Ballonstof voorjaar 2019

VOORJAAR 2019 HÈT BALLONMAGAZINE VAN NEDERLAND EN BELGIË

colofon

Meer dan 3 decennia innoverende technologie.

2

reksp Onze gesp

S CH R O E D E R fire balloons

The New Generation.

artner in B

elgië:

ning . Dream Balloo n e e rt o p rs 270 Laarn .

Luc Ve eg 28 B-9 w ir e H n e Lag 02 75 63 22 Te l. + 3 2 4 ll o n @ te le n e t. b e a rb sc h ro e d e n in g .b e a m b a ll o o w w w.d re

Warmeluchtballons en meer „Made in Germany“ Uw CAMO + voor alle merken Theo S C H R O E D E R fire balloons GmbH · Gewerbegebiet Am Bahnhof 12 · D-54338 Schweich · Tel. + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 -4 Fax + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 - 5 0 0 · mail@schroederballon.de · www.schroederballon.de · CAMO plus DE.MF/MG.0549

IN DIT NUMMER: 4 Voorwoord 6 Kort & Bondig Redactie

9 Long jump Erik Pals

10 Coupe Gordon Bennett 2018 Geert Peirsman

12 Verslag FAI/CIA Bert Stuiver

15 Ad’s Ballon Besognes Ad Haarhuis

16 EASA Part Bob Karel Abbenes

18 Wind in de onderste luchtlagen Dany Mariën

20 #Ballonstof Luc Van Geyte

22 Ballonvaren in relatie tot gewassen Rud van Herk/Han Nabben

26 Festival de Globo’s Léon/Mexico Ben Bläss

28 Flydoo me too Hans van Hoesel

30 Ballonnen, tenten en zand, veel zand Sebe Kruijer

32 Ballonvaren in de Arakuvallei Edcar Vermeulen

34 Ballonstof over ballonstof Han Nabben

37 Ballonvaartagenda Redactie

38 Colofon Redactie

inhoud

René Zwarteveen/Johan Vander Meiren

3

VOORWOORD 4

VAN HET BESTUUR NL

VAN HET BESTUUR BE

De wintermaanden hebben gestaan in het teken van de

Ballonvaren is dood! Leve de Ballonvaart!

nieuwe wet- en regelgeving. Het is bijzonder druk geweest

In de 15 jaar dat ik het geluk heb om te mogen varen met een lucht-

met het geven van de benodigde informatie aan de leden,

ballon ben ik steeds terug in het najaar geconfronteerd met hetzelfde

het overleg met de overheid, het maken van het Operations

fenomeen. Namelijk het fenomeen van de “Doem-telefoontjes”.

Manual voor de Operators en het verzorgen van opleidin-

Verschillende collega’s die zich zorgen maken over de toekomst.

gen. Dit geeft een hoop werk en ook veel energie.

Had ik het mogen geloven, was de ballonvaart in 2006 al helemaal dood. “Het is niet meer wat het geweest is”, “de passagiersmarkt is

Wij hebben in Nederland nu ongeveer 45 leerlingen in

kapot”, enz. je kent de verhalen wel. Een luisterend oor probeerde

verschillende training fases voor piloot heteluchtballon.

ik steeds aan te vullen met de zinsnede “Elke crisis heeft zijn oppor-

Alle soorten en maten zijn nu aanwezig, leerlingen die

tuniteit”.

middels het oude systeem aan het trainen zijn, piloten die in de trainingsorganisatie structuur zitten en piloten in de

En zo geschiedde.

eindfase van de praktijk opleiding. De instructeurs met leer-

Er zijn een aantal moeilijke jaren geweest, maar welke sector heeft

lingen gaan allen mee in de nieuwe Training Organisatie en

dit niet? De administratieve workload wordt er niet lichter op, maar

bestaande leerlingen passen we in het nieuwe programma

pakweg elke doorsnee aannemer moet vandaag zijn logboek bijhou-

in. De komende maanden gaan bestaan uit instructeurs

den. Ook BOP moeten we in dat licht zien. Door velen gezien als een

refreshers en alle benodigde trainingen in het kader van de

extra workload. Laat ons het positieve ervan inzien en het BOP actief

nieuwe OPS regelgeving bij verscheidene operators.

gebruiken als een werkinstrument.

Het Operations Manual is na een lange periode van werk en

Daarnaast is er recent een nieuwe beweging opgestaan. Meer en

overleg getoetst aan een spiegelgroep met vertegenwoordi-

meer jonge mensen vinden terug de weg naar onze passie. Het

ging van de verschillende operators en piloten. Alle opmer-

enthousiasme van deze jonge groep werkt aanstekelijk en stap voor

kingen zijn verwerkt en we zijn gezamenlijk gekomen tot

stap bouwen we aan een vernieuwde jonge en knappe troep piloten.

een mooi resultaat, dat wij vanaf 8 april kunnen gebruiken

Het zijn precies ook deze piloten die zich opwerpen als nieuwe lich-

na het inleveren van de declaraties. Daarmee is de overgang

ting en de toekomst voor onze sector.

naar nieuwe wet- en regelgeving (Part BOP) een feit. Ook de gesprekken met LTO en KBBF zijn positief en leiden tot een

Daarnaast wordt ballonvaren onwaarschijnlijk vaak “gebruikt” om

structurele samenwerking waar alle partijen voordeel aan

onderwerpen positieve vibes te geven (vakantiebrochures, reclame-

beleven.

spotjes, billboards enz.). Dit zijn allemaal tekenen dat ballonvaren herleeft, een positief imago heeft en een referentie is voor positi-

Het seizoen staat voor de deur en wij zijn er zo

visme. Laat ons samen met deze visie de handen aan de brander slaan

goed als klaar voor. Vergeet niet onze Algemene

en ons vaarseizoen met positieve ingesteldheid starten!

Ledenvergadering op 22 maart met vooraf gaand het Safety Seminar dat volledig ingaat op de dagelijkse praktijk na

We duimen met het ganse bestuur mee voor een goed aankomend

invoering van Part BOP per 8 april 2019.

vaarseizoen en een constructief BOP voor elk van ons.

Tot slot natuurlijk heel veel vaarplezier gewenst!

Ballonvaren is NIET dood!

René Zwarteveen,

Leve de Ballonvaart!

Voorzitter KNVvL Afdeling Ballonvaren Johan Vander Meiren Namens het bestuur van de KBBF

L

d n a r t s d in

l

Officia

oji

f Em o r e r actu f u n a m

ns!

loo l a b r i hot a

WITH OVER 17,000 EMOJIS TO CHOOSE FROM, CONTACT OUR SALES TEAM TODAY.

Lindstrand Technologies Ltd, Maesbury Road, Oswestry, Shropshire, SY10 8GA Tel: +44 (0)1691 671888 - Email: sales@lindstrandtech.co.uk - www.lindstrand.net

Kort & BONDIG 6

AND THE WINNER IS… De Ballonstof Kerstpuzzel is gewonnen door Peter van Harten, die 18 van de 20 vraFACELIFT VOOR HALL OF FAME

gen foutloos beantwoordde.

De in 1994 opgerichte ‘CIA International Balloon & Airship

Van harte gefeliciteerd Peter, geniet van de prijs: een B&B-

Hall of Fame’ van de Federation Aeronautique Internationale

overnachting voor twee personen bij BalloonAIRpoort in Haaren.

is sinds 2011 gevestigd in het Anderson-Abruzzo ballonmu-

Een speciale vermelding is op zijn plaats voor Johannes Bierling die

seum in Alburquerque, USA. Iedereen die een significante

ook slechts twee foutieve antwoorden gaf, maar twee dagen na

bijdrage of prestatie heeft geleverd op het gebied van bal-

Peter de oplossingen inzond, waarbij het reglement bepaalt dat

lon- of luchtscheepvaart maakt een kans op een plek in de

de prijs dan naar de eerste inzender gaat. Een eervolle vermelding

Hall of Fame. Onder andere Ernest Demuyter en Jo en Nini

ook voor Peter Smits, Tommie Witteveen en Sebe Kruijer die de

Boesman maken er deel van uit. De Hall heeft onlangs een

18 goede antwoorden nèt niet wisten aan te tikken. De juiste ant-

flinke facelift gekregen, en wat ooit hoofdzakelijk een pre-

woorden zijn 1C, 2C, 3B, 4A, 5A, 6D, 7B, 8D, 9A, 10B, 11B, 12B,

sentatie was van portretten met korte biografieën, is nu een

13A, 14D, 15A, 16C, 17C, 18D, 19B en 20D.

multi-media tentoonstelling waarin de achtergronden van de leden worden toegelicht. www.balloonmuseum.com.

OPGERICHT: STICHTING VROUWEN IN DE LUCHTVAART Op 25 januari 2019 is de Stichting Nederlandse Vrouwen in de Luchtvaart (SNVL) opgericht, met

BESTUURBARE LUCHTBALLON

als doel het bevorderen en steunen van vrouwen

In onder andere Albuqueque, Mondovi,

in de luchtvaart voor alle luchtvaartsporten waaronder ballonvaren. In Europees

Inzell en Chateau-d’Oex is-ie al gespot:

verband is het netwerk voor luchtvaartvrouwen verbonden met de internationale

de bestuurbare luchtballon. Behoren

Federation of European Women Pilots (FEWP). Dertien Europese landen, waaron-

het missen van gunstige landingsveldjes

der België, zijn inmiddels aangesloten bij de FEWP. https://stichtingnederlandse-

en het landen in de bebouwde kom

vrouweninluchtvaart.wordpress.com/

wegens het wegvallen van de wind straks tot het verleden? Als het aan de Italiaanse Fransman Leandro Correndini ligt wel. Hij ontwikkelde een verstelbare ballonpropeller die het mogelijk maakt de luchtballon te temmen en een gewenste kant op te dirigeren. Ook de bijbehorende opvouwbare mand en een ultra-lichtgewicht brander werden volledig nieuw ontwikkeld. De ballon is volgens FlyDOO de enige heteluchtballon

R34 OCEAANVAART HERDACHT

die momenteel onder de EASA-categorie

Het Britse luchtschip R34 vertrok in juli 1919 vanuit East Fortune in Schotland rich-

Annex-I S-LSA (Light Sport Aircraft) valt

ting de oostkust van de VS om vervolgens via New York terug te keren richting

- en daarmee onderworpen is aan natio-

Pulham in Norfolk, UK. Het was de eerste keer dat een luchtschip een retourvaart

nale i.p.v. Europese regelgeving. www.

over de Atlantische Oceaan volbracht. Het lokale Diss Museum, dat o.a. gewijd is

flydoo.fun.

aan het oude Pulham Aerodrome, organiseert in 2019 diverse herdenkingen aan de iconische vaart, in samenwerking met internationale musea waaronder het Schotse National Flight Museum in East Lothian, het Cradle of Aviation Museum op Long Island, het Zeppelin Museum in Friedrichshafen, het Zeppelin and Garnison Museum in Tonder, Denemarken en het Spitsbergen Airship Museum. Meer informatie op www.airships.me.uk.

Wat heeft Franse ballonvaartpionier Jean-Pierre Blanchard met de Brexit te maken? Niet veel, zul je zeggen, maar schijn bedriegt. Met gevoel voor historie organiseerde het Britse Ministerie van Transport op 7 januari - exact 234 jaar nadat Blanchard vanaf Dover Castle voor het eerst het Kanaal via de lucht wist te slechten - een vergelijkbare kanaaloversteek met een enorme stoet vrachtauto’s. Eén en ander was onderdeel van een logistieke Brexit-test in geval van een No-Deal met de EU. Blanchard’s kanaaloversteek van 7 januari 1785 (samen met de Amerikaan John Jeffries) stond symbool voor het belang van de route Dover-Calais voor Groot-Brittannië. De vrachtauto’s maakten, in tegenstelling tot Blanchard, de oversteek echter niet af. Na een rondje om de rotonde keerden zij weer

KORT & BONDIG

BLANCHARD EN DE BREXIT

huiswaarts.

7

ICAO LUCHTVAARTKAART 2019 Luchtverkeersleiding Nederland en de KNVvL zijn overeengekomen dat laatstgenoemde de distributie van de luchtvaartkaart in

VIRTUEEL BALLONVAREN BOVEN UTRECHT

Nederland verzorgt voor de sector Lichte Luchtvaart. Daarmee is

Om Utrecht vanuit een luchtballon te bekijken, hoeft je niet meer

voor het eerst ook het KNVvL-logo afgebeeld op de voorkant van de

in een ballonmand te stappen. Veel meer dan een VR-bril is er niet

kaart. “Hiermee laten wij als KNVvL zien een serieuze partner te zijn

meer voor nodig, sinds de Universiteit Utrecht en UtrechtVideo

bij de totstandkoming van de kaart en bij de (her)indeling van het

onlangs een 360-graden Virtual Reality film lanceerden om "het

Nederlandse luchtruim. Hierbij staan wij uiteraard voor onze leden.

ultieme visitekaartje van kennisstad Utrecht" te creëren. Het doel is

Voor de luchtsporters moet ruimte blijven om te vliegen” aldus

om toekomstige studenten een indruk te geven van de stad en de

KNVvL-directeur Ronald Termaat. De kaarten zijn zowel gelamineerd

universiteit. Bezoekers van de Bachelor Open Dag van de Universiteit

als ongelamineerd verkrijgbaar en kosten € 8,50 resp. € 6,50 per

Utrecht konden de film medio maart door VR-brillen bewonderen.

stuk excl. verzendkosten. Bestellen kan via webshop.knvvl.nl.

De Utrechtse burgemeester Jan van Zanen kreeg de primeur en was de eerste die virtueel boven Utrecht zweefde: "Het is net echt!

Doodeng als je in die luchtballon zit. Erg mooi gedaan!" was zijn reactie.

TERUG VAN WEG GEWEEST: DINEREN IN EEN ZEPPELIN Het kán weer, dineren in een Zeppelin. Wie het wil mee-

CHINEES PASSAGIERSLUCHTSCHIP

maken blijft echter met beide benen op de grond, en

Het Chinese staatsbedrijf Aviation Industry Corporation China,

moet ervoor naar Nevada in de VS; South Reno om pre-

ofwel AVIC, is met haar 500.000 medewerkers geen kleine jongen

cies te zijn. In de stad waar jaarlijks ’s werelds grootste

in de luchtvaartindustrie. Het bedrijf heeft onlangs aangekondigd

gratis toegankelijke ballonevent wordt georganiseerd is

dat men in 2021 een nieuw passagiers-luchtschip op de markt

in december een nieuw restaurant geopend dat volledig

brengt. Het luchtschip van 3.500 m3 (ofwel 120.000 ft3) kan maxi-

is ingericht in Zeppelin-stijl, met onder andere giganti-

maal 10 passagiers 24 uur in de lucht houden en heeft een actie-

sche decoratieve luchtschepen boven je hoofd, hangend

radius van zo’n 1000 km. Het luchtschip zal zowel bestuurbaar zijn

aan het plafond. Het restaurant is verder geïnspireerd op

vanuit een cockpit, als op afstand vanaf de grond. AVIC richt zich

de St. Louis World's Fair van 1904: “Social quality-time in

vooral op de toeristenindustrie en op vracht- en passagierstransport

a cool place” is het devies, net als in 1904, aldus restau-

naar afgelegen gebieden. Het bedrijf verwacht in 10 jaar tijd zo’n

ranteigenaar Anthony June. www.zeppelinreno.com.

100 luchtschepen te kunnen verkopen.

ballonstof

zojuist geleverd

8 Wij zijn de club die: - uitdaagt - crew een team maakt - leert navigeren - ballon-skills test - stressbestendig maakt meer weten of eens een training/wedstrijd meedoen?

www.dbcc.nl

Comprehensive insurance Cover at an affordable price Cameron Z-120 PH-TBB Walstraat 13 7631 ET Ootmarsum info@wilcoair.nl Team Betuwse Jos Bouman T: 0541 Ballooning.

29 32 99 M: 06Piloot: 23 505 807

Your partner for your Aviation-Insurance VFS Heinz Grümmer GmbH is one of the largest Aviation-Insurance-Brokers in Germany with over 40 years experience.

You enjoy the flight - we provide the protection Please contact Heiko Spilker, Phone: +49 231 92717737, e-mail: h.spilker@vfs-gruemmer.de Udo Kötitz, Phone. +49 231 92717713 , e-mail: u.koetitz@vfs-gruemmer.de

Flugplatz 8, 44319 Dortmund Phone +49 231 927177-0 Fax +49 231 927177-30 info@vfs-gruemmer.de

DO OR E R I K P A L S

DEZE WINTER WERD ER WEER EEN “LONG JUMP” GEORGANISEERD DOOR DE DBCC. REGEL IS OM EEN ZO VER MOGELIJKE AFSTAND BINNEN NEDERLAND AF TE LEGGEN, IN EEN RECHTE LIJN TUSSEN DE START- EN LANDINGSPLAATS. EEN MOOIE GELEGENHEID OM OOK DIT JAAR WEER EEN EXTRA LANGE VAART TE MAKEN, NA MIJN RECORDPOGINGEN DE VOORGAANDE TWEE JAREN. Na een periode van regen verbeterde het weer medio

Hoger varen was geen optie omdat ik in TMA Maastricht

februari. Het plan was om met een zuidwestelijke wind te

zat. Dus krap twee uur in dit tempo doorgevaren richting

starten in omgeving van Breda.

vliegveld Weeze. Daar toestemming

De vooruitzichten gaven echter

gevraagd om naar 3000 voet te stij-

voor de zaterdag in het noor-

gen, wat geen probleem was. Op deze

den westelijke winden, wat zou

hoogte nam de wind toe tot 16-19

betekenen dat ik te snel de grens

knopen. Zodra ik de CTR gepasseerd

van Duitsland zou bereiken. Op

was, ben ik nog iets hoger gaan varen,

vrijdag 15 februari zou de wind

op 4500 voet, waar het nog een

uit het zuidzuidwesten komen,

fractie sneller ging. Na 3,5 uur varen

maar dan ligt Breda minder gun-

had ik drie van de zeven flessen (80L)

stig i.v.m. Schiphol. Op zoek dus

leeg, maar nog niet de helft van de

naar een startveld in Limburg; bij

beoogde afstand afgelegd. Aangezien

ballonvaarder Leon Kurstjens uit

de ballon steeds zuiniger ging varen

Montfort waren we van harte welkom! Dus crew geregeld

vanwege het gewichtsverlies was ik echter optimistisch dat

en om 04.00 uur `s nachts weggereden vanuit Ter Apel.

ik zeker negen uur zou kunnen varen. Ook de wind zou

Nog even een logger opgehaald bij Erwin Pellegrom in Ede

nog iets gaan toenemen.

en omstreeks 07.45 uur waren we in Montfort.

Bij Emmerich werd de Rijn gepasseerd, vervolgens over de Achterhoek richting Almelo, waar de wind op hoogte steeds meer naar zuidwest draaide. Dat was niet gunstig i.v.m. de grens. Op circa 2500 voet was de wind gelukkig gunstiger (195-200, 17-19 knopen). Na 6 uur en 40 minuten varen was fles nummer vijf weliswaar leeg, maar ik kon nu met één fles gemakkelijk een uur en 45 minuten varen.

Dat moest ruim voldoende zijn!

Via Emmen en Stadskanaal vervolgens door naar Winschoten. Hier de A7 gepasseerd en na 240 kilometer varen geland om 17.23 uur. Oftewel 8 uur en 57 minuten gevaren, met nog 60 liter gas over. Voor mij was dit de langste en verste vaart ooit gemaakt, met prachtig zonovergoten weer. Het was zelfs zo warm dat ik in mijn T-shirt in de mand stond. En dat half februari! Mijn dank gaat uit naar Joop, Marcel en Youri voor het crewen. Erwin

F O T O BI JS CH R I FT G RAAG

bedankt voor het gebruiken van de DBCC-logger en Leon bedankt voor het gebruik van je startveld!

De wind zou op enige hoogte 15 knopen zijn uit de rich-

Hopelijk volgende winter weer een dergelijke vaart. Eens

ting 190/200. De richting klopte, maar de snelheid viel

kijken wat we dan gaan bedenken ;-)

tegen; op 1500 voet stond slechts 11/12 knopen wind.

wedstrijd

DE KUBICEK LONG JUMP 2018/2019

9

wedstrijd

S U I 1 EN B EL1 G EFOTOG RAFEERD DOOR G ER1 (F O TO MATTH I AS ZENGE / BENNI EI MERS)

10

SE LF

(L) E

DE L

DE COUPE AÉRONAUTIQUE GORDON BENNETT 2018 WAT EEN WEDSTRIJD!

Zelden waren de winden zo onvoorspelbaar als dit jaar. Een zwak koude front lag net ten noorden van de Alpen en later, boven Frankrijk, een hoogte Low die mee het verloop van de wedstrijd zou bepalen.

Twee strategieën Volgens onze strateeg en meteoroloog, Tomas Hora, waren er twee strategieën die totaal verschillende richtingen zouden uitgaan. Zij die onmiddellijk hoog gingen, zouden over de Alpen richting Italië vliegen, waar NOTAMs voor enorme beperkingen en moeilijkheden zouden zorgen in het complexe luchtruim boven de luchthavens van Milaan en Padova.

De Competition Director dreigde tijdens de briefing zelfs met diskwalificatie bij het schenden van deze luchtverkeersregels.

DOOR G EERT PEIRS M AN

Onder begeleiding van onze ATC coördinator, Bob Berben, is het meestal niet echt een probleem om toelating te krijgen

DE COUPE AÉRONAUTIQUE GORDON BENNETT 2018, HET WERELDKAMPIOENSCHAP LANGE AFSTAND VOOR GASBALLONS, IS GEËINDIGD MET EEN OVERWINNING VAN TEAM POLEN-2. VOOR ONS WERD HET JAMMER GENOEG EEN TE KORTE VLUCHT VAN 23U40 EN 542 KILOMETER. SOMMIGEN ONDER JULLIE HEBBEN ZICH WELLICHT AFGEVRAAGD WAT ER AAN DE HAND WAS TOEN WE ZO VROEG ZIJN GELAND, NADAT WE ZELFS EEN TIJDJE AAN DE LEIDING HEBBEN GEVLOGEN. HIER VOLGT EEN KORT RELAAS VAN ONZE WEDSTRIJD.

van de luchtverkeersleiding om bepaalde gebieden te doorkruisen. Maar omwille van de dreigende taal van de wedstrijdleiding werden veel teams echter afgeschrikt om richting Italië te vliegen. De tweede optie was om in het begin lager te blijven en zo richting het westen te starten en daarbij zo weinig mogelijk afstand af te leggen. Na ongeveer 24 uur zou de wind dan op grotere hoogte in een boog naar het noorden draaien over Duitsland richting Polen. Deze optie zou een gok zijn, maar indien succesvol, een langere afstand opleveren vergeleken met de verst mogelijke afstand in Italië. Dat werd onze strategie.

Richting Frankrijk Vrijdagavond om 20u04 was het onze beurt om op te stijgen.

De meeste teams kozen voor de westelijke strategie, net zoals wij. Maar terwijl we er niet in slaagden om af te remmen zoals gepland, vlogen we verder en verder naar het westen, Frankrijk binnen. Ondertussen berekende Tomas in het hotel

westrijd

D E EI ND STAND

Z IC HT V ANU IT DE D- ORON V AN TEAM B EL-1

11 S EL F I E V A N P H I L I P P E D E CO C K (L ) E N G E ER T P E I R S M A N ( R ) NA DE L AN DI N G

intensief trajectories en bekeek hij de windvelden in de ver-

sen of we een tweede nacht zouden ingaan en zo in de loop

schillende weermodellen. Om een zo goed mogelijke richting

van de ochtend hopelijk ergens in de buurt van Biarritz te lan-

aan te houden, moesten we hoger en hoger vliegen, maar

den. We wilden absoluut een nachtlanding vermijden indien

nam tegelijk de snelheid verder toe. Tijdens het gehele eerste

zou blijken dat we ‘s nachts boven de Atlantische Oceaan

deel van de nacht bereikten we ook op geen enkel moment

zouden terecht komen. Omdat de voorspellingen al enkele

een stabiele golfbeweging en bleven we ballast verbruiken.

keren fout waren gebleken en er voor ons sowieso geen podi-

De favorieten hingen vlak bij ons in de buurt, dus dat was

umplaats meer in bleek te zitten, beslisten we om snel tot op

alvast een vorm van geruststelling. Gedurende meer dan een

grondniveau te zakken en daar de windrichting en snelheid te

uur lang hingen we zij aan zij met team Zwitserland-1 van

checken. Daar hadden we een snelheid van meer dan tien kno-

Kurt Frieden en Roman Hugi. Dat leverde prachtige foto’s op,

pen. Tegen die snelheid riskeerden we om in de loop van de

zowel vanuit de mand van de Zwitsers als vanuit die van team

nacht te veel afstand af te leggen om een landing in de och-

Duitsland-1, met Matthias Zenge en Benni Eimers.

tend mogelijk te maken en besloten we om zaterdagavond om 19u44 de ballon veilig aan de grond te zetten op een grasveld

Op een bepaald moment kregen we echter van ons HQ te

in de buurt van Rouffignac-Saint-Cernin-de-Reilhac. Ons volg-

horen dat we al te ver naar het westen waren afgedreven om

team was vlakbij en na enkele minuten waren zij ter plaatse

de geplande draaiing naar Polen te nemen en de verloren

om de ballon te helpen inpakken en in te laden.

afstand goed te maken, waarbij bovendien een weersverslechtering werd verwacht. Vanaf dan werd de nieuwe strategie om

Overwinning Polen-2

zo ver mogelijk in zuidwest Frankrijk te geraken, in de buurt

De rest is geschiedenis, twee teams zijn toch naar Italië gevlo-

van Bordeaux. Daarvoor moesten we verder stijgen en werd

gen, en Polen-2 is wel 24 uur boven Zwitserland kunnen blij-

ook onze zuurstof aangesloten. Team Polen-2 bleek onder-

ven hangen en naar Polen gevlogen. Duitsland-1 is nog vanuit

tussen als enige team erin geslaagd te zijn om 24 uur boven

de westelijke groep afgesplitst om alsnog Polen te bereiken

Zwitserland te blijven hangen vooraleer de draaiing richting

om uiteindelijk nog als derde te eindigen. Ook dat is deel van

Polen in te zetten.

de Gordon Bennett, dat je keer op keer moet beslissen en pas achteraf weet of die beslissingen de juiste waren. Hadden we

Landing

toch nog richting Polen moeten proberen vliegen, of van in

In de vroege avond zou de wind vlak voor de Atlantische

het begin richting Italië? Maar zoals altijd heeft het beste team

Oceaan naar het zuiden draaien en ons veilig boven land hou-

gewonnen. Team Polen-2 heeft als enige de juiste hoogte

den. Maar wanneer we in de loop van de namiddag begon-

gevonden en is met veel geduld in het begin ter plaatse kun-

nen te dalen, beseften we dat op lage hoogte de zuidelijke

nen blijven hangen. Na 35 jaar heeft een Pools team opnieuw

draaiing al veel vroeger was ingezet, hetgeen opnieuw niet

de overwinning behaald. Wij feliciteren Mateusz Rekas en

overeenstemde met de weermodellen. We moesten dus hoog

Jacek Bogdaeski alvast van harte en kijken uit om er opnieuw

blijven om zoveel mogelijk afstand in westelijke richting af te

bij te zijn in Polen in 2020.

leggen. Wanneer de avond naderde, moesten we snel beslis-

Nogmaals bedankt aan ons hele team, jullie waren fantastisch!

Conferentie 12

VERSLAG FAI-CIA 2019 PLENARY MEETING UITERAARD IS EENIEDER IN NEDERLAND EN BELGIE NU DRUK BEZIG MET DE INVOERING VAN EASA. MAAR EEN KLEINE GROEP WEDSTRIJDVAARDERS IS OOK ALWEER DRUK IN DE WEER OM HET WEDSTRIJDSEIZOEN VOOR TE BEREIDEN. OM DE BALLONSPORT MONDIAAL IN GOEDE BANEN TE LEIDEN WORDT ER ELK JAAR DOOR DE FAI/CIA ERGENS OP DE WERELD EEN CONFERENTIE GEORGANISEERD. DAARBIJ WORDEN ALLE ZAKEN DIE MET DE BALLONSPORT TE MAKEN HEBBEN BESPROKEN. ELK VAN DE 55 AANGESLOTEN LANDEN BINNEN DE CIA KUNNEN EEN DELEGATE AFVAARDIGEN EN HEBBEN DAARBIJ OOK STEMRECHT. BIJNA 30 LANDEN WAREN AANWEZIG. D O OR BE RT S TU IV ER

Dit jaar was de conferentie gepland van 12 t/m 15 maart.

me als voorzitter van de DBCC verstandig om mee af te reizen

Voor Nederland is Sanne Haarhuis de Delegate. Naast Sanne

naar Istanbul. Namens België is zoals al vele jaren Luc Van

is Erwin Pellegrom Alternate Delegate (reserve), maar Erwin is

Geyte aanwezig. Zijn grote betrokkenheid bij het varen met

ook zeer actief op het gebied van scoring en de daarbij beho-

gasballonnen en luchtschepen geeft aan dat het niet alleen

rende techniek binnen enkele werkgroepen. Om ook eens een

gaat over hetelucht-ballonvaren, maar ook over de andere

kijkje achter de internationale schermen te nemen leek het

facetten van sportballonvaren.

ERWIN P EL L EGRO M NL

B ERT S TU IV ER NL L UC VAN GEYTE BE

SANNE H AARH UIS NL

De eerste dagen vergaderen de werkgroepen. Hier komt alles samen wat de werkgroepen hebben besproken in het afgelopen jaar via forums, mail en skype. Alles passeert nog eens de revue en na wat discussie wordt een aantal zaken ingebracht in de Plenary Meeting (hoofdvergadering). Daar kunnen vervolgens de aanbevelingen van deze werkgroepen als besluiten worden aangenomen, weggestemd of meegenomen als aanbeveling. De Plenary vindt plaats op de laatste 2 dagen.

New Technology Sub Commitee Mijn eerste keuze om eens mee te kijken valt op de werkgroep New Technology. De laatste 10 jaar heeft het gebruik van elektronische hulpmiddelen een enorme vlucht genomen. Laptops met navigatiesoftware, GPS en loggers zijn niet meer weg te denken. Maar ook zaken op het gebied van Live tracking komen hier aan de orde. De stand van zaken is nu dat er een app voor zowel Android als IOS wordt ontwikkeld die via bluetooth verbonden is met een veredelde GPS-tracker. Vervolgens kan via internet de track, declaratie en markeerpunten (via de telefoon) snel en simpel worden doorgegeven aan de wedstrijdleiding. Op de website Watchmefly.net kunnen vervolgens zowel piloten als publiek de resultaten, tracks en andere zaken bekijken. Uiteraard vergt dit nog verdere ontwikkeling en moet dit systeem goed beveiligd worden. Maar in grote lijnen is dit de ontwikkeling voor de toekomst en heeft men voor het grootste deel het concept al gereed en in 2019 zullen de eerste tests al plaatsvinden.

World Air Games 2022 In de meeting voor de competitors komen allerlei algemene wensen en eisen naar voren. Maar het belangrijkste item is echter de plannen van de FAI om in 2022 in Turkije de World Air Games te organiseren. Deze plannen worden door de FAI uitgebreid toegelicht. Hierbij worden zoveel mogelijk de WK´s van de verschillende luchtsporten daarin geïntegreerd. Dit naar voorbeeld van de EK´s voor o.a. atletiek en wielrennen in 2018.

Nieuwe strategie FAI/CIA Ook de FAI/CIA beseft dat we in een nieuwe tijd leven.

De sport is lange tijd geleden bedacht. Een tijd zonder internet en social media. PR/Marketing, het vinden van sponsors en het organiseren ging op een heel andere manier. De organisatie van de FAI/CIA is ook grotendeels daarop gebaseerd. Tijd om dit eens grondig onder de loep te nemen. Bij deze conferentie werd er daarom anderhalve dag uitgetrokken om onder leiding van 2 professionele moderators een workshop/brainstorm te organiseren om uit te vinden hoe we sport kunnen blijven faciliteren, verjongen en toekomstbestendig kunnen maken.

Geen eenvoudige opgave omdat hierbij buiten de gebaande paden gedacht moet worden en iedereen met een open mind de discussie moet voeren. Tot veler verassing lukte dit erg

Ballonstof

De conferentie is eigenlijk opgedeeld in twee gedeeltes.

13

Conferentie 14

goed en met 5 aandachtsgebieden en een aantal missionstate-

2021 beschikbaar gesteld. Na veel discussie komt er een ver-

ments wordt hopelijk een modernisering van de CIA in gang

rassend resultaat. Beide krijgen het toegewezen. Dus in 2020

gezet. De laatste jaren is het met name door terugloop van

en 2021 een dames WK! Verder is er ook een presentatie van

sponsoren en aantrekkende regelgeving steeds moeizamer om

de Gordon Bennet in Polen 2020.

organisatoren te vinden die bereid zijn grote evenementen te organiseren. Dit speelt overigens ook in andere luchtspor-

Bestuurlijke nabrander

ten. Het idee is om bestaande expertise binnen de gehele FAI

Binnen het bestuursbureau van de CIA worden jaarlijks nieuwe

hiervoor beter in te zetten. Het eerste resultaat is dat er een

leden gekozen. Tijdens de vergadering kunnen leden worden

nieuwe werkgroep in het leven wordt geroepen om dit verder

voorgedragen. Voor de functie van secretaris wordt Sanne ook

te ontwikkelen.

voorgedragen en als klap op de vuurpijl wordt ze met meerderheid van stemmen ook nog gekozen. Dus voor de komende

Evenementen de komende jaren

2 jaar hebben we een Nederlandse secretaris binnen de CIA!

Er wordt natuurlijk een heel hoop besproken in Plenary

Namens de Nederlandse en Belgische afgevaardigden durf ik

Meeting, maar het belangrijkste is zoals altijd welke evene-

gerust te stellen:

menten de komende jaren op stapel staan. Zoals al eerder ver-

Laat het internationale wedstrijdseizoen maar beginnen!

meld zijn de World Air Games in 2022 een belangrijk richtpunt en wordt sterk ondersteund door de FAI. Maar voor die tijd worden natuurlijk ook weer de nodige evenementen georganiseerd. Voor 2019 staan inmiddels al een aantal evenementen op de diverse kalenders. De belangrijkste daarvan zijn het EK in Mallorca, De Gordon Benett in Frankrijk. Voor 2020 is het WK Hetelucht in Slovenie. Ook het EK bid van Szeged in Hongarije in 2021 wordt toegelicht en geaccepteerd. Zover alles duidelijk. Het WK voor dames is echter een ander verhaal.

Door het wegvallen van Kroatie voor 2020 heeft Polen zich alsnog kandidaat gesteld. Daarnaast heeft ook Australië zich voor

Hoogtemeter aan kalibratie toe? of dient uw transponder of radio getest te worden?

Stuur deze dan op naar Service Center Terlet bv en u ontvangt uw instrument binnen 5 werkdagen retour. of op afspraak, dezelfde dag nog klaar.

EASA Approved EASA Part-M, Subpart F – Maintenance Organisation Approval No. NL.MF.3002 EASA Part-M, Subpart G – Continuing Airworthiness Maintenance Organisation (CAMO) Approval No. NL.MG.8002

Service Center Terlet bv Apeldoornseweg 203e 6816SM Arnhem

www.sct-terlet.nl

-

info@sct-terlet.nl

-

+31(0)26 44 31 251

-

Netherlands

Crew or not to crew

Veruit de belangrijkste mensen bij een ballonvaart zijn de crewleden. Het begint bij het klaarzetten van de materialen, het vullen van cilinders, de juiste handschoenenkist, radio, transponder, kaarten van de regio, papieren bij de juiste ballon, bij de juiste piloot. Dan rijden we soms 200 km naar het noorden en volgt een opstijging met 10 knopen of meer. De ballon is al uit het zicht voordat de ventilator in de auto staat...

Zonder een glimp van de ballon op te vangen gedurende het volgen, bereikt de crew twintig minuten na de landing het landingsveld. En ja hoor! Wéér ver van de weg geland, en opnieuw alle spullen uit het veld sjouwen omdat de boer boos is en niet mee wil werken. En als dan alles weer veilig op de aanhanger staat en de passagiers weer huiswaarts keren met een mooi certificaat op zak, rijdt de crew weer 200 km terug naar het zuiden, met op de achterbank een ronkende piloot.

Vervolgens besluit dezelfde piloot om de volgende dag eens in zijn eentje te gaan varen. In zijn eentje? Hoe dan?

Men neme een kleine ballon, kleine mand, enkele brander, paar kleine cilinders, jerrycan, fiets en liefst niet teveel wind - maar ook niet te weinig: zo’n 6 knopen aan de grond en 10 knopen op hoogte. Als transportmiddel volstaat een busje waar alles in past.

Bij het inflaten maak je de kroonlijn vast aan een jerrycan gevuld met water, zeg 25 liter. Je blaast de ballon op, laat de ventilator goed doordraaien tot de ballon koud gevuld bijna van de grond komt. Warm nu de ballon op met de brander. Niet te snel, zodat de jerrycan rustig over het veld naar de ballon toe glijdt. Maak dan de jerrycan los en bevestig de kroonlijn aan het branderframe.

De ballon is bijna klaar voor vertrek. Brand nog niet teveel want je moet er nog uit om de ventilator terug te zetten in de bus, en deze af te sluiten. Controleer nog even of de fiets goed aan de mand bevestigd zit. Stap nu in en klaar ben je voor de wijde lucht!

Bij de landing even opletten dat je niet op je fiets landt (rotation vents zijn hier echt een must). Na de vaart pak je alles weer in en rijdt met je fietsje in de mooie ochtendzon terug naar de bus op het startveld, waarna je de ballon weer ophaalt.

Toen ik de week daarop de crew belde of iemand tijd en zin had om te helpen, was er behoorlijk wat commentaar op mijn solo act. Maar een week later was de balloon battle gepland en stond iedereen weer klaar om te winnen!

Zie https://www.youtube.com/watch?v=IzMXiER37bA of google op ‘Ad Ballon Balloon Battle’.

Vanaf 3.04 kun je zien hoe uitmuntend en noodzakelijk de crew is!

Ad Haarhuis

column

AD’S BALLON BESOGNES

15

regelgeving 16

PART BOP

8 APRIL 2019: INVOERING VAN NIEUWE WETGEVING M.B.T. BALLONVAREN OP 8 APRIL WORDT DE NIEUWE WET EN REGELGEVING PART.BOP (EU.2018.395) VAN KRACHT. ‘BOP’ STAAT VOOR ‘BALLOON OPERATIONS’ EN REGELT DE OPERATIE/ EXPLOITATIE VAN EEN BALLON. HET IS DE VERVANGER VAN DE NU GELDENDE ‘REGELING VLUCHTUITVOERING’.

D O OR KAREL AB B ENES

Zoals bekend wordt hopelijk in april 2020 Part B-FCL ofwel

dan BOP.BAS en gaat voornamelijk over de veiligheid van de

Balloon Flight Crew Licensing (over o.a. brevetten) ingevoerd.

passagiers en de vaartuitvoering.

Wij zijn betrokken bij het schrijven van de AMC’s en GM voor deze vernieuwde en vereenvoudigde B-FCL Balloon Flight Crew

Of je commercieel vaart (en dus onder BOP.BAS plus BOP.ADD

Licence. Daar komen wij op een later tijdstip zeker nog uitvoe-

valt) of niet, wordt duidelijk als je weet dat onder commercieel

rig op terug.

kortgezegd wordt verstaan, namelijk ‘als je er geld voor krijgt’.

Daarop zijn een paar uitzonderingen. Niet-commercieel zijn

De meeste ballonvaarders zullen inmiddels ook het nodige

volgens Artikel 3 van Air Operations:

hebben gehoord en gelezen over de Ballon Operations regel-

• Vaarten met maximaal 3 passagiers waarbij de kosten

geving in Part BOP, die op 8 april 2019 van kracht wordt. We

tussen alle deelnemers worden gedeeld.

hebben een aantal informatiebijeenkomsten in het land geor-

• Vaarten door een DTO of vliegclub om nieuwe leden aan

ganiseerd en de belangstelling was groot. Onderstaand in het

te trekken met maximaal 3 passagiers, of parachute ope-

kort nog wat nuttige tips.

raties. Dit mag slechts een marginaal onderdeel van de activiteiten van de DTO of club zijn.

Voor wie is Part BOP?

•

Part BOP bestaat uit twee delen:

• Wedstrijdvaarten met (kleine bedragen aan) prijzengeld.

Lesvaarten uitgevoerd onder een DTO. Deze zijn niet-commercieel maar vallen wel onder Special

BOP.BAS: commercieel én niet-commercieel

Operations en moeten aan de regels voor Special Ops

De BOP.BAS-regels zijn van toepassing op alle ballonvaarders

voldoen.

die commercieel of niet-commercieel ballonvaren. In BOP. BAS staat bijvoorbeeld, na de definities, welke verantwoor-

Je zou dus ruwweg kunnen stellen dat alle vaarten met kleine

delijkheden de gezagvoerder en de crewleden hebben, welke

ballonnen tot 120.000 ft3 onder deze uitzonderingen kunnen

documenten je aan boord of in de volgwagen moet hebben,

vallen. Zodra je echter betaald wordt is het commercieel - en

hoe het zit met kaartmateriaal, brandstof in de ballon, pas-

zijn BOP.BAS én BOP.ADD van toepassing!

sagiersbriefing, crewbriefing, vaartvoorbereiding, uiteraard het verplichte pilot restraint harness, wanneer je zwemvesten

Voldoen aan de wetgeving

en zuurstof mee moet nemen, nachtvaren, Special Ops en de

Op de meeste ballonvaarders zal dus zowel Part BAS als ook

voorwaarden en checklists die daarbij horen (de wedstrijdvaart

Part ADD van toepassing zijn. Wat moet je dan doen om aan

wordt bijvoorbeeld als Special Ops gezien), spullen die je aan

de wetgeving te voldoen? Eigenlijk is dat vrij eenvoudig. De

boord moet hebben waaronder een EHBO-kist en navigatie-

nieuwe regelgeving wijkt namelijk niet fundamenteel af van de

en andere instrumenten, een brandblusser, een branddeken,

regelgeving die er al was (Regeling Vluchtuitvoering) en wie

etcetera. Niets nieuws maar alles weer even op een rijtje gezet

nu commercieel vaart moet deze regels al toepassen.

in BOP.BAS.

De nieuwe regels zijn uiteraard niet 100% hetzelfde. Een essentieel verschil is het indienen van de Declaratie. Wij advi-

BOP.ADD: alleen commercieel

seren dan ook om de EASA-regels nauwkeurig te bestuderen.

BOP.ADD is van toepassing op alle commerciële ballonvaarten.

Ze zijn te vinden via https://www.easa.europa.eu/sites/default/

Daarin wordt duidelijk gemaakt aan welke voorwaarden de

files/dfu/Balloon%20Rule%20Book.pdf (of via Google: “EASA

commercieel gezagvoerder moet voldoen. Dat is uitgebreider

Balloon Rule Book” ). Hier vind je alle geldende regels m.b.t.

Samenvattend: als je een Declaratie hebt ingediend en je het

Later zullen we Part B-FCL toevoegen.

OM/MM hebt (en dat volgt) ben je klaar!

Declaratie

Vragen

Je moet als commercieel operator een verplichte Declaratie

Als je specifieke vragen hebt over de invoering van Part BOP,

indienen. Je mag niet commercieel ballonvaren zonder de bal-

stuur een email dan naar de KNVvL Afdeling Ballonvaren.

lon te hebben opgenomen in een Declaratie. Als je voor anderen vaart moet je zeker zijn dat de ballon in een Declaratie is opgenomen. In deze Declaratie bevestig je dat je voldoet aan

17

de wet- en regelgeving en geef je aan welke materialen je gebruikt, dat je commercieel bezig bent, wie je bent en waarvandaan je werkt en dat je een Operations & Management Manual hebt, dat voldoet aan de regels uit BOP.ADD. Je geeft ook aan wie er verantwoordelijk voor de operatie is.

Let op: zonder Declaratie mag je dus niet commercieel ballonvaren!

Operations Manual Wij hebben als KNVvL een Operations Manual (OM) inclusief een Management Manual (MM) voor de leden gemaakt. Wij hebben deze besproken met de ILT en kunnen hiermee aan de slag. Iedereen die lid is van de KNVvL Afdeling Ballonvaren kan een OM/MM bestellen. Je kunt daar een update-abonnement bij krijgen. Alles tegen kostprijs (veel dank voor de eindeloze uren die René Zwarteveen en Marije Roozendaal aan dit boek hebben besteed!). Als je het OM/MM wilt bestellen, stuur dan een email naar secretaris.ballonvaren@knvvl.nl.

‘s Werelds snelste

planning software voor ballonvaarders

https://quickrelease.aero

• Geen installatie vereist, online toegang via PC, tablet en smartphone.

• Laadrapport en passagierslijst conform BOP (Balloon Operations) • Communicatie met passagiers op basis van SMS met nationaal mobiel nummer in Nederland en België • Free to Play : GRATIS voor de recreatieve ballonvaarder

regelgeving

onder meer Operations en de technische eisen van de ballon.

Software ontwikkeld door Upconsult!ng in samenwerking met Step In Balloons wim@upconsulting.be

meteorologie 18

WIND IN DE ONDERSTE LUCHTLAGEN Door Dany Mariën

DE WIND IN DE ONDERSTE LUCHTLAGEN WORDT GROTENDEELS BEPAALD DOOR HET AANWEZIGE LUCHTDRUKPATROON. DE POSITIE(S) VAN DE LAGE EN/ OF HOGE DRUKGEBIEDEN EN HUN EVENTUELE VERPLAATSINGEN EN HET ONDERLINGE VERSCHIL IN LUCHTDRUK TUSSEN BEIDE DRUKGEBIEDEN ZULLEN BEPALEN UIT WELKE RICHTING EN HOE STERK DE WIND ZAL WAAIEN OP EEN BEPAALDE LOCATIE. HIERBIJ SPELEN 4 KRACHTEN EEN GROTE ROL 1. Drukgradiëntkracht Deze horizontale kracht ontstaat wanneer er een verschil is in

en kan in de meeste gevallen verwaarloosd worden.

luchtdruk over een bepaalde afstand. Het voornaamste gevolg

Onder “normale” omstandigheden is er een evenwicht tussen

van deze kracht is dat er een verplaatsing van lucht (= wind)

de 3 bovenvermelde krachten waarbij de drukgradiëntkracht

zal plaatsvinden van de kern van het hoge drukgebied naar

en de corioliskracht even groot zijn maar in tegengestelde

de kern van het lage drukgebied. Hoe groter het verschil in

richting werken. Het resultaat is een wind die evenwijdig zal

luchtdruk tussen beide drukgebieden, hoe sterker de luchtver-

waaien met de isobaren, in wijzerzin rond een hoge drukge-

plaatsing zal zijn. Dit betekent concreet dat wanneer op een

bied en in tegenwijzerzin rond een lage drukgebied, met een

weerkaart de isobaren kort bij elkaar liggen (= groot verschil

snelheid die bepaald wordt door de afstand tussen de isoba-

in luchtdruk over een kleine afstand) de compenserende

ren.

winden sterk zullen zijn. Dit is meestal het geval in of nabij een lage drukgebied. Anderzijds zullen bij een zwakke drukgradiënt (klein luchtdrukverschil over een bepaalde afstand) de isobaren verder uit elkaar liggen en zullen de winden eerder zwak zijn. Dit is voornamelijk het geval in of nabij een hoge drukgebied

2.Corioliskracht Deze kracht wordt veroorzaakt door de draaiing van de aarde waardoor de wind niet rechtstreeks van de kern van het hoge

4. Wrijvingskracht Deze kracht is enkel belangrijk nabij het aardoppervlak maar zal er wel voor zorgen dat de windsnelheid zal afnemen wat op zijn beurt zal leiden tot een afname van de corioliskracht.

Vermits daardoor de drukgradiëntkracht groter wordt dan de corioliskracht zal de grondwind niet meer evenwijdig waaien met de isobaren maar als het ware naar het lage drukgebied getrokken worden en de isobaren snijden van de hoge(re) naar de lage(re) druk toe. Hoe ruwer het onderliggende terrein (vlakke terreinen zoals zeeën of andere grote wateroppervlakken zullen minder wrijving uitoefenen dan landoppervlakken met bijvoorbeeld bossen, gebouwen, heuvels,..), hoe groter de hoek zal zijn waarmee de wind de isobaren snijdt. Meestal bedraagt de hoek tussen de wind en de isobaar gemiddeld 30 à 40° boven land en 10 à 20° boven zee.

De wind aan de grond Het eindresultaat van al de bovenvermelde 4 krachten is een grondwind die hier bij ons in een lage drukgebied in tegenwijzerzin waait waarbij de wind de isobaren snijdt naar de kern van het lage drukgebied toe. In een hoge drukgebied waait drukgebied naar de kern van het lage drukgebied zal waaien

de wind in wijzerzin en zal de wind de isobaren snijden weg

maar zal afbuigen naar rechts op het Noordelijk Halfrond

van de kern van het hoge drukgebied. Zoals eerder al gemeld

en naar links in het Zuidelijk Halfrond. Hierdoor zal de wind

hangt de windsnelheid af van de afstand tussen de isobaren.

bij ons in wijzerzin waaien rond een hoge drukgebied en in

Merk wel op dat wanneer er een zwakke drukgradiënt heerst

tegenwijzerzin rond een lage drukgebied.

zoals bijvoorbeeld in de kern van een hoge drukgebied de

3. Centrifugale kracht: Deze kracht ontstaat bij een gekromd traject en is gericht naar de buitenkant van de kromming. Deze kracht is relatief klein

waargenomen wind enorm kan beïnvloed worden door plaatselijke invloeden, vooral in een heuvelachtig- of bergachtig gebied.

waaien met de isobaren. Als voornaamste besluit kunnen we stellen dat in de onderste 2000-3000 voet van de atmosfeer er tegelijkertijd een toename van de windsnelheid en een ruiming in richting (= draaiend in wijzerzin) plaatsvindt van de wind tussen de grond en de top van de wrijvingslaag. Als een praktisch hulpmiddel kan men stellen dat de windrichting op 3000 voet hoogte gelijk aan de windrichting op de grond + 30-40° en windsnelheid op grondniveau vermenigvuldigd met 2.

Met bijvoorbeeld een wind aan de grond van 240°12kt zal de wind op 3000ft hoogstwaarschijnlijk in de buurt van 270-

De wind in de wrijvingslaag

280°25kt zijn, met een wind aan de grond van bijvoorbeeld

De wrijvingslaag is de laag nabij het aardoppervlak, welke

030°15kt zal de wind op 3000ft iets in de richting van 060-

rechtstreeks wordt beïnvloed door wrijvingseffecten en andere

070°25-30kt zijn.

processen zoals de verplaatsing van vochtigheid en warmte van en naar het grondoppervlak. De dikte van de wrijvingslaag is zeer veranderlijk en wordt grotendeels bepaald door factoren zoals het seizoen, windsnelheid, onderliggende terrein, hoeveelheid zonnewarmte, stabiel of onstabiel weertype en van de dagelijkse evolutie van bepaalde meteorologische parameters. In onze streken zal de wrijvingslaag zelden de 3000 voet overschrijden (met uitzondering van berggebieden).

Aangezien de wrijving zeer snel afneemt met de hoogte, zal de windsnelheid alsook de corioliskracht opnieuw toenemen

Ervaar en beleef onze passie voor unieke overnachtingen Vakantiewoningen

BallonAIRpoort Roonsestraat 20 5076 PM Haaren [NB] 0411 - 62 27 24 info@ballonaipoort.nl www.slapenineenballonmand.nl

Kom slapen in een ballonmand bij BallonAIRpoort vakantiewoningen

Bed & Breakfast Ballonvaren

meteorologie

waardoor de wind opnieuw meer en meer evenwijdig gaat

19

bedrijfsprofiel 20 BALLOON_PHOTOS

JORIKBALLON

T

Look at that is nelly the elephant. #olifant #balloon #oudeballon #ballonstof

HYLKEJOURE Watching the sunrise from the best spot #balloonadventures #sunrise #ballonstof #mydubai #hotairballoon #ballooningdubai

My daddy is a Pilot! #baby #balloon #daddy #pilot #hotairballoon #ballonstof

L m #

BALLONVAARTEN STIJN VERCAUTEREN

SVENSCHOETERS

BALLOONINGNOORD

B

#ballonstof

De eerste vlucht van ‘t jaar is een feit! #bertelsballooning #ballooning #ballon #kontich #bazel #flyandsmile #fly #ballonstof #smile

Balloon season is comming! - Hope that we can open balloon season next Saturday at Geesteren. #BallooningNoordFotografie #ballonstof

T # g

DE_VILLE_EN_VILLAGES

MONIKABADYL

G

#mongolfiere #thouars #deuxsevres #mongolfieres #ballonstof #tourismethouarsais #deuxsevrestourisme #hotairballoon #ballooning

#bristol #dayout #weekend #balloons #ballonstof #colour

T # #

TAG

#BALLONSTOF De mooiste ballonfoto’s op social media Tag je ballonfoto’s met #ballonstof op een (openbaar) Facebook, Instagram of Twitter account en plaats er een leuke tekst en niet te veel hashtags bij.

Wie weet staat je foto de volgende keer op deze plek in Ballonstof!

n en.

nstof

bedrijfsprofiel 21 THEFLYINGDUTCHMANBALLOONING

IKWILBALLONVAREN

LUCHTBALLONVAART

Lets the season start again - #theflyingdutchmanballoonin #De_Waal_palen_solid_foundations #happy #ballonstof

The view from the inside... #ikwilballonvaren #ballonvaartendehandschutter #aerialadvertising #competitionballooning #ballonstof #sunrisetd

Wat begonnen we de week mooi! Hopelijk zie je onze luchtballonnen snel weer in de lucht #voorjaar #luchtballonnen #ballonvaart #ballonstof

BALLOONINGISFUN

WAASLAND_BALLOONING

FLYINGWOLFS

The sunny inside of the PH-NEL last February #montgolfière #veigglobus #sharethethrill #flyingismagic #ballonstof

#ballonstof #Ballonvaarten #ballonvaart #luchtdoop #toerismeoostvlaanderen #sintniklaas #luchtballon #grotemarkt #ballonvaren

First time ever my babygirl sees a hotairballoon this close #smiley #Alixe #babygirl #withdaddy #ballonstof

GEENHOOGTEVREES

EJDOORNEWAARD

TWENTEBALLOONING

Tannheim 2019 #tannheimertal #ballonvaart #ballonvaartcentrumvanmanen #ballooning #alpen #oostenrijk #ballonstof

High five after another safe landing #ballooning #upupandaway #ballonstof #inzell #nowings

Eventually we flew with 50 balloons more over the tombs and rocks of Mada’in Saleh which is on the Unesco’s World Heritage Site...

vee en gewas 22

BALLONVAART IN RELATIE TOT GEWASSEN BALLONVAARDERS VERSCHIJNEN MET ENIGE REGELMAAT ALS ONGENODE GAST BOVEN DE BOERENAKKERS. ALS DAAR KWETSBAAR GEWAS OF VEE OP STAAT, IS DOORVAREN HET DEVIES, TOT ER ZICH EEN BETERE GELEGENHEID VOORDOET OM VEILIG TE KUNNEN LANDEN. DAT GAAT VRIJWEL ALTIJD GOED – MAAR EEN ENKELE KEER OOK NIET. IN DIT EERSTE DEEL VAN EEN NIEUWE SERIE OVER GEWAS EN VEE IN RELATIE TOT BALLONVAART, BEKIJKEN WE VERSCHILLENDE SOORTEN GEWASSEN IN MEER DETAIL. HOE KUN JE ZE HERKENNEN, EN WAAR KUN JE REKENING MEE HOUDEN? D O OR R U D V AN HERK EN HAN NAB B EN

MAÏS

TARWE

AARD AP P EL EN

S P R U I T EN

L I JNZAAD

KO O L ZAAD

Gewassen worden in het algemeen in het voorjaar in lange

geoogst. Dergelijke velden zijn vaak te herkennen aan het

rijen ingezaaid of gepoot. Aan strakke lijnen op zanderige

ontbreken van een omheining en de afwezigheid van vee en

akkers kun je vaak zien dat een veld net is ingezaaid. Vanaf het

loop- en ligsporen. Het maaien van hooi en kuilgras gaat de

moment dat gewassen ontkiemen worden ze kwetsbaarder

hele zomer door; in een gemiddeld seizoen zijn zo’n vijf maai-

– ook voor een landende luchtballon en/of enthousiast toeren-

momenten mogelijk. Het gras wordt gemaaid, geschud voor

nend publiek.

snelle droging en in rijen verzameld . Gras dat gebruikt wordt als hooi wordt meestal verzameld in balen, terwijl kuilgras

Grasland

los van het veld gehaald wordt. Na zo’n twee dagen drogen

Grasvelden die niet gebruikt worden voor begrazing, leveren

wordt het verzameld voor opslag, bijvoorbeeld onder zwart

over het algemeen hooi of kuilgras, dat vanaf mei wordt

plastic bedekt met autobanden of in grote groene of zwarte in

het in de wintermaanden als veevoer.

GEWASSEN IN NEDERLAND EN VLAANDEREN Top 5 meest verbouwde gewassen

Totale oppervlakte x1000 ha (indicatief)

1. Grasland

1500

2. Maïs

300

is levert weinig problemen op. Tenzij

3. Granen (tarwe, gerst)

200

het gras net is ingezaaid of kort na de

4. Aardappelen

100

landing gemaaid moet worden, omdat

5. Suikerbieten

100

Een luchtballon die landt in een grasveld dat voor hooi of kuilgras bestemd

platliggend gras een negatief effect

Bron: CBS Nederland en Departement Landbouw en Visserij België.

heeft op de opbrengst van de maaibeurt.

Indien een dergelijk grasland onlangs is gemaaid –vanuit de lucht te herkennen aan de lichtgroene

met blad, stengel en kolven gehakseld en ingekuild, om ver-

kleur – is landen in principe geen probleem. Staat het gras al

volgens als veevoer te dienen.

hoog op het land, vaar dan bij voorkeur door tot er zich een betere landingsgelegenheid voordoet. Moet je onverhoopt

Granen

in een grasveld landen dat op het punt staat om gemaaid

Graan is een verzamelnaam voor gewassen als gerst, haver,

te worden, vertrap dan het gras zo weinig mogelijk en zorg

rogge en tarwe, en feitelijk behoren ook rijst en maïs tot de

SUI KE R BI E T E N

LU Z ERNE

BO ERENKO O L

V EL D BON E N

AS PERGES

BL AD RAMANAS

ervoor dat een van de crewleden goedbedoelende omstanders

‘graanfamilie’. In Nederland en Vlaanderen zijn – naast maïs

van het veld weghoudt. En uiteraard: neem contact op met de

– wintertarwe en zomergerst de meest verbouwde graansoor-

boer.

ten. Tarwe kennen we o.a. als ingrediënt voor brood en pannenkoeken, of als halffabricaat in de vorm van meel of bloem.

Maïs

Gerst is een bekend ingrediënt voor bier. Wintertarwe wordt

Maïs groeit tot ruim twee meter hoog en wordt voornamelijk

vanaf medio september t/m januari ingezaaid. Het ontkiemt

geteeld als veevoer. Het wordt gezaaid met enkelvoudige

in het voorjaar, en wordt vanaf eind juli geoogst. Vaak wordt

zaden in rijen en zal, eenmaal beschadigd, niet meer herstel-

de wintertarwe ingezaaid om land tot rust te laten komen

len. Het oogsten van maïs vind plaats tussen medio september

als het is uitgeput door een intensief gewas als aardappelen

en medio oktober. Het gehele gewas wordt meestal compleet

of suikerbieten. Na de oogst blijven stoppels en verhakseld

vee en gewas

plastic verpakte pakketten. Daarna dient

23

vee en gewas 24

stro op het land achter, en wordt vaak groenbemesting (zie

lopen uiteen van bepaalde soorten grassen en klaver tot

verderop in dit artikel) ingezaaid. Zomergerst wordt tussen

lupine, voederwikke, rogge, gele mosterd of bladrammenas.

medio februari en begin april ingezaaid, en wordt meestal

Groenbemesting is niet altijd gemakkelijk te herkennen en

midden-augustus geoogst. Als een ballon onverhoopt landt

ziet er vaak ‘rommelig’ uit. Het kan gemakkelijk voor onkruid

in een graanveld, en de tarwe of gerst platwalst, zullen deze

worden aangezien. Een groenbemester heeft in de winter nog

gewassen niet of nauwelijks meer overeind komen. Op een

een aanvullend doel. De hoofdgewassen gebruiken namelijk

graanstoppel kan echter prima geland worden, er is dan geen

niet alle stikstof en fosfaat uit de bemeste grond, en om te

gewasschade.

voorkomen dat die stoffen in het grondwater komen moeten de percelen vaak ’s winters ook begroeid zijn. Dat kan met

Aardappelen

bijvoorbeeld gras of wintertarwe, maar ook met groenbemes-

Aardappelen worden niet gezaaid of ingeplant, maar machi-

ting. Deze groenbemester wordt in het vroege voorjaar in de

naal gepoot, meestal in maart en april. Soms wordt er in

grond gewerkt en dient als grondverbeteraar. Soms wordt de

maart na het poten tijdelijk plastic-met-gaatjes overheen

groenbemesting doodgespoten. Deze bespoten velden zien

gespannen, zodat de grond sneller warm wordt en de aard-

er vanuit de lucht oranje uit. Het onverhoopt landen in velden

appelen beter groeien. Aardappelvelden zijn gemakkelijk te

met groenbemesting levert, in vergelijking tot het landen in

herkennen aan de rijen van zandruggen waarin ze geteeld

velden met oogstgewas, nauwelijks schade op. Echter, de

worden. In juni staan de aardappelplanten in bloei, en krijgen

aarde van deze velden is vaak relatief los. Vanwege het ont-

ze witte of paarse bloemen. In de loop van de zomer en de

breken van een harde ondergrond kan het berijden van deze

herfst worden ze gerooid. Na het rooien worden de aardap-

velden lastig zijn.

pelen gedroogd en gesorteerd – en uiteindelijk opgegeten: zo’n 80 kilo per persoon per jaar. Het onverhoopt landen op

Overige gewassen

net aangelegde aardappelruggen of in net ontkiemde aard-

Soms worden gewassen gekweekt om hooi of kuilgras mee

appelvelden is uiteraard af te raden. In tegenstelling tot veel

te verrijken, als veevoer. De paarsbloeiende Lucerne ofwel

andere gewassen, is het negatief effect van een onverhoopte

Luzerneklaver is daar een voorbeeld van. Dergelijke vel-

ballonlanding in een aardappelveld groter bij jonge planten,

den zijn vaak ongelijk groen van kleur, en zie je in de wind

en kleiner net voor de oogst bij volgroeide planten, aangezien

meedeinen of golven. Rapen, boerenkool en spruiten

de aardappel zich onder de grond bevindt als deze geoogst

zijn grootbladige gewassen die vanuit de lucht er als een rijk

wordt. Echter het ongelijke veld maakt de landing minder

groen ‘minibos’ uitzien. Vlas (lijnzaad) bloeit met een blauwe

prettig en ook het bergen van de ballon gaat een stuk lastiger

of witte bloem, terwijl koolzaad, teunisbloem of, later in

door de zandruggen waarin de aardappelen worden geteeld.

het seizoen, mosterdzaad geel bloeien. Erwten en bonen hebben witte of af en toe blauwe bloemen en zien er dood

Suikerbieten

uit als ze rijp zijn. Ze staan ​​vaak nog in november op het

Een suikerbiet is een wortelgewas, dat gebruikt wordt voor het

land. Asperges worden jaren achter elkaar op hetzelfde veld

winnen van suiker. Een voederbiet is een variant op de suiker-

verbouwd, vooral in de zuidelijke Nederlanden. Ze worden

biet – in feite een suikerbiet met een laag suikergehalte – die

gekweekt in lange rijen opgehoogde grond, al dan niet over-

zoals de naam al doet vermoeden vooral als veevoeder dient.

dekt met plastic folie. De eerste asperges steken in februari of

De bietplant wordt tot 40 cm hoog en heeft vooral helder

begin maart de kop op, en traditioneel wordt er geoogst vanaf

groene bladeren. Ze worden in de lente ingezaaid, en vanaf

medio april tot 24 juni.

september geoogst. In de fabriek worden de bieten gewassen en gesneden waarna de suiker aan de biet wordt onttrokken

Perspectief

door oplossing van suiker in warm water. De pulp waaraan de

Een boer die op enige afstand een ballon laag over zijn gewas-

suiker is onttrokken dient als veevoeder. Net als aardappelen

sen ziet varen, heeft niet hetzelfde perspectief als jij hebt, als

groeien bieten ondergronds, waardoor de mogelijke schade

ballonvaarder. Wanneer een ballon laag vaart, bijvoorbeeld

van een ongewenste ballonlanding in een bietenveld afneemt

om contour te varen tijdens een lesvaart of bij de landing,

naarmate de oogstdatum dichterbij ligt. De oogstdatum ligt

weet de boer niet dat de ballon volledig onder controle is.

echter vaak voorbij het ballonvaart-seizoen.

Op een afstand lijkt een laagvarende ballon al snel grondcontact te hebben gemaakt, ook als deze zich nog enkele meters

Groenbemesting

boven de gewassen bevindt. Vanuit het perspectief van de

Groenbemesting is een verzamelnaam voor gewassen die zijn

boer staat zijn harde werk op het punt om geruïneerd te wor-

gekweekt om ze vervolgens weer onder te ploegen zodat ze

den, terwijl er voor de ballonvaarder geen vuiltje aan de lucht

voor verrijking en ‘verluchtiging’ van de grond kunnen zor-

is, en er een stukje verderop een prachtig landingsveldje in het

gen. De gewassen die voor groenbemesting worden gebruikt

verschiet ligt.

m2 worden gepubliceerd, waarbij zo goed als mogelijk wordt

Als je gewassen onverhoopt beschadigt na een ballonlanding,

aangesloten op de verwachte opbrengsten in kilo’s en prijzen

en je een indicatie wilt hebben van een redelijke vergoeding,

– die overigens kunnen fluctueren; het betreffen daarom voor-

kijk dan eens op de website van de Gasunie waar in geval

schottarieven.

van gewasschade bij het leggen van leidingen tarieven per

Volgende keer: ballonvaren & runderen.

SPREIDING VAN DE GEWASSEN IN NEDERLAND EN VLAANDEREN

VOOR S CH OTTARIEV EN GEWAS S EN G AS U NIE ( 2 018). H ET TARI EF VO O R GRASL AND I S H IERBIJ GEBASEERD O P H ET VO L L E D I G H E RINZ AAIEN OF OP V OLLEDIGE B ES C HAD IGI NG VAN EEN P AS I NGEZAAI D GRASVEL D . IND IEN EEN MAAIBEURT W OR D T VERPES T DOOR EEN LANDENDE B ALLON I S D E GEMISTE O P BRENGST O NGEVEER € 0,04 / M2. D E TARIEVEN VO O R G R OE N T E /TU INB OU W G EWAS S EN Z IJ N V ERGELIJKBAAR MET SUI KERBI ETEN EN AARD AP P EL EN.

vee en gewas

Schade

25

ben op reis 26

FESTIVAL INTERNACIONAL DEL G MEXICO LÉON, TEN NOORDWESTEN VAN MEXICO CITY, IS DE HOOFDSTAD VAN DE MEXICAANSE PROVINCIE GUANAJUATO. GELEGEN OP 1830 METER BOVEN DE ZEESPIEGEL TELT DE STAD RUIM 1,5 MILJOEN INWONERS. HET IS HET ECONOMISCHE CENTRUM VAN DE BAJIO; EEN HOOG PLATEAU DAT 2000 METER BOVEN DE ZEESPIEGEL IN HET CENTRUM VAN MEXICO UITSTIJGT. LÉON WORDT BESCHOUWD ALS DE ‘SHOE CAPITAL OF THE WORLD’: DE BELANGRIJKSTE BRON VAN INKOMSTEN IS DE LEER- EN SCHOENENINDUSTRIE. SINDS 2002 WORDT ER IN LÉON AAN DE OEVER VAN HET MEER PRESA EL PALOTE EEN BIJZONDER BALLONFESTIVAL GEORGANISEERD.

sen vanaf het vliegveld naar het hotel gebracht. Alle 200 ballonteams - met o.a. 30 spectaculaire special shapes uit 23 landen - zijn ondergebracht in één hotel en worden elke ochtend om 4:45 met bussen naar het opstijgterrein gereden.

Mexicaanse chauffeurs staan klaar om de vanuit Barcelona met zeecontainers vervoerde ballons over te laden op hun volgauto`s. Na de briefing rijden de open volgauto`s in colonne naar de nabijgelegen opstijglocatie, begeleid door enthousiaste toeschouwers.

De toeschouwers staan schouder aan schouder achter een mobiele afzetting (gekleurd afzet-lint). Zodra de ballons opgebouwd zijn, wordt de afzetting opgeheven en wordt de lege ruimte door de gedisciplineerde toeschouwers opgevuld. Het evenement kent ochtend- en avondvaarten met elke avond een nightglow, waar per dagdeel tot 200.000 toeschouwers op afkomen. Wat mij verbaast is dat de toeschouwers met hun kinderen in de vroege ochtend tot de late avond niets willen missen en € 4,50 per dagdeel voor de toegangsprijs betalen. De toeschouwers gaan bij het opstijgen van de ballons en spectaculaire special shapes - met o.a. de 51 meter hoge Christusfiguur en de Van Gogh als bijzondere blikvanger gevaren door Herman Kleinsmit - helemaal uit hun dak.

T E KS T E N B EELD B EN B LÄ S S

De massale opstijging aan de rand van het meer is een lust Ruim 2300 ballons en special shapes hebben het fantastische

voor het oog, en het enthousiasme kent geen grenzen wan-

festival sinds 2002 opgeluisterd. Meer dan 5 miljoen toe-

neer de ballons op hoogte naar het terrein terugkomen.

schouwers uit alle delen van Amerika hebben zich sindsdien

Tijdens mijn vaarten komt er geen einde aan de ontelbare

suf genoten. Het festival biedt jong en oud vele variaties aan

magische impressies en motieven, die mijn fototoestel regi-

activiteiten, met o.a. een concert van wereldklasse. In de loop

streert. Op mijn verzoek aan de organisatie ligt er tot twee

der jaren is het evenement uitgegroeid tot een economische

keer toe een boot voor mij klaar, om de massale opstijging en

drijvende kracht.

de nightglow vanaf het meer te fotograferen. De composities

Na een vermoeiende vlucht worden de ballonteams met bus-

zijn droomachtig mooi.

gezondheid 27

L GLOBO LÉON/ VOOR ZI T T E R E S CA N DRA S ALIM ONTV ANGT EEN TAART V OOR H AAR 1 5 - JA R I G E INZ ET. REC HTS DOC HTER ES C ANDRA GRACÍ A.

De laatste dag van het vierdaagse ballonfestival is een nationale feestdag (Dia de Revolución), waarop de verjaardag van de Mexicaanse Revolutie in 1910 gevierd wordt. Meer dan 200.000 toeschouwers genieten van het kleurrijke spektakel.

Na een soepele landing op een golfbaan gaan de piloten tetheren en nemen daarvoor kinderen mee omhoog. Wat opvalt is dat ouders en kinderen gedisciplineerd en geduldig op het teken van de piloot wachten.

Na het inpakken rijden de teams in colonne door een sloppenwijk, waar rijen kinderen langs de weg door de piloten verrast worden met snoepjes. Terug op de plek, waar de teams met Mexicaanse muziek, flamencodanseressen en heerlijke maaltijden en drankjes in de watten worden gelegd, wordt geheel terecht de voorzitter van het organisatiecomité Escandra Salim voor haar 15-jarige inzet met een grote taart verrast. Wat zij, samen met haar dochter Escandra García en haar team, gepresteerd heeft is een standing ovation waard. Op mij heeft met name de perfecte organisatie met meer dan 1000 vrijwilligers, de warmte, vriendelijkheid en hartelijkheid van de Mexicaanse bevolking een onuitwisbare indruk gemaakt.

Toen ik op de heenreis bij Schiphol uit de trein stapte, werd in de drukte mijn fototoestel gestolen. Een Mexicaanse familie, waar ballonvriend John Brons al sinds een aantal jaren ondergebracht was, aarzelde na aankomst in Léon geen minuut, om in een 300 km verder gelegen plaats het door mij gewenste nieuwe fototoestel te kopen. Wat een fantastische geste!

innovatie 28

DE BESTUURBARE LUCHTBALLON IS GEEN UTOPIE MEER

FLYDOO ME TOO! D O OR H ANS V AN HOES EL

Nadat in 1783 de eerste ballonvaar-

van 6,95 kilo en een envelop van 33

ten succesvol waren verlopen werd

kilo. Zonder bemanning weegt het

naar mogelijkheden gezocht om de

geheel 190 kilo, inclusief twee volle

ballon bestuurbaar te maken. Op

Worthingon cylinders. De onderdelen

oude afbeeldingen is te zien hoe

van de FlyDOO zijn in tassen op te

ballonvaarders daarvoor gebruik

bergen en te transporteren, een SUV

maakten van roeispanen, zeiltui-

of stationwagen is vaak voldoende.

gages en aangespannen vogels.

Kortom, volop fantasie, maar niet

De motor en propeller worden door-

bruikbaar. Met de ontwikkeling van

gaans alleen gebruikt wanneer het

het luchtschip werd de bestuur-

nodig is, bijvoorbeeld wanneer je

baarheid realistischer, maar met de

een landingsplek op een paar meter

uitvinding van de gemotoriseerde

dreigt te missen. Dankzij de gepan-

luchtvaart verdween de aandacht

tenteerde Vectored Trust Unit (VTU)

voor bestuurbare ballons. Tot nu!

van de FlyDOO behoort dat tot het

De in Frankrijk woonachtige

verleden. Tijdens een kennismakings-

Italiaan Leandro Correndini heeft

vlucht in Gap (Fr) - een lastig bosge-

na twee jaren ontwikkelingswerk

bied voor ballonvaarten - werd dat

een concept gerealiseerd waar-

gedemonstreerd, evenals een vaart

mee de bestuurbare ballon geen

met een headwind van 8 kts!

utopie meer is. Tijdens de Inzeller Ballonwoche 2019 presenteerde

De FlyDOO is een interessant concept

hij zijn LC1, handelsnaam FlyDOO.

voor wie louter plezier wil beleven

Het lichte, innovatieve luchtvaar-

aan de luchtvaart, met een lucht-

tuig is voorzien van een krachtige

vaartuig dat eenvoudig te bedienen

elektromotor die een duwpropeller

is zonder het gedoe waarmee een

aandrijft. Deze demontabele aan-

ballonvaarder of piloot van een fixed wing toestel te maken krijgt.

drijfunit zorgt ervoor dat de FlyDOO wordt voortgestuwd en bestuurbaar is. Het draagvermogen

Je hoeft geen groot visionair te zijn om te veronderstellen

wordt geleverd door een krachtige single burner van eigen

dat het gemak van een VTU ook weleens tot het besef van de

ontwerp.

traditionele ballonfabrikanten kan doordringen. Makkelijke landingsplekken worden steeds moeilijker gevonden door bijv.

De FlyDOO valt onder EASA annex 1. Dat wil zeggen dat cer-

de almaar groter wordende windmolen- en zonnepaneelpar-

tificatie van de FlyDOO niet onder het takenpakket van EASA

ken. Voor boeren kan het een geruststelling zijn dat een met

valt en onderhevig is aan nationale regelgeving. Dit heeft zo

een VTU-uitgeruste ballon het land minder betreden behoeft

zijn voordelen, maar kent ook zijn grenzen vanwege de gelijke

te worden.

behandeling van producten en diensten binnen de EU. FlyDOO is in Frankrijk officieel als luchtvaartuig ingeschreven

Meer informatie over de FlyDOO is te vinden op

en toegelaten voor maximaal 2 POB. De luchtwaardigheid is

www.flydoo.fun. Vanaf medio april is de FlyDOO

simpel: zolang het niet uit de lucht valt is het OK. Het kwali-

in Nederland en Belgie beschikbaar voor leve-

teitsprogramma is compliant met ASTM F2355-14. De fabri-

ring, proefvluchten, evenementen en demonstra-

kant vertelt hoe je e.e.a. moet onderhouden en dat vermeld je in het logboek.

De karakteristieken en prestaties van de FlyDOO zijn indrukwekkend: een opvouwbare mand van 45 kilo, een branderunit

ties. Vraag naar de mogelijkheden bij Mike van der Straaten (0651066795) of Hans van Hoesel (0654793510).

met de gratis EasyVFR-Basic applicatie WERKG R OE P L U CH T R U I M S C HENDING EN | KNV V L

LUCHTRUIMSCHENDINGEN (AIRSPACE INFRINGEMENTS) ZIJN VOORVALLEN WAARBIJ EEN LUCHTVAARTUIG ZONDER TOESTEMMING EEN GECONTROLEERD LUCHTRUIM BINNENGAAT. ROND DE LUCHTHAVENS VAN AMSTERDAM, EINDHOVEN, MAASTRICHTAACHEN AIRPORT EN DE KOOY VINDEN DE MEESTE LUCHTRUIMSCHENDINGEN PLAATS. VAAK IN CTR’S EN TMA’S EN IN MINDERE MATE BIJ GEBIEDEN MET (TIJDELIJKE) BEPERKINGEN ZOALS RESTRICTED AREAS, DANGER AREAS OF PROHIBITED AREAS. Oorzaken van luchtruimschendin-

verticale begrenzingen en contac-

gen zijn onder andere verkeerde

tinformatie.

veiligheid

VOORKOM LUCHTRUIMSCHENDINGEN

29

interpretatie van het luchtruim/ kaart/locatie, afleiding, complexi-

NOTAMs

teit van het luchtruim, onvol-

Ook de actuele NOTAMs kunnen

doende vluchtvoorbereiding en

worden weergegeven op de kaart.

verkeerde interpretatie en gebruik

De NOTAMs in EasyVFR worden

van navigatiemiddelen.

nagenoeg realtime bijgewerkt dankzij een rechtstreekse koppe-

EasyVFR Basic

ling met Eurocontrol. Eenvoudig

Moderne navigatiemiddelen als

toepasbare filters maken het

de tablet en smartphone zijn

mogelijk om het overzicht te

niet alleen in de auto, maar ook

AANTAL LU C HTRU IM SCH END INGEN I N NED ERL AND NAAR

in luchtvaartuigen zeer bruikbaar.

LU C HTRU IM S TRU C TU UR (GEGEVENS 2017)

Het verbeterde besef van locatie en

houden; NOTAMs die u markeert als zijnde niet waardevol voor uw vluchtuitvoering kunnen permanent

omgeving draagt bij aan de situational awareness en dus de

verborgen worden. Hierdoor ontstaat een compacte briefing

veiligheid. Voor dit doel zijn wereldwijd diverse, veelal betaal-

van uitsluitend relevante NOTAMs. Een NOTAM-push functie

de apps ontwikkeld. In opdracht van de overheid (DGB) en

zorgt ervoor dat u NOTAM-updates kunt ontvangen voor de

sectorpartijen als LVNL, KNVvL, KLu en AOPA werd enige tijd

door u aangegeven regio, zelfs als de app op dat moment niet

geleden een gratis variant van de populaire EasyVFR software

op de voorgrond draait op uw apparaat.

uitgebracht om deze verbeterde situatiebewustheid voor eenieder mogelijk te maken. Het doel hiervan is tweeledig: ernst

Downloaden en gebruiken

en aantal van luchtruimschendingen terugdringen en NOTAM-

EasyVFR Basic NL is voor gebruikers van het Nederlandse lucht-

informatie eenvoudiger te ontsluiten. Deze applicatie is gericht

ruim gratis te downloaden in de Google Play store en Apple

op gebruikers van het Nederlandse luchtruim, en is kosteloos

App Store - registratie is niet vereist. Voor meer informatie

te downloaden op iPhone, iPad en Android apparaten.

kijkt u op www.easyvfr.aero

AeroData EasyVFR Basic wordt gratis voorzien van actuele gegevens inzake de luchtruimstructuur. Deze informatie wordt volgens vaste procedure elke 28 dagen bijgewerkt, waardoor penwijzigingen tot het verleden behoren. Tijdens de vlucht wordt

D E E A SYVF R B A SIC

de locatie van het luchtvaartuig ten opzichte van het omrin-

A PP R IC HT ZIC H OP

gende luchtruim op de kaart weergegeven. Ook weet u op

GE B R U IK E R S VA N HE T

elk moment welk grondstation voor uw huidige locatie het

NE D E R LA ND SE

aanspreekpunt is, met inbegrip van de frequentie. Met een

LU C HT R U IM E N IS

enkele tik op de kaart wordt relevante detailinformatie over

GR A T IS B E SC HIK B A A R

een luchtruim zichtbaar, zoals type, klasse, de horizontale en

evenementen

BALLONFESTIVAL IN AL-ULA, SAUDI-ARABIË

30

BALLONNEN, TENTEN EN ZAND, VEEL ZAND D O OR S E B E KRU IJ ER

WAAR WE VORIG JAAR OP AVONTUUR GINGEN NAAR HET KOUDE SPITSBERGEN, WAREN WE DIT JAAR TE VINDEN IN DE HETE WOESTIJN VAN AL-ULA IN HET KONINKRIJK SAUDIARABIË, TIJDENS HET TIENDAAGSE BALLONFESTIVAL “WINTER IN TANTORA”. DE NAAM ZEGT HET AL: HET WAS ER WINTER EN DAN IS HET ER NIET ZO WARM, MAXIMAAL 28 GRADEN EN ‘S NACHTS EEN GRAAD OF 8. IDEAAL DUS VOOR BALLONVAREN. Al-Ula ligt ergens in de middle of nowhere tussen Tabouk en

te bevorderen. Maar heel erg veel toeristen hebben we vreemd

Medina; een gebied dat van oorsprong bij het Ottomaanse rijk

genoeg niet gezien, het was voornamelijk een feest voor de

hoorde. We waren er met een groep van zes mensen en drie

VIPs in Saudi-Arabië.

ballonnen: Jan en Roelie Fokken, Henk en Iris Broeders, Sebe Kruijer en Jan Oudenampsen. Van de 65 ballonteams op het

Organisatie

festival waren er 18 afkomstig uit Nederland. De overige teams

Het ballonevenement was groots opgezet. Ieder team kreeg

kwamen uit Europa en enkele teams uit Azië.

een pick-up truck met chauffeur plus nog twee extra crewleden, vaak Pakistanen, Egyptenaren of Soedanesen. Op het

Toerisme

evenement terrein kwam je van alles tegen: grote vliegende

Saudi-Arabië wil graag meer toeristen trekken, hoewel je op dit

torren in het licht van de lampen, overal pick-ups, heel veel

moment nog vreemd genoeg alleen een business visum of een

tenten, aggregaten voor de verlichting, en alle paden en

religieus visum voor dit land kunt krijgen. Het ballonfestival

wegen waren afgebakend met (nieuwe) dranghekken. En

was dan ook - zo hebben we begrepen - een activiteit van de

bovendien: zand, héél veel zand. Een grote tent diende voor

kroonprins Salman Bin Abdoel Aziz al-Saoed om het toerisme

de meetings van de piloten. Deze werd na elke meeting weer

wat zand naar binnen. De lokale crew en overige werklieden sliepen in een tentenkamp, de piloten en copiloten in hotels of appartementen. Het eten was er prima, zonder varkensvlees en zonder alcohol natuurlijk, en alle dames moesten een lange zwarte jurk aan.

Dagschema In Saudi-Arabië worden de plannen voortdurend gewijzigd, met of zonder overleg met de betrokkenen. Geduld hebben is hier dan ook een deugd en afspraken moet je met een korreltje zout nemen. De mensen zijn van oorsprong bedoeïen, voor wie tijd een ander begrip is dan voor ons westerlingen.

Het dagschema was ongeveer als volgt: om vier uur opstaan, dan met de bus drie kwartier rijden naar het evenemententerrein voor een briefing, en om zes uur naar het opstijgveld. Ik heb meerdere keren op een opstijgveld in het woestijngebied een half vergaan dierlijk skelet zien liggen. Na de vaart keerden we weer terug naar het evenemententerrein om gas te tanken, wat aardig wat tijd in beslag nam met 65 teams die allen de gasflessen weer moesten vullen. Vervolgens ontbijt en terug naar het appartement, paar uur slapen en douchen, en om vier uur ‘s middags weer in de bus richting evenemententerrein voor een lunch en de briefing voor de avond. In de avond twee uur lang thetheren, een half uur pauze en daarna nog een uurtje een nightglow. Hierna het diner en met de bus weer terug richting appartement.

Unesco We konden niet elke dag ballonvaren, vanwege een zandstorm en heftige regenbuien. We ontvingen allemaal een SMS-bericht op ons Saudi’s telefoonnummer, met een waarschuwing voor extreem weer in sommige delen van het land.

Normaal valt er 52 mm regen in het gebied van Al-Ula, en volgens ons viel dat nèt toen wij er waren. Dit waren dus dagen voor excursies. Zoals naar museum De Olifant-rots, een haciënda met een enorme sinaasappelboomgaard en naar het Meda’in Saleh gebied, een historische Unesco Werelderfgoed van een paar duizend jaar oud met uitgehakte grotwoningen en honderden graftombes.

Veranderingen Saudi-Arabië is ongeveer 50x Nederland en er wonen zo’n 28 miljoen mensen - waarvan 10 miljoen expats. Het dorp Al-Ula, waar we verbleven, heeft meer dan een dozijn moskeeën, die allen drie keer per dag om de beurt oproepen tot gebed. Zo’n 99% van de Saudische bevolking is een soennitische islamiet.

Het land is zich enorm aan het ontwikkelen. De mensen die we spraken waren uiterst open en vriendelijk, en de meest gehoorde reactie was: “De wereld verandert en wij moeten ook veranderen!”. Ons gevoel: de geest is uit de fles, en de veranderingen gaan hier snel. Immers er is aan geld geen gebrek. Maar kan de bevolking dit tempo wel aan?

Geschiedenis

helemaal schoon gezogen, want we sjouwden natuurlijk nogal

31

evenementen 32

BALLONVAREN IN DE ARAKU VALLEY DE GELDERSE VALLEI VAN INDIA T E KS T E N B EELD EDC AR V ERM EU LEN

IN DE UITNODIGING VANUIT INDIA STOND DAT WE ZOUDEN WORDEN ONDERGEBRACHT IN EEN 2 PERSOONS LUXE TENT. DAT IS WEER EENS WAT ANDERS DAN EEN LUXE HOTEL OF GASTGEZIN. HET IDEE VAN GLAMPING SPRAK ME DIRECT AAN. NA WAT MAILCONTACT MET DE ORGANISATIE WERD ONZE PH-JSH GOEDGEKEURD EN WERDEN WE TOEGEVOEGD AAN DE LIJST VAN 20 DEELNEMERS. DAN VALT DE COMMUNICATIE WAT STIL, MAAR IN MIJN HOOFD GAAT HET AVONTUUR GEWOON DOOR. Ballonvaren in India moest het avontuur van deze winter wor-

Bedstee in Mumbai

den. Begin december ontvingen we het bericht dat de ballon

Midden in de nacht komen we aan in Mumbai. Via booking.

nog vóór de kerst zou worden opgehaald. Onze vliegtickets –

com hebben we een dormitory geboekt; een soort hostel

heen via Mumbai en terug via New Delhi – hadden we sowieso

waar je een bedstee huurt. We blijven Hollanders, dus laten

al geboekt. Mocht het festival niet doorgaan dan zouden we

ons niet ‘oplichten’ door een taxi maar besluiten de 1,4 km

ons zonder ballon ook wel tien dagen weten te vermaken.

naar het hotel te gaan lopen. Na wat dwalen om de Airport

De donderdag voor de kerst wordt de ballon keurig thuis

af te komen stuiten we op een riksja-standplaats. Dat ziet er

opgehaald en mondjesmaat krijgen we weer mailcontact met

goedkoper en avontuurlijker uit dan een taxi, en koste maar

de organisatie. Vanaf dat moment begint alles soepel te lopen.

€ 1,25. We hadden de hulp van de bestuurder hard nodig om

De organisatie in India meldt dat ik gedurende mijn verblijf

ons hostel te vinden. In smerige straten vol afval, ratten en

een WiFi-dongle krijg, en me nergens zorgen over hoef te

zwerfhonden vinden we onze accommodatie. Het avontuur is

maken. Maar ik heb zo mijn twijfels…

begonnen!

De slaapplaats was prima en de dag in Mumbai brengen we

pers, vip-gasten en organisatie. Ieder team krijgt een brand-

door met een wandeling door de meest stoffige en vieze

blusser, aansteker, luchtvaart radio en een WiFi-dongle. De

straten die ik ooit heb gezien. De volgende ochtend staat de

general briefing is kort en het lijkt erop dat we de komende

vlucht Mumbai-Visakhapatnam op de agenda. We houden een

dagen zelf onze weersverwachting en kaarten moeten regelen.

riksja aan en na een rit van 5 km door het chaotische verkeer

Het enige wat belangrijk lijkt te zijn is dat we in de provincie

staan we bij de binnenlandse vluchten. Echter, de binnen-

blijven. Op het startveld zou ons verteld worden welke berg

landse vluchten via Jetairways gaan vanaf het internationale

we niet over mogen. Gelukkig hebben we WiFi en met de apps

vliegveld! We nemen een andere riksja en geven aan dat we

Windy, Windfinder en Google Maps bereid ik mezelf zo goed

wat haast hebben. In recordtempo racen we tussen alles en

mogelijk voor op mijn eerste ballonvaart in de Araku Vallei.

iedereen door. Ineens past de riksja tussen auto’s waar wij met de fiets te weinig ruimte zouden hebben, en op een krui-

De lucht in!

sing waar iedereen stil staat geeft onze riksja vol gas. Wat een

De grondwinden in de vallei zijn rustig (max. 5 knopen) en

geweldig land! We zijn gelukkig nog op tijd voor onze vlucht

naast dat je alert moet zijn op de vele hoogspanning en

naar Visakhapatnam, en daar

andere lijntjes blijkt het niet moeilijk

nog niet koud aangekomen

om landingsplekken te vinden. Wegen

of we zitten alweer in een

zijn er echter niet veel, dus landen in

auto naar een hotel voor een

een veld aan de weg of een veld waar

persconferentie elders in de

duidelijk autosporen doorheen lopen

stad. Tussen neus en lippen

is essentieel. De eerste paar vaarten

door krijgt elke piloot een trui

was het vaarplan simpel: opstijgen

en deze moeten we aan als we

en landen bij het eerste geschikte

de media ontmoeten. Ik denk:

veld, vaak al na zo’n 15-40 minuten

“Top, een trui bij 27+ gra-

varen. Een aantal vaarten later zag ik

den; echt geen weer voor een

mijn kans door op hoogte snelheid

T-shirt!” De trui blijkt tijdens

te pakken en door te varen, de vallei

de koude ochtenden echter

achter me te laten en de bergen in te

goed van pas te komen. De

gaan: verder varen dan iemand eerder

media is massaal gekomen en

gedaan had vanaf het evenement.

de ene na de andere verslag-

Achter mij zag ik slechts 1 andere

gever wil een piloot of crew

ballon mijn plan volgen. Nu op zoek

spreken.

naar dat dal bij Kitlangi met die grote weg. Volgens de app Hot-Air moest ik

Inmiddels is het donderdag

binnen 30 minuten bij het juiste dal

en morgenochtend gaan we varen in Araku, dat op zo’n 100 km van Visakhapatnam ligt.

zijn. Het zicht was perfect en mijn dal kwam in zicht. Het plan zou lukken!

Het draaiboek geeft aan dat de reis naar Araku een hele dag gaat duren. Rond 9:30 uur vertrekken we in colonne voor een

Het voelde alsof ik voor de eerste keer vanuit de Gelderse val-

prachtige rit door dorpjes en bergen. We kijken onze ogen

lei de Veluwe overstak. Ik voelde me thuis in India.

uit. Opeens worden we tegengehouden door een groep arme locals. Ze blokkeren de weg en vragen geld! Met takken en

De crew had mijn sms niet gekregen en bleek geen idee te

handen slaan ze op onze auto. Een van de organisatoren stapt

hebben waar ik heen was gegaan. Niet alleen de crew, maar

uit en spreek de locals toe. Na wat heen en weer geschreeuw

ook ik had geen telefoonsignaal. Mijn WiFi deed het nog wel;

mogen we door. Even verderop stoppen we opnieuw, omdat

de organisatie wist dus waar ik was. Na het inpakken was het

we niet verder kunnen vanwege een feest. Daarom gaan we

ouderwets afwachten. In Kitlangi waren we de ‘talk of the

spontaan een grot bezoeken en eten, want aan het einde van

town’. Het bleek een voordeel dat men hier nog nooit eerder

de middag zullen we waarschijnlijk wel doorgelaten worden.

een ballon had gezien. Na ruim een uur zoeken op basis van

Nou ja zeg, wat is dit voor een land?!

aanwijzingen van locals arriveerde de crew na 1,5 uur op de landingslocatie. Met een voldaan gevoel reden we een

Basecamp in Araku

prachtige route terug naar het basecamp. Het avontuur was

Het begint al te schemeren als we het basecamp bereiken.

compleet.

Ongeveer 75 tenten dienen als onderkomen voor de 20 teams,

evenementen

Persmoment in Visakhapatnam

33

interview

BALLONSTOF OVER BALLONSTOF

34 KU N S TOFV EZ ELS KU NNEN M ET EEN S PINM ACH I NE TO T D RAAD WO RD EN GESP O NNEN (F O TO P EX EL S BARTEK).

Waarom worden enveloppen nog steeds van ‘good-old’ nylon en polyester gemaakt?

D O OR H AN NAB B EN

EEN BALLONENVELOP IS EEN FLINKE LAP STOF DIE AAN AARDIG WAT EISEN MOET VOLDOEN. HET MOET HITTE KUNNEN WEERSTAAN, MAG NIET GEMAKKELIJK BESCHADIGEN EN ZEKER NIET KUNNEN DOORSCHEUREN. VERDER MOET HET LICHT VAN GEWICHT ZIJN, EN NIET TE POREUS. HET MOET EEN FLINKE WEESTAND HEBBEN TEGEN UV-LICHT ÉN TEGEN VOCHT, SCHIMMEL EN ZAND, EN BIJ VOORKEUR IN EEN BREDE SCHAKERING VAN KLEUREN VERKRIJGBAAR ZIJN - DIE ER NA VELE VAARUREN ZO-GOEDALS-NIEUW UIT BLIJVEN ZIEN. PFEW, GA ER MAAR AANSTAAN! Al decennia lang weten nylon en polyester deze lastige klus

ballonenveloppen dan nog steeds van nylon en polyester

naar tevredenheid te klaren. De materialen worden voorzien

gemaakt? Ballonstof Magazine - een toepasselijke naam in

van coatings om de luchtdoorlaatbaarheid te verminderen,

deze context - ging met die vraag richting Geleen, waar het

de invloed van UV-licht te verkleinen en de weerstand tegen

hoofdkantoor van DSM Materials is gevestigd, en legde Bert

vocht en schimmel te vergroten. Geavanceerde varianten,

Havenith, Strategy & Intelligence Manager van DSM, een lijstje

zoals Hyperlast en Ultralast, gaan langer mee en

met eisen voor waaraan een ballonenvelop moet

zijn minder poreus, maar ook zwaarder en duur-

voldoen. De vraag was welke moderne kunststof-

der dan de standaard varianten.

fen hij het meest geschikt acht.

Kunststofvezels

Scheikunde

Never change a winning concept, zou je zeggen.

Maar eerst een stukje scheikunde. De belangrijkste

Nylon (ook wel PA66 genoemd) en polyester zijn

grondstoffen van kunststoffen zijn koolwaterstof-

in combinatie met genoemde coatings beproefde

fen, afkomstig uit de olieraffinage, zo legt Bert

materialen, die uitstekend doen waarvoor ze

Havenith uit. Nylon en polyester, waar ballonstof

bedoeld zijn. Maar de wereld van geavanceerde

van wordt gemaakt, zijn zogenaamde thermoplas-

kunststoffen staat niet stil, en bekende chemi-

BERT H AVENITH VAN D SM: “ D O O R

ten: door blootstelling aan druk en/of warmte

sche bedrijven als DowDuPont, DSM en BASF

AAN BESTAAND E KUNSTSTO F F EN

kan het vloeibaar worden gemaakt en in een

ontwikkelen continue innovatieve varianten op

TE SL EUTEL EN MAKEN WE H ET O P

gietvorm worden geperst, zodat het uiteindelijk

bestaande kunstofvezels, die steeds verschil-

KL ANTSP ECI F ICATI E BI JVO O RBEEL D draad ofwel garen kan worden. Door de kunst-

lende combinaties van eigenschappen hebben.

H ITTEBESTEND I GER, RESISTENTER

stoffen te versterken met bijvoorbeeld aramide-

De materialen vinden hun weg naar airbags,

TEGEN VO CH T O F L ICH TER VAN

vezel (hittebestendig, hoge treksterkte), glasvezel

kogelvrije vesten, hitteschilden in automotoren,

GEWICH T” (F O TO D SM).

(lichtgewicht, sterk, bestand tegen chemicaliën)

iPhones, scheepskabels en het wielershirt en de

en/of koolstofvezel (licht, sterk en stug) kan het

fiets van Tom Dumoulin. Als er zoveel nieuwe toepassingen

een combinatie van gewenste, geavanceerdere eigenschappen

zijn voor geavanceerde kunststofvezels, waarom worden

meekrijgen.

Conclusie

Terug naar de envelop. Vanuit ‘value-for-money’ perspectief

Voor de envelop van een luchtballon voldoen nylon en poly-

zijn nylon en polyester uitermate geschikt voor het maken van

ester, al dan niet voorzien van diverse coatings, nog steeds

ballonenveloppen, zo leerden we van Bert. Maar ook: nylon en

prima. Dat gold echter ook voor een Nokia voordat de iPhone

polyester zijn niet de béste kunststoffen om ballonstof van te

op de markt kwam of voor een stafkaart voordat de GPS werd

maken. Er zijn tegenwoordig andere materialen beschikbaar,

uitgevonden. DowDuPont, BASF, DSM en vergelijkbare bedrij-

die beter tegen hitte kunnen, lichter zijn, minder scheurgevoe-

ven ontwikkelen continue nieuwe (kunst)stoffen voor speci-

lig en/of nauwelijk vatbaar voor vocht. De reden waarom deze

fieke toepassingen. Zal de ‘ballonenvelopmarkt’ voldoende

materialen (nog) niet in ballonenveloppen verwerkt zijn, ligt

groot zijn om er betere materialen voor te laten ontwikkelen,

volgens Bert waarschijnlijk enerzijds aan de onbekendheid met

waar ballonvaarders bovendien extra voor willen betalen? Of

deze high-tech kunststoffen en anderzijds in het feit dat deze

bieden nylon en polyester alles overziend toch de beste ‘value

materialen in vergelijking met nylon of polyester (soms aan-

for money’? Het zou een interessante vraag kunnen zijn voor

zienlijk) duurder kunnen zijn. “Normaalgesproken ontwikkelen

een technische afstudeerder bij één van de ballondealers in

we nieuwe materialen op klantspecificatie”, vertelt Bert. “We

Nederland of België; wie weet wat er nog mogelijk blijkt qua

hebben acht hoofdprodukten - waaronder ook nylon dat bij

ballonstof-innovatie. Wie pakt de handschoen op?

interview

Alternatieven

35

DSM ‘Akulon’ heet - en zo’n 2000 verschillende zogenaamde grades. Dat zijn varianten op die acht hoofdprodukten, met allemaal verschillende combinaties van eigenschappen. Stel dat we een nieuwe ballonstof zouden ontwikkelen, dan zouden we eerst kijken welke van de bestaande grades het dichtst bij de combinatie van eisen van de ballonfabrikant liggen, en vervolgens of en hoe we er nog aan moeten sleutelen om het product nóg geschikter te maken - voor ballonstof zou dat bijvoorbeeld kunnen zijn nóg hittebestendiger, nóg resistenter tegen vocht of nóg lichter van gewicht.

KAN EEN ENVEL O P O O K VAN IETS AND ERS D AN NY L O N O F POLYE ST E R W OR D E N GEMAAKT?

Stanyl en ExoPaxx “Als ik naar het DSM-portfolio kijk, lijken op het eerste gezicht grades afgeleid van onze produkten Dyneema, Arnitel, Stanyl of EcoPaxx het meest veelbelovend” zegt Bert. “Dyneema is bekend van o.a. scheepskabels en kogelvrije vesten. Het is gemaakt van de sterkste vezel ter wereld, aanzienlijk lichter van gewicht dan nylon en heeft nauwelijks last van degeneratie vanwege UV-licht. Ook Arnitel, onze zogenaamde ‘thermoplastic copolyester’, zou interessant kunnen zijn. Het

KUNSTSTO F F EN ZIJN IN EERSTE INSTANTI E H I GH -TECH KO R R E LS M E T GE A VA NC E E R D E

presteert op vrijwel alle genoemde eisen beter dan nylon en

EI GENSCH AP P EN, WAAR VERVO L GENS BIJVO O RBEEL D KO GE LVR IJE VE ST E N, SC HE E PS-

wordt gebruikt voor uiteenlopende toepassingen, van kleding

KABEL S, L I CH TGEWI CH T F IETSEN, KL ED ING, ZEI L EN O F BAL LONE NVE LOPGA R E N VA N

tot textiele meubelbekleding tot elastische tussenzolen in

WO RD T GEMAAKT (F O TO D SM).

schoenen. Beide produkten zijn echter wel iets minder hittebestendig dan nylon, daar zouden we dus nog aan moeten sleutelen. Daarom zou ik eerder Stanyl (ofwel PA46) aanraden.

Het presteert extreem goed op hittebestendigheid en is bovendien ook nog eens steviger én lichter van gewicht dan nylon of polyester. Stanyl wordt bijvoorbeeld veel gebruikt in de auto’s, maar ook om race-overalls van te maken. Tenslotte wil ik EcoPaxx nog even noemen, ofwel PA410. EcoPaxx is minder gevoelig voor externe invloeden zoals vocht en heeft een hoog smeltpunt. EcoPaxx wordt gemaakt van hernieuwbare bronnen en is gecertificeerd 100% klimaatneutraal. Ik weet niet of duurzaamheid een thema is of wordt in de ballonvaartwereld, maar wellicht is het een interessante optie voor een toekom-

D O O R KUNSTSTO F F EN TE VERRI JKEN MET SP ECI F IEKE VEZ E LS K R IJGE N ZE

stige EcoBallon”, zo filosofeert Bert.

GEAVANCEERD E EIGENSCH AP P EN (F O TO P EX EL S P I X ABAY ).

36

ballonstof

BALLONVAARTAGENDA MEETINGS Classic Cars & Aeroplanes

Seppe (NL)

15-16 juni 2019

www.cca-seppe.nl

Ballonmeeting LeRoeulx

LeRoeulx (B)

30 juni 2019

www.montgolfieresleroeulx.be

Ballonfestival Hardenberg

Hardenberg (NL)

27-29 juni 2019

www.ballonfestival-hardenberg.nl

TT Balloon Fiesta

Assen (NL)

23 juni 2019

www.ttballoonfestival.nl

Rijnweek Rhenen

Rhenen (NL)

5-13 juli 2019

www.rijnweek.nl

Höfte Ballooning

Goor (NL)

13 juli 2019

www.hofteballooning.nl

Friese Ballonfeesten

Joure (NL)

17-21 juli 2019

www.ballonfeesten.nl

Meetjeslandse Balloonmeeting

Eeklo (B)

26-27 juli 2019

www.meetjeslandseballoonmeeting.be

Montgolfiades de Molenbaix

Molenbaix (B)

3 augustus 2019

molenbiades@hotmail.com

Sport-ballonhappening Sint-Truiden

Sint-Truiden (B)

4 augustus 2019

www.toerisme-sint-truiden.be

Ballonfestival Grave

Grave (NL)

9-10 augustus 2019

www.ballonfestival-grave.nl

Ballonfiesta Barneveld

Barneveld (NL)

21-24 augustus 2019

www.ballonfiestabarneveld.nl

Twente Ballooning

Oldenzaal (NL)

21-24 augustus 2019

www.twenteballooning.nl

Hottolfiades Festival International

Hotton (B)

24-25 augustus 2019

www.hottolfiades.com

Ducasse d’Ath

Aat (B)

26 augustus 2019

www.ducasse-ath.be

Vredefeesten

Sint-Niklaas (B)

6-8 september 2019

www.vredefeesten.be

Kasseitjes Kermis Lochristi

Lochristi (B)

14-15 september 2019

www.kasseitje.be

Brabantse Ballonfeesten

Gemert (NL)

31 aug - 1 sept 2019

www.brabantseballonfeesten.nl

Paashaasjacht (Daan Elfring, Remko Wigger) Geesteren (NL)

23 maart 2019

www.dbcc.nl

Exel Cup (DBCC)

Exel (NL)

6 april 2019

www.dbcc.nl

Voorjaarschallenge (KBBF)

Waasland (B)

13-14 april 2019

www.balloonfederation.be

Benelux Trophy (BK/NK/LK)

Luxemburg

29 mei-2 juni 2019

www.dbcc.nl / www.balloonfederation.be

Najaarschallenge (KBBF)

Maaseik (B)

28-29 september 2019

www.balloonfederation.be

Najaarswedstrijd (DBCC)

N.t.b. (NL)

5 oktober 2019

www.dbcc.nl

Ad Ballon Cup (Ad Ballon)

Breda (NL)

16-17 november 2019

www.adballon.nl

12-21 september 2019

www.fai.org/gordonbennett

22-27 oktober 2019

www.fai-europeans2019.org

10-16 augustus 2020

www.womensworld2020.pl

20-26 september 2020

www.lzs-zveza.si

WEDSTRIJDEN

FAI 63e Coupe Aéronautique Gordon Bennett

Montbéliard (Frankrijk)

21e FAI European Hot Air Balloon Championship Mallorca (Spanje) 4e Women’s World Hot Air Balloon Championship Naleczow (Polen) 24e World Hot Air Balloon Championship

Murska Sobota (Slovenië)

Alle evenementen en data onder voorbehoud. Voor contactpersonen, definitieve data en eventuele uitwijkdata zie websites organisatoren.

Ontbreekt je ballonevenement in Nederland of België in dit overzicht of wil je wijzigingen doorgeven?

Laat het weten via ballonstof@knvvl.nl.

agenda

Evenementen in Nederland en België of georganiseerd door de FAI/CIA

37

colofon

C O L O F O N Ballonstof | voorjaar 2019

38

Verschijningsdata en deadlines

Ballonstof is een uitgave van de afdeling Ballonvaren van de

Voorjaarseditie deadline 28 februari, verschijning 31 maart |

Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart in samen-

zomereditie deadline 31 mei, verschijning 30 juni | najaarsedi-

werking met de Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie.

tie: deadline 31 augustus, verschijning 30 september | winter-

Ballonstof is hét ballonmagazine van Nederland en België en

editie deadline 23 november, verschijning 24 december.

richt zich op ballonpiloten, piloten in opleiding, crewleden, medewerkers van ballonvaartbedrijven en andere belangstel-

Advertenties

lenden in de wereld van de ballonvaart. Het blad verschijnt vier-

1/1 pagina € 260,- | 1/2 pagina € 140,- | 1/4 pagina € 80,- |

maal per jaar in een oplage van 550 exemplaren.

1/8 pagina € 42,-. Toeslagen +20% achtercover en +10% binnenzijde cover. Korting bij adverteren in 4 nummers 5% en in

Redactie

8 nummers 10%. Tarieven zonder BTW. Reserveren en aanleve-

Han Nabben, hoofdredacteur

ren advertenties via ballonstof@knvvl.nl.

Annette Witte, eindredactie Rutger Coucke, art director

Abonnementen

Luc van Geyte, redacteur België

Losse nummers €6,95. Ballonstof wordt gratis verzonden

Gerjan Crebolder, redacteur Nederland

naar leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren, de DBCC en de

De redactie is te bereiken via ballonstof@knvvl.nl (voor

KBBF. Abonnement voor niet-leden € 30,- per jaar. Aanvraag

Nederland) of redactie@balloonfederation.be (voor België).

abonnement via ledenservice@knvvl.nl. Abonnementen wor-

De redactie beslist over het al dan niet opnemen van artikelen

den automatisch verlengd tenzij een maand voor het verstrij-

en behoudt zich het recht voor om artikelen in te korten of te

ken van de abonnementsperiode bericht van opzegging is

bewerken. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de arti-

ontvangen via ledenservice@knvvl.nl. Heb je een abonnement

kelen komt voor rekening van de betrokken auteur.

maar Ballonstof niet ontvangen? Neem dan contact op via ledenservice@knvvl.nl.

Medewerkers aan dit nummer René Zwarteveen, Johan Vander Meiren, Erik Pals, Geert

Aanleveren tekst en beeld

Peirsman, Dany Mariën, Luc van Geyte, Rud van Herk, Han

Kopij aanleveren in Word-formaat. Eén pagina Ballonstof

Nabben, Ad Haarhuis, Ben Bläss,Hans van Hoesel, Werkgroep

neemt ongeveer 500 woorden in beslag. Beelden in hoge reso-

Luchtruimchendingen KNVvL, Sebe Kruijer en Edcar Vermeulen.

lutie aanleveren via WeTransfer of vergelijkbaar.

Vormgeving: Rutger Coucke | Studio Coucke

© Ballonstof Magazine

Druk: Print Productions BV | Ursem

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag geheel

Foto omslag: Fons Hendriks, Hendriks Multimedia - Inzell,

of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen en/of

Team Kolk

openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke

ISSN 1386-1700

toestemming van de hoofdredacteur.

KNVVL Bestuur Koninklijke Nederlandse Vereniging voor

KBBF Bestuur Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie

Luchtvaart Afdeling Ballonvaren

Voorzitter en woordvoerder:

Voorzitter en woordvoerder:

Yves Lannoy | +32(0)478-515730

René Zwarteveen | 06-15054777

Ondervoorzitter:

voorzitter.ballonvaren@knvvl.nl

Stijn Staelens | +32(0)474-489630

Secretaris: Vacature!

Secretaris: Evert Dehandschutter | +32(0)472-804884

secretaris.ballonvaren@knvvl.nl

Penningmeester: Geert Ivens | +32(0)477-261813

Penningmeester: Rob den Boer

Ledenadministratie: Luc Buyckx | +32(0)476-361802

penningmeester.ballonvaren@knvvl.nl

Leden RvB: Christophe Holvoet, Gert Laureys,

Algemeen bestuurslid:

Johan Vander Meiren, Geert Peirsman, Philippe De Cock

Jan Oudenampsen | jan.oudenampsen@knvvl.nl Marije Roozendaal | marije.roozendaal@knvvl.nl

rvb@balloonfederation.be

www.knvvl.nl/ballonvaren

www.balloonfederation.be

39

ballonstof

ballonstof 40

• Onderhoud, inspec�es en ARC’s • Verkoop Cameron ballonnen, GEFA-Flug luchtschepen en toebehoren • Dealer f.u.n.k.e. radio’s en transponders / Flytec apparatuur

BA L LO O N S | B U R N E RS | BA S K E TS | C Y L I N D E RS | FA N S | AC C ES S O R I ES

twi�er.com/CameronEurope facebook.com/CameronBalloonPromo�ons