,f fINHOUD:
Pag
'1
Pag
2
pag pag
3 4
Pag
5
pag 6 pag 7 Pag I pag pag pag pag pag
I
9
11
12 13 16
bal
1o
nst of
uitnodiging algemene ledenvergadering nationaal kampioenschap hete lucht 1 983 uitnodiging mateodag I
bakzebruijn
t
ballonclub veendam
verz e keri ng 1 -1 -1 e83 i nver siet jes abraham hopman
sky quest
kommi ssies mete ori ti s
haagsche ballonclub
do_ /
0
airborne greetings de mooiste rapport dodelijk ongeval ba1lo nutopia
4
BALLONSTO F 1e
JAARGANG
nDo
1
REDAKTIE:
Ad Haarhuis en Paul
Kok
REDAKTITADRES:
Paul Kok,
Anemoon 16,
6721 ZB Bennekom
tel:
08389-5081
KNVVL
OFFTCIEEL ORGAAN DER KONTNKLTJKE NEDERLANDSE VERENIGTNG VOOR LUCHTVAART
AFDELING BALLONSPORT
-l
instrumenten en c om m u n icati eapparatu u r voor de ballonva arder
l-
WINTER t hoogteneters, baTTonvariometers, barografen en komPassen AVIONIC DITTEL: diverse tgpen o'a' pottables en ook aTLe toebehoren Ilomenteel aantrekkeT ij ke kortingen alj schade/reParaties: 66n dags' setvice niddels een ruifset
Martin Heesakkers INIMI\UITIOI'IAL AVIATION SRVTCE
Eind
11
5561 BC
L
tel :
Gebriider Winter
RIETT{CVEN
04902-4L7
4L (s'avonds)
trankri
Bordgerdte frlr die Luftfahrt
_lU Qjvionic/g--ittcl
Voor de anderen... mgnsen rkop opt en volgende keer beter, ulant de aanhouder zal zekac ulinnen.
ik
Hst laatste nieuuls van Frankrijk, uJaar Nini Boesman de verqadering van de F. A. I. in Parijs bezocht. . . Door da President van de F.A.I. is Nini toegazegd, dat voortaan aan de Europese- en UJereldkampioenschappen hete luchtballonvaren VIER Nedarlandse teams mogen deelnemen. Deze regel gaat dit jaar reeds in! ! I
luchtschip?
Is het nu r,161. . . of is het nu nist LJaar dat Richard van de lYleer een Cameron helium luchtschip in bestelling heeft? Mocht het zo zijn, dan bij deze aan Richard de uitnodiging ons iets meer te vertellen in het volgende blad. . . (luchtschip 6f ...luchtkasteeI?)
VoortE uorden da Europese Kampioen-
schappen hete
in 0ostenrijk
luchtballonvaren
1984
gehouden.
Verdara informatie op de vergadering van 14 aPriJ- a. s.
examen
uerd er esn sxamen gehouluchtballonvaren hete theoria
Trrlee uJaken geleden
den.
Proficiat aan Frederique Demenint van de Haagsche Ballonclub, die als enige slaagde.
L-
tfr1q
t-
Ari
n 4
ballerBHh Daar is ie dan... een tureede bal1on-
praat -sorryhet geuorden.
BALL0NST0F,
t;ant dat is
15 enqubtef ormul j.eren mochten ure terug ontvangen en tevens nog enkele telefonische reakties. Een greep uit deze: Aandacht aan veiligheidsaspekten bij het ballonvaren/Rubriek tPilot Neulsr met vliegtechnische zaken, nieuue ontulikkelingEln van fabrikanten en uituisseling van praktijkervaringen/Humor / Evenementenagenda /Vtaagbaak/F obot s van alls NL-ballonnBn en hun vaarders/Een zgn. tlYlAL t voor ballonvarenden opnemen/ Ballonpos t elc/Vaartbelevenissen etc. LJat
dacht U van de volgende namen..?
BALLONPRAET
/B
ALLONRE VUElBALL O NVAART/ 0 NNAUT r K0S/NAUT IKOS
/
BALL0NA I R/BALL AER0L OGTC A/
prL0T
FL AnE/FLArylB0yANT/
BALLOSTRATUS/BALL ONVAR 1 A/BALL
ONPE
R
I KE-
LEN/BALL00NATrcs/urT DE rvtAND/BALL0NSTOF/VE NI IL AT I E/B ALL
O
NVA ARDER SJ
O
UR
NAAL
BALLONNERIE/HETE LUCHT BALLAST/HOTAIRA V E S/L U C H T B E L L E N,/B AL L O N B O D E/B A L.L O NLAST/BALL0NBoDE ETC.ETC. ETC. IjJ
Het Bestuur heeft aIle namen voor het blad z6nder de inzenders te vermelden
op een rij gezet. Unaniem LJas msn van mening, dat rfBALL0NST0Frr het meest pakkendst zou zijn, temaer da drievoudige betekenie. En rrrie bleek da uJinnaar. . ? Gerrit Visscher, 6cht op neutrale uij2e.., Proficiat Gerrlt en de historiattentie volgt op 14 apri1. bJat verder. . . er ulerden euggesties ontvangen voor een ander formaat, A4 dubbel gevouiren is A5. Eventueel- is met verkleinde tekst te uerken.
vond de drukkualitsit goed, de inhoud moet natuurlijk no9 een definitielYlen
ve opboutrt krijgen en over advertenties uas op 56n na geen nagatieve kritiek. Uiteraard moet het blad natuurlijk ook niet bij de gratie van adverteerdere
komst tot een dsfinitieve vorm Een opsomming. . .
te
komen?
a) BALL0NST0F a1s een stencilr goedkoper dat dit exemplaar, doch het is niet mogelijk fotors te reproduceren Bn tsmetulerk I is niet te voorkomen. b) BALL0NST0F in deze sfeer, m6t advertenties en zSnder financi6le bijdrage van de leden met als nadeel voor de redaktie het rgeleurr achter adverteerders. ;) BALL0NST0F a1s voorbeeld b)doch z6nder advertenties sn gedragen door de leden middels bijv. een kontributieverhoging of... d) is het rrlel zinvol met BALLONST0F door te gaan. . ? lrij praten er verder over op 14 apri1,
U
komt toeh 56k naar de Algemene Ledenvergadering te Utrecht?
veel leesplezier,
paul
kok
uw bestuur
nodigt de leden der KNVVL hartelijk uit tot het bijuonen van de Algemene
Ledenvergadering op donderdag
14
april a.s. te Utrecht, aanvang 20.00 UUT.
De vergadering rrrordt gehouden in: Caf6 Restaurant t0LYwIPIAt, gelegen aan de Amsterdamse Straatueg 346 te Utrecht. De agenda is aIs vo19t:
1. 2. 3. 4. l. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.
0pening door de voorzitter Notulen ledenvergadering 17-11-82 fngekomen stukken IYlededelingen
Rapportage uerkgroepen/kommissies
Financieel overzicht Cluborgaan tBallonstof I Nat. Kampioenschappen hete lucht Aktiviteiten in kader 1783-1983
Sportkommissarissen Rondvraag
Sluiting I 0LYIYIPIA t ( restaurant/bioscoopcomplex ) bestaan. kunt U vrij eenvoudig bereiken: Helaas kan een volrrlaardig ballonkommustadsbus vanaf Utrecht CS lijn 3 of nikatiekanaal thans door de Verenigings- met de auto de af slag tLage lrJeide t van kas nog niet gedragen ulorden. de sneluJeg A,dam/Utrecht, vervolgens In dit tureede blad dan ook als proef over de brug bij het Dourre Egbertsr tuea advertenties. complex, 1e stoplicht L-af, 3e stoplicht R-af en na 100 meter ziet U het Ulelke mogelijkheden zijn er in de toeaan de rechter hand.
nl<83 organisatie rNK 83' is tot een afronding gekomen. Het draaiboek
De
voor de hete luchtkampioenschappen 1
983 is rond. . .
Het rstrijdterreinr uordt de Gemeente L0CHEtvl in Gelderland, rrrelke dit jaar tevens haar 750 bestaan viert. De uredstri jddagen zi jn 1 Z/'tS/l q en 15 mei en de uledstrijdleiding hoopt 6 vaarten te plannen. Per deelnemend team bedraagt het
inschrijfgeld f. 2OOr-- Bn per team ulorden vier personen ondergebracht op het landgoed rtDe Cloasetf te Lochem, dit inclusief ontbijt en diner.
Ieder deelnemend team disnt te zorgen voor een observer ! A1s
uedstrijdleider is aangetrokken
Dhr Tom Donne11y, geen onbekende in ballonvaarderskringen en... de Nederlands kampioen 1983 rrlordt af gevaardigd naar de hJereldkampioenschappen te Frankrijk. De ontvangst van de deelnemende teams is dondsrdag 12 nai (hemel-
vaartsdag) tussen 11.00 en 1S.00 uur op rkasteel De Cloeser te Lochem en... voor uls het vergeten, neem ulel ballonueer mee naar Lochem! Verdere informatie tijdens de Algemene Ledenvergadering te Utrecht.
uitnodiging aan: ballonvaarders en leerlingballonvaarders voor de diskussiemiddag en avond met de luchtvaartmeteorologische dienst te Schiphol, uaarbij centraal staat: DE RELATIE TUSSEN BALLONVAREN EN
METEO
De diskussiemiddag en evt. avond uordt gehouden op donderdag 28 april 3.so
2
op de 2e verdiepinq van het Rijksluchtvaartdienstgebourrl te Sehiphol Centrum en begint an 14.00 uur! Het doel is ballonpiloten en piloten in opleiding kennis te laten maken met
de meteorologische verulachtingstechnieken 6n de meteorologen met de specifieke meteorologische behoeften van bal-lonvaarders. 0ok zulLen Verkeersleiders aanulezi.g
zijn en Vertegenuloordigers van de dienst Luchtvaart der Rijkspolitie. PROGRAIYITVIA:
Inleiding van een meteorol-oog/Lezingen met audio-vi.suee1 materiaal door Nini Boesman en Hans Zoet/Diskussie tussen de deelnemers,/Rondleiding op de dienst lvleteo en kennismaking met de Lraarnemerij, het meetinstrumentarium en de kommuni katiesystemen . Aan h6n, die bekend zijn bij de meteo a1s ballonpiloot of leerling-piloot is een uitnodiging verzonden. fvlocht U deze uitnodiging met deelnameformulier niet hebben ontvangen, be1 dan even de Luchtvaart lYleteorologische Dienst te Schiphol Centrum O2O-126949. Let rrel: voor andere belangstellenden bestaat een mogelijkheid met een excursie mee te doen; deze middag en avond is van zuiver meteotechnische aard ! Bn voor hen, die daaduerkelijk vatsn.
::::.tiii:i:::i :i:::lliil::,!
tiii:::::tili!: l;:tl:il;!::,:,
,l
ii::l::tiiili:ll
i: ::, ,!r ^\rt::i
0p veler verzoek nemEln urij de -ietulat late- einduitslag van de Europese Kam_
pioenschappen hete l_ucht ballonvaren 1982 op in deze 'rBALL0NST0Frt. . .
In totaal zijn er zeven uedstrijdvaarten gemaakt (derde vaart vervalien) en zo U ziet is wlathijs de Bruijn op een fantastische 2e plaats geeindigd. Toch ook de complimenten aan de andere tulee uit de lage landen, rt is niet eenvoudig g.errleest om in het rgolvende Luxemburgr de punten te pakken.
,::.1]i
iii:!::i
R
trainen en nog eens trainen. . . Eerst LUCHEtvI en vervolgens naar Frank_ rijk om die rsterke boomr uit 0osten_ rijk te pakken! Geen eenvoudige zaak, Josef is een uiterst goede gemiddelde vaarder, die LJel-nu,
geen navigatiemissers maakt.
(foto van Frank Schueppe met wlathijs recht boven het kruis... ) NR.i
2 I rt 3 ltt r, lza s lza
6 7 a
e ro
l:r
ltt, lt't 17
lzg
NAHE
TASK2
DE RRUIJN
HATIII.IS
SORENSEN IIENNING
tJ.-6ERIIANY
JANNS GRUBBSTROH JOIIN HEIMBERC GERRTT
Si\,EIlEN
PAAHAND KIH EROCL I ARTIIU R NICHOLSON BOB
I lts t2 lr, II l:o 14 ltrt, 15 lg r6 Iql tt |.42 rB lq
JUERGEtI CONTBGI ACOHO PAO',O
20
CRTSPIN KINDERNANN CERIIARI!
I
re
23
EAREFORD
DAVE
r,rNDqutsT PER-OLA HNSSNER MARTIN
I,'UNNARSSON
BENGT
l18
ls
683 951
967
488
t 63 795 390 l0L)0 706
srJt!l)t:N IJ. -CERHANY DENNARK
SI.'ITZERLAND
3t7 943
706
651
sr{EDEN
291 889
615 I 000 268 585 512
317
SIIEDEN
ITALY
IIO
388
IJ.-GERHANY
21t 6to
85
658
935 998
FF!1ANN,
ER RA T NER HORGAN PETER LLADO COSlA JOSEP gENER JEAN-CLAUDE DONNELLT TOH ROES L
ERTDCE IAN lzr, SAUBER JEAI{ l0 llo BR I NK HENK I I lz PARKK PEKKA 32 l"s IIAARHUINEN IS AD 3r PAAHAND lzt KAI 14 lts KEARLEY PATRICK 35 |23 BICLER FRTTZ 16 la HOIZART, FRANCOlS Jt ll r GUrXA JOAQUTH l8 lzs DUQUE HARIN HANUEL le llo GARDINI CESARE 40 VERNEUIL PATRICE 4t lrItos PORATI PIERO
ITA LY GR.-BRTTAtN AUSTR I A
4t5
689
CR.-BRITAIN
914 748 984
SPAIN
852
570
LUXE},I8OURG
146 26E
366
AUSTRIA
GR.-BRITAtN SHITZIRLAND P. -CERI{AHY
GR.-BRITAIN LUXE}IBOURG NETHORLANDS
FINLAND
220 419
t95
J4t 815 614
908
29i
220
746 993
746 195 415
266
628 363
981
2tq
NETHERLANDS DEN}IARK SHTTZERLAND SI.,lITZERLAND
0
7t
FRANCE
98
SPAIN SPAIN
146
0
0
ITALY
95t
.FRANCE
TTALY
889
t7l
73
8e7 I 0oz I rrr 293 | gto I looo I zzo 34r I ts6 463 lo 366 | 439 ttt taj s72 I| 546 220 | 195 5!4 I qts 9OZ lSz,e 8oo I ags t42 I sza 948 I zoa e8 | a:a 293 | tae 268 lo 115 I zat B7o I osa 7tt srz 439 II rso l9s I ros 390 | lls e4l I eot 4e I ltr t22 | 7et zql | 705 6t\ | rlo 3lr I szo r46 I tzz 566 I szq o I rrs 5t2 I arl
488 7ir era
599 618
619
SI{ITZERLAND
e2t I ssa 754
190
GR.-BRITAIN CR.-ERITAIN
439
341
tz2
TAS K5
60e |
94t
I'. -C ERI{ANY
24 ll5 25 140 26 l4s GEBHARDT TIILFRIED 27 ll EEXNING KARL-IIEINZ
28 2e ltz
5t2
LOOS FRIEDEL AIMO CIOVANNT
lzz IJII,LIAHS
?t Itr 22 ltz
NETHERLANDS DENIIARK
RDUSCTIER HEINZ
8AL(EDAL
910 887
TASK4
I
o o
r3r
lo lo
I -rzs
TASKT
743
I
94t
515
173 527 829 859
982 973
57
919 954
601 708
892
724
959 366 896
715 649
928
568 537
577
986
982
572
190
94t
812 699
705
439
488 91.,
4t5
603t
l:Lz 5149
5002 41 30
4l Ot
73
4690
728 949 965 786 439 461 I 000 952
4601
5t2
582
544 195
390
4542 4506 447 t 4417
4400 4218 4105
Ttf6 390 I
461
l7t
588 341
)821
439 183 985
291
3t7
r95
l7
366
679
3601
317
765 744
268
183
{53
415 989 258
3527 3508 1507 3406
3t7
ll0
l0 00
583
488
r83
190 244 220 I r0 6q9
tt2 183 l8l 183
t8l
183 951
34t 9l l
,52
37 g4
15
318 0
t22
3286
842
316 I
98
2998
982
2g8
488
2942
t
5t2
29 22
341
291
2862
366
244 806 220
t46
415 603 0
0
550 0
27 38 24 62 23 10
2160
204 \ 1079 100 l 710
ballonclub veendam Toen op 17 november 1962 de lJestduitse bakker Hans Kehl van de ballonclub rrltJestf alenrf uit lvlarl met zi jn gasballon een landing maakte onder de rook van Veendam, kon niemand bevroeden dat dit de eersts stap zou zijn tot oprichting van Ben balLonclub in Veendam.
huidige secretaris van da ballonc1ub, assisteerde als agent van de Gemeentepolitie in Veendam de juist gelande piloot. Van het een kuJam het ander... Harm Frdme mocht een keer mee met aen ballonvaart en raakte hiervan zo onder de indruk, dat hij in 1970 het initiatief nam tot de oprichting van een ballonclub. De ballonclub Veendam uJerd op 12 naarb 1 970 opgericht. Harm Friime, de
Aangezien de club nog niet over een bal-1on beschikte, ulerden door de Ieden vele ballonvaarten gemaakt vanuit het tiJestduitse fllarL en ulerden diverse op-
stijgingen verzorqd bij vele noordelijke evenementen.
In juni 1982 kreeg de ballonclub met aIs sponsor het aannBmBrsbedrijf ttyleijering en Benus I uit Stadskanaal de toe-
zegging voor een Cameron heteluchtbal_1on type Viva 77. 0p 4 september j.1. rrrerd de bal1on met de registratie PH-BCV door de sponsor aan de rrBallonclub Veendamrt overgedra9en.
Door het Gemeentebastuur van Veendam is Ben permanent beschikbaar terrein in het Veendammer rekreatie-park Borgersrrlold beschikbaar gesteld, vanulaar de opstijgingen kunnen uorden gemaakt.
Inmiddels telt de ballonclub 20 leden en zijn ca. 12 Leden bezig met het theoretische en praktische gedeelte voor de opleiding tot ballonvaarder. Een aantal leden is reeds toegetreden tot lid van de KNVVL afd. ballonsport. Gezien het enthousiastme, uaarmee deze leden bezi.g zijn, zullen ue in de toekomst op vele vaarten in het Veendammer luchtruim mogBn rekenen...
tli11y Hulshof
verzekering Niets zo veranderlijk aIs ballonverzekeringen. Blijken enige balLonnen in de Vereniging nu min of meer op ko1lektisve basis trJA of Casco verzekerd te zijn bij de Zeven Provinci6n, rrlaarbij het niet mogeli jk rrlas ook inzitlenden/ passagiers te verzekeren. Da Bredase Stichting Hot Balloon haeft nu een n6g gunstiger verzekering afgesloten bi j de ENNIA. Een trJA-premie van f . 500r-- met sen eigen ri.sico van f . 'l 00r -- ! Totaal vsrzekerd bedrag is f. 1.500.000r-- en dit is ook veelal de
limiet voor internati.onale uedstrijden.
De passagiersverzekering bedraagt
f . 375r--. lYleer informatie bij Jan Haarhuis ts Breda tel. 076-614A18 4
1-1
de tArRr overeind en alles loopt naar wens fk sta net de postzak, 1250 enveloppen, naast de nand. (nog steeds net een beetje
-1983
Beste vaard(st)ers,
Zcals jullie allernaal r,vreten, was er een ballonneeting gepland op I januari j.1. Helaas hebben we dj-t af nceten zeggen, crndat de weergoden het ook af lieten rareten. Toch bedarkt iedereen voor de reakties en \,ve hopen in ieder geval nog een keer een neetinqf te organiseren.
Maar... wat gebeurde er toch nogl I januari cnr 9.00 uur. Paul Kok belde en \roeg wat wij van het veer vonden. Slecht in een woord. Er voor wie PauI kent, hij lsram toch net Leontine, je weet maar nooit zei Pau1... 11.00 uur De reteo gebeld, slecht, het waait veel te hard. Het is zorn 20 ]oopen aan de grrcnd, cm nog naar niet te spreken van fin de lucht'. 13.00 uur Ad arriveert. en kijkt erg bedenkelijk. Wij rryeten dan hpelaat het is. Ad ovenreegt wat hij zal doen. 13.15 uur M belt zelf de neteo, het lvordt iets mstigrer. We besluiten in ieder geval naar het veld te gaan, want er heeft een stukje in de krant gestaan en $/e ver^/achten publiek. Het lzeld ligt pal achter het bos, dus een prirrn beschutting en een shcps kan
altijd.
14.00 uur Ad besluit een shcnr te gerren en de lucht in te gaan als het lukt. De wind staat pal op het Land van Heusden en A1tena en daar is plek zat orn een safe landing te maken. Ad
stelt zijn
crer.r sarrlen. Dan kcnrt
hij
op
re af en vraagrt of ik rco-piloot' wil zijn. Daar had ik niet aan gedacht en per
acuut krijq ik buil<pijn. Het is lang geleden en de landing wordt er zeker niet zachter op. Maar toch, ik nrcet er r,veer doorheen en mijn vertror:r,,rren in de piloot is dusdanig, dat ik besluit cm nee te gaan. E: natuurlijk, pi-loten va::en niet wanneer ze denken het niet aan te kunnen.
14.15 uur De voorbereidingen zijn in vol1e gang en het publiek loopt aan. Veel neer dan vre gedacht hadden. Ondertussen ontstaat er een sparrring, zoals r,e allemaal kerrren voor een slEnnende opstijging 14.40 uur Alles is gereed, dus... BRANDB{ }IMR... Binnen 5 minuten heeft Ad
buiJcpijn) ... Ad geeft het sein "Hands Off" en we gaan. Ad blijft branden tot r,ve goed en wel in de wind zitten en zodoende kan ook de waakvlam niet uj-twaaien. Dit was een lesje voor
mijzelf.
Ik zie nog even vanuit de lucht hoe iedereen naar de ballon van PauI gaat, waarrree geshoud gaat r,rcrden. Dan in een mum van tijd zijn r,ve over Breda en tevreden over de opstijging varen we ret de wlnd nee. O:der deze qrstandigheden is het belangrijk on precies te weten waar je bent. (jn de lucht was het 30 lanopen) We varen recht af op het Land van Heusden en A1tena en zorn 35 minuten hebben r,re de hoogspanningen en het water gehad. Kortcm... \€ npeten een landingsplaats gaan zoeken. De vaart ging prlna, alhoewel het geen plezi-enraart was, het was hard rterken aan boord. 15.20 rrur Tot nog toe kcnen we niets tegen waara/an Ad zegt rdat is een prirna rre1d, waar we goed op kunrren landent. Weer kcrnt de buiJcpijn terug, nnar ik rnoet er doorheen.
15.25 uur Ok6, daar gaan r,ve, vasthouden IIlErar. l,!et een behoortijke smak en nog 66n en dan denderen re door... het lijkt wet
duren. Eindefijk liggen we stil fBlijf te liggen' zegL Ad, ik wil dat ie
eeu\^ren
5
helenaal leeq i-s, anders bestaat de kans dat we doorschieten vanwege het gewichts-
verlies.
Ik blijf natuurlijk doodstil liggen net de postzak op mijn benen. rDie hebben r,ve in ieder geval gevaren en een "sleepje" van 30 fieter"...' 15.30 uur Het is achter de rug en we kunnen weer lachen. Ik heb iets cnrenrcnnen en Ad is zeer terrreden net zijn vaart en landing 6n'dat de post wergekcnen is. 15.35 uur Wat schetst onze verbazinq. De volgers staan op de stoep. Nu weten we van elkaar, dat we redelijk goed kunnen volgen, rnaar dit hadden we niet venracht. De eerste boer kcrnt op het veld rennen, 56n brok enthousiastme. rEr is nogr nooit een ballon op zijn veld gelandr. Te::vrijl wij opminen zet de boerin koffie en steekt de open haarrl aan. Dit was lekker on bij te kcnen, ik had het aardig koud gekregen zo op de grond. 16.00 uur Naar het thuisfront, Paul, Ieontine, Leon en Jan gebeld, veilig geland en we kcnen eraan... Waar we waren geland -volgens de kaart in Babeloni6nlcroek- en dj-t klopte nog ook. Alleen hebben ze hier geen trrcstkantoor, het dichtst bijzijnde is C,orinchem (inmiddels rrcI gezien). 17.30 uur Weer thui-s en iedereen aan de
borrel.
Tbr afsluiting hebben rrc gezellig gegeten en dia's gedraaid en het verhaal gehoord van de strcnr, die Paul en l-eon en hun crew gegeven hebben. Een prirna shor,tr, waatf,ran het publiek genoten kan hebben. Nanens de
Stichting Hot Balloon te Breda,
Jorureke tlaarhuis
l,tt^"''Y
l-/
G66n TDALLAS r... G66n tFALC0N CREST och rTHE wIOLLY ST0RY
d
t...
r...
c
BalJ.onpraat
kasteelheer [Ylo11y ging eens met Evelien in ean historisch vliegmaehien
((*f*
(s
-$ -'
rn^
de mand begon te pui1en... 0h daar ging lvlo11y, het urerd huilen
I
\\\\rz /
\-\x/
hij viel van boven naar ban6... dat a11es op Veronica TV
inversietjes trlist U. . . dat Evelien E Bn nieuure 105landingstechniek heeft? Zij een zestal rtrailropersr in dienst heeft. Hsnk bi jna een rugkrrlaal aan een Steegse vaart had overgehouden?
dat
6
83
tarug uleer in zi jn Gelres grond. . . en gelukkig zonder urond
abraham hopman
De eerste NederTandse baTTonvaatder was Abraham Hopmen. Hij heeft siechts 66n
ball-onvaart op zijn naan staan. fn Leiden geboren, woonde hij Later in HaarTem, waar hij stoffenfabrikant was. In zijn vrije tijd studeerde hij natuurkunde en
werktuigkunde.
Toen tussen L785 en 7820 de Fransman Banchard in NederLand nogaT wat baLLonopstijgingen maakte, was Eopman hevig ger.nteresseerd. Samen met zijn vriend, d.e fgsicus SamueT Loude, nanen ze proeven met papieren baLLons. FIet experiment sJaagde wonderweL, dus besLoten ze een bal-l-on van zijde te vervaardigen en hoopten daarmee de zo vurig begeerde Tuchtreis te kunnen ondernemen. l4oment suprdme
De grote zol_der van het Haarlems concertgebouw werd afgehuurd en maandenlang in een atel-ier herschapen. In apriJ 7gO4 -' was men met het onhuLse-Z gereed en op woensdag 4 juli van hetzeLfde jaar, 's middags om 5 uur was het ,,moment suprdme" aangebzoken. Amsterdam was aLs startplaats uitgekozen en weL het terrein aan de Overtoon, bij de herberq nBraamenburgn
HeLaas... het weer werkte niet mee, te veeT wind en de teleurgesteJde Amsterd.ammers keerden huiswaarts zonder het nwonder" dat de lucht in zou gaan, te hebben gezien, doch met de nededeLing, dat de baTTonopstijginq 66n dag was uitgeste-Zd. Maar ook de voTgende dag kon er niets van komen. De baLTon bl_eek jek te zijn" Na nog een dag ujtste-Z voeLden de Amsterdammers zich bedot en bed.rogen en dreigden de baTLonvaarders te stenigen.
en om de honende en spottende toeschouwers te overtuigen dat het aLLenaal_ zou kunnen, verwisselde Hopman het zware schuitje voor de Lichte wiegenand. Hij zakte er prompt doorheen, tot grote hilariteit van de omstanders. Teneinderaad. Tiet hij de ba77on onbemand er van d.oorgaan. Enkele uren later werd de bol_ in d.e buurt van Lochem teruggevonden. Hopman heette nu niet meer Hopman in Amsterdam, maar... Fopman Naar Rotterdam
l-iet zich na deze nisTukking niet ---.uit het veLd s7aan. Hij was een echte doorzetter. l,laar in Ansterdan wiTde hij zich niet meer l-aten zien. Hij koos Rotterdam uit a7s nieuwe startHopman
pLaats en zowaat op 26 augustus L8O4 Lukte
het aLlenaaL.
De ba77on, genaamde ilLust tot onderzoek,,
steeg statig onhoog. Een krant schreef: nDuizende mensen van alTerweegen toegevloeid, hier op openbare weegen verspreid, ginds op torens of daken gekTonmen, waren de opgetogen aanschouwers van het zonderLinge verschijnsel. Hoewel omtrent den goeden uitslaq zijnder ondernening geen twijfel_ voeLende, met aandoening echtez nam de Heer Hopman afscheid. van zijne echtgenoote en kinderen. Langzaan en statelijk was de opvaart. Bel_eefd. groette de Tuchtteiziger de omringende aanschouwers, wien hij , tot zekere hoogte gekTommen, eenige dichtregeJs, vooraf gedrukt, toewierptt
bijna een uur Landde de ,,Lust tot onderzoeko in Schiedam. Het schuitje kantel_de, Hopman rolde in een sl_oot en Tiep een nat pak op. De bo7 ging et van door en kwan uiteindeTijk op het landgoed uBackershagenn in Wassenaar op de grond. terecht. Na
Het succes r/as voikomen. Ilopman was nu de eerste Nederiandse Tuchtheld!
Te zwaar bevonden
Toch... op 6 juTi was het dan zo ver, de 2 Luchtreizigers kLommen met triompha.nteTijk gezicht in het schuitje, doch ook wat men ook deed en probeerde, het vaattuig wiTde njet onhooq. Hopman en Loude bTeken niet te licht, maar te zwaar te zijn bevonden en zeLfs - toen ddn van hen uitstapte, aJ-J.e bajl_ast overboord geworpen werd, was er nog steeds geen beweging in de baLLon te krijgen. Iemand kwam met een oude wieg aandragen
i
3 !'^ ")
"-
\-L)*-----
Wist t] ... dat t'Vossen,, in Veendam 66k wel nKippenn kunnen verslinden..?
I
I
gen en het hoogterecord rmet kilometers I verbeteren.
()
0m dit (ttti.t<e
te bereiken zullen de piloten: Kendrick, 36jr een professionele ballonpiloot en Per Lindstrand, ba1lonboutuer -Colt Balloons- uit 0sr,lestry ) de langste bal-1on ooit gefabriceerd gaan gebruiken.
In dit projekt uerken officieel de Royal Air Force en vele seetoren van de Engelse industrie samen. Lift-off zal uraarschijnlijk in mei 1983 plaats vinden in Engeland. lYleer inf ormatie in het volgende ball-onblad. Ad Haarhuis
kommissies
De 2e meeting van kommissie 1 (technische zaken) lJas eBn groot succBS. Eindelijk konden er spijkers met koppen urorden geslagen. Uitgenodigd uas hiervoor Dhr Gootjes van de Inspektie RijksLuchtvaartDianst, die a1 I jaar had aangedrongen op daze bijeenkomst. Door de onduidelijkheid
over verschillen tussen keuringen van gas- en heteluchtballonnen en een misverstand in de organisatie ruaren gas-
mensan vergeten. Nogmaals excusels van ondergetekende hier voor .
De hete-luchtmensen uJarBn zeBr besluitvaardig en unaniem uerd een voorstel gakonstrueerd, dat nu ulordt voorgelegd
aan het Bestuur van de afd. Ballonsport der KNVVL alvorens verder door de ambtelijke molens te hobbelen.
te bekijken ulat ue in de ballonvaart onder groot- en klein onderhoud, reparaties, ulijzigingBn, inspekties etc 0m nu
Tijdens de j.1. IICECLE lvlEETtr op 7 en I januari ulerd ook de rr0peration Sky Questrf offieieel gepresenteerd aan ballonvaarders Bn parsmensen. Men
ulil met dit projekt een
bemande rpressurised capsulet zo dicht mogElijk aan het begin van da ruimts bren-
verstaan Bn om daarnaast de technische aspekten te beliehten per ballonsoort en per model hebben ue een volgende vergadering belegd begin februari. Volgande uitgave van dit orgaan hopen uij U verdere informatie te verschaffen. lYlser gegevens hierover. . . sehri jf of bel Ad Haarhuis. (zie gEgevens elders in dit blad)
meteoritis In het eerste nummer van Ballonpraat zijn in de paragraaf Itmeteoritistr enkele meteorologische verschijnselen luchtig jes beschreven . Uit de -helaas- rrreinig ingestuurde enquDteformulieren en enkele telefonische reakties blijkt dat er een voorkeur bestaat voor een systematische behandeling van de [Yleteostof , geschikt voor piJ-oten en aspiranten.
van het C02 -gehalte (kooldioxide), vulkanen kunnen veel ammoniak en zuavelgassen uitstoten, onLJsBrsbuien en frontpassages kunnen een tijdelijke toename van het ozon (03)-gehalte in de atmosfeer nabij het aardoppervlak ver-
oorzaken.
In en rond steden en in industriegebieden komen vreemde an soms giftige gasssn voor. Berucht is de vorming van fotochemisehe smog in Los Angeles en fokio en soms in het Rijnmondgebied. LUCHT.DRUK
lJe zuI1en, als U vragen behandelde onderulerp of
hebt over het over ondervonden meteorologische verschijnselen, trachten deze te beantuJoorden aan het eind van elke rubriek. Het lijkt me nuttig de hieronder vermel-de onderuerpen te behandel_en in de
De aantrekkingskracht van de aarde zorgt srvoor, dat de luchtschil rond de aarde aanuezig blijft, maar ook dat die luchtmassa geuicht heeft, uaardoor Ben kraeht
op het aardoppervlak uitgeoef end rr,lordt.
aangegBVen volgorde:
1. samenstelling van de lucht, luchtdruk en temperatuurverdeling. 2. standaardatmosfeer en de hoogtemeter. 3. isobarenpatronen (U- en L-drukgebieden, ruggen en troggen). 4. luchtdruk en uind. 5. stabiliteit en onstabiliteit in de atmosfeer.
6. over luchtsoorten en fronten. 7. soorten H- en L-drukgebieden. 8. voehtigheid in de lucht en de-vorming van uolken en nsarslag. rrleer in en rond zrrlare rBgenonueersbuien.
9. het
Bn
10 instraling, dagelijkse en jaarlijkse gang van enkele meteorologische eIe-
A1$05
AARDE
Uit de natuurkunde ueten u,e nogr dat, kracht F gedeeld ulordt door het oppervlak 0, u,aarop die kracht rrrerkt, je de kracht psr oppervlakte-eenheid f /O kri jgt en dit rrrordt druk genoemd. De kracht, di.e da lucht per oppervlakteeenheid uitoefent, heet de luchtdruk. De luchtdruk heeft, gemiddeld genomen, het vermogen om in een kuiikbarometer een kolom van 76 cm krrlik omhoog te stuu.ren. uJanneer een
Vroeger zei men zon-
der meer: de luchtdruk is 76cm of 760mm
menten.
1'l lokale uinden. 1.
SATYIENSTELLING VAN
DE
En daarmee bedoelde men de lengte van de ktrlikkolom, dia men op
LUCHT
luchtschil, dia onze aarda omgeeft, bestaat uit een mengsel van verschillende gassenz 79fi stikstof , 2'1fr zuurstof, Oro4l( kooldioxide en verder uit de gassan argon, helium, neon, krypton, xsnon, radon sn ozon. Laten ua ook de uJaterdamp niet vergeten, die in vochtige lucht 4 tot Sfi van het
de barometer via een schaalverdeling kon aflezen. 0p oudarrrletse krrlikbarometers, maar ook nog ulel op anaeroide
De
(de anaeroide barometer urordt Later be-
volume innemen kan.
Vulkaanerupties, menselijke aktiviteiten en soms ook mateorologische verschijnselen, zoals zuJarB onuedars en frontpassages kunnen plaatselijk de samenstelling van de lucht veranderen. De mens veroorzaakt o.a. een toename
ziet die verdeling.
doosbarometers men
handeld ) . KIjJI KBAK
Thans drukt men de luchtdruk meestal in millibaren uit, in de
toekomst hectoPascal-
.
A1s U onthoudt, dat 1 mm krrlikdruk overeenkomt net 4/3 mbar ofuel 1 mbar overeenkomt neL 3/4 mm krrlikdruk, kunt U altijd omrekenan van de mm-schaal naar de mbar-sehaal en andersom. Een voorbeeld: aIs U uilt ueten, hoeveel mbar 760 mm kulikdruk is, vermenigvuldigt U dat neL 4/3i 760 mm krrrikdruk= 76O x 4/3- 101SrI mbar
luchtmassats vindt er een adiabatische afkoeling plaats; in thermiekbellen en cumulusbeulolking is de afkoeling bij benadering adiabatisch. Gemiddels neemt'. de temperatuur per 1000 vt stijging 2 graden C af. Als de temperatuur aan de grond 1soC is, zal ze op 5000 vt ongeveer SoC zi3n. Voor de r'1ief hebbersrt volgt hier nog de berekening van een mbgr luchtdruk uit 1 mm krrlikdruk op 1 emt. v'd'q' o_F ulaarin: - m'q '-0 0-0= P = de luchtdruk in mbar F = de kracht in dynes 0 = oppervlak, hier 1 cm'^
Een nieuuere drukeenheid is de paseal (p") 1 mbar = 100 PA = t hPa (hectoPascal) Dus... '1013r3 mbar = 1013r3 hpa. Deze nieuule notatie moet in de toekomst de mbar gaan vervangen.
Zoals reeds opgemerkt, ulordt de luchtdruk op Urrl barometer veroorzaakt door de luchtkolom, die zich aan de diffuse grans van de atmosfeer uitstrekt. Llanneer U tijdens een vaart met de ballon regelmatig BE n mBBgenomBn anaeroide barometer raadpleegt, merkt U, dat de druk, al stijgende, afneemt. Dit is het gevolg van het korter ulorden van de luchtkolom, die op U drukt. Zo is -gemiddeld genomen- de druk op 5000.voet afgenomen van 1013 tot 850 hPa en op 10.000 voet tot 700 hPa. DE VERANDERING VAN DE DE HOOGTE
TETYIPERATUUR
Als luchtmassars of luehtbellen opstijgBnr door oorzaken, die in latere artikelen behandeld zullen uorden, zettem ze 66k uit. Vooral in opstijgende grote 10
333 or
cm
-2
cmZ
IYIET
Indien de energie alleen uit het gas in het loodsballonnetje benut uordt en BD geen uitrrlisseling van anergie met de omgeving plaatsvindt noemt men dit interne oplossan van het anergieprobleem esn zgn. adiabatisch proces. (r" komen hier later nog uitgebreid op
oml cnz
1
1
A1s U een loodsballonnetje, gevuld met rrlaterstofgas of helium (de eerste Iiever niet mst een hete luchtballon) aan de mand vastbindt, zuIL U met een meetlint kunnen vaststellen, dat de omvang van het ballonnetje toeneemt, naarmate U hoger komt. De oorzaak is de afnemende omgevingsluchtdruk. In het ballonnetje tracht het gas dezalfde druk aan te nemen. Daartoe moet het volume van da bal1on tosnemen. De energie, die nodig is om het ballonnetje te vergroten, ulordt onttrokken aan hst gas erin: daardoor daalt de temperatuur daarvan, de irarmte rrlordt omgezet in arbeid.
terug ) .
= massa g = versnelling van de zuaartekracht, 98O cn/s2 of urel 98Q cm s-2 V = volume, hier Or1 "r3- 1316 gr/em3 of d = dichtheid van krrrik 1 3, 6 gr cm-r I = sgconde 9r= 9ram 3 -3 .YUUCMS -2 o- 0,1 em x 13 6qrcm".9B0cms-' m
=
1
333 dyne ,/.^2
Ter memorie: 66n dyne (d) is de kracht, die aan een lichaam met Ben massa van 1 gram een versnelling geeft van 66n cm par seconde ku,adraat. Nu is 1 dyne .*-2 = 1 barye , - 1 bar = 1 000 mbar. Dus. . .
1O6 barye
1333 dynes cm -2=1333 barye=1rSS3 mbar
druk, die een kolom van 1 mm krrlik uitoefent op aen oppervlak van 1
De
"^2
bedraagt dus 1r333 mbar. 1mm = 1
mbar
1r333 mbar
= 3/4
= 4/3 nbar of.
..
mm.
Tot slot hoop ik 28 april a.s. met vele pilotan en leerling-piloten kennis te maken. llochten ballonliefhebbers, die -nog- niet in opleiding zijn, de dienst meteo op Schiphol rrlillen bezichtigen, dan kunnen zij gerust tel. kontakt opnemen, zo In 5x per jaar houden rui j een voorlichting voor belangstellenden. mat vriendelijke groet, Arie Steanhuisen; meteoroloog
haaqsche ball#n club
(deel 2, slot) t In l-946 dachten we weer aan baTlonvaren, Op 18 nei vond er in Den Haag op het t4aTieveLd weer de eerste opstijging na d.e oorTog pTaats toen Jo Boesman en ondergetekende in het huwelijk- en bal-lonschujtje stapten. De Nederlandse baLTons waren verknipt of in besTag genomen, maar gelukkig was er in Frankrijk nog weL ddn. Charl-es DoLfuss (toen Direkteur van het Luchtvaart Museum in parijs) wiTde weL net zijn bal_l_on naar NederLand komen, maar op voorwaarde, dat hij nee nocht op de huweLijksreis. ALdus geschiedd.e ! Cees de Vos mocht ook mee en zo voeren we met z,n vieren de zevende hemeL binnen. We werden weer z6 enthousiast dat er weer aan varen werd gedacht.
In 1947 organiseerde de HBC de -Zste /VederLandsche Internationale Bal_l_on Race om de Coupe Andries Blitz. De weduwe van d.e in de oorTog omgekomen uitgever van luchtvaartboeken, wiTde de nagedachtenis van haar man eren door de zeer kostbare bronzen Coupe, gebeeJdhouwd door niemand anders dan Jan SLuiter, ter beschikking te ste-Z-Zen.
Deze Race om de Coupe Andries Blitz vond. pTaats tot 7957, toen deze gewonnen werd door ondergetekende. Daarna ste-Zde Jonkheer v.d. Berch van Heemstede een nieuwe
kunstprijs ter beschikking, de fraaie Trophde du BaLLon Libre, d.ie eyeneens door Nini werd gewonnen.
Je zou kunnen steLLen, dat in j94g de victorie begon. Nini en Cees behaal_d.en hun brevet, 4 studenten uit Delft en Joop Blitz (zoon van de uitgever) gaven zich op voor de opTeiding. De HBC kocht een tweede hands baLLon uit Frankrijk, die d.e nDr Cannegieter" werd gedoopt. Er voTgden uitnodigingen in Denemarken, Zweden, Nootwegen, waar al niet meer aan bal_Lonvaren werd gedaan.
Het Rode Kruis in het toennaTige Nederl-ands fndid bestond 75 jaar; met een nieuwe baLLon, in Be7gi6 gebouwd., die in Batavia de "Henri Dunant,, wetd gedoopt, werden bal-Tonopstijgingen en een vrije vaatt genaakt. fn 7949 stegren een aantaj cl_ubLeden op in
ferland en EngeJand en namen deeL aan wed_ str ijden in Frankrijk, Belgrd en Zwitser-
Land. Cees en
Nini maakten hun eerste nachtvaart de start in Den Haag, een Landing in Nor-
nandid. In september L950 viej de grootste wed_ strijd in NederLand tot dan toe gehouden net 20 bal_7ons TetterTijk en figuurlijk in het water aLs door storm, regen e, sneeuh/ s-Zechts 4 van de 20 gaszakken het Luchtruim kiezen vanaf het Ansterdamse stadion.
Algiers stond in l95l op het prograruna, Athene in 1952, terwijl veLe vaarten in
Duitsl-and pTaats vonden, waar de Durtsers zeTf nog niet in de Lucht mochten van d.e bezetting. We voerden daar wel op uitna_ diging van vooroorlogse Durtse baLl_onvaarders, die dan ook aLs passagier meevoeren en op die manier Later hun brevet konden herkr ijgen. Vanuit Bremen, l,Iiinster, G6ttingen, l,lolfenbitteL en Frankfurt werd met groot succes gevaren" Nachtvaarten waren in trek. Vanuit talrijke plaatsen in Nederl-and werden vaarten gemaakt van LO tot 20 uur Tang net landingen in Belgi!, Frankrijk en DuitsLand. Van 1953 t/n 1960 ontving en aanvaardde de HBC uitnodigingen uit ltalid, fsradT, Suriname, IjsTand, Zuid.-Afrika en ZW-Afrika (Otjiwarongo). In aL deze l-and.en werd de NederTandse vTag hoog gehoud.en tijdens
vTiegfeesten, tentoonstellingen of eeuwfeesten. In 1958 ontvingen weer drie Leden van de HBC hun baLLonbrevet, waarvan zowel_ Jaques Demenint ais Ben Steeman voor de gasballonvaart veeT betekend hebben.
In de jaren ,60 steeg de HBC op in yugosJavid, BuTgarije, TsjechosJowakije en een woestijnvaart in pakistan (Lahore en
Karachi ) . Een hoogtepunt h/as eer? midzomernachtvaart vanuit Kiruna ten noorden van de poolcirkel. fn 7966 ondernamen 4 HBC-l_eden eer? balTonsafari in Zuid Afrika van Johannesburgburg naar Durban in {tappes in twee weken tijd. Ze voeren ook over het Drakensgebergte en in hetzel_fde jaar stegen we op in Zanbia.
fn 1968 voLgde een postvaart op Haiti, waar ter geTegenheid van deze gebeurter.z.s een postzegeJ werd uitgegeven met de
beeltenis van Jo Boesman en de ball-on. I4et 7 cLubLeden vertrokken we naar tlarokko en maakten daar twee heeT bijzondere 11
vaarten vanuit Rabat en Marrakesj. fn 7962 werden de eerste fnternationaLe ATpenvaarten georganiseerd door Fred DoLder vanuit tliirren net 6 bal-fons, waaronder eqn Nederlandse, de "Utrecht', met 600 m' inhoud. Nini maakte met d.eze veelte kTeine bafLon pTus passagier een behouden vaart, eerTijk gezegd met veeT gefuk. Daarom voer ze in de voTgende jaten
met gecharterde buitenlandse baLLons tran groter formaat over het ATpengebied. In totaaT werden het tot nu toe 9 vaarten.
In L967 namen we deeT aan i fnternationaLe wedstrijden in Canada. Tijdens het Luchtvaart Congres, gehouden in 7969 in New DeLhi, maakten we een prachtige vaart met aan boord Vish Gupta, die nu ook baLLonvaarder is (hete Tucht). In de jaren ,70 waren we zorn beetje overaf ter werel-d. l,let een gecharterde baLl-on voeten we over Teheran en Timboektoe. I,let onze eiqen aerostaat stegen we weer op tijdens het Luchtvaart Congres in 7974 in Sqdneg, Australi! en wederom in Djakarta voot de Aerocl-ub aidaar. fnternationaTe wedstrijden in PoLen, in Praag, Wenen, Como, ZwitserLand, DuitsTand, Frankrijk, BeLgi!, EngeTand en Canada. We stegen op in Anerika en gaven onze medewerking aan enige fi7ns, waaronder nRocket to the Moon" in ferl-and. i8 Internationale HoTland Ball-oon Races werden door de Haagsche BaLLon Club georganiseerd en de HBC deed mee aan 3 Werel-dWe d.eden mee aan
kanpioenschappen.
In totaal heeft de EBC 74 baffons gehad; heeft zij er drie, The Don, de Ninbus en de Piccard. S:nds 7978 heeft de HBC er 5 nieuwe gasbaTLoncommandanten bij en dit brengt het totaaL op 7... momenteeL
,-Anbo ft no $neeturrg s+, rfGevleugeld naar de Franse festiviteiten ter herdenking van trJee eeuu,en bal-
lonvaart?rt. . .
l/at leuker, dan 6dn van de Franse evenementen zelf mee te maken, uaar rrlij U over beriehtten in het vorige nummer. HANS VAN H0ESEL geeft U de mogelijkheid met zijn rmotorki.str mee te vliegen naar het Zuiden. Uiteraard uorden de kosten hoofdelijk omgeslagen. ( sorry. . . de ballon kan niet mee in het bagage-
ruim
)
Zeker voor tfotofielenf onder ons is dit een unieke gelegenheid om de ballonuaarderij vanaf de eerste rang mae
te maken. lleer inf ormatie...?
Be1 Hans van Hoesel, LJillem van 0ranjeDEN BOSCH 0?3-1 42684
laan 33, 5211 CP
de mooiste
Niet verder verteL-Zen.. . Hieronder hebben wij een ujterst vertrouweTijke foto kunnen bemachtigen van "De Mooiste BaLl-on van NederLandn Het is de PH-ANS, een Thunder-Bolt 56.000 en je zou het een ,KoninkTijke baTLon. kunnen noemen want het js een plaatje op 30 apri7...
namens de Haagsche BaLLon C1ub, 70 decenber 7982
NTNI
BOESMAN
Wist
tJ. .
. dat
Simon
FaithfuTT niet
meez
Tuchtwaardiq schijnt te zijn..?
# 12
rapport dodelijk onge-
val 1982
I
Hieronder het originele rapport, compleet overgenomen, van het fatale ongeluk in Ameri.ka, hetgeen op de rrICECLE tYlEETrr van 7 an I januari j.1. te Neubury England ulerd voorgelegd tijdens een veiligheidsbijeenkomst. Toegevoegd, trrlee f oto I s, 66n van het overblijfsel van de mand en 66n van de connectors ( links op de f oto de zelf gemaakte en rechts de offici6le, bij de ballon behorende) Andere punten, die op deza veiligheidsbi jeenkomst ter sprake krrlamen, uas het al dan niet dragen van veiligheidshandschoenen. Gonzales, piloot van de verongelukte ba11on heeft nog steeds gava handen, dankzij de handschoenen die hij droeg. Gesuggereerd ulerd, dat handschoenen bij dergelijka calamiteiten een stuk tijd kunnen uinnen en derhalve gedragsn moeten ulorden, ook al kun je niemand daartoe verplichten. Andere piloten zeiden juist zonder handsehoenen te varen om sneller gaslekkage etc te kunnen konstateren.
Het lijkt me zinvol, ule habben hierovsr al vaag gesproken in kommissie 1 om een gassymposium te houden voor alIe Nederlandse piloten en zij, die in
opleiding zijn. llijn voorstel is om aen veiligheidssymposium te houden voor bv Nederland
en BelgiH en technische bekrrlama menssn hiervoor uit te nodigen. Ik heb Per Lindstrand, ballonbouurer van Colt Ba1loons reeds bereid gevonden.
Uiteraard komen uij binnenkort terug op deze uiterst belangrijke materie! Ilocht U ondertussen vragen hebben of uitleg van bovenstaande of bijgevoegd rapport hebben, schrijf mij gerust... Ad Haarhuis, Postureg 11 4845 CK lJJAGENBERG
821 013 DEN
THUNDER
1
40
s
Albuquerque 0ct 3r 9.30 (approx) tt.O.f. The undersigned uat not an eyeuitness nor present in Albuquerque at the time of the accident. Houever I arrived shortly afterulards and uorked rrrith the official crash investigation team as
the manufacturerts representative and had access to all meterials and eyeuitness reports. Sufficient equipment had survived the erash to form an accurate opinion on the technical- aspects of the aecident but as to the sequence of events based on eyerrlitness reports there ulas sometimes diffBrencBs of opinion. The latter uas not significant as to the eause of the accident. cri pti on The balloon uas a typical Thunder 140 of horizontal gore construction uith parachute vento The burner unit uJas a Thundsr fik II double urith standard fuel hoses i.e. on the liquid side SAE 100 RIT06 hose ending up urith a Rego 7141F coupling (U.X. made), on the vapour side LR04 hose ending up urith a Tema D
es
13410 hose end coupling. The burner had pilot light eut off ball valves (Ktinger type) as is standard on this burner. The basket rrlas the normal Thunder type for this size of balloon having three compartments, triro for passengers and one for pi1ot. The pilotts compartment also houses all fueL tanks,
Flight instruments, fire extinguisher etc. A normal type overhead frame uJas fitted supporting the burner uith 4 off 1rr dia nylon rods. The fuel cylinders urere 10 (US) gal1on standard ldorthington type fitted uith Rego 81 80 type liquid ulithdraulal valves. Six tanks ueRa carried on this flight of ulhieh tuo uere masters. Both masters had the 9101 type vapour uithdraural valve uith female POL outlet connectors urhere a 15 PSI regulator (eufffinch typB) uas fitted. The hose eonnector uas Tema 1300NC uhich uJas screurad directly into the regulator. A fual manifold tuas usad consisting of tr,lo separate units linking tulo tanks into one. In other uords four tanks in total could be connected into this manifold. This equipment ulas not supplied by the manufactuDBr or his raprasentatives but ulas made
1s
up by the pilot himself (:oe Gonzales). It is obvious this manifold rrlas the cause af the accident. Sequence
of
Events
The balloon took off during a typical Albuquerque mass ascension around 8.00 lvlDT. The main ob jective of the f 1i9ht uas to give joy rides to the public and apart from the pilot it earried
5 rr joyridersrf . Just prior to take of f Dick LJirth and Christine Robinson boarded the bali-oon at the invitation of the pilot. Non of them had taken part in tha inflation or had inspected tha balloon prior to lift off. The ulind uras light and the balloon f leul 1.5 hours during ulhich one short intermediate landing uJas made. fhe flight ulas smooth and uneventful until its second landing rrrhich in itself ulas reported gentle and rrlith the envelope fu11y inf1ated. A feu seconds after the balloon eame to a standstill there ulas a 1oud hissing noise of propane escaping from a fuel cylinder. Video film and stil1s taken at the time shorrl a ulhite cloud of gas indicating that the source of the leak must have been liquid propane. At this time one passenger immediately jumped out and rrlas repidly follouled by three more passengers and the pi1ot. Halfuay through this sequence the ba1loon started and the last of these passBngef,s left the basket at approximately 20 feet. The balloon uas notu in a rapid ascent trlith four people on board uhile on firB. A11 five people urho had left the basket at this stage survived albeit feu of these had serious injuries. The balloon climbed to a maximum heiqht of 3000 ft all the time on fire. During this final ascent all four remaining passengBrs either jumped or u,Bre blorrln out of the basket by a series of explosions. At the time the tuo fuel tanks finally explodad all passengers had left the basket. The balloon then slorrl1y sank into the Rio Grande urith all fuel tanks gone and rrlith only a basket
skeleton.
The landing ulas soft but the remains of the balloon had to be recovered from the river or the river bed.
Examination of hJreckace The envelope ulas burned at the bottom and so uras the ripline. Flost loadtapes uere undamaged and so ulsrs most flying 14
uires. Given that the fire in the basket eould have been contained the enveIope ulould have been structurally capable of carrying a fuI1 load safely baek to the ground. The burner ( Thunder lvlk I I doubte ) and its burner frame shoued very 1ittle signs of damage. Apart from the pressure gauges uhich had partly melted and the hoses the burner uJas functioning correctly. The Rego main blast vaLves ulere found in the off position and the tulo Klinger pilot 1i9ht valves uere found in the fu11y open position.
All valves stil1 seemed in ulorking order. The burner hoses ulere severely fire damaged. The tulo liquid hoses ulere of Dunlop make rrith spees SAE 100 RIT06. Both hoses had their outer rubber skin burned arrlay but all uire re-
inforcement remained unbroken and both sulaged hose end connections rsmained firmly on. Both hoses lJere fitted u,ith Rego (U.X. made) 7141F couplings.0ne of these sitt had ite male part (Zlqln) screuled in ending uith a broken brass
fitting. Ths other hose had sheared of f its 7'141F coupling just betrrresn the nut and main body. The trrro pilot hoses ( Dunlop DAE LR04 ) uere burned off about half rrlay doun. Their end conneetors ( Tema 1341O ) r,lere still plugged into the female bit ( Tema 1300NC ) r,rhich in their turn uere attached to the regulators.
othertuo had the same adaptors fitted connected at the opposite end to a hose end fittinq. Both these seemed mechani_ cal1y intact but only some rubber in_ side the hose socket remained. All 7'141F couplings on the tanks uere U.S. made. All this points to the fact that the balloon had tulo f ue1 manif ol_ds fitted uere each branched into turo cou_
plings.
Horrlever
the bits as discribed
ulere only remains of this manifold. Conclusions
-The basket ulas just a skel_eton of rrlires and steel frames. A1I the basic structure i.e. the 6 mm basket rrlires and the upper and lorrler stainless steel frame ulere in relatively good order. None of the basket rrires uere cut or badly damaged. The carabiners seemed undamaged and rrlhen found everything uas connected correctly. All the uricker lJas burned auay and most of the floor board. The odd bit of nylon rod and cane rod had
survived.
All fuel tanks dropped from the basket during its final flight ant tuo had exploded and ruptured, trrlo uere severely distorted and fire damaged and the remaining trilo uere relatively intact. The rsason tuo rrlsre relatively intact ulas no doubt that they rr.rere not connected at the time of the accident and urere bloun clear of ths fire at an early stage. All fuel tanks seemed correely fitted out uith correct components and practice. No valves had left their cylinder sockets. Several handuheels had melted,hile the valves themsel_ves seemed almost undamaqed. The regulators had part melted. Four tanks uere found utith 7141F conneeted. Trrlo of these had broken adaptors flush ulith the end. The
It is evident that tulo manifoLds urere fitted and in use at the time of the accident. These manifolds ulere made up by the pilot using non-certified components. The hosa had no ulire reinforce_ ment and the hose end couplings did not have the correct thread to go into the 7141F couplings. Instead a brass adap_ tor r.uas fitted r,lhich uas of inferior quality. 0n the other end of the manifol-d rrlhere the 7141n couplings branches out into trrlo a T-piece of thin brass Luas used. It is this urriters opinion that either the brass adaptor screuJed into the 7,1 41F fractured or the hose itself either burst or pulled out of its socket. Not sufficient piecas urers reeovered after the accident to prove the exact cause but either of the above possibilities must have been the primary cause. Uhen the six tanks u,ere recovered only turo possibly three had the liquid va1ves in an open position. Horrlever attempts uere made to close the vaLves
by the pilot (Joe Gonzales) and by Dick trJirth and it ie possible that more than these tanks had their val_ves i-n an open position at the time of the acci_ dent. The aecident is being officially investigated by the U.S. National Transportation Safety Board and the chief investigator is: Armond
V.
Eduards
N. T. S. B.
Federal Building - Room 81 9 Taylor St. , Fort LJorth, Texas 76102
ZA07
U. S. A.
rr.g. Per Lindstrand. 'ts
ballonutopia 1983 (
overgenomen Courant )
uit
De Juinensche
Dit is nu h6t voorbeeld van een
harmonieuze samenuerking tussen een gaspilote en een hete Iucht-
piloot in dit jubileumjaar
1
Onder de loupe genomen
983
Zoals u rllen welllcht al gemerkt zult hebb€n, ls Julnen tn feeststemop 18 februarl a.s. bestaat onze lanlare 'Excelslor' pre' cles E0 JBar. Precles 19 Jear geleden ls het ook dat de Prot.Chr. harmo' nle 'SbLi Deo Glorla' fuseerde met-de 'Algemene', zoals Excelslor tot dle tlJd ,rerd genoemd. Ter gelegenheld van dlt heugllJke fett vlndt een voor fllttellsten, en de aero-fllateUsten ln het b{zondilr, lnteressante gebeurtenls plaats. Op dte dirg zullen de heer flans Taet en mevrouw NlnfBor:sman, geen onbekenden ln de &ero-fllatelle, met hun luchtballon van het bouwterreln a.en de Joop Weurtng opst[gen, tenetnde met een gro.)t aantal speclale enveloppen rlchtlng Ter Weksel te varen.
februari j.I. kozen zij gepakt met post 6n champagne het luchtruim vanuit 3uinen. Zondag 13
mlnt. Irnmers
Ga1ukkig... hik... kuamen zij hik. . . met lege fles ulear veilig bij Ter trJeksel aan de grond lrjat een vaart.. !
DJ spectale vlucht-enveloppen itln verkrlJgbaar blJ Postzegelhan' del Beullng (Energtelaan 2A) en SlSBr€nmag&z{n Stevellng (Mos'
selsteeg 16). Vsn <le zlJde van de PTT ls toestemmlng verkregen ge' bnrtk te maken van de 'b[zondere-vlucht-zegel' (HC 16), frankeer' waarde / 1,-.
Beste Nini en beste Hans, eomplimenten met dit initiatief, je rrlSre ballonsamenuerking. . .
bijzondere vlucht prov. noord bi"abant
f
rom:
I&E
rJ'
land
_t
--.,.i
a'> - r-: ,* -*::,_.-Y
1
J
janr-rari1983
eerste postvlucht ter herdenking van 2AO jaar ballonvaart
?.'.k);
r "l -1,:!;l
1,1r.
,
-/'r,tland'ir.,/ir#l;
,
new year meeting
It
-t."_
breda/nederland postvluc poststuk
uis
stichting Z}Ajaar na montgolf ier muiderslotstraat 4834 xm breda
hier de eerste enveloppe van eeln serie van 11 of 12? (po1ders...) herdenkingsenveloppen van de Stichting 2OO jaar na lYlontgolf ier. Zi j ui1 dit jaar in iedere provincie ean dergelijDan
16
) i': ''' '\i.f i
i.^f
\dd
bv b
ke herdenkingsvaart
@ta;.
maken.
71
lrilt U 66n of meerdere envaloppBn r uie u,eet rriel de hele serie, voor Uul verzameling hebben... ulelnu per stuk zijn ze te koop voor f. 2150 bij de Stichting 200 jaar na lvlontgolf ier, p/a IYluidersLotstraat ?1 te Breda. te1: 076 - 651541