed toesprak op een
medio augustus naar de Ursel Air Days te gaan, maar het lijf
of ander opstijgterrein bedanken voor de steun, in deze moei-
protesteert en dwingt tot rust, veel rust. Twente, Barneveld
lijke periode.
en Hotton worden uit de agenda gehaald, een burnout laat
colofon
SECOND LIFE Heb je ook een herbestemmingen gevonden voor afgedankte ballonspullen? Laat het weten via ballonstof@ knvvl.nl of redactie@balloonfederation.be.
COLOFON Ballonstof winter 2023. Kwartaalblad van de afdeling Ballonvaren van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL) i.s.m. de Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie (KBBF). Oplage 600 exemplaren. Redactie: Han Nabben, hoofdredacteur | Annette Witte, eindredacteur | Rutger Coucke, art director | Gerjan Crebolder, redactie Nederland | Luc van Geyte, redactie België. De redactie beslist over het opnemen van artikelen en behoudt zich het recht voor om artikelen te bewerken. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen komt voor rekening van de betrokken auteur.
46
Contact: ballonstof@knvvl.nl (NL) of redactie@balloonfederation.be (BE). Ballonstof niet ontvangen? Neem dan contact op met ledenservice@knvvl.nl of redactie@balloonfederation.be. Verschijningsdata en deadlines: Voorjaar deadline 28-2, verschijning 31-3 | Zomer deadline 31-5, verschijning 30-6 | Najaar deadline 31-8, verschijning 30-9 | Winter deadline 15-11, verschijning 24-12. Adverteren: 1/1 pag. € 290 | 1/1 pag. binnenzijde omslag € 320 | 1/1 pag. achteromslag of pag. vijf € 347 | 1/2 pag. € 156 | 1/4 pag. € 90 | 1/8 pag. € 50. Korting bij herhaald adverteren. Tarieven zonder BTW.
Ballonmand lounge set Ter inspiratie voor ballonknutselaars die volgend jaar in stijl willen kunnen chillen: via Gerhard Eggenreich ontvingen we een ontwerp voor een lounge set gemaakt van een oude Cameron ballonmand. Ingeklapt ziet e.e.a. eruit als een reguliere mand, maar deze bestaat uit twee helften die op wieltjes en rails zijn gemonteerd. Door ze uit elkaar te trekken verschijnen er twee banken en een tafel waar een parasol in past. Onder de banken is opslagruimte gecreëerd.
Abonnementen: Losse nummers €7,95. Abonnement € 30,per jaar. Abonnementen worden automatisch verlengd tenzij een maand voor het verstrijken van de abonnementsperiode bericht van opzegging is ontvangen via ledenservice@knvvl.nl (NL) of redactie@balloonfederation.be (BE). Ballonstof is gratis voor leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren, de DBCC en de KBBF. Bestuur KNVvL Ballonvaren: Bestuur KNVvL Ballonvaren: Voorzitter René Zwarteveen, +31(0)6-15054777, voorzitter.ballonvaren@knvvl.nl | Secretaris Rob den Boer, secretaris.ballonvaren@knvvl.nl | Penningmeester Hendrik Kort, penningmeester.ballonvaren@knvvl.nl | Alg. bestuursleden Alex Jan Barends (VMS), alex.barends@knvvl.nl - Bert Stuiver (Sport), high5ballooning@gmail.com - Bart Sebregts (ALV Hoofdbestuur), bart.sebregts@knvvl.nl | Woordvoerder Monique Hoogeslag, +31(0)6-23505807, woordvoerder. ballonvaren@knvvl.nl | www.knvvl.nl/ballonvaren Bestuur KBBF: Voorzitter Yves Iannoy, +32(0)478-515730 | Secretaris en ledenadministratie Evert Dehandschutter, +32(0)472-804884 | Penningmeester Luc Van Geyte, +32(0)495-225566 | Leden RvB Christophe Holvoet, Gert Laureys, Johan Vander Meiren, Stijn Stealens, Djorry Simoen, Michael Aerens, Kenian Dekein | Woordvoerder Yves Lannoy, +32(0)478-515730. Email rvb@balloonfederation.be | Sportcommissie, sportcommissie@balloonfederation.be | www.balloonfederation.be © Ballonstof Magazine. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen en/of openbaar worden gemaakt zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur. www.knvvl.nl/ballonstof ISSN 1386-1700
ballonstof
LUCHTBALLONVERZEKERING
47
U wilt uw vingers niet branden... Dus kies voor een liefhebber en specialist met ruim veertig jaar ervaring Meer informatie:
Meer informatie:
Walter van Burgel 076 - 5333 535 De Keyzer Zekerheid w.vanburgel@dekeyzer.nl
www.dekeyzer.nl 076-5333555 Marloes Selten ballon@dekeyzer.nl 076 - 5333 525
m.selten@dekeyzer.nl
De collectieve verzekeringsoplossing voor KNVvL en individuele ballonvaarder.
wenst je een mooie winter
• Onderhoud, inspec�es en ARC’s • Verkoop Cameron ballonnen, GEFA-Flug luchtschepen en toebehoren • Dealer f.u.n.k.e. radio’s en transponders / Flytec apparatuur
BA L LO O N S | B U R N E RS | BA S K E TS | C Y L I N D E RS | FA N S | AC C ES S O R I ES
twi�er.com/CameronEurope facebook.com/CameronBalloonPromo�ons