Ballonstof zomer 2017 by Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL)

ZOMER 2017 HÉT BALLONMAGAZINE VAN NEDERLAND EN BELGIË

colofon

Meer dan 30 jaar innoverende technologie.

Radio 8,33 KHz / Transponder Mode S „Dittel Avioniks“

8,33 kHz … reeds de nodige uitrusting? - vanaf 01 januari 2018 verplicht Heteluchtballons en meer „Made in Germany“ Uw CAMO + voor alle merken Theo S C H R O E D E R fire balloons GmbH · Gewerbegebiet Am Bahnhof 12 · D-54338 Schweich · Tel. + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 -4 Fax + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 - 5 0 0 · mail@schroederballon.de · www.schroederballon.de · CAMO plus DE.MF/MG.0549

IN DIT NUMMER: Voorwoord René

#Ballonstof

Kort & Bondig

Boekrecensie: The Expedition Han Nabben

Afscheid van een hoofdredacteur

Made in Gemany Hans van Hoesel

Brexit of Balloons Gerjan Crebolder

De ontdekking van de wereld uit de lucht Cara Giaimo

Verslag CIA Conference Sanne Haarhuis

24/7 Meteodienst België Danny Mariën

De Worthington cylinder Remko Wigger

In memoriam David Levin Rutger Coucke

Wat gebeurt er als een ballon alsmaar

Zwarteveen/Evert Dehandschutter

inhoud

Gerjan Crebolder

door blijft stijgen? Rutger Coucke 29

Ballonlanding in Zevenhuizen 1785 Han Nabben

Belgian Balloon Trophy Steven Vlegels

Cartoon/puzzel

Ballonagenda

Colofon

Wat maakt een goede ballonvaarder? Sommigen denken aan veiligheid, anderen aan vaartechniek, aan fingerspitzengefühl, aan meteokennis of aan ervaring. Waarschijnlijk is het een combinatie van dat alles. In Ballonstof proberen we de wereld van de ballonvaart daarom vanuit verschillende ingangshoeken te belichten. Ook deze zomereditie bevat weer voor elk wat wils. Speciale aandacht dit keer voor 20 jaar Ballonstof. De afgelopen 20 jaar - nog iets langer zelfs - heeft Rutger Coucke als hoofdredacteur van Ballonstof ons populaire ledenblad gebracht tot wat het nu is. Met dit vernieuwde zomernummer geeft hij nog een ferme slinger aan het blad voor de komende jaren, zodat hij het met een gerust hart kan over dragen. Want Rutger is gestopt als hoofdredacteur en heeft het stokje onlangs overgedragen aan Han Nabben. Gelukkig blijft Rutger Ballonstof vormgeven en de redactie met raad, daad en kennis terzijde staan. Waarschijnlijk was het je al opgevallen dat deze Ballonstof er wat anders uitziet dan je gewend bent. We hebben de bladformule van Ballonstof de afgelopen maanden op onderdelen vernieuwd, waarbij we geprobeerd hebben het goede te behouden en het blad waar mogelijk verder te verbeteren. We zijn benieuwd wat je ervan vindt: laat het weten via ballonstof@knvvl.nl. Ook als je een bijdrage wilt leveren aan het komende najaarsnummer: we horen het graag!

VOORWOORD 4

VAN HET BESTUUR NL van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart

VAN HET BESTUUR BE

afdeling Ballonvaren

van de Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie

Het ballonvaren zelf is niet anders dan voorheen, maar het

Eerst en vooral zijn we blij met de nieuwe look and feel

luchtruim en haar regels zijn snel aan het veranderen. De

van Ballonstof!

manier waarop wij varen, de passagiers, de wedstrijden

Een nieuw werkingsjaar staat voor de deur voor de KBBF.

vinden allemaal plaats in het internationaal geregelde

We begonnen met een Algemene vergadering in de

luchtruim in Nederland. Daar waar gebieden zonder aan-

maand maart, waarop een mooi aantal leden is komen

kondiging worden aangewezen als niet-vaarbaar en waar

opdagen. Hierop werd ook Stijn Staelens verwelkomd

incidenten en accidenten niet ongezien blijven. Wij staan er

als nieuw lid in de Raad van Bestuur, een welgekomen

niet bij stil, maar alles heeft te maken met de wijze waarop

kracht! Verder neemt Evert Dehandschutter de rol van

wij met “Safety” dienen om te gaan. De beste ballonvaar-

secretaris over van Djorry Simoen.

ders komen in situaties terecht die zij niet hadden voorzien.

Dit wat betreft de interne verschuivingen. We boeken

EASA & ILT eisen en wij vragen de ervaringen te delen om

nog altijd vooruitgang in een aantal dossiers waarvan er

zo procedures en de vaaromgeving veiliger te maken.

eindelijk licht is aan het einde van de tunnel, maar meer

De (D)TO is in de maak en wordt van ons allen, daar gaan

hierover via de gekende kanalen.

instructeurs op dezelfde wijze van start en worden proce-

Ondertussen is ook het Belgisch

dures van deze tijd doorgegeven aan de andere piloten.

Kampioenschap gevaren in Vielsalm. Met Philippe De Cock

Wij zijn een vereniging die bestaat uit het werk van vele

en Henk Broeders als respectieve-

vrijwillige enthousiaste mensen waarbij wij collega’s heb-

lijk Belgisch en Nederlands kam-

ben die soms niet zien wat er achter de schermen allemaal

pioen. Na 6 op 7 vaarten kon de

gedaan moet worden om het ballonvaren leuk te houden.

organisatie terugblikken op een

De bedoeling is om zo geruisloos mogelijk alle nieuwe

succesvol kampioenschap.

zaken in te voeren en over te gaan op de nieuwe regel-

In 2017 zullen we opnieuw een

geving. Daarvoor hebben we de wil en de inzet van alle

ballonvaardersdag organiseren,

ballonvaarders nodig. We gaan de komende twee jaren

noteer alvast 28 oktober in uw

meerdere dagen plannen om jullie allen te voorzien van

agenda. Deze zal plaatsvinden in

informatie, nuttige tips, eenvoudige procedures en mid-

het Bauhaus te Sint-Niklaas.

delen. Zie het niet als ballast, die nemen wij zoveel mogelijk weg, maar zie het als de inzet en motivatie die voor ons

Evert Dehandschutter

allemaal nodig is om een ieder fijn te laten ballonvaren.

Secretaris KBBF

René Zwarteveen Voorzitter KNVvL afdeling Ballonvaren

In memoriam: Jean Sax Bij het ter perse gaan van deze uitgave van BALLONSTOF ontvingen wij het bericht dat de in de ballonwereld bekende Jean Sax op 6 juni is overleden. Jean is 87 jaar geworden en overleed vredig, omringd door zijn kinderen. Jean was vele jaren de bezieler van de ballonmeeting in Sint Niklaas. Hij maakte het evenement tot de meest unieke, meest gevarieerde en spectaculairste meeting en een familiale gebeurtenis zoals we die nu kennen. We zullen hem daarvoor altijd dankbaar zijn. We koesteren de mooie tijden die we met hem hebben mogen beleven. Onze gedachten zijn bij zijn familie en vrienden. Rust in vrede, Jean.

THE BIGGEST FUEL TANK ON THE MARKET Kubicek King Size with unrevalled capacity of 46,1 kg of fuel

Fuel gauge with couloured scale – the pilot can easily recognise the fuel level

Offered also Queen Size (34,2 kg of fuel)

Quick shut-off valves as standard at no extra cost

5 percent of the fuel as extra due to shorter max level tube Offered as Master and Standard

UN and ADR approved for Propane, Propan- Butane mix (LPG) and pure Butan

The best ergonomics on the market

Extra safety level due to robot welding

Certified up to 15 bar

The best price on the market

Kubicek King Size

Kubicek Queen Size

Step In Balloons Kris Houtmeyers Eilandstraat 2, 3294 Molenstede (Diest) Tel: + 32 475 770 131 e-mail: info@kubicekballoons.be

www.kubicekballoons.eu

voorzitter BE

Tanks from the Heart of Europe

#ballonstof 6 HYLKEJOURE

TIMMEKELUX

BRAMVANDERSLUIS

Nice evening above Holland #ballooning #ballonstof #z600 #cameronballoons #luchtballon

Waar ben ik? #kids #ballooning #ballonstof #daddysgirl

Very nice ballooning day! #hotairballoon #ballonvaren #ballooning #luchtballon #luchtballon #ballonstof

TAG

#BALLONSTOF De mooiste ballonfoto’s op social media Tag je ballonfoto’s met #ballonstof op een (openbaar) Facebook, Instagram of Twitter account en wie weet staat je foto de volgende keer op deze plek in Ballonstof!

HOOGVLIEGER.EU

BART GEERAERTS

”Happy Kingsday” #WA50 #Koningsdag2017 #Kingsday #Nederland #oranje #ballonstof

alvast een voorsmaakje, weldra alle foto’s :-) #ballonstof

SAXONIC_

IKWILBALLONVAREN

DIRK SIMOEN

On the other side this evening #balloons #ballooning #hotairballoon #aviation #pilot #ballonstof

Let’s fire things up! #ikwilballonvaren #letsfly #ballonvaren #bluesky #ballonstof

RPO Cross Channel World Record Flight #ballonstof

#ballonstof 7 HOOGVLIEGER.EU

BALLONVAARTEN

UP_BALLOONING

#ballonstof #ballonvaart #luchtballon #ballonvaren #ballonpiloot #balloncrew #ballonteam #ballooning

Bunch of pictures of this morning #balloonflight #ballonstof #lubao #pampanga #papillon #orrange #orangeisthenewblack

#upballooning #ballonvarenzeeland #dovercalaisferry #ballonstof

EVERT_DEH

BALLONVAARTENSTIJNVERCAUTEREN

FEELTHESKY.BE

Dover Castle invaded by balloons! #ballooncrosschannel #ikwilballonvaren #dover #dovercastle #ballonstof

Ballonvaren boven eigen streek? #visitghent #ghent #Lochristi #loveit❤️ #ballonstof

Een sportieve ballonvaart vanuit Mariakerke gaf ons een prachtig zicht over Gent. #Ballonstof

BALLONMUSEUM_BORNE

ALEX JAN BARENDS

SVEN BALLOONING

Jong geleerd is oud gedaan...#ballonstof

#Twente #ballonstof #bedrijfsuitje http://www.barendsballonvaarten.nl

Deze ochtend weer een mooie #ballonvaart gemaakt foto’s op svenballooning.nl #ballonstof

Kort & Bondig 8

Tentoonstelling Clouds in a Bag Het Smithsonian’s National Air and Space Museum in de VS organiseert tot

Ballonstof uit vervlogen tijden.

31 december 2018 in het Udvar-Hazy Center in Chantilly, Virginia een ten-

Het oudste stukje originele ballonstof ter wereld

afkomstig van de omvangrijke collectie van Evelyn en Henry Kendall, die vanaf

bevindt zich in... Amsterdam! Het werd vorig jaar

de jaren twintig van de vorige eeuw in enkele decennia een van de grootste

herontdekt in het depot van het Rijksmuseum, bij de

Amerikaanse ballonvaartcollecties samenstelde met objecten, manuscripten,

samenstelling van de ballontentoonstelling voor het

kunstwerken en documenten over (de geschiedenis van) de ballonvaart.

Teylers Museum in Haarlem. Volgens het museum is

Ook de vaste collectie van het museum is de moeite waard, met onder andere

het stukje stof wereldwijd naar alle waarschijnlijkheid

de Space Shuttle Discovery, een Lockheed SR-71 Blackbird en een Concorde.

het oudste stukje ballonstof dat bewaard is geble-

Breng je binnenkort een bezoekje aan

ven. De ballon waarvan het lapje afkomstig is werd

de East Coast, kijk dan eens op

– zonder veel succes overigens – op 24 april 1784 in

www.airandspace.si.edu/

Amsterdam opgelaten door het genootschap Felix

exhibitions/clouds-bag.

toonstelling over ballonvaart. De tentoongestelde voorwerpen zijn

Meritis. Meer informatie via www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/ RP-D-00-1117.

Burberry ballon landt op Heathrow. Mocht je binnenkort - bijvoorbeeld onderweg naar de eerdergenoemde tentoonstelling Clouds in a Bag - overstappen op Heathrow Airport dan kom je daar een Burberry ballon tegen. In mei installeerde het modemerk in de vertrekhal van terminal 2 een luchtballon ter herinnering aan een recordvaart uit 1908 van Londen naar Rusland. Ballonvaarder Edward Maitland zou destijds een Burberry-pak hebben gedragen. Bezoekers kunnen via iPads o.a. Burberry-ansichtkaarten afdrukken en laten bezorgen en een animatie bekijken van de recordvaart.

Luchtballon van plastic zakken. Het kunstproject Museo Aero Solar van kunstenaar Tomás Saraceno bestaat uit een organisch groeiende luchtballon gemaakt van afgedankte plastic zakken, waarbij de lucht in de ballon wordt verwarmd door zonne-energie. Steeds wanneer de plasticzakkenballon ergens wordt tentoongesteld, worden er via workshops zakken aan toegevoegd waardoor het gevaarte steeds groter wordt. De ballon

Nóg een wereldrecord: Kanaaloversteek.

was al in de Verenigde Arabische Emiraten, Israel, Egypte, Albanië, Bulgarije, Italië, Frankrijk, Zwitserland, Duitsland,

In april maakten 81 luchtballonnen een oversteek over Het Kanaal

Denemarken, Peru, Argentinië, de Verenigde Staten, Cuba

vanaf het Lydden Hill Race Circuit bij Dover. Na een vaart die o.a. 35

en Colombia te bezichtigen. Het meest recent - tot eind

kilometer over het open water van de Noordzee voerde landden alle

april van dit jaar - was de ballon te zien in het Wilhelm

ballonnen weer veilig in Frankrijk. Daarmee werd het oude record

Hack Museum in Ludwigshafen. Meer informatie over dit

uit 2011, toen 49 ballonnen de oversteek waagden, ruimschoots

project is te vinden op www.tomassaraceno.com/projects/

verbroken. Ballonvaarders uit 10 verschillende landen waaronder

museoaerosolar.

Nederland en België deden mee aan de recordpoging. Verderop in deze Ballonstof lees je er meer over.

kort & Bondig

Historisch verantwoord vergaderen. Vergaderen op een ballonvaarthistorische locatie; het kan sinds kort in Rotterdam. Exact op de plek aan de Maas waar

Boek: The Imagined Empire.

Johannes van Noorden in 1783 voor het eerst een onbemande luchtballon liet opstijgen

- aan de Nesserdijk in Kralingen - staat boerderij De Rozenhof waar groepen van 6 tot

Onlangs verscheen het boek The Ima-

20 personen kunnen vergaderen. Destijds was “De Rosenhof” de naam van het land-

gined Empire; Balloon Enlightenments

goed van Joan Osy waar de historische opstijging plaatsvond. Zie voor meer informatie

in Revolutionary Europe van auteur Mi

de advertentie in deze Ballonstof.

Gyung Kim. In het dagelijks leven is Mi Gyung geschiedenisprofessor aan de North Carolina State University. Mi Gyung beschrijft de enorme impact die

Wereldrecord voor ballonkunstwerk.

de uitvinding van de luchtballon had

In Oosterhout is men niet erg gecharmeerd van

binnen Europa, en met name Frankrijk,

de komst van nieuwe hoogspanningsmasten.

zowel op het gebied van technologie

Wat dat betreft lijken Oosterhoutenaren wel

en wetenschap als voor de overheid en

wat op ballonvaarders. De vereniging 380kV

de bevolking aan de vooravond van de

OosterhoutNEE stuurde als ludiek protest een

Franse Revolutie. The Imagined Empire,

kunstwerk de lucht in: een door 600 paar kin-

University of Pittsburgh Press, ISBN 978-

derhanden beschilderde banner van 65 meter

0822944652, $55,-.

lengte – net zo hoog als een hoogspanningsmast. Daarmee werd volgens de organisatie en passant het wereldrecord langste-banner-ondereen-luchtballon gebroken. De ballonvaart werd uitgevoerd door Ad Ballon en uitgezonden door SBS6 Hart van Nederland.

Vrijheid-blijheid-ballonvaren. Freestyle Ballooning is de naam van een nieuwe club van en voor ballonvaarders en aspirant-ballonvaarders

Nieuw exterieur voor ballonvaarthuisjes. In het Noord-Brabantse Haaren is de omgeving van de twee vakantiewoningen-in-ballonvaartstijl deze zomer opnieuw ingericht. Het interieur van de woning Jules Verne (4-8 personen) is geïnspireerd op het boek “Vijf weken in een luchtballon”. De woning Tramontana (8-12 personen) is vernoemd naar de ballon waarmee de oprichters van UltraMagic in 1980 door Afrika trokken. In een aantal kamers doet een ballonmand dienst als bed en zweef je in je dromen over natuurgebied Het Groene Woud. Meer weten of een huisje boeken? Zie de advertentie in deze Ballonstof.

die recreatief, dus niet-commercieel, willen ballonvaren. De vereniging bezit een clubballon die de leden daarvoor kunnen reserveren. Mooie, recreatieve vaarten maken met vrienden en bekenden is het doel, met weinig verplichtingen tegen acceptabele kosten. De vereniging is opgericht door Erik Bosman, Frédéric Demenint en Han Nabben en er is nog plaats voor enkele leden. Vaar je nu commercieel, maar wil je de overstap maken naar recreatief? Is je brevet ooit verlopen en wil je recreatief her-intreden? Vaar je al recreatief maar lijkt het je leuk om dat in verenigingsverband te gaan doen? Of wellicht ben je nu crewlid en wil je je brevet gaan halen? Kijk dan eens op www.ballonvaart.club.

Kort & Bondig

Nieuwe collegae uit China. China maakte eerder dit jaar de groeisectoren bekend die de nog steeds kwakkelende economie uit het slob moeten trekken. ‘Sporttoerisme’ is één van de belangrijke gebieden waar de Chinese overheid groeimogelijkheden ziet. Het land verwacht miljarden te kunnen verdienen aan skiërs, zeilers, hardlopers, fietsers en ... ballonvaarders. In 2020 moeten buitenlandse en binnenlandse sportbeoefenaars en -toeschouwers jaarlijks 7 biljoen yuan (6,5 biljoen euro) in het laatje brengen, waarvan 200 miljoen yuan via Air Sports. Het land stampt daarvoor de komende jaren 2000 ‘camps’ uit de

grond waar binnenlandse en buitenlandse toeristen kunnen gaan ballonvaren of skydiven. Het aantal Chinese ballonvaarders zal naar verwachting explosief stijgen.

Ballonvluchteling overleden. Op 16 september 1979 werd Peter Strelzyk wereldnieuws. Hij ontvluchtte met zijn gezin het communistische Oost-Duitsland in een zelfgemaakte luchtballon. Na een half uur varen landde de ballon, die onder andere was gemaakt van regenjassenstof, in het vrije westen. De Strelzyks keerden na de Duitse eenwording weer terug naar hun oorspronkelijke woonhuis in Possneck. De Hollywoodfilm Night Crossing is gebaseerd op hun vlucht uit de DDR. “We gingen niet naar het westen omdat de boter er beter was; we wilden dat onze kinderen in vrijheid konden opgroeien”, zou Strelzyk later vertellen over zijn vluchtmotieven. Hij overleed eerder dit jaar na een lang ziekbed op 74-jarige leeftijd. De regenjassenballon is bewaard gebleven in het stadsmuseum van Naila,

Goodyear blimps met pensioen. Het einde van een tijdperk is nabij. Na bijna een eeuw trouwe dienst – sinds 1925 – gaan de Goodyear-blimps in de mottenballon. De laatste blimp van Goodyear, de Spirit of Innovation, verhuist binnenkort naar het Goodyear-museum in Akron, Ohio. De taken van blimps worden overgenomen door Zeppelin NT luchtschepen in een Goodyear-jasje. Hoewel deze luchtschepen technisch gesproken geen blimps zijn (omdat ze een vaste structuur hebben) blijft Goodyear ze vanuit historisch perspectief toch Goodyearblimps noemen.

de landingsplaats van de ballon. In museum Haus am Checkpoint Charlie in Berlijn wordt de vlucht uitgebreid toegelicht.

Heb je een interessant onderwerp voor deze rubriek? Laat het weten via ballonstof@knvvl.nl

Wedstrijdvaren op TV. Tussen 1990 en 2006 was het TV-programma Jules Unlimited - waarin experimenten worden uitgevoerd - al eerder op de buis. Sinds maart is het programma terug van weggeweest. Tijdens de 2017-editie van de Ad Ballon Cup maakte een TV-ploeg opnamen voor een item over wedstrijdvaren. Presentator Jamie maakte samen met Bert Stuiver o.a. een ‘vrije val’ met een luchtballon. Het programma werd op 1 mei op NPO 3 uitgezonden. Heb je het gemist? Dan kun je het programma terugkijken via www.npo.nl/julesunlimited (kies Aflevering 7 Ballonrace).

Vijf jaar na de eerste testvluchten op Gilze-Rijen heeft het Nederlandse Pal-V (Personal Air Land-Vehicle) onlangs haar vliegende auto gelanceerd, de Liberty. De eerste vliegauto ter wereld is nog aan de prijzige kant, maar dat wordt na verloop van tijd minder is de verwachting. Voorlopig vlieg je voor 300.000 euro ex BTW in de Sport-uitvoering. De luxere variant Pioneer gaat richting de 500.000 euro. Met de Liberty kun je vanaf vrijwel elk vliegveld(je) opstijgen en landen om met zo’n 160 km per uur de files te ontlopen. De actieradius is zo’n 400 kilometer. Wil je op tijd thuis zijn van je werk om ’s avonds nog te kunnen ballonvaren? Kijk dan eens op www.pal-v.com.

Twaalf nieuwe wolkensoorten. Rolwolken en bubbelwolken zijn slechts twee van de twaalf nieuwe wolkensoorten in de nieuwe editie van de Internationale Wolkenatlas van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO). Voor het eerst in veertig jaar zijn er nieuwe wolkensoorten toegevoegd aan het standaardwerk. De eerste editie van de atlas verscheen in 1896 met 28 ingekleurde platen. De nieuwste editie is ook digitaal beschikbaar met o.a. 600 afbeeldingen en video’s om de ruim honderd verschillende wolkentypes te illustreren. Meer informatie is te vinden op www.wmocloudatlas.org.

Ballonvaardersbier. De opmars van lokale bierbrouwerijen begon schoorvoetend enkele decennia geleden, maar is de laatste jaren versneld door de introductie van innovatieve en creatieve biersmaken en -soorten. De ambachtelijke brouwerij Bourgogne Kruis uit Oosterhout is daar een voorbeeld van. De brouwers Willem en Paul Thüring wisten dat ballonvaarders graag een presentje meenemen voor landeigenaren, en ontwikkelden een “licht en luchtig” tarwebiertje met de naam Ballonvaardersbier. Je kunt een XL-fles (75 cl)

Boete voor tuinstoelaeronaut.

winnen als je de puzzel in deze Ballonstof goed oplost.

De 27-jarige Canadees Daniel Boria die in 2015

Meer informatie over de brouwerij vind je op

uit varen ging boven Calgary, zittend in een

www.bourgognekruis.com.

tuinstoel die hij aan 120 heliumballonnen had

Wil je het bier bestellen, neem dan vooraf even contact op met de

vastgebonden, is eerder dit jaar veroordeeld

brouwer, vanwege de beschikbare voorraad ambachtelijk gebrou-

tot een boete van $20.000. De op de Disney-

wen bier en overleg over je etiket. Voor een XL-fles ballonvaar-

tekenfilm UP geïnspireerde ballonvaart bracht

dersbier betaal je €5 exclusief BTW.

volgens de rechter het reguliere luchtverkeer

SMS-en tijdens het autorijden is volgens de tuinstoelaeronaut zeker zo gevaarlijk, terwijl de boetes vele malen lager liggen.

5% Bier CAT. I

LON V AL B

rechter. Boria vond de straf niet terecht:

TROOS

so foolish an escapade” aldus de Amerikaanse

75cl Bier CAT. I

exhilarating about it. There is no precedent for

ARDER A

in gevaar. “There was nothing fantastic, fun or

TARWE BIER Ingredienten: Water, Tarwemout, Gerstemout, Hop, Gist. Bevat Gluten

Kort & Bondig

Het is een autovliegtuig, en we noemen hem Pal.

uw naam?

Brouwerij Bourgogne Kruis Wilhelminakanaal-Zuid 102; 4903 RA Oosterhout (NB) www.bourgognekruis.com

boekrecensie ballonstof 12

BOEKRECENSIE THE EXPEDITION:

FORENSISCH ONDERZOEK NAAR ANDRÉE-EXPEDITIE D E S T A R T VA N DE EXPEDITIE OP 1 1 J U LI 1 897 ( B EELD GRÄNNA MUSEUM)

HET VERHAAL VAN DE ZWEED SALOMON AUGUST ANDRÉE IS BEKEND. ZIJN PLAN WAS EENVOUDIG, SPECTACULAIR, GEWAAGD EN - OOK MET DE KENNIS VAN TOEN - BEHOORLIJK ONREALISTISCH. MET EEN LUCHTBALLON WILDE HIJ EIND 19E EEUW SAMEN MET ZIJN KOMPANEN KNUT FRÆNKEL EN NILS STRINDBERG VANUIT SPITSBERGEN DE NOORDPOOL BEREIKEN EN DAN DOORVAREN RICHTING SIBERIË, GROENLAND OF CANADA. HET LIEP ANDERS. Door Han Nabben Na de opstijging op 11 juli 1897 vanaf Danskøya, Spitsbergen

Kvitøya werd in oktober 1897 door de expeditieleden bereikt

werd er ruim dertig jaar lang niets meer van het trio verno-

en de laatste dagboekaantekening dateert van 17 oktober

men. Tot een Russisch schip in 1930 het pooleiland Kvitøya

van dat jaar. In Andrées geboortestad Gränna is een museum

aandeed, dat vanwege een uitzonderlijk milde zomer per

ingericht met o.a. een replica van de ballon en overblijfselen

schip bereikbaar was. Daar trof men de overblijfselen van

van de expeditie.

de expeditie aan. Het Arctische klimaat had niet alleen de

De ontdekking in 1930 leidde tot een stortvloed aan spe-

lichamen van de ontdekkingsreizigers geconserveerd maar

culaties over de toedracht van het mislukte avontuur. De

ook hun dagboekaantekeningen en fotomateriaal, waardoor

restanten van de ballonexpeditie werden destijds minutieus

de expeditiereis in detail gereconstrueerd kon worden. Wat

onderzocht maar de exacte doodsoorzaak van de expeditie-

bleek? De ballon was ruim twee

per ballon

dagen na de opstijging door ijsaanzetting al dermate zwaar geworden dat men moest landen, midden op de desolate ijsvlakte. Onder erbar-

te voet 0

leden bleef altijd een mys-

83°

82°

14 juli

terie. De Zweedse arts Bea

4 augustus

81°

Uusma legde zich daar niet

100 km

12 september

80° 11 juli

FRANZ JOSEPH ARCHIPEL

DANSKØYA 6 oktober KVITØYA

SPITSBERGEN

bij neer. Het resultaat van haar minutieuze zoektocht naar antwoorden werd

Kaap Flora

KAART MET D E R OU T E VA N

melijke omstandigheden

D E EX P ED I TI E VIA D E LU C HT

sleepten de poolreizigers

(D O O RGETRO KK E N LIJN) E N

zich daarna bijna vier

TE VO ET O VER HE T IJS

maanden lang over het

(STIP P EL L I JN)

ijs voort. Het eiland

IL L . RUTGER COU C K E

micus Uusma observeert en analyseert, voert modern forensisch onderzoek uit op de expeditieoverblijfselen, geeft feiten en bevindingen weer in tabellen, overzichten en tekeningen en weerlegt overtuigend eerdere conclusies over de expeditie. Het fascinerende en vlot geschreven boek is niet vertaald in het Nederlands, maar er verscheen wel een Engelse vertaling bij uitgeverij Head of Zeus onder de titel The Expedition: A Love Story (280 pagina’s, € 18,99). Het boek werd in Zweden bekroond met de August Prize en is een aanrader voor iedereen die het naadje van de kous wil weten over het lot van de onfortuinlijke expeditieleden.

Boekrecensie

beschreven in het (Zweedstalige) boek Expeditionen. Min kärlekshistoria. De acade-

D E E N G EL S T A L I G E E D I T I E VA N E X PEDI T I O NE N , M I N KÄ R L E KS HIS TORIA (BEEL D HE A D O F ZE U S P U BL I SHERS ) KORT NA DE C RAS H OP 14 JUL I (BEEL D GRÄNNA MUSEUM)

Ervaar en beleef onze passie voor unieke overnachtingen

Vakantiewoningen

BallonAIRpoort Roonsestraat 20 5076 PM Haaren [NB] 0411 - 62 27 24 info@ballonaipoort.nl www.slapenineenballonmand.nl

Kom slapen in een ballonmand bij BallonAIRpoort vakantiewoningen

Bed & Breakfast Ballonvaren

interview 14

NA MEER DAN 20 JAAR BALLONSTOF

AFSCHEID VAN EEN HOOFDREDACTEUR; NOU JA, AFSCHEID? D O OR G E R JA N C REB OLDER

RUTGER COUCKE, ALWEER 68 JAAR OUD MAAR JE ZIET HET NIET AAN HEM AF; WEL EEN TIKJE DE OPLUCHTING DAT HIJ AL WEER EEN PAAR MAANDEN LANG OFFICIEEL GEEN HOOFDREDACTEUR MEER IS: “NIET MEER DIE DEADLINES, DAT TREKKEN AAN AUTEURS OM HET OP TIJD INSTUREN VAN EEN BIJDRAGE.” Hij gaat nu op in zijn tekenwerk; pastelkleurige lijntekeningen

het leven; behalve Mathijs de Bruijn bijvoorbeeld Martine

van steden en mensen die hij graag laat zien en als prent

Besnainou en de zeer onlangs overleden David Levin. Ooit

briefkaarten op de markt brengt [kijk maar op www.coucke.

schreef hij een handboek voor observers en leidde ooit de eer-

nl]. Rutger blijft wel art director van Ballonstof, en dat is

ste Oekraïnsche nationale kampioenschappen. Eénmaal was

gezien zijn professionele verleden als grafisch ontwerper een

hij zelfs fiesta-director in het de Franse stadje Chatelleraux.

prima beslissing. Verslag van een interview met een bevlogen

Er namen maar liefst 120 ballonvaarders aan het evenement

of misschien, in ballontermen beter een ‘ervaren’ mens.

deel waaronder Bertrand Picard. Rutger verzorgde de briefings in de locale schouwburg waarbij hij op het

“Ik dacht dat er een dakdekker bezig was

toneel had plaatsgenomen en de piloten en de

met zo’n gasbrander”, omschrijft Coucke zijn

crews in de zaal zaten. Coucke was ook jaren-

eerste kennismaking met een heteluchtballon

lang actief bij de Coupe l’Europe en bezocht

medio jaren tachtig. “Het bleek een ballon

de meeste Europese landen en natuurlijk Saga,

van Rob Wiegers te zijn. Ik wil dan alles over

Japan. Hij heeft tijdens al die evenementen

zoiets te weten komen en ging op zoek naar

veel geleerd, vindt hij en denkt er met veel

tijdschriften over dat onderwerp. Die beston-

genoegen aan terug.

den zeker in Nederland nog niet en dus reed

De anekdotes buitelen vervolgens over tafel:

ik naar Rob Wiegers en werd vervolgens

over zijn vriendschappen ‘all over the world’,

prompt lid van zijn crew.”

al erkent hij meteen nog nooit voor wedstrijden in Afrika en Zuid-Amerika te zijn geweest.

Wedstrijdofficial

Zo vierde hij eens Kerstmis bij een Poolse

Eenmaal behept met het ballonvirus werd

ballonvaarder Bogdan Prawicki en zijn gezin,

Rutger algemeen lid van de afdeling

vormde de wedstrijdleiding bij het eerste

Ballonvaren van de KNVvL en behaalde zijn

nationale kampioenschap van de Oekraïne in

theorie-ballonvaren in redelijk korte tijd. Een

Feiodisoa en was verschillende keren deputy

paar lesvaarten maakte hij ook, onder andere bij Ad Haarhuis,

van een ballonwedstrijd op het vliegveld van Velikiye Luki, tus-

maar al snel kwam hij terecht in het wereldje van wedstrijd-

sen Moskou en Sint Petersburg. “Daar gebeurde vrijwel niets

varen waar hij onder andere Mathijs de Bruijn tegenkwam.

meer; het was een verlaten boel maar ze hadden nog wel een

“Inmiddels had ik allang door dat je, om je brevet te kunnen

eigen meteostation. Dat was gevestigd in wat nog het meest

halen nogal wat lesvaarten moest nemen die je later, nadat

op een ouderwetse woonkamer leek, compleet met gordijntjes

je het felbegeerde papiertje had, als piloot op een van de bal-

voor de ramen, een snorrende poes en potplanten. Op onze

lonnen van je instructeur moest ‘terugbetalen’. Dat zou me

vraag om een weersvoorspelling groef de dienstdoende mete-

jaren gaan kosten en bovendien had ik het binnen de wereld

orologe – type gemoedelijke oma - een oud model computer

van wedstrijden en kampioenschappen uitstekend naar mijn

op uit de rommel in het vertrek en keek voor ons wat voor

zin.” Met niet teveel spijt constateerde Coucke dat inmiddels

weer het zou worden. Alleen jammer dat ze de windrichting

zijn ‘theorie’ verstreken was en die ballonvaarten maakte hij

omdraaide …”

als observer toch regelmatig; zo’n dikke vijftig denkt hij nu. Al spoedig maakte hij deel uit van de Observers Subcommittee

Ballonstof

(nu Officials Subcommittee) van de CIA (Comité Internationale

Via de KNVvL kwam hij als vanzelf in contact met het blad

d’ Aeronautique) een onderdeel van de FAI (Fédération

Ballonstof, in die tijd nog een gefotokopieerd blaadje. Het eer-

Aéronautique Internationale). Hij maakte er vrienden voor

ste nummer van Ballonstof dat hij onder handen nam was dat

kamer van de KNVvL worden verzorgd en nu is ook het financiële gedeelte rond het het blad bij de KNVvL ondergebracht. De jarenlange inspanningen van Rutger Coucke voor ballonvarend Nederland en zijn verdiensten voor de internationale ballonwereld bleven gelukkig niet onopgemerkt en zowel de KNVvL als de Dutch Balloon Competition Club bedachten hem met de gouden speld van verdienste. Daarnaast kreeg hij in 2013 het ‘Diplôme Paul Tissandier’ uitgereikt. “Ach”, was zijn te bescheiden commentaar, “ik geloof dat ze er wel vijftig tegelijk uitreikten!”

A A N HE T W E R K I N H E T BA L L O NS TOF-EPIC ENTRU M

van maart 1995 en sinds die tijd kreeg het blad, zoals hij het

Rutger kan nog steeds niet

zelf elders noemt, driemaal een ‘facelift’. Het tijdschrift werd

stilzitten. In januari van dit

toen nog bij Koen Barends gedrukt maar later nam Rutger het

jaar is hij een nieuwe car-

hele traject in handen. “Ik schreef wat, verzamelde de kopij

rière begonnen als full time

bij de medewerkers, deed de acquisitie voor adverteerders,

kunstenaar.

maakte het blad op, liet het drukken en nam de verzending

Na een geslaagde expo-

voor mijn rekening en nam ook nog eens de boekhouding van

sitie in Sevilla kijkt hij

de exploitatie voor mijn rekening. Ik had er soms bijna een

reikhalzend uit naar de

dagtaak aan. Gelukkig dat het maar een kwartaalblad was”,

volgende: in zijn woon-

peinst hij achteraf. “Ik probeerde wel, dat het decembernum-

plaats Hilversum, die door

mer altijd voor de Kerst bij iedereen in de bus lag. Dan had je

burgemeester Broertjes zal

tenminste wat te lezen wanneer je schoonmoeder op visite

worden geopend.

UNDER NEW MANAGEMENT T EK ST : R U T G E R CO U CKE

Toen ik terugtrad als hoofdredacteur en het stokje overhan-

aan het gezicht van Ballonstof wordt gedaan. Hoewel ik niet

digde aan Han Nabben kwamen meteen de nodige verander

langer de Ballonstoftouwtjes in handen heb, ben en blijf ik wél

ideeën op tafel. Er moest ook iets aan het uiterlijk van Ballonstof

de art director van het blad. Aan mij dus de eer, om een nieuwe

gedaan worden. Ik weet uit ervaring dat het altijd lastig is.

jas voor het blad te ontwerpen. Daarbij had de redactie wel wat

De meeste grote dagbladen hebben hun lay out in de afgelo-

algemene wensen. Ik ben ervan overtuigd dat zelfs de meest

pen decennia aangepast en dat ging nooit zonder protest van

verstokte conservatief onder ons na één of twee nummers niet

een aantal lezers, die graag hun oude vertrouwde krant wilden

beter weet, dan dat Ballonstof er altijd zo heeft uit gezien.

behouden. Met de inhoudelijke vernieuwingen die de huidige redactie voorstaat, is het niet meer dan logisch, dat er ook wat

En oh ja, de naam blijft ongewijzigd: Ballonstof

1990

19 8 2 1 989 ??

2002

1991 1995 [MI JN EERSTE NUMMER]

interview

kwam!” Later zou de verzending van Ballonstof door de post-

BEDRIJFSPROFIEL 16

SCHROEDER FIRE BALLOONS GMBH

MADE IN GERMANY D O OR H A N S VAN HOES EL BE E L D A N N E T T E WITTE

IN HET LIEFLIJKE SCHWEICH GELEGEN AAN DE RÖMISCHE WEINSTRASSE IN DE DUITSE DEELSTAAT RHEINLAND PALTZ STAAT DE MODERNE FABRIEK VAN SCHROEDER FIRE BALLOONS, GENOEMD NAAR DE OPRICHTER: THEO SCHROEDER. VAN JONGSAF AAN WAS THEO SCHROEDER GEÏNTERESSEERD IN LUCHTVAART EN BEGIN VAN DE TACHTIGER JAREN VAN DE VORIGE EEUW RAAKTE HIJ GEFASCINEERD DOOR DE WERELD VAN DE HETELUCHTBALLONS. Hij bekeek de toenmalige producten op zijn eigen wijze en

shape ballons worden alleen in productie genomen als deze in

besloot dat het product heteluchtballon nog verbeterd kon

de planning passen. Of zoals Leo Ersfeld het zei: ‘We leveren

worden. In 1985, reeds gepensioneerd, begon hij zijn eigen

liever drie 105’s dan één gecompliceerde special shape’.

ballonfabriek, met als voornemen dat elk onderdeel in eigen

Schroeder bouwt met een relatief klein team alles in eigen

beheer geproduceerd was of tenminste voorzien zou zijn van

regie. De FB 7 brander, befaamd om het feit dat er geen roe-

de toevoeging:

tig condenswater

‘Made in Germany’.

vanaf komt, wordt gemaakt in

Schroeder Fire

een afzonderlijke

Balloons zijn inmid-

ruimte en voor

dels een bekende

de manden is een

verschijning in

aparte manden-

het Belgische en

vlechterij.

Nederlandse lucht-

De cilinders zijn er

ruim, maar de

in twee uitvoerin-

Duitse thuismarkt is

gen, namelijk 50

vanzelfsprekend het

en 70 liter. Tijdens

belangrijkste afzet-

het bezoek aan

gebied.

Schroeder ston-

De ballonfabrikant

den tientallen

werkt zonder ver-

cilinders uit heel

tegenwoordiging en men doet dus rechtstreeks zaken

DE S C HROEDER FB 7 B RANDER MET ERGO NO MI SCH GEVO RMD E H AND GREEP EN MO F F EN D IE GEDRAAIDE B RANDS TOFS LA NGEN O VERBO D IG MAKEN

Europa opgeslagen voor het nodige periodieke

met het bedrijf, voor service en de verkoop is Leo Ersfeld de

onderhoud. Schroeder verzorgt dan een nieuwe PPT en PRV

gesprekspartner.

en eventueel worden onderdelen vervangen. Ook wordt de cilinder voorzien van een nieuw identificatieschild met inge-

Turn key

slagen pi-teken voor het vervoer over de weg.

Het bedrijf wordt geleid door Dipl. Ing. Friedhelm Schroeder en Dipl. Ing. Hans Kordel. Er werken 26 medewerkers, waarvan

Als CAMO-bedrijf beschikt men over expertise voor het onder-

de meesten al tientallen jaren aan de onderneming zijn ver-

houd van andere merken. Ook voor (spoed)reparaties aan

bonden.

envelopes is het bedrijf volledig gecertificeerd. De jaarlijkse

In principe bouwt Schroeder alles zelf: de envelop, manden,

inspectie wordt er uitgevoerd door een team van 7 medewer-

branders, cilinders en zelfs aanhangwagens en kan men zo

kers die ieder expert zijn op hun gebied. Branders en cilinders

compleet turn key leveren. Je kunt er terecht voor ballons tot

worden standaard inwendig gecontroleerd en zonodig van

een grootte van 8.500 m3. Grotere traditonal shape en special

nieuwe onderdelen voorzien.

BEDRIJFSPROFIEL 17

DE J ONG E KATER ( DE M AS C OTTE V AN S C HROEDER FIRE B ALLOONS ) HEEFT EEN INHOU D V AN 2 .2 00 M3.

B I J S C HR O E D E R W O R D E N BA L LONENV ELOPES G EB OU WD V AN 1 . 800 M 3 (6 4 . 500 CU FT ) T OT 8 . 5 0 0 M 3 ( 3 00.000 C U FT) IN DE TYPES 16 - B AA N S , 2 4- BA A N S , M I S T R A L EN S PEC IAL S HAPE.

EEN BL I K O P H AL F F ABRI KAAT P RO P AANCI L I ND ERS D IE O P VERD E -

Het ballonstof voor de envelop wordt betrokken van drie

RE AF WERKING WACH TEN. EEN F I L MP JE O VER H ET TESTEN VAN

Europese fabrikanten. Wie twijfelt tussen polyester en nylon

CIL IND ERS I S TE BEKI JKEN O P

krijgt bij Schroeder een verhaal te horen over dichtheid, kleur-

WWW.YO UTUBE.CO M/WATCH ?V=NUD 5 Y U

behoud, veroudering, elasticiteit en belastbaarheid. De keuze is

Dit bedrijfsprofiel is, na het artikel over Ballons

dan volgens Schroeder niet meer zo moeilijk. Sinds de oprich-

Libert in de vorige Ballonstof, het tweede artikel

ting van Schroeder Fire Balloons hebben ruim 1700 ballons de

in een serie over ballonproducenten en -merken.

bedrijfshal verlaten.

We zijn begonnen met merken die vertegenwoordiging hebben in het verspreidingsgebied van

Als u tijdens uw verblijf aan een Weingut in de omgeving van

Ballonstof en gaan daarna over op producenten

Trier iemand „Schau mal, ein Ballon!“ hoort zeggen, dan zou

uit verre oorden en iconische ballonmerken uit ver-

dat weleens een Schroeder ballon kunnen zijn.

vlogen tijden.

Met dank aan Leo Ersfeld.

interview 18

Interview met Johannes Kooistra over zijn deelname aan de World Record Cross Channel Flight

BREXIT OF BALLOONS DOOR G ERJ AN C REB OLDER

BE E L D E N JOHANNES KOOIS TRA EN EXC LU S IV E B AL L O O NING

MAAR LIEFST HONDERD BALLONS ZOUDEN ER OP 7 APRIL J.L. DEELNEMEN AAN DE OVERSTEEK VAN HET KANAAL VAN DOVER NAAR CALAIS. HET WERDEN ER UITEINDELIJK 81, WAARMEE TOCH EEN NIEUW ONOFFICIEEL WERELDRECORD IN 2011 DEDEN ER 49 BALLONS AAN DE OVERSTEEK MEE - EN EEN EVENTUELE VERMELDING IN HET GUINNESS BOOK OF WORLD RECORDS WERD RUIM GEHAALD. DAT LAATSTE IS NOG EVEN EEN PUNTJE OMDAT DE ORGANISATIE DAARVOOR AANVANKELIJK GEEN AANVRAAG HAD INGESTUURD.

Zo’n dikke driehonderd piloten meldden zich aan voor het evenement, maar uiteindelijk stonden er 82 aan de start, waaronder een Spanjaard zonder gasflessen … Gas was er voldoende beschikbaar, maar flessen? Hij zou uiteindelijk dan ook eenzaam achterblijven. Eénenzestig Engelse piloten, acht Duitsers, vijf Belgen, drie Zwitsers, twee Nederlanders, één uit Luxemburg en één uit Kroatië maakten uiteindelijk de oversteek. Voor België deden Evert en Steven Dehandschutter, Bart en Guy Geeraerts, Benoit Lambert, Chris Vercauteren en Marie Elisabeth Rosseneu met Pieter Dieleman en Frederic Rosseneu aan de oversteek mee. Voor Marie Rosseneu iets heel bijzonders: in 1986 maakte haar grootmoeder, Jacqueline Sax, als eerste vrouwelijke piloot een solo-oversteek van het Kanaal. Eén van de drie in Nederland geregistreerde ballons was de in 1989 bij Colt gebouwde PH-EJN (Fokker), gevaren door molenbouwer en vrijwillige molenaar Johannes Kooistra met

ballonstof

ER Z I J N ME E R M A N I E R E N OM H ET KANAAL OV ER TE S TEKEN DAN M ET VEERBO TEN

zijn partner Nynke Vellinga. De andere twee ballons met een

als je toch onverhoopt in het water terechtkwam. In plaats

Nederlandse registratie betroffen de PH-CWJ van de in Zeeland

van een reddingsvlot hebben Nynke en ik bij een bedrijf in Den

varende Belg Omèr Verbist samen met René Zwarteveen en de

Helder survivalpakken gehuurd; dat zijn dezelfde pakken die

PH-DVA (Crawford bedrijfsdeuren), gevaren door de Duitser

de bemanningen van helikopters tijdens hun vluchten naar

Karsten Funk. Hingen er niet meer Nederlanders in de lucht?

boorplatforms dragen’. ‘En’, voegde hij er met een grijns aan

Jawel hoor, maar die voeren mee met buitenlandse ballon-

toe, ‘ze hadden mijn maat (4 x XL) ook nog’. Geen overbodige

vaarders in niet in ons land geregistreerde ballons. René van

luxe zo’n pak overigens, want het zeewater is eind maart op

Gameren en Harry Veldhoven mochten bijvoorbeeld met Jackie

z’n koudst. Tijdens hun voorbereidingen lieten Johannes en

Hibberd (G-CDLB) mee.

Nynke niets aan het toeval over. Ze namen twee luchtvaartkaarten, drie GPS-apparaten (twee voor de tracks en één voor

Grote maat survivalpak

navigatie), twee radio’s en hun mobiele telefoons met zich

De teams stonden al enkele weken in de startblokken om naar

mee en uiteraard een fotocamera. ‘Ik had mijn laptop deze

Dover af te reizen maar het weer moest natuurlijk optimaal

keer maar thuis gelaten’, vertelt Johannes. ‘Normaal neem ik

zijn: een westelijke wind van voldoende sterkte om de naar

die bij wedstrijden wel altijd mee.’ Ter plekke kregen ze nog

schatting drie uur durende oversteek te kunnen maken. ‘We

een geel hesje uitgereikt. Bij een eventuele splash down kon alle

kregen een dik pak papier om ons voor te bereiden’, vertelde

apparatuur in een waterdicht tonnetje worden opgeborgen.

Johannes, ‘daarbij ging het met name om wat je moest doen

lees verder op pagina21 >>

historie

De eerste Google Earth werd gemaakt door ballonvaarders

DE ONTDEKKING VAN DE WERELD VANUIT DE LUCHT D OOR CA R A G IAIM O

IN 1785 KEEK THOMAS BALDWIN VANUIT EEN LUCHTBALLON BOVEN ENGELAND GEFASCINEERD NEER OP DE OMGEVING VAN CHESTER. TERUG OP AARDE WILDE HIJ ZIJN UNIEKE ERVARING MET ZOVEEL MOGELIJK MENSEN DELEN: DE WITTE “WOLKENVLOEREN”, DE MINIATUURSTADJES, DE MEANDERENDE RIVIEREN. Hij ontwikkelde illustratieve landkaarten die stukjes Engeland

verkenning – ook ballonkaarten produceren. Burgers konden

vanuit de lucht lieten zien, en leverde er duidelijke instructies

panoramakaarten kopen van veldslagen, waarbij gekruiste

bij: “Leg de ballonkaart plat op een tafel en rol een stuk papier

zwaarden aangaven waar de schermutselingen hadden plaats-

op als een telescoop. Kijk vervolgens

gevonden. Tegen het einde van de

door de rol papier naar de kaart ter-

19e eeuw kregen de ballonkaarten

wijl je de telescoop langzaam over

een toeristische toepassing. De

het papier beweegt en ervaar zelf

kaarten brachten verre bestemmin-

hoe het is om de aarde vanuit een

gen, tot de verbeelding sprekende

ballon te aanschouwen.”

bezienswaardigheden en exotische stranden dichterbij op een realis-

In het tijdperk van Google Earth lij-

tische en soms geromantiseerde

ken Baldwin’s instructies kinderachtig

manier.

maar in 1785, toen nog vrijwel nie-

Vanaf het begin van de twintigste

mand de aarde vanuit de lucht kon

eeuw, met de ontwikkeling van

bekijken, waren Baldwin’s illustraties

de fotografie en de uitvinding van

spectaculair. Er waren weliswaar al

het vliegtuig, verdween de traditie

atlassen met abstracte landkaarten,

van de ballonkaarten en werden de

maar voor het eerst kon ‘de man in

illustraties vervangen door realisti-

de straat’ nu vanuit de ruimte de

sche luchtfoto’s en, tegenwoordig,

aarde bekijken zoals die er werkelijk

door de satellietbeelden van Google

uitzag. In de eeuw die volgde gingen

Earth.

ondernemers, toeristische organisaties en militairen vergelijkbare “sky

Dit oorspronkelijk Engelstalige

views” op basis van ballonobservaties

artikel van Cara Giaimo is in 2017

maken.

gepubliceerd door Atlas Obscura. Met toestemming vertaald en

“De ballonvaart had verregaande

B ALLONP ERSP ECTI EF VAN BO VEN D E WO L KEN

bewerkt door de redactie. © Atlas

invloed op de kennis van landschap-

( B EELD AI RO P AI D IA, TH O MAS BAL D WI N)

Obscura Inc. www.atlasobscura.com

pen”, schrijft historicus Lily Ford die Baldwin’s werk onderzocht. Volgens Ford was Baldwin zijn tijd ver vooruit; in de eerste decennia nadat hij zijn ballonkaarten maakte waren er nog maar weinigen die zijn voorbeeld volgden. Daar kwam in de loop van de 18e eeuw verandering in toen de ballonvaart in Frankrijk en Engeland letterlijk en figuurlijk een grote vlucht nam. Ondernemers gingen zelfs enorme luchtkaarten van een stad of een veldslag maken, waarbij toeschouwers tegen betaling vanaf een etage of toren naar beneden konden kijken. Het effect was dermate realistisch dat, volgens Ford, mensen soms zelfs misselijk werden door het ongebruikelijke perspectief en de suggestie van grote hoogte. Amerikaanse ballonvaarders gingen tijdens de burgeroorlog – toen luchtballons werden ingezet voor surveillance en terrein-

“ NEW YO RK F RO M A BAL L O O N” (BEEL D H ARP ER’S WEEKL Y)

Naarmate we verder richting Frankrijk voeren werd het,

maar behoefde gelukkig niet in actie te komen.

zeker in het oosten, wat heiiger maar als je dan weer

Ofschoon Johannes en zijn ploeg een veerboot besproken had-

omkeek zag je nog heel lang zo’n mooie witte streep van

den gelukte het hen om al een boot eerder, die van 23.30 uur

de kalkrotsen.’ Onder hen het scheepvaartverkeer. ‘Ik

vanuit Calais, te nemen. Zodoende kwamen ze vroeger bij het

had’, vertelt Johannes, ‘zo op het helikopterdek van één

opstijgterrein buiten Dover aan (om 01.00 uur, local time) dan

ervan kunnen landen’. Voor hen uit hing een wolk van

verwacht. Dat leverde hen een paar uur extra slaap op én ver-

ballons en de special shapes, zoals het Rico-doosje en

baasde blikken van de organisatie, die pas uren later eens met

de Minion, waren duidelijk herkenbaar. Halverwege gaf

de inschrijving wilde beginnen. Na het gas tanken – iedereen

één van de GPS-apparaten de geest maar toen was het

was met lege flessen naar Dover afgereisd – vond de briefing

punt al bereikt waarop Johannes de koers al min of meer

uiteindelijk plaats bij het hek tussen het kleine opstijgterrein

visueel kon uitzetten. De Franse kustlijn kwam toch nog

(bedoeld voor de organisatie en de sponsors) en het grote ter-

vrij onverwacht. ‘Ik had een koers richting het vliegveld

rein waar de overige deelnemers hun ballons hadden uitgepakt.

(Aerodrôme de Saint-Inglevert) uitgezet maar uiteindelijk

Gelet op de lengte van het traject werd verwacht dat de ballons

hebben we dat niet gehaald. Na een prima landing heb-

rond 10.00 uur in de omgeving van Calais zouden landen. Met

ben we toen op onze crew gewacht’, vertelt Johannes,

voor vier uur gas moest dat met hun ballon en slechts twee

‘en tijdens dat wachten hebben we gas overgepompt van

inzittenden gemakkelijk te doen zijn.

Engelse ballonvaarders, omdat die alleen met lege tanks

Nadat de toestemming voor ‘hot inflation’ werd gegeven duur-

met de boot naar huis konden’.

de het slechts zo’n tien minuten voordat iedereen in de lucht hing. Johannes en Nynke behoorden tot de laatsten die opste-

‘Net zoals wij op de heenweg, had nu ook Brecht

gen: take off time 07.15 hrs. Na twee uur en twintig minuten

Witteveen geluk. Ze kon met onze volgauto de veerboot

varen werd om 10.35 uur (local time) geland. Bij het in te vullen

van half elf nog halen en meteen mee omdat er maar

deelnameformulier moest, ten behoeve van het Guinness Book

weinig vrachtverkeer was die dag.’

of Worldrecords, een GPS-track worden ingeleverd en een foto

Al met al vinden beiden het een schitterend avontuur: ‘we

van de piloot waarop duidelijk te zien was dat hij boven het

doen de volgende keer zo weer mee’, is de reactie van

Kanaal hing.

Johannes en Nynke. Daar schijnt al over te worden nagedacht. Hopelijk haalt men dan wel dat magische aantal

Onvergetelijke ervaring

van honderd ballons. Tot die tijd doen Nynke en Johannes

Hoe was de vaart? ‘Een geweldige ervaring’, reageert Nynke

het met een mooie serie foto’s, een speciale pin en straks

enthousiast, ‘zo kon je het kasteel van Dover prachtig zien, de

nog een certificaat dat hen aan deze bijzondere oversteek

veerhaven en later, als je terugkeek, die schitterende krijtrotsen.

zal blijven herinneren.

GEZ IC H T O P H ET KASTEEL VAN D O VER

interview

De kustwacht stond zowel in Engeland als in Frankrijk stand-by,

VERSLAG VAN DE CIA CONFERENTIE 2017 update

D OOR S A N N E H AARHU IS

DE CIA CONFERENTIE VOND DIT JAAR PLAATS IN HONG KONG. VANUIT NEDERLAND ZIJN MATHIJS DE BRUIJN, ERWIN PELLEGROM EN SANNE HAARHUIS EN VANUIT BELGIË LUC VAN GEYTE EN RUDY PAENE NAAR HONG KONG AFGEREISD. In 14 werken subgroepen werden lopende zaken besproken

EK dit jaar, is de taak om een keuze te maken aan het ‘Bureau’

en voorstellen gemaakt om aan de plenaire vergadering voor

gegeven.

te leggen. Het gaat er bijvoorbeeld over welke aanpassingen

De wedstrijden waar op korte termijn een bid voor kan wor-

in regels nodig zijn (werkgroep AX/BX/AA) of welke nieuwe

den ingediend zijn de Junior-wereldkampioenschappen en het

technologieën er mogelijk zijn en ontwikkeld kunnen gaan

algemene WK in 2019.

worden (werkgroep New Technology).

Ter overweging Er was helaas weinig tijd om buiten

Wat wil je als piloot? Wil je koste wat

de vier werkgroep- en vergaderdagen

kost een kampioenschap hebben, ook

nog wat van Hong Kong te zien. Maar

al is het duurder, of minder van kwali-

we zijn’s avonds wel een drankje gaan

teit? Of vind je dat, als het teveel voor

drinken in de hoogste bar ter wereld.

jezelf gaat kosten of als het kampioen-

In ons mandje mogen we op 1400 ft

schap van slechte kwaliteit is, er geen

geen alcohol drinken dus hier had-

kampioenschap moet komen?

den we een uitgelezen kans om dat te proberen. Ook werden we door de organisatie op het dakterras getrak-

S ANNE H AARH UI S EN MATH IJS D E BRUI JN

Aangepaste AX Model Event Rules (AXMER)

teerd op een prachtige opening van de conferentie, met een

Er zijn een aantal zaken veranderd in de AXMER. Hieronder

traditionele drakendans en Chinese maaltijd.

worden de veranderingen uitgelegd. Voor de specifieke en

Maar terug naar het werk. Wat is er allemaal besproken en

exacte regels verwijs ik naar de AXMER-2017.

besloten op deze vergadering?

Rule 8.2: Valid task Verandering leeftijd junioren kampioenschap

Als minder dan 50% van de deelnemers opstijgt worden de

De maximum leeftijd voor deelname aan een Junioren-WK (of

tasks van die flight gecancelled (“8.2.3 Tasks are not valid if

-EK) is aangepast. Volgens de nieuwe regel moeten jongeren

less than 50% of the competitors take off”).

jonger zijn dan 30 jaar bij de start van het kampioenschap.

Rule 8.8: Task data Daarnaast is er een nieuwe regel voor het aandragen van

Aan de task data wordt een vaste categorie toegevoegd: in de

deelnemers voor een Junioren-WK (of -EK). Een deelnemer

task data zal voortaan de afstand worden opgenomen van ILP

die ouder is dan 27 en die heeft deelgenomen aan een WAG,

naar alle doelen en targets in de vaart. Dus als je een ILP hebt,

general WK of general EK komt niet meer in aanmerking voor

kun je deze informatie voortaan bovenaan in de task data vin-

deelname aan een junioren kampioenschap. Als je ouder bent

den. Omdat deze informatie voortaan hier te vinden is veran-

dan 27 jaar en er andere deelnemers onder de 27 zijn in de

deren ook rule 8.4.7 en rule 15.4.2.

NAC (land) kom je ook niet meer in aanmerking.

Rule 11.4 Ground contact Nieuwe WK’s en EK’s

Strafpunten die je krijgt voor grondcontact zijn voortaan altijd

Er waren dit jaar geen bids voor openstaande kampioenschap-

task points. Verder, als je grondcontact hebt binnen de MMA

pen. Het bid van Hongarije was 3 weken eerder ingetrokken.

worden de strafpunten toegekend aan de task van die MMA.

Steeds vaker komt het voor dat bids niet in orde zijn voor de

Eerder zouden de strafpunten na het gooien van je marker

CIA-vergadering. Hierdoor moet de CIA zich in bochten wrin-

worden toegekend aan de volgende task.

gen om toch kampioenschappen te organiseren. Er is besloten om voor een aantal kampioenschappen het bid-proces te her-

Rule 14.9: Nation score

openen. En alle NAC’s de kans te geven om een bid te maken

In EK’s/WK’s en WAG zal een categorie worden toegevoegd.

om een kampioenschap te organiseren. En, net als voor het

Air Games light

op de gemiddelde score over het hele kampioenschap. Als

Naar aanleiding van het succes van de World Air Games in

gevolg van de invoering van deze regel is ook rule 1.2 (defe-

Dubai heeft de FAI een nieuw plan in werking gezet voor Air

nition of a champion) aangevuld.

Games light. Het idee is dat er meerdere events per jaar wor-

De-briefing en questionnaire officials

den georganiseerd, waar meerdere luchtsporten bij betrokken

Vanaf dit jaar zal er ook voor officials een de-briefing van een

zijn. De events worden gecombineerd doordat ze samen voor

event zijn, en een questionnaire, net als voor de de-briefing

een resultaat zorgen. Ballonvaren is een voor publiek visueel

voor piloten. Er zijn overigens zorgen over het betrekken van

aantrekkelijke sport en zal ook op die manier worden ingezet.

‘nieuwe’ officials in internationale competities. Veel directors

Verdere details over samenstelling van teams of toewijzing van

hebben hun eigen team en hierdoor is er weinig roulatie en

plaatsen zijn nog niet bekend. Het grotere doel is om lucht-

weinig nieuw bloed. Landen worden daarom aangemoedigd

sporten meer exposure te geven, zodat eventuele sponsors

om actieve, betrokken en ‘goede’ officials voor te dragen voor

eerder interesse hebben om een event te ondersteunen.

deelname aan internationale competities. Zowel voor bijvoorbeeld target team captain, als scoring, maar ook als event

Uitgereikte diploma’s

director.

NAC’s kunnen ieder jaar mensen voordragen voor een award of diploma. Dit jaar waren er verschillende aanmeldingen en

New technology CIA logger vervangen

zijn de volgende diploma’s toegekend:

Omdat de loggers niet meer gemaakt worden en de technolo-

Montgolfier Diploma Gas: Kurt Frieden/ Pascal Witpraechter

gie voortschrijdt wordt er gewerkt aan nieuwe manieren om

(SUI)

resultaten vast te leggen. In Amerika is al hard gewerkt aan

Montgolfier Diploma Hot Air: Sebastian Msuya (CAN)

een app om de logger te vervangen. Samen met de technolo-

Montgolfier Diploma Rozière: Konyukhov (RUS)

gie groep wordt nu gekeken wat voor iedereen het beste is.

Montgolfier Contribution Sport: Kubicek: (CZE)

De app is nog niet beschikbaar in Europa.

Tot besluit Nieuwe GPS om Gordon Bennett race te volgen

Het was de eerste plenaire vergadering van de nieuwe voor-

Er wordt een nieuw GPS-systeem ingezet voor de komende

zitter Mark Sullivan en de laatste vergadering van Mathijs als

Gordon Bennett race, met de mogelijkheid tot het delen van

afgevaardigde van Nederland. Het was een goede vergadering

informatie. Erwin Pellegrom is betrokken bij de implementatie.

met kritische noten maar geen grote meningsverschillen.

Het is een systeem dat al bij andere actiesporten wordt ingezet.

Mathijs heeft natuurlijk vorig jaar een Montgolfier Diploma mogen ontvangen als dank voor zijn bijdrage aan de sport.

Quick release maximaal 5 meter

Dit jaar ontving hij van alle delegates nog een staande ovatie

In het safety handbook is opgenomen dat je quick release niet

als waardering voor meer dan 35 jaar inzet voor de sport.

langer mag zijn dan 5 meter.

Ook ik wil Mathijs graag bedanken voor zijn rol als mentor in het overdragen van de taken als delegate. Hij heeft me

Pilot skills vs team-skills

meegenomen in de praktische achtergronden van de ontwik-

Komend jaar wordt bekeken welke skills er zijn in het wed-

keling van de regels, waar komen bepaalde overwegingen van

strijdvaren en welke daarvan piloot-specifiek zijn. Is de marker

landen vandaan. En inzicht gegeven in de politiek achter deze

gooien een pilot-skill of mag dat ook een team-skill zijn, net

vergadering.

als computer bedienen, branden of logger-bedienen? Volgend jaar wordt bekeken of daar aanpassingen op de regels voor nodig zijn.

Doping en WADA De afgelopen jaren is de doping test van WADA bij ieder kampioenschap langs geweest om te testen. Er zijn medicijnen die onder de dopingwet vallen en waar je goedkeuring van WADA voor kunt krijgen (een TUE). Gebruik je medicijnen, kijk dan op de lijst of deze onder de dopingwet vallen. Vraag bij WADA de goedkeuring aan en zorg dat je deze bij je hebt op een wedstrijd. www.wada-ama.org www.fai.org/cimp-anti-doping-programme

SO MMIGE GED EL EGEERD EN …

update

Nation score zal de best presterende NAC belonen, gebaseerd

meteo

Het Ballooning Bulletin van Belgocontrol

DE 24/7 METEODIENST VOOR HET BELGISCHE LUCHTRUIM D OOR D A N Y M ARIËN

De meteodienst van Belgocontrol op de luchthaven van Zaventem is een Meteorological Watch Office (MWO) wat wil zeggen dat de dienst verantwoordelijk is voor het leveren van alle mogelijke meteorologische steun (waarnemingen, voorspellingen en waarschuwingen) aan de burgerluchtvaart in het ganse Belgische luchtruim en dit 24 uren/dag, 7 dagen op 7. Deze permanentie wordt verzorgd door een ploeg bestaande uit 3 voorspellers, die werken in 2 shiften van telkens 12 uren, in casu een dagdienst van 07u30 tot 19u30 en een nachtshift

VO O RBEEL D VAN VO O RS P EL L I NGSP RO D UCTEN EN D E B A LLOONING

van 19u30 tot ’s anderdaags 07u30. Ieder lid van de ploeg

BUL L ETIN TEMP L ATE O P H ET METAF O R SCH ERM

heeft zijn/haar specifieke taken en één van die specifieke taken is het opmaken van de Ballooning Bulletins, inclusief de updates.

bepaalde parameters op het grondoppervlak, zoals de grondwind (richting en snelheid), zichtbaarheid en neerslag. Al deze voorspellingsproducten zijn afkomstig van grote weercentra en worden berekend door supercomputers gebaseerd op de “waarnemingen” van een vastgesteld tijdstip (00Z, 06Z, 12Z of 18Z). Dit betekent concreet dat elke 6 uren er nieuwe voorspellingsproducten beschikbaar zijn en dat de voorspellingen constant (kunnen) worden aangepast. Zo is bijvoorbeeld het Ballooning Bulletin van 10.30Z vooral gebaseerd op de voor-

HE T B A L L O ON I N G BU L L E TIN WORDT V ERS PREID V OLGENS EEN VAST TIJD SCH EMA

spellingsproducten van 00Z terwijl deze van de update om 14.30Z met de voorspellingsproducten van 06Z zal gebeuren.

Ballooning Bulletin

Werkstation METAFOR

De eerste stap in het opmaken van het Ballooning Bulletin is

De voornaamste mesoschaal modellen die door de weerdienst

het bestuderen van de beschikbare voorspellingsproducten.

wordt gebruikt zijn deze van het UKMO, de weerdienst van het

Hierbij wordt vooral gekeken naar kleinschalige (achtergrond

Verenigd Koninkrijk, en ALARO, afkomstig van het KMI.

= België en onmiddellijke omgeving) en zeer gedetailleerde

Al deze producten alsook de template van het Ballooning

producten, de zogenaamde mesoschaal producten. Deze

Bulletin zijn beschikbaar op een interactief werkstation

bevatten specifieke en gedetailleerde informatie met betrek-

METAFOR genaamd.

king tot de voornaamste parameters die belangrijk zijn voor de luchtvaart, zoals de grondwind (richting en snelheid), de winden in de onderste lagen, de horizontale zichtbaarheid, neerslag (convectief en/of frontaal) en lage bewolking (type, hoeveelheid en hoogte van wolkenbasis). Bovendien kan er voor nagenoeg elke locatie binnen het modelgebied een verticale doorsnede van de atmosfeer en meteogrammen aangemaakt worden. Zulk een verticale doorsnede toont de evolutie van bepaalde parameters zoals

BEL GO CO NTRO L -VO O RSP EL L ER AAN H ET WERKSTATION M E T A F OR

temperatuur, vochtigheid en wind in de luchtlagen boven deze locatie voor de komende 48 uren terwijl de meteogrammen

De tweede stap is natuurlijk het opvolgen van de weersituatie

een gedetailleerde evolutie geeft voor dezelfde 48 uren van

aan de hand van de waarnemingen, radar- en/of satellietbeel-

Op de website van Belgocontrol (www.belgocontrol.be) is een ruim den en het eventueel aanpassen van het “Ballooning Bulletin”.

aanbod aan meteorologische informatie beschikbaar via de online

Ook is er een interne briefing tussen de 3 voorspellers waarbij

AIM-Meteo briefing (login vereist).

en de voorspellingen op elkaar afstemt. Bovendien zijn er nog

D EZE O NL INE BRI EF ING TO O L BESTAAT UIT:

telefonische contacten met de voorspellers van het KMI en de

OPMET data: Operationele Meteo informatie in gecodeerde vorm -

Meteo Wing met de bedoeling om de voorspellingen te harmoni-

METAR, TAF, GAMET, SIGMET

seren.

Forecast Bulletins: Bulletins met weersverwachtingen en waarschuwingen voor de FIR in klare taal; in dit onderdeel vindt u het balloon-

meteo

men uitvoerig de heersende en voorspelde weersituatie bespreekt

ing bulletin. Flight Briefing Charts: Significante weerkaarten voor zowel België en onmiddellijke omgeving als voor de rest van de wereld, winden temperatuurkaarten voor verschillende vluchtniveaus en synoptische weerkaarten van Europa. Remote Sensing: Actuele informatie op basis van weerradar en satellietbeelden Model Output: Kaarten en meteogrammen op basis van output van numerieke weermodellen En last but not least is er nog de mogelijkheid om rechtstreeks contact op te nemen met een gekwalificeerde meteoroloog, via het nummer 0902 88 173 - (€ 1 /min).

Comprehensive insurance Cover at an affordable price

Your partner for your Aviation-Insurance VFS Heinz Grümmer GmbH is one of the largest Aviation-Insurance-Brokers in Germany with over 40 years experience. You enjoy the flight - we provide the protection Please contact Heiko Spilker, Phone: +49 231 92717737, e-mail: h.spilker@vfs-gruemmer.de Udo Kötitz, Phone. +49 231 92717713 , e-mail: u.koetitz@vfs-gruemmer.de

Flugplatz 8, 44319 Dortmund Phone +49 231 927177-0 Fax +49 231 927177-30 info@vfs-gruemmer.de

techniek 26

DE WORTHINGTON CILINDER D O OR R E M KO WIGGER

CILINDERS ZIJN ER IN VELE SOORTEN EN MATEN. BIJNA IEDERE BALLONFABRIKANT HEEFT WEL ZIJN EIGEN CILINDERS OP DE MARKT GEBRACHT. OF HET NU GAAT OM EEN TITANIUM 60L CILINDER VAN CAMERON OF EEN STALEN VA70 VAN SCHROEDER, ZE DIENEN ALLEMAAL HETZELFDE DOEL, NAMELIJK GASOPSLAG TIJDENS DE VAART. WANNEER WE KIJKEN NAAR DE INSPECTIE VAN DE CILINDER, DAN STELT IEDERE FABRIKANT ZIJN EIGEN CRITERIA OP WAARAAN DE CILINDER MOET VOLDOEN. IN GROTE LIJNEN ZIJN DIE CRITERIA OVERIGENS NIET ERG VERSCHILLEND VAN ELKAAR. Een wat vreemde eend in de bijt is de aluminium Worthington

Gelukkig denken fabrikanten ook mee. Zo heeft Schroeder

cilinder. Deze is namelijk niet door een ballonfabrikant

onlangs een STC (Supplemental Type Certificate) aange-

ontwikkeld, maar destijds wel veel verkocht door o.a.

vraagd bij EASA om het geheel enigszins te vereenvou-

Cameron, Schroeder en Aerostar/Raven. Ze worden

digen. Volgens dit STC mogen ook vergelijkbare

dan ook nog steeds veelvuldig gebruikt.

Worthington cilinders die niet door Schroeder geleverd zijn met onderdelen van Schroeder

Maar hoe zit het met onderhoud en inspec-

uitgerust worden. Dat geeft alweer iets meer

ties van deze cilinders? In principe moet de

ruimte.

Worthington cilinder gekeurd en onderhouden worden volgens de richtlijnen van de fabrikant

Als ballonvaarder is het dus van belang te weten

die de cilinder verkocht heeft. Is de cilinder ooit aangeschaft bij Cameron, waar de cilinder type aanduiding CB250 heeft, dan gelden de voorschriften uit de laatste versie van de maintenance manual en supplementen

wat je koopt op de 2e-hands markt. Ben je van plan een Worthington te kopen, houdt dan bovenstaand in je achterhoofd zodat je niet voor verrassingen komt te staan.

van Cameron. Als CAMO dienen we van elke Worthington cilinder dus te weten wie deze verkocht heeft. Dit kunnen we

Uiteindelijk zou het mooi zijn wanneer we komen tot een

bij de fabrikanten opvragen. Schroeder heeft een lijst met

gezonde verhouding tussen regelgeving en het praktische

serienummers van cilinders die door hen verkocht zijn ook op

gebruik van het equipment, waarbij de veiligheid voorop staat.

hun website gepubliceerd.

Daarmee houden we ook de kosten in de hand en kunnen we nog lang genieten van al het moois dat ballonvaren brengt.

In de praktijk duikt er wel eens een cilinder op met onderdelen van verschillende fabrikanten gecombineerd. Voorbeelden hiervan zijn een Worthington geleverd door Schroeder met kranen geleverd door Cameron of een Cameron CB250 met een Böhmer kogelkraan en een Omeca overdrukventiel. Wanneer het onderhoudsbedrijf vaststelt dat de combinatie niet toegestaan is, dan moeten dit worden teruggebracht naar een staat die klopt. Soms kan dat vrij eenvoudig door het vervangen van een overdrukventiel, maar als alle appendages vervangen moeten worden dan loopt het snel in de papieren. Komen deze voorschriften de veiligheid ten goede? Nee, niet altijd. Maar onderhoudsbedrijven moeten zich houden aan de voorschriften die de fabrikanten en EASA opstellen. Wanneer een cilinder na onderhoud of inspectie wordt vrijgegeven, dan wordt daarmee verklaard dat aan alle eisen is voldaan.

DAVID LEVIN, BALLONVARENDE LEGENDE EN OOK ONDER NEDERLANDSE WEDSTRIJD VARENDE BALLONVAARDERS GEEN ONBEKENDE, IS OP 13 MEI JL. OVERLEDEN AAN PANCREASKANKER. HIJ WERD 68 JAAR. DAVID, MATHIJS DE BRUIJN, MARTINE BESNAINOU EN ONDERGETEKENDE HEBBEN MENIGMAAL GEZAMENLIJK WEDSTRIJDEN GELEID EN ZIJN IN DE LOOP DER JAREN EEN HECHT [VRIENDEN]TEAM GEWORDEN. NIET ALLEEN HADDEN WE EEN RAAKVLAK MET DE BALLONSPORT, MAAR OOK ONZE UITEENLOPENDE PERSOONLIJKHEDEN STROOKTEN WONDERWEL MET ELKAAR. T EK ST EN F OT O : R U T G E R COU C KE

Het is een verlies dat hard aankomt. En het is daarom dat

waaronder kleurrijke figuren. Neem bijvoorbeeld Frank, die

Mathijs en ik besloten aanwezig te zijn bij de ‘memorial cere-

David de heeft geleerd ballon te varen: “It was like teaching

mony’ van David in Boulder, Colorado. De weersverwachting

a fish to swim”. Frank heeft met eigen geld zelf een blimp

toonde een temperatuurdaling van 26 °C naar

gebouwd. $ 300.000,- had hij er in geïnvesteerd. Het ding

8 °C. Gekscherend zeiden wij tegen elkaar dat David zijn

had een maand gevaren toen hij hem crashte. Alles weg.

invloed liet gelden. En we

En nog een paar van dat

waren niet de enigen die die

soort avonturen en een paar

mening waren toegedaan. Toen

onfortuinlijke huwelijken heb-

we eindelijk bij zijn huis aan

ben hem volkomen berooid.

kwamen, was daar een Joodse

Maar geen nood, hij was een

dienst aan de gang. Dat wil

vriend van David. Hij woont

zeggen, de dienst was onder-

nu in de garage van David,

broken omdat iedereen naar

hier zouden we dat een ruime

buiten stond te kijken naar een

bungalow noemen, waar ook

ongekend hevige hagelstorm.

een paar auto’s in kunnen.

Sommigen waren er van over-

Als tegenprestatie moet hij op

tuigd, dat David de storm had

het huis letten bij afwezigheid

gestuurd, omdat hij een hekel

van de bewoners. Want zo

aan dat soort diensten had,

was David, genereus.

vooral omdat ze zo lang duur-

Dat werd door praktisch iede-

den.

DIT IS EEN V AN M IJ N FAV OU RIETE F O TO ’S VAN D AVI D . 2009

De hagelbui was slechts een

DEB REC EN. DAV ID LIEP EEN FE RME O O GO NTSTEKING O P , MAAR

aankondiging van twee

V ERLOOR G EEN M OM ENT Z ’ N W ERKL UST O F GO ED E H UMEUR.

dagen sneeuwval. In mei!

re spreker beaamd.

Nalatenschap Wij werden ondergebracht bij

Gilad Gordon en zijn vrouw. Een, hoe kan het ook anders,

Genereus

goede vriend van David. Ondergebracht is een woord dat

Hoewel niet religieus was Davids leven diep verankerd in de

erg te kort schiet bij het gastvrije onthaal, dat we kregen.

Joodse gemeenschap van Boulder en Mathijs en ik werden

Gilad vertelde me, dat hij de laatste maanden veel had

voor een paar dagen opgenomen in de warme saamhorig-

gesproken met David over zijn nalatenschap.

heid van deze gemeenschap. Een monument van David’s

Dat ging niet over de vele prijzen die David met gas- zowel

en zijn vrouw Roberta’s toewijding aan deze gemeenschap

als heteluchtballons had gewonnen, noch over zijn bijdrage

is een enorm gebouw, het Jewish Community Center - JCC

aan de CIA of talloze wedstrijden die hij geleid had. David

- in Boulder. Hier zou ook de memorial ceremony worden

beschouwde zijn grootse verdienste op deze wereld wat

gehouden. In de grote zaal was geen van de 500 stoelen

hij voor de Joodse gemeenschap van Boulder heeft kun-

onbezet. Ik heb ze niet geteld, maar er waren zeker tien tot

nen doen en het ski programma voor gehandicapten, dat

vijftien sprekers. Eén daarvan was Mathijs die namens zich-

in Boulder een ‘groot ding’ is. Mensen als David, die zich

zelf en mij ook namens de Balloncommissie van de FAI sprak.

inspannen om een betere wereld achter te laten dan die

De ballonwereld was verder opvallend afwezig. Wij hadden

ze bij hun geboorte aantroffen heeft deze wereld hard

verwacht vele [Amerikaanse] bekenden uit die hoek te zullen

nodig. David zal enorm gemist worden. De mensen die hem

zien, maar niets van dat al. David was op veel terreinen actief

gekend hebben, zullen met warme gevoelens terugdenken

en we hebben kennis gemaakt met veel vrienden van David

aan deze grote persoonlijkheid.

Inmemoriam

IN MEMORIAM DAVID LEVIN 1948-2017

WETENSCHAP

WAT GEBEURT ER ALS JE BALLON ALTIJD MAAR DOORSTIJGT? DAT IS NATUURLIJK EEN ONZINNIGE VRAAG, JE GAS RAAKT OP EN DAN DONDER JE VAN ZELF NAAR BENEDEN. DA’S WAAR, MAAR STEL … JE HEBT EEN MAGISCHE ONUIT PUTTELIJKE GASVOORRAAD EN JE VALVE ZIT MUURVAST. JE GAAT ERAAN, ZOVEEL IS ZEKER. MAAR HOE? VRIES JE DOOD OF STIK JE? WAT KOMT EERST?

Tekst en illustratie: Rutger Coucke Gelukkig zijn er wetenschappers als Randall Munroe, die op alle

Hier aangekomen onderga je dingen als verwarring, duizelig-

stomme vragen een wetenschappelijk antwoord geven.

heid, misselijkheid, verlies van gezichtsvermogen en onhan-

Randell gaat uit van een stijgsnelheid van 1 ft/sec, lekker sloom.

digheid. In de dead zone verliest je bloed zuurstof in plaats

Na een minuut of twee kom je boven de bomen. Het is nog

van het op te nemen en jij verliest vrij snel het bewustzijn om

net zo comfortabel als op de grond, misschien voel je een klein

even later te overlijden. Zo’n zeven uur nadat je bent opge-

briesje. Na 25 minuten laat je de meeste hoge wolkenkrabbers

stegen [verdomde valve!].

wel achter je. De lucht is hier al 2% dunner dan aan de grond. Een ft per sec = ± 1 kilometer per uur. Dus na een uur zit je

Troost

op ± 1 kilometer. Het wordt hier beslist frisser, maar als je een

Na ongeveer 2 miljoen jaar verlaat je ons zonnestelsel.

beetje goeie jas hebt is er nog niets aan de hand. Maar na twee

De sterrenkundige Clyde Tombaugh – die Pluto ontdekte –

uur kom je in de buurt van het vriespunt en de luchtdruk is

overleed in 1997. Er is iets van zijn stoffelijke overschot mee-

al minder dan in een vliegtuig. Als je geen goede kleding aan

gegeven aan het ruimteschip New Horizon, dat langs Pluto

hebt wordt het al onaangenaam. De volgende twee uren wor-

zal vliegen en ook ons zonnestelsel zal verlaten. De schrale

den vervelend. De kou neemt toe, de luchtdruk af. Als je naakt

troost is, dat jij en Clyde de enigen zullen zijn, die overblijven

zou zijn is het vijfde uur sinds de start wel een punt om aan

van de mensheid, als de zon over vier miljard jaar een ‘rode

onderkoeling te overlijden.

reus wordt’ en de aard opslokt …

Ben je goed voorbereid op de kou, dan loop je het risico de ‘dead zone’ te halen. Op zo’n 8000 meter is het zuurstofge-

Bron: What if, Randall Munroe, John Murray,

halte te laag om menselijk leven mogelijk te maken.

ISBN 978-1-84854-956-2

Lichter dan lucht vergaderen Vergaderen op een ballonvaarthistorische locatie in een groene omgeving met uitzicht over de Maas? Het kan in Rotterdam! Exact op de plek waar Johannes van Noorden in 1783 voor het eerst in Nederland een luchtballon liet opstijgen, staat boerderij De Rozenhof waar groepen van 2 tot 25 personen kunnen vergaderen. Meer weten? www.derozenhofrotterdam.nl

BR126_Adv_Ballonvaardersblad_WT.indd 1

15/05/17 13:32

BALLONLANDING IN ZEVENHUIZEN, 1785

“NEPNIEUWS” EN “ALTERNATIEVE FEITEN”. TIJDENS DE AMERIKAANSE VERKIEZINGEN WERDEN DEZE BEGRIPPEN GEÏNTRODUCEERD, MAAR HET VERSCHIJNSEL IS VAN ALLE TIJDEN.

NA DE EERSTE BEMANDE BALLONOPSTIJGING IN NEDERLAND SCHREVEN DE KRANTEN DAT DE BALLON BIJ DE LANDING WERD AANGEVALLEN DOOR EEN GROEP VERWILDERDE, UITZINNIGE BOEREN. DAT VERHAAL BLEEK NIET TE KLOPPEN, MAAR HET WAS AL TE LAAT – HET NEPNIEUWS AVANT-LA-LETTRE ZOU EEUWENLANG STANDHOUDEN.

D O O R HAN N A BBE N

TOEN

I MPRES S I E VA N BL A N CH A R D’ S B ALLONLANDING IN Z E V E N H UI ZE N ( S T I CH T I N G OU D Z EV ENHU IZ EN- M OERKAPELLE / T E G EL T A BL E A U H A A G S CH E B ALLONC LU B )

H ET P ERCEEL VAN BO ER JAN P AUL EN D US D E L AND INGSL O CATI E VAN BL ANCH ARD ’S BAL L O N L AG D ESTI JD S O P D E P L EK WAAR NU ENKEL E EI L AND JES IN D E ZEVENH UIZERP L AS L IGGEN (WI L L EM MEL I S, STICH TI NG O UD

In de zomer van 1785 verscheen de Franse ballonvaarder

ZEVENH UIZEN-MO ERKAP EL L E)

Jean Pierre Blanchard in Den Haag. Op uitnodiging van

In hedendaagse schoolboeken worden Jan Paul en zijn colle-

stadhouder Willem V was hij naar de Lage Landen afge-

ga’s nog steeds omschreven als een stelletje wereldvreemde,

reisd om in de verhitte Republiek wat verstrooiing te bren-

uitzinnige en agressieve boeren. En de ’s-Gravenhaagsche

gen. In de achtertuin van Paleis Noordeinde steeg hij op

Courant? Die schreef ruim 200 jaar later, inmiddels als

om even ten zuiden van Zevenhuizen alweer te landen, op

Haagsche Courant: “De arme sukkels zagen plotseling een

het land van boer Jan Paul. Het verloop van ’s lands eerste

luchtmonster op het land neerdalen. Een horde boeren

bemande ballonvaart werd in heroïsche termen beschre-

stormde met gestrekte hooivork op het ballonschuitje af,

ven in de ‘s Gravenhaagsche Courant. In deze krant werd

vernielden het mandje en stalen het gouddraad van het net”.

de vaart in heroïsche termen weergegeven, en het helden-

Een rectificatie zit er voor de Zevenhuizer boeren ook twee

dom van Blanchard werd versterkt door het feit dat - vol-

eeuwen na dato nog steeds niet in…

gens de krant - de ballonvaarders bij de landing werden aangevallen door een menigte uitzinnige boeren “met een

Met boer Jan Paul is het overigens helemaal goed gekomen.

wreedheid waar geen voorbeeld van is. Onder een troep

Samen met zijn Anna kreeg hij 14 kinderen, hij zat in de

Menschen-Eeters, konden zy niet erger behandelt zyn”.

gemeenteraad van Zevenhuizen en liet bij zijn overlijden in 1835 een welvarende boerderij en 40 hectare grond achter.

Van Blanchard is inmiddels bekend dat hij de mystiek rond

Met Blanchard liep het minder goed af. Hij kreeg in 1808 tij-

zijn ballontochten graag versterkte met stevig aangedikte

dens een ballonvaart een beroerte en overleed een jaar later

verhalen. Ook hier lijkt dat het geval te zijn. De beschul-

aan de gevolgen.

digde boeren herkenden zich totaal niet in het verhaal dat Blanchard aan de journalist verteld had. Ze vroegen de krant tevergeefs om een rectificatie en stelden zelfs een pamflet op dat het nepnieuws moest rechtzetten. Maar het kwaad was al geschied. Andere media hadden het bericht al klakkeloos overgenomen, het boerenpamflet raakte in de vergetelheid, en Blanchard’s “alternatieve feiten” over de Wilde Boeren van Zevenhuizen werden onderdeel van de vaderlandse geschiedenis.

HISTORIE

NEPNIEUWS IS VAN ALLE TIJDEN

D E ZEVENH UI ZER P L AS IS IN D E JAREN ZEVENTIG O NTSTAAN D O O R ZAND WINNI NG

WEDSTRIJD 30

VERSLAG VAN DE BELGIAN BALLOON TROPHY 2017

PROBABLY THE BEST EDITION EVER! D O OR S T E VE N V LEGELS BE E L D E N OR G A NIS ATIE B B T2 01 7

VOOR HET DERDE JAAR OP RIJ WAREN BELGEN EN NEDERLANDERS TE GAST IN VIELSALM, BELGISCHE ARDENNEN, OM HUN NATIONALE KAMPIOENSCHAPPEN TE HOUDEN. NIEUW DIT JAAR WAS DAT OOK 6 LUXEMBURGSE PILOTEN VAN DE PARTIJ WAREN OM UIT TE MAKEN WIE VAN HEN KAMPIOEN ZOU WORDEN. De Belgische- Nederlandse- en Luxemburgse Kampioen

taten aan het berekenen waren) er wel de humor van in, toen

schappen dus, aangevuld met nog tien andere nationaliteiten;

een spontane polonaise hen even uit de concentratie haalde.

52 piloten in totaal onder de overkoepelende naam Belgian

Nogal wat kleine oogjes in de briefingzaal dus, toen Jonas toch

Balloon Trophy 2017. De wedstrijdleiding was in de ervaren

besloot te varen op basis van de metingen van het windteam

handen van Jonas Maes en Pat Alliët. Door het goede weer

en de positieve trend die daaruit bleek. De ganse bende zakte

en de hoge temperaturen tijdens het voorjaar had ook het

af naar het opstijgterrein in Weiswampach, Groot-Hertogdom

Ardeense gras al goed kunnen groeien en konden de piloten

Luxemburg waar we vorig jaar ook ettelijke keren opstegen.

gebruik maken van voldoende gemaaide veldjes om te starten

Wonder boven wonder was het daar verrassend rustig aan de

en te landen.

grond, maar vanaf 500 voet trok de wind snel aan tot 30 knopen. Een snelle vaart was het gevolg, waarin 3 tasks afgewerkt

Stuurwinden

werden in minder dan 30 minuten.

Philippe De Cock ging verschroeiend hard van start op donderdagochtend met vijf tasks. De vaart werd nog even opge-

Kampioenen

schrikt toen een Engelse deelnemer voor vuurwerk zorgde

De zaterdagavondvaart werd uit voorzorg wel afgelast omdat

door een elektriciteitskabel te raken, gelukkig zonder zware

de opgebouwde onweerswolken behoorlijk dicht naderden.

gevolgen. Op donderdagavond stonden nog twee opdrachten

De BBT2017 werd op zondagmorgen afgesloten met een FIN,

op de tasksheet, nadat de thermiek voldoende afgezwakt was

gevolgd door nog 2 tasks waarop zeer goed gescoord werd.

rond 20:00 uur. Op vrijdagochtend konden alle deelnemers

Ter illustratie: 50 van de 52 deelnemers wist zijn marker bin-

weer vol aan de bak: eerst een eigen opstijgplek zoeken voor

nen de 50 meter van het doel te gooien en 30 van hen zelfs

een FIN, nog gevolgd door een loggertask boven een bosge-

binnen de 10 meter.

bied, een doel in het centrum van Vielsalm naast het meer en

Dominic Bareford behaalde uiteindelijk de eindoverwinning,

tot slot een Hesitation Waltz. Tijdens deze vaart kwam een

Colin Weber pakte dankzij een constant hoog niveau de 2e

heel gamma aan stuurwinden aan bod: voorspelbare inversies,

plaats èn het Luxemburgse kampioenschap en Henk Broeders

licht turbulente condities boven de bossen, valleien die naar

eindigde ook nog op het podium na een indrukwekkende

links trokken, alles naar rechts boven het wateroppervlak van

inhaalrace. Henk behaalde bovendien zijn 17e (!) Nederlandse

het meer en op het einde van de vaart de opstartende ther-

titel. Wie doet het hem na??? Philippe De Cock werd Belgisch

miek die alle plannen doorkruist.

Kampioen, exact 10 jaar na zijn vorige titel in 2007.

De voorspellingen voor zaterdagochtend waren ronduit nega-

Tijdens de prijsuitreiking maakte Bert Stuiver namens de

tief met een voorspelde grondwind boven de tien knopen.

Dutch Balloon Competition Club bekend dat de editie 2018 in

Meteen het sein voor nogal wat deelnemers om te verbroede-

Nederland zal plaatsvinden.

ren aan de bar. Gelukkig zagen de officials (die nog druk resul-

BAREFORD, Dominic

GBR

14.998

WEBER, Nicolas

LUX

13.885

BROEDERS, Henk

NED

13.749

Belgische Kampioenschappen 2017 1

DE COCK, Philippe

BEL

13.729

VLEGELS, Steven

BEL

11.875

SPILDOOREN, David

BEL

11.537

Nederlandse Kampioenschappen 2017 1

BROEDERS, Henk

NED

13.749

BAAN, Rik

NED

10.419

GOMMER, Roy

NED

10.200

Luxemburgse Kampioenschappen 2017 1

WEBER, Nicolas

LUX

13.885

BETZEN, Christophe

LUX

12.878

BETZEN, Nico

LUX

12.275

WEDSTRIJD

Belgian Balloon Trophy 2017 Overall

CARTOON/PUZZEL

ZELF EEN BIJDRAGE LEVEREN HEB JE EEN UNIEKE BALLONVAART GEMAAKT, EEN INTERESSANT BALLONWEETJE OM TE DELEN, EEN IDEE VOOR EEN BALLONINNOVATIE, EEN BALLONEVENEMENT GEORGANISEERD, EEN PRACHTIGE BALLONFOTO GESCHOTEN, EEN TIP VOOR ANDERE BALLONVAARDERS OF ANDERSZINS EEN BIJDRAGE VOOR BALLONSTOF? LAAT HET WETEN, JE BIJDRAGE

IS WELKOM. OF WELLICHT WIL JE EEN VASTE BIJDRAGE Onze laatste innovatie: twee vliegervaringen voor de prijs van één!

LEVEREN AAN HET BLAD, BIJVOORBEELD DOOR EEN TERUGKOMEND THEMA IN BALLONSTOF TE BESPREKEN. WE DENKEN GRAAG MET JE MEE. EN BEN JE NIET ZO’N SCHRIJVER, MAAR HEB JE WEL GOEDE IDEEËN OF VEEL BALLONKENNIS, DAN HELPEN WE MET HET OPSTELLEN VAN JE TEKSTEN. Tip: plaats je mooiste ballonfoto’s met vermelding #ballonstof op een niet-afgeschermd account op Facebook, Instagram of Twitter en wellicht vind je je foto (met naamsvermelding) terug in de volgende Ballonstof.

WOORDPUZZEL

AEROSTATICA - ATMOSFEER - BALLONMAND - CREW - CIRRUS - CTR - CUMULUS - EASA - ENVELOP - FLIGHTLEVEL - FRONT GASBALLON - GORDONBENNETT - GRADIENT - GRONDMIST - HETELUCHTBALLON HOOGTE - ISA - ISOBAREN - KBBF - KNVVL - KOMPAS - KROONLIJN - LANDING - LIFT - LOADTAPE - LOGBOEK - LUCHTBALLON - LUCHTDRUK - LUCHTSCHIP - METAR - METEOROLOGIE - NAVIGEREN NEERSLAG - NOTAM - OCCLUSIE PARACHUTE - PROPAAN - RADIOCONTACT - RIPLINE - SIDEVENT - SPECIALSHAPE - TEMPERATUUR - THERMIEK - TMA - TNBT - TRANSPONDER - TURBULENTIE - UTC VAARRICHTING - VARIATIE - VEEBRANDER - VLIEGPLAN - VOLGPLOEG - WAAKVLAM - WEERSVERWACHTING - WIND WINDRICHTING - WINDSCHERING - WOLK - ZICHT De overgebleven letters vormen een zin. Stuur de oplossing vóór 31 augustus naar ballonstof@knvvl.nl en maak kans op een XL-fles (75 cl) BALLONVAARDERSBIER, gebrouwen en aangeboden door Brouwerij Bourgogne Kruis www.bourgognekruis.com

BALLONVAARTAGENDA

MEETINGS Ballonfeest Rouveen

Rouveen (NL)

30 juni 2017

Rijnweek Rhenen

Rhenen (NL)

7 juli 2017

Friese Ballonfeesten

Joure (NL)

26-30 juli 2017

Meetjeslandse Balloonmeeting

Eeklo (B)

29-30 juli 2017

Ballonfestival Grave

Grave (NL)

11-12 augustus 2017

Sport-ballonhappening Sint-Truiden

Sint-Truiden (B)

6 augustus 2017

Ballonfiesta Barneveld

Barneveld (NL)

16-19 augustus 2017

Ballonmeeting Arendonk

Arendonk (B)

19 augustus 2017

Twente Ballooning

Oldenzaal (NL)

23-26 augustus 2017

Hottolfiades Festival International

Hotton (B)

26-27 augustus 2017

Ducasse d’Ath

Aat (B)

28 augustus 2017

Ballon Fiësta Meerstad

Meerstad (NL)

1-2 september 2017

Heartbeat Ballooning

Buren (NL)

2 september 2017

Gemerts Ballonfestijn

Gemert (NL)

1-2 september 2017

Vredefeesten

Sint-Niklaas (B)

1-3 september 2017

Höfte Ballooning

Diepenheim (NL)

15-16 september 2017

Kasseikenskermis Lochristi

Lochistri (B)

16-17 september 2017

Luchtsportevenement Elsefly

Blokzijl (NL)

30 september-1 oktober 2017

Old Balloon Inflation Day Netherlands

Amersfoort (NL)

oktober 2017

Old Balloon Inflation Day Belgium

Kelchterhoef (B)

april 2018

Ballonmeeting LeRoeulx

LeRoeulx (B)

juni 2018

TT Balloon Fiesta

Assen (NL)

juni 2018

Ballonfestival Hardenberg

Hardenberg (NL)

juni 2018

Ballonhappening Waregem

Waregem (B)

juni 2018

WEDSTRIJDEN Drenthe Cup (DBCC)

Drenthe, n.t.b. (NL)

september/oktober 2017

Najaarschallenge (KBBF)

België, n.t.b. (B)

7 oktober 2017

Ad Ballon Cup (Ad Ballon)

Breda (NL)

februari/maart 2018

Paashaasjacht (Daan Elfring, René Elgersma)

Geesteren (NL)

maart 2018

Voorjaarschallenge (KBBF)

Maaseik (B)

maart/april 2018

Exel Cup (DBCC)

Exel (NL)

april 2018

BK/NK Ballonvaren (KBBF/DBCC)

n.t.b. (NL/B)

10-13 mei 2018

CIA 20e EK Ballonvaren

Brissac (Frankrijk)

22-27 augustus 2017

4e EK Ballonvaren Dames

Leszno (Polen)

4-9 september 2017

61e Coupe Aéronautique Gordon Bennett

Gruyères (Zwitserland)

7-16 september 2017

10e WK Heteluchtschepen

Kreuth (Duitsland)

15 februari 2018

3e WK Ballonvaren Dames

Naleczow (Polen)

7-11 augustus 2018

23e WK Ballonvaren

Gross-Siegharts (Oostenrijk)

18-26 augustus 2018

Mondial Air Balloons

Chambley/Metz (FR)

21-30 juni 2017

Warsteiner Internationale Montgolfiade

Warstein (D)

1-9 september 2017

Varmeszo Balloonmeeting

Varmezo (Roemenië)

22-24 september 2017

Maramures Balloonmeeting

Maramures (Roemenië)

29 sept. - 1 okt. 2017

Buitenlandse meetings

Ontbreekt je ballonevenement in Nederland of België in dit overzicht of wil je wijzigingen doorgeven? Laat het weten via ballonstof@knvvl.nl. Alle evenementen en data onder voorbehoud. Voor definitieve data en uitwijkdata zie de websites van de organisatoren.

agenda

Evenementen in Nederland en België of georganiseerd door de FAI

colofon

CO LOF ON

Ballonstof | zomer 2017

Verschijningsdata en deadlines

Ballonstof is een uitgave van de afdeling Ballonvaren van de

Voorjaarseditie deadline 28 februari, verschijning 31 maart |

Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart in samen-

zomereditie deadline 31 mei, verschijning 30 juni | najaarsedi-

werking met de Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie.

tie: deadline 31 augustus, verschijning 30 september | winter-

Ballonstof is hét ballonmagazine van Nederland en België en

editie deadline 23 november, verschijning 24 december.

richt zich op ballonpiloten, piloten in opleiding, crewleden, medewerkers van ballonvaartbedrijven en andere belangstel-

Advertenties

lenden in de wereld van de ballonvaart. Het blad verschijnt vier-

1/1 pagina € 250,- | 1/2 pagina € 135,- | 1/4 pagina € 75,- |

maal per jaar in een oplage van 550 exemplaren.

1/8 pagina € 40,-. Toeslagen +20% achtercover en +10% binnenzijde cover. Korting bij adverteren in 4 nummers 5% en in

Redactie

8 nummers 10%. Tarieven zonder BTW. Reserveren en aanleve-

Han Nabben, hoofdredacteur

ren advertenties via ballonstof@knvvl.nl.

Annette Witte, eindredactie Rutger Coucke, art director

Abonnementen

Luc van Geyte, redacteur België

Losse nummers €6,95. Ballonstof wordt gratis verzonden

Gerjan Crebolder, redacteur Nederland

naar leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren, de DBCC en de

De redactie is te bereiken via ballonstof@knvvl.nl (voor

KBBF. Abonnement voor niet-leden € 30,- per jaar. Aanvraag

Nederland) of redactie@balloonfederation.be (voor België).

abonnement via ledenservice@knvvl.nl. Abonnementen wor-

De redactie beslist over het al dan niet opnemen van artikelen

den automatisch verlengd tenzij een maand voor het verstrij-

en behoudt zich het recht voor om artikelen in te korten of te

ken van de abonnementsperiode bericht van opzegging is

bewerken. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de arti-

ontvangen via ledenservice@knvvl.nl. Heb je een abonnement

kelen komt voor rekening van de betrokken auteur.

maar Ballonstof niet ontvangen? Neem dan contact op via ledenservice@knvvl.nl.

Medewerkers aan dit nummer Luc van Geyte, Han Nabben, Gerjan Crebolder, Hans van Hoesel, Aanleveren tekst en beeld Sanne Haarhuis, Danny Mariën, Remko Wigger Cara Giaimo,

Kopij aanleveren in Word-formaat. Eén pagina Ballonstof

Rutger Coucke, en Steven Vlegels

neemt ongeveer 500 woorden in beslag. Beelden in hoge resolutie aanleveren via WeTransfer of vergelijkbaar.

Vormgeving: Rutger Coucke | Studio Rutger Coucke Druk: Print Productions BV | Ursem

Foto omslag: Zomervaart. Yuris / Shutterstock / 58557319 /

Catch the Sun

of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen en/of

ISSN 1386-1700

openbaar worden gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur.

KNVVL Bestuur Koninklijke Nederlandse Vereniging voor

KBBF Bestuur Koninklijke Belgische Ballonvaart Federatie

Luchtvaart Afdeling Ballonvaren

Voorzitter en woordvoerder:

Yves Lannoy +32(0)478-515730

René Zwarteveen | 06-15054777

Ondervoorzitter:

voorzitter.ballonvaren@knvvl.nl

Philippe de Cock |+32(0)475-441476

Secretaris: Niels Kon | 06-48106556

Ledenadministratie:

secretaris.ballonvaren@knvvl.nl

Luc Buyckx | +32(0)476-361802

Penningmeester: Tommie Witteveen | 06-36626742

Secretaris:

penningmeester.ballonvaren@knvvl.nl

Evert Dehandschutter | +32(0)472-804884

Algemeen bestuurslid:

Jan Oudenampsen | jan.oudenampsen@knvvl.nl

Lowie Vanluffelen | +32(0)495-253545

Marije Roozendaal | marije.roozendaal@knvvl.nl

Djorry Simoen | +32(0)478-617437

www.knvvl.nl/afdelingballonvaren

Stijn Staelens | +32(0)474-489630 rvb@balloonfederation.be | www.balloonfederation.be

agenda

ballonstof

We helpen je graag

• Onderhoud, inspecties en ARC’s • Verkoop Cameron ballonnen, GEFA-Flug luchtschepen en toebehoren • Dealer Garrecht transponders

twitter.com/CameronEurope facebook.com/CameronBalloonPromotions