Ballonstof Hét ballonmagazine van Nederland
z o m e r
2 0 1 1
Losse nummers € 395
Afdeling Ballonvaren is een onderdeel van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart
IN DIT NUMMER O.A.:
Stedelijk microklimaat - In de wolken - Oh dear, herten … Radio-uitzending vanuit een ballon - Gasballonvaartdoop Zomer in Zeeland - Parachutesprong vanuit een ballon Varen van Texel naar Friesland - Meer ‘VMS’
Meer dan 20 jaar innoverende technologie.
S CH R O E D E R fire balloons –
Meer als één ballon! Heteluchtballons en meer „Made in Germany“ Uw CAMO + voor alle merken Theo S C H R O E D E R fire balloons GmbH · Gewerbegebiet Am Bahnhof 12 · D-54338 Schweich · Tel. + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 -4 Fax + 4 9 6 5 0 2 9 3 0 - 5 0 0 · mail@schroederballon.de · www.schroederballon.de · CAMO plus DE.MF/MG.0549
ballonstof 3
I N H O U D
In dit nummer vooral veel beeld. Maar dan wel mooi beeld, te beginnen bij het omslag. Een magistrale foto: is dit een science fiction film of een ballonvaart? Maar ook naar de foto’s van Zeeland, Texel, Friesland of die van de wolkenlandschappen blijf je kijken. Eén plaatje zegt meer dan duizend woorden. Toch kunnen woorden ook heel nuttig zijn, bijvoorbeeld als ze praktische infomatie verschaffen, zoals in de artikelen over het microklimaat boven grote steden of hoe precies een parachutist over de rand te kieperen. Of om het VMS-denken weer eens onder uw aandacht te brengen. En natuurlijk om verslag te doen van het Nederlands Kampioenschap Heteluchtballonvaren. Tot slot een artikel waarin woord en beeld ook verenigd zijn: hoe je met een ballonvaart geld kunt inzamelen voor een goed doel: maak een radio-uitzending.
4
Van de voorzitter
6
Stedelijk microklimaat
9
In de wolken
10
Impressies van het NK Hetelucht
14
Oh dear …
15
Iets terugdoen
16
Hogere regionen voor het goede doel Jean Louis Becker
18
VMS-denken
19
De oorsprong van VMS
20
Gasballonvaartdoop
22
Zomer in Zeeland
24
Parachutesprong uit een ballon
Jean Louis Becker
26
Varen van Texel naar Friesland
Wiep Keikes
28
Stand van bestuurszaken
Hans van Hoesel Sander G. Beenen
Redactie Rutger Coucke
Hans van Hoesel Rutger Coucke
Huib Holsteijn Huib Holsteijn
Peter van Harten
Peter van Harten
Het bestuur
ballonstof
Van de voorzitter In hoeverre maakt de verkeersleider nou de dienst uit? Dat is een vraag waarmee menig ballonvaarder worstelt als ie weer eens te horen heeft gekregen dat het zgn. ‘verplicht’ is om in de CTR een transponder te voeren. Met name militaire verkeersleiders hebben er een handje van om bepaalde afspraken ‘op te rekken’. Die zogenaamde ‘verplichting’ is in flagrante tegenstelling met hetgeen in de AIC-V 04/08 22 MAY 08 is vermeld: CTR’s die zich binnen de laterale grenzen van een TMZ bevinden maken geen deel uit van een TMZ. Het staat er letterlijk!
4
Er is dus géén sprake van een generieke transponderverplichting in een CTR en dat houdt in dat de verkeersleider mag bepalen of u wel of geen transponder moet voeren. Er hebben zich in korte tijd situaties voorgedaan, waarbij ballonvaarders ofwel de toegang tot de CTR werd geweigerd, ofwel werd opgedragen om onmiddellijk te landen. Reden: geen transponder aan boord en daarmee werd dan niet voldaan aan de ‘geldende ATC- AIC-V 04/08 22 MAY 08 verplichting’. ‘Geldende ATC-transponderverplichting’ in een CTR? Jawel! Laten wij nou altijd hebben gedacht dat operationele noodzaak (lees: veiligheid) het criterium is voor het gebruik van een transponder binnen een CTR. De wel haast onwrikbare opstelling (noem het voor mijn part: arrogantie) van de verkeersleiding om eigen regeltjes te bedenken als het gaat om transpondergebruik, alsmede het rigide toepassen van die ‘verplichting’ begint steeds meer te wringen. Recentelijk hebben zich situaties voorgedaan waarbij ballonvaarders ernstig in hun belangen werden geschaad en in één geval zelfs in een potentieel gevaarlijke situatie terechtkwam. Wij willen daarom op het allerhoogste niveau in gesprek gaan en daarbij ook onze verlangens ingewilligd zien! In vergelijking met andere luchtvaartuigen kunnen ballons weliswaar afwijkende bewegingseigenschappen hebben, ook wij zijn serieuze gebruikers van het luchtruim die geaccommodeerd moeten worden. Veel verkeersleiders, met hart voor de zaak én voor de luchtvaart, zeggen zelf dat het ook best wel kan, mede gelet op het verkeersaanbod op de tijden waarop ballons van het zwerk gebruikmaken. In het evaluatierapport Ervaringen met transpondergebruik dat aan DGLM is aangeboden, staat het een en ander. Wij dringen er op aan dat daar ook serieus naar wordt gekeken. Zolang dat niet gebeurt, adviseren wij ballonvaarders die airborne zijn en onvoorzien een CTR inwaaien en die vervolgens de toegang wordt geweigerd omdat ze niet voldoen aan de ‘geldende ATC-transponderverplichting’, om in alle rust op zoek te gaan naar een veilige en geschikte landingsmogelijkheid. Ook al ligt die veilige landingsplek een half uur varen binnen de grenzen van de CTR (wel contact houden met ATC!). Want nood breekt wet. Wet? Welke wet? (Militaire) verkeersleiders maken dan weliswaar de dienst uit, maar vaststellen van wetten is niet aan hen, maar aan de beleidsmakers voorbehouden. Gelukkig hebben we daar betere contacten mee. Wij wensen u veel relaxte vaarten, Hans van Hoesel.
b e st u u r Voorzitter: Hans van Hoesel, Leonardus van Veghelstraat 36, 5212 AF Den Bosch, T 073 614 26 84, M 06 54 79 35 10, vz@balloonteam.nl secretaris: Huib Holsteijn, Holterweg 98, 7245 SM Laren gld, M 06 50 677 199, huibholsteijn@mac.com Penningmeester: Rutger Coucke, Spechtstraat 16, 1223 NZ Hilversum, T 035 647 80 05, Rutger@Coucke.nl BESTUURSLEDEN: Hendrik Kort, Robijnlaan 12, 9646 BH Veendam, T 0598 63 36 63, F 0598 63 31 07, M 06 51 12 53 31, hendrik.kort@planet.nl Chris Hartendorp, Terreplein 70, 4931 DL, Geertruidenberg, M 06 53 74 01 38, Chris@Hartendorp.com
SECRETARIAAT: Spechtstraat 16, 1223 NZ Hilversum, tijdens kantooruren: 035 772 35 62, secretariaat@knvvlballonvaren.info WOORDVOERDER: Joop de Wilde, Grifthorst 2, 3833 GC Leusden, T 033 494 21 26, M 06 53 26 40 63, jdewilde@euronet.nl
Bij het omslag: U begreep het al, de fot o i s e e n kwartslag gedraaid [om hem in z’n vol l e g l o r i e t e laten zien]. Zo ziet een nac h tvaart er v a n b o v e n u i t .
COLOFON Ballonstof zomer 2011 Een uitgave van de afdeling Ballonvaren van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart. Een informatief blad voor ballonpiloten, leden van de KNVvL afdeling Ballonvaren en andere belangstellenden. Ballonstof verschijnt eenmaal per kwartaal in een oplage van 500 exemplaren. De redactie beslist over het al dan niet opnemen van artikelen. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen komt voor rekening van de betrokken schrijver. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te bewerken.
Wie lid wil worden van de KNVvL, afdeling Ballonvaren, kan zich melden bij het secretariaat: 035 772 35 62. redactie: Rutger Coucke [hoofredacteur], Joop de Wilde [redacteur], Judith Coucke-Beemer [eindredacteur]. medewerkers aan dit nummer: Hans van Hoesel, Sander G. Beenen, Huib Holsteijn, Jean Louis Becker, Peter van Harten en Rutger Coucke. foto omslag: Jean Louis Becker opmaak: Rutger Coucke
Registratie: PH-JLJ
productie en advertenties:
Type:
Cameron Z-180
Ontwerpfabriek
Operator:
Pijnappel Ballonvaarten
Piloot:
Marcel Pijnappel
T 035 77 235 62
Fabrikant:
Cameron Balloons Ltd.
www.ontwerpfabriek.com
Dalweg 21 1217 HX Hilversum
deadlines copy en advertenties:
Wij leveren: l Cameron ballonnen en accessoires l Icom radio’s l Instrumenten van Flytec l Theorie- en praktijk opleiding l Reclame- en passagiersvaarten en zijn een: l EASA erkend onderhoudsbedrijf en CAMO+ gecertificeerd
1 maart, 1 juni, 1 september en 15 november advertentietarieven Kosten per plaatsing: 1/4 pagina
€
1/2 pagina
€
115,-
60,50
1/1 pagina
€
227,-
Prijzen zijn exclusief materiaal. Meer informatie 035 77 235 62 abonnement Abonnement Ballonstof voor niet-leden: € 15,- per jaar. Aanvraag abonnement info@knvvlballonvaren.info.
Bankrelatie voor zowel advertenties als abonnementen: ABN Hilversum
Wilco Air BV Walstraat 13 7631 ET OOTMARSUM T: 0541- 293299 F: 0541- 292826 Postbus 76 7630 AB OOTMARSUM
62.10.52.574 inzake Secretariaat Ballonvaren
ISSN: 1386 - 1700 losse nummers: € 4,95
ballonstof
Zojuist geleverd
5
6
T e k s t e n illustratie: Sander G. B eenen
het stedel i j k m i c r o k l i m a a t We weten allemaal dat een ballon deel gaat uitmaken van de
vaartverwachting verwachtte ik dat dit op 1000 ft binnen een
atmosfeer wanneer deze in de lucht drijft. Hij is onderhevig
kwartier zou gebeuren! Eenmaal buiten de stad (inderdaad
aan alle dingen die er in de atmosfeer gebeuren, inclusief
één uur later) namen de windrichting en -snelheid langzaam
windschering, stabiliteit, inversies enzovoorts.
de getallen aan die de ballonvaartverwachting opgaven en
We weten ook dat een hoge omgevingstemperatuur niet al te
wist ik de ballon op de eerstmogelijke landingsplek te landen:
goed voor ons materiaal is, het gasverbruik flink beïnvloedt en
de driving range van de lokale golfbaan. Ik moest daarbij
het aantal passagiers per mand beperkt, maar de hoge tempe-
bovendien kordaat handelen vanwege de verschillen in lucht-
ratuur zelf kan ook problemen opleveren.
stroming op hoogte en aan de grond in combinatie met de vele hoogspanningsleidingen in dat gebied – die lijken elkaar
Nu de zomer aanstaande is, is het wellicht nuttig enig licht te
altijd op te gaan zoeken op momenten wanneer je het ‘t minst
werpen op de effecten die een hoge temperatuur met betrek-
kunt gebruiken!
king tot de ballonvaart in stedelijke gebieden kunnen hebben. Een kleine studie leert ons deze effecten te verklaren; tijdens een aantal van mijn vaarten heb ik deze al eens ervaren, waarvan ik er eentje kort zal beschrijven. Ik vermoed dat een groot aantal ballonvaarders soortgelijke situaties zeker zullen herkennen: 01-07-2010: Ik was ‘s avonds ingepland om op te stijgen vanuit park de Wezenlanden te Zwolle na een middag met een maximumtemperatuur van 28 graden. Na de start was er
Microklimaat van een grotere stad, fi g . 1
vrijwel geen wind te vinden, op wat licht thermische activiteit na, tot een hoogte van zo’n 1200 meter, waar wij een miniem
Van een grotere plaats of stad is bekend dat ze uit zichzelf een
briesje ontdekten die ons zeker in één uur varen boven de stad
eigen klimaat kunnen ontwikkelen, omdat de aaneengesloten
vandaan zou brengen – op basis van de uitstaande ballon-
bebouwing beter warmte kan vasthouden dan het omrin-
(Shahmohamadi et al., 2010):
van warme lucht over de stad, waarvan het hoogste punt boven het warmste deel van de stad ligt. Daar ontwikkelt zich
Inwoneraantal 1.000.000:
18 knopen;
een convectieve luchtstroming die op enige hoogte een inver-
Inwoneraantal 100.000:
10 knopen;
sie genereert, waarna de lucht langs de koepel naar de bui-
Inwoneraantal 10.000:
4 knopen.
tenwijken stroomt. De opstijgende lucht in het centrum wordt weer aangevuld door instromende lucht vanuit de buitenwij-
Uiteraard is de omvang en intensiteit van een UHI boven een
ken – zo ontwikkelt zich een zwak cyclonale circulatie binnenin
kleinere plaats veel kleiner dan boven een grote stad, maar
de koepel, als een mini-lagedrukgebiedje, vergelijkbaar met
zelfs een kleinere plaats kan voor de ballonvaarder opeens
het ontstaan van zeewind en heel anders dan wat men nor-
heel groot worden als er geen wind is. Zo is bijvoorbeeld de
maal op basis van de algemene drukgradiënt zou mogen ver-
plaats Losser, Overijssel (12.000 inwoners) reeds in staat om in
wachten (fig. 1). Deze koepel is als het ware afgesloten van de
uitzonderlijke gevallen een verrassend krachtig UHI te genere-
omringende atmosfeer door de aanwezige inversie en houdt
ren (Steeneveld et al., 2009).
zichzelf in stand door voornoemde circulatie (Vukovich, 1971). De lage windsnelheden in een UHI kunnen bij hoge temperaEr zijn onderzoeken gedaan naar dit fenomeen en in de klima-
turen de vaartplanning vanuit een stad, of tijdens een vaart
tologie heeft dit de naam ‘Urban Heat Island’ (UHI) gekregen.
richting een stad, ruw verstoren wanneer men aanvankelijk
De strekking van deze onderzoeken is voornamelijk gericht op
uitgaat van de opgegeven winden in de ballonvaartverwach-
het verkrijgen van inzicht wat betreft de effecten van een UHI
ting. Om bij voorkeur niet in de bebouwde kom te hoeven
op luchtkwaliteit (smog), gezondheid en energieverbruik in
landen zal men voldoende hoogte moeten winnen om boven
zeer grote conglomeraties (Barcelona, Londen, Chicago, New
het UHI uit te komen, met bovendien voldoende liftreserve om
York, Melbourne), en daarbij wordt ook melding gemaakt van
door de inversie heen te stijgen. Eenmaal buiten het UHI zult
secundaire effecten op de lokale meteorologie, waarbij door
u merken dat de windrichting en -snelheid weer de normale
gedwongen opstijging van lucht hoger dan gemiddelde neer-
waarden gaan aannemen of zelfs iets zullen toenemen van-
slaghoeveelheden worden gemeten benedenwinds van het
wege een mogelijk inversiegerelateerde windschering. Niet dat
UHI tot wel 116%. De meeste onderzochte UHI’s zijn echter
het voorkomen van een UHI nu direct gevaar oplevert, – het
permanent van aard, – dat wil zeggen dat de temperatuur in
is meer een oncomfortabele situatie om langzaam boven een
het stadscentrum over het algemeen hoger ligt dan de tem-
stad te blijven drijven, – maar het is wellicht belangrijk om de
peratuur van de omliggende gebieden, zowel in de zomer als
situatie te kunnen herkennen en er mogelijkerwijs naar te han-
in de winter, – maar het laat zich aanzien dat in de kleinere
delen. Het is immers heel aanlokkelijk om nog net even een
Nederlandse steden bij hoge temperaturen en voldoende zon-
stukje stad mee te pakken als je pas een half uur gevaren hebt
nestraling overdag zich wel degelijk een UHI kan ontwikkelen
met 10 knopen op 1000 ft. Bij het binnenvaren van het UHI
en juist de grootste effecten heeft wanneer de temperatuur
kan deze snelheid gemakkelijk halveren, met op de koop toe
‘s avonds in de uren tegen sunset snel gaat dalen en het
wellicht een interessante koerswijziging!
temperatuurverschil alsmaar groter wordt. De intensiteit van een UHI lijkt ‘s nachts inderdaad het grootst te zijn, waarbij
Al met al wens ik u veel en vooral veilige vaarten toe in de
de uiterste grens van het UHI enkele kilometers buiten de
komende zomermaanden.
bebouwde kom kan liggen. Het temperatuurverschil tussen het centrum van een Europese stad van 100.000 inwoners en
Bronvermelding:
haar omliggende gebieden kan zoveel als 8°C bedragen. De
– Shahmohamadi, P.; Che-Ani, A.I.; Ramly, A.; Maulud, K.N.A.;
voorwaarden voor het volledig ontwikkelen van een UHI zijn
en Mohd-Nor, M.F.I. (2010) “Reducing urban heat island
een zwakke wind en een wolkeloze lucht.
effects: A systematic review to achieve energy consumption balance”, in: International Journal of Physical Sciences Vol. 5
De voorwaarde van een wolkeloze lucht is evident, maar de kritieke windsnelheid voor het al dan niet vormen van een
(6), pp. 626-636. – Steeneveld, G.J.; Koopmans, S.; van Hove, L.W.A.; Holtslag,
UHI verschilt per regio. Bij een te harde wind is er simpelweg
A.A.M. (2009) “Quantifying the urban heat island effect in
genoeg menging om de warmte te ventileren nog voordat
the netherlands by exploring observations from hobby mete-
het UHI zich kan vormen. Zo geldt voor de Spaanse stad
orologists”, klimaatvoorruimte.nl. URL bezocht op 25 mei
Salamanca (‘slechts’ 160.000 inwoners) onder verder ideale
2011.
omstandigheden – sky clear, hoge druk, stabiele atmosfeer,
– Vukovich, F.M. (1971) “Theoretical analysis of the effect of
‘s nachts – al een kritieke 10m windsnelheid van 12 knopen
mean wind and stability on a heat island circulation charac-
en voor Londen zelfs 22 knopen! Op basis van observaties
teristic of an urban complex”, in: Monthly Weather Review
kunnen ruwweg de volgende waarden worden gehanteerd
Vol. 99 (12), pp. 919-926.
ballonstof
gende landelijke gebied. Wat vervolgens ontstaat is een koepel
7
ballonstof
K e n t u i e mand die weleens e e n b a l l o n vaart wil ma k en?
GEE F DAN DE NATIONALE BALLONVAARTBON ! 8
- Al vanaf €25,- Makkelijk bestellen: 24 uur per dag, 7 dagen lang - Besteedbaar in heel Nederland - Binnen 24 uur verstuurd - Keuze uit verrassende arrangementen Bestellen doe je heel eenvoudig:
www.nationaleballonvaartbon.nl Voor informatie kunt u bellen: 073 614 26 84
ballonstof 9
Wolkentoneel De wolken zijn het toneel waarop wij zo graag zouden willen spelen in de hoofdrol die bij ons past die wij ons zelf aanmeten maar omdat wij onszelf zo goed vinden om op de wolken in de wolken te zijn zal dat altijd een wolkenloze illusie blijven Jan Jense, www.dedichtboetiek.com
IN D E W O L K E N me t een h e tel uchtba llon Wolken zijn geen gebruikelijke habitat voor de hetelucht
Het gedicht is van Jan Jense. De foto’s zijn van Dook Weidema,
ballonpiloot. Immers, een ballon vaart ‘VFR’ - volgens zicht-
die een passie heeft om na slecht weer een ballonvaart te
vluchtregels - en één van die regels is, dat er vanuit het
maken. “Als je ooit magistrale luchten wilt zien, moet je eens
luchtvaartuig zicht op de grond moet zijn. Maar zolang je
na een onweersbui opstijgen. Dan leer je wat de plaats van jou
recht naar beneden zicht hebt, kunnen er best wolken in je
als mens is in deze wereld”. Deze foto’s zijn een zwakke bena-
omgeving zijn.
dering van wat je dan ziet, volgens Dook.
Van de grond - en dit is ook leuk voor sommige van onze ballonspotters - kan het, afhankelijk van de positie van de waarnemer lijken alsof de ballon in de wolken vaart en dus niet volgens de zichtvluchtregels. Zie de illustratie hieronder:
Kijk, een ballon in de wolken!
Nee, hoor, een ballon tussen de wolken.
Wij geloven, dat we begrijpen wat hij bedoelt.
ballonstof 10
Impre ss ies van he t nederl ands k ampioens c h a p he tel uc h t b a llonv a ren tekst en [ hipstamatic] foto’s: Ru tger C oucke
Een ballonwedstrijd? Maar die worden toch voortbewogen door dezelfde wind? Die dingen vliegen toch allemaal even hard – of langzaam? Hoe kun je daar nu een wedstrijd mee houden? Om te beginnen is de veronderstelling van ‘dezelfde wind’
De ‘A naar B’ opdracht is eenvoudig, maar er zijn allerlei varia-
niet juist. Doorgaans heeft de wind op verschillende hoogte
ties, die veel van de vaardigheid van piloten vragen.
een verschillende snelheid en meestal ook een andere richting.
Er wordt niet alleen naar bepaalde punten gevlogen. Er kan
Daarnaast gaat een ballonwedstrijd bijna nooit over wie het
gevraagd worden een zo groot mogelijke koersverandering te
snelst is, maar over wie het behendigst is. En om dat te tonen
maken, of een zo groot mogelijke driehoek te overvaren.
zijn weer allerlei opdrachten verzonnen, die in een wedstrijd toegepast kunnen worden.
Wind r eade r
De meest eenvoudige is: vaar van A naar een bepaald punt
Het is voor de wedstrijdleiding van belang te weten hoe de
B b.v. 5 km verderop. Om te tonen dat de piloot op punt B
wind waait. Als je een piloot ergens heen wil sturen, moet je
geweest is, gooit hij een klein zandzakje met zijn nummer over
weten of de wind die kant op waait. Daarvoor hebben we een
boord, liefst precies op punt B.
ingenieus apparaat, de z.g.n. windreader. Het is eigenlijk een
De piloot moet dat punt eerst op de kaart vinden en bepalen
verrekijker, waarvan de bewegingen geregistreerd worden. We
in welke richting dat punt ligt ten opzichte van zijn opstijglo-
laten een proefballon op, en volgen deze met de verrekijker.
catie. Dan moet hij een wind vinden die hen in de richting van
De bewegingen worden geregistreerd en omgerekend naar
punt B voert. Dat klinkt gemakkelijk, maar wind is veranderlijk
hoogte, richting en snelheid van de wind. Hoe kan dat?
dus de piloot moet constant opletten of en hoe de wind zich
Door de grootte van de proefballon weten we de stijgsnelheid
beweegt.
van de ballon. Zo is de hoogte en de snelheid van de wind te
ballonstof 11
Br i e f i n g i n h e t veld; sc h ering en inslag bij twijfelac htig weer.
berekenen. En voor de richting gebruiken we een kompas.
Daarom hadden we kleine ledlampjes met een minibatterijtje
De DBCC beschikt al jaren over een windreader. Een fors appa-
tot onze beschikking. Maar die gaven zo weinig licht, dat ze
raat dat op een statief wordt gemonteerd, waterpas en op het
met het vizier niet te volgen waren. De facto hadden we dus
noorden wordt geijkt. Maar - volgens sommigen nadat ze hem
geen windreader. Gelukkig bracht het Zweedse team van Lars
hadden uitgeleend - de windreader begon verkeerde gegevens
Eksted uitkomst.
door te geven. En de zoektocht naar de fabrikant leverde niets op. Nog steeds probeert de DBCC iemand te vinden die uit kan zoeken wat het probleem is en het ook nog op kan lossen. Daar kon niet op gewacht worden en dus werd er een andere windreader aangeschaft. Een soort scherpschuttersvizier met een klein kastje eraan. In dat kastje zit een bewegingssensor en een kompas, je hoeft niets te ijken. Wel heb je een programma en een laptop nodig. Het probleem van deze
Ze beschikten over een windreader, die ouderwetse kwaliteit
windreader is het stilhouden. Immers een kleine beweging
en moderne techniek koppelde, letterlijk. Een apparaat uit de
geeft al een grote afwijking.
Tweede Wereldoorlog wordt gekoppeld aan een elektronische
Om ‘s ochtend vroeg in het donker de wind te meten [in
bewegingssensor en je hebt een prima windreader.
dit kampioenschap om 02:00 uur], waren we gewoon een tampon gedoopt in diesel in de fik te steken en met een
Veiligheid
koperdraadje aan de proefballon te bevestigen. Maar met
Onder ballonvaarders die zelf nooit aan een wedstrijd heb-
de aanhoudende droogte leek ons dat niet zo’n goed idee.
ben deelgenomen, heerst de gedachte dat bij wedstrijdvaren
ballonstof 12
Wedstrijdleider M at hijs de br u ijn en zijn vro uw leni spe uren de hemel af op zoek naar
de grenzen worden opgezocht. Helemaal onwaar is dat niet.
Datzelfde geldt volgens het COH voor ballonwedstrijden.
Maar de bijgedachte dat het gevaarlijk is valt reuze mee. Het
Een stijgende ballon heeft bijvoorbeeld voorrang boven een
is anders, zoals rijden op de A27 ook niet vergeleken kan wor-
level varende of dalende ballon. Zo is de wet. Maar als er een
den met formule 1 racen. Juist vanwege die grenzen wordt er
botsing in de lucht plaatsvindt – en die kunnen heel gevaarlijk
extra veel aandacht aan de veiligheid besteed.
zijn – wordt er gekeken of de stijgende ballon er alles aan
Eén van de zaken waarbij veiligheid een rol speelt zijn de
gedaan heeft om een aanvaring te voorkomen. En zo kan het
strafpunten die uitgedeeld worden. Is er veiligheid in het
gebeuren dat beide betrokken ballons min of meer schuld
geding, dan kunnen die stevig zijn. Het Competition Operation
hebben. Dan kunnen beiden strafpunten krijgen, degene die
Handboek [COH] van de CIA – belangwekkende kost, ook voor
in zijn ‘recht’ stond misschien wat minder dan de overtreder.
wedstrijdpiloten – weidt een hoofdstuk aan de z.g.n.
Lees dat COH eens.
’unspecified penalties’. Filosofie achter veiligheidsstrafpunten is opvoeding, net als in het dagelijks wegverkeer. Een voor-
Last ige kaart
beeld: u rijdt door een groen stoplicht, maar een medeweg-
Joure is niet onbekend met de ballonvaart. Als je er rondrijdt,
gebruiker rijdt door rood en er ontstaat een ernstige botsing.
zie je om de haverklap bestelauto’s of trailers van ballon
“Zijn schuld”, zult u roepen, “Hij hield zich niet aan de regels!”
bedrijven. Dat moet dus wel een ideaal gebied zijn om een
De verkeersrechter kijkt daar anders tegenaan en neemt ook
ballonwedstrijd te houden. Nee dus.
uw gedrag onder de loep. Was het voor u mogelijk geweest
Joure wordt omgeven door de beroemde Friese meren. Daar
een botsing te voorkomen? Zag u aankomen dat hij het rode
kun je niet landen, maar ze hebben ook invloed op de wind.
licht zou negeren? Had u kunnen stoppen en de overtreder
Die ‘trekt aan’ in de buurt van de meren en gezien de wind
voor laten gaan? Of een beter voorbeeld: Stapt u zonder
toch al aan de krachtige kant was, werd het merengebied
kijken een zebrapad op? Nou dan!
onbruikbaar voor de wedstrijd.
ballonstof 13
… b a l l o n n e n, maar die komen dit keer niet van boven, maar van rec h ts.
Friesland is een prachtige provincie met veel natuur. De natura
deel aan de wedstrijd vanwege zijn bezwaar tegen het varen
2000 gebieden waren dan ook over de kaart verspreidt als
met loggers.
vlekken op een dalmatiër. En omdat we afgesproken hebben,
Onze eigen afdelingsvoorzitter Hans van Hoesel reikte de prij-
dat deze gebieden met 1000 voet overvaren dienen te wor-
zen uit aan de Nederlandse winnaars.
den, werd het wedstrijdveld een kathedraal vol denkbeeldige
Daarnaast werd Henk Broeders geëerd met een Diplome
zuilen waar tussendoor gelaveerd moest worden. Gelukkig
d’honeur voor zijn duur/afstandsrecord eerder dit jaar.
hadden we de GPS-tracks om te verifiëren of de piloten zich
Echt indrukwekkend was de aanwezigheid van Frouwke
daar ook werkelijk aan hielden, en op een enkele kleine over-
Kuijpers, topsportcoördinator van de KNVvL. Zij kwam om een
treding na bleek dat het geval.
uur of half vier ‘s ochtends het competition centre binnenwandelen, zo uit Arnhem. Dat is hart voor je werk hebben!
P ri j s ui t r eiking
Voor de prijsuitreiking was dit keer ‘groot materieel’ van stal
Uitslagen [voor de volledige uitslag: www.nkballonvaren.nl]
gehaald. KNVvL voorzitter Frits Brink reikte niet alleen de over
Over all
all prijzen uit, maar verraste competition director Mathijs de
1 Steven Vlegels B
Bruijn met de ‘gouden speld met lauwerkrans en briljant’
2 Henk Broeders NL
omdat hij meer dan 50 jaar een brevet heeft. De onderschei-
3 Jan Timmers B
ding was al eerder aan hem toegekend, maar toen ontbrak de speld. De KNVvL heeft dat nu recht gezet.
Nederland:
België
Voor de prijsuitreiking van de nationale kampioen van België
1 Henk Broeders
1 Steven Vlegels
was Luc Herdewijn in zijn functie als voorzitter van de sport-
2 Johannes Kooistra
2 Jan Timmers
commissie naar Friesland gekomen. Zelf nam hij helaas geen
3 Jan Oudenampsen
3 Philippe de Kock
ballonstof 14
Oh dear … In toenemende mate zie je herten, soms tientallen in grote weilanden, maar vaker in een stukje omheind land in de nabijheid van een woonhuis. En héél af en toe zie je ze in het wild. In dit artikel brengen wij u de trauma’s van herten onder de aandacht. Aangevuld met wat wetenwaardige feiten voor de gasten in uw mand. Het edelhert behoort tot de familie van de hertachtigen, het is
gepaard gaan (veterinaire zorg, transport, spenen) moeten
een geweidrager en een evenhoevige herkauwer. De Latijnse
met de nodige omzichtigheid gebeuren aangezien de dieren
benaming is Cervus elaphus.
in deze omstandigheden bijzonder gestrest kunnen raken.
Het mannelijke edelhert wordt bok genoemd, het vrouwelijke
Een ballon met geopende branders is dan ook beslist te ver-
hinde. De jongen zijn kalveren en jaarling bokken worden ook
mijden.
wel spitsbokken genoemd naar de vorm van hun gewei. Er zijn
Edelherten ondergaan een jaarlijkse cyclus die gestuurd
méér dan 20 soorten herten die onderling wat verschillen. Het
wordt door de daglengte, dit heeft z’n invloed op de repro-
Schotse edelhert is klein van formaat, de bokken wegen 100 tot
ductie, de eetlust en de geweivorming van de bokken. De
160 kg, de hinden 60 tot 95 kg. De lichaamslengte varieert van
bronst situeert zich in september-oktober. Na een dracht van
160 tot 250 cm. De kleur is ’s zomers roodbruin es ’s winters
ongeveer 233 dagen zullen de kalveren geboren worden in
meer bruingrijs. De hinden blijven gedurende bijna 10 tot 15
de loop van mei en juni.
jaar productief. In natuurlijke omstandigheden leven de hinden
Eén volwassen bok in de hertenhouderij is voldoende om 30
en de jonge bokken van minder dan 18 maanden in hiërarchi-
tot 50 hinden te dekken.
sche sterk georganiseerde groepen van enkele individuen tot
Ook in gevangenschap gedragen bronstige bokken zich zéér
meerdere tientallen met een dominante hinde als leider. Tijdens
agressief en is het ronduit gevaarlijk om zich in de weide te
de bronst neemt een dominant mannetje de controle over de
begeven. Hinden die hun kalfjes beschermen kunnen even-
groep hinden over en verhindert het naderen van andere man-
eens agressief reageren.
netjes.
Zoals eerder opgemerkt, herten zijn (nog) niet gedomesticeer-
Voor ballonvaarders is het goed om te weten dat de edelherten
de dieren, in tegenstelling tot bijvoorbeeld koeien. Dat komt
die in gevangenschap op een hertenhouderij worden gehouden
tot uiting als de herten zich in het nauw gedreven voelen. De
in feite géén gedomesticeerde dieren zijn, omdat ze genetisch
dieren kunnen dan vrij explosief reageren en daarbij zichzelf
nog geen verandering hebben ondergaan ten opzichte van de
maar ook andere dieren ernstig verwonden.
dieren die in het wild leven.
Die verwondingen leiden dan tot karkasschade met nadelige
Ze worden wel tam door de continue nabijheid van de mens
gevolgen voor de slachtopbrengst. Om risico’s zo klein moge-
maar de handelingen die met de normale bedrijfsvoering
lijk te maken, wordt in samenwerking met de vereniging van
ballonstof
hertenhouderijen de BSA aangevuld met locaties waar grote concentraties herten te vinden zijn. Het moge duidelijk zijn: grote voorzichtigheid is geboden als u met een ballon in de nabijheid van een hertenhouderij opereert. Ballons die dicht bij en/of laag over een hertenhouderij varen, lopen grote risico’s op het toebrengen van schade aan zowel de levende have zelf als aan de infrastructuur zoals omheining door uitbraak.
15
Bij uitbraak bestaat gevaar voor letselschade die door de uitgebroken dieren kan worden toegebracht. Het gewei van een bok is een machtig wapen! Enkele prijzen: een slachtdier (hinde) dat het leven laat door het toedoen van een ballon, kost zo’n € 600, een fokdier (bok) kan makkelijk het dubbele kosten. Hertenvlees staat bekend om zijn malsheid en smaak, en is voor velen een delicatesse. Dat is dan ook de enige reden om
Ie t s te r u g doen
herten te houden.
De knvvl is niet alleen een sportbond, maar houdt zich ook bezig met wat de Voor u als likkebaardende lezer, een recept voor een heerlijk stukje hertenvlees van de befaamde cuisinier Q.U. Avec Poire.
regelgevers allemaal bedenken.
Her tenb ief s t u k in een p ort h onin gsaus
En als die bedenksels de kleine luchtvaart bedreigen - en dat
Een echt feestelijk stukje vlees dat je kan serveren met gebak-
gebeurt helaas maar al te vaak - komt de KNVvL in het geweer.
ken krieltjes, een gekookt peertje en peultjes of sperzieboon-
Vaak met succes. Je kunt dus stellen dat de mensen op het kan-
tjes.
toor van de KNVvL ons in de lucht houden. Het leek de Afdeling Ballonvaren daarom wel leuk om iets terug
Bereidingstijd:
20-30 minuten
te doen en wat is voor de hand liggender dan een ballonvaart.
Gang:
Hoofdgerecht
Er werd dus per e-mail een oproep geplaatst met de vraag
Keuken:
Franse keuken
welke ballonvaarders belangeloos mee zouden willen werken
Smaak:
Zacht en romig
om het personeel een ballonvaart te bezorgen. Er is sprake van
Techniek:
Bakken
een ochtendvaart, buiten het weekend voor ± 40 personen en na afloop gratis gas.
Ing redi ë n t en v oor 4 pe rs onen
Binnen één dag na de oproep waren er ruim voldoende aan-
4 hertenbiefstukjes, een scheutje port, boter, 2 el honing, zout
meldingen om deze passagiers mee te nemen. We hebben zelfs
en peper, kastanjechampignons of een ander soort, 1 ui fijn-
piloten moeten bedanken.
gemaakt
Dat maakt mij toch wel erg trots op onze Afdeling. Van onze leden wordt wel gedacht dat ze alleen om hun eigen hachje
Ber eiding s wij ze
geven, maar uit deze respons blijkt dat helemaal niet waar te
Bak de biefstuk in de pan. Zorg dat je hem, niet te lang bakt
zijn. Chapeau!
en dat de biefstuk van binnen nog rood is. Ondertussen in
De eerste ‘personeelsvaart’ zou plaatsvinden op 7 juni, maar
andere pan flink wat boter verhitten en daar de uien en cham-
door een lage wolkenbasis is die afgelast. De 21e wordt de
pignons fruiten. Breng op smaak met de kruiden. Voeg nu de
volgende poging waarvan we in het volgend nummer van
honing en de port toe. Hou de biefstuk warm in wat alumi-
Ballonstof uitgebreid verslag willen doen.
niumfolie en roer de saus nog 3 minuten door. Voeg of wat ijskoud boter toe of wat allesbinder om de saus een beetje te binden. Ser vee r ti p :
Staat heel leuk als je peultjes kookt en deze midden op het bord legt, daarop de biefstuk en er wat saus overheen schenkt. Daarnaast zet je het gekookte peertje!
ballonstof 16
Hog e re re gionen v oor h e t g oede doel T e k s t e n f oto’s: Jean Lo uis Becker
Ongeveer 3 jaar geleden ontstond het idee om een live radio uitzending uit een luchtballon te doen. Dit idee werd enorm goed ontvangen en het ging zelfs zo ver dat we tijdens de avondspits over het drukste knooppunt van Nederland zouden
Dinsdag 29 maart bij ‘Evers staat op’ wordt door Erick E de
vliegen, waarbij de DJ’s live verslag zouden doen en hun pro-
stunt aangekondigd, voor later die dag. We gaan met 3 bal-
gramma zouden presenteren. Als je dan ook nog live in de uit-
lonnen aan elkaar vast een ‘Zweef Rave’ houden op 1500
zending kon raden waar de ballon zou landen kon je een grote
meter hoogte. Door Sms-jes te sturen voor Warchild laat je
prijs winnen. Het zou een enorme stunt worden met parachu-
Erick E zijn stunt doen en kun je kans maken op een plek in
tisten en noem het maar op, maar na een zeer geslaagde test-
een van de ballonnen.
vlucht is het idee in de koelkast gegaan omdat de toenmalige
Het is rond 15:00 als de eerste prijswinnaars en gasten binnen-
DJ het niet zag zitten om op hoogte zijn programma te pre-
komen. De meesten beseffen niet wat voor speciale stunt ze
senteren en de benodigde geldschieters afhaakten.
gaan meemaken. De voorbereiding van de DJ mand is al vroeg
Maar een paar jaar later was het dan zo ver: de radio 538
die dag begonnen en deze is afgeladen met apparatuur, draai-
actie voor Warchild, ze namen gelijk contact op of het eerste
tafels en luidsprekers. De weergoden zijn ons goedgezind en
aanbod/idee nog stond. “Natuurlijk”, en voor dat ik het wist
het beloofd een fantastische vlucht te worden. Maandenlange
hoorde ik Armin van Buuren in het programma van Edwin
voorbereiding en echt alles viel die dag op zijn plek.
Evers zeggen dat hij een spectaculaire stunt zou doen met een
Na de briefing kunnen we vertrekken. De ballonnen worden
heteluchtballon voor War Child.
opgeblazen en aan elkaar gekoppeld en er gaat een 4e bal-
ballonstof 17
lon mee waarin de pers/media plaatsneemt. De DJ begint te draaien en daar gaan we. Het is niet eenvoudig om met de ballonnen die aan elkaar zitten goed op dezelfde hoogte te blijven. De beste piloten zijn van stal gehaald om deze stunt te doen. We staan allemaal te dansen en er wordt live streaming video uitgezonden op het internet en kabel. Een aantal keer tijdens de vlucht doet de presentator van radio 538 Niek van der Bruggen verslag van deze unieke stunt. Niek doet zelfs een interview met mij op 1500 meter hoogte wat live op de radio te volgen was. Natuurlijk zijn we ook heel trots als je beseft dat al die voorbereiding niet voor niets is geweest en ook echt alles lukt. Dat het dan ook nog voor het goede doel is geeft je
plaatsje Goor. De stunt is gelukt en gezamenlijk rijden we
helemaal een goed gevoel.
terug naar Harfsen naar A3 ballon. Er zijn schitterende foto’s
Na een schitterende partyvlucht van 60 min. koppelen we de
en video’s van de vlucht te vinden op You Tube, de site van
ballonnen los van elkaar en landen wij allemaal rondom het
radio 538 en A3 ballon.
ballonstof 18
VMS D enken In deze rubriek worden onderwerpen behandeld, die met VMS denken te maken hebben. Zo proberen we vms vertrouwd en vanzelfsprekend te maken. huib holsteijn Iedere ballonvaarder maakt wel eens een onveilige situatie mee. Het overkomt je en hopelijk trek je er lering uit. Zo wordt je meer ervaren en ga je veiliger varen want je hebt (hopelijk) lering getrokken uit de onveilige situatie die je eerder meemaakte. Jammer alleen dat alleen jij lering hebt getrokken uit jouw ervaring. Veel beter is het wanneer zo’n ervaring wordt
Ongelukken zijn van alle tijden, voorko m e n d o o r VMS denken is van n u .
gedeeld met je ballonvaarbroeders en -zusters zodat iedereen kan leren van de ervaring. N og een paar wee tj es: E en b allon op h e t sch ie tte rrein
Schadepiloten en hardrijders. Wist u dat er een correlatie is
Een erg mooi voorbeeld hadden we recent op het Flight Safety
tussen brokkenpiloten en hardrijders? Uit Amerikaans onder-
Seminar (FSS) van PBN, tijdens de voordracht over het mili-
zoek blijkt dat uit een willekeurige groep piloten, die piloten
tair schietterrein ’t Harde (zuid van de A28 tussen Zwolle en
die de meeste schade hadden ook de piloten waren die de
Nunspeet). Rene Elgersma deelde zijn ervaring met de hele
meeste snelheidsovertredingen scoorden!
zaal. De veiligheid van zijn vaart was in het geding gekomen en de ballonvaarder gaf aan waarom.
Fata le inciden t en
Voor de vaart was gecheckt of het militair schietgebied De
Je hebt al zo’n 100 uur je brevet en alles gaat lekker.
Harskamp (zuid van de A1 tussen Apeldoorn en Barneveld)
Mooi, houden zo maar weet:
actief was, dit bleek tijdens de geplande vaaruren niet actief.
Uit onderzoek blijkt dat piloten vanaf 100 ervaringsuren en
Hier trad de vergissing echter op, de ballonvaarder had moe-
tot 300 uur de meeste meteo gerelateerde fatale ongelukken
ten vragen naar schietgebied ’t Harde want zijn geplande
hebben. Het onderzoek betrof general aviation en vooral vlieg-
vaart zou door dit gebied gaan. Het gevolg was een ballon-
tuigen maar geeft toch te denken.
vaart door het actieve schietgebied De Harskamp! De bal-
‘The killing zone’ noemt de Amerikaanse Luchtvaart Autoriteit
lonvaarder maakte dus een fout en deelde die ervaring met
(FAA) de periode tussen 100 en 300 ervaringsuren. Verklaring
ons op het FSS van PBN. Bewonderenswaardig om voor je
voor ‘the killing zone’ is dat piloten na zo’n 100 uur zelfver-
vergissing uit te komen. Het nut is direct duidelijk. Alle ballon-
trouwen krijgen in hun capaciteiten, dat gecombineerd met
vaarders in de zaal deelden in de ervaring en kunnen daar hun
een feitelijk laag ervaringsniveau kan dodelijk zijn.
voordeel mee doen, VMS zoals VMS bedoeld is!
Bron: Th e killing zone van Pa ul A. G ra i g
Noot: dit artikel is met instemming van Rene geschreven.
VMS in de praktijk
Deze ervaring of andere waaruit lering getrokken kan worden
We staan met vier grote ballonnen in het noorden van het
hoeven natuurlijk niet aan een persoon gekoppeld te worden.
land bij een dorpsfeest maar moeten annuleren vanwege te
Je ervaring anoniem delen kan ook.
veel wind. Ontspanning denkt iedereen. Zo ook een jong crew lid (chauffeur) die direct een Heineken ter hand neemt. De
E en veel v oo r kom ende term in VMS is v eiligheid
opmerkingen bij de andere chauffeurs zijn niet van de lucht …
De betekenis:
“Hoef je niet meer terug te rijden dan?” vragen zij. Een andere
- Veiligheid; is de mate van afwezigheid van potentiële
chauffeur wijst op zijn Cola-tje als goed alternatief.
oorzaken van een gevaarlijke situatie of de mate van aan-
“Je rijdt tenslotte als jonge bestuurder wel 160 km. met een
wezigheid van beschermende maatregelen tegen deze
combinatie van z’n 3.5 ton”, zegt iemand.
potentiële oorzaken. Het begrip veiligheid bestaat zowel rationeel als denkbeeldig.
De bierdrinker krijgt een rode kop, gooit het biertje leeg op
Rationeel kunnen er allerlei berekeningen worden toegepast
het gras en gaat aan de frisdrank.
op een situatie om te bepalen of deze veilig is. Om de veiligheid te waarborgen bestaat er regelgeving.
Chapeau!
de evolutie va n VMS Het huidige Veiligheids Management Systeem is het product
Uit zorgvuldige analyse blijkt dat bij elke keten van gebeurte-
van een voortdurende evolutie van veiligheidsdenken in de
nissen die leidt tot een incident er meerdere mogelijkheden
luchtvaart. De vroege luchtvaartpioniers hadden weinig regel-
waren om het incident te voorkomen.
geving betreffende de veiligheid, weinig praktische ervaring,
Deze mogelijkheden vormen de organisatorische rol in pre-
of technische kennis.
ventie van ongevallen. De term ‘organisatorisch ongeval’ is
Na verloop van tijd hebben regulering door wetten en regels,
ontwikkeld om ongevallen die oorzakelijke factoren hebben te
operationele ervaring, en verbeteringen in de technologie bij-
beschrijven. VMS is een aanpak voor verbetering van de veilig-
gedragen tot een aanzienlijke winst in veiligheid.
heid op organisatorisch niveau.
De volgende belangrijke fase van de verbetering van de veiligheid was focus op individueel optreden van de bemanningsleden of ‘Human Factors’. Elke aanpak heeft geleid tot aanzienlijke winst in
Evolutie van veiligheidsdenken bij incidenten mechanische verbetering betere techniek
TECHNIEK
veiligheid. Maar zelfs met deze belangrijke voor-
betere training prestatieverbetering
MENSELIJKE FACTOR
uitgang, hebben we nog steeds mogelijkheden om preventieve maatrege-
ORGANISATIE
len tegen ongevallen te nemen. De vraag voor de luchtvaartgemeenschap is,
1950
1970
1990
2000
verbetering organisatie
2010
“wat is de volgende stap?”
W a t denkt u dAT H I J D E N K T ? De redactie kreeg deze foto van Jean Louis Becker onder ogen en vroeg zich af wat de man die op zo’n vreemde manier deelneemt - of eigenlijk niet deelneemt - aan deze ballonvaart voelt. Zijn gezichtsuitdrukking lijkt te zeggen: … Dat is wat wij van de lezer zouden willen horen. Als u denkt te weten wat hij denkt, laat het ons weten. secretariaat@knvvlballonvaren. info. We plaatsen de leukste inzending in de volgende ballonstof.
ballonstof
Waar komt VMS vandaan?
19
ballonstof
Na 16 jaar piloot zijn verveelt
20
ballonvaren mij nog steeds niet. Omdat ik vorig jaar juli alweer 15 jaar mijn brevet had, kreeg ik van mijn crew een gasballonvaart kado. En natuurlijk wilde de crew zelf meevaren.
GASb allonv a a r t doop t e k s t e n f oto’s: P eter V an Harten
Via Bennie Bos nam ik contact op met Willy Eimers en zo werd
vergist bij het tellen van de zandzakken, een verschil van maar
er geregeld dat wij afgelopen 21 mei met drie gasballonnen in
liefst zes zakken! Toen we eenmaal op een mooie hoogte
het pikkedonker het luchtruim kozen vanuit Gladbeck. Ik wist
hingen, kon het genieten beginnen. Nog steeds een beetje
niet eens dat op onze huidige luchtvaartkaart die ‘standaard’
onwennig, omdat die manden onder zo’n gasballon toch wat
opstijgvelden van gasballonnen vermeld stonden. Weer wat
lager zijn, dan die van onze heteluchtballon. Alles voor de
geleerd.
gewichtsbesparing? Ja, want wij hadden zelfs onze rugzakken (te) karig ingepakt. Gelukkig had Willy wel aan voldoende pro-
Omdat alleen Jenny van ons ballonteam met mij eerder een
viand gedacht, en zo genoten we van een heerlijk Duits biertje
nachtvaart had meegemaakt, besloot Willy dat de hele crew
bij zonsopkomst.
dat maar eens moest beleven en zouden we al om vier uur opstijgen. En dus zijn we na de avondvaart ervoor maar door-
Nadat wij waren opgestegen, wilde onze eigen crew met de
gereden naar Duitsland, waar we konden helpen met het vul-
bus gaan volgen. Maar dat hoefde nog helemaal niet. Ze kre-
len van de laatste Warsteiner ballon, die gevaren zou worden
gen de beschikking over het appartement dat op het opstijg-
door Benjamin Eimers. Via twitter (@VanHartenBallon) hadden
veld staat en konden gerust twee en een half uur gaan slapen,
we inmiddels doorgekregen dat de eerste twee ballonnen
koffiedrinken, computeren… want met onze loggers waren we
gevuld waren.
‘real-time’ te volgen. Pas toen wij zo’n 50 kilometer hadden afgelegd en het al licht geworden was, stapten zij in de bus.
Nadat de indeling gemaakt werd en de ballonnen werden ‘gebalanceerd’, konden we instappen. De eerste ballon met als
Ik had me van te voren afgevraagd of ik niet de hele tijd het
co-piloot Gerard Chel verdween al snel in het donker, gevolgd
geluid van de branders zou missen en of ik me niet zou willen
door de ballon van Benjamin. Onze ballon met als piloot
bemoeien met de vaart, maar nee… geen van beiden. Behalve
Willy vertrok als laatste. Aan boord waren Gerben van Beek
toen Willy besloot even te gaan slapen, en de leerling piloot
(LifeFlight.nl), Eduard Kroesbergen, Jaap van Hoef (ook ballon-
het voor ’t zeggen had. Gelukkig waren Jaap en ik mee. En
piloot), een Amerikaanse leerling-gaspiloot en ikzelf.
stil dat het tijdens zo’n gasballonvaart is. Nooit geweten dat
Dat was wel ff wennen zeg… wat stegen wij hard op. Kort
vogels zoveel lawaai kunnen maken.
na de start snapten we al snel waarom. De leerling had zich
Nadat Willy wakker werd, bleek dat we toch wel een beetje
ballonstof 21
uit elkaar waren gedreven. En dus nam hij zelf even het roer
Rainer, Willy en Benjamin, namens mijn team en mezelf enorm
in handen. Binnen een half uur lagen we weer op koers. En
bedankt voor deze ervaring.
dat uiltjeknappen gaf Willy extra energie. Zo liet hij even zien
En wil je ook eens iets ‘anders’ doen met je balloncrew?
dat de touwen boven in de ballon ook sterk genoeg zijn om je
Ga dan eens gasballonvaren!
aan vast te houden en dat een tussenlanding met een gasballon helemaal niet zo moeilijk is. Ahum, omdat de leerling niet snel genoeg naderde, zou Willy het even voordoen. Net ervoor hadden we ‘m nog gevraagd of ie nooit een zandzak verloren was, waarop hij antwoordde dat het maar 1 op de 1000 keer voorkwam. Laat dat net deze keer zijn. Een behoorlijk harde landing waarbij de zandzak letterlijk uit z’n handen viel. En weer hard de lucht in. Omdat het die ochtend zonnig werd, zou het al vroeg thermisch kunnen worden. Gelukkig viel dat best mee, maar na ruim vijf uur varen was het toch een keer tijd voor de definitieve landing. Vader en zoon zetten hun ballon keurig naast elkaar in het weiland. Nadat we de ballonnen hadden ingepakt en ook de bemanning van de derde ballon er was, hebben we met z’n allen een heerlijk uurtje gepicknickt onder een opwarmend zonnetje. Moe en voldaan (moe omdat ik de hele nacht niet had geslapen, en voldaan omdat zo’n gasballonvaart van vijf uur veel indrukken achterlaat) heb ik heerlijk geslapen in de bus, terug naar Nederland.
Peter & ballonteam Van Harten
ballonstof 22
zom e r i n z ee l a n d … f o t o ’ s : p e t er van harten
neemt ons mee op een zomerse vaart in zeeland met deze puntgave plaatjes.
de geboortegrond van het Zee uws meisje?
olieterminal, terneu zen
ingang van de wester sc heldetunnel
ballonstof
Peter van Harten
23
ballonstof
springen uit een ballon Met ‘springen’ bedoelen we natuurljk niet zomaar springen maar parachutespringen. Een relatief veilige manier om
24
de mand te verlaten voor de landing. Mits je een paar veiligheidpuntjes in het oog houdt.
Jean Louis Becker
Na inmiddels 2000 parachutesprongen, waarvan 200 bal-
ten van de mand, ver weg van alle besturingslijnen en gasslan-
lonsprongen, wil ik nu als ballonpiloot mijn ervaringen op het
gen. Als piloot controleer je, voor de exit of de parachutist vrij
gebied van parachutespringen uit een ballon met jullie delen
is van alle lijnen.
om zodoende op veilige wijze een parachutist uit een ballon te droppen.
LVNL N o tam
Zorg er voor dat je 5 werkdagen voor je sprong een NOTAM De maximale belading van de ballon mag het aangegeven
aanvraagt. Kijk op de site www.lvnl-ohd.nl onder special
gewicht na de load-calculatie niet overschrijden, maar enige
flights. Het valt met een ballon nooit precies te zeggen waar
overschrijding - naar eigen inzicht en ervaring - voor de para-
de parachutist er uit gaat springen. Neem als locatie, de
chutisten en hun parachutes mag worden gemaakt.
opstijgplek. De door jou aangevraagde NOTAM (Notice To
Minimale belading (MLM) moet bij de landing niet lager zijn
Airmen) zegt tegen andere luchtruimgebruikers dat er op die
dan 50% van de maximale belading (MTOM) van de ballon.
locatie en datum en tijdstip, parachutisten worden gedropt.
Voor speciale vluchten met alleen nog de piloot en ervaren
(verplicht!). Minimale veilige exithoogte voor solospringers
crew aan boord, kan dit zo laag zijn, als dat de piloot wil gaan.
is 3500ft tot een maximum van 6500ft. Voor tandems (duo
Natuurlijk zijn hierbij de ervaring van de piloot en de windsnel-
sprongen) is dit 7000ft. Bij deze hoogte moet rekening gehou-
heid de bepalende factoren.
den worden met de gewenste daalsnelheid. Dus exithoogte
De maximale daalsnelheid voor ballonnen tot 340.000 cu.ft is
plus 500-1000ft.
1000 ft/min (5m/sec) daarboven is dat 800ft/min. Voor het droppen van een parachutist hou je de volgende
Voo r aa nva ng va n de spr on g
daalsnelheid aan:
Check samen met de parachutist zijn papieren, deze moeten
1 parachutist 200ft/min (1m/sec)
bestaan uit: (foto’s)
2 parachutisten 400ft/min (2m/sec)
• Solo springer (minimaal) C-brevet of begeleidt door een
3 parachutisten of meer 700-1000ft/min (3.5-4.5 m/sec) Gebruik voor het droppen van een parachutist altijd de zijkan-
instructeur; • KNVvL lidmaatschapkaart (verplichte wa-verzekering);
• Springuitrusting papieren;
Houd je bij het uit de mand klimmen ‘alleen’ vast aan de ran-
• Jaarkeuring springuitrusting;
den van de mand, het metalen branderframe of aan de staal-
• Reserve repack (elke 6 maanden);
kabels die naar de ballon lopen. Niet aan zwarte gasslangen of
• Elke springer moet weten dat jij niet verantwoordelijk bent
aan gekleurde besturingskabels van de ballon. Als je niet gelijk
als piloot voor de schade die hij bij zijn landing aanricht.
afspringt, neem dan ruim de tijd na elke exit. Je valt namelijk bijna altijd, op zo goed als dezelfde plek naar beneden. Kijk
Het volgende verhaal is een briefing voor parachutisten die uit
naar de opening van de andere springer(s) ‘alleen’ na overleg
een ballon springen:
met de piloot spring je pas af. Als exit geef ik altijd het advies,
Aangezien je meestal in een mand dicht tegen elkaar aan
achterwaarts, omdat je dan de ballon mooi ziet wegschieten.
staat is het heel belangrijk dat je de pilot, reserve/mainloop
Open je parachute pas na minimaal 5-7 seconden. Je hebt
pin en de handels goed blijft controleren. Blijf rustig staan
een goede aanvangsnelheid nodig voor het goed openen van
en maak tijdens de vaart naar hoogte met je medespringers/
je parachute. Als het mogelijk is open boven de 4000ft, dit
piloot een plan welk landingsveld je neemt. Zoek daarbij altijd
geeft je wat meer tijd om het voor jou meestal onbekende
direct onder de mand/ballon en probeer niet te landen in een
landingsterrein te verkennen. Tevens geeft jou dit ook de
weiland met of in de buurt van vee. Let daarbij goed op hoog-
mogelijkheid om uit te wijken naar plan B. Houd er rekening
spanning of schrik-/prikkeldraad, welke soms bij een landings-
mee dat je landt op een privé erf/terrein en ga dus zo snel
plek op de loer kunnen liggen. Maak ook vast een plan B als
mogelijk naar de openbare weg. Wacht daar op de volgauto
toch blijkt, dat de eerst gekozen landingsplek geen optie is.
en andere springers. Indien je schade veroorzaakt, ben je zelf
Kijk ook voor je exit even naar de richting waar je met de bal-
verantwoordelijk om dit op een nette wijze af te handelen met
lon vandaan bent gekomen. Als je die kant op kijkt, land je
de landeigenaar. Voor het vertrek heb jij het telefoonnummer
tegen de wind in. Een ballon vaart namelijk altijd met de wind
van de volgauto in je mobiel gezet en kan je dus snel worden
mee!
opgehaald. Rijd mee naar de landingsplaats om daar te helpen bij het opruimen van de ballon.
25
ballonstof 26
Wiep keikes [l] en Bas spierenburg [r] storten zich in het avontuur. Maar niet zonder degelijke voorbereiding
Wiep Keikes
nog een laatste blik op texel
Al vaak hebben we bij BASballon een vaart vanaf Texel als
11 april ‘s ochtends hebben we de checklist nogmaals goed
gespreksonderwerp gehad. Zou het mogelijk zijn en welke
doorgelopen (3 uur propaan, transponder, noodpakket,
voorbereidingen zou je er voor moeten treffen? Zo ook op
zwemvesten, radio’s enz.) alles was aanwezig we hebben de
8 april hadden we het erover en het weer leek na het week-
bus ingepakt en zijn vertrokken. Onderweg hebben we de
eind uitermate geschikt te zijn. We besloten de vaart op
kustwacht geïnformeerd over onze plannen. Ook hebben we
11 april te plannen. Eerst hebben we op internet gezocht of
Texel airport gebeld met de vraag of we daar zouden kunnen
er mensen waren die er ervaring mee hadden. Hier konden we
en mogen starten. Dit was geen enkel probleem, maar ze vroe-
echter niets vinden. We wisten dat Jan Oudenampsen een aan-
gen wel of we het zeker wisten. Met de wind die er stond
tal keer op Texel gestart was maar vervolgens ook weer op het
- rond de 10 à 11 knopen - was het onmogelijk om weer
eiland was geland. Helaas had Jan andere afspraken en kon hij
op het eiland te landen. Gelukkig was dit ook niet ons plan.
niet meevaren. Wel was Jan bereid Bas en mij te helpen met
We hadden berekend dat we vanaf het vliegveld over de
een noodpakket en zwemvesten. We hebben Ri-ja Voortman
Waddenzee naar Friesland zeker 35 km. moesten afleggen en
gevraagd of ze het leuk vond om ons te volgen en die rea-
met een ongunstige koers zou deze afstand langer worden.
geerde erg enthousiast.
ballonstof 27
Va r en v an Te x el na a r Fr ies l and Gelukkig stond er op hoogte meer dan 10 knopen. Een over-
zon konden we op dit moment de overkant nog niet zien. De
steek over het Kanaal (Frankrijk-Engeland) is met de meest
meest gunstige wind vonden we rond de 5000 ft. Dit kwam
gunstige koers nog geen 35 km.
goed uit nu wisten we zeker dat het wildlife in de Waddenzee niet door de ballon verstoord zou worden. Uiteindelijk zijn we
Soep ele ve r keer s leiding
bij Kornwerderzand de Afsluitdijk overgestoken, vervolgens
Toen we aankwamen op het vliegveld hebben we ons gemeld
kwamen we bij Makkum Friesland binnen. Vanaf dit punt
bij de verkeersleiding, we mochten gelijk een kijkje nemen in
hadden we wel een geheel overzicht over Texel. We hebben
de verkeerstoren. Vervolgens hebben we een plek op de start-
vervolgens bij Bolsward een landingsplaats gezocht. Op het
baan aangewezen gekregen naast de Helikopterstartplaats.
moment dat we na de landing Ri-ja belde stond ze op de veer-
We hebben de ballon klaargelegd en vervolgens nog de laatste
pont en moest ze de Afsluitdijk nog oversteken, dit zou nog
meteo check gedaan, dit was nog steeds de westenwind zoals
ongeveer 45 minuten duren dus we konden rustig de ballon
voorspeld. Na het opstijgen zijn we bij het plaatsje Oost de
inpakken.
Waddenzee opgevaren. Door de combinatie heiigheid en
Voldaan zijn we teruggereden naar Laren.
ballonstof 28
de sc h oonheid van kornwe r d e r z a n d
B a l lonvaren blijft handwerk
Meer foto’s van deze vaart zijn te vinden op www.basballonvaart.nl/unieke-ballonvaartvan-texel-over-de-waddenzee-naar-bolsward. html
l uc ht h a v en texel
ballonstof 29
ULTRAMAGIC TEKNO 50 Compleet, compact en licht in gewicht De Tekno 50 configuratie bestaat uit een 50.000 cubic feet envelope van nog geen 50 kg (inclusief zak), een opvouwbare mand van composiet van minder dan 35 kg en de succesvolle PowerPlus Single burner, ontworpen en ontwikkeld door Paolo Bonanno en Ultramagic. De ballon wordt gevaren met één of twee cylinders, solo of met één passagier. Een ideale ballon om mee op reis te nemen of een ludiek reclameproject mee op te starten! Laat je verrassen door de unieke mogelijkheden en de aangename aanschafprijs! Bel of mail Ad Haarhuis voor details of een offerte op maat: 06 - 53 48 84 39 of adhaarhuis@adballon.nl.
Minervum 7346 4817 ZD Breda 076 - 514 53 72
info@adballon.nl www.adballon.nl EASA NL MG-8061 certified
ballonstof
S tand v an [b e s t u u r s ] z a ken Het is zomer, ballonseizoen, en uw bestuur is vooral bezig met ballonvaren. De bestuursactiviteiten staan op een laag pitje, wat niet wil zeggen, dat er helemaal niets gebeurd.
30
HET BEGON MET DE EERSTE KENNISMAKING VAN SALOMON ANDRÉE MET DE BALLONVAART. OP DE WERELDTENTOONSTELLING VAN 1876 IN PHILADELPHIA, USA. VANAF DAT MOMENT WAS SALOMON ANDRÉE VERKOCHT.
ANYONE CARE TO JOIN ME?
I WOULD!
ONDERNEMEND ALS HIJ WAS, WIST ANDRÉE FONDSEN TE WERVEN OM EEN EIGEN BALLON TE FINANCIEREN: DE SVEA. HIJ NAM LES BIJ JOHN WISE EN GEORGE BESANÇON, GROTE AERONAUTEN UIT DIE TIJD. IN PARIJS LEERDE HIJ HOE BALLONS GEMAAKT WERDEN EN IN NOORWEGEN HOE ER MEE TE VAREN.
MET DE SVEA VOERDE HIJ EXPERIMENTEN UIT EN MAAKTE LUCHTFOTO’S. MAAR ZIJN HUZARENSTUK WAS DE OVERSTEEK NAAR FINLAND, OVER DE BALTISCHE ZEE.
u i t : P e r b a llon naar de Noordpool. www.artacarta.nl
VMS ( Veiligh eid s Man agem en t S ystee m)
zouden registreren, wat het werk voor de regiocoördinatoren
Samen met de KNVvL koepel werken we aan invoering van
een stuk overzichtelijker maakt. Wèl moeten er duidelijke
VMS. De conceptuele plannen liggen er maar moeten verder
afspraken worden gemaakt over de verschillende bevoegd
worden uitgewerkt.
heden. Er was nog het een en ander aan te merken op de test-site,
L e t sel s c h adeonde rz oek
met name over de beveiliging. De websitebouwer heef toege-
De KNVvL is uitgenodigd door PBN om samen te starten met
zegd alle naar voren gebrachte opmerkingen te verwerken.
een letselschadeonderzoek van ballonnen. Het bestuur van de Afdeling Ballonvaren heeft hier nog veel vraagtekens bij maar
Jaarp lan
wil met De Onderzoeksraad voor de Veiligheid en PBN zin en
Secretaris Huib Holsteijn en penningmeester Rutger Coucke
haalbaarheid van een letselschadeonderzoek bekijken.
werken aan een [financieel] jaarplan. Daarin worden de doelstellingen geformuleerd en hun financiële onderbouwing.
Ve reen v o u di ging vaartr eg i strat ie
Op de Najaarsvergadering wordt het plan aan de leden voor-
Er is overleg geweest met het PBN bestuur om deel te nemen
gelegd.
aan het vereenvoudigde systeem. Dat zou betekenen, dat praktisch alle ballonvaarders van Nederland in één systeem
Lindstrand Holland feliciteert Johannes Kooistra met z’n 2e plaats op het NK Ballonvaren.
Lindstrand Holland / Noordelijk Ballonvaartcentrum is een EASA Subpart F erkend onderhoudsbedrijf. Ons erkenningsnummer is NL.MF.3060. U kunt bij ons terecht voor, Periodiek onderhoud, Incidenteel onderhoud en BVL-V inspecties. 0513 41 75 03 • www.lindstrand.nl
• Onderhoud, inspecties en ARC’s • Verkoop Cameron ballonnen en toebehoren • Dealer Garrecht transponders
BA L LO O N S | B U R N E RS | BA S K E TS | C Y L I N D E RS | FA N S | AC C ES S O R I ES