Ballonstof HÉT BALLONMAGAZINE VAN NEDERLAND & BELGIË
V O O R J A A R
2 0 1 6
M ATH IJ S DE B R UIJ N IN HET ZON N ET JE - U IT V IN DIN G V AN HET BALLON GAS B ALLONTE NTOONS TE LLIN G BARN EV ELD - KAISERWIN KL BALLOON MEET IN G S AM E NVATTING S AFE TEY SEMIN AR N L - BALLON RAGE BIJ T EY LERS MU SEU M CIA CONFE R E NCE MALLORCA - BALLON AV ON T U U R IN IT ALIE VE R S LAG E K AIR S HIPS - DU BAI IN T ERN AT ION AL BALLOON FIEST A OPST IJGEN V AN AF DE RU N WAY Ballonstof is een uitgave van de KNVvL Afdeling Ballonvaren in samenwerking met de KBBF
Losse nummers € 3,95
Meer dan 20 jaar innoverende technologie.
Radio 8,33 KHz / Transponder Mode S „Dittel Avioniks“
… Behoefte aan een gesprek? Heteluchtballons en meer „Made in Germany“ Uw CAMO + voor alle merken Theo S C H R O E D E R fire balloons GmbH · Gewerbegebiet Am Bahnhof 12 · D-54338 Schweich · Tel. + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 -4 Fax + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 - 5 0 0 · mail@schroederballon.de · www.schroederballon.de · CAMO plus DE.MF/MG.0549
Ballonstof 3
I N H O U D
Voor ons ligt het ballonseizoen en hopelijk wordt het een mooi seizoen. Maar mochten er toch een paar slechte dagen tussen zitten, pak dan Ballonstof en lees over Mathijs de Bruijn, die in het zonnetje werd gezet in Palma de Mallorca. Han Nabben onthult wie de uitvinder is van het ballongas. Hans van Hoesel en Annette Witte nemen ons mee naar musea die aandacht aan de ballonvaart besteden. Hoe het toeging op de Kaiserwinkl Balloonmeeting vertelt Irmgard Moser. Marije Roozendaal zorgde voor een samenvatting van het afgelopen Safety Seminar in Nederland. Mocht je - als een vliegtuig - van een startbaan willen opstijgen, mag je het stukje van Hans van Hoesel niet missen. Erwin Pellegrom doet verslag van de CIA Conference In Spanje. Gerjan Crebolder maakte Italiaanse toestand mee en Luc van Geyte was jury lid bij het EK luchtschepen. Als hekkensluiter een mooie samenwerking van Hans van Hoesel en Monique Hoogeslag-Willems, waarbij de eerste voor de tekst zorgde terwijl de tweede prachtige foto’s bijdroeg.
4
Mathijs krijgt zijn verdiende loon
6
Van het bestuur NL
7
Van de beheerraad BE
8
De uitvinding van het ballongas
Han Nabben
11
Ballontentoonstelling Barneveld
Hans van Hoesel
12
Kaiserwinkl Balloonmeeting
14
Hoofdpunten safety seminar
17
Opstijgen vanaf de runway
18
Ballonrage bij Tylers Museum
20
CIA Conference
22
Avontuur in Italië
24
EK Airships
28
Dubai International Balloonmeeting
Rutger Coucke
het bestuur de beheerraad
Irmgard Moser Marije Roozendaal
Hans van Hoesel Annette Witte
Erwin Pellegrom Gerjan Crebolder
Luc van Geyte Hans van Hoesel
ballonstof 4
M ATH IJ S DE B RUI JN K RI J G T Z I JN VE R DI ENDE LOON … ELK JAAR HOUDT DE CIA - BALLOONING COMMITTEE VAN DE FAI - EEN LEDENVERGADERING. DIT JAAR WAS HET IN PALMA DE MALLORCA.. [ZIE OOK PAGINA 18] EEN AGENDAPUNT IS HET TOEKENNEN VAN HET MONTEGOLFIER DIPLOMA. T E KS T E N I L LUS TR ATIE : R UTG E R COUCKE
Om in aanmerking te komen voor het Montgolfier Diploma moet
heeft lokale officials over de hele wereld opgeleid;
een kandidaat voorgedragen worden door de NAC - de KNVvL -
- Hij heeft veel energie, tijd en geld gestoken in de eerste ontwik-
van zijn land. Zonder voordracht geen Montgolfier Diploma. Er
keling en invoering van het GPS-apparaat, het gebruik ervan, de
gaan dus jaren voorbij zonder dat er een diploma wordt uitge-
juiste software, geschikte 3-dimensionale taken (donut en pie),
reikt. Dit jaar was dat anders.
online GPS praktische handleiding en de last but not least het wedstrijdreglement dat daar bij hoort;
W AT M OE T JE ER V OOR DOEN?
Er zijn 4 categorieën waarbinnen een Montgolfier Diploma te
- Ontwikkeling en internetinvoering van het scoringsprogramma Bscoring, dat erg gebruiksvriendelijk is.
behalen is:
- Afgevaardigde voor Nederland in de CIA gedurende 30 jaar;
- Significante bijdrage aan de ontwikkeling van de ballonsport in
- Als een succesvolle wedstrijdpiloot en prominente wedstrijdlei-
het algemeen; - beste sportprestatie in het afgelopen jaar op het gebied van gasballonvaart; - beste sportprestatie in het afgelopen jaar op het gebied van de heteluchtballonvaart;
der heeft hij de Europese ballonvaart een plaats bezorgd in de voorste gelederen van de Hot Air Ballooning wereldwijd. - Als gevolg van zijn inspanningen voor de ballonvaart, kon er een wereldwijd hoger en uniform niveau worden bereikt.
- beste prestatie in het afgelopen jaar op het gebied van vaart met Rozier ballons. Je kunt er over disscusieren of een beste sportprestatie als bijvoorbeeld een wereldkampioenschap, die elders al
- Alternatieve CIA delegate voor Nederland in 1984 en 1988 - 27 Jaar CIA delegate voor Nederland 1989 tot
beloond is met titel en medaille nog eens extra in het zon-
2016
netje gezet moet worden tijdens de CIA vergadering. Ook al
- 10 Jaar CIA Vice President. 1992-1999 en 2004
omdat het hier om duidelijke en erkende winnaars gaat. Ingewikkelder is dat natuurlijk met de ‘significante bijdrage
tot 2005 - Vele jaren lid van de CIA Rules Subcommittee
voor de ballonsport in het algemeen’. Want hoe weeg je dat?
- Vele jaren voorzitter van de CIA Scoring Working
Voor de bijdrage aan de ballonsport waren er maar liefst 3
Group
kandidaten. Australië droeg Ruth Wilson voor en Tsjechië Alex Kubicek. De derde kandidaat was niemand minder dan onze eigen Mathijs de Bruijn. In de nominatie van Mathijs stond het volgende: - Binnen de CIA Rule subcommissie vernieuwde hij de AXMER, de voorschriften voor het Hot Air Balloon Competitions volgens Lufthansa Basic handleiding van de Boeing 737; - Auteur van de eerste editie van het handboek CIA Competition Operations, wegenkaart voor het richten van ballooning wedstrijden; - In 1982 organiseerde hij het eerste Duitse kampioenschap
- Event Director voor AX World Championships 2010 en 2014 - Event Director voor Women’s European Hot Air Balloon Championships - Event Director voor de European AX Championships 2005, 2013 en 2015 - Event Director voor de Coupe Gordon Bennett 2000 en 2003 - AX World Championships 11 keer deelgenomen 1979 tot 2004 [In de top tien 1998 en 2002] - 14 keer deelnemer AX European Championships van 1980
volgens CIA regels en voorschriften. Dankzij zijn gedrevenheid,
tot 2011: 2e 1982 en 1988, 3e 1980 en 1986, Top tien
passie en persoonlijke betrokkenheid heeft Duitsland zich kun-
1990, 1992 en 2003
nen ontwikkelen als één van de belangrijkste Hot Air Balloon Competitie landen; - Zijn ervaring en de inspanningen waren ook gunstig voor het
Ik wil de verdienste van Ruth Wilson en Alex Kubicek niet wegpoetsen, maar tegenover deze cv maakten ze weinig kans.
niveau van de concurrentie op de nationale kampioenschappen
Mathijs werd met applaus gekozen voor het diploma van 2015
ballonvaren in Nederland;
Vanaf deze pagina feliciteert de redactie hem van harte!
- Hij heeft zijn ballonvaaartkennis verspreid als wedstrijdleider en
CO LO F O N Ballonstof Voorjaar 2016 Een uitgave van de Afdeling Ballonvaren van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart. Een informatief blad voor ballonpiloten, leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren en andere belangstellenden. Ballonstof verschijnt eenmaal per kwartaal in een oplage van 300 exemplaren. De redactie beslist over het al dan niet opnemen van artikelen. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen komt voor rekening van de betrokken schrijver. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te bewerken. Voor België valt de uitgave onder de verantwoordelijkheid van de Belgische Ballonvaart Federatie, Luc Van Geyte. Wie lid wil worden van de KNVvL, afdeling Ballonvaren, kan zich melden bij de KNVvL: 0348 43 70 60. redactie: Rutger Coucke [hoofdredacteur], Luc Van Geyte [redacteur België] Gerjan Crebolder [redacteur Nederland] Annette Witte [eindredactie]. medewerkers aan dit nummer: Han Nabben, Hans van Hoesel, Imgard Moser, Marije Roozendaal, Annette Witte, Erwin Pellegrom, Gerjan Crebolder, Monique Hoogeslag-Willems, Ben Bläss,
Fabrikant: Type: loppe Registratie: Operator: Piloot: Sponsor:
Cameron Balloons Ltd. Cameron A-140 envePH-EET Hot-R Ballonvaarten Edcar Vermeulen De Hebberd, Barneveld
Wij leveren: l Cameron ballonnen en accessoires l Icom radio’s, Flytec instrumenten l Begeleiding evenementen / Flight Director l Theorie- en praktijk opleiding l Reclame- en passagiersvaarten en zijn een: l EASA erkend onderhoudsbedrijf en CAMO+ gecertificeerd
Luc Van Geyte en Rutger Coucke. foto omslag: Monique Hoogeslag-Willems opmaak: Rutger Coucke productie en advertenties: Ontwerpfabriek Van Riebeeckweg 2 1212 EL Hilversum 06 2450 1450 www.ontwerpfabriek.com druk: Drukkerij Print Productions B.V. Nijverheidsterrein 8 1645 VX Ursem Tel 072-5022233 deadlines copy en advertenties: 15 maart, 15 juni, 15 september en 30 november Advertentietarieven 1/1 pagina € 227,1/2 pagina € 115,1/4 pagina € 60,50 Zonder BTW. Toeslagen voor omslagpagina’s. Abonnement Abonnement Ballonstof voor niet-leden:
Walstraat 13 7631 ET OOTMARSUM T: 0541- 293299 M: 06 23 505 807
Nederland € 15,- per jaar. België € 25,- per jaar Aanvraag abonnement admin@knvvl.nl
ISSN: 1386 - 1700
ballonstof
In bestelling
5
ballonstof
VAN HET BESTUUR
6
Een niet al te koude maar toch wel natte winter achter de rug. Met de krokussen kriebelt het weer om te gaan varen! We hebben de donkere uurtjes nuttig besteed om CBN een plek binnen de KNVVL te geven en te werken aan de gezamenlijk gestelde doelen. De voorjaars ALV was goed bezocht, wellicht mede door de combinatie met het Safety Seminar op dezelfde dag. In de notulen lees je het complete verslag, inclusief een overzicht van de contributiebedragen. Zoals beloofd hebben we het CBN Huishoudelijk Reglement aangepast naar aanleiding van de opmerkingen tijdens de CBN- en Algemene Leden vergaderingen. Het is te vinden op de site van de KNVvL. Graag horen wij nog eventuele op/aanmerkingen. De al voorzichtig aangekondigde afschaffing van de LPE examenplicht lijkt een feit. Als je de regels goed leest is LPE alleen verplicht voor gemotoriseerd vliegverkeer en hoeven wij dus niet langer aan te kunnen tonen dat we ons Engels beheersen. Ook ILT is deze mening toegedaan. Vanzelfsprekend is het wel nuttig als je je goed kunt uitdrukken in Engels, dus een LPE is nooit weg. De wet zegt nl wel dat je correct moet kunnen communiceren voor het beoogde doel. De afdeling Ballonvaren heeft voor alle KNVVL leden een korting van € 19,95 kunnen organiseren op gehoorbescherming. De korting geldt voor op maat gemaakte gehoorbescherming in één van de ruim 400 winkels die Comfoor van haar produkten
voorziet
(bijvoorbeeld
Beter
Horen).
Mocht
je
interesse
hebben,
vraag
Marije
om
een
kortingskaartje
(marije.roozendaal@knvvl.nl). Ook kunnen wij een korting bedingen op de meteo van “topmeteo.eu” (prima site met meteo voor en door luchtvarenden) van 15% op de normale kosten (hoe meer deelnemers hoe hoger de korting). Belangstellenden kunnen zich melden bij karel.abbenes@knvvl.nl Op het Opleiding-front is veel gebeurd. Hoewel EASA nog niet zeker is of het een BTO of toch RTO gaat worden, is zeker dat we een Opleidingsorganisatie op moeten zetten. Deze moet los staan van de examenorganisatie. Deze laatste komt in de op te richten Stichting Kei. (KNVvL Examen Instituut). Op 26 april komen de examinatoren bijeen om (o.a.) het examenreglement en een nieuwe vragendatabase af te maken. Helaas vraagt het CBR er € 50k voor als wij hun vragendatabase over willen nemen binnen KNVvL. Dit jaar zullen we een professionaliseringsslag maken met de FI’s. Ben je FI en heb je de communicatie hierover gemist, meld je dan bij Marije (marije.roozendaal@knvvl.nl). Over het interactieve Safety Seminar op 11 maart kun je verderop in deze Ballonstof lezen. Tijdens de ALV werd de vraag gesteld waar nog hulp bij nodig was. Wij zoeken iemand die de evaluatie van Ballonstof (in overleg met Rutger) op zou willen pakken. Ook zou het fijn zijn als iemand een communicatieplan zou willen (helpen) maken waarbij structuur wordt aangebracht in interne- en externe communicatie. Heb je een beetje verstand van doelgroepen, informatiekanalen en ballonvaren, meld je dan aan bij Niels (secretaris.ballonvaren@knvvl.nl). Er is een werkgroep EASA in wording waarin de onderwerpen brevettering (FCL) Operations (Part Ops) en de invulling van de BTO worden besproken. Hiervoor zijn werkgroepleden nodig. Aanmelden bij karel.abbenes@knvvl.nl.
BESTUUR KNVVL BALLONVAREN VOORZITTER/WOORDVOERDER: Vacant SECRETARIS: Niels Kon, M 06-4810 6556, niels.kon@KNVvL.nl PENNINGMEESTER: Tommy Witteveen, M 06 3662 6742, penningmeester.ballonvaren@KNVvL.nl BESTUURSLEDEN: Jan Oudenampsen: jan.oudenampsen@knvvl.nl Karel Abbenes: karel.abbenes@knvvl.nl Marije Roozendaal: marije.roozendaal@knvvl.nl Charles Volman: charles.volman@knvvl.nl
Geniet van een mooi seizoen!
ballonstof
VAN DE BEHEERRAAD BE HET ENE OOR IN … HET ANDERE OOR UIT ? De ledendag is zonder veel problemen verlopen en de meeste deelnemers waren tevreden met wat er verteld geweest is. De opkomst was heel goed te noemen, een dikke 90 leden hadden zich aangemeld en de meesten waren ook present. De hele beheerraad was blij dat de dag er was, vele maanden van plannen en uitvoeren kwamen tot een eind. Enig minpunt was dat ongeveer de helft van de deelnemers verdwenen was voor de officiële
7
algemene vergadering een aanvang had genomen. De toespraak van de voorzitter is dan ook verloren gegaan voor degenen waarvoor hij eigenlijk bedoeld was. Spijtig,…. dat stemt tot nadenken. Is het merendeel van onze leden wel geïnteresseerd over de toestand van hun vereniging? Want dat is het ook, het is jullie vereniging, niet die van de beheerraad of van gelijk welke persoon. De beheerraad bestaat uit enkele vrijwilligers die zaken opvolgen en instaan voor antwoorden op vragen, of proberen problemen die zich aandienen op te lossen. Veel dingen lijken vanzelfsprekend, maar ze zijn dat niet altijd. Als beheerraad vonden wij het confronterend om nog maar eens te moeten vaststellen dat er totaal geen interesse is om actief deel te nemen aan onze vereniging. Als doel hebben we dit jaar gezet om de vereniging ofwel nieuw leven in te blazen met een reorganisatie, ofwel de vereniging op te doeken, het zal een van de twee opties worden. Eigenlijk is de keuze aan jullie, maar op een later tijdstip horen jullie hier zeker van. Maar ja, we blijven positief, de lente staat voor de deur, en we hopen dat er vanuit de leden zelf, jullie dus, enkele initiatieven ontluiken. D E B E HE E R R AAD
F OTO OM S L A G : L A N D E N TUS S E N DE K A M EL EN I N D U B A I F OTO: M O N I Q U E H O O G E SLAG -W ILLE M S
BESTUUR
KBBF
VOORZITTER: Philippe De Cock, Hogenakkerstraat 76, 9140 Tielrode, M 0475 44 14 76, ONDERVOORZITTER: Yves Lannoy, Ambachtstraat 12, 2450 Meerhout, M 0478 51 57 30, PENNINGMEESTER - LEDENADMINISTRATIE: Luc Buyckx, Kluisstraat 18, 2360 Oud-Turnhout M 0476/36 18 02, SECRETARIS: Djorry Simoen, Berkenlaan 5, 9160 Lokeren, M 0478 61 74 37, BESTUURSLEDEN: Filip Audenaert, Grote Baan 212, 9250 Waasmunster, M 0497 44 54 64, Lowie Vanluffelen, Achtelsestraat 98, 2320 Hoogstraten, M 0495 25 35 45, Luc Van Geyte, A. Rodenbachlaan 4, 2547 Lint, M 0495 22 55 66, SECRETARIAAT: Berkenlaan 5, 9160 Lokeren WOORDVOERDER: Yves Lannoy, M 0478 51 57 30 EMAIL: rvb@balloonfederation.be WEBSITE: http://www.balloonfederation.be
ballonstof 8
D E U I TV I N DING V A N B A L L O NGA S OP 15 OKTOBER 1783 ONTDEKTE MAASTRICHTENAAR JAN PIETER MINCKELERS EEN NIEUW GAS, GEWONNEN UIT STEENKOOL, DAT LUCHTBALLONNEN DEED OPSTIJGEN. HIJ VOND EN PASSANT HET STADSGAS UIT. T E KS T : H A N NAB B E N
In reactie op de spectaculaire uitvinding van de luchtballon in 1783 in Frankrijk nodigde hertog Lodewijk Engelbert
DE MIN C K ELE R S S T R A A T
van Arenberg (1750-1820)
WO R DT I N H E T
drie professoren van de
MAAS TR IC H TS E D I A L E CT ,
Universiteit van Leuven uit
O N DAN K S D E N A A MS
op zoek te gaan naar een
WIJZIGIN G V A N 1 8 5 8 ,
nieuw gas voor het vullen van
N O G S TEEDS H I E R E S T R A O T
gasballonnen. Het gas moest
GEN O E MD
gemakkelijker te winnen zijn dan het waterstofgas waar-
Na zijn opleiding bij de
mee de Franse ballonpioniers
Maastrichtse Jezuïeten ging
hun gasballonnen lift gaven.
hij studeren in Leuven, waar
Dat gas werd omslachtig en
hij later werd aangesteld als
tijdrovend gewonnen door
professor in de natuurweten-
ijzervijlsel op te lossen in
schappen. In oktober 1783 ont-
zwavelzuur. Een van de drie
dekte hij dat een uit steenkolen
wetenschappers die voor dit
gedestilleerd gas bruikbaar
vraagstuk werden benaderd
was om luchtballonnen te vul-
was Maastrichtenaar Johannes
len. Hij schreef hierover in zijn
Petrus (Jan Pieter) Minckelers
Mémoire sur l’air inflammable
(1748–1824). Hij onderzocht
tiré de différentes substances
al sinds de jaren zeventig van
J A N PIETER MIN C K ELER S , MET IN ZIJN H AN D
(Leuven, 1784) dat hij ‘ont-
de achttiende eeuw in Leuven
E E N GAS P IJP MET BR AN DEN D S TEEN K O O LGAS
vlambare lucht’ in overvloed
de eigenschappen van uiteenlopende gassen.
verkreeg na droge distillatie van poedervormige steenkool in een geweerloop. Vier ons steenkool leverde zo een kubieke voet gas op, dat bij weging vier maal lichter bleek te zijn dan de lucht in de atmosfeer. Minckelers voerde in Leuven vergelijkbare testen uit met ruim 50 andere grondstoffen waaronder hooi, stro, schoorsteenroet, turven, wol, haar en gemalen beenderen. Steenkoolgas – een mengsel van m.n. waterstof-
gas, methaan en koolstofmonoxide – bleek echter het beste te voldoen aan de opdracht van de hertog.
P O S TZEGEL MET L OU IS EN GE L B E RT VA N A REN B E RG
J AN PI E TE R M IN C K E L ER S
Minckelers werd op 2 december 1748 geboren in een Maastrichtse apothekersfamilie. Hij groeide op in het centrum van die stad in de Heerenstraat/Hierestraot; in 1858 omgedoopt tot de Minckelersstraat.
JAN P IETER MINCKE L E R S
stuitte echter op weerstand en op de Universiteit van Leuven braken rellen uit tussen keizersgezinden, waartoe Minckelers behoorde, en niet-keizersgezinden. De universiteit werd daarop verplaatst naar Brussel en kwam geheel onder staatscontrole te staan. Toen de opstandelingen Brussel veroverden raakten de Jozef II-gezinde professoren hun academische titels kwijt - en daarmee ook hun baan. Minckelers keerde daarop in 1789 terug naar zijn geboorteplaats waar hij de apotheek van zijn ouders overnam. In 1795 werd Maastricht ingelijfd bij Frankrijk. De Fransen stichtten in de oude Dominicanenkerk nabij het Vrijthof (de tegenwoordige vestiging van Boekhandel Dominicanen) en het bijbehorend klooster een nieuwe school, de École Centrale, waar Minckelers als docent aan de slag ging. Van 1806 tot 1816 zat hij in de gemeenteraad van Maastricht. Op 4 juli 1824 overleed de uitvinder van het steenkoolgas in zijn geboortestad.
T IT E L B LA D V A N M I N C K EL ERS B OEK U IT 1 7 8 4
Korte tijd na de ontdekking van het steenkoolgas merkte Minckelers dat het nieuwe gas dermate fel brandde dat het ook geschikt was voor de verlichting van ruimtes. De toepassing van het steenkoolgas als stadsgas voor (straat)verlichting, de verwarming van woningen en als kookgas in de keuken zou uiteindelijk de meest bekende variant van zijn uitvinding worden. P R A K T IJ K P ROE V E N M E T HET NIEU W E GA S
Na de ontdekking van het steenkoolgas moest in de praktijk worden getest of de eigenschappen voldoende waren voor het
S TAN DBEELD VAN DE UITVIN DER VAN BALLO N GAS ,
oplaten van luchtballonnen. De experimenten werden georga-
JAN P IETER MIN C K ELER S , O P DE MAR K T IN
niseerd door de de heer Dey, secretaris van de hertog. De eer-
MAAS TR IC H T. H ET DO VEN VAN DE ‘ EEUWIGE BR AN DEN -
ste proef vond in november 1783 plaats vanuit het kasteelpark
DE VLAM’ LEIDDE IN 2013 TO T P UBLIEK E P R O TES TEN ,
van de hertog in Heverlee, met een door Dey gefabriceerde
H AN DTEK EN IN GEN AC TIES EN P O LITIEK E C O N TR O VER S E .
ballon, gemaakt van darmvlies van runderen, ofwel goud-
S IN DS DIEN BR AN DT DE VLAM UITS LUITEN D N ADAT ER
slagersvlies. De ballon had een diameter van 14 duimen en
GELD IN EEN MUN TAUTO MAAT WO R DT GEWO R P EN .
werd aan een lange draad opgelaten. Boven het kasteel aangekomen knapte het touw. De ballon verdween uit het zicht
BRE D E TOE PAS S ING
en later werd teruggevonden in Zichem, België. De proef was
Minckelers’ uitvinding zou uiteindelijk brede toepassing vin-
daarmee een succes. Voor het eerst in de geschiedenis van de
den. Geleidelijk zouden alle grote Europese steden gebruik
Lage Landen was de zwaartekracht overwonnen met een door
gaan maken van Minckelers’ gas. Nadat Thomas Edison in
mensenhanden gebouwde constructie.
1879 de gloeilamp uitvond bleef het gas in gebruik voor verwarming en in de keuken. Vanaf begin jaren zestig van de
M IN C KELE RS ’ TE R U G KEER NA A R MA A ST RIC HT
twintigste eeuw werd echter overgeschakeld op aardgas, dat
Als keizer van het Heilig Roomse Rijk reorganiseerde kei-
bij verbranding tweemaal zoveel warmte gaf als het steenkool-
zer Jozef II in 1787 het bestuur van de Zuidelijke (ofwel
gas van Minckelers.
ballonstof
Oostenrijkse) Nederlanden. De dadendrang van de keizer
9
ballonstof 10
I N DE T W E ED E W E REL D OORL OG W E RD S TE EN K O O LGAS V A N W E G E D E B E N ZIN E S C H A A RS TE GE B RU IK T ALS BR AN D S T O F V O O R A U TO’ S . D A A RTOE W E RD E N ON DER AN DER E O U DE LU CHT B A L L ON N E N ON TM A N TE L D E N HER GEBR UIK T A L S G A SR E S ERVOIR B OVEN OP A U TO’ S
UITGELICHT: Ballonvaren op steenkoolgas Minckelers’ steenkoolgas werd naarmate er in meer Europese steden stadsgasfabrieken werden opgericht in de loop van de negentiende eeuw steeds vaker gebruikt voor ballonopstijgingen. Het gas was weliswaar zwaarder dan waterstofgas maar had het grote voordeel dat het relatief eenvoudig bij gasfabrieken te verkrijgen was. Tot in de jaren zestig van de twintigste eeuw bleven ballonvaarders voor het vullen van hun ballonnen gebruik maken van Minckelers’ lichtgas. Steeds vaker werd het stadsgas door de ballonvaarders echter aangevuld met waterstofgas om het stijgvermogen te vergroten. Uiteindelijk werd volledig overgeschakeld op waterstofgas voor het vullen van gasballonnen, omdat gemeenten voor hun stadsgas overschakelden van steenkoolgas naar alternatieve energievoorzieningen, waaronder aardgas.
VANAF 19 MAART T/M 28 JUNI 2016 IS MUSEUM NAIRAC IN BARNEVELD VOOR MENIG LUCHTVAARTBELANGSTELLENDE EEN GOEDE BESTEMMING: ER IS EEN TENTOONSTELLING DIE IN HET TEKEN STAAT VAN DE HISTORIE VAN DE BALLONVAART.
ballonstof
BAL L O NVAART T ENTOO NSTELLING BAR N E V E L D
11 Een groot aantal attributen uit verschillende verzamelingen zijn samengebracht, waaronder zaken als een ballonuitrusting uit de beginjaren van de heteluchtballonvaart, oude prenten, wandborden, keramiekobjecten, modellen, boeken enz. Deze tentoonstelling moet beschouwd worden als een opstap naar een op te richten ballonvaartmuseum. Mede daarom is een bezoek aan deze tentoonstelling zeker de moeite waard.
Openingstijden zijn: - maandag gesloten, dinsdag t/m vrijdag van 11.00 – 17.00 uur, zaterdag van 13.00 – 17.00 uur, op zon- en feestdagen gesloten. De toegangsprijzen zijn: voor volwassenen € 7.50, kinderen van 7 t/m 18 jaar € 2.50, kinderen van 0 t/m 6 jaar gratis, CJP
JOSEPH EN ET IEN N E MON T GOLFIÈRE
€ 2.00, groepen > 15 € 5.00 met eventueel een rondleiding. Met de museumkaart heeft u gratis entree. Happy hour op weekdagen van 11.00 tot 12.00 uur. Museum Nairac, Brouwerijstraat 1, Barneveld. www.nairac.nll
IN 1870 WERD DE PRU ISISCHE BELEGERIN G V AN PARIJS OMZEILD MET BALLON N EN .
V AN WEGE HET 200 JARIG BEST AAN V AN DE BALLON V AART IN 1983 GAF WEDGWOOD DIT BORD U IT .
ballonstof
15 e INTERNA ALPINE BA
12
VOOR HET 15-JARIG BESTAAN VAN DE VIJFTIENDE INTERNATIONALE KAISERWINKLALPINE BALLONMEETING IS ER EEN PACT GESLOTEN TUSSEN DE WEERGODEN, HET ORGANISERENDE TEAM VAN IRMGARD MOSER/WALTER SEIBL EN DE DIENST VAN TOERISME UIT KAISERWINKL. DIT PACT WERD VOORBEREID DOOR WEERGODIN HEIDI SCHMITT : ZE BESTELDE PRACHTIG WEER VOOR DE VELE BALLONTEAMS. DAARMEE BEZORGDE ZE VOOR IEDEREEN EEN PRACHTWEEK.
Voor het eerst in de geschiedenis kan de Kaiserwinkl-alpine ballonmeeting twee Spaanse teams verwelkomen : Ricardo Aracil en Cristian Biosca. De leden van de familie Kieler (team Christoph Laloi en Jens Rönnfeldt) zijn hun status van verstkomend-ballonteam kwijt. Op het menu van de openingsdag staat de ‘check-in’ in de vernieuwde Kaiserwinkl Hall. Elk team wordt verwelkomd met een natje en een droogje. Daarna volgt de algemene briefing. Competitie Directeur Thomas Schaller, liefkozend ‘de generaal’ genoemd, legt alle deelnemers de gedragsregels uit die vervolgens nauwkeurig gecontroleerd zullen worden. D E WE E RS VOORS PE LLINGE N ZIJN FANT AST I SC H WAT WIL JE ME E R ...
De vooruitzichten voor de volgende dag zijn al veelbelovend. Drie teams - Martin Mörtinger, Franz Urban, Rudi Janisch en Michael Haberler - maken zich net voor zonsopgang klaar om de volledige Alpen over te varen. Het startschot wordt
VERS L AG : I R MG A R D MO S E R VERTA L I N G : G E E R T L I P S F OTO’ S : HE I N Z R E I T E R , M AR TIN M ÖR TING E R , NANCY VAN T OMME
gegeven op het goed geprepareerde startveld in Kössen. Met
S CORE N OP 0 CM
een gemiddelde snelheid van 61,8 km/h is de klus geklaard in
Op woensdag starten de ballonnen langs de Inn. Enkele teams
3h 11 min 23 seconden. Een kruishoogte van 5.000 m wordt
slagen er zelfs in de Wilder Kaiser over te varen. Woensdag
aangehouden. Met de Adriatische Zee in zicht gaan de ballons
was de dag van Ricardo Aracil, die zijn marker kan droppen op
lager varen om rond het middaguur de vaart af te sluiten met
het kruis : 0 cm ! De voorspellingen voor ’s avonds leiden bij
een landing naast een kiwi plantage nabij Kremser in Udine.
sommige organisatoren tot hoofdpijn : zal het voldoende kalm
De 45 andere teams zorgen ondertussen voor een kleurrijk schouwspel in Kössen. De wind stuwt de ballonnen richting Noorden, richting de Beierse uitloper van de Alpen. Daar hebben sommige ballons het bij de landing knap lastig met een sterke wind. De succesvolle lancering wordt ’s avonds gevierd met een feestelijke openingsavond. Iedereen kan genieten van een lekkere maaltijd, aangeboden door het organiserend comité. D E KR U I S E N W ORDE N V ERST OPT IN DE BU U RT VA N . . . .
zijn om een nightglow te kunnen laten doorgaan. Uiteindelijk is het op het veld windstil, zodat een perfect georganiseerde nightglow onder leiding van deskundigen Heinz Reiter en Anton Ager voor de duizend toeschouwers een supershow oplevert. Geweldige muziek, geweldige choreografie verwarmen de bezoekers. In totaal zorgden 14 ballonnen, 5 manden en talloze modelballonnen voor dit spektakel. Op donderdag is het tijd voor een vossenjacht. De Kaiserwinkl ballon is de vos. Heinz Reiter is in staat om de marker op het kruis te gooien.
Op maandag moeten de piloten wachten tot de middag.
Onder voorjaarstemperaturen wordt op vrijdag nog een vrije
Dan verschijnt de zon in de regio. Dit is aanleiding om een
afsluitende vaart gemaakt. ’s Avonds is hotel Seetenne zoals
heerlijke boemelvaart te maken. Startplaats wordt verlegd
gewoonlijk de place to be. Na het voor- en hoofdgerecht mag
naar Ebbs/Niederdorf, zodat een westenwind de ballonnen
Thomas Schönwälder de winnaars in de bloemetjes zetten :
richting Kaiserwinkl kan drijven.
D E WINNAARS
De kruisen voor de wedstrijdvaart worden verstopt in de buurt
Op de vijf eindigt Andreas Höchsmann (Oostenrijk). Vier is
van de in nevel ondergedompelde en bevroren Walchsee.
Felix Walde (Duitsland). Brons gaat naar vader en zoon Lips
De ballonnen zijn net mythische krijgers die elkaar – uitstekend
(België). Zilver is weggelegd voor de winnaar van vorig jaar :
boven de nevel – bekampen.
Thomas Schön (Oostenrijk). Eindwinnaar van de Remaxtrophy
De dag eindigt met een crazy snowtubing rally. Zittend op glijdende autobanden rutschen we van de berg in Staffernhof naar beneden. Verder zorgen de ijsbaan en de biathlonpiste -
is Ricardo Aracil uit Spanje. Proficiat aan alle teams voor het tonen van hun vechtlust. Deze wordt beloond met prijzen geschonken door TVB en Schartner Bombe.
aangevuld met glühwein en goulashsoep - voor een keitoffe
Op zaterdag kunnen liefhebbers nog een vrije vaart maken.
avond. Enkele miniballonnen fleuren de omgeving op.
Westendorf/Brixental doet dienst als startplaats, gezien
EE R ST E S OLO V A A RT I N DE A L PEN
Dinsdag zoals gebruikelijk : in aanvang grondmist. Deze lost
Kaiserwinkl tot de middag bedekt blijft met een een dikke laag mist.
echter snel op. Een hoge Alpenvaart van Ebbs richting Reit im
VOLGE ND JAAR
Winkl bezorgt vele teams prachtige beelden. Enkelen slagen
Een geweldige week met dagelijkse vaarten zorgen voor
er zelfs in Hallein te bereiken. Arne Lips, een jonge piloot uit
tevreden teams, blije organisatoren, glimlachende sponsors
België, maakt er zijn eerste solo-vaart in de Alpen. Zijn dag-
en een overgelukkige dienst voor toerisme. Uiteraard kijken
score met 1000 punten, legt de basis voor een podiumplaats
we uit naar een volgende editie van de Kaiserwinkl Alpine
in het eindklassement. Vader en moeder waren erg trots op de
Ballonmeeting. Deze vindt plaats van 21 tot en met 28 januari
junior.
2017.
ballonstof
TIONALE KAISERWINKL LLOONMEETING 2016
13
ballonstof 14
HOOFDPUNTEN SAFETY SEMINAR OP EEN RIJTJE
VOORAFGAAND AAN DE VOORJAARSVERGADERING VAN 11 MAART VOND HET SAFETY SEMINAR PLAATS. DE OPZET WAS IETS ANDERS DAN VOORHEEN. TOEN ZATEN WE ACHTEROVER IN DE ZAAL EN WERDEN - BIJ WIJZE VAN SPREKEN - PAS WAKKER ALS DE SPREKER AAN HET EIND VAN Z’N SLIDE SHOW WAS. DAT MOET ANDERS VOND HET BESTUUR.
N I E T ALLE E N LE E R Z AAM , M AAR OOK HEEL GEZELLIG
Vooraf waren groepen gemaakt van mensen die elkaar niet
iets van kunnen leren?
kenden. Zo kon er veel uitwisseling van ideeën plaatsvinden.
Wat was er aan de hand?
De opkomst was groot, zo’n 100 m/v.
Wat dreigde mis te gaan?
In verband met de groepsgrootte en wens een echt interactief
Wat heb ik gedaan en wat heb ik hiervan geleerd?
programma neer te zetten, werd Eva van der Fluit (gecertifi-
Vervolgens zijn praktijkcases uitgewisseld en is de samenvat-
ceerd in het begeleiden van grote groepen) gevraagd de voor-
ting hiervan:
bereiding en de sessie zelf te coördineren. Lennert Hoogduin, de kersverse Safety & Operations medewerker van de KNVvL
Wat zijn de belangrijkste lessen? Wat wel doen?
kon vanaf zijn eerste werkweek veel goede input leveren van-
- Help elkaar bij het starten met meerdere ballonnen op een
uit zijn eerdere werkervaring. Ook Chretien Keij, Karel Abbenes
veld, sneller en veiliger dan dringen
en Jan Oudenampsen hebben meegewerkt aan de voorberei-
- Berg je quick release bij ‘airborn’
ding. De bijeenkomst is geopend door Marije Roozendaal, dit
- Check ripline op knopen of loszittende stukjes die in katrol
keer de coördinator van het Safety Seminar. Hierna is gewerkt
blijven hangen
in drie rondes aan tafels met ongeveer zes personen. Tijdens
- Inflation cancelen als voertuig wordt mee/opgetrokken
de eerste ronde is stil gestaan bij ervaringen uit de praktijk
- Kroonlijn bij landing loskoppelen om ‘spinaker’ te voorkomen
t.a.v. Safety. Tijdens de tweede ronde heeft Lennert een update verzorgd over het melden van voorvallen. In de laatste werkronde is een blik in de toekomst geworpen - ingeleid door Jan Oudenampesen - t.a.v. het Veiligheidsmanagementsysteem (VMS) met de vraag wat er nodig is om het beleid tot een suc-
als er een windvlaag komt - Passagiers na inflation in laten stappen. Soms al eerder als ballast indien nodig - Crew mond van de ballon laten openhouden is veiliger, zeker als het propellerblad af zou breken
ces te maken. Marije heeft de bijeenkomst afgesloten en uit-
- Check of alle flessen gevuld zijn
gelegd wat de vervolgstappen zijn. Een select gezelschap heeft
- Materiaal onderhouden
vervolgens inzichten uit het promotieonderzoek van Eva over
- Meteo doorspreken met anderen
stress in de cockpit meegenomen.
- Pilot restraint? - Let op curl overs bij landingen bij bomen en thermiek bij
W ORK S H O P ‘L EREN V A N EL K A A R’
industrieel gebied
Tijdens de conferentie heeft elke deelnemer nagedacht over de
- Crew moet goed weten wat het beleid is, opgeleid zijn
volgende vraag:
- Vooraf met opdrachtgevers afspreken dat veiligheid nummer
Wat heb ik meegemaakt als ballonvaarder waar ook anderen
1 is.
Ontwerp, fabricage en modificatie van het
- Let op voor kleding in ventilator (vertel dit passagiers ook)
luchtvaartuig
- Riplijn te allen tijde binnenboord
(Her) beoordeling van de luchtwaardigheid
- Bewust zijn van noodprocedure en ook oefenen (zeker na de winterperiode)
WAAROM WILLE N WE VOORVALLE N ME LD E N?
- Gevoelige gebieden noteren en doorgeven
Het melden van voorvallen is essentieel voor het voorkomen
- Geduld is een schone zaak
van luchtvaartongevallen. Door voorvallen te registreren en
- Op bijna alle flipovers stond eigen beslissingen nemen, eigen
te analyseren krijgen we inzicht in (mogelijke) veiligheidsri-
grenzen kennen en rustig blijven.
sico’s.
- Wat moet je vooral niet doen?
Op basis van deze geïdentificeerde veiligheidsrisico’s kunnen
- Quick release niet aan trailer
betrokken partijen acties ondernemen om de (vaart)veiligheid
- Ripline niet te lang, blijft hangen aan bomen
te verbeteren
- Niet in paniek raken als ochtendmist niet oplost: gebruik ogen van passagiers bij landen
WAAR ME LD E N WE VOORVALLE N?
- Zaken die mis gaan niet in de doofpot stoppen: deel ze!
De instantie waar voorvallen gemeld moeten worden hangt af
- Communiceer vis frequentie: 122.250
van de voorvalclassificatie:
- Niet je gevoel negeren
- Incidenten worden binnen 72 uur gemeld aan het
- Niet alleen door meteo laten leiden, ook situatie inschatten - Als je te moe of afgeleid bent niet gaan - Bij teveel onbekende factoren als in de bergen niet te stoer doen, leer van mensen die er ervaring hebben
Analysebureau Luchtvaartvoorvallen (ABL). - Ernstige incidenten en ongevallen worden zo snel mogelijk gemeld aan de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) De melder stuurt tevens een kopie van de melding naar de
- Niet (vlak) voor een bui vertrekken, hij haalt je in
Veiligheidsmanagers KNVvL, afdeling Ballonvaren
- Geen paniekreactie bij zeewind
(Dick Klein Lugtenbeld en Lennert Hoogduin)
- Geen publiek of toeschouwers dichtbij - Niet te licht varen, i.v.m. langere sleeplanding
HOE ME LD E N WE VOORVALLE N?
- Niet zonder handschoenen i.v.m. mogelijk brand in de mand
Met behulp van de onderstaande contactgegevens
- Bij deflaten geen mensen verstrikt laten raken tussen kabels
kunnen voorvallen gemeld worden:
Lennert Hoogduin gaf vervolgens een voordracht over mel-
- ABL:
dingsplicht en VMS. Hieronder vind je zijn samenvattingen:
- OVV : e mail naar luchtvaart@onderzoeksraad.nl of neem
GA meldingsformulier website ILT contact op met 0800 6353 688
W A T M OE T G E M E LD W ORDEN?
- KNVvL: e mail naar voorval.ballonvaren@knvvl.nl
Elke veiligheid gerelateerde gebeurtenis die een luchtvaartuig, de inzittenden of andere personen in gevaar brengt of zou
WAT IS E E N VMS ?
kunnen brengen
Een VMS is een systematische aanpak voor het managen van
Bijvoorbeeld voorvallen in verband met:
veiligheid binnen een organisatie (bedrijf/team). Dit betreft
- De vaartuitvoering (zoals onopzettelijke permanente doving
de benodigde organisatorische structuren, verantwoordelijk-
van de waakvlam)
heden, beleid en procedures. Het doel van een VMS is een
- De technische staat (zoals defecten of lekkages)
gestructureerde aanpak om de veiligheidsrisico’s bij activitei-
- De interactie met luchtvaartnavigatiediensten en luchtver-
ten (operations) te beheersen. Effectief veiligheidsmanage-
keersbeheer (zoals communicatie of luchtruimschending)
ment houdt rekening met de specifieke structuur en proces-
-N oodsituaties en andere kritieke situaties (zoals brand
sen met betrekking tot de veiligheid van de activiteiten van de
of het meeslepen van personen)
organisatie. Vanaf januari 2017 moeten de bij de KNVvL aan-
-D e externe omgeving (zoals botsingen of bijna-botsingen, in
gesloten en erkende organisaties conform het Nationale State
de lucht of op de grond, met terrein of obstakels)
Safety Programme (SSP) beschikken over een VMS. Het VMS bestaat uit vier verschillende onderdelen namelijk:
W IE M E LDE N V O ORV A L L EN?
- Veiligheidsbeleid en doelstellingen;
De volgende personen melden luchtvaartvoorvallen:
- Veiligheidsrisicomanagement;
- De pilot in command (PIC) van een ballon of luchtschip (of
- Veiligheidszekerheid (Safety Assurance);
een crewlid indien de PIC niet in staat is om het voorval te
- Veiligheidspromotie en training.
melden) - De exploitant (Ballonhouder)
Veiligheidsbeleid en doelstellingen
- Onderhoudspersoneel
Het veiligheidsbeleid beschrijft wat jouw bedrijf of team doet
- Personen die zich bezighouden met:
om veiligheid te managen en geeft aan op welke manier er
ballonstof
- Zorg als freelance piloot dat je de ballon goed kent
15
ballonstof
gewerkt wordt. Door middel van een veiligheidsbeleidsverkla-
16
het risico niet acceptabel is
ring geeft het bedrijf of team aan welke veiligheidsdoelstellin-
Deze maatregelen kunnen betrekking hebben op de piloot,
gen er zijn, hoe verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid zijn
de crewleden, maar ook training en informatiedeling.
vastgelegd binnen de organisatie en wat de leidinggevende doet om ‘Just Culture’ te promoten.
Veiligheidszekerheid
De veiligheidsdoelstellingen geven weer wat de beoogde
Veiligheidszekerheid (Safety Assurance) is de manier waarop je
veiligheidsuitkomsten zijn en wat we gaan doen.
aantoont dat het VMS werkt. Dit onderdeel van het VMS
Eigen ervaring:
beantwoordt de vraag of de doorgevoerde maatregelen
- Welke gevaren (hazards) en veiligheidsrisico’s zijn bij jou
daadwerkelijk werken. Verlagen de genomen maatregelen het
bekend?
eerder vastgestelde risiconiveau? Daarnaast wordt veiligheids-
- Welke voorvallen heb je meegemaakt?
zekerheid toegepast om de voortgang van het behalen van de
- Welke maatregelen zijn als gevolg hiervan getroffen?
veiligheidsdoelstellingen te monitoren en/of acties te nemen indien deze niet gehaald worden.
Veiligheidsrisicomanagement Risicomanagement bestaat uit twee onderdelen namelijk;
Veiligheidspromotie en training
Het identificeren van gevaren (hazards) en het beoordelen van
Door middel van veiligheidspromotie wordt kennis op het
risico’s en het mitigeren van de mogelijkheid om schadenega-
gebied van veiligheid die vergaard is binnen en buiten het
tieve effecten te veroorzaken. Risicomanagement bestaat uit
bedrijf/team verspreid. Het is bijvoorbeeld een middel om de
vijf essentiële stappen namelijk:
‘Just Culture’ te promoten. Het promoten van veiligheid kan op
1
verschillende manieren, bijvoorbeeld via een veiligheidspromo-
Het identificeren van de gevaren (hazards)
2 Het vaststellen van de kans dat de bijbehorende risico’s voorkomen 3) Het vaststellen van het effect dat deze bijbehorende risico’s hebben 4) Beoordelen of het risico acceptabel is 5) Maatregelen nemen om het risico te verminderen indien
tiebord, website of een Safety Seminar. Aanvullend is veiligheidstraining nodig om te zorgen dat iedereen binnen het bedrijf/team weet wat zijn/haar rol is in het kader vanhet VMS.
TEK S T E N FO T O ’S : H A N S VAN H OE S E L
ballonstof
VAN A F D E RUNWAY …
17 Starten vanaf de runway van een vliegveld heeft altijd een bij-
HE T WE RKT ALS VOLGT:
zondere dimensie. Voor ballonvaarders is dat doorgaans een no
Je komt op eigen gelegenheid, zorgt voor je eigen gasten/
go area, voor gasten een bijzondere belevenis.
passagiers en er zijn geen kosten voor deelname. Je gasten
Na een proef in 2015 (zie de foto’s van Twan van de Camp) kan
kunnen er makkelijk en gratis parkeren.
het ook dit jaar weer: zonder start- of landingsgeld ballonvaren
En omdat overdag gelijktijdig het evenement Classic Cars
vanaf de runway van Brabant International Airport.
& Aeroplanes plaatsvindt, krijgen je passagiers een GRATIS
In de volksmond: vliegveld Seppe, gelegen langs de snelweg,
toegangsbewijs voor een (later) bezoek aan het Vliegend
tussen Etten-Leur en Roosendaal.
Museum Seppe.
Op vrijdag 10, zaterdag 11 en zondag 12 juni is elke bal-
Nadrukkelijk worden ook de Belgische collega’s van harte hier-
lonvaarder welkom om vanaf de runway te starten. Natuurlijk
voor uitgenodigd!
leggen we ’s-avonds daarvoor het vliegverkeer stil! Om het allemaal een beetje gecoördineerd te laten verlopen, vragen we alleen om even aan te geven als je van de partij wilt zijn. Registratie van de ballon en naam en telefoonnummer van de ballonvaarder is voldoende, mail het even door aan: cca2016@balloonteam.nl
ballonstof 18
B A L L ONRAGE BI J T EY L E RS
IN 1783 – ÉÉN JAAR VOORDAT TEYLERS MUSEUM ZIJN DEUREN OPENDE – WERD EEN EEUWENOUDE DROOM WERKELIJKHEID: VLIEGEN. DE UITVINDING VAN DE LUCHTBALLON INSPIREERDE WETENSCHAPPERS, AVONTURIERS, EN KUNSTENAARS EN VEROORZAAKTE IN DE 19DE EEUW EEN WARE BALLONRAGE.
E EN B E R ICH T VAN ANNE TTE W ITTE
In de tentoonstelling zijn zeldzame en kostbare objecten te
onderzoek gedaan naar meteorologische fenomenen. Bovenin
zien uit internationale collecties. Door middel van virtual reali-
de atmosfeer was nauwelijks zuurstof en de ballons dreven
ty kunnen jong en oud zelf het spannende gevoel ervaren hoe
onbestuurbaar op de wind. Op de tentoonstelling komen al
het is om het aardoppervlak te verlaten, net als de pioniers
die spannende verhalen ruim aan bod.
van toen! Tentoonstelling De luchtballon is van 30 april t/m 28 augustus 2016 te zien in Teylers Museum in Haarlem.
RE UZE BALLON
‘Aëronauten’ en hun luchtballons zorgden in de loop van de O N G E K E N DE MOGEL IJK HEDEN
19de eeuw voor spanning en sensatie op kermissen en andere
Met de komst van de luchtballon leek alles mogelijk. Voorheen
publieksevenementen. In 1865 kwam de grootste ballon ter
onbereikbare plekken, zoals de Noordpool en de binnen-
wereld naar Nederland.
landen van Afrika, konden verkend worden en reizen kreeg
De beroemde Franse fotograaf en schrijver Félix Nadar orga-
een nieuwe dimensie. Ook voor de wetenschap was het een
niseerde in Amsterdam een veelbesproken massa-evenement
belangrijke uitvinding. Nooit eerder was er iemand in de hoge-
met de demonstratie van zijn reuzeballon Le Géant. Eronder
re luchtlagen geweest. Met gevaar voor eigen leven, werd
hing een compleet ingericht huisje, inclusief champagne.
ballonstof
M U S E UM
19
Op de tentoonstelling staat een reconstructie van het huisje op ware grootte. R A C E O M DE W E R E LD
Een nieuwe uitvinding, het vliegtuig, haalde de ballonvaart snel in. Toch blijft de luchtballon fascineren. Rijke avonturiers zoals Richard Branson doen nog altijd verwoede pogingen om records te verbreken met ballonvaarten. Ballonfestivals trekken duizenden bezoekers. De tentoonstelling laat al deze
Museum zijn deuren om kennis te verzamelen en te delen.
hoogte- maar ook dieptepunten zien met spannende foto’s,
Het laboratorium dat Teylers toen vooral was, deed actief
objecten, prenten en films.
onderzoek naar de elementen die de basis vormen van de ballonvaart: lucht en gassen. In 1850 schreef een van Teylers
T E Y L ER S M US E U M E N DE BA L L ONV A A RT
genootschappen zelfs een prijsvraag uit om het probleem van
In de tijd dat de luchtballon uitgevonden werd, opende Teylers
de onbestuurbaarheid van de luchtballon op te lossen.
ballonstof
CIA CONFERENTI E 20 16 MA LLO RCA T EKS T: E R W IN P E LLE G R OM FO TO’S : E R W IN P E LLE G R OM & MART IN E BESN AIN OU
JAARLIJKS KOMEN ALLE LEDEN VAN DE
20
BALLOONING COMMISSION VAN DE FAI SAMEN. DE EERSTE 2 DAGEN VAN DIT CONGRES KOMEN VERSCHILLENDE WERKGROEPEN EN SUBCOMMISSIES SAMEN, DE LAATSTE 2 DAGEN WORDEN ALLE VOORSTELLEN IN DE PLENARY AL DAN NIET GOEDGEKEURD
Vrijdagmorgen 18 maart
nieuwe FAI-president
09:00 uur: met het spelen
krijgen.
van het FAI-’volkslied’
Volgend agendapunt zijn
wordt de vergadering
de ingediende statistie-
geopend. Met een agenda
ken en verslagen van de
met 37 punten en 30
landen. De meeste landen
bijlage zijn we volgens
geven aan dat het met het
planning 2 dagen zoet tot
(sport)ballonvaren weer
18:00 uur.
wat beter gaat. Helaas
Na de plichtplegingen
zijn er ook een paar fatale
zoals daar zijn roll call,
ongelukken gebeurd.
stemmingsprocedure,
Nederland is 1 van de vele
goedkeuren van de notu-
landen die hier in gebreke
len van vorig jaar geeft de
blijft en geen gege-
voorzitter van de FAI, John
vens heeft aangeleverd.
Grubbstrom, een toelich-
Ondergetekende zal dit op
ting op waar de FAI voor
gaan pakken.
staat en laat hij diverse statistieken zien. Zo zijn er ruim 3000 personen vorig jaar deel-
J E AN-CLAUDE WEBER (LU X) WAS 18 JAAR V OORZIT T ER V AN DE FAI B ALLOONING COMMISSION (CIA) EN WORDT OPGEV OLGD DOOR MARK SU LLIV AN (U SA)
nemer geweest aan een categorie 1 evenement. Hij komt ook met een waarschuwing aan wedstrijdorganisatoren en –officials om altijd alles volgens de regels te doen. Hij geeft een voorbeeld waarbij, door het niet volgen van de regels door een official, een deelnemer uiteindelijk de FAI voor de rechter daagt. Ongeacht of de FAI de zaak wint zijn hiermee minstens €20.000,- aan kosten gemoeid. Tenslotte krijgt de organisatie van de General Conference van de FAI (afgelopen september in Rotterdam) nog een pluim en geeft hij aan dat zijn termijn als president van de FAI er in oktober op zit en we dus een
Hierna zijn de verschillende werkgroepen (denk aan Safety, Officials, Competitors, Rules,
Scoring, Records) aan de beurt om verslag te doen. In de twee dagen voorafgaand aan de algemene vergadering zijn al deze groepen bij elkaar gekomen. Uit de verslagen komen vaak voorstellen tot veranderingen/aanpassingen. Hierover wordt gediscussieerd, waarna beslissingen worden genomen. De genomen beslissingen die van belang zijn op de regelgeving zullen worden verwerkt in een nieuwe versie van de MERregels (Model Event Rules), welke meestal in april beschikbaar komt, en het Competition Operators Handbook (COH).
ballonstof 21
Er wordt stilgestaan bij de evenementen van vorig jaar.
Voor Nederland was het volgende belangrijke punt op de
Het in Nederland gehouden dames EK krijgt diverse compli-
agenda de verkiezing voor een ‘Montgolfière Contribution To
menten. Er zijn kleine aanpassingen aan de reeds goedge-
the Sport’. De KNVvL, de DBCC en onze alter-
keurde evenementen. Zo zal het dames WK nu geen 7 maar 10
nate delegate Sanne Haarhuis hebben geza-
vaarten tellen (binnen de zelfde data).
menlijk hiervoor Mathijs de Bruijn voorgedra-
Even voor 19:00 uur word de vergadering gesloten.
gen. Omdat ook Australië (Ruth Wilson) en Tsjechië (Ales Kubicek) een voordracht hadden
Dag 2: De dag begint met een presentatie van Zwitserland
gedaan moest er gekozen worden.
waar de Gordon Bennet in 2017 gehouden gaat worden.
De keuze viel op Mathijs. Hiermee is er een
De Luxemburg Balloon Trophy in juli 2016 is een categorie 1
mooie erkenning gedaan voor alles wat
evenement geworden. En dan de beslissingen waar de wed-
Mathijs heeft betekend voor de ballonsport-
strijdpiloten op zitten de wachten. Waar worden de kampi-
wereld.
oenschappen voor 2017 en verder gehouden?
De volgende stemming gaat over de nieuwe
De Gordon Bennet is reeds genoemd en het dames EK voor
president van de CIA. Jean Claude Weber
2017 is vorig jaar al naar Polen gegaan. Voor het algemene
(LUX) heeft vorig jaar al aangegeven terug
EK leek het te gaan tussen de bids van Kroatië en Hongarije.
te treden na 18 jaar voorzitterschap. Uit de
Beide bids waren echter volgens de regels te laat ingediend
vier kandidaten, Mark Sullivan (USA), Garry
en waren op het ogenblik van de vergadering nog onvolledig.
Lockyer (CAN), Paolo Oggioni (ITA) en David
Mede in het licht van de woorden van de FAI-voorzitter wordt,
Bareford (ENG) wordt in de tweede ronde
na uitvoerig overleg, besloten de bids niet te accepteren. Dus
Mark Sullivan gekozen. Meteen hierna wordt
helaas geen EK ballonvaren in 2017.
Jean Claude Weber verkozen tot ere-voorzit-
Voor 2018 had Italië zich opgegeven voor het 4e WK junioren maar heeft zich teruggetrokken. Polen heeft zich opgegeven voor het 3e dames WK in 2018. Mede dankzij een goed voorstel van de organisatie wordt de wedstrijd aan ze toegewezen. Voor het WK in 2018 zijn er bids van Polen, Oostenrijk
ter. Nadat de 1e, 2e en 3e vice-voorzitter en de secretaris zijn gekozen is het laatste punt op de agenda de lokatie voor de volgende vergadering. Hong Kong (CHN) heeft hiervoor een bid gedaan en dit wordt geaccepteerd.
en Hongarije. Na de presentaties van de diverse organisaties
Kleine voetnoot: Voor ondergetekende was
wordt er gestemd en het WK in 2018 gaat naar Oostenrijk.
het interessant om te zien hoe een door hem
Meer precies Gross-Siegharts.
in alle onschuld gemaakte foto (zie bovenaan)
De wedstrijden zijn allemaal opgenomen in de agenda op de DBCC-site (www.dbcc.nl/agenda)
in diverse vergaderingen als voorbeeld werd gebruikt tijdens discussies over wat er wel dan wel niet goed is aan de regels.
ballonstof 22
EEN ‘AJUTO’- L A ND I NG E N E E N I E T S T REGGIO EMILIA IS EEN STAD IN DE ITALIAANSE REGIO EMILIA-ROMAGNA EN HOOFDSTAD VAN DE PROVINCIE REGGIO NELL’ EMILIA EN WIE DE STAD NIET KENT MOET ER BESLIST EENS HEEN. HET ZOU DE GEBOORTEPLAATS VAN DE ITALIAANSE VLAG – ROOD, WIT EN GROEN – ZIJN GEWEEST EN IS DE UITVALSBASIS VOOR EEN BEZOEK AAN EEN VAN DE MOOISTE NATUURRESERVATEN IN ITALIË, HET ‘PARCO NAZIONALE DELL’ APPENNINO TOSCO-EMILIANO’. van de partij. Naast Italiaanse ballonvaarders waren er ook deelnemers uit België (Philippe de Cock en Ronny van Havere), Denemarken, Duitsland, Engeland, Kroatië, Oostenrijk, Polen en Tsjechië van de partij. De vaarten startten ’s morgens en vaak ook ’s avonds, altijd vanaf het lokale vliegveldje waar ook de luchtshow werd gehouden. Als het mogelijk was, en eerlijk gezegd was het dat altijd, zetten we de ‘upside down’- en de normale Festoballon (PH-HIO en de PH OIH) naast elkaar overeind. Frans van Dijk dook dan onder de rokken van de ‘upside down’ en onder intensief radiocontact en ouderwetse handgebaren rezen HE T A L T I J D S TATIG E VE R TR E K VAN DE
de beide ballonnen statig omhoog. Op zekere morgen, er
FE S T O - CO MB INATIE M E T R E CH TS IN H E T M AN DJE V AN
stond amper wind, haalde de ‘upside down’ amper de rand
U P S I D E D O W N DE ONZ ICH TB AR E G LUUR DE R/PILOOT
van het vliegveld en konden we weer op ons gemakje gaan
FR A N S V A N DIJ K.
inpakken. Ondertussen luisterden we naar het radioverkeer. Daan Elfering en Hans Lubbers dreven, samen met vier heftig
Eind september 1996 bezochten mijn vrienden Hans Lubbers,
telefonerende Italiaanse sponsors, langzaam af richting stad.
de Amerikaan David Loudermilk en ik, Reggio met het
De windrichting was onvoorspelbaar en zo kon het gebeuren
Festoteam van Rien Jurg met als andere piloten en crew
dat ze, op zo’n tweehonderd meter hoogte boven het cen-
Annemarie (?), Peter van Duin, Frans van Dijk en Daan Elfering.
trum rondjes begonnen te draaien. Ze kregen veel bekijks en
Daar werd door Amos Conti en Giovanni Aimo het 9de Open
de lokale autoherstellers kregen het druk die avond. Overal
Italiaanse kampioenschap Heteluchtballonvaren georganiseerd
hoorde je de Fiatjes, Alfa Romeo’s en wat niet al tegen elkaar
dat overigens meer het karakter van een luchtshow had want
schuiven met glasgerinkel en het geluid van deukend blik!
ook het Zwitserse stuntteam met ‘Pilatus’-vliegtuigen was
De zaak werd toch wel wat penibel en via de radio kregen we de vraag of we niet even konden komen helpen!
TE KS T E N FOTO’S : G ERJAN CREBOLDER
de mand van de ballon staan die zo’n honderd meter boven hem dreef. Wij kwamen inmiddels ook aan; de slagboom ging open en we sprongen uit de wagen. Hans en Daan gooiden de lange handlinglijn uit; we grepen die stevig vast en zo kon de ballon ons niet meer ontglippen. Nog een paar laatste auto’s vertrokken haastig van het midden van de parkeerplaats en zo was er net voldoende ruimte om die te benutten om de ballon te laten landen en diagonaal naar beneden te trekken. Een avontuur van jewelste dat nog goed afliep. Sinds die tijd T I J DENS O N Z E E X CU R S I E B R ACH TE N W E E E N B E Z OE K
noemden we een moeilijke landing dan ook een “ajutolan-
A AN EEN KA A S MA KE R I J W AAR DE B E FAAM DE
ding”.
PARM I GI A N O R E G G I A N O W E R D VE R VAAR DIG D. IN H E T E R B I J S TA A N D E P A KH U I S LAG VOOR R UIM VIE R M ILJOEN A AN KA A S O PG E S LAG E N!
E E N KLAS S IE KE D OOP
Na de vaarten in Reggio Emilia moest er na terugkomst van de
AJU T O !
volgauto’s op het vliegveldje natuurlijk gedoopt worden.
We hebben de aanhanger toen maar laten staan en scheurden
Op een avond deden we dat maar weer eens op de ouderwet-
met de bus richting centrum. Ja hoor, daar dreven ze; over
se manier waarbij de elementen: aarde, lucht, water en vuur
het dichtbeboomde park, over stegen en straatjes met veel
een rol spelen. Nadat de vrolijk ogende Italiaan na zijn vaart
daar overheen getrokken elektriciteits- en telefoondraden,
voor ons op de runway van het vliegveld knielde, werd hem
waslijnen, schotelantennes en andere obstakels die zelfs een
wat gras op het hoofd gedeponeerd, omklemde Hans Lubbers
noodlanding onmogelijk maakten. Ondertussen hadden Hans
als piloot een klein plukje van zijn haar en hield daar een aan-
en Daan te maken met alsmaar in hun telefoontjes kwetteren-
steker bij. Zo moest er, volgens zorgvuldige berekeningen, wat
de Italiaantjes. Het ‘pronto’, ‘pronto’ was niet van de lucht.
haar wegschroeien, dat vervolgens met Prosecco zou worden
Op een gegeven moment werd de uitstekend Italiaans spre-
geblust. Nou, die drank hadden we hard nodig want de man
kende Hans zo kwaad dat hij dreigde om al die mobieltjes
bleek haarlak te hebben gebruikt en er ontstond een lang niet
uit de mand te gooien als ze niet ophielden met telefoneren
misselijke steekvlam! Dat kostte ons de hele fles Prosecco en
en met hem uit wilden kijken naar een landingsplaatsje. Dat
leverde onze geschrokken passagier een brandblaar op van
geschiedde en uiteindelijk vonden ze een piepklein parkeer-
enkele centimeters! Sportief was hij wel; de volgende morgen
plaatsje waar vandaan langzamerhand de auto’s verdwenen.
stond hij weer op het vliegveldje, nu met een petje op om z’n
“Ajuto”, ‘ajuto”, (help, help!) schreeuwden de gasten nu
blaar maar een beetje te kunnen verbergen.
bereidwillig en de bewaker van het terreintje kwam al onder Een maandje later vond er in Reggio d’Emilia een aardbeving van 5,4 op de schaal van Richter plaats en werden de gebroken Parmezaanse kazen die we tijdens een excursie hadden zien bereiden, door veel Europeanen in stukken ‘geadopteerd’.
ballonstof
E K L A SSIEKE DOO P I N NOORD - I TA L I Ë
23
ballonstof
EIND FEBRUARI HAD
24
3 DE E
IK HET GELUK OM ALS INTERNATIONAAL JURYLID GETUIGE TE ZIJN VAN HET 3DE FAI EUROPEAN HOT AIR AIRSHIP CHAMPIONSHIP 2016 IN TEGERNSEE (DUITSLAND). AAN DE START 10 LUCHTSCHEPEN. HET TEAM UIT RUSLAND MOEST VERSTEK GEVEN OMDAT HUN AIRSHIP NOG NIET TERUG
01
03
WAS VAN DE WORLD AIR GAMES IN DUBAI. 06 Jacques-Antoine Besnard uit Zwitserland, de huidige wereldkampioen, won dit kampoenschap. Zilver ging naar Andreas Merk en brons naar Ralph Kremer, beiden uit Duitsland.
07
02
Warmelucht luchtschepen of airships
piloten een bepaald traject afleg-
combineren de mogelijkheden van
gen, afgebakend door verschillende
verschillende vaartuigen. Zij stijgen op
pylonen (of punten op het terrein)
zoals een warmeluchtballon van zodra
of door hun airship te manoeuvreren
de lucht in de ballon voldoende is
zo precies mogelijk tussen bepaalde
opgewarmd door de branders.
punten. In deze ‘race tasks’ krijgen
Ze dalen wanneer de lucht in de ballon is afgekoeld. Zij kunnen meedrijven met de wind zoals elke andere ballon. Zij kunnen tegen de wind in
de snelste piloten de meeste punten, maar ook voor de vooraf bepaalde tijd. De opdracht is dan om zo dicht mogelijk de tijd te benaderen die de piloten zelf, voor het opstijgen hebben
1 - ANDREAS MERK MET DE
varen zoals een motorboot, en kun-
RATIOPHARM BOVEN HET MEER.
nen sturen zoals een motorboot. Ze
2 - J.A. BESNARD VERTREKT
kunnen vertikaal opstijgen en landen,
STEEDS SNEL.
en op een plaats blijven hangen zoals
Een tweede type van opdrachten zijn
3 - NUMMERS 2 EN 3 SAMEN IN
een helikopter. Al deze mogelijkheden
de ‘precisie-tasks’. Hier zijn veel moge-
ACTIE.
maken het niet gemakkelijker. De con-
lijkheden voor de piloten om punten
4 - BORIS OP WEG NAAR DE PIT
trole van de brander, het richtingsroer
te verdienen. Ze kunnen scoren op
STOP.
en het gebruik van de motor zorgen
een kruis, een Bull’s eye doel, de pit
5 - PIA WITT IN ACTIE.
ervoor dat de piloot heel wat werk
stop, objecten recupereren en ach-
kruis, touch-and-go,
6 - ONZE FOTOGRAAF IN ACTIE.
heeft.
terlaten en een ‘touch-and-go’, allen
object delivery, enzo-
afhankelijk van de beslissingen van de
voort. De winnaar van
wedstrijdleider.
de opdracht krijgt
7 - MARITA KRAFCZYK,
OPDRA C HT EN IN E E N AIRS HIP
VOORZITSTER DFSV, GENIET
C OMPET IT IE
VAN HET SPEKRAKEL.
Wat zijn nu airship competities?
8 - VEEL OPSTIJGPLAATSEN RONDOM HET MEER. 9 - ZO SCOOR JE EXTRA PUNTEN.
De opdrachten zijn in te delen in twee types. Als eerste hebben we de ‘race opdrachten’ waar de
bepaald om de volledige opdracht uit te voeren.
PUNTE N TE VE RD IE NE N
In een warmeluchtballonwedstrijd is elke task een opdracht en de winnaar scoort 1000 punten per opdracht. Bij de luchtschepen is elke task een meer-
09
minimaal 1000 punten, maar kan er nog heel wat bijverdienen, afhankelijk van de scores van de piloot.
voudige opdracht. Op de task-sheet
5 tasks werden er
komen namen voor zoals start gate,
gevaren in Kreuth.
ballonstof
EU R O P EA N HOT AIR A I RS HI P C H AMP I O NSHIP 2 0 1 6 T EKST : LU C V AN GEY T E FOT O’S: BEN BLÄSS
25
08
04
05 telkens op eenzelfde groot opstijgveld
VAART 5 - CROS S COUNTRY
in Kreuth. De vele toeschouwers geno-
De 5 de vaart was een Cross Country.
ten van het spektakel.
Via 3 keerpunten en een kruis waar
V A A RT 1 - PYL ON RA C E
De eerste vaart was een Pylon Race. Via de start gate moesten de piloten via 4 pylonen naar de finish gate. De snelste piloot deed hier iets meer
men diende te scoren, ging het van het zuiden van de Tegernsee naar het noorden. Op die wijze werd het meer een paar keer door de piloten overgestoken.
dan 20 minuten over, de traagste
Een prachtig kampioenschap, maar
deed er 40 minuten over.
ook eentje waaruit veel te leren viel.
V A A RT 2 - MIXED SA L A D T A S K
De tweede vaart was een ‘Mixed Salad Task’. Na de start kregen de piloten liefst 6 doelen aangeboden. Een kruis, 3 kleine zwembadjes, een Touch-andgo en dan terug een kruis. Dit alles binnen een zo kort mogelijke tijd.
en zij hebben allen verschillende mogelijkheden. Meer dan 1 task moeten gezocht worden naar een precisieopdrachten. Een kampioenlijkheden voor een maximaal show effect, iets waar het publiek echt van
verdienen, dan telden
met deze keer 3 keerpunten. Ook hier
kon genieten.
deze 5 tasks voor liefst
waren er punten voor de snelste, maar
aanschuiven aan de verschillende opdrachten en doelen om te kunnen scoren. De airships vertrokken
2
Andreas Merk Germany
6825
3
Ralph Kremer Germany
6670
4
Andreas Pohl Germany
5420
5
Wojtek Bamberski Poland
5225
6
Rimas Kostiuskevius Lithuania
4780
7
Wolfgang Deppe Germany
4030
8
Pia Marie Witt Germany
2900
9
Boris Nigrowsky France
1500
10
Oscar Lindström Sweden
0
schap als dit hier heeft alle moge-
Vaart 3 was terug een Pylon Race
stelde tijd het dichtste benaderde.
6875
evenwicht tussen de snelheids- en
V A A RT 3 - PYL ON RA C E
piloten was het soms
Jacques-Antoine Besnard Switzerland
per vaart is zeker een tip en er zal
piloten punten konden
ook voor de piloot die zijn vooropge-
1
Er zijn immers verschillende airships,
Indien alle acties van de
40 opdrachten. Voor de
Einduitslag 3de FAI European Hot Air Airship Championship 2016
WK AIRS HIPS 2018
De organisatie had de smaak te pakken en er zijn al plannen voor een
V A A RT 4 - MIXED SA L A D T A S K
wedstrijd in 2017, maar nog belang-
De ‘Mixed Salad Task’ stond voor vaart
rijker, er wordt al gewag gemaakt
4 nog eens op de task sheet. Deze keer
om de organisatie van het wereld-
met een ‘bull’s eye’, een touch en go,
kampioenschap in 2018 ook daar te
3 zwembadjes en een kruis.
laten doorgaan.
02
01
03
26
07
11
12
13
— TEGERNSEE —
3 FAI EUROPEAN HOT AIR AIRSHIPS CHAMPIONSHIP Ben Bläss maakte honderden beelden waarvan de mooiste te zien zijn tijdens zijn prachtige presentaties.
15
01 EVENT DIRECTOR
04 TRAININGSVAART
07 E-WIE-EINFACH
De mythe van de zeppelins komt terug.
Ralph Kremer (GER) ging meteen al het meer
Met zijn luchtschip vaart Ralph Kremer over
Helmut Seitz zorgde voor een sportieve
over tijdens de trainingsvaart!
de huizen in Kreuth.
05 WARSTEINAIR
08 SCOREN IN EEN ZWEMBADJE
02 WAG2015 KAMPIOEN IN ACTIE
Andreas Pohl (GER) met de D-OWLS was de
De airshippiloten krijgen verschillende
Wojtek Bamberski (Pol), winnaar van de
snelste deelnemer..
opdrachten. Een van de precisieopdrachten
wedstrijd .
is een marker droppen in een Ø1 m badje.
World Air Games 2015 maakte het de tegenstanders moeilijk.
06 CAMERON AS-120 Rimas Kostivskevicius (LIT), ook actief bij
09 BAYER
03 XXXL
warmeluchtwedstrijden, is een meester in
Wolfgang Deppe (GER) op weg naar zijn
Pia Marie Witt (GER) met haar 41 m lang
precisie.
volgend doel..
airship.
05
ballonstof
04
06
27
08
09
10
14
18
16
17
10 SCOREN
13 WERELDKAMPIOEN
16 EEN BELG?
Wojtek Bamberski (POL) laat zien hoe men
J.A. Besnard (SUI), de
Dit airship zal bij vele Belgische
moet scoren.
regerende wereldkampioen
ballonspotters wel een belletje
in actie.
doen rinkelen.
11 ACHTERVOLGING Andreas Merk (GER) volgt Andreas Pohl
14 VERTREKKENSKLAAR
17 DE WINNAARS
(GER) tijdens de Pylon-race..
Andreas Merk (GER) staat klaar voor zijn
J.A.Besnard (SUI) is de nieuwe Europese
reeks opdrachten..
kampioen. Andreas Merk en Ralph Kremer (GER) komen op plaats 2 en 3.
12 PRACHTIGE BEELDEN 15 OPENING
18 SPONSOR
toeschouwers konden toch prachtige
De openingsceremonie werd opgeluisterd
Het airship van de hoofdsponsor.
beelden maken..
door dit trio
Minder sneeuw dan vorig jaar, maar de vele
ballonstof 28
D U BA I I NTER NATI O NAL BA L L O O N FI ËSTA
EEN IM PR E S S IE V A NUIT DE Z A NDBAK IN DE VORIGE AFLEVERING VAN BALLONSTOF STOND EEN ARTIKEL OVER DE WORLD AIR GAMES 2015 (WAG) DIE IN DUBAI GEHOUDEN WERDEN. IN DE WEEK VOORAFGAAND AAN WAG WERD NOG EEN ANDER BALLONEVENEMENT IN DUBAI GEHOUDEN. EEN EVENEMENT MET DE PRESTIGIEUZE NAAM DUBAI INTERNATIONAL BALLOON FIËSTA (DIBF). EEN VERSLAG VAN ÉÉN VAN DE DEELNEMERS. TE KS T: H ANS VAN HOESEL FOT O’S: MON IQU E HOOGESLAG-WILLEMS
In de loop van november begon een aantal ballonvaarders
goot’ zouden noemen. Met verschillende landenpaviljoens,
uit België en Nederland (Monique Hoogeslag, Pieter Kooistra,
het land herkenbaar aan de gevel met daarachter natuurlijk
Lenny Cant, Mees van Dijk, Jacky Hibberd, Koen Audenaert,
allerlei landspecifieke winkels. Het Kremlin is bijvoorbeeld na
ondergetekende en Chrétien Keij) hun ballon in gereedheid te
gebouwd, maar ook de Eiffeltoren en de London Tower.
brengen voor transport naar het emiraat Dubai. Uit eerdere
En er is uiteraard ook een pretpark. De toegang tot het com-
ervaring met ballonvaren in de emiraten wist ik dat afgespro-
plex bedraagt omgerekend €4 per persoon en dan màg je er
ken zaken daar pas ècht afgesproken zijn, als het evenement
pas kopen. Je auto parkeren op één van de 17.000 parkeer-
voorbij is. Zo ook hier. De meeste ballons kwamen ternauwer-
plaatsen (Schiphol zou er jaloers op zijn) kost ook nog eens
nood op tijd, enkele kwamen nooit aan.
€15. Om 5 uur ’s middags kun je er pas terecht. Echt eenzaam
Het evenement DIBF werd georganiseerd in het kader van een
hoef je je niet te voelen, op een doordeweekse avond komen
jubileum van Global Village, een enorme soukh met landen-
er toch gauw 30.000 bezoekers. Slim concept, kassa!
paviljoens, niet ver van de stad Dubai gelegen. Global Village
Om dat publiek te vermaken moesten wij, 26 ballonvaarders
is eigenlijk niet veel meer dan wat ze in Rotterdam een ‘koop-
van all over the world, optreden. Of dat veel succes had, dat
ballonstof
weten we niet. We hebben er wel het beste – voor onszelf van trachten te maken. De organisatie was in handen van een bedrijfje dat mogelijk deze klus als ‘start up’ klaarde: weinig klopte en veel improvisatie was nodig. Gelukkig was er Mike Howard, een Engelse airline captain uit Dubai en bepaald niet onbekend in de ballonvaart, die zich geroepen voelde om een en ander te coördineren, hetgeen hem aardig lukte en wij hem vooral in grote dank afnamen.
29
Het is gelukt om maar liefst één (ochtend)vaart te maken: vrijdagochtend 27 november was de wind ons welgezind. Prima richting ook: naar de stad! Tevoren was nadrukkelijk aangegeven niet hoger dan 1000 ft te varen op straffe van uitwijzing
PARIS-DAKAR, EEN EIT JE …
uit het land. Hetzelfde gold ook voor de PZ’s, jawel die hebben ze er ook. Voor assistentie van de crew kon je een beroep doen
… OF T OCH N IET ?
op een paar locals. Niet dat die enig verstand hadden van ballonvaren, maar zij bleken toch wel handig bij het sjouwen. Geadviseerd werd om een locale (Engelse) ballonvaarder in de gaten te houden en vooral te landen zodra hij dat deed. De meeste ballonvaarders bleven angstvallig bij hem in de buurt, ikzelf kreeg vanwege een boxwind effect een forse achterstand op deze groep en ben het zelf maar gaan uitzoeken.
teloos witte kandura of een duizend-en-eennacht schone verpakt in een zwarte niqaab? Uiteindelijk bleek het Thanu Nanjappa te zijn, een Indiër die al 9 jaar in Dubai werkzaam was voor een modegroep. Aardige vent waarmee je kon lachen. Toen ie hoorde dat hij met een Nederlandse piloot de vaart ging maken werd onmiddellijk zijn verloofde daarvan op de hoogte gebracht. Die werkte in India bij een call center voor een Nederlands taxibedrijf.....
TWENTS E D A ME S I N D E W OE S TIJ N
Dat uitzoeken moest ook mijn volger - en zelf ook ballonvaarder - Chrétien Keij: zijn locale hulpje kon alleen maar hard rijden al wist ie absoluut niet waarheen. Chrétien kreeg op een gegeven moment het idee dat het richting Mekka ging.... Nou had de vraag wie ik als passagier(e) in de mand krijg, mij niet zo erg bezig gehouden , maar nieuwsgierig was ik daar wel naar. Was het zo’n Arabier in een lange smetDE GROET EN U IT … HOLLAN D? HEBBEN ZE DAAR DROMEDARISSEN?
ballonstof
gedoe. Het viel allemaal nogal mee: de beheerders lieten weten dat er niks aan de hand was. De beesten waren allemaal weer teruggekeerd, hetgeen ook aan het gesnater te horen was. Moraal: voeder je beesten goed, dan komen ze altijd weer terug. Met 8 kts in de landing stelde die niet veel voor,
30
een hoop zand in de enveloppe dat weer wel. Het landingsgebied bleek het privédomein van de sjeik, of familie daarvan. Dus was het wachten op de volgwagen. Chrétien meldde zich via de radio met: ‘Hans, ik sta bij de enveloppe en ik zie je niet’. Toevallig zaten Thanu en ik ook op de enveloppe, maar geen Chrétien te zien. VE E B R ANDE R W E R KT OOK BIJ DROMEDARISSEN
Later bleek dat ie bij de ballon-envelope van Mees van Dijk stond.... Die had ook zo’n zelfde blauwe zak.
Hij vertelde me ook over zijn plan om vóór zijn huwelijk op
Dankzij de medewerking van een hoge local werd uitein-
Tweede Kerstdag (want: boxing day) nog gauw even een
delijk zonder veel moeite toegang tot het terrein verkregen
bezoek aan Amsterdam te brengen. Als man alleen, de snood-
en verliep de berging gesmeerd.
aard. En of ik wat adressen voor hem had? Jawel, die kon ik hem wel verschaffen: de gracht aflopen, dan tweede straatje
Zoals gezegd: we waren in Dubai om de bezoekers van
rechts, eerste raam links en vragen naar mevrouw Snol.
Global Village te vermaken. Dat betekende dus ook night-
Vergeet vooral niet om een bos gele rozen mee te nemen
glows. Bij de eerste nightglow telden we maar liefst 40
want daar houdt ze van. En noem mijn naam maar, haha!
kijkers. De laatste nightglow leverde wat meer bezoekers
En ook wilde Thanu weten of ik weed rookte? Natuurlijk heb ik
op. De deelnemende ballons werden daarvoor dichter
hem het antwoord gegeven dat ie graag wilde horen, waarom
bij de afzetting gesitueerd en Chrétien en ik besloten er
ook niet. Z’n vrouw kan nog veel plezier met hem beleven.
een ladies night van te maken. Dat ging zo: dames uit het publiek mochten naar de ballon komen, werden in
Al mijmerend kwam de ballon toch wel erg dicht bij een paar
de mand gehesen en daarvan konden dan selfies worden
PZ’s en omdat de cylinders aardig leeg begonnen te raken,
gemaakt. Gevolg: een hoop belangstelling en een nerveu-
werd een lagere hoogte aangehouden om snel te kunnen lan-
ze security die niet wist hoe ze dat moest regelen.
den zodra zich een mogelijkheid aandiende. Ik was boven een
Was verder wel erg gezellig: dames, vaak met kinderen,
gebied terechtgekomen waar op de kaart wel een paar lijnen
die het schitterend vonden dat ze een voorkeursbehande-
omheen stonden maar de betekenis ervan niet echt duidelijk
ling kregen, notabene in een land waar alles om de man-
was. Enfin, onder mij sloeg de ene na de andere kameel op
nen draait.
hol, evenals tientallen antilopen. Een grote waterplas met honderden eenden lag precies op
Het evenement werd besloten met een traditioneel
mijn track en precies achter dat bosje wilde ik landen. Bij het
Arabische maaltijd: een paar immens grote schotels met
passeren van deze (fok)eendenvijver stoven die beesten luid
rijst met wat schapen- en geitenvlees en dat dan op de
snaterend alle kanten uit. Eenden die aanvankelijk nauwelijks
grond gezeten. Ikzelf peuterde met een lepel vanonder de
het vliegen beheersten, konden dat nu ineens wel.
rijst twee onbestemde ronde stukjes rood vlees.
En een hoop kabaal dat die beesten maakte, overal zag je
Het smaakte bitter en achteraf denk ik dat op de ballen
veertjes. Op het water was geen eend meer te bekennen, alles
van de geit heb zitten kauwen.
was weg. En om dan over zo’n doodstille vijver te varen is best wel bijzonder. Iets soortgelijks was me in NL ook al een paar
We kijken nu al weer uit naar de volgende editie in die
keer overkomen, dus bereidde ik me voor op de dingen die
zandbak van Dubai met z’n hypermoderne wolkenkrab-
zouden kunnen komen zoals een aanklacht vanwege versto-
bers, over-de-top winkelcentra en intrigerende megalo-
ring van de rust, boosheid van natuurbeheerders en andere
mane projecten.
groene maffia en allerlei smeuïge krantenberichten, dat soort
ballonstof 31
N A DE V AART EV EN EEN HAPJE SCHA A P OP HET PARKEERT ERREIN
EEN MAN DJE OLIESHEIKS IN DE DOP
M ET ONZE K LE I N E T O Y O T A M OE S TE N W E NE TJ E S W ACH TE N OP ON ZE B EURT O M KO FFI E T E KR IJ G E N. G R OTE R E DUUR DE R E AU TO’ S GA AN V O O R ,O O K A L KOM E N DIE LATE R B INNE N.