Ballonstof zomer 2013 by Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL)

Ballonstof HÉT B A LLON MA GA ZI N E VA N N ED ERLA N D & BELGIË

Z O M E R

2 0 1 3

IN DIT NUMMER O.A.:

Zakelijk ballon avontuur in Koerdistan -Belgische software voor passagiersplanning - Luchtsportcongres Lelystad foto-imprssie NK/BK - Historisch misverstand - Verslag NK/BK Grappige verstekeling - Hemelvaartsdagontbijt Ballonstof is een uitgave van de KNVvL Afdeling Ballonvaren in samenwerking met de KBBF

Losse nummers € 395

Meer dan 20 jaar innoverende technologie.

S CH R O E D E R fire balloons –

Eindelijk zon! Heteluchtballons en meer „Made in Germany“ Uw CAMO + voor alle merken Theo S C H R O E D E R fire balloons GmbH · Gewerbegebiet Am Bahnhof 12 · D-54338 Schweich · Tel. + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 -4 Fax + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 - 5 0 0 · mail@schroederballon.de · www.schroederballon.de · CAMO plus DE.MF/MG.0549

ballonstof 3

Planning van de vaarten

Zoals ieder zichzelf respecterend verenigingsblad beweert Ballonstof ‘voor en door de leden te zijn’. In dit geval de leden van de KNVvL zowel als de Belgische Federatie. Dat ‘voor de leden’ lijdt geen twijfel, maar het ‘door de leden’ kan beter. Let wel, dat is geen verwijt aan de leden, eerder aan de redactie. Die namelijk moet er voor zorgen dat de leden zich genoeg thuis voelen in Ballonstof, om hun bijdrage te leveren. En kennelijk is dat [nog] niet het geval. Mogelijk omdat ik jaren lang zowel hoofdredacteur als bestuurslid was. Daarmee werd misschien de schijn gewekt als zou Ballonstof de spreekbuis van het bestuur zijn. Dat is het óók, maar niet alleen. Ballonstof is net zo goed de spreekbuis van de vereniging, de vergadering zo u wilt. Daarmee is Ballonstof een onafhankelijk en open podium, waar iedereen zijn ei kwijt kan. Het is de taak van de redactie om er op toe te zien dat die eieren beschaafd blijven, maar verder is iedere mening welkom. Dit gezegd hebbende vertrouw ik erop, dat u weer iets van uw gading vind in dit lezenswaardige nummer van Ballonstof, en wie weet, trekt u de stoute schoenen aan en levert een al dan niet kritische bijdrage voor het volgende nummer, u van harte welkom. Zo wordt Ballonstof meer ‘door de leden’.

I N H O U D

Negatieve publiciteit

Eindredactie

Van de voorzitter NL

Van de voorzitter B

Philippe de Cock

Kuifje in Koerdistan

Erik Bosman

Vaartvoorbereiding, geen sinecure?

Luchtsportcongres 2013

Foto-impressie NK/BK

Historisch misverstand

Verslag NK/BK

Verstekeling of den Heilige Geest?

Hemelvaartsdag ontbijt

Rutger Coucke

Rutger Coucke Hans van Hoesel

Luc Ringoir

Rutger Coucke

Bert Koning Han Nabben

Steven Strevels

Rutger Coucke

Lowie Vanuffelen

ballonstof 4

N E G ATI E V E P U B L I C I T E I T “BALLONVAARDERS PARKEREN HUN MAND ZONDER OMKIJKEN ROEKELOOS TUSSEN DE BEESTENBOEL” In de Stentor [editie vechtdal] van 2 mei jl. liet Harry W. van Aeroclub Salland zich nogal ongenuanceerd uit over de verhouding ballonvaarders/landeigenaren. Volgens de heer W. vinden boeren het machtig interessant als een zweefvliegtuig een buitenlanding maakt op hun grond. Dit in tegenstelling tot een ballonvaarder, want [alweer volgens W.] parkeert die zijn mand zonder omkijken roekeloos tussen de beestenboel. Deze informatie heeft W. ‘uit het nieuws’. Nu wil ik best geloven, dat een of ander verslaggever van een lokaal huis aan huisblad – niet geplaagd door kennis of journalistieke professionaliteit – iets dergelijks heeft geschreven. Maar om dat zo klakkeloos te herhalen, zonder achtergrondinformatie getuigt niet van het gebruik van de bovenkamer. En dat geldt natuurlijk ook voor de Stentor journalist, die denkt dat Harry W. deskundige is en deze onzin wéér in ‘het nieuws’ brengt. Ja, ballonen landen in weilanden. Vaak zelfs, veel vaker dan bijvoorbeeld zweefvliegtuigen. En heel zelden, heel, heel af en toe leidt dat tot problemen met de eigenaar. Die problemmen liggen altijd op het emotionele vlak. Want ballonvaarders kijken verdomd goed waar ze landen. Ze houden rekening met vee of anderzinds kwetsbare gebieden. Er is enorm veel tijd, energie en zelfs geld gestoken in het onderhouden van goede relaties met landeigenaren. Er is een systeem opgezet voor het registreren van vaarten, zodat we ballonnen kunnen opsporen die ongemerkt schade hebben veroorzaaakt. Eendenkooien, stuisvogel- en hertenfarms en noem maar op zijn in kaart gebracht. Zelfs gebieden waar men op de zondagsrust gesteld is, zijn bekend. Dus roekeloos zomaar ergens een mand tussen de beesten neerknallen is wel het laatste wat ballonvaarders doen! Maar even los van de onzin van dit verhaal geeft het geen pas om je eigen luchtsport te profileren ten koste van een andere afdeling binnen de KNVvL. We zijn allemaal luchtsporters, … nog aan toe! De hele luchtsport staat onder druk, ook die van Harry W. en alleen samen kunnen we het hoofd bieden aan de oppositie tegen de luchtsport. Maar als we nu lekker op elkaar af gaan zitten geven, hebben we onze langste tijd in het luchtruim wel gehad. Zweefvlieger net zo goed als ballonvaarders, Harry W. R U T GE R COUCKE , H OOFDR E DACTE UR

EI N DRE DAC T I E Op deze plaats wil ik graag Judith Coucke bedanken voor haar toegewijde arbeid als eindredactie. Geduren meer dan 10 jaar heeft zij Ballonstof gecorrigeerd voor hij naar de drukker ging. Ze lette daarbij niet allen op de spelen gramaticafouten, maar las ook of de teksten te begrijpen waren voor mensen die geen verstand van ballonvaren hadden. Mede door Judith haar toewijdeing is Ballonstof geworden wat het is: een blad waar we als vereniging mee voor de dag kunnen komen. Helaas heeft Judith een baan, die niet langer toestaat dat ze dagen met Ballonstof bezig is en daarom moeten we afscheid van haar nemen. Lieve Judith, hartelijk dank! N E W K ID IN T OW N

Onse oproep om een nieuwe eindredacteur in het vorige nummer van Ballonstof is niet onbeantwoord gebleven Erica Krikke van Zebra Communicatie is een ervaren communvatieadviseur en personal coach. Bovendien is ze partner van bestuurslid Hylke Feenstra en zelf piloot. Zo heeft ze binding met de ballonvaart èn de vereniging. Een prachtige aanvulling voor ons team. Wij stellen het dan ook zeer op prijs, dat ze tijd vrijmaakt voor de eindredactie. We heten je van harte welkom Erica!

Balloons en Wilco Air BV.

CO LO F O N Ballonstof zomer 2013 Een uitgave van de afdeling Ballonvaren van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart. Een informatief blad voor ballonpiloten, leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren en andere belangstellenden. Ballonstof verschijnt eenmaal per kwartaal in een oplage van 500 exemplaren. De redactie beslist over het al dan niet opnemen van artikelen. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen komt voor rekening van de betrokken schrijver. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te bewerken. Voor België valt de uitgave onder de verantwoordelijkheid van de Belgische Ballonvaart Federatie, Luc Van Geyte. Wie lid wil worden van de KNVvL, afdeling Ballonvaren, kan zich melden bij het secretariaat: 06 2450 1450. redactie: Rutger Coucke [hoofdredacteur], Sanne Haarhuis, Luc Van Geyte [redacteur België] Erica Krikke [eindredactie]. medewerkers aan dit nummer: Rutger Coucke, Dick Kleinlugtenbelt, Hans van Hoesel, Philippe de Cock, Erik Bosman, Luc Ringoir, Bert Koning, Han Nabben, Steven Strevels, Ludo Verhoeven en Erica

Type:

Cameron A-120

Operator:

Air Fun BV

Piloot:

Erik Bosman

Sponsor:

Korek Telecom

Bestemming: Koerdistan [Noord Irak] Fabrikant:

Krikke. foto omslag: Bert Koning, www.bertkoning.nl opmaak: Rutger Coucke

Cameron Balloons Ltd. productie en advertenties:

Wij leveren: l Cameron ballonnen en accessoires l Icom radio’s l Flytec instrumenten l Theorie- en praktijk opleiding l Reclame- en passagiersvaarten en zijn een: l EASA erkend onderhoudsbedrijf en CAMO+ gecertificeerd

Advies, verkoop, inspecties, onderhoud, reparaties en opleiding. Easa erkend onderhoudsbedrijf en CAMO + gecertificeerd.

Ontwerpfabriek Van Riebeeckweg 2 1212 EL Hilversum 06 2450 1450 www.ontwerpfabriek.com druk: Drukkerij Print Productions B.V. Nijverheidsterrein 8 1645 VX Ursem Tel 072-5022233 deadlines copy en advertenties: 15 maart, 15 juni, 15 september en 30 november abonnement Abonnement Ballonstof voor niet-leden: Nederland € 15,- per jaar.

Wilco Air BV Wilco Air BV Walstraat 13 7631 ET OOTMARSUM Walstraat 13 7631 ET OOTMARSUM T: 0541- 293299 F: 0541- 292826 T: 0541-76293299 F: 0541292826 Postbus 7630 AB OOTMARSUM Postbus 76 7630 AB OOTMARSUM

België € 17,- per jaar Aanvraag abonnement admin@knvvl.nl

ISSN: 1386 - 1700

ballonstof

Kies ook voor zekerheid en In bestelling kwaliteit, en profiteer van de enorme ervaring van Cameron

ballonstof

VAN DE NEDERLANDSE VOORZITTER Vier jaar geleden, op 25 mei 2009, startte op vliegveld Midden-Zeeland (EHMZ) een zweefvliegtuig (PH-664) met aan boord een 79-jarige instrukteur en een 51-jarige leerling. In de bocht voor finals raakte het zweefvliegtuig overtrokken en stortte vanaf een hoogte van ca. 100 meter neer. De leerling overleed bij de impact, de instrukteur raakte zwaargewond en is ten gevolge van een partiële dwarslaesie aan een rolstoel gekluisterd. Het zweefvliegtuig was total loss. Zoals gebruikelijk bij een luchtvaartongeval, wordt door de Luchtvaartpolitie èn de

Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) een onderzoek ingesteld. Eenvoudig gezegd: de Luchtvaartpolitie onderzoekt het strafrechtelijke karakter en de OVV vindt iets om ervan te leren. Onlangs, vier (!) jaar na het fatale ongeval, werd de instrukteur voor de rechter gedaagd tijdens een voor de Nederlandse general aviation (GA) uniek proces voor de rechtbank in Middelburg. De instructeur werd verweten schuldig te zijn aan de dood van zijn leerling. Uw voorzitter was bij het proces aanwezig en noteerde een aantal zaken die ook de ballonvaart raken. 1. Uit de aanklacht van de (luchtvaart)officier van justitie (OvJ) werd zonneklaar duidelijk dat het niet alleen ging om de verwijtbaarheid van het handelen van de betrokken instrukteur, maar dat met deze casus een duidelijk signaal werd afgegeven richting luchtsporters dat er vervolging wordt ingesteld als het er maar de schijn van heeft dat luchtsporters hun zaken niet op orde hebben; 2. Rekening houdend met de lange duur van het proces (4 jaar), de leeftijd van de aangeklaagde (83), alsmede diens fysieke conditie (rolstoel gebonden), kwam de OvJ met de eis te veroordelen voor dood door schuld, zonder strafoplegging. Uit hetgeen zowel de OvJ te berde bracht als uit de conclusie van het rapport van de OVV bleek dat de boventoon bij luchtvaartongevallen onmiskenbaar is: ‘het ging fout, dus je bènt fout’. 3. Aangeklaagde was als vrijwilliger met zijn luchtsport bezig, zonder enig geldelijk gewin en puur voor zijn plezier. Nadat het ongeval hem overkwam, is hij geconfronteerd met de lange tentakels van een uiterst professioneel opererend overheidsapparaat (Justitie, Reclassering) waar je als goedwillende, luchtsportende burger nauwelijks tegenop gewassen bent. Platwalsen is wellicht een betere omschrijving. 4. Het strafrechtelijke onderzoek werd gedaan door een team van de toenmalige Luchtvaartpolitie. Een club waar je kennis mag verwachten van de diverse luchtsportdisciplines èn van de wettelijke kaders die er zijn om in het onderzoek bij luchtvaartongevallen tot waarheidsvinding te komen. Tijdens het proces bleek dat de verdediging nogal wat gaten in dat onderzoek kon schieten. Reden voor de advocaten om voor niet-ontvankelijkheid van de aanklacht te pleiten. Het is zeer de vraag of met de getoonde agressieve manier van

BESTUUR KNVVL BALLONVAREN

vervolging de veiligheid in de GA gediend is. Het tegenover-

VOORZITTER: Hans van Hoesel, Leonardus van Veghelstraat 36, 5212 AF

als duidelijk wordt dat je al snel voor de strafrechter kunt staan.

Den Bosch, T 073 614 26 84, M 06 54 79 35 10, vz@balloonteam.nl

gestelde is eerder het geval: de in de luchtvaart gebruikelijke openheid om van fouten te leren wordt omgezet in geslotenheid,

Slecht is het ook voor de bereidheid van vrijwilligers. Welke consequenties zullen vrijwilligers (bijvoorbeeld je crew) in actieve

SECRETARIS: Huib Holsteijn, Holterweg 98, 7245 SM Laren gld,

sporten (ballonvaren, maar ook bergbeklimmen, wildwaterka-

M 06 50 677 199, huibholsteijn@mac.com PENNINGMEESTER: Hylke Feenstra,

noën, schoonspringen, diepzeeduiken en zelfs turnen, hockey,

Prins Bernhardlaan 120, 8501 JL Joure, M 06 2283 2107, hylke@enzovaart.nl;

etc.) met risico van letsel of dood trekken uit het feit dat jouw vrijwillige en onbezoldigde bijdrage kan worden beloond met

BESTUURSLEDEN: Hendrik Kort, Robijnlaan 12, 9646 BH Veendam, T 0598 63

een strafvervolging? Wat te denken van het inschakelen van

36 63, F 0598 63 31 07, M 06 51 12 53 31, hendrik.kort@planet.nl

je passagiers om mee te helpen - ‘hou even de kroonlijn mee

Sanne Haarhuis, Dr. Van Mierlostraat 20, 4811 NL Breda, M 06 2826 2204,

vast’? Want de gevolgen bij veroordeling zijn niet misselijk: strafblad, gevangenis/taakstraf of boete, wellicht (indien geen

sanne@sannehaarhuis.nl

rechtsbijstandverzekering) tienduizenden euro’s kosten voor

SECRETARIAAT: Spechtstraat 16, 1223 NZ Hilversum, tijdens kantooruren:

juridische bijstand.

06 2450 1450, secretariaat@knvvlballonvaren.info WOORDVOERDER: Hans van Hoesel, M 06 54 79 35 10, vz@balloonteam.nl

Dat overziend, zeg ik als belastingbetalende burger, tegen de (luchtvaart)OvJ: stap af van wetsartikel 5.3 Wet Luchtvaart. (Het is verboden op zodanige wijze aan het luchtverkeer deel te

Met enige verrassing richt ik het woord hier tot jullie. Toen ik me enkele maanden geleden kandidaat stelde om terug een functie op te nemen in de raad van bestuur was het nooit mijn bedoeling om terug voorzitter te worden. Alhoewel velen dat dachten, was het toch niet zo. Mijn enige bedoeling was om een bijdrage te kunnen leveren waar nodig. Bon, het bleek bij de eerste vergadering van de nieuwe Raad van Bestuur duidelijk dat iedereen het als vanzelfsprekend vond dat ik de functie toch zou opnemen. Zoals al eens gezegd wordt, als ze geen enkele andere zot vinden om het te doen, zal ik het dan maar doen.

ballonstof

VAN DE VOORZITTER

Gelukkig weet ik me gesteund door een raad van bestuur om U tegen te zeggen. Door de toetreding van enkele bestuursleden van Profballoon en het enthousiasme van de jongeren en de ervaring van de ouderen is er een zekere positieve energie aanwezig die we zeker ten volle zullen benutten. De volgende vergaderingen gaan we ons toespitsen op het op poten zetten van de aangepaste werkstructuur zoals toegelicht tijdens onze algemene vergadering. Er zijn verschillende leden die zich aangemeld hebben als kandidaat om mee aan de kar te helpen trekken in de verschillende werkgroepen of commissies. Ook hier wil ik de oproep nog eens herhalen dat iedereen die zich wil engageren voor een of andere taak of project dit zeker te laten weten. Er is voldoende te doen en het moeten niet altijd dezelfden zijn die het werk verrichten. Waar we voor staan als federatie mag onderhand al voor iedereen duidelijk zijn. We willen ook vooral vragen aan piloten om het woord te verspreiden dat de federatie er is voor iedereen, en er andere piloten waar ze niet zeker van zijn dat ze lid zijn mee te helpen overtuigen om lid te worden. Samen sterk, daar gaan we voor. De meest ideale federatie is die waar minstens elke piloot lid van is. De zomer staat voor de deur en laat ons hopen dat het een mooie zomer wordt. Zo eentje waarbij we gaan vergeten wat we dit jaar al gehad hebben ;-) Steven Vlegels heeft op briljante wijze voor de 4e keer het Belgisch Kampioenschap gewonnen, bij deze nogmaals van harte proficiat. Als hij zo gaat presteren op het komende Europese Kampioenschap staat er ons nog wat te wachten! Verder sta ik er ook op om de bestuursleden die afscheid genomen hebben te bedanken voor hun jarenlange inzet. Zoals dikwijls wordt hetgeen voorbij is niet meer naar waarde geschat, maar laat het duidelijk zijn: we vergeten de inspanningen die gedaan zijn niet. Bedankt!

Groeten, Philippe

nemen dan wel luchtverkeersleidingsdiensten te verlenen dat daardoor personen of zaken in gevaar worden of kunnen worden gebracht) en zorg dat je een zinvolle bijdrage levert aan de veiligheid in de GA. Het hoe dan ook vast willen houden aan het bewuste artikel 5.3 en daarop te vervolgen werkt frustrerend in de ontwikkelingen naar een ordening die er binnen 2 jaar vanwege de EU in de GA moet zijn. Het is stigmatiserend en het is contra productief voor de ingezette deregulering! Is hier dan toch het adagium ‘ga toch boeven vangen’ op zijn plaats? Zie ook: http://bit.ly/19yuXz0 Hans van Hoesel.

PS:de aangeklaagde instructeur is door de rechtbank vrij gesproken (rechtspraak.nl zoek onder LJN – Landelijk Jurisprudentienummer – CA3073).

BESTUUR

KBBF

VOORZITTER: Philippe De Cock, Hogenakkerstraat 76, 9140 Tielrode, M 0475 44 14 76, ONDERVOORZITTER: Filip Audenaert, Grote Baan 212, 9250 Waasmunster, M 0497 44 54 64, PENNINGMEESTER: M.Elisabeth Rosseneu, Patershoek 18 bus 3, 9111 Belsele, M 0496/04 97 44, SECRETARIS: Ann Herdewijn, Bochtestraat 40, 2260 Voortkapel, M 0474 47 66 37, BESTUURSLEDEN: Rudy Paenen, Windmolenweg 12, 2040 Antwerpen, T 03 568 65 57, Luc Buyckx, Kluisstraat 18, 2360 Oud-Turnhout, M 0476/36 18 02, Lowie Vanluffelen, Achtelsestraat 98, 2320 Hoogstraten, M 0495 25 35 45, Yves Lannoy, Ambachtstraat 12, 2450 Meerhout, M 0478 51 57 30, Luc Van Geyte, A. Rodenbachlaan 4, 2547 Lint, M 0495 22 55 66 SECRETARIAAT: Bochtestraat 40, 2260 Voortkapel WOORDVOERDER: Yves Lannoy M 0478 51 57 30 EMAIL: rvb@balloonfederation.be

ballonstof

OP EEN OCHTEND IN JUNI 2012 KRIJG IK

RUIM TWINTIG JAAR GELEDEN BELEEFDE

EEN TELEFOONTJE “GOEDEMORGEN, U SPREEKT MET … (NAAM NIET TE VERSTAAN). ZOU IK EENS MET U MOGEN SPREKEN OVER BALLONVAREN IN KOERDISTAN?”. MIJN INTERESSE IS METEEN GEWEKT, WELLICHT DOOR HET AVONTUUR MET TWEE BALLONNEN IN TURKIJE. DUS NODIG IK DE NOG ONBEKENDE BELLER UIT OM BIJ MIJ IN ’S-HERTOGENBOSCH LANGS TE KOMEN.

DE AVONTUREN VAN KUIFJE IN KOERDISTAN TE KS T E N FOTO’S : E R IK B OS M AN

EEN OCHT EN DV AART AAN DE V OET V AN DE BERG KOREK (2.487 FT ). G A S T A N KE N TUS S E N DE TAXI’S IN E R B IL.

Een week later belt Nuri Sevgin aan. Hij is vergezeld van Narine Aliyeva, zijn schoonzus uit Koerdistan. Voor hun komst had ik het internet al uitgebreid geraadpleegd omdat ik van de TV-journaals alleen de strijd van de PKK tegen de Turkse overheid voor het verkrijgen van een onafhankelijke Koerdische staat in het oosten van Turkije ken. Het werd mij duidelijk dat de Iraakse Koerden in 2003 door de Amerikaanse interventie een autonome democratisch parlementair geleide republiek in Noord Irak hadden gekregen in ruil voor het bewaken van de rust in deze olierijke regio. Nuri is van Turks Koerdische afkomst maar door zijn huwelijk Nederlander geworden. Hij spreekt vlekkeloos Nederlands, is onderwijzer en werkt in de omgeving van Deventer op een basisschool. Zijn schoonzus Narine woont in de Koerdische hoofdstad Erbil en reist als medewerker van de grootste tele-

ballonstof 9

comaanbieder van de regio, Korek Telecom, door een aantal

door Saddam Hoessein vermoorde – broer van de huidige

Europese landen. In Zwitserland ziet zij ballonnen varen en

Koerdische president Massoud Barzani. Sirwan staat te boek

raakt enthousiast. Na overleg met haar werkgever besluit zij

als de rijkste man van Koerdistan en is eigenaar van de staalin-

samen met Nuri in Nederland een ballonvaarder te vinden die

dustrie, de projectontwikkelaar van winkelcentra, vliegvelden,

bereid is om in Koerdistan een ballonvaartbedrijf te starten en

hotels, wijken van Erbil, daarnaast eigenaar van de telecomin-

gedurende de komende jaren te managen.

dustrie, een drinkwaterindustrie en alles wat met toerisme te maken heeft. Hij bestudeert mijn plan en zoekt op het internet

EE N G O E D G E S P R E K

naar aanvullende informatie, met name over het uitvoeren van

Het gesprek wordt van beide kanten als plezierig ervaren en ik

ballonvaarten in Turkije en Egypte. Daarna nodigt hij mij uit

ga direct daarna aan de slag om een plan van aanpak met alle

voor een oriënterend bezoek aan Koerdistan.

(on)mogelijkheden en met de bijbehorende prijskaartjes op papier te zetten. Na enkele dagen is het klaar en stuur ik het

Op 4 oktober 2012 vertrekken Nuri en ik naar Erbil en wordt ik

naar Nuri. Narine neemt het twee weken later mee naar haar

ondergebracht in het zeer luxueuze Jouhayna Hotel, uiteraard

baas in Koerdistan.

eigendom van Sirwan Barzani. In de korte week erna laten

De grote baas blijkt Sirwan Barzani te zijn. Zoon van de –

mijn gastheren mij vrijwel alle streken van Koerdistan zien. De

ballonstof 10

conclusie is duidelijk: hier kun je ballonvaren. Het landschap is

helicopter pikt hem met zijn gasten op in Salahaddin. De crew

adembenemend mooi en afwisselend. Er zijn legio landings-

van de ballon ziet ze overvliegen maar de ballon is inmiddels

mogelijkheden en er is gas.

geland en onvindbaar voor de helicoptervliegers.

We zijn op de avond voorafgaand aan de thuisreis in de stad

In de weken die volgen op die eerste vaart worden nog 15

Sulaymania als we een sms’je van Barzani krijgen “Ik nodig

vaarten gemaakt in de meest uiteenlopende landschappen van

jullie uit voor een gesprek om 22.50 uur op mijn kantoor in

Noord Irak. Allemaal vol verwondering over de ruige en vaak

Salahaddin”. De 250 kilometer afstand tussen Sulaymania en

besneeuwde gebergten, de diepblauwe meren, de eindeloze

Salahaddin leggen we ondanks een plotselinge heftige zand-

graanvlakten,

storm zo snel af dat we op tijd in het Rojcenter, het kantoor

Er volgen prachtige en vooral unieke avonturen. Op een

en privéhotel van Barzani zijn. Er is zowel bij mijn begeleiders

ochtend stijg ik met cameravrouw Masha Osipova en regis-

Nuri en zijn broer Jesun als bij mij sprake van enige gespan-

seuse Beri Shalmashi (beiden Nederlands) op in het dal van

nenheid. Barzani is voor een buitenstaander als ik namelijk

Shaqlawah voor een anderhalf uur durende vaart langs de

even toegankelijk als Koning Willem Alexander. Het gesprek is

meest uiteenlopende en kleurrijke berghellingen. De snelhe-

aanvankelijk koel en zakelijk maar wordt later zeer aangenaam

den lopen uiteen van 5 tot 18 knopen en de landing is uiterst

en vriendschappelijk. Om 02.30 uur keren we in triomfstem-

turbulent. We komen terecht op een grasveld waar een noma-

ming terug naar Erbil. We mogen een ballon kopen.

denfamilie haar twee tenten en kudde geiten heeft gestald. Na het inpakken van de ballon met hulp van de nomaden worden we in de grote tent uitgenodigd voor het ontbijt (pannenkoeken, yoghurt van geitenmelk, fetha en sterke thee), weliswaar gescheiden: vrouwen in de rechterhelft, mannen in de linkerhelft van de tent. En schoenen uit. En dat alles in the middle of nowhere. Over het blauwe meer van de westelijke stad Duhok heb ik met Beri en Masha een bijna twee uur durende vaart gemaakt. Aanvankelijk met 2 knopen vlak boven het wateroppervlak, later op 4.000 voet daarboven over een bergrug om vervolgens boven de - vrij grote - stad uit te komen. Door de vroege starttijd en de ruime gasvoorraad kwamen we ruimschoots de stad over. Wel waren de zeer aanwezige hoogspanningsleidingen een reden tot extra concentratie. Zoals altijd werkt deze eerste ballon in het Koerdische luchtruim als een Rattenvanger van Hamelen. Hele dorpen stromen leeg, vanuit de lucht zie

V O O R D E A LLE R E E S TE KE E R W OR DT E R IN KO E R D I S T A N E N IR AK E E N B ALLON OP G E B LAZEN .

je de straten steeds voller worden en bij de landing zijn altijd honderden volwassenen en vooral kinderen. Om de petjes en

Direct na terugkeer in Nederland wordt een ballon, een

T-shirts van Korek wordt hevig gevochten.

Cameron A120 voorzien van Korek-logo met versterkte 105-

Soms zijn weersomstandigheden de reden om een vaart op

mand besteld. In maart 2013 wordt de ballon afgeleverd en

het laatste moment te cancellen. De Koerden, ook mijn bege-

getransporteerd naar Koerdistan.

leiders die zo langzamerhand weten wat er wel en wat er niet

Op 4 april vertrekken Nuri en ik naar Erbil met onze eigen

kan, zijn dan erg teleurgesteld. Het valt niet altijd mee om de

Transavia die een lijndienst op deze stad blijkt te onderhou-

druk van de teleurstelling te weerstaan maar onveilige situa-

den. Ditmaal word ik ondergebracht in het Darin Plaza Hotel

ties doen zich gelukkig nooit voor. Wel bijzondere situaties,

aan de rand van het centrum van Erbil. Daar zal ik vijf weken

zoals die keer dat de chauffeur mij om 04.00 uur uit het hotel

doorbrengen waarvan de laatste twee weken samen met

zal komen ophalen, zich verslaapt en zich pas om 04.45 uur

partner Letty. Ook dit hotel is van Sirwan Barzani die ik de

meldt. Het opstijgterrein ligt in Dukan, twee uur rijden van

komende weken vijfmaal zal ontmoeten.

Erbil. In plaats van haast te maken om de verloren tijd in te

De eerste vaart van de Korekballon die geen registratie heeft

halen, stopt de chauffeur iets buiten Erbil, loopt een restau-

omdat ‘deze ballon geen luchtvaartuig is maar een toeristisch

rant binnen en bestelt soep, brood en andere gerechten. Hij

attractie’, vindt plaats tussen Erbil en Salahaddin op een aan

neemt uitgebreid de tijd om te ontbijten en neemt mijn sug-

te leggen paardenrenbaan van Barzani. In zijn kantoor in

gestieve gebaren met een brede glimlach voor lief. Veertig

Salahaddin wordt hij opmerkzaam gemaakt op de eerste vaart

kilometer verder, in de stad Koya, blijkt zijn benzine op te zijn

van zijn ballon, de eerste ballonvaart boven Irak overigens,

en zijn alle pompen nog gesloten. Pas na 20 minuten rond-

Hij bestelt op het vliegveld van Erbil onmiddellijk een van zijn

rijden vinden we een pomp waarvan we de bediende wakker

helicopters om met gasten achter ‘zijn’ ballon aan te gaan. De

kunnen maken. Anderhalf uur te laat komen we in Dukan

ballonstof 11

D OC H TER E S T H E R V U U R T DE M ANNE N VAN DE CR E W AA N

OP D RA C H T G E V E R S I R W A N B AR Z ANI IS IN G E S P ANNE N AFWACHT IN G V AN ZIJN LU CHT DOOP.

ballonstof 12

I N D I T B O E I ENDE E N AFW IS S E LE NDE LANDSCHAP MAAKT JE IN KOERDIST AN DE BALLON V AART EN .

aan waar Sulayman, de chauffeur met de ballon, al twee

minent onderdeel van het dagelijks leven. Als hotelmanager

uur staat te wachten. Mijn besluit om niet te varen wegens

Befrin zich uitgesloofd heeft om voor mij een fantastisch diner

beginnende thermiek wordt door de groep aanvaard en

te laten maken, kan ik haar na de maaltijd met een omhelzing

iedereen gaat weer over tot de orde van de dag en weer

en een paar kussen bedanken. Een dergelijke lichamelijkheid

terug naar Erbil.

zou in Saoedi Arabië leiden tot steniging van de vrouw en tot

Gelukkig doen zich niet veel van deze lastige situaties voor.

gevangenisstraf voor mij. In Koerdistan kan dat …

Doorgaans zijn we omringd door een zeer enthousiast

Dankzij die tolerantie, dankzij de miljarden oliedollars en dank-

publiek waarvan vrijwel iedereen met ’Capten’ op de foto

zij het feit dat Koerdistan al jaren een rustige regio is, zal Erbil

wil. Dat kost veel tijd maar ter wille van de marketing maak

naar verwachting de komende jaren uitgroeien tot het zakelijk

je dan maar een wat kortere vaart.

centrum van het Midden Oosten.

De laatste vaart is ook weer zo’n bijzondere vaart. Sirwan

En gaan we nu ballonvaren in Koerdistan? Met de Koerdische

Barzani heeft ons besteld om met een nicht van de presi-

wijze van denken is dat een vraag die vrijwel niet te beant-

dent samen met Nuri’s schoonzus Narine, die overigens in

woorden valt. Ja, er is een grote markt voor passagiersvaarten,

Koerdistan bekend is als filmster, een vaart te maken vanaf

het landschap is aantrekkelijk, de infrastructuur is redelijk en

zijn kantoor in Salahaddin. We stijgen op vanaf de par-

het gas kost maar 21 cent/liter. Misschien nee, omdat de rijke

keerplaats en er zijn veel veiligheidsmensen bij aanwezig.

Koerden hun neus ophalen voor de geringe opbrengst van een

Aanvankelijk gaat de vaart over een ruig en onherbergzaam

actie die zoveel inspanning kost. Het zal mij benieuwen wat de

terrein, daarna kan ik de ballon in het 2.800 voet lager gele-

doorslag zal geven.

gen dal laten zakken. Als ik een dorp langs een asfaltweg

In ieder geval heb ik beloofd mij de komende vijf jaren

zie liggen, meld ik de volgers dat ik daar wil gaan landen.

beschikbaar te houden voor het organiseren en uitvoeren van

Op advies van de meerijdende beveiligers krijg ik het drin-

vaarten boven dit schitterende land. Als ze morgen bellen, ben

gende advies om door te varen tot de volgauto’s bij de bal-

ik overmorgen met heel veel enthousiasme onderweg naar

lon zijn. De reden: primitieve dorpsbewoners zouden wel

‘mijn tweede vaderland’. Die verbondenheid is er duidelijk en

eens agressief kunnen worden als ze mij met twee vrouwen

dat gaat niet meer over.

waarmee ik niet getrouwd ben, uit de mand zien stappen

Kort voor mijn vertrek uit Koerdistan heb ik nog een vaart

… En toch is het Koerdische volk een zeer tolerant volk,

gemaakt met Judit Neurink, journalist onder andere voor

met name in de steden. Daar wonen moslims, christenen en

Trouw en De Standaard. Zij woont al ruim vijf jaar in

joden gebroederlijk bij elkaar zonder dat dat wrijving geeft.

Koerdistan en schrijft een interessante blog onder www.

Er wordt ook veel gelachen. Spot en zelfspot zijn een pro-

iraqundermyskin.com.

ballonstof 13

BI J S TAR T E N L A N D I N G VAN DE B ALLON IN KOE R DIS TAN IS HET ALT IJD DRU K … OP ZOEK N A A R G E S CH I KTE OP S TIJ G - E N LANDING S P LE K KEN V OOR DE T OEKOMST .

ballonstof 14

DE PLANNING VAN BALLONVAARTEN, GEEN SINECURE? HET RUNNEN VAN EEN BALLONVAARTBEDRIJF VERGT NOG MEER KWALITEITEN DAN HET MAKEN VAN EEN BALLONVAART ALLEEN. VRAGEN VAN KLANTEN BEANTWOORDEN, RESERVERINGEN IN ORDE MAKEN, FACTUREN MAKEN, MAAR VOORAL OOK VEEL INPLANNEN, OPNIEUW INPLANNEN EN WÉÉR OPNIEUW INPLANNEN.

Als alle geplande ballonvaarten nou maar gewoon door zouden gaan, dan hadden we weinig her-inplanningen. Dat zou het werk allemaal een stuk eenvoudiger maken, want de ene passagier gaat natuurlijk net weer een week met vakantie en de andere heeft nog een neef die ook wel mee wil. Wijzigingen dus! Alles opgeslagen? Zolang je voor een kleine luchtballon de planning doet zal je hoofd niet overlopen. Maar als je iets meer capaciteit krijgt, dan gaat het wel eens mis met die ballonvaartplanning.

waarna je hen heel gemakkelijk een factuur, reserveringsbevestiging en een ticket toemailt. - het opnieuw plannen van een groepje passagiers naar een nieuwe datum. - het werken met afroeplijsten voor passagiers die alleen vanaf een bepaalde plaats willen opstijgen. - omzetinformatie over een bepaalde periode met één druk op de knop. - heel simpel je klant een betalingsbevestiging toemailen. - in één beweging de passagiers SMS’en en/of mailen met recente informatie. - het koppelen van je last minutes aan je website. Luc: “verschillende ballonvaartbedrijven hebben verschillende wensen. Zodra ik voor de één een aanpassing heb gemaakt, is deze ook te gebruiken door de ander. BalloonPlanning is geworden tot wat het nu is doordat ballonvaarders zo hun specifieke wensen hadden en hebben. Het evolueert met zijn tijd mee.”

S OF TW A RE

Luc Ringoir (Aalst, 1951) zag een uitdaging in het ordenen van deze ‘chaos’, door werkbare software te ontwikkelen: BalloonPlanning. Met een goede vriend van hem zette hij in 1999 de eerste contouren uit voor een planningsprogramma dat inmiddels is uitgebouwd tot volwaardige reserverings- en planningssoftware voor de ballonvaart. Kern van dit programma is dat je aan de ene kant hele verschillende boekingen hebt en aan de andere kant verschillende ballonvaarten. Maximale flexibiliteit in de combinaties van passagiers enerzijds en verschillene ballonvaarten anderzijds, maakt in BalloonPlanning tot een praktisch toepasbaar softwarepro-

Gert-Jan Masselink, eigenaar en luchtballonpiloot bij De

gramma. Of het nu om een wachtlijst of een gewichtscalcula-

Luchtreiziger Ballonvaarten uit Vlaardingen weet wel wat

tie gaat, BalloonPlanning kan het allemaal.

hij prettig vindt aan BalloonPlanning. “Door het gebruik van BalloonPlanning is het in mijn hoofd een stuk rustiger gewor-

E E N ( O N V O L L EDIGE) GREEP

den daar waar het om de administratie en planning gaat. In

UI T D E M OGEL IJK HEDEN:

het begin hanteerde ik nog wel een soort van schaduwadmini-

- nieuwe passagiers koppelen aan een ballonvaart op datum,

stratie, maar daar ben ik snel mee opgehouden. Ik zorg dage-

Piloot Ballon

Datum vaart Ballon

Ballon

Locatie

Crew + volgwagens

Passagiers

ballonstof

Totaal Gewicht

OPDRACHT PILOOT

15 Passagiers

Vertrouwelijke informatie

Gegevens Cadeaubonnen

D E VAAR T

Uitwijk datums

Datum vaart

Vrije tekst

B E V E S TIG ING

lijks dat ik de wijzigingen in mijn planning heb verwerkt en

tijde op je reserveringsprogramma moet kunnen vertrouwen.

hoef bij wijze van spreken nergens meer aan te denken. Alles

Luc: ‘’Ik neem in geval van problemen of vragen direct con-

is terug te vinden en mijn klanten zijn met één druk op de

tact op met de klant. We maken een Skype- en Teamviewer

knop volledig geïnformeerd. Ook is mijn website nu volledig

afspraak om samen de vraag in beeld te brengen. Ik spreek en

up-to-date. Hierdoor krijg ik minder telefoontjes om admini-

zie de klant dan via Skype en ik ga via Teamviewer op afstand

stratieve zaken te checken en dat is prettig.”

BalloonPlanning in om daadwerkelijk de oplossing aan de klant te laten zien. De klant volgt mijn handelingen via het

H EL P D E S K

beeldscherm en hoort mijn bijbehorende uitleg. Dit werkt heel

Mocht er iets niet naar wens verlopen in BalloonPlanning, dan

goed en garandeert snelle hulp voor iedereen, want mijn klan-

staat Luc zeven dagen per week klaar metGeneral ondersteuning. Luc Page 1

ten zitten inmiddels in heel Europa.”

begrijpt als geen ander dat je als ballonvaartbedrijf te allen

ballonstof 16

TOE K O M S T

Graag willen we ook weten wat de toekomst nog gaat brengen met betrekking tot BalloonPlanning. Gebruiker Gert-Jan heeft nog wel een wens: “Het systeem werkt fantastisch, maar het staat alleen op de harde schijf van mijn desktop computer. Het zou natuurlijk prachtig zijn als BalloonPlanning in de toekomst ‘webbased’ wordt en dat ik vanaf iedere computer of tablet wijzigingen in het systeem kan doorvoeren”. Luc: “Via de gratis sofware van Teamviewer is dit nu zelfs al realiseerbaar. De ‘vreemde’ PC (of tablet)

EEN PASSAGIER ON T V AN GT DE LU CHT DOO P

maakt dan realtime verbinding met de ‘home’-PC en het wer-

FOT O: BEN BLÄSS

ken op ‘afstand’ kan gerealiseerd worden.” BalloonPlanning is natuurlijk nooit af en kan altijd verder ont-

Voor meer informatie:

wikkeld worden.

BalloonPlanning

Luc: “De wensen van de klant staan voor mij voorop. Als klan-

Luc Ringoir

ten een wens hebben dan zal ik er alles aan doen om die wens

Tel.: 0032(0)478 27 08 91

in technisch opzicht in vervulling te brengen. Dat is nou juist

balloonplanning@skynet.be

waar ik mijn voldoening uithaal!”

www.balloonplanning.be

Planning van de vaarten

ba a ll ll o on n ss tt o o ff b

KENT U IEMAND DIE WELEENS E E N B A L LO N VA A R T W I L M A K E N ?

D E N AT I O N A L E B A L LO N VA A R T B O N IS GRENSOVERSCHREIDEND

17 17

- Al vanaf €25,- Makkelijk bestellen: 24 uur per dag, 7 dagen lang - Besteedbaar in heel Nederland & België - Binnen 24 uur verstuurd - Keuze uit verrassende arrangementen Bestellen doe je heel eenvoudig:

www.nationaleballonvaartbon.nl Voor informatie kunt u bellen: 073 614 26 84

ballonstof 18

LUCHTS PO RT C O N G RE S 20 1 3

NI E T V E RDR I E T I G , M A A R B O O S! DE VERONDERSTELLING VAN EEN VAN ONZE JEUGDIGERE PILOTEN, DAT HET LUCHTSPORT CONGRES ZO’N ‘BIJEENKOMST VAN GRIJZE MANNEN, DIE THUIS NIETS TE VERTELLEN HEBBEN’ ZOU ZIJN, KWAM AARDIG IN DE BUURT. SCHANDE! WAAR WAS DE JEUGD? HET GAAT OVER HUN TOEKOMST ALS GEBRUIKER VAN HET LUCHTRUIM EN ZE ZITTEN THUIS OP DE TE GAMEN OP HUN IPAD EN LATEN DE ERVAREN BEJAARDEN DE KASTANJES UIT HET VUUR HALEN? MAAR ER WAS MEER … T E KS T E N I L LUS TR ATIE : R UTG E R COUCKE

W ARM B A D

Het begon met een warm bad.

Wij nodigen de sector graag uit om aan tafel te komen zitten

Herwart Goldbach van de Deutsche Flugsicherung - de Duitse tegenhanger van de LVNL - kwam ons vertellen hoe men in Duitsland tegen de General

I&M

Aviation aankijkt. Het sleutelwoord is ‘klanten’. Je leest het goed, de piloten van bijvoorbeeld zweefvliegtuigen of gemotoriseerde parapanters zijn in Duitsland klanten en worden zo ook benaderd. Gastvrij en servicegericht. Herwart verwijst daarbij naar ICAO, waarin letterlijk staat, dat verkeersleiding aan alle verkeer in gecontroleerd gebied moet worden verleend. Dus General aviation [GA] niet uitgezonderd. De Deutsche Flusicherung heeft oog voor het belang van GA, zowel het economisch belang als het maatschappelijk belang. De hoeveelheid geld en werkgelegenheid is één deel, maar het plezier dat zoveel mensen er aan beleven is minstens zo indrukwekkend. En dan nog te zwijgen over het ‘broedkamer-effect’. In Duitsland komt 70% van de mensen de beroepsmatig bij de luchtvaart betrokken zijn voort uit de GA. Of dat nu met zweefvliegen of parapanten is begonnen. Een beroepsgroep waar 70% van zijn/haar hobby z’n beroep gemaakt heeft. Kom daar maar eens om bij andere beroepsgroepen. Een van de zaken waaruit de dienstbaarheid van de FSD blijkt, is het tijdelijk sluiten van gedeeltes van luchtruim. Komt er een kist aan, dan wordt iedereen in de buurt bijtijds gewaar-

KLU

credo is: “Minder ruimte voor de luchtsport, cluster in het

open. Als een knipperlicht. GA piloten worden van relevante

Oosten des lands” kan dat credo na de volgende verkiezin-

informatie voorzien, zodat ze hun eigen plan - in overleg met de verkeersleiding - kunnen trekken. Ballonpiloten die in de grensgebieden varen, bevestigen dit verhaal.

gen wel zijn: “Breng de luchtsport terug naar de mensen” (Ik geef hier alvast een stemadvies voor de partij die dat durft te roepen). Wat ik zeggen wil, is dat zo’n definitieve oplossing een illusie is.

K O U D E DOU CH E

Maar dit sprookje werd ruw verstoord door de volgende spreker, Niels Lokman van de Militaire Luchtvaart Autoriteit [we zijn weer terug in Nederland … helaas]. Lokman is mede verantwoordelijk voor de Luchtruimvisie van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en noemt het een ‘mooi en helder stuk’ Helder is het wel, mooi? Stel je een enorme omgekeerde trechter op schiphol voor. Daar kunnen we als privevliegers niet meer komen. Maar dat is niet het ergste. Boven de rest van Nederland komt de Schiphol TMA. Met daaronder een zuinig laagje voor de GA en Defensie. Die laatste wil toch wel een aardig stuk van de koek om te kunnen oefenen, waarbij liefst een zo kort mogelijke route van en naar dat oefengebied. Dat klinkt natuurlijk redelijk. Defensie is tenslotte een sector waar alleen maar geld naar toe gaat en, buiten werkgelegenheid, niets uit komt. Dus waar bespaard kan worden, is dat meegenomen, voor ons belastingbetalersl. Maar tussen als tussen het oefengebied en de basis General Aviation wordt bedreven, moet die opzouten [mijn woorden, niet die van Lokman].

En zijn er nog de provincies. In het kader van bezuinigingen draagt de landelijke overheid taken over aan de provincie. Uiteraard zonder bijpassende financiën, anders zou het geen bezuiniging zijn. De provincies zien zich ineens geconfronteerd met allerei zaken waar ze [nog] geen expertise noch geld voor hebben. General Aviation is typisch zo’n geval. Ieder provincie gaat daarop zijn eigen wijze mee om, met als gevolg dat de regelgeving per provincie verschilt. Langzaam druppelt het besef bij provincies binnen dat overleg over dit soort provinciegrensoverschreidende zaken misschien overleg praktisch is. Heel langzaam. Tijdens de vragenronde bleek duidelijk hoe de vork aan de staal zit. Met Ministerie, de Luchtverkeersleiding en de Militaire Luchtvaart Autoriteit willen best met de GA aan tafel. Om achteraf de mening van de sector te horen over plannen waar achteraf weinig meer aan te veranderen valt.

Helemaal treurig is het verhaal van de Luchtverkeersleiding

Terecht verwijt aan de sector is de verdeeldheid binnen die

Nederland bij monde van Jasper Daams. Een belangrijke rede

sector. Er is niet één gesprekspartner die met één mond

voor de Luchtruimvisie is de wens van LVNL om ‘ruimte te heb-

spreekt. Een ideale situatie voor een overheid om eens

ben als er zich een afwijkende situatie voordoet’. Zijn oplos-

lekker z’n gang te gaan en de partijen tegen elkaar uit te

sing daarvoor was eenvoudig: Een cluster voor de privevliegerij

spelen.

ergens in het oosten des lands. Over waar dit GA reservaat

Leo van der Goot trok de conclusie dat er ‘belabberd

precies zou moeten komen en hoe groot - klein lijkt voor de

gecommuniceerd werd’. Ik trek daarnaast de conclusie

handliggender - het zou zijn laat Daams zich niet uit. Wel dui-

dat de partijen uit de GA tot een solide samenwerking

delijk is, dat Jasper niet gehoord of begrepen heeft waar Herr

moeten komen om zo een vuist te kunnen maken en een

Golbach over sprak. Voor de NVNL is GA een lastpak, die je

halt toe te roepen aan plannen waarin de GA gemargina-

zo ver mogelijk bij je bed vandaan moet houden. Dat het ook

liseerd wordt.

anders kan, zoals bijvoorbeeld in Londen, waar het GA verkeer tussen de grote jongens mag vliegen en dezelfde service krijgt als de lijntoestellen dringt niet door. Terwijl Londen op een relatief kleine oppervlakte 3 x zoveel vliegvelden heeft als Schiphol en 5 x zoveel landingsbanen.

HET LUCHTSPORTCONGRES ‘RUIMTE VOOR DE LUCHTVAART’

Zodra besluiten uit dit ministerie echt impopulair zijn, ‘volgen

WERD GEORGANISEERD DOOR

ze slechts de regelgeving uit Brussel’ of worden ze ‘ook maar

KNVVL EN AOPA.

politiek gestuurd’. Met ander woorden: “we hebben begrip voor uw standpunt, delen eventueel uw mening, maar kunnen er iets aan doen, want …”

HET WERD GEHOUDEN OP 31 MEI IN HET AVIDORME TE LELYSTAD.

Het ministerie wil graag met een oplossing komen, die niet

DAGVOORZITTER WAS

ieder moment herzien moet worden, omdat de omstandig-

LEO VAN DER GOOT.

heden zich hebben gewijzigd. Een nobel, maar tevens ijdel

ALLE LEDEN VAN DE KNVVL

streven. Immers worden ze door de politiek gestuurd en die is in zijn aard veranderlijk. Als onder de huidige politiek het

HADDEN GRATIS TOEGANG.

ballonstof

schuwd en als de kist geland is, gaat het luchtruim weer

ballonstof 20

T I J D E N S D E B R IE FING IS DUIDE LIJ K TE Z IE N DAT E L E KT R O N I CA E E N S TE E DS G R OTE R E R OL S PEELT .

FO TO - I M P R E S S I E V AN H E T NK / B K FOTO: W W W .B E RT KON IN G.N L

G E Z E L L I G E DR UKTE OP H E T VE LD E N IN DE LU CHT BIJ DE FLY IN …

ballonstof 21

HE N K B R O E DE R S G OOIT Z IJ N M AR KE R E N … S CO O R T ‘B ULLS E YE ’ OP H E T TAR G E T!

… M A AR PA S E CH T G E Z E LLIG IS H E T B IJ H E T G AS TANKE N

ballonstof

GESCH IED S C H R IJ V ING RECHT GE ZE T D ANKZI J GRONING E R C OU R AN T U IT 1 783

T EKST : HAN N ABBEN

De broers Montgolfier, zo gaat (wereldwijd) het hardnek-

door rook. De historische brief ‘welken de Heer Montgolfier

kige misverstand, zouden ten tijde van de eerste bemande

aan een Liefhebber der Natuurkundige Wetenschappen

ballonopstijgingen in Frankrijk in 1783 de overtuiging heb-

geschreeven heeft’ werd op de redactie van de Groninger

ben gehad dat de stijgkracht van hun heteluchtballon vooral

Courant in het Nederlands vertaald en op 12 december 1783

afhankelijk was van de dikte van de rook waarmee de ballon

prominent op de voorpagina van de krant afgedrukt. In zijn

werd gevuld. In werkelijkheid wordt de stijgkracht van een

brief lichtte Joseph Montgolfier uitgebreid toe hoe een hete-

heteluchtballon, als bekend, opgewekt door de uitzetting van

luchtballon werkt, hoe deze geconstrueerd werd en op welke

verwarmde lucht, die daardoor lichter wordt dan de omge-

wijze de ballon werd opgelaten. Hij schrijft dat hij zich met de

vingslucht en opstijgt. Of daar wel of geen rook aan te pas

brief wil…

komt, doet niet ter zake. ‘…beyveren om Geleerden, die de volmaking en verbetering M I S V E RS TA ND

der Aërostatische Machine ondernemeen, door het mededelen

De gebroeders Montgolfier waren wel degelijk van dit natuur-

van het weinige ligt, dat ik door myne pogingen verkreegen

kundige verschijnsel op de hoogte. Het misverstand is waar-

heb, van onnodige moeite te bevryden’.

schijnlijk de wereld in geholpen door de Fransman Barthélemy Faujas de Saint-Fond. Hij beweerde destijds in de media

Montgolfier schrijft dat voor het vullen van een heteluchtbal-

en in zijn boek Description des Expériences de la Machine

lon een ‘helder, vlug en een weinig rookend vuur’ moest wor-

Aérostatique dat de stijgkracht van de heteluchtballon veroor-

den ontstoken. Bovendien verklaarde hij, volledig correct, dat

zaakt werd door een dikke rook met een nog onbekend gas

de lucht door de hitte uitzet en opstijgt waardoor de ballon

erin. Dat nog onbekende gas zou de luchtballon doen stijgen.

steeds strakker komt te staan en uiteindelijk lichter dan lucht

Deze uitleg van het stijgvermogen van luchtballonnen werd

wordt en opstijgt. De brief is gedagtekend op 18 november

door journalisten overgenomen, waarna zij melding gingen

1783; de eerste bemande vrije ballonvaart zou pas enkele

maken van het ‘feit’ dat de Montgolfier-broers zoveel mogelijk

dagen nadat de brief geschreven werd plaatsvinden.

dikke rook produceerden om de ballon te laten opstijgen. Dit gegeven wordt tot op de dag van vandaag in de geschiede-

De uit het Frans vertaalde brief van Joseph Montgolfier, afge-

nisboeken vermeld. Twee eeuwen na de historische ballonop-

drukt in de Groninger Courant van 21 december 1783.

stijgingen staat er nog steeds in de Volkskrant van 20 maart 1999: ‘De gebroeders Montgolfier verkeerden in de veronderstelling dat de verheffing van het voertuig werd veroorzaakt door rook. Zij hadden de eerste luchtreizigers daarom met sterk vervuilende brandstoffen naar boven gestuurd: vochtig stro, mest en vlees’ H E LD E R, V LU G EN W EINIG ROOK END

Een brief van Joseph Montgolfier uit 1783 aan (waarschijnlijk) de Nederlandse luchtvaartpionier Johannes van Noorden levert het onomstotelijke bewijs dat de gebroeders al vóórdat zij hun eerste bemande ballonvaart realiseerden, al wisten dat de

Uit: Lichter dan lucht, los van de aarde

stijgkracht van hun ballon veroorzaakt werd door hitte en niet

(BDU, ISBN 978-90-8788-151-1)

ballonstof

FOT O: BEN BLÄ SS

G E ZAMENLIJK BELG I SC H/ N E DERL AND S K A M P I OEN SC H A P HET HEMELVAARTWEEKEND IS TRADITIONEEL OOK HET MOMENT WAAROP NEDERLAND EN BELGIË HUN GEZAMENLIJKE KAMPIOENSCHAPPEN BALLONVAREN HOUDEN. DIT JAAR WAREN WE TE GAST IN WEZUPERBRUG [NL], TEVENS DE LOCATIE WAAR IN 2015 HET EUROPESE KAMPIOENSCHAP VOOR DAMES ZAL GEHOUDEN ZAL WORDEN. T E KS T : S T E VE N VLE G E LS , OVE R ALL W INNAAR EN BELGISCH KAMPIOEN .

De wedstrijdleiding was in handen van de Hongaar Zoltan

Judge Declared Goal (JDG) en een Hesitation Waltz (HWZ) met

Palhegi. Ook het deelnemersveld was internationaal en sterk

keuze uit 2 doelen.

bezet, want naast 6 Belgen en 11 Nederlanders had de organi-

Tijdens het opblazen begon de wind inderdaad op te steken

satie ook Britten, Tsjechen, een Litouwer, een Luxemburger en

en zodra de ballon warm stond, besloot ik om als eerste te

een Deen naar het mooie Drenthe weten te halen.

vertrekken om niet gehinderd te worden.

De meteo was een ander ‘paar mouwen’: de voorspellingen waren geheel in lijn met de rest van het voorjaar, dwz fris, wis-

Voor de PDG kon iedere piloot een kruispunt van wegen kie-

selvallig en winderig. En hoewel er 7 vaarten gepland stonden

zen, maar deze keuze moest wel minstens 2 kilometer vooraf

tussen donderdag en zondag, was het à priori helemaal niet

vastgelegd worden in de logger. Het doel dat ik voor vertrek

zeker of we wel de 2 vaarten zouden halen, vereist voor een

ingegeven had, passeerde ik op een 60-tal meter. Ik besloot

geldig kampioenschap.

dat dit niet goed genoeg was en drukte niet af, deze opdracht zou ik dus op het einde nog moeten herdoen. Intussen was

V AA RT 1 : DONDERDA GOC HT END

de wolkenbasis gezakt tot een goeie (zeg maar slechte !)

Een beetje tegen de verwachting in was het droog en kalm

1000 voet en stond er op deze hoogte meer dan 20 knopen

toen we de briefingtent binnengingen. De wind zou echter

windsnelheid. Task 2, JDG met een doelkruis in een weide, kon

aantrekken in de loop van de ochtend en de wedstrijdleiding

ik goed aanvaren maar inzakken tot aan de grond zat er niet

wou alles dan ook snel afgehandeld hebben met een korte

in. Dan maar droppen vanop enkele honderden voet hoogte.

launch-periode en slechts 3 tasks: Pilot Declared Goal (PDG),

Geen sinecure met deze snelheden (1 seconde = 10 meter),

moet iedere piloot zijn eigen opstijgterrein zoeken en naar een

het kruis, goed genoeg voor een “1000-punter”.

doel vliegen dat op het bungalowpark gelegen is. Omdat dit doel slechts gedurende 20 minuten “open” was, zou timing

Om bij de 2 doelen van task 3, een HWZ, te geraken was het

belangrijk worden: niet te vroeg vertrekken maar ook niet

nodig om opnieuw op te trekken tot bij de wolkenbasis. En

te laat aankomen, is de boodschap. Ondertussen mogen we

opnieuw ging het (te) snel waardoor het nodig werd om van

ook nog een zelfgekozen doel aanvaren dat vastgelegd moet

hoogte een markerdrop te proberen. Ditmaal draaide het veel

worden voor vertrek. Na de Fly-in was er nog een “Minimum

slechter uit: hoewel de tracklijn op 60 meter van het doel liep,

Distance Time”-opdracht: hierbij moet binnen een tijdsbestek

drop ik te laat en dwarrelt de marker net buiten de 100 meter

van 20 minuten een zo klein mogelijke afstand afgelegd wor-

zone waarbinnen gemeten wordt. Daardoor moet ik een

den.

elektronisch markerpunt vastleggen door op de logger af te drukken maar dit doe ik te hoog zodat het resultaat via een 3D

Door de vele gewassen op het veld was het niet eenvoudig

meting gebeurt en op 230 meter uitkomt. Dit zal slechts 333

om het goede plekje te vinden om te vertrekken, ook al omdat

punten opleveren en m’n slechtste score van dit kampioen-

iedereen in dezelfde buurt zochtt. Zelf vertrokken we van een

schap worden.

landweggetje bij gebrek aan beter.

Bleef dus nog de PDG te herdoen: het venengebied dat voor

De windsnelheid viel veel harder terug dan verwacht, waar-

ons lag, bood echter weinig kruispunten om uit te kiezen,

door het een race tegen de tijd werd om bij het doel van de

maar met de heersende windsnelheid waren die enkele kilo-

Fly-in te komen. Zelf heb ik nog enkele minuten over, maar

meters tot de bewoonde wereld ook snel weer overbrugd. Ik

achter mij voert de helft van het deelnemersveld een verloren

slaagde erin om iets beter te doen dat bij de poging in het

strijd. Als de scoringsperiode afsluit om 20:50 uur zoeven de

begin van de vaart: 50 meter.

markers van de laatste kans nog door de lucht.

Toen de eerste resultaten gepubliceerd werden, bleek dat bijna

Boven het recreatiepark was de wind intussen volledig wegge-

iedereen wel een minder resultaat had laten optekenen op

vallen en vlak boven de grond zelfs 180° gedraaid. De ballons

minstens één van de drie proeven, zodat we op een 5e plaats

begonnen heel traag terug te keren en het talrijk opgekomen

in de voorlopige algemene rangschikking kwamen.

publiek genoot van dit spektakel. En de piloten, die genoten mee, want ze zijn bezig een prima score neer te zetten voor de

VA A R T 2 : D O N D E RDA GA V OND.

minimum Distance. Henk Broeders zal deze proef winnen met

Joepie, we kunnen een tweede vaart maken en dat betekent

amper 22 afgelegde meters op 20 minuten!

dat we een geldig kampioenschap gaan hebben. Ditmaal

ballonstof

maar het pakte goed uit: de marker landde op 6,06 meter van

ballonstof 26

Zelf haal ik gemiddeld 800 punten op elk van de 3 tasks en

vierde Belgische titel! En omdat we op task 9 ook nog 350

doordat enkele leiders het laten afweten tijdens deze vaart

punten terugnamen op David Bareford, eindigen we ook

stijgen we tot een tweede plaats in de algemene stand, net na

bovenaan de overall ranking! Johannes Kooistra maakte het

David Bareford.

podium compleet en pakte z’n eerste Nederlandse titel.

Over vrijdag kunnen we kort zijn: geen ballonweer, en ook zaterdag begon met regen en teveel wind.

De sleutels tot dit succes: een goede start, regelmaat in de resultaten en een goeie sfeer binnen het team.

V AA RT 3 : Z A T ERDA GA V OND.

Bedankt Charlien, Marion, Cedric, Dario en Pascal !

In een venster tussen twee buien door, vertrekken we voor wat de laatste vaart zou worden. Opnieuw 3 tasks op het

See you all in 2014 op dezelfde locatie, ik weet zeker dat het

menu: PDG, HWZ en ANG (Angle, waarbij tussen 2 punten

dan wel schitterend weer wordt.

een zo groot mogelijke hoek moet gemaakt worden met een opgegeven vaste richting.)

RECT IFICAT IE AIRSPORT MAIL BIJ EEN ART IKEL OV ER DEZE WEDST RIJD I N

Vaak is de aanval de beste verdediging, ook bij ballonvaren.

AIRSPORT MAIL IS EEN PIJN LIJK FOU T GESL O P EN

De beste manier om een koppositie te behouden is de focus

IN DE U IT SLAGEN . DAAR WERD JAN

behouden op de eigen resultaten, zonder teveel rekening te

OU DEN AMPSEN GEN OEMD ALS 2E N EDER L A ND ER

gaan houden met de achtervolgers. Niet speculeren en geen

EN BERT S ST U IV ER ALS 3E. DE U IT SLAGE N

steken laten vallen was dus de boodschap.

HIERON DER ZIJN CORRECT , ALS 2E N EDE RL A ND ER

Task 7 en 8 gingen lekker naar mijn gevoel, maar de stuur-

IS HEN K BROEDERS GEËIN DIGD, GEV OLGD D O O R

baarheid was uitstekend en ook de concurrentie was telkens

JAN OU DEN AMPSEN ALS 3E.

boven de doelen te zien. Bleef dus nog Task 9: maak een zo groot mogelijk afwijking tov de vaste richting van 030°. Twee opties: zo laag mogelijk

UITSLAGEN

varen en de grondwind gebruiken ofwel op zoek gaan naar een grote windverandering op hoogte (het plafond lag op

ST EV EN V LEGELS

BEL

6832

6500 voet, speelruimte genoeg dus).

DAV ID BAREFORD

GBR

6695

Ik besloot om eerst optie 1 te checken: de koers op de GPS

JOHAN N ES KOOIST RA

N ED

6194

schommelde rond 010°, een hoek van 20° met de vaste rich-

HEN K BROEDERS

N ED

6186

ting. Toch maar even hogerop gaan proberen dan: op 3700

LU C HERDEWIJN

BEL

5938

voet was de richting gedraaid tot 047°. Nog hoger gaan zat er

T ADAS GEGEV ICIU S

LT U

5888

niet in want het venster was zich nu snel aan het sluiten met

JAN OU DEN AMPSEN

N ED

5634

dreigende grijze wolken.

DAV ID LIN EK

CZE

5466

Dat noem je dan een dilemma: tevreden zijn met een resultaat

RICHARD PARRY

GBR

5450

van 17° en de task meteen afmaken of opnieuw naar beneden

N ICO BET ZEN

LU X

5383

gaan en hopen dat de wind van een kwartier geleden er nog

PAV EL MERIN SKY

CZE

5238

steeds is?? Het is ook duidelijk dat het gros van de andere

JAN T IMMERS

BEL

5237

piloten - op twee na - aan de grond bezig zijn. Ik hak de

KIM LARSEN

DAN

5089

knoop door, besluit dat het tactisch veiliger is om het pak te

BERT ST U IV ER

N ED

4953

volgen en kom zo snel mogelijk weer naar beneden. Gelukkig

PET R KU BICEK

CZE

4939

liggen er op dat moment geen bossen of andere obstakels

RU PERT ST AN LEY

GBR

4782

meer op mijn pad, zodat ik op enkele centimeters boven de

MAT HIJS DE BRU IJN

N ED

4714

akkers de optimale koers naar links kan zoeken (géén grond-

PHILIPPE DE COCK

BEL

4645

contact maken!! Dat kan de titel kosten!). Misschien waren

ERIK PALS

N ED

4536

het de naderende regenwolken, of misschien was het gewoon

LIN DSAY MU IR

GBR

326

de trend van de algemene windrichting, maar ik slaag er nu in

JAN FOKKEN

N ED

3923

om pal noord te gaan: 000° en een resultaat van 30°. Task 9

AN N T IMMERS

BEL

3346

klaar dus, zo snel mogelijk landen en inpakken want de neer-

MAIKEL KOU WEN BERG

N ED

3340

slag is nu wel heel dichtbij gekomen.

FRAN S V AN HOOFT

N ED

2382

EDCAR V ERMEU LEN

N ED

2273

Het gevoel over de vaart was goed, maar dit moest natuurlijk

T OM DE LEERSN Y DER

BEL

1642

nog bevestigd worden door echte uitslagen. ’s Ochtends zou

GU IDO HARLE

N ED

888

blijken dat we 2436 punten op 3000 halen, genoeg voor een

MAGIC YEARS! 30 jaar ad Ballon! ad Ballon bestaat 30 jaar en is still going strong! nieuwe ballon? Bel Ad Haarhuis voor een jubileum-deal! 06 - 53 48 84 39

onderhoud en reparaties EASA CAMO+ professioneel onderhoud tegen de beste prijs in Nederland en Belgie. ger@adballon.nl

occasions Wij vinden wat je zoekt! henk@adballon.nl

Ballooning is fun!

ULTRAMAGICBALLOONS.NL Powered by Ad Ballon

Minervum 7346 4817 ZD Breda 076 - 514 53 72

adhaarhuis@adballon.nl www.ultramagicballoons.nl EASA NL MG-8061 certified

ballonstof 28

E E N V E R S T E K E L I NG O F ... W AS H E T D E N H E I L I G E G E E ST ? HET IS AL EEN TIJDJE GELEDEN, MAAR DE ERVARING WAS ZO GEWELDIG DAT IK ZE GRAAG VERTEL. T E KS T ; L O W IE VANUFFE LE N FOTO’S : LODU V ERHOEV EN

Op 14 mei 2010 maakten we een ballonvaartje over de

bedwelmd door de warmte en gebrek aan zuurstof in de bal-

Kempen.

lon.

We waren opgestegen in Hoogstraten en we vlogen rustig

Ze viel en gleed vervolgens als een temperatuurvlag naar bene-

richting OostMalle.

den in de mand.

Ter hoogte van Rijkevorsel (we hingen op een 6 ‡ 700.-ft.),

Met een zachte plof kwam ze naast mij terecht op een gasfles.

landde er een vliegduif op de top van onze ballon.

We waren natuurlijk blij verrast met deze onverwachte bezoe-

Ze wandelde rustig over de top maar gleed even later via de

ker.

parachuterand naar binnen in de envelop.

Ik nam de duif, toonde ze aan de passagiers om ze vervolgens

Ze vloog nog een poosje rond in de envelop, maar ze werd

met een zwiep terug de vrije vlucht te geven, maar ze vloog

ballonstof 29

maar enkele meters ver, keerde onmiddellijk terug en landde

mand.Vervolgens stak ik mijn hand onder de duif en toonde ik

op de rand van de mand.

ze aan de omstaanders en crew.

Ze was moe, ik heb haar dan maar gewoon laten zitten.

We hebben ze mee naar huis genomen om ze te laten beko-

Een 30-tal minuten later zijn we geland in OostMalle.

men van haar avontuur.

Tijdens de landing die toch gepaard ging met 2 zachte

Ze bleef nog een tijdje bij ons rondhangen achter het huis.

“bumps”, hield de duif zich zo goed mogelijk vast aan de

2 dagen later heeft ze haar reis verder gezet.

bovenrand van de mand en ze draaide zich zelfs om, om meer grip te krijgen met de pootjes op het gladde leder.

Foto ‘s van deze vaart kan je zien op: http://www.pbase.com/

Ze bleef ook na de landing gewoon zitten op de rand van de

ludo_verhoeven/fly_hoogstratenoostmalle

ballonstof 30

H EMELVA A R T S D A G 2 0 1 3 HEMELVAARTSDAG 2013, ± 08:30. IK ZET MIJN VOETEN NAAST HET BED, VOOR DE TWEEDE KEER IN 22 JAAR OP EEN FATSOENLIJK TIJD. DE ANDER KEREN WAS IK OP EEN OF ANDER PLEK BETROKKEN BIJ HET NK HETELUCHT EN DAT BETEKENDE MEESTAL ROND EEN UUR OF VIER/HALF VIJF AAN DE SLAG. T E KS T E N I LLUS TR ATIE : R UTG E R COUCKE

Die eerste ochtend op Hemelvaart ging altijd nog wel, maar

Hier of daar richtte zich al een ballon op, terwijl de man aan

dan de vrijdag-, zaterdag- en zondagochtend … Het werd

de kroonlijn zich door het natte gras naar de ballon liet slepen.

steeds zwaarder, ook omdat je op een al even ongebruikelijk

Niet veel later stondende ballons overeind. De piloten deden

tijd naar bed ging, soms na middernacht. Op het laatst had

hun checks, de crew hing aan de mand.

je gewoon een kater zonder dat je ook maar een druppel

Daar ging de eerste lefgozer omhoog, meestal als een speer,

gedronken had. Ik bedenk me, terwijl ik uitgeslapen en ont-

maar soms ook treiterend langzaam en laag boven het veld

spannen aan het ontbijt zit, hoe heerlijk het is niets te hoeven

hangend. Nog wat heen en weer geschreeuw tussen de crew

met een hele vrije dag voor me.

en de piloot. Dan snel de ventilator ingeladen en achter de ballon aan. Eén voor één verlieten ze het veld. Tot de laatste,

Maar … is dat zo?

er is altijd een laatste.

Want je was wel mis-

Niet goed voorbereid

selijk en had hoofd-

of materiaalpech. De

pijn, maar toch niet

groene vlag was alweer

langer dan de eerste

naar beneden als die

kop koffie. Dan kwam

laatste dan toch ein-

de hectiek van het

delijk de lucht in ging

taskzetten; weerbe-

Officials keken op hun

richt bekijken, wind

horloge, 100 punten

meten met een pi ball

per minuut.

met een vlammetje, kruispunten controle-

Dan was het weiland

ren, etc. Dan de brie-

weer een weiland,

fing en op pad.

maar niet meer ano-

Een colonne ballonau-

niem. Het was een

to’s met stuiterende

launchfield. Sporen

aanhangwagens over

in het gras getuigden

een of ander land-

daar nog van. De

weggetje op weg naar

ochtendnevel was ver-

een anoniem weiland.

dwenen, de zon kwam

De colonne waaierde

al over de einder. En in

uit in de ochtendne-

de lucht hing een stel

vel, ieder zocht zijn

ballonnen, beschenen

meest gunstig plekje in

door diezelfde ochtend-

het weiland. Ballons werden uit aanhangwagens gerold, man-

zon. Het werd een mooie dag. Het waren drie, vier hectische

den opgebouwd. Overal stemmen in gespannen vrolijkheid,

uurtjes.

hier en daar het gebrul van een brander die werd getest. Dan

Achter de ballonnen aan of een ontbijtje?

een lullig toetertje van een huurauto; de gele vlag. De nerveuze spanning nam toe, over vijf minuten ging het beginnen. De

Ik neem een slok jus d’orange, onthoofd mijn hardgekookte

mannen aan de kroonlijn stonden paraat. Weer dat toetertje

eitje en mijmer wat op deze vrije Hemelvaartsdag.

en de groene vlag. Meteen werden hier of daar de ventilators

Mis ik het, die ochtenden, dat vroege opstaan, dat katerach-

gestart en bolden de eerste enveloppen traag op. Nog meer

tige gevoel?

ventilators, terwijl de eerste branders ook al te horen waren.

Hmmm, reken maar van yes!

ballonstof

KOOIS T R A • Onderhoud incidenteel • Onderhoud jaarlijks • ARC Inspecties • ARC verlenging • Bewaking permanente luchtwaardigheid • Aanschaf van uw ballon

• Lindstrand • Cameron • Thunder and Colt • Sky

• Kubicek • Kavanagh • Schroeder • Ultra Magic

Lindstrand Holland / Noordelijk Ballonvaartcentrum is een EASA Subpart F erkend onderhoudsbedrijf en een CAMO + organisatie. Ons erkenningsnummers zijn NL.MF.3060 en NL.MG.8060. U kunt bij ons terecht voor, Jaarlijks-, en incidenteel onderhoud een ARC inspectie en ARC verlenging en bewaken van de permanente luchtwaardigheid van uw ballon. Dealer Lindstrand Balloons. 0513 41 75 03 • www.lindstrand.nl

ballonstof

Werkt samen met Taitung International Hot Air Balloon Fiesta

• Onderhoud, inspecties en ARC’s • Verkoop Cameron ballonnen en toebehoren • Dealer Garrecht transponders