-
@
drukwer[< v
NATIONALE KAMPIOENSCHAPPEN HETELUCHT
DE TLYING DUTCi*IAti EINDELIJK HET NUT veN nelro's ,OOORSCHTSTENDE WINDEN
GERXED
Erik
Eosman
Geerdin!:hc, llr8 ]!nt av_i -
L-'
I
r,r..4...
-
.: - Ldt_-
a
L_
^Ll
iPAMBALLOONING IN OOSTENRIJK MINIPOSTER: PH-HYP''TORCHY''
KNVVL ?
*-
qpril 1985
;ETNDELTJK WEER EEE BATLOfiSTOF! i
dan voor u: de ver,Eindelijk ligt hij ttBallonstofrt, het blad lnleuwde versie vau Jvoor de leden van de afdellng ballonsport lvan de KNVvL. Eet leek er op dat het eigen iblad (vij spreken liever ciet van I'orgaanr') ieen kort bestaan beschoren zou zlJn. tlntussea zijn er eehter sat di.ngen v.rinoorsproakelijke redactiecommissie iderd. Dejaar goeddeels uit elkaar gevallen jis vorlg jnadat Paul Kok zicn- terugtrok. 0verigens lmaakte Paul de eerste ttree nunmers vrijwel ,in zijn eentje - laten ne dat niet verge-
BALLONSTOF
Uitgave van de afdeling Ballonsport van de Koninklljke Nederlandse
VerenJ.ging voor Luchtvaarr (KNVvt). Verschi-jnt vier keer per Jaar.
Oplage 200 exeurplaren.
Iten.
REDACTIE:
;Frank
de commissie bleven uiteindelijk twee over, v/ant vormgever llelnut Schlefjfer heeft zijn lldmaarschap van de afdeling opgezegd. In zljn plaats hebben wij Lex .Maat bereid gevonden de vormgeving voor 'zijn rekening te ne&en. .Lex, die soumigen van ons al kennen a 'enthousiast .crewlid, getooid met |l gevleugelde pet, werkt eils grafisch vormgever bij I'I*fyosotis Art Studiot' in Baarn" Hij ;is sinds kort 1id van de Amsterdamse Bal1on :Cooperatie en a1s zodanig ook 1id van de , afdeling Ballonsport, :Van
Schweppe
lvomrenvrNc: ,Lex Maat
.mensen i
,0vu.n"*un van artlkelen en fotots ialleen na overleg met de redactie. rArtikelen gepubliceerd ia deze uitgave
;vertegenwoordigen niet automatisch de mening van het bestuur van de afdeling ;Ballonsport van de KNVvL. lDe redaetie behoudt zich het recht voor bijdragen van derden in te ;
korten.
a1s gevolg van de beperkte tijd die ons voor dil ruilmer ter beschikking i stond, niet. aan alle onderwerpen even, iuitgebreid aandacht kunnen bestedeu - maar rwellicht korot dat de volgende keer. I.Ie ihop.r, "Ballonstof" nanelijtrJ vier keer per ,5aar te kunnen laten verschijnen, afhanke'lijk van de financi€n. Deze editie is ,gratis, zodat u even kunt wennen,.Daar op de jaarvergadering vorig jaar gaf men te ;kennen wel wat geld over te hebben voor een eigen b1ad. Hoeveel het moet gaan kost, laten r.re in de volgende editie weten. V Intussen wensen we u veel leesplezier! ;We hebben
I
;DEADLINE VOIGENDE NI]MI,IER: ;
I4
.IUNI
i
1985
.
I
REDACTIE-ADRES: i
"Ballonstofrt, G. v. Ni-jenrodestraat
93
362L GG Breukelen iTel. 03462-62702 0t 070*774015 jnank: iAmro Breukelen, rek. 46.59.89.233
Koninklijke Nederlandse Vereniging Luchtvaart - afdeling Ballonsport. Secretaris
r
voor
I
De redaetie
afdeling(tevens secretaris
gasballonvaart) : iPanela Visscher iBorneostraat 104 :
I
rs Gravenhage ;2585 TW 070-65 61 72 i
i
Secretaris heteluchtballonv
iTon Kurvers ;Sumatrakade 21 i1019 BJ Amsterdam io20-26 L4 44
iAlgemeen adres KNVvL: 8
j2596 AS 's Gravenhage :o7o-24 54 57 la,
I
iwii wlllen in t'Ballonstoft' in de loop van de tijd iedere ba11on (zowel gas al-s hetelucht) dle regeluati.g in Nederland vaart, afbeelden. Bovendien wil1en rr€r zoals al eerder is gedaan, een lijst samenstellen van alle luchtwaardige bal1onnen en hun eigenaars, respectievelijk I
aarx i
piloten.
i I
lJozef IsraElspleln
STUUR BALLONSTOF EEN PORTRET VAN UI^I BALLON!
j
Stuur daarom een zwart-wit foto van uw ballon(nen) naar de redactle, rnet opgave
van registratie, type, k1eur, eigenaar, piloot en a1les wat u verder relevant lijkr..
NK Herelucht Ig85 De Nederlandse Kampi-oenschappen Heteluchtballonvaren 1985 vinden plaats in Weert, van woensdagavond 15 tot en tnet zondagmiddag 19 aei. De deelnemers zul-1en onderdak vinden in
het
gloeriaieuwe bungalowpark "De trfeerterbergen" van Vendoraua (V&D). In de nabijheid is met afdoende beschutting gevonden. Ieder inschri-jvend Leam krijgt voor het insehrijfgeld van omstreeks f ZSA,- in ieder geval vrije aceomodatie en maaltijden voor vier personen, plus gratis propaan (Shell, geleverd door toogas uit Venlo, 66k aL present in 1982..). een
startterrein
KNVvl-ballonsport-leden die onverhoopr niet bij een deelnemend team ,horen, kunnen voor omstreeks f 150r-- per persoon gedurendel het geheJ.e evenement onderdak in hetzel_fde bungalowpark a1s de wedstrijdteams. Daarbij zijn ook maaltijden (onrbijr en diner)
i j
I
i
j
inbegrepen, evenals een toegangspas voorj
het startterrein. 0rganisatie
j
-)e cormissie evenementen (kom eve) heefti -Y....-. - dit alles natuurli_jk op zijn geweLen: voori vragen over de accomodatie kan iedereeni zicl;, het beste wenden fot Ton Kurvers;i alles $at met de competitie zElf te makenl heeft, is in handen van Henk Eaarhuj.s. Henk: za7 a1s een soort manus-van-a1les-wed-i strijdleider optreden, onder supervisie vani "Chaupionships Direetortr Tou Donnel-1y., ,Diegenen die twee jaar , geleden in l,ochen rraren, weten dat het vooral oppassen is met Tours aktenkoffertje: a1s-ie dat kwijtraaktl worden de tasks plotseling heel venijnig... 0bservers
i
Er zal gewerkt worden met ,,noninated observerstt: leder deelnemend team leverti een capabele observer af. De piloot staati voor de kwaliteit voor de observer (moetr \;:"hard kunnen werken, verstand hebben vanr ballonnen en van kaartlezen en de wedstrijdregels nog beter kennen dan de, piloten kortom, de beste crewleden die, eigenlijk aIs navigarors mee hadden gekund. En dat
,
toegestuurd van de ttkom eve,t. Nadere tails staan daarin vermeld.
i
-is geen grapje..
vedsirijd, direct v66r of na de coarpeti_ tievaarders kunrren opstijgen vooi hun Ligen plezier. Voor fiEsta-teams gelden dezelide regelingen als voor eompetitie-deelnemers' wat betreft aceomodatie en gratls propaan. ALLE piloten krijgen een aparte uitnodigingr VEEL PLEZIER ALLEMAAL VOOR GOED I{EER! !
de_ i
IN MEI, EN DUIMEN]
Brief ilqg De eerste briefing zal in principe plaatsvl,nden op woensdagavond 15 mei; de inschrljvlng zal' ook op die dag al- beginnen. D"; organisatoren hopen daardoor deze keer al l op donderdagochtend de eerEte wedstrijdvaart te kunnen maken. Reserveer dus een extra vrije dag op 15 nei.
i
FiEsta
Zoals gebruikelijk zu11en de piloren ni.et mee kunnen of wlllen doen aan
diel d"i
3
HBC tN 1984 activiteiten van de Ilaagsche Ballonclub in 1984 begonnen op Koninginnedag, 30 apri1. Op die dag zou een opstijging pI-aatsvinden uet twee ballonnen, Helaas.. een sterke oostenwind, die de ballonvaarders regelrecht de zee in zou blazen, verhinderde dlt voornenen. Gelukkig kon de start worden ultgesteld tot 5 mei. 0p deze Bevrljdingsdag voeren Pamela en De
Ger Visseher pJ.us ondergetekende aan boord van de Nirnbus met een noordeliJke wind over Zeeuwse eilanden en landden na drle uur in liouw. Frederique en Marlan Demenint en Hans Vos in t'The Dontt volgden spoedig en brachten het tot Nieuwendijk.
0p 19 meL toog de IIBC naar Lille, waar Pame1a, Ger en Hans aan de Jaarlljkse inter-
nationale wedstrijd deeLnamen. In ttThe Donrl
werd een mooie
vaart
gemaakt van
vijf uur.
Tijdens de Nederlandse Kampioenschappen Hetelucht ln De Beekse Bergen was de HBC eveneens present; de Nimbus startte daar op zaterdag 2 junl . Frederique en l"larian (atet Nini als onverwachte passagiere) voeren over de Drunense Dulnen, het Land van Altena, om de Biesbosch heen naar Werkendam. Na een toeht van drieEneenhalf uur werd de Nimbus
in Kill-e
aan de grond gezeE.
0p 30 juni, tijdens het "Minerva Ballonfeestrt in Leiden, gingen Hans de Vos en Ger Visscher de lucht in om 19.20 uur; slecht weer net veel buien maakLe het onmogelljk om eerd-er te vertrekken, Met een snelheid van 30 kilometer per uur dreef t'The Don'r via de Reeuwijkse Plassen, Schoonhove*, Gorkurn err de Bourmelerwaard naar t s l{ertogenbosch, reaar om 22.20 uur geland werd.
Hans
interval van enkele minuten. De vos landde, in opdracht van de jury, v66r 20.00 uur, in Zelhen. De wedstrijd uerd gewonnen door Nini Boesman; Eseede werd de Zwitser Afred Nater en derde de Brit Gerry TurnbuIl. De eerste prijs, een fraaie beker, werd door Alfred NaEer beschikbaar gesteld a1s wisselprijs. Elj was de winnaar van drie achtereenvolgeade wedstrijden gedurende de afgelopen jaren en verwierf daardoor def initief de ItJo Boesman Tropheer'. met een
Twee opstijgingen, in Amstelveen en D1 Ilaag, werden uitgesteld tot 1985. De star\7 in Amstelveen in gepland voor 30 maart. De I{BC za1 verder op 30 april opstijgen vanuit Sassenheim, in april deelnemen aan de wedstrijd in Li11e en op 16 en 17 mei aan een internationale .wedstrijd in Basel, De lijst uet evenementen vult zich nu ln snel
.
tempo.
Nini
Boesman-
de Vos steeg op 7 september op in
Leidschendam, in de stronende regen. Ballon en bemanning werden behalve drijfnat ook
loodzwaar, zodat de Ninbus a1 na een half manoeuvreren naar beneden
uur uoeilijk moest
Arnhem Ai-rborne
In het kader van de herdenking van de slag
werd onder patronaat van de llaagsche Ballonclub de 40e International Holland Balloonrace gehouden op zaterdag B september tij dens ttArnhem Aj.rbornet' . De wedstrijd bestond uit een vossejacht, waarbij de vosballon door loting werd aangeveom Arnhem,
zen. Er vraren deelnemers uit Frankrijk, terwijl twee ballonvaarders hors concours deelna-
Enge1and, Zwitserland en Nederland,
men. De weersomstandigheden waren bljzonder ongunstig met lage bewolking en regenbuien. Pas na de luchtvaartshow mocht met het vul1en van de negen gasballons begonnen worden; de toch a1 late start werd bovendien door een onweersbui tot omstreeks 19.00 uur
vertraagd De vosballon, met Pamela a1s coumandante, vertrok om 18.57 uur; de jagers vertrokken
de de
i
I
Flying Dutchmqn biino stqrtklqqr Onlangs spraken we even met Ilenk Brink, toen hij op de beurs 'rTechniek en vrije ti5d" in Utreeht de gondel van de Flying Dutchman aan het publiek liet zj-en. 0ver die ballon is ir de landelijke pers al veel geschreven, vandaar dat we het hier tamelijk kort houden. Het teau van de Flying Dutchman is nu a1 drie jaar bezig net de uitzonderlijk grondige voorbereidingen voor de vaart over de Atlantisehe Oceaan, van New Foundland naar Nederland - hopen ze tenminste... I
Eerder deze winter werd de ballon ten doop gehouden op SchiphoJ--oost. Hij draagt de registratie PH-LMD. I{et is een t'RoziErer,, dus een eombinatie van een gas- en een
heteluchtballon. In feite kont het erop neer dat de branders bovenop de gondel t s naehts het heliurn voor afkoeling Doeten naerrts Doeten behoedeng het eigenlijke draagvennogen is dus vrijr+e1 uitsluitend van de gasvulling
I
I
afkomstig.
l
i I
Henk vertel-de dat hij, omdat het hier gaat] \r'om een €6nma1ige vaart met eeu exp.riien-j tele ba11on, g66n gasballonbrevet heeft ,hoeven halen, a1 heeft hij wel training uetr gasballonnen gekregen. "In dit geval heb ikj eea typebevoegdheid gekregen, speciaal voorj deze ene ba1lon.r' I
I
valt in de klasse AM-i1, met zijn inhoud van toraal 8000 kubiekel zneter, waarvan 6500 kuub helium. Het start-j gewicht van de gondel is ruim vijf ton. I"Iaar .daarvoor hebben ze de buitenkant dan ook volgehangen net propaanflessen, zrrrr-l stoftanks (er gaat 80.000 liter zuurstofi mee, genoeg voor 175 uur/drie uran) en eeni generator, terwijl binnen een klein fortuini aan navigatie- en conmunicatieapparatuur is De Flying Dutchman
I
j
j
aangebracht. De satellietnavigatie-spu11en - raken positiebepaling tot op zestig ueter ^ lr/nauwkeurig moge1ljk, en een weerradar onder de kiel van de gondel t,kijkttt in een straal van 400 kilometer uit naar buien, cee-beers enzovoorts. Dat geeft genoeg tijd om een noodlanding te maken. De gondel is compleet gesloten om op zee te kunnen overleven, en i-s dan ook zowel door
de scheepvaartinspectie als door de Rijksluchtvaartdiensr gekeurd. Hij meet 6r50 bij
2,40 bij
2,25 merer (lxixh)
De branders bovenop de gondel
Voor de gas-enthousiasten is het aardig te weten dat de gondel. een trailrope heeft van
bedoeld
pen. "B1i5kt dat niet zo te zijn, rt
springen we eruit. Hopelijk is dDr niet nodig..
dan
Flying Dutchman staat van 15 juli tot 15 september gereed in St. John,s op New, Foundland, i"n afwachting van het geschikte weer. Overigens kan het publiek nu ook raden waar de ballon zal gaan landen, en. zodoende een prijsvraag winnen. Mits vijfi gulden wordt bijgedragen aan de t'Transat-, lantic Balloon Expedition 1985r'. De
l
Lekker
coufortabel za1 het dus nj.et zLja, vooral omdat nlet voorzien is in verwarui.ng. rrWe dragen llount Everest-kleding, want het is op onze vaarhcogte, 26.000 voet, tussen 27 en 41 graden onder nultt, aLdus Henk.
zijn
om constant op een laag pitje te werkea ge.durende de nacht, Ze hebben ,ieen bougjeontsteking, omclat j e op 26 .0b0 voet* nu eenmaal niet buitenop een fiondel geat klimmen met een doosje lucifers.. Voor noodgevallen zijn er nog vi-er Camerorr Mk IV-branders aangebracht. fn theorie moet dat genoeg zijn om een a1 te snelle daling te voorkomen a1s het helium mocht ontsnap-
0trrengat[Entfc @alloon @xpebition 1985
olrg,.zro.@
Etis ir ro Brtirp it ! mrnb( 0f Orl lpitrg Dutrrmar rountrtion, Gbt
rEb
Dt
ttljrlpinq Dut.l,mln ri
€blti?nId*(co-pibr, cbtrr todomln ((.o-pitat
,
-{fu -<Trr[^Y
*!n&Ilint(t+t!in) *!n& Ilint (t+t!in)
fltP
fi*-=:-
-
55 meter en een gewicht varl IZ5 kilo; genoeg om de |tstaartt' eerst te laten landen, en dan pas de neus.
vE
- rr?l
'g-"-
4.:s. *v!:;.i*,
..*:
j
-;,;-
izoru"r 1984:
j
Tussen
lb,rien stijgt I
de
door de
IPH-IIYP l
rtTorchy,
tvan i
j
op
het
narkrplein
in
Kaatsheu-
ive1. De foto i i
i j
werd gemaakt
vanaf
de
toren van
de
brandweerka-
lzerne. I
;
n.
PH-r{Yp de
zaL in
hartweek, over i die 1 enkele dagen
begint, rdeer dagelijks in ide lucht ' zijn voor de I
I Nederlandse i Hartstich; tirrg.
Piloot: Ton Kurvers
Ballcntvpe: Thunder
Series
One,
}J-7 -77
.,'
.
. .. ... t --
Eoto: Frank Schweppe BALLONSTOF
MINIPOSTER APRIL 1985
7
In de vorige twee nummers van BALLON-] ST0F schreef Arie Steenhuijzen d*i rubri-ek t'Meteoritistt, over a11es watr uet het weer te maken heeft. Dit keer] laten rre een andere meteoroloog aarl'l her woord: Tijmen de Boer van
dei
meEeodienst op Schiphol. Een laaxi geleden hield hij tijdens een mereo-i symposium een lezj-ng over het t'nachte-j lijk windmaximumr' - iets waar wij alsl ballonvaarders zeer vaak mee te makenl krijgen, al- beseffen r^le het vaak aiet, eens. Tijnen zet hieronder uiteen wati dat verschijnsel precies inhoudt, i
:
G
Wind die doorschiet. . .
eor^,i-ncl
,
Figuur 1: windsnelheidprofiel in de nacht. (ff = -snelheid in knopen)
Zeker voor ballonvaarders is het begrijpen van het l(achtelijk tr{ind Maximum (NI,I}q belan-Hoewel het nogal wat meteorologi.sehe kennis vraagt van de Lezer, za]_ ik prot.r"rr,arverschijnsel wat te verduidelijken, Het NWII is een typisch grenslaag- (nengtaag)verschij-nse1, en toE op de dag van vandaag is de grenslaag het moeilijkst te U"gri3p"n en re beschrijven deel van de atmosfeer. Het fout gaan van de weersverwachtingen -i..oro-t ,roor .u' grooE deel op naau van die laag!
rijk.
De grenslaag is dat deel van de atnosfeerl waar het contact met het onderliggende aardoppervlak merkbaar is. De laag r,rordt gelcenmerkt door turhul entp be'..regieggn, *o dus door menging. Per definitle zijn stromingen in de greaslaag driedimensj.onaal: niet a1leen in het horizontale, maar; ook in het verticale vlak. Dit in tegen-, stelling met de vri_je, ongestoorde atmos-i feer op grotere hoogte. 0m het NWlf te begrijperr moeten we aei grenslaag gaan verdelen in een nachtelijkel en een dagelijkse menglaag (figuur 2). De hoogte van de grenslaag kan variEren vani 100 tot 500 merer ts nachts tot 1000 E 3000; meter overdag, Deze getallen zLjn vooralj afhankelijk van de bewolkingsgraad, hetl sej-zoen en de geostrofische windsnelheidl (geowind, Vo): de theoretische wind UeEoli rende bij %en bepaalde isobarenafstandri zonder wrijving. l
bewegingstransport van boven naar benedeni
r
j
zijn, anders zoit het overdag windstil worden.
De iop vair de dageiijkse grenslaag vertoorrt
echter meestal een deksel (een inversie) ,; zodat er vrijwel geen be*,egingstransport isi van de nbg hogere atmosfeer naar de grens-i laag. On de windsnelheid aan de grond te, handhaven ontstaat in de grenslaag dus een] tekort aan bewegingsenergie (zi.e figuur 2,, DAG 200 ur: 13008 = wind 130 graden I knopen, Eerwijl de grondwind 12 knopen is). ,
i
i
0verdag stijgen, door verwarming van het; aardoppervlak, thermiekbel-len op; de gr"ns-j laag groeit en wordt door de thermiek totl aan de top goed geremd. De opstijgendel thermiekbellen moeten worden aangevuld enl er wordt dus lucht, die ln beweging isl (wind), naar beneden gevoerd. Daardoori neemt de windsnelheid aan de grond toe. D"i daarvoor nodige bewegingsenergie moet worden aangevuld, want aan de grond gaat doori
;
i
-wrijving de kinetische energie (ber*egiog)i over in warmte (dat proces noeuen wel vj.sceuze dissipatie). Er moet consten.rj
I
:
,
5 twee uur voor zonsondergang, affr'a.Q. lijk van de omstandigheden, begint fret fef,ti te worden. De grondinversie gaat zLcin, vormen, waardoor de turbulente uitwisselingi E6n
met de hogere niveaufs wordt afgesneden van, de grond. De wind boven de nieuwe inversiej
wordt ontkoppeld van de wrijvingsinvloedi aan de grond en gaat een eigen levenj leiden. De stroming vlak boven de.inversie gaatr zich dan aanpassen aan de heersende druk-' gradiEntr €n gaat onder invl_oed van heti Coriolis-effect en van traagheidseffecten; een oscillatie beschrijven rond de geowind-j vector. ':
I
Het CORIOLIS-EFFECT is een schijnkraeht die, als gevoLg van de draai-ing van de aarde, een lichaan in beweging (wlnd) op het noordelijk hal_frond doet afbuigen naai rechts.
l
GEOWIND-VECTOR geeft de richting en sterkte van de geowind aan.
De
de
bovea het NWM ls het effect nerkbaarl daar neemt de snelheid weer af, ziJ het geleidelijker dan onder_hg-_q $m!.
in het NachteliJk Wind Maximum zal op een bepaald uomenL a-geostrofische (qf
De wind
supergeostrofische) waarden bereiken,
zowel-
ln rlchtlng a1s in snelheid: hij waait tlJdelljk harder dan de geowind, en naar de hoge druk (dus rechts ten opzichte van de geowind)
,/ --.
.l
/
!
In figuur 3 is dit te zlen: de gestlppelde pijlen geven het verschil aan tussen de
geowind en de grondwind. Daarbij moeten we bedenken dat bij het vormen van de grondinversle de wind pa1 bovenop die inverslelaag beschouwd wordt a1s de grondtrind. In een
tijdsbestek van ongeveer 15 uur (op onze geografische breedte) draait de verschilvector (de gestippelde pijl) rond de vector van de geowind (V*). Vn is de gronciwin8 op TO. 'i= h"t tijdsilp waarop de grondinversie
itl"1c': 1000
I
Figuur
oscillatie
ronci V-
b
16C16
-:
m.
1t,016
i
150
1
200 r,.
17
tTL
I2
,/, lf1i.rQ
i 3012 I'rlLE-L
z
orr
DAG
(rp
ztch begint te vcrmen: ongeveer Llree uur voor zonsondergang. _ is de richting en snelheid van Ce wind y:l}..oorrun de j,nversielaag, ongeveer zes uur rra r1e vorning van de inversie; V*-,- ^^--_,_, is de richting eu sneiheid van aB"Sif,3'tt"*# nur einde van de nachr: rechrs van en iets sneller dan de geowind op grote hoogte.
Het 'rdoorschietenil van de vind ten gevolge van lraagheid is voor een deel te verklaren a1s \.re het vergelijken met een auto die wind tegen heefi. Komt de wagen plotseling in de luwte van een vrachtauto of een tunnel de wrijving valt dan weg dan accelereert hij plotseling. Datzelfde gebeurt ook met de wind, die vlak boven de
grondinversle plotseling weinig rj/eerstand meer ondervindt. De grootste schering (shear) komt, voor aan de onderkant van het NWM: daar moet de wind
ook snel afnemen tot de relatief zwakke grondwind onder de grondinversie. Maar ook
Flguur 2: grenslaag bij.lag windprofiel.
z
on
oncl
r:
r
en nacht lret
Een Nachtelijk Wind }laximum ontstaat niet altljd. Orndat er (zie figuur 3) een behoorlijk verschil noet zijn tussen grondwind. en bovenwind op tijdstip Tn zal het effect bij windstil weer nj.et dptreden. DatzeLfde geldt voor harde wind, waot de turbulente
uitwisseLing wordt dan aiet nul eR de grondinversie kan zich niet goed vormen. Er moeten ook goede ultstralingscondities zljn, zeker in de avond. Dan kan de grondinversie ontstaan en het NWM kan zi-ch opbour,ren. Dat betekent dat in de aanvoerrichting 100 tot 250 kilometer geen bewolking aanr*ezig mag zljn. Ilet mooiste NWM treedt op bij een dagelijEse gang van de temperatuur van 10 tot 15 'C (vooral rs zomers). Ook blj wind vanuit zee treedt nauwelijks eer'r NWM op.
is
ook erg gevoelig voor andere invloeiden. Veranderingen i.n de gradiEnt (de geowind) veranderen drastisch het windprofiel. Advectie van rf,arme lucht versterkt, adveetie van koude l-ucht verzwakt
De grenslaag
het
NWM.
Het
NliM
I
vorrnt zLch ' s avonds langzaat, maar
Tijnen de Boer Luchtvaartmeteoroloog, Schiphol.
is 's ochtends snel opgeruirnd, dankzi-j de beginnende thermiek in de inversielaag eronder.
Noot van de redactle: het lijkt er op dat het NachteliJk Wind Maximum voor ballonvaarders het best waarneembaar is kort na zonsopgang. Velen zul_1en a1 eens hebben
Ho0gte
De hoogte van het Nachtelijk Wind Maximum is vooral afhankel-ijk van de geowind-sterk-
te.
meegemaakt dat dan tauelijk laag, vlak boven de grondinversie, een snellere en qua
vuistregel is: hoogte in meters = 20 x grondwind (knots) of hoogte in feet = 60 x grondwind (knots). Een goede
Een andere benadeqingsformule
richting sterk afr+ijkende wind staat. Met s informatj-e in de hand kunnen ?redstrijdpiloten wellicht zelf beoordelen of een dergelijk effect kan optreden, en Ti-jnenf
is:
hoogte = 1r!' x G' meter; G is daarbij geowind in meters.per seconde.
spreken dan van een t'koude plaklaagtt. 0p lage hoogte kan overigens nog een heel ander windmaximum optreden: de ttlow leve1 jettt vlak voor aetieve fronten. Daaroverl urisschlen 1ater.
de
daar gebruik van
maken.
De maximale sterkte van de wind in het NMf valt rur,rweg rond middernacht. De wind kan dan 3 tot 4 keer sterker zijn dan de grondwind (zie ook figuur 3). In de winter blijft het NWM overdag vaak
bestaan, zLj het op grotere hoogte.
We
Fexrcbcl!+cnlng, snelle descemts In oktober vorig jaar organiseerde de Oostenrijkse Aeroclub in Oberwart/Burgeiland de eerste internationale wedstrijd ItPara-Ballooningr'. E1f teams uit zes landen deden mee, waaronder 66n ploeg uit Nederland. Michel Bizot sprong zes keer uit de pH-00K, een Thunder Z-77 onder eorrmando van Ton Kurvers. Hieronder een aantal citaten uit een artikel dat Plichel schreef in "De Sportparachutistrt van december 1984. Voor de wedstrijdvaarders onder ons! het ging om fly-in tasks, waarbij parachutist en ballon hetzelfde doel opkregen. Aangezien een para op enige duizenden voeten hoogte moet springen, moet de ballon daarna een uitzonderlijk sne11e eold descent maken om niet over het doel te drijven... V ttDe informatie vooraf bestond uit een vaag men verd de ballon op vo1 zakken rrgezet,,, berieht dat er een para ui.t een hetelucht- :l bij de afsprong van g0 kilo para trei -zodat ballon moest springen" gevolgd door een hele gevaarte niet als een raket dL hoogte p-recisielanding van zowel para.als balIon.. in schoot rl i1
Op donderdag 25 oktober kon eerst
een
gewenningsvaart worden genaakt om deeLnemers en wedstrijdleiding op elkaar in te laten spelen; voorti kon zo de haalbaarheid van de opdracht worden gepeild...tt ttNa de start werd nauwkeurig genavigeerd en geplot om de uitgezette koers te varen. Een werkel-ijk prachtig uirziend Landschap in rijke herfstkleuren ging geluidloos onder ons door, Dit was genieten van de luchtvaart in zfn meest pure vorm. Dan op zotn drie kilometer voor het doelttvol gast' omhoog naar de berekende exithoogte van 4500 ft in een tempo dat werke3-ijk keihard kan gaan. Op 5000 fr aangeko-
rc
1"P", dag ziJn er zo twee vaarten gennaakt, ,waarbij de teamleden goed op eLkaar raakten ingespeeld, Gesprongen werd tussen de 3000 en 11000 ft, en clear-en-pulIts ea langdre ,vrije vallen werden gemaakt. Exittechnieken lwerden uitgeprobeerd, waarbij "op je rug de lballon nakijkentr uit ui.terst stabieL en
lueerdere malen voorkwau dat een vier- tot jvijftal van die grote kolossen langs elkaar iheen zakkend om her doel draalden; een ipubliekstrekker van de eerste orde! O"t a" lnavigatietechniek ook wel eens faalde bleek luit een landlng van de Engelse ba1lon in jllongarije. Gelukklg konden de llongaarse ideelneuers aan de wedstrijd. een goed jwoordje doen biJ hun autoriteiren, zodat de i-
1
i
comfortabel werd ervaren..tt
"Erg indrukwekkend waren somuige ttsnelle zakkersil var Oostenrijkse en llongaarse ballonnen, I waarbij het ventiel (lees I parachute - red.) in de top van. de ballon
Engelsen weer terug mochten met behoud van ba11on en sprlnguitrusting en vol met slibowitz. . tl ItTotaal werden zes vaarcen gemaakt. Als beste kwam de 6quipe Schabus/Siarkbaum naar voren; Ge ivoren; de Nl-6quipe NL-equipe behaalde een zesde jplaats. Uiteindelijk hebben we a1len een ]heleboel geleerd, vooral van elkaar en van
, ,
i
grotendeels werd opengezet, zodat de bal1on
onder heftige vervormingen echt naar ,beneden denderde. Op de Juiste hoogte her ventiel weer dicht en hard stoken om af te
,
,femmen..tt
lelkaars sport. IIet lijkt haalbaar een ldergelijke wedstrijd ook eens in Nederland ite organiseren, waarschijalijk in 19g6.'r
navigatiehandigheid van de meeste lballoncommandanten was groot, zodat het ,
"D.
Ilet nut von rqdio's .o r -.
Het is in Nederland niet verplicht een radio aan boord van een ba1lon mee te neuen. Daardoor, en doordat een behooit:.3ke kleine-rraio".t voor de luchtvaartband toch wel zorn tweeduize,nd gulden kost, gebruike zeker de helft van de ballonvaarder-q in ons kikkerland zelden of nooit een radio. Nog minder zijn werkelijk bevoegd orl een luchtvaartradio te bedienen. Dat is, janmer. Hant je kunt je als ballonvaarder sous meer veroorloven a1s je rcontact kunt houden met de verkeersleiding iOro in Nederland bevoegd boordtelefonist te ,luchtruim niet meer volgens de ,"e.t".# iworden, moet je werken: een half jaar lang :ueldt. Want een ballon is op radar rwekelijks een avond op cursus, en dan een zien (dar weren "i"t @. - we allemaai h."i g;;;:. jexamen afleggea bij de Rljksluchtvaart,Iloe eou een verkeerslei-der achter M dienst. I{aal je dat, dat ben je bevoegd om groene scherm zich voelen a1s hij ,0."t dffi' 'in elk willekeurig luchtvaariuig de iadio 'er ergens een ballon zit, in de buurt lr*riF :te bedi-enen. Dus ook i_n een Jumbo die via ,ander luchtverkeer, maar hij ni_e_t.s-.. meer , een internationale luchtweg binnenkomt en hoort? in dikke mist moet landen. Dat overkomt ons lHet is daarom van het grootste belang dat s ballonvaarders niet, uaar het is we1 ]een radio ook volgens de regels irorJt ,\#gelijk nuttig orn er iets van te weten; je igebruikt, Bovendien is het beschikbaar rbeseft dan veel beter wat er a1lemaa1 thebben van de mogelijkheid tot radlocontact ;gaande is in het luchtruim boven je, a1s je I een groot pluspunt bij het varen in geconlzelt comfortabel een paar honderd voet i troleerd luchtruimi in sommige landen is iboven een bos haagt. Verkeersleiders vinden ;een radio trouwens altijd verplicht. het prettig ou, zelfs over de telefoon, met mensen te praten dle de problemen van hun iEen ander argument is sinds kort een j werk begrijpen en kort en helder uitleggen jr,iljziging in de internationale wedstrijdiy2"-- r" wi1len. Ze vinden her d"arenrllen i reglementen. Slnds de Europese kampioenh661 vervelend a1s iemand op een druk bezet i schappen hetelucht in york is het glbruik radiokanaal plotseLing in langdradig ivan radiors bij'wedstrijden formeel toegeNederl-ands kout vertellen dat hij ergens tn st.aan. Wie competltie vaart bezorgt zichzijn ballonnetje hangt en graag ,ri hog"r izelf een nadeel a1s hlj geen radio meewl1 - een eonversatie die doorgaans flink neemt. gehinderd wordt door het geloei van branders op de achtergrond. Iletzelfde geldt lRadiots beginnen in onze sport onvermljwanneer een ballonvaarder zich we1 neldt op ,delijk te worden. Het is een goede zaak dlt het moment dat hij wat wil (een TI,IA ingaan lsommigen onder ons al de moeite hebben om te kunnen stijgen, bijvoorbeeld), ,ra. lgenomen een RT-bevoegdheld te hal_en. Het is z.Lch bij het verlaten van hetzij een lvoor iedere piloot, en dus ook voor leer,ttgeklaarde" hoogte of van gecontroleerd rling-piloten en serieuze teamleden, aan te I i i
11
raden dat ook te doen. Ilel-euaal wanneer je !) radlo t s gebrulkt (want dat,lcomt
al
_voor
Informatie over radiocursussen kan worden opgevraagd blj de RLD op Schiphol-Osst (teL 020-s169111).
Voor dlegenen dle belang hebben bij de laatste lnformatie over radioprocedures dle vorlg jaar lngrijpend gewij zigd zLjn is het goed te weten dat de Rijksluchtvaartdienst sinds enkele weken het ttManuaL L98411 of Rediotelephony, First Edition kan Leveren. Io dtt officiEle lCAo-uanual zijn alle ni.euwe proeedures en fraseolo,gieEn die slnds 7 juni 1984 gelden, opgejnomen. Het boek kan wqrden verkregen door f j20,- over te maken op girorekening L38777, ;Rijksluchtvaartdienst Deu Haag, onder ivermelding van t'ICAO pub1. DOC 9432't. 'Verder levert de British Balloon and Airship Club het handzame "Radiotel-ephony 'Manual CA? 413", uitgegeven door de Britse CAA (f 2,30 incL. porto, bestelling plus lcheque sturen naar BBAC Sales,i Mike and Lesley Wllloughby, 60 West Chiltern,
NUTTIGE ADRESSEN: WAARHEEN VOOR
Camerori
verkrijgbaar).
F,S.
IN
R. I{olstsEraat
De jaarvergaclering ';an de afdeling Ballonsplrt van de KNVvL zal plaatsvinden op ,,:,:Xi*isdag 24 april a. s . , om 19 .30 uur "De
?l:@le Tolhuis", weg naar Rhijnauwen in ',t:/&recht - dezelfde lokatie als in 1984. Naast de gebruikelijke onderwerpen zoals notulen, mededelingen, financieel overzi-cht ien rondvraag zu11en aan de orde komen de Nationale Kampioenschappen Heteluchtballonvaren 1985, het afdelingsorgaan "Ba11onstof" en de verkiezing van een nj-euw afdelingsbestuur. ;Wat betreft dat laatste: het voltallige ibestuur stelt zich herkiesbaar. Namen van
:eventuele tegenkandidaten z:u]j.€n twee weken bekend
tworden eemaakt
,]
rli
1984
I
l--
;vor1g Jaar : zun zljr: vler mensen geslaagd t'BVB ba11onpraktijkexamen &94eusrr lvoor hun praktii heteluchtft: Jef Horst,en uit lvoerder liRaamsdonk, E.W. van der Werf (Veen-
ldam) , W. Hoeksma (Bronneger) en.,Henny lvan Loosbroek (Tilburg) 'ielte vier van harte gefelieiteerd!
v.
V
Tongeren)
:
48
4819 IIR Breda 07 6-t4537 2
Reparaties, inspecties en conplete rebuilds van alle ballontypen: Terri Price Postbus 19, Maastricht Airport 6239 ZG Beek 04402-7 4447 OVERIGE ADRESSEN:
(theorie en praktijk): Informatie en aanmelding via Rijksluchtvaartdienst, Directie Luchtvaartinspectie, Postbus 7555, Examens
LLLT Zll Schiphol OosL, 020-5169111
Voorzitter
l.-
idsecrours rN
ThunderColt heteluchtballonnen Ad llaarhuis (Adballon)
UTRECHT
ivoor de vergadering aan de leden
heteluchtballonnen, agent ln
Nederland: Ad Air (Kees Hoogstede & Leon Postbus 49, 7630 AA Ootmarsum 05413-3939
Woodcote, Reading RG8 OSG, Engeland. Daar zijn ook veel andere handige ballonspul1en
JMRVERGADERING
WELKE
BALLON?
examencommissie
BVB
Ballonvoerder: Mathijs de Brui.jn Am liasenberg 8A 6238 llofhein-7 West-Duitslaad oe-4e@)61e2 2732E Medische keuringen:
Stichting Nationaal Lucht- en Ruimtevaartgeneeskundig Centruu Kampweg 3, 3769 DE Soesterberg 03463-L546