Fylkesmagasinet nr 4 2012 by Rein Design

FM NR. 4 MARS 2012

fylkesmagasinet.no

Er vi der vi skal vere?

TEST XC-KØYREEIGENSKAPANE FØRDE 12. marS OG SOGNDAL 14. MARS

VELKOMMEN TIL VOLVO XC-TURNE O X C- T U R N

vo V

lvo

OLV

xctravels.com

SANDANE: 57 86 84 00

SOGNDAL: 94 81 80 81

FØRDE: 57 83 72 00

N TOU LV O

CARS

Besøk oss under Volvo XC-Turne dagane! Volvo Driving Academy kjem med XC60, XC70 og XC90, samt instruktør og demonstrasjonsutstyr der du kan få testa Cross Country eigenskapane og få svar på alle dine spørsmål. Sjå også xctravels.com for dei 50 mest spektakulære natur- og aktivitetsopplevingar i Norden. Velkommen til eventyret!

HALBRENDSØYRA, FØRDE, 12. mars KL 08.30 - 16.30 GRANDEN 23, Sogndal, 14. mars kl 13.00 - 19.00 Gj.sn. forbruk 5,5 – 10,6 l/100 km. CO2 -utslepp 144 – 248 g/km (XC60 DRIVe-XC70 T6 AWD). Alle Volvo sine dieselmodellar har partikkelfilter som standard. Atterhald om trykkfeil. Treff Volvo på facebook.com/volvocarsno og volvocars.no. For meir info om XC-Travels, skann QR-koden eller sjå xtravels.com. For Norsk Volvo App, send SMS ”VOLVO” til 2330”

MINDE: 55 59 97 00

ÅSANE: 55 53 68 00

BERGEN VEST: 55 50 15 42

www.frydenbo.no

FM FYLKESMAGASINET

Fylkesmagasinet kjem ut til alle husstandane i Sogn og Fjordane Grunnlagt 2001 Øyrane 3, boks 353, 6802 Førde

Stellerom eller styrerom

Tlf. 95 93 99 99 REDAKTØR

ROY SUNDE roy@fylkesmagasinet.no Tlf. dir. 95 93 99 90

– Vi er opptekne av å finne dei gode, positive tinga som skjer i vårt fantastiske fylke. Vi klarer ikkje å fange opp alt, så har du tips om saker som du meiner vi burde skrive om – ta kontakt med meg!

Stadig vekk dukkar debatten om likestilling, kvinnefrigjering og kjønnsdiskriminering opp i den offentlege ordskiftet. Når vi nærmar oss 8.mars, tek den seg kraftig opp, og vi sit igjen med spørsmåla: Er vi der vi vil at vi skal vere? Treng vi ein kvinnedag? I avisa du sit med i handa har vi sett fokus på likestilling og sjekka . Vi har intervjua ein feminist, ei husmor, ei karrierekvinne, ein kvinneleg kroppsbyggjar og mange fleire. Dei har ulike fokus, men til felles har dei at dei er opptekne av å ta eigne val. Og er ikkje det akkurat det kvinnefrigjering handlar om? Fridom til å ta eigne val og til å velje korleis ein vil ha det i livet sitt? Fridom til å klatre karrierestigen, fridom til å vere heimeverande, fridom til å vere deltidsarbeidande? Fridom til å sjølv bestemme over kroppen sin? Fridom til å saman med partnaren legge opp både permisjonsløp og arbeidsfordeling i heimen? Kva ein vel er rivnande likegyldig så lenge valet er fritt og sjølvstendig.

MARKNADSANSVARLEG

MAI-KRISTIN TIDEMANSEN mai.kristin@inform-media.no Tlf. dir. 95 93 99 97

Ønskjer du å nå alle husstandane i heile fylket med din bodskap – ta kontakt med meg!

Ansvarleg utgjevar og grafisk formgjeving Inform Media Trykk Mediatrykk Bergen Distribusjon Posten Opplag 42.500

Feminisme har dei siste åra handla mykje om at kvinner skal ut i arbeidslivet. Og all ære til alle dei som har realisert seg sjølv gjennom karrieren og dei som bana veg for at eg og du skal få lov til å jobbe. Men kva om ei kvinne ønskjer å vere heimeverande? (Eller ein mann for den saks skuld) Kva om ho trivst med å stelle hus og heim, ha god tid til borna sine og ønskjer mindre fokus på karriere og forbruk? Er det verkeleg så gale? Kvifor skal det å ta vare på eigne born ha låg status? At ein vel å stresse ned og fokusere meir på heimen betyr ikkje at ein er lat, ambisjonslaus eller utan kompetanse. Det betyr at ein har tatt eit val og let seg styre av andre verdiar enn karriere og forbruk. Kan kvinnebevegelsen og feminismen med sitt kritiske syn på heimeverande ha oversett noko? Som for eksempel lykke? Sjølv takka eg høfleg nei då eg fekk tilbodet om å ta over redaktørjobben i dette nummeret fordi det kjem ut på kvinnedagen. For meg vart det eit tilbakesteg. Det kjendes feil og det var som om nokon klappa meg på hovudet og sa: «Vær så god, søte, lille du. No skal DU få lov til å prøve deg som redaktør fordi det er kvinnedagen». Når kvinnene tek over plassen til ein mann i samfunnet, skal det ikkje vere fordi nokon er snille med dei eller at det er ei spesiell anledning. Det skal vere fordi det er nødvendig og fordi det trengst. Difor fekk pipa ein annan låt då vi oppdaga at det var høgst nødvendig at eg tok over fordi redaktøren skulle ut i pappaperm. Det handlar ikkje om å berre føle seg viktig, men å vere det og. For det er vi, damer! Eg synest du skal vere stolt, anten du no befinn deg på stellerommet, i styrerommet, eller vekslar mellom dei. For du har jo valt det sjølv! Og det er det viktigaste. Vikarierande redaktør: Kristine Slettehaug

FOTO KIKKERTAR UR GULL SØLV MUSIKK FOTO KIKKERTAR UR GULL SØLV MUSIKK FOTO KIKKERTAR UR GULL SØLV MUSIKK

Atterhald om utselde varer og evt. prisendringar.

Glad i fart og spenning?

ledige Framleis nokre S plassar Canon EO l Hotel fotokurs på Skei torsdag 15. mars kl 18.00-21.00. 799,-. Pris pr deltakar: Kr r: da For våre EOS-kun Kr 299,-. 15. mars. Påmeldingsfrist: melding: Informasjon og på / tlf. 57 72 83 11 .no post@alfhelgheim

Med GoPro kan du enkelt filme dine eigne opplevingar. GoPro kan festast på t.d. hjelmen når du køyrer på ski eller på bilen når du er på tur. Berre fantasien set grenser. GoPro GoPro Kameraet veg lite, har HD HERO2 HD HERO2 god bildekvalitet og Outdoor Edition Motorsport Edition god batterikapasitet. Alle GoPro kamera er vasstette og tåler Kom innom hard bruk. Testvinnar Actionkamera i Testvinnar Actionkamera i og få ein demo, og sjå alt Forbrukerinspektørene, Forbrukerinspektørene, NRK NRK tilleggsutstyret til GoPro.

3499,-

Canon-sterke tilbod Våre Canon-sterke tilbod på Canon Legria videokamera, Canon Eos speilreflekskamera og Ixus og Powershot kompaktkamera held fram. Sjå www.alfhelgheim.no eller ta turen innom butikken vår.

Personleg service og god pris. Vårt mål er at alle våre kundar skal få hjelp og rettleiing til å finne akkurat det produktet og den løysinga som høver for kvar einskild. Sjå vår heimeside for oppdaterte og konkurransedyktige prisar.

Alf Helgheim & Co AS Skei Sentrum, 6843 Skei i Jølster Tlf. 57 72 83 11 • Fax 57 72 83 29 www.alfhelgheim.no • post@alfhelgheim.no

FOTO KIKKERTAR UR GULL SØLV MUSIKK FOTO KIKKERTAR UR GULL SØLV MUSIKK FOTO KIKKERTAR UR GULL SØLV MUSIKK

FM 4•2012

Vil ut i verda Med fersk debutplate er Thea Hjelmeland viss på at ho skal leve av musikken, men det er konsertane som må sette brødet på bordet. TEKST: Roy Sunde

Foto: Vegard Fimland

– Verda er annleis enn for ti år sidan. Håpet er å gå i null – ein tener ikkje på fysisk sal lenger. Via internett når eg fleire og musikken blir lettare tilgjengeleg. Ein er ikkje så avhengig av eit apparat rundt for å nå folk med musikk. CD’en er på veg mot slutten. Frankrike ligg etter Norge, så der sel ein kanskje lettare ei stund til. Det er hovudsatsinga for sleppet internasjonalt. Eg spelar mykje der, har fransk management, er godt teke mot og snakkar godt fransk, smiler ho.

Organisk

FM 4•2012

– Eg håpar at jo meir digitalisert verda, musikken og kulturen blir, jo meir søkjer vi organiske og fysiske opplevingar: Levande musikk. Eg fokuserer på å utvikle meg live og gjere gode konsertar. Eg har spele med musikarar igjen, etter år åleine, og føler nesten eg byrjar på nytt. Ellen Andrea Wang (Dag Arnesen trio) på kontrabass og Peter Baden (Mari Boine, Hanne Hukkelberg) på slagverk/perkusjon. Dyktige musikarar og veldig fine folk, som løftar musikken min til ei ny musikalsk verd, seier ho. – Eg vonar at «Oh, the third» gjev større publikum, og fleire og større konsertar. Eg gjer alt sjølv, unnateke norsk booking, som Kalleklev Management tek, seier Thea, som har Norges heitaste artist på laget og. – Jarle Bernhoft kom bort etter ein konsert med «Thea & det fine» i Førde i 2005, for å seie at han likte veldig godt det eg gjorde. Sidan haldt vi kontakt. Eg spelte inn «Perfume», som opnar plata, med produsent Jørgen Træen (Jaga Jazzist, Kaizers Orchestra) i Duper Studio i Bergen, men han var fullbooka, så eg ringte Jarle for produsentanbefaling. Han sa han og Jostein Ansnes (Kristin Asbjørnsen, Dadafon) kunne ta det. Etter éi låt var vi einige om at det måtte bli plate, smiler Thea og fortel om god visuell hjelp. – Vegard Fimland er ein svært dyktig fotograf frå Førde som eg har teke mange bilete med dei. Vi har eit godt samarbeid, og uttrykket i bileta blir nærare og sterkare frå gang til gang. Han har utruleg evne til skape kunst på bilete. Åshild Stav er designar frå Dale, og ei nær venninne eg vart kjend meg i Paris, med godt blikk for uttrykk og stil, og klassisk, reint preg over det ho gjer. Vilde Jensen Hjetland er tekstilkunstnar frå Kvamsøy, ei nær venninne, og den som kjem på sprø idear og leikar med fargar og materiale.

Ho har laga det som er avbilda på innsida av coveret, og hjelp meg med sceneklede og idear om det visuelle, seier ho. – Eg ser meg sjølv som ein artist med særprega musikk og stemme, nærvær på scena og mykje å uttrykke, som jobbar hardt med å utvikle seg: Veldig bevisst, med ønskje om å formidle eit uttrykk som rører ved folk. Tekstane og sceneframtoninga er ærlege og personlege. Inspirasjon får eg av menneske med tydlege meiningar og mål. Ikkje nødvendigvis dei som skal opp på toppen: Men dei som er bevisst på korleis dei ønskjer leve, ærlege med seg sjølv og andre. Eg høyrer mykje på fado og flamenco, som er rått, heftig og inderleg, nesten for mykje i blant. Eg blir lett påverka av musikk, og høyrer mykje på musikk eg ønskjer folk skal kunne finne referansar til i min. På Førdefestivalen i fjor blåste fadosongerinna Ana Moura meg av stolen, og inspirerte på fleire felt. Ei sterk kvinne, med stor stemme, men mjuk sceneframtoning. Ho har publikum i si hole hand, seier Thea.

Tidleg ute

På Førdefestivalen i fjor blåste fadosongerinna Ana Moura meg av stolen… Thea Hjelmeland

Thea vart tidleg krøka til musikar. – Eg har hatt strøjobbar, studert, reist og teke mange rundar med meg sjølv, men bestemte meg tidleg for å bli musikar. Det er ikkje eit yrke, men ein livsstil der ein lev av hobbyen og det vanskeleg å skilje jobb og fritid. Du er din eigen sjef som må syte før inntekt. Å satse for fullt krev av alt energi, struktur og knallhard jobbing, men eg angrar ikkje, smiler ho og fortel musikken alltid var der. – Eg byrja opptre i barnehagen, sidan har «behovet» følgt meg. Eg byrja på Kulturskulen i Førde, så var det musikklinje seinare. Etter kvart tok eg songen meir seriøst og jobba målretta med stemme og stemmebruk, og med å finne særeigne lydar og stemningar i musikken. Eg byrja spelee i «Thea & det fine», som vann Eggstock Festivalen i Bergen. Det førte til festivaljobbar, innspeling av EP, musikvideo m.m. Eg stod for alt frå låtskriving til organisering, men etter kvart ønskte eg å jobbe meir eigen material, klare å spele konsert åleine, berre vere avhenging av meg og reise rundt kvar og når eg ville. Og «Finne meg sjølv» musikalsk, men først måtte eg «finne meg sjølv». Eg reiste til Frankrike, Marokko og Cuba, der eg blei i eit halvt år. Etter å ha jobba som artistkontakt på Førdefestivalen, for ei gruppe med base i Paris, vart eg invitert til Paris for å spele i eit prosjekt, møtte ein engelsk artist som seinare kontakta meg og var gira på å jobbe saman. Sidan 2008 har eg reist mellom prosjekt i Norge og Frankrike, og jobbar enno med det managementet.

Park&Garden vedklyver 5 tonn ................................................ For effektiv og sikker horisontal kløyving av ved. Effekt 2200W. 230V., 1-fase. Maks. vedlengde 52 cm. Skyvekraft 5 tonn. Kuttekapasitet 5 cm/sek. (V.nr. 151417)

Bil Båt Hjem Fritid www.mekk.no

Førde - Førde senter 57 82 66 20 Florø - Leirvåggata 57 57 75 00 20 Sogndal - Sogningen senter 57 67 20 30

999,Motorsagjakke og bukse .........................................................

Behagelige bukser med seler og 6 belteringer. 9 lags sagvern i front. Vannavstøtende overtrekksjakke med glidelås og midjestrammer. Kordﬂøyelkrage. Str L (V.nr. 171798) Str XL (V.nr. 171799) Str XXL (V.nr. 171800).

Veil 119,-

19,-

Veil 2500,-

1799,-

Best Tools håndsag ............................................

Rimelig snekkersag. Ergonomisk håndtak. (V.nr. 112408)

Veil 69,-

99,-

49,-

10,-

Veil 2490,-

1999,-

Arbeidshanske halvforet

4 års garanti

Malerpenselsett 20 stk

Selaclean avfetting 1L

Echo motorsag

20 pensler i ulik størrelse. (V.nr. 121955)

Svært effektiv avfetting til bruk på bil og båt. Fjerner minimalt med polish. Fjerner asfalt, olje, tjære, salt og fett fra bilens karosseri. (V.nr. 122470)

Med teknologi hentet fra proffsager. E-startsystem for lett start. 30,5 kubikk / cm3. Sverdlengde 30cm, 3/8”. Bensintank 0,24l. Leveres med sverd og kjede. (V.nr. 152407)

............................................

...................................................

............................................

...............................................................

Rimelig “bruk og kast” hanske. Vanntett materiale, tåler lite varme. (V.nr. 153512)

10,Peiskubbe 1 kg ...............................

Denne får du enkelt fyr på! (V.nr. 132062)

10,-

Ringperm A4

............................................

To hull. (V.nr. 156297)

10,-

Isskrape m/gummilist ............................................

(V.nr. 104508)

Vedbag

Glassﬂaske 1 liter

I presenningsstoff. 18x20c10 cm. (V.nr. 111990)

Med patentkork. (V.nr. 152322)

...............................

10,-

...............................

10,-

10,10,-

.............................................................

Meiseboller

2 pk spillkort

Wonderbaum ...............................

Snøkost m/skrape

6 pakning. (V.nr. 150671)

Rimelig 2 pk spillkort. (V.nr. 171872)

Assortert utvalg.

(V.nr. 104503)

...............................

Nøkkelsliping i alle Mekkbutikkene

............................................

www.mekk.no

Trude Bruland

Line Ellingsund Kvellestad

Mariann Njøsen

FM 4•2012

Tida då alle kvinner skulle stelle heime og mannen kom heim til dekka bord og reint hus er definitivt over. I dag vel kvinna sjølv korleis kvardagen skal sjå ut. Det blir stilt store krav til dagens kvinner. Moderne kvinner har ambisjonar for både karriere og familie. Heldigvis har dei fleste i Norge i dag høve til å sjølv velje kva kvardag dei vil ha. Nokre siktar høgt karrieremessig, medan andre ikkje set seg dei høge karrieremåla, går ned i stilling og senker levestandarden for å ha betre tid til heim og familie. Andre igjen likar ein hektisk kvardag og seier ja, takk begge deler. Vi har snakka med tre kvinner med tre svært ulike kvardagar. Til felles har dei at dei har skapt den sjølv, er tilfredse med sine val og trivst med det dei gjer.

Foto: Markedsavdelingen Ernst&Young

Tre kvinner – tre ulike kvardagar

For Trude Bruland er det viktig å ha landa litt i livet før ho startar familie. Ho stortrivst i jobben sin som manager i Ernst&Young, og meiner at ei god utdanning var avgjerande for at ho kunne få den jobben ho drøymde om.

Karrierekvinna Trude Bruland (33) er karrierekvinna med stor K og elskar utfordringar. Familie vil ho ha, men ikkje akkurat no. TEKST: Kristine Slettehaug FOTO: xxxx

Som manager i rådgjevingsavdelinga til det internasjonale revisjonsselskapet Ernst & Young, brukar Trude store delar av tida si på jobb. Med den følgjer reiser til blant anna London, Basel, Paris, Los Angeles og Johannesburg. I tillegg held ho kurs internt og eksternt. Karrieren er svært viktig for ho, og mykje av grunnen trur ho ligg i personlegdommen hennar. – Konkurranseinstinktet har alltid vore veldig sterkt, og det er vel det som ligg bak å vere ambisiøs? Eg har alltid hatt eit indre driv til å utfordre meg sjølv og bli god i det eg held på med. I tillegg er eg nysgjerrig av natur, og higer etter ny kunnskap. Når eg ikkje jobbar lokkar utfordringar på ein anna arena – naturen. Eg klatrar, rir, står på snowboard og bestiger tindar, forklarar ho. I løpet av studietida ved Norges Handelshøgskule vart ønsket om å sikte høgt karrieremessig forsterka. – På NHH er ein i eit miljø med landets fremste fagfolk og dyktige ambisiøse studentar. Det er klart at ein let seg påverke. For Trude er det viktig å ha ein jobb ho trivast i. Nøkkelen til det meiner ho er god utdanning. – Jobben gjev meg utfordringar og ei herleg mestringskjensle når eg har gjennomført eit vellykka prosjekt eller oppgåve. Den gjer meg rikare i form av menneske eg møter både i Norge og på reise, og med gleda over å stadig lære om fag og menneske undervegs. Eg trur eg kan telle på ei hand dei morgonane eg har stått opp og ikkje hatt lyst til å gå på jobb dei åra eg har vore i arbeidslivet. Det kallar eg luksus! Utdanninga mi gjorde det muleg for meg å ende opp i ein slik jobb. – Kva har du ofra for å komme der du er i dag? – Eg ser det ikkje slik at eg har ofra noko. Snarare tvert i mot. Eg har tatt dei utfordringane og mulegheitene eg har møtt undervegs. Det har igjen opna for nye mulegheiter, opplevingar og vennskap. – Har du bevisst valt vekke familie og barn? – For meg har det vore viktig å finne roen før eg stifter familie. Eg har alltid sagt at eg ikkje skulle ha barn før eg var minst tretti år. Grunnen er at eg meiner at ein treng meir enn 3-4 år i arbeidslivet før ein veit kva rolle og type jobb ein ønskjer å ha, og ikkje minst kor ein vil busette seg. Ein treng nokre år ein kan bruke på seg sjølv og finne ut kor ein ønskjer å lande i livet. Når ein har fått landa litt trur eg ønsket om både familie og barn vil komme naturleg. I tillegg er eg glad i å reise og oppleve andre land og kulturar, og eg ville ikkje vore forutan månadane eg var på jobbutveksling i Sør-Afrika. Hadde eg hatt barn då eg fekk tilbodet om det trur eg ikkje at eg hadde reist. – Ser du for deg ein familie i framtida? – Ja, absolutt. – Kva gjer du den dagen du får familie? Blir karrieren sett på hold? – Eg ser for meg at eg skal klare å holde på ambisjonane mine og kombinere karriere med morsrolla. Heldigvis har eg førebileter som klarer det på ein svært god måte. Men eg ser også kvinner som mister ambisjonane sine og får eit anna syn på jobb i det dei blir foreldre. Det er vanskeleg å seie korleis eg vil reagere, men eg håpar eg taklar kombinasjonen. Effektivitet og hard prioritering trur eg er nøkkelen. Dessutan er ein jo to som foreldre. Menn klarar å halde på karrieren, så kvifor skal ikkje kvinner klare det? Det seiast jo at vi er best på å ha fleire ballar i lufta.

FM 4•2012

FM 4â&#x20AC;˘2012

Med to tvillingpar krevst det orden og organisering i huset.

Heiltidshusmora Då tvillingpar nummer ein var på veg var gleda stor. Då tvillingpar nummer to kom tre år seinare, var gleda om muleg større. Firebarnsmor Line Ellingsund Kvellestad har valt å vere heime på heiltid. TEKST: Kristine Slettehaug FOTO: Joachim Vie

Etter å ha fått fire born og mann ut av dørene og alle sengene er reidde, kan Line endeleg sette seg ned med kaffikoppen.

FM 4•2012

Kvar einaste morgon startar dagen til Line mellom klokka fem og seks. Då er det yngste tvillingparet hennar Mia (2) og Ane (2)klare til å stå opp. Medan dei et frukost, smørjer Line fem matpakkar, før ho går og vekkjer gutane Lars (5) og Eskil (5), samt mannen sin. Etter at stellet er over, alle har fått i seg frukosten og mannen har kome seg på jobb, er det tid for påkledning. Ungane skal følgjast i barnehagen og klokka nærmar seg ni. Når ungane er levert reiar ho opp alle sengene i huset, ryddar etter frukosten og set på ei maskin med klede. Dagen er fem timar gammal når Line endeleg kan sette seg ned med kaffikoppen. – Då tek eg meg god tid, seier ho med trykk på god. For Line er det nytt å drikke varm kaffi. Det er fleire år sidan ho sist rakk å drikke den medan den endå var varm. Dei siste åra har vore travle. Så travle at ho bestemte seg for å ikkje gå ut i jobb igjen når permisjonstida med yngste tvillingparet var over. Tid er stikkordet. – Tid til familien er svært viktig for meg. Ungane er mitt livsverk, og etter mange år som ufrivilleg barnlaus såg eg borna som ei naturleg prioritering då dei kom til verda. Eg ville ikkje utsette dei for den enorme tidsklemma dei fleste småbarnsfamiliane opplever i dag. Eg vil ha ein harmonisk familie der dårleg tid ikkje er tema. Det er no dei er små, det er no dei treng meg som mest. Eg vil sjå ungane mine, forklarar ho. Etter at kaffikoppen er inntatt prøver Line å få til ei treningsøkt, for det orkar ho ikkje om kvelden. Når ho kjem heim fortset ho husarbeidet. Ho ryddar og vaskar, set på meir klede (i snitt tre maskiner dagleg), handlar om det trengst og gjer alt klart til neste dag. Middagen byrjar ho på klokka to, og halv tre er det på tide å hente ungane i barnehagen. – Ja, eg har ungane i barnehagen, og eg veit mange lurer på kvifor. Det er fordi eg synst barnehagen er ein bra institusjon som kan gje borna mine noko som eg ikkje kan. Både pedagogisk og sosialt. Eg brukar å seie at dei får det beste ut av to verder: korte dagar i barnehagen og ei mor som har tid og overskot til dei når dei kjem heim. Då er eg ferdig med alt husarbeid og har lada batteria. Eg er klar til å berre vere mor. Etter middagen leikar dei. Ofte går dei ut. Dårleg vær er inga hindring. Line nyt å ha god tid med dei . Det er ingenting som skal gjerast i huset, det er ungane det dreiar seg om no. Klokka halv fem kjem mannen heim. Line veit at dei er heldige, som har råd til å gjere det slik dei har gjort. – Eg seier ikkje at eg er ei betre mor enn andre. Eg veit det er mange andre som har lyst til å jobbe mindre og bruke meir tid på ungane, men ikkje har høve til det. Andre igjen trivst best med ein livsstil der dei jobbar mykje. Eg respekterer ulike val, og sjølv er eg ikkje noko typisk 50-tals husmor. Eg har utdanning, og eg har jobb. Men akkurat no har eg sett det på vent og ikkje sett meg dei store karrieremåla. Eg investerer tida mi i familie og ekteskap. Vi lever ikkje noko luksusliv. Badet og kjøkkenet skulle ha vore pussa opp. Eg skulle gjerne hatt nokre nye klede. Men akkurat no er det ikkje

Ja takk, beg Med fire born og ein krevjande jobb som marknadssjef har Mariann Njøsen nok å henge fingrane i. Det gjer ho ingenting, for ho har valt det sjølv. TEKST: Kristine Slettehaug

FM 4•2012

det som er viktig. Det handlar om å prioritere og sjå kva som er viktig for oss. Klokka seks er det tid for å bade dei to tvillingpara. Dei tar to og to i slengen. Dei har god tid, det er ingenting anna som skal gjerast. Etter det er det kvelds. Fire munnar skal mettast, og det er god stemning rundt bordet. Klokka åtte er det stille i huset. – Då dett eg litt saman. Mannen min og. Heldigvis har vi mulegheit til å gjere nettopp det. Slappe av resten av kvelden. Mannen min ser verdien i det eg gjer. Sjølv kunne han ikkje tenkt seg å vere heime. For meg er likestilling å stå likt til å ta val. Bestemme over sin eigen kvardag. I September byrjar Line i 50% stilling. Det er det samfunnet har lagt opp til. Det er få småbarnsfamiliar som har mulegheit til at ein av foreldra er heime på fulltid. – Då er ungane blitt litt større. Eg har behov for å jobbe. Ein dett litt ut når ein ikkje gjer det. Etter kvart går eg nok opp i ei større stilling, men 100 % er ikkje aktuelt på lenge. Først må eg ha overskotet eg treng til å gjere det. Når mor har det bra har familien det bra, er det ikkje det dei seier, ler ho og avsluttar med: Enjoy the moment, denne tida får du aldri igjen.

Ja, eg har borna mine i barnehage sjølv om eg er heime. Eg meiner det er ein viktig institusjon som kan gje dei mykje som eg ikkje kan.

– Det er slik eg vil ha det. Det skal helst skje noko heile tida, og eg likar å vere der når det skjer. Travle dagar er heilt topp! Kvardagen er hektisk for åleinemora. Telefonen ringer frå ho står opp om morgonen til ho legg seg. Det er alltid nokon som skal ha tak i ho eller noko som skal gjerast. Tall og statistikkar skal på plass, utstillingar godkjennast og nesten seksti butikkar skal marknadsførast best mogeleg. Jobben som marknadssjef for fylkets største kjøpesenter er ikkje ei åtte til fire stilling. Ofte blir det 12 timars dagar. – Eg prøver å legge akkurat dei dagane til når eg ikkje har ungane. Men må ein så må ein, seier ho. Ho har aldri sett på seg sjølv som ei typisk karrierekvinne, og det var heller ikkje noko mål ho sette seg om å bli. At ho fekk jobben som marknadssjef trur ho var eit resultat av den ho vart etter at ho skilde seg. – Eg hadde ikkje lenger nokon å lene meg på. Eg måtte klare meg sjølv, snakke for meg sjølv og vise at eg hadde noko å komme med. Med fire soner består kvardagen til Mariann av meir enn jobb. Det blir mykje fotball. I tillegg til å bringe og hente, stiller ho trufast opp på kampar og turneringar, og som ein av få kvinner sit ho i styret i fotballgruppa. – For meg er det viktig å støtte gutane i det dei gjer. Heie på dei og vise at eg er der. Til tider blir det veldig travelt, men eg har valt det sjølv. Det er ingen som tvinger meg til å ha jobben eg har, eller til å gå på fotballkamp. Det er berre slik eg er. Eg likar å fylle opp dagane. Mariann hadde ikkje trivst med å jobbe mindre og vere meir heime og stelle hus og heim. Då hadde ho kjeda seg. – Nei, det er ikkje for meg. No er det ikkje slik at det er rotete og grisete heime, men tipp-topp er det sjeldan. Det er ei prioritering eg har gjort. Skal eg i det heile tatt ha litt fritid kan eg ikkje krevje at huset er strøket til ei kvar tid. Eg klarar fint å sette meg ned og sjå ein film sjølv om eg veit at eg burde ha sett på ei vaskemaskin eller to. Ho ser ikkje ned på dei som har valt å jobbe mindre enn ho av den grunn. – Ære vere dei! Dei gjer ein viktig jobb. Men det handlar om kva ein vil og kva ein prioriterer. Då eg hadde yngre born var eg sjølv meir heime, og dersom ein har råd og lyst til det, så synst eg at ein skal gjere det. For meg er likestilling at det er opp til kvar enkelt kva ein gjer. I fjor vart Mariann valt inn i bystyret, og dagane vart enno travlare. Sjølv synst ho ikkje at døgnet har for få timar. – Ein finn alltids tid til det ein har lyst til å gjere. Det er så mange som seier dei ikkje har tid til å verken trene, vere med venner eller følgje opp borna. Igjen handlar det om prioritering. Ein må gjere som ein vil, men det handlar ofte meir om kva ein har lyst til og ikkje kva ein har mulegheit til. Eg får gjort mesteparten av det eg vil, og framleis finn eg tid til å slappe av. Ei helg utan planer er det beste eg veit. Då har eg det frykteleg godt altså, ler superkvinna.

ge deler

DRØYMER DU OM EIT LIV UTAN LINSER OG BRILLER? Vi opererer langsynte, nærsynte, skeive hornhinner, alderslangsynte, grå stær og deg med dårleg mørkesyn. Smertefri, rask behandling for eit nytt liv! Rentefri delbetaling. Uforpliktande forundersøkelse! Ein av Europas dyktigaste synskirurgar TTa kontakt for meir informasjon og referansar! Synskirurgi er ei tillitssak

Mariann Njøsen er åleinemor til fire gutar og har ein hektisk jobb som marknadsleiar i fylkets største kjøpesenter. – Ja, takk begge deler. Eg likar å ha det travelt, seier ho.

Perfekt syn på eit augneblink Lurer du på om du skal hoppe i det og kvitte deg med briller og linser for godt? Vi kan hjelpe deg ved å gje deg perfekt syn, men første steget må du ta sjølv. Ta turen innom og sjå kva vi kan gjere for deg.

Tilknytta kirurgar: dr.Thilesen, dr.Plesner, dr. Meberg

Sogn og Fjordane Synskirurgi, Sørstrandsvegen 9, 6823 Sandane Tlf.57 86 74 00 • www.synskirurgen.no

klinikk førde hud • laser • varicer Uønska hårvekst? Restylane er verdas leiande dermale fyllstoff for hudforyngelse og estetiske korrigeringar. Både sikkerheit og effekten av Restylane er klinisk dokumentert og vert støtta av omfattande kliniske studiar føreteke over 15 år og med over 15 millionar behandlingar. Restylane er det klare førstevalet for estetiske behandlarar verda over og er ansett som «GOLDEN STANDARD» innad i bransjen.

Vinterbleik hud er det beste utgangspunkt for permanent hårreduksjon. Vi har marknadens beste hårfjerningslaser – DIODELASER (vitenskapleg dokumentert!)

Andre behandlingstilbod: 2 4 5

Det er berre utvalde klinik- 1. Bekymringsrynker 2. Nase til munn kar, og med medisinsk 3. Smilerynker ansvarleg lege, som får behandle med 4. Leppelinje 5. Leppevolum Restylane. Klinikk Førde har autoriserte Restylanebehandlarar med ID-kort. Dette, samt produktet sin unike kvalitet, sikrar optimal trygghet.

• Kosmetisk plastisk kirurgi i samarbeid med Håvard Seland og Hans Vintertun (Aleris) • Botox • CO2-laser • Restylane • Fraxellert CO2-laser • Peeling (Bluepeel, Light peel) • Medisinsk kremprogram (Obagi, Duvè Medica) • Aknebehandling • iClearXL, raudt og blått lys • IPL mot cuporose og spiders • Sveittebehandling m/Botox • Sprengte blodkar • Laseroperasjon av åreknutar • Tannbleiking • TEI Muskelstimulator

OPNINGSTIDER: Tirsdag, onsdag og fredag kl 10-16 og elles etter avtale. Pasientar kan henvende seg direkte for konsultasjon, eller dei kan tilvisast frå lege. Foto: Vidar Helle

Klinikk Førde AS

Medisinsk ansv.: lege/karkirurg Jens Ola Evjensvold Førdetunet, 2. etasje, Hafstadvn 25, 6800 Førde • Tlf. 57 72 04 40 / 976 79 662

klin-fo@online.no • www.klinikkforde.no

FM 4•2012

â&#x20AC;&#x201C; Nesten utdĂ¸ydd ÂŤHusmoraÂť kjemper i motbakke i dag. Berre to prosent av alle kvinner i Norge er husmor etter strengaste definisjonen.

med mange og smĂĽ born. Men sjĂ¸lv blant dei med yngste barn under 6 ĂĽr, og minst tre born, er berre 17 prosent husmĂ¸drer etter vidaste definisjon. (Kvinner med foreldrepermisjon og barn under eit ĂĽr er halde utanfor). HusmĂ¸drer har oftare enn andre kvinner partner med hĂ¸g inntekt, men lĂĽgare familieinntekt enn andre familiar. Dei er rimeleg nĂ¸gde med hushaldet sin Ă¸konomi. HusmĂ¸drer har gjerne hovudansvaret for arbeidet heime, og er tilfredse med det.

TEKST: Roy Sunde

50- og 60-tallet var husmoras glanstid. Alt dĂĽ hadde mange av dei deltidsjobb, men identiteten lĂĽg i ĂĽ vere husmor, og yrkesdeltaking vart underkommunisert. â&#x20AC;&#x201C; Deltidsarbeidande kvinner karakteriserte ofte seg sjĂ¸lv som hovudsakleg heimearbeidande. Det er sjeldan i dag. SjĂ¸lv kvinner med kort deltidsarbeid (under 20 timer i veka) beskriv seg sjĂ¸lv som hovudsakleg yrkesaktive, seier Ragni Hege KitterĂ¸d, forskar hos Statistisk SentralbyrĂĽ. â&#x20AC;&#x201C; Til 1970 var ÂŤhusmorÂť eigen kategori i folketelingar, men no snakkar vi om heimearbeidande.

Nesten ingen igjen â&#x20AC;&#x201C; Kva ei husmora er i dag, avheng av definisjonen, og det er ingen offisiell norsk definisjon pĂĽ det. I forskingsamanheng har SSB gjort nokre avgrensingar. VĂĽr snevraste definisjon er at husmor er kvinner som ikkje er yrkesaktive, og karakteriserer seg som hovudsakleg heimearbeidande. I den gruppa er det berre to prosent husmĂ¸drer blant gifte/samboende kvinner i alderen 25-59 ĂĽr. Ei vidare avgrensing er kvinner som er yrkesaktive under 20 timer per veke, og ser seg sjĂ¸lv hovudsakleg som yrkesaktive. Det vil sei at de ikkje primĂŚrt er studentar, trygda eller arbeidsledige, og har mykje tid til familiearbeid, ei gruppe som utgjer ni prosent av gifte/sambuande kvinner i alderen 25 til 59 ĂĽr. Alt i alt var det omtrent 61.000 husmĂ¸drer i alderen 20-66 i 2009, der ca 13.000 hadde deltidsjobb, og ca 48.000 var heimearbeidande pĂĽ heiltid. Fire prosent av alle kvinner i aldersgruppa. Midt pĂĽ 90-tallet var talet tolv prosent. Talet fulltids heimearbeidande kvinner meir enn halvertes pĂĽ 80-talet, fortel ho og seier dei fleste er husmĂ¸drer kortare periodar i dag. â&#x20AC;&#x201C; Kor lenge husmortilpassing varer veit vi ikkje, truleg er det eit midlertidig avbrekk frĂĽ yrkestilknyting, seier KitterĂ¸d og forklarer kvifor husmora forsvann. â&#x20AC;&#x201C; UtdanningsnivĂĽet til kvinner auka, det vart lettare ĂĽ kombinere jobb og barn, og kvinner si yrkesdeltaking auka i trĂĽd med den sĂĽkalla ÂŤarbeidslinjaÂť i norsk politikk. Behovet for arbeidskraft er aukande, sĂĽ talet husmĂ¸drer stig neppe, seier ho og fortel kva grupper som er overtallege. â&#x20AC;&#x201C; Husmortilpassing er vanlegast blant innvandrarar, folk med kort utdanning, nedsett helse og store omsorgsforpliktingar, og meir vanleg blant dei

FM 4â&#x20AC;˘2012

+@3= Ă 0TY\NKXO ,SV_^VOSQO UJMCZS CJMBS UJM EFJ Ă&#x161; FTUF GĂ?SFNÂ˝M TUBTKPOFSU QÂ˝ GZMHKBOEF TUBEBS p '-03Â° p 'Â°3%& p -&*,"/(&3 p .Â?-Â°:

p 4"/%"/& p 40(/%"p 453:/

:\S]^SVLYN YQ \O]O\`K]TYX

^VP$ ! ! " YQ aaa K`S] XY

Ikkje eit comeback Ragni Hege KitterĂ¸d er forskar ved Statistisk SentralbyrĂĽ.

â&#x20AC;&#x201C; For noen tiĂĽr sidan var det dei yrkesaktive kvinnene som mĂĽtte forsvare sine val. I dag er det valet om ĂĽ vere heime som mĂĽ forsvarast og forklarast. Siste ĂĽra har ein dog sett fornya interesse for husmorrolla i media og offentleg debatt, blant anna via intervju med kvinner som har satt karrieren pĂĽ vent, for ĂĽ konsentrere seg om heim og familie. Det har festa seg inntrykk av ĂĽ det i enkelte miljĂ¸ er trendy ĂĽ vere heime, sĂŚrleg blant hĂ¸gt utdanna kvinner. Ei undersĂ¸king frĂĽ bemanningsselskapet Proffice, viser at mange synes heime- og deltidsarbeidande kvinner er heldige som har en mann som kan forsĂ¸rgje dei. Det er ei viss usemje om kva status og legitimitet husmorolla skal ha i dag, og kva den inneber. Norges Kvinne- og familieforbund trekk fram at heimearbeidande kvinner bidreg til eit varmare samfunn og verdiskapinga i det. Og tek til motmĂŚle med dei som framstiller heimearbeidande som dagdrivarar. Heimearbeidande sjĂ¸lv legg vekt pĂĽ rolegare familieliv, tid med borna og at dei yt nyttig innsats samfunnsinnsats. Nokre grunnar valet med at smĂĽ born har det best heime. Andre hevdar det ĂĽ vere heimearbeidande i dag mĂĽ sjĂĽast som eit luksusfenomen, fordi moderne hus er lettstelte, og omsorg for born over bleiestadiet er ikkje full jobb. VĂĽre funn stĂ¸ttar i liten grad biletet av moderne husmĂ¸drene som velutdanna kvinner som tek avbrekk i karrieren for ĂĽ engasjere seg i heim og familie, eller rikmannsfruer som bruker tida til ĂĽ dyrke egne interesser. â&#x20AC;&#x201C; Kvar skjedde med husarbeidet husmora sto for dĂĽ? â&#x20AC;&#x201C; UndersĂ¸kingar av folkets tidsbruk viser at kvinner bruker mykje mindre tid til husarbeid no enn ved inngangen til 1970-tallet. Menn bruker litt meir tid til husarbeid enn fĂ¸r, men auken kompenserer ikkje for nedgangen blant kvinner. No brukast samla mykje mindre tid til husarbeid i Norge enn for nokre tiĂĽr sida, pĂĽ grunn av endra standardar og normer, nye tekniske hjelpemidlar og bruk av ferdigvarer, og at born flest gĂĽr i barnehage, ofte full tid, frĂĽ eit ĂĽrs alder, avsluttar ho.

Vi feirar kvinnene! 88.,, 99., oogg 10. 1 mars fårr du d 2 stk sstk. Stelton explore xp oree lysestakar ly for berre beerre 800,for Førpris 1.6 1.648,-. 1.64 8,-. Du får dei hos

Vi opnarr nyt nytt ogg spe spennande glassmagasin i nye lokale okal kalle på Førde Torg & Elvegården etter påske.

Opningstider:10–20 (10-16) Matvarebutikkane har eigne opningstider Følg oss på

GÅÅVEEKORTT

Vårt elektroniske gåvekort kan nyttast i våre butikkar!

Reklamebyrået Inform Media

4•2012

Viktig, variert og undervurdert

Liten, men tøff 17 år gamle Thea Øvrebotten er så langt unna klisjeen om trailersjåfør du kjem: Ung, blond og liten. Ho har visst i sju år kva ho skulle bli.

Petter Kittelsen er pedagogisk leiar i Halbrend Barnehage. Som mann er han i mindretal, og førskulelærarutdanning gjer han unik.

Thea Øvrebotten

FM 4•2012

– Kva gjorde at du kom inn på tankar om å bli tungtransportsjåfør? – Det ligg i familien. Far, onklar og søskenbarna mine køyrer alle buss eller trailer. Eg har vore med både pappa og onkelen min på mange turar. Eg byrja seie at eg ville bli trailersjåfør i femte klasse, sidan har eg vore bestemt på det. Heime har eg alltid fått støtte for det. Pappa såg ikkje på det som ei bombe at eg valte det, og har trua på at eg kjem til å klare meg fint. Til våren er ho ferdig med den teoretiske delen av utdanninga. – Eg har lyst å jobbe for Tollpost (som Hoff & Knutson Transport er distributør for). No ventar to år som lærling frå sommaren. Når eg har teke bilsertifikat, blir det ti veker i Sogndal, for kjøretimar før eg tek lastebillappen, seier Thea, som tilhører ein generasjon der utradisjonelle yrkesval ikkje er like uvanleg som før. – Eg går på Øyrane vidaregåande i Førde, på Transport og logistikk, og vi er tre jenter i klassen. – Er det uvanleg mykje? – Dei siste åra har det vore ei til to jenter der, så det er ganske mykje. Totalt er vi tolv i klassen, seier ho og fortel om linja. – Ein lærer om transportyrket, anten du vil ende som lastebil eller bussjåfør, og logistikkdelen av faget. Så vidt eg veit har alle i klassen planar om å ende som tungtransportsjåfør, seier ho og held fram. – Når eg er på utplassering er det mange som reagerer på at det kjem ei jente ut av lastebilen. Der eg har utplassering no er vi to jenter, resten er menn frå 30 åra og oppover. – Korleis reagerer folk når du fortel kva du utdannar deg til? – Mange trur ikkje på det når eg fortel det. Eg er litt låg og blond, så mange ser ikkje for seg at eg skal komme i ein diger trailer. Spesielt ein del gutar, smiler ho. – Dei fleste jenter synest det er tøft, og at det er modig av meg å satse på eit manneyrke, fortel ho, og seier ho er ei gutejente av natur. – Eg har vore mykje med gutar heile livet, det er i grunn beste selskapet, og eg er ikkje så feminin av meg. Likar å bli skiten på nevane, det går heilt fin. Utfordringa med å vere ei kvinne i yrket ligg i det å vere sterk fysisk. Ein må jo kunne ta ufordringa i tunge ting som skal flyttast, som til dømes pallar på fleire hundre kilo.

Dei som har tatt andre val TEKST: Roy Sunde FOTO: Roy Sunde, Joachim Vie og Kristine Slettehaug

– Kristin Halvorsen seier vi har for få førskulelærarar, og vi er langt unna målet om 20 prosent mannlege førskulelærarar. Eg har jobba her i 20 år. Vi har hatt mannlege assistentar det meste av tida, men ikkje mannelege førskulelærar. Barnehagane treng begge deler, så borna får variasjon og balanse i rollemodellar. Ei årsak til mangelen kan vere at det er meir attraktivt å jobbe med eldre born. Det burde heller vore slik at dei mest rutinerte jobba med dei yngste. Mykje ny forsking peiker på at i barnehagen kan ein verkeleg utjamne sosiale ulikskapar, så ressursar bør settast inn her. Det er vanskelegare å snu utvikling seinare, så det er samfunnsøkonomisk. Barnehagen legg godt grunnlag, i samspel med foreldra. Vi får borna når dei knapt kan snakke, og sender dei vidare med solid plattform for vidare læring, seier han og fortel ein ikkje alltid passar i malen som mann i eit kvinnedominert yrke. – På fritida er det ofte slik at damer snakkar om ungar. Dei spør ikkje meg, sjølv om det er feltet eg kan mest om, medan menn ikkje snakkar så mykje om slik i heile tatt. I blant fell eg mellom to stolar, men det er greitt. Eg treng ikkje snakke barnehage og ungar heile tida, smiler han. – Når kompisane mine fekk ungar såg dei nytten av barnehagar, og pratar meir om ungar sjølv, seier han og fortel at reaksjonane på yrkesvalet ikkje har vore negative. – Av 30 i klassen på førskulelærarutdanninga var to menn. Alle syns det er greitt med mannlege lærarar, og ein førskulelærar er lærar også. Når eg forklarar at jobben er som å vere lærar, med dei minste ungane, skjønnar dei fleste kva faget går ut på, seier han og fortel at yrkesvalet var ganske tilfeldig. – Eg hadde planar om å studere, på vidaregåande tenkte eg på ingeniør, men 8 år seinare vart det førskulelærarstudie, smiler han og seier at han sjølvsagt kan bli lei i blant. – Det ville vore feil å seie eg ikkje har lurt på om det er det rette valet i blant. Men noko har halde meg i yrket i 20 år, så plussida er sterkare enn minus. Og eg er veldig nøgd med å jobbe i Halbrend Barnehage. Skulle eg bytta jobb ville eg gjort noko heilt anna. Som å skru bil, utan konstant ungestøy, ler han og fortel kvifor yrkeslivet er via born. – Eg ser kor viktig yrket er for samfunnet. Og gleda over å vere med ungar, sjå utviklinga deira og ta del i den, seier han. – Vi står veldig fritt til å følgje ver og vind, vere ute og bygge hytter, leike, ake osv. Det er ting ein må gjere ut frå borna sine individuelle behov, men Petter Kittelsen ein kan legge opp dagen veldig etter ynskje. Som pedagogisk leiar seier eg til dei eg rettleiar at det er ikkje kva du gjer som er viktig, men korleis, seier han og kjem til det minst positive. – Eg jublar ikkje over lønnsslippen i høve kva andre på min alder tener, smiler han. – Barnehagane har generelt for små ressursar. Det er mykje fine ord om satsing, men ein føler seg nedprioritert. Ofte handlar det om barnehageplass til alle, ut frå foreldra sine behov, ikkje unganes beste. Fokus bør vere godt innhald for ungane. Førde er ganske bra, men har litt å gå på.

Særs sjeldan sjukepleiar Då Vidar Kongsvoll valde sjukepleiar som yrke, og heimesjukepleia som arbeidsstad, vart han ein sjeldan variant. – Det er få menn i heimesjukepleia, og spesielt få sjukepleiarar. Vi har nokre mannlege ekstravakter, gjerne studentar som jobbar som assistentar, fortel han. – Det var ennå sjeldnare når eg først gang jobba i heimesjukepleia, midt på 90-talet. – Ei årsak til at det er så få menn i sjukepleiesektoren er gjerne at ikkje er forbunde med høg status. Og så høyrer ein jo frå til og med venner dette med at å vere sjukepleiar i heimesjukepleia, det kan jo alle gjere! Men det er berre tull, det krev kompetanse og kunnskap, seier Vidar. – I starten fekk ein gjerne litt kommentarar, av typen skal du bli bleieskiftarbeidar osv. Kompisane mine hadde nok ikkje trudd eg skulle velje sjukepleiaryrket heller ut frå korleis dei kjenner meg, så dei vart nok litt overraska. Eg tenker i grunn ikkje over at det er eit utradisjonelt val. Eg har eit yrke eg trivast i, med godt arbeidsmiljø og flotte kollegaer. Å gå på jobb gjer meg glad, eg har det bra, og bryr meg ikkje med kva andre måtte tru og meine om yrkesvalet, seier han, men fortel at det er andre som gjer det. – Ein del brukarar reagerer på mannlege sjukepleiarar, både menn og kvinner. Dei fleste aksepterer å gå til mannleg lege, men når ein mann kjem for å stelle ei eldre dame, reagerer dei litt, seier han. Vidar er over snittet oppteken av styrketrening, trena kampsport før, og beskriv seg som ein heilt vanleg mann. Så kvifor valte han eit utradisjonelt yrke for menn? – Det er eigentleg heilt tilfeldig. Eg likar å jobbe med folk, og rett etter militærtenesta byrja eg i heimesjukepleia i Bergen. Eg flytta til Førde og byrja på sjukepleiarutdanning mot slutten av 90-talet. Ei årsak til at eg valte dette yrket er at eg liker måten vi jobbar på i heimesjukepleia. Eg treff mykje ulike menneske i arbeidet, og det er ei god kjensle å vite at du er til hjelp for andre menneske, seier han. – Korleis kan ein auke talet på menn som vel sjukepleiaryrket? – Menn er nok generelt meir oppteken av å sette krav til løn og slike ting. Men å auke løna i seg sjølv er ikkje nok. Det krevjast nok ein imageendring også. Menn er ikkje så oppteken av omsorgsyrke. Mannlege sjukepleiarar ender gjerne i akuttmottak, ambulansar, psykiatrien eller i leiarstillingar, seier Vidar, som har gått andre vegen. – Eg var soneleiar i heimesjukepleia nokre år, men valte å trappe ned igjen. Eg følte eg mista kontakten med brukarane, som vi er til for. Dei vart namn på ei liste, og eg mindre og mindre i felten. Så det føltes betre å gå tilbake til å vere vanleg sjukepleiar igjen. Eg kom i kontakt med brukarar og pårørande Vidar Kongsvoll igjen, så det har eg ikkje angra på.

Einaste i sitt slag Elin Gallefoss er einaste sjølvstendig næringsdrivande kvinneleg tømrarmeister i fylket. – Dei fleste eg møter synast det er tøft med ein kvinneleg tømrarmeister, smiler ho. – Og tøft er det, det ligg hardt arbeid bak. Eg byrja på utdanninga i 1989. Sveinebrevet tok eg etter ti år med utdanning og praksis. Så tok eg MeisterElin Gallefoss utdanninga som nettstudie hos Mesterfagskule og var ferdig i januar i fjor. Om eg kan inspirerer unge jenter og gutar som held på å avgjere kva dei skal utdanne seg til er det flott. Yrket er variert, ein får vere kreativ, har breitt høve til vidareutdanning og bransjen skrik etter folk, fortel ho og seier ho er vant med å vere einaste jente på byggeplassar. – Det var nokre jenter i andre klassar på yrkesskulen, som gav seg kjapt. Så eg var einaste jente på bygglinjene. På fagskulen gjekk det ei i klassa over, ho trur eg vart ingeniør. Så lenge eg var tilsett var det ikkje andre damer på byggeplassen. I fjor var eg med på restaurering av handelsstaden Vågsberget, og der var det ei tysk dame som er sjølvstendig næringsdrivande tømrar, som eg sjølv leigde til eit prosjekt seinare. – Korleis reagerer folk når du seier du er tømrarmeister? – Dei fleste synast det er tøft. Enkelte trur meg ikkje når eg seier det, fordi «eg ser ikkje slik ut». Men ein ser ikkje kva folk er utdanna til, slår ho fast og seier fysikk kan kompenserast. – Yrket handlar vel så mykje om vilje og teknikk, som styrke. På det planet yt eg like bra som karar. Å overbelaste kroppen med tunge løft er ikkje bra om ein er mann eller dame. Nokre jobbar krev to uansett. Det fagtekniske er like lett, eller vanskeleg, å lære for begge kjønn, men det har eg spesiell interesse for. Etter å ha fått barn byrja ho for seg sjølv. – I den perioden ynskja eg ikkje å jobbe fullt eller stå lange dagar. Arbeidsgjevar visste lite forståing for at eg var vekke på grunn av ungane i blant. Det var litt «gubbete» på det området i bedrifta, så då kom ideen om å satse for meg sjølv. – Kva ville du valt om du ikkje vart tømrarmeister? – Truleg fotograf. Etter å ha foto valfag på ungdomsskulen var det den store lidenskapen, fram til eg ikkje hadde tid å drive med det lenger etter eg hadde fått ungane, avsluttar ho.

FM 4•2012

Sju månadar pappaperm senker pulsen Lars Erik Baugstø-Hartvigsen er leiar for ITtryggleiken i Difi, og pendlar LeikangerFlorø. Men til ut i juli er han heime med vesle Torstein, tredje tilskotet til familien. TEKST OG FOTO: Roy Sunde

– Vanlegaste reaksjon? «Oi, det var lenge», og ein del hevar augebryna. Samtidig synast mange det er bra og skulle gjerne gjort det sjølv. Nokre kvinnelege kollegaer seier eg skal ha verdens lengste pappaperm. Andre spør korleis eg fekk det til, og om sjefen heime var vanskeleg å overtale. Folk er jo høflege, eg veit ikkje kva dei eigentleg synast, men dei fleste ser ut til å synast det er ok, smiler Lars Erik, og ruggar vogna. – Han skulle vore lagt for ein time sidan, men det tek tid når du skal i barnehagen med to og har tredjemann på slep.

Avsluttar med stil

FM 4•2012

Det er tredje permisjonen hans og dei har teke lenger enn farskvote på alle. – Torstein er nok siste barnet vi får, så vi avsluttar med stil. Han vart fødd 19. mai, og Anne Marie var i permisjon i spedd ferie til 8. januar. Ho er softwarearkitekt og utviklar, ville auke kompetansen og tok ulønna permisjon, for studium via fjernundervisning på NTNU. Eg overtok permisjonen hennar til ut i mars, før min eigen. Eg ser at ikkje alle kan ta pusterommet vi har gitt oss sjølve. Men ved å gå ned litt i inntekt på kvar side av nyttår, blir det ikkje veldig mykje mindre å rutte med. Og det gjer familielivet veldig avslappa, så vi prioriterer dette. Til hausten byrjar den eldste i skule, då skal Anne Marie studerer 50 prosent, dermed slepp vi SFO første skoleår. Torstein byrjar ikkje i barnehage før han er fylt to med god margin, så det blir berre ein barnehageplass å betale, seier han og fortel det var ho som foreslo delt permisjon. – Anne Marie er ei bevisst og bra kone, oppteken av likestilling og mykje anna. Ho slang ut 50/50 deling når ho var gravid. Eg såg det som lite realistisk, kanskje ikkje alvorleg meint, men eit godt signal, men men slik vart det. Det krev treng to gode sjefar: Ein heime som seier greitt, for mange kvinner ser permisjonen som «sin», og ein på jobb, seier Lars Erik. – Eg har aldri tenkt på permisjonen som min, som eg kunne gje frå meg. Samla tal veker med permisjon er noko vi som familie rår over, og ville fordele best mogleg. Eg mister tid med Torstein når Lars Erik

Lars Erik nyt dagane med vesle Torstein: - På mange måtar får vi pappaer sjarmørettapa, der det skjer noko nytt og utvikling kvar dag.

har foreldrepermisjonen, men tek ammepause nesten kvar dag for, samt at eg naturleg tek att litt tapt tid på ettermiddagen: Skilnaden blir nok ikkje så stor som ein skulle tru. Eg føler at eg framleis har god kontakt med Torstein. Eg «misser» litt av kontrollen over familien, sidan han har hovudansvar for å planleggje dagane og vekene heime, ikkje minst når det gjeld meny, matlaging og klede til ungane. Eg melder meg ikkje heilt ut, men prøver å ikkje blande meg for mykje. Eit stort pluss for meg er at Lars Erik har god kontakt med ungane, og god kompetanse på å styre hus og heim. Vi deler alt ansvaret. Hos oss er ingen « flinke å hjelpe til». Vi deler stillinga som adm. dir. for heimen når begge er i jobb. Når ein av oss har foreldre-

permisjon styrer den som er heime skuta, seier Anne Marie.

Går verda under? – Eg kjenner folk som er uerstattelege, og meiner verden dett saman om dei tek fri frå jobb. For dei er det ein uting at far tek av morspermisjonen og aldri snakk om å ta ut meir permisjon enn naudsynt. Mange, av begge kjønn, trivast ikkje med tanken på at nokon kan erstatte dei på jobb, men det handlar om å sjå gode løysingar. Eg er telecom- sivilingeniør i ei leiarstilling som ikkje kan stå ubesett. Vikar må inn, og om den er der i ti veker, eller sju månadar er underordna. Difi er en god arbeidsgjevar for småbarnsforeldre, som legg til rette, seier Lars

Torstein er nok det siste barnet vi får, så vi avsluttar med stil. Lars Erik Baugstø- Hartvigsen

Erik, som byrjar bli rutinert på ulike variantar av permisjon. – Første gang hadde eg samanhengande permisjon, andre gangen nokre veker åleine først, så tidskonto i 28 veker. Eit genialt tiltak fleire burde kjenne. Ein avtale mellom Nav og arbeidsgjevar gjev høve til å ut delar av eller heile permisjonen fleksibelt. Arbeidsgivar min ønska at eg deltok i eit prosjekt som starta medan eg hadde pappaperm til gode. Dei siste 28 dagane tok eg ut kvar onsdag i eit drygt halvår. Ei super løysing. Det er tøft for ein kar på 15 månadar å vere heile veka i barnehage. På dette viset fekk han fri midt i veka. Ei fin tid. No er eg vekke over 200 dagar frå jobb. – Føler du at du går glipp av noko med å vere vekke så lenge? – Eg har tilgang på mail, og deltek på møter i blant. Så eg tek jo litt del, seier han, men på eigne premiss. Eg les jobbmail når det passar, ikkje når den kjem. Ein går jo glipp av ting, og eg skal nok få jobbe ein del når eg kjem tilbake, men det er få som på dødsleie angrar på at dei ikkje jobba meir. Eg likar jobben godt, men ein treng balanse. I fjor var begge i full jobb, med to i barnehage og nummer tre på veg.

FM 4•2012

Ei travelt tid med 8 timar jobb, samt levering og henting i barnehage, som gav veldig korte kvardagar med ungane. For litt sidan var det eit forslag om seks timars dag for småbarnsforeldre. Eg tenkte at det fekk vere måte på, men undersøkingar synte positiv effekt på sjukefråvær og effektivitet, seier han og fortel han nyt permisjonen. – Eg kosar med Torstein, og får ein mindre stressande kvardag med ungane, ein pustepause. Som far får ein og sjarmøretappen med utvikling og nye ting dagleg: Ungen er meir observant, byrjar gjerne å krype, sitte, stå og gå under vår omsorg, seier Lars Erik. – Eg er glad i ungane, og synast det er stas å nyte familielivet, og ha regien. Bra, både for ungar, likestilling og meg. Tid med born gjev ro, ein anna måte å sjå livet på, ein har betre tid til familie og stressar mindre. Eg tek dei andre ut av barnehagen i blant, og nyt dagane med alle. Med kort permisjon byrjar og avsluttar ein med å gire ned og opp. Med lang samanhengande permisjon roar ein godt ned, og får skikkeleg avbrekk.

Samfunnsnytte – At menn er meir heime er bra for likestilling, både heime og i arbeid. Er det like sannsynleg at menn er borte eit halvår, som at kvinner er det, kan ein ikkje kvi seg på å tilsette, forfremme eller gje kvinner ansvar, som i dag kanskje går til ein litt dårlegare kvalifisert mann. Nokre tenkjer slik, så for samfunnet er det betre om ein venner seg til tanken om lik permisjon, seier han og slår fast at ein treng fridom, under ei rettesnor. – Eg ønskjer fleksibilitet, men også litt rammer. Eg synast det er rett og viktig at ein del er avsett til mor og ein til far. Kor lenge kvar skal vere har eg ikkje tenkt så mykje på, men det er klart at den norske modellen med å gi far ein aukande del, som fell bort om dei ikkje blir nytta av far, fungerer. Det er framleis arbeidsgjevarar som ikkje ser med blide auge på at far vil ha meir permisjon. Ei svakheit i dagens modell er at felleskvoten ikkje er reelt felles. Skal far ta meir enn sin kvote fordrar det tilhøve i mors kvardag: Anten at ho skal jobbe eller studere fullt, eller blir sjuk. Det er ikkje likestilling, og må endrast. I byrjinga trengs mor og puppen mest, men både mor og far kan vere gode omsorgspersonar. Diverre synast mange kvinner at per-

Det blir mykje leik og moro, og skrekkblanda fryd i løpet av dagen.

misjonen er deira rett, og kvifor i all verden skal mannen ta dette frå meg? Dei får støtte i NAV sitt regelverk, for far kan ikkje ta meir enn fars kvote utan at tilhøve ved mors stilling/helse/utdanning gjer at ho ikkje kan vere til stades. Og får ein aksept hos sjefen heime, kvir nok mange seg på å ta same diskusjon med sjefen på jobb, avsluttar han.

FM 4•2012

Fare for brann? Gamle sikringar i inntak og sikringsskåp kan gi varmgang som fører til auka brannfare. Tenk tryggleik – skaff deg nye automatsikringar!

Registrert elektroentreprenør

Sandane tlf. 57 88 46 10 www.hendenelektro.no

Stryn tlf. 57 87 29 20 www.strynelektro.no

Sogndal tlf. 57 68 29 50 www.josvanger.no

Florø tlf. 57 75 22 11 www.vestelektro.no

Førde tlf. 478 36 160 www.sunnfjordelektro.no

Bremanger tlf. 57 79 13 57 Svelgen tlf. 57 79 51 90

19.995,-

13.495,SPAR KR. 3.875,-

SPAR KR. 6.095,-

15.495,-

8 stk. baderomsutstillingar skal ut

SPAR KR. 4.325,-

EL-PAKKE MED LED-LYS OG STIKKONTAKT I SKUFF Veil. pris kr. 29.195,-

22.495,SPAR KR. 6.700,-

FARGE Coffee Champagne Hvit høyglans

ART. NR. LK-832230C LK-835530C LK-839930C

÷ 30-50% TLF. 57 72 55 90 - VAKTTLF. 992 13 790 BESØKSADR. FLOVEGEN 4, 6800 FØRDE www.comfort.no - ﬁrmapost@dale-ror.no

FM 4•2012

FORD – 5 ÅRS NORGESGARANTI

ford.no

Samlar kvinnehistorier Foto: Aina Aarsheim

Frå basen sin i Bergen har den prislønna frilansjournalisten Heidi Hattestein nyleg byrja arbeidet med si nye bok, som skal fortelje kvinnehistorier frå rundt om i verda. TEKST: Roy Sunde

Prosjektet starta då Det Norske Samlaget kontakta ho, for å signere bokkontrakt. Dei lurte på om ho hadde ein bokide klar. – 8. marsmarkeringa inspirerte ideen – rett nok med negativt forteikn. Det er menneskeleg å sjå verda frå eigen navle, og 8. mars-arrangement i Norge viser at kvinner ikkje er noko unntak. 8. mars-talane er ei desimaløving i å vise at vi ikkje har likeløn i Norge – eller endå lenger inn i navlemørket – at klesvask er kjedeleg (sic!). Likestilling, også på desse punkta, er essensielt, men kvinnedagen er internasjonal. Bør vi heller bruke den til å rope ut saman med kvinner i andre land, som slåst for basale rettar; som å bestemme over eigen kropp, eller retten til å seie meininga si? Det bør vere plass til fleire tankar på éin gong. Og ærleg talt: Kva hastar mest? Å få slutt på omskjering av jenter, eller å få likeløn i eit av verdas rikaste land?

Verda gjennom andre auge

FM 4•2012

– Eg skal fortelje kvinnehistorier frå rundt omkring i verda, kanskje også heimlandet. Råstoffet skal samlast i samarbeid med ei lokal kvinne. Gjerne ein skribent, men det er ikkje viktig. Ho kan for den saks skuld ha «verdas eldste yrke», prostitusjon, eller ikkje i noko yrke i det heile. Eg er ute etter dynamikken mellom oss. Kva opplever vi likt, og kva opplever vi ulikt? Eg ønskjer ikkje å reise ut i verda og slå fast sanningar om kva som er rett og gale, sett med vesteuropeiske auge. Eg har lov til å reagere og skrive korleis ting følast for meg, men har ikkje vetorett på sanninga. Det er vel så interessant å høyre meiningane til dei andre kvinnene, seier Heidi, som fortel at prosjektet er så fersk at råmene ikkje er heilt lagt. – Akkurat kva slags historier eg skal fortelje, og kva slags land eg skal besøkje, har eg ikkje så lyst å seie meir om no, alt er ikkje klart. Men Fagforfattarforeininga har tru på boka, og løyvde sju månaders prosjektstøtte og eit reisestipend. Eg er avhengig av å få litt meir støtte: Prosjektet er kostbart, mellom anna skal eg løne samskribentar. Det er viktig for meg at dei får noko ut av samarbeidet.

Menneskeleg perspektiv, ikkje berre kvinneleg Ho understrekar at dette ikkje blir ei bok av og for kvinner, mot menn. – Boka skal ikkje vere mannefiendtleg. Samfunnsstrukturar som undertrykkjer kvinner kan også undertrykkje menn. Denne nyansen vil eg gjerne få fram, og eg vil at også menn skal ha lyst til å lese boka. Eg fekk eit meir nyansert syn på dette under ei reise til Iran: Eg var på besøk heime hos eit mellomaldrande ektepar. Dei sat på golvet framfor sofaen; alltid der, aldri i sofaen. Samtalen var lystig, men så kom vi

inn på eit alvorleg tema: arrangerte ekteskap. Då var det som om mannen sokk i hop. Eg fekk inntrykk av at han bar på ei godt gøymt, men ikkje gløymt, sorg. Han bestemte seg for å lette lite på sløret, fordi han så inderleg gjerne ville bli forstått. – I eit system med arrangerte ekteskap, uavhengig av om dei er frivillige eller under tvang, er det ikkje berre kvinna som er fråteken retten til å velje livspartnar. Også mannen er det, og begge partar lir. Difor er persarar eit folk som ber på mange, triste historier, fortalde han. – For ordens skuld: Det finst også samfunnsstrukturar som undertrykkjer kvinner meir enn menn. Omskjering er eit grotesk eksempel, slår Heidi fast.

Meir sta enn understrykt Hattestein har reist mykje i verda, også utanfor allfarveg og i såkalla farlege område. Kanskje risikabelt for ei kvinne, men ho har aldri sett det som eit problem. – Å vere kvinne er både ein styrke og ein svakheit. Ein klarer ikkje å «slå så hardt frå seg» om det skulle bli naudsynt. På den andre sida blir det kanskje sjeldnare naudsynt? Og dessutan, ein får tilgang til andre stader enn menn (og vise versa, så klart). Eg har reist ein god del, men eg har aldri følt meg utrygg. Følgjer magekjensla for kven eg kan stole på og ikkje, seier ho og slår fast at heime i Norge ser ho ikkje det å vere kvinne som eit problem i yrket sitt. – Nei, det må eg ærleg seie at eg ikkje gjer, overhovudet. Eg har hatt ein del mannlege sjefar, menn med makt og mage. Nokre av dei har prøvd å dupere meg med hersketeknikkar, av typen «vesle jenta mi», men det fungerer ikkje på meg. Slikt gjer meg meir sta enn undertrykt. Men eg uttalar meg som barnlaus «karrierekvinne», eg veit ikkje mykje om korleis det er når ein tek på seg omsut for ein liten verdsborgar. Og eg har hatt mange fleire gode, mannlege sjefar! At eg har hatt så få kvinneleg (både gode og dårlege) fortel ein del om samfunnet vårt. Men eg er ikkje sikker på om det er slik fordi kvinner ikkje får leiande stillingar, eller fordi dei ikkje vil ha leiande stillingar, seier ho. – Eg er grunnleggjande oppteken av fridomen til å velje. Og viss det er slik at kvinner vel omsorgsyrke – eller redusert stilling i tida med småborn – så veit eg ikkje om ein kan skulde på samfunnsstrukturar. Når menn og kvinner får ulik løn for likt arbeid, er det derimot urettferdig.

Kronborg jubilerer og PLANTASJEN fyller 5 år

Påskeliljer

13…

i 9 cm plastpotte

Påskeliljer Narcissus tete a tete i 9 cm plastpotte.

Dame eller mann, gift eller singel, handyman eller kløne, hobbykokk eller hageinteressert, stor eller liten…

På Kronborg ligg dei 6 STORE med tinga du gler deg til å komme heim med! SMART STORE CLASSIC 31 Oppbevaringskassar 50x39x26 3 pk.

Vi på Kronborg gratulerer, og blir med på feiringa med desse tilboda:

www.plantasjen .no

LÅG PRIS

219

BADEROMSINNREIING - 90 CM

Skrutrekkersett med holder, 18 deler

Speil m/lys, vask og underskap med skap og 2 skuffer med softclose. Hvit eller svart høgglans. Ekskl. blandebatteri. Mål inkl. LÅG PRIS vask: B 90 x D 46 x H 54 cm. Speil: B 82 x H 54 cm

71-402

2490

149,Bosch kaffimaskin TAS4212

599,-

kun 20 stk

Til påsketuren:

4•2012

Varde midjeveske

Rød eller blå Art.nr: 690484

-50% Før 99,Nå kun kr

4950

NB! Drikkeflasken på bildet medfølger ikke.

Tilboda gjeld f.o.m. 8. mars t.o.m. 17. mars eller så langt lagera rekk.

Atterhald om trykkfeil og utselde varer

Synspunkt frå ein feminist Mari Husabø (29) kjem frå Leikanger, men bur i Oslo. Ho jobbar som antropolog og reknar seg for å vere feminist.

– Plastisk kirurgi, ja eller nei? – Spør du meg personleg svarar eg nei takk. Dersom det ikkje finst gode medisinske grunnar til det.

– Kvifor feminist, Mari Husabø? – Eg er feminist fordi eg meiner at det framleis finst diskriminerande strukturar i samfunnet, og fordi eg meiner desse strukturane er avgrensande for samfunnet i sin heilskap. Eg er også feminist fordi det er ein internasjonal dimensjon i dette, å vere feminist handlar ikkje berre om kvinner si stilling i Norge i dag, men også om til dels særs diskriminerande strukturar i store deler av verda.

– Ei svensk undersøking viser at over femti prosent av dei 7000 kvinnene som var spurte hadde eit ønske om å vere husmor? Kva er ditt syn på det? – På bakgrunn av at eg veit lite om undersøkinga er det vanskeleg å svara noko anna enn «dei om det». Det som er meir interessant er kvifor mange kvinner i Skandinavia i dag ynskjer å vera husmødrer, om menn har eit tilsvarande ynskje om å vera husfedrar, og om det er generelle straumar i samfunnet som motiverer desse ynskja. Eit problem er at mange husmødrer blir avhengige av partneren sin økonomisk, og har få rettar og dårleg utgangspunkt til dømes med omsyn til opptening av pensjonsrettar om dei plutseleg skulle stå åleine. Dessutan er det også samfunnsøkonomiske dimensjonar i dette – at me har høg yrkesdeltaking hjå kvinner i Norge er ein viktig grunn til det høge velstandsnivået.

– På kva områder er vi ikkje kome langt nok? – Det spørs om ein ser på verda under eitt, Europa, Norge eller Breim. Generelt i Norge er det enno ikkje lik lønn for likt arbeid, til dømes. At kvinner framleis må svare for klesdrakt og åtferd i valdtektssaker er eit anna døme på manglande rettferd som finst ope i det offentlege rom. – Irriterer dei deg, dei som meiner vi er komen langt nok? – Ikkje nemneverdig. Somme tider vert eg likevel provosert eller sint av at folk ikkje meiner det same som meg, eller ikkje ser verda på same måte. Irritasjonen sparar eg til dei morgonane kaffien er for kald og dusjen for varm. – Kva reaksjonar møter ein feminist i dag? – For meg er det å vere feminist ein sjølvsagt del av mitt verdiunivers, og slett ikkje noko kontroversielt. Difor er ikkje dette standpunkt eg brukar mykje tid på å debattere. For dei fleste er kan hende nemninga feminist meir «provoserande» enn meiningane og haldningane som ligg bak. Reaksjonane vil naturleg nok variere alt etter kven ein møter, men for dei fleste er det uproblematisk.

FM 4•2012

– Korleis stiller du deg i diskusjonen om kor lenge ein skal vere heime med borna sine før ein går ut i arbeid igjen? – I denne diskusjonen tenkjer eg at det finst få fasitsvar. Det vil ofte vere individuelle omsyn som styrer kor lenge ein er heime med borna, men også praktiske omsyn, som om det finst nok barnehageplassar. Det viktige her er at staten stiller med like rettar og moglegheiter til menn og kvinner, med omsyn til retten til å ta ut permisjon, god barnehagedekning og andre strukturelle og organisatoriske grep.

– Kva kan staten gjere for å endre skeiv maktfordeling mellom kjønna? – Sikre mest mogleg like rettar for alle, uansett kjønn. Særleg gjeld dette rettar i arbeidslivet, løn og pensjon og i høve til familiepolitikk, slik som til dømes permisjonsordningar. – Kva kan eg og du gjere for å endre skeiv maktfordeling mellom kjønna? – Det viktigaste er å vere medviten eigne handlingar og haldningar. Dette er også eit statleg ansvar – styresmaktene har til ein viss grad eit ansvar for kva haldningar som finst i det offentlege rom, til liks med aktørar innanfor media og underhaldningsbransjen. – På kva punkt skal menn og kvinner vere ulike? – På kva punkt skal folk vere ulike? Eg er ikkje for programfesting av verken skilnader eller likskapar, men trur at ein på generelt nivå bør fokusere på kva som sameiner oss heller enn skil oss. På same tid må ein heller ikkje vere redd for ulikskapar, men dette gjeld på det personlege plan like mykje som i høve til kjønn.

Kvinnedagen er ein viktig dag, både historisk og symbolsk Maria Husabø

– Les du typiske dameblader? Kvifor/Kvifor ikkje? – Nei. Det betyr ikkje at eg aldri har lese slike, eller aldri bler i dei på venterommet, men jamt over gjev dei meg lite. – Kva er feil med Tone Damli sin siste musikkvideo? – Debatten for Fett (red.merk: feministisk tidsskrift) sin del handla om ei

Fo t o : K a i a M e a n s

Det er din tryggleik - at vi held det vi lovar Skår VVS er del av Varme & Bad-kjeda. Som fylkesdekkande rørleggarkjede for privat- og bedriftsmarknaden har vi montørar over heile fylket, som tek eit vidt spekter av kundar og oppdrag. Vi har løysingane – enten du ønskjer elegante baderom, miljøvennlege oppvarming, eller treng krevjande røyrløysingar i bedrifta di. Vi installerer, drifter og vedlikehald alt av rørinfrastruktur, og tek på oss totalleveransar der vi handterer alt av praktisk gjennomføring. Meir informasjon på www.skaar-vvs.no

Vi løyser dine behov innan: • Sanitær Installasjon av klosett, servantar m.m. • Varmeanlegg for store og små industrianlegg, og einebustadar.

utvikling der fokuset på kropp, og særleg kvinnekroppen, er altoverskuggande, og ikkje om den konkrete musikkvideoen til Damli. I debatten freista ein å setja søkjelyset på ei usunn seksualisering av populærkulturen spesielt og samfunnet generelt, men store riksdekkjande media fokuserte på person og ikkje sak, som vanleg. Dette er også eit døme på at ein heller ikkje som feminist ser ting svart-kvitt. Som sogning og slektning av Tone kan eg vera imponert over mykje av det ho har fått til. På same tid kan eg vera usamd i einskilde uttrykk. – Kva legg du i seksuell frigjering? – For meg handlar seksuell frigjering om fridom for alle kroppar, frigjering frå undertrykkande og utnyttande strukturar og faktorar og fridomen til å bestemme over eigen kropp. Seksualitet er i stor grad påverka av samfunnet kring oss, og undertrykkande eller avgrensande krefter og faktorar kan finnast ei rekkje stader, som i deler av populærkulturen. – På kva områder er menn undertrykte? – No er eg usikker på i kva grad det er tenleg å nytte nemninga «undertrykt» når det kjem til både kvinner og menn si stilling i Norge. Kan hende er andre nemningar betre, slik som diskriminerande, ulikskapar og ujamn fordeling. Når det er sagt, trur eg kan hende ein del menn kjenner på ein del press og uskrivne reglar i høve til foreldrepermisjon. I einskilde miljø trur eg det finst både uttalte og meir tagale krav til menn om at dei skal prioritera arbeid, karriere og løn framfor familie. – Kva ville du gjort om du var statsminister for ein dag i Norge med uavgrensa makt? – Hadde eg hatt uavgrensa makt og mandat over heile verda hadde det nok vore freistande å få i stand irreversibel verdsfred. På det personlege plan ville eg også ha nytta makta til å triksa til meg eit fint, lite hus i Sogndal for å sleppe å ta vegen om den overprisa bustadmarknaden, eit klassisk døme på at makta går ein til hovudet. – Kva forhold har du til kvinnedagen? – Kvinnedagen er ein viktig dag, både historisk og symbolsk. Så lenge mange kvinner verda over lever under dagleg undertrykking er det også ein naudsynt dag, særleg for å skape medvit og minne om desse sakene. – Norge har blitt kåra til verdas mest likestilte land av FN. Er det på tide å sjå seg rundt og fokusere på andre “kampar» der behovet er større? Eventuelt konsentrere seg om å jobbe for likestilling i land som treng det meir? – Som tidlegare nemnt handlar ikkje femininisme om ein snever nasjonal kvinnekamp. Dessutan treng ikkje dette vere eit spørsmål om «anten-eller», ein kan kjempa fleire kampar på same tid. Det er til dømes ikkje noko problem å kjempa aktivt for målsaka, for betre arbeidsvilkår i helsesektoren, kjempe mot ulovleg abort av jentefoster i India, vere i mot hogging av regnskogen og arbeide for ballbinge i nærområdet på same tid.

• Varmepumpeanlegg med gode øysningar for luft- og vassboren varme. • Sprinkleranlegg til alle typar bygg.

FAGMILJØ

– litt meir enn du trur – alt i varme og energi Inneklima

• Ventilasjonsanlegg 90% gjennvinning • Sentralstøvsugar • Varmepumpe luft-luft

Bioenergi

• Vedovnar • Peisar • Pelletsovnar

Vassboren varme

• Varmepumpe luft-vatn • Vedovn med vasskappe • Vedkjel

Rehabilitering eller ny pipe?

Vi har alt av piper: Stålpipe, element-pipe, varmepiper samt vi kan rehabilitere eksisterande piper. • Vi har eigne montørar, som leverar og monterar • Ansvarsrett

4•2012

Kvalitet til riktig pris Møblar, gulv og garderober. 600 kvadratmeter fordelt på to etasjar. Fagmiljø er kjedeuavhengig. Det gir oss fridom til å skape ein levande og annleis butikk med varer til riktig pris.

MILJØ FM FAG Førde Varme og Interiør tlf. 57 72 10 60 www.fagmiljo.no

Opningstider: Mån–ons Torsdag Fredag Laurdag

10.00–16.30 10.00–18.00 10.00–16.30 10.00–14.00

Hafstadvegen 39 (ved Esso) | 6800 Førde | www.fagmiljo.no

Er vi ikkje i mål? RETT PÅ Andrine Bruland DET NÆRMAR SEG i skrivande stund både kvinnedagen og deadline for neste utgåve av Rett På. Og eg sit på ein lugar, på eit cruiseskip som befinn seg mellom Kashab og Dubai. Forrige gong skipet låg til kai, måtte eg dekke til hals, skuldre, armar og bein i 25 varmegrader for å komme ut utan å bli sett hatsk på. Og eg merka kor alle vaktene rynka på nasa når det var eg som drog fram pass og billettar for alle saman, og kor demonstrativt dei leverte det tilbake til sambuaren min (som demonstrativt leverte det vidare til meg – det likar eg). Hallo, dumme vakt! Det er ingen av oss som er sjefen i forholdet, men eg er best på å halde orden. ■ Eg trur ikkje vi skal klage så mykje over korleis det er å vere kvinne i Norge i dag. Kanskje ein i større grad burde benytte dagen til å feire det våre forsøstre har kjempa gjennom for oss? Når det gjeld likestilling føler eg at eg meir eller mindre kunne tatt det forrige stykket eg skreiv, om rasisme og mokkamenn, og bytta ut «svart» med «kvinne» og «rasisme» med «likestilling», og stått inne for alt. Eg får litt makk av at alt skal vere så frykteleg likt, og at hvis det ikkje er det, så ropar vi om kjønnsdiskriminering. Likestilling – er det å vere akkurat like flinke til alt og gjere akkurat det same, eller er det å tenkje at menn sine spesialitetar, og kvinner sine spesialitetar er ulike, men like mykje verd? ■ Vi er, anten vi vil eller ikkje, to ulike kjønn, med to ulike oppskrifter, biologiske samansetjingar, evner og trekk. Det finst uendeleg mykje forskning som viser det. Så MÅ alle menn gå i ein lengre pappapermisjon? Eg føretrekkjer faktisk hammar framfor tåteflaske i handa på min mann, sjølv om det sjølvsagt er godt med litt avlasting og å dele litt på å ivareta ungen sin. Men kan dei ikkje vere vel så gode fedre ved å bidra med sine interessefelt? Ta pjokken med i garasjen og sånt som eg ikkje har peiling på, og så kan eg ta meg av amminga? Og MÅ alle kvinner høgast mogleg på karrierestigen og inn i 50% av leiarstillingane? Det er ikkje til å stikke under ein stol at slike stillingar krev visse eigenskapar som det finst fleire menn enn kvinner som innehar. Eg trur blant anna ein må ha is i magen og vere litt kynisk. Nokre kvinner evnar dette, men fleire menn. For min del hadde eg delt ut budsjettet til folk eg tykte synd på, og begynt å grine på annakvart møte fordi nokon snakka med sint stemme til meg. Ei leiarstilling er ikkje noko for meg, til det er eg for jentete. Eg føler meg ikkje det spøtt mindre verd av den grunn.

Eg trur vi kvinner mest av alt er våre eigne største fiendar

jobb, vaskar kle og tek oss av ungane med same symptom. Men det er greit nok det. Vi er ikkje så gode på å gå for lenge mellom måltida som det menn er. Då ryk vi ganske fort. Menn kan også gå ut av ein bygning eller ein heis og begynne å gå i riktig retning utan å blunke. Bra for dokke. Men vi klarar å handle inn til fire heile middagar på ein gong, utan å gløyme ein einaste ingrediens, og utan å kjøpe ei einaste vare som er utgått på dato. Viktige, kjønnsavhengige eigenskapar begge to. Difor er sambuaren min den som finn vegen, og eg er den som handlar. Eg føler ikkje behov for å brenne bh’en min og gå i protesttog av den grunn. ■ Eg syns vi er i mål, eg altså, dersom målet er at kvinner og menn skal ha like stor verdi i samfunnet. Eg trur vi kvinner mest av alt er våre eigne største fiendar. Difor vil eg nytte høvet til å minne ikkje alle menn, men alle kvinner, om at vi kan få til det vi vil, og gjere det vi har lyst til. Og ingen kan fortelje oss kva det skal vere – statsminister, heimeværande, eller strippar. Skjønt eg trur at dersom jenter verkeleg trudde på at dei kunne bli det dei aller helst vil, så er det ikkje så mange som hadde valt det siste. Hugs at det er du som set din eigen verdi. Og om du smiler til spegelen om morgonen, og ser den du vil vere, så er det den personen dei fleste andre ser også.

■ Likeeins bør det vere rom for dei kvinnene som har ballar nok til å overleve og trivast i eit slikt miljø – og det trur eg det er. Og visst søren treng vi masse kvinner både høgt oppe i arbeidslivet og «på gølvet». Tenk deg forkjølelsessesongen, heile Norge ville jo stoppa opp då, om det berre var menn. Vi veit jo at dei ligg heime og hulkar og dør litt, medan vi går på

Dansegalla palmelaurdag 31. mars med

Steinar Engelbrektson Band, Vagabond og bris Middag/buffet og dans – kr 775,Kun billett v/førehandssal kr 330,- (v/inngang kr 380,-) Førehandssal i resepsjonen / Aldersgrense: 20 år Ta kontakt med hotellet for gode tilbod på overnatting på tlf: 57 83 40 00 eller bestill direkte: www.rica.no Tlf: 57 83 40 00 rica.sunnfjord.hotel@rica.no

www.inform-media.no

4•2012

www.inform.as

inform-media.no

Nyheit MOBILT BREIBAND

Frå kr 49,- per månad Vi har òg mobilt breiband til bedrift.

Surf der du er, når du vil

enivest.no | 57 00 91 00 Kostnad for mobilt breiband frå kr. 687,- per år.

Enivest AS - Din lokale breibandsleverandør i Sogn og Fjordane

NORDKAPP 71• N

Unge meiningar Naustdal skule Tema: Likestilling Veit de kva likestilling er? Anniken: At mammaen må gjere det same som pappaen? Sofia: Nei, det veit eg ikkje.. Emma: Det er at dei skal ha same rettigheter. Både barn og ungdom og alle. Kven skal gjere husarbeidet? Vilde: Det skal både mammaene og pappaene! Sofia: Mammaene. Anniken: Mammaene! Eller ok då. Pappaene kan gjere litt da. Men mest mammaene. Pappaen skal ikkje vaske golv, men han kan godt ta oppvasken. Emma: Det er mest mammaene , men av og til skal pappaene gjer det. Kven skal klippe plenen? Vilde: Det er det pappaene som skal gjere. Men ei dame kan også klippe plen, altså. Emma: Det er det mest pappaene som gjer, men det kan jo vere fordi mammaene vaskar mest og da bør det vere pappaene som klipper plenen mest.

Frå venstre: Vilde Gjervik, Sofia Berntsen Lama, Anniken Andvik Laugen og Emma Johannessen, alle 9 år gamle.

Edition pakke kun kr 9.900,-

FM 4•2012

26 Kjøp Škoda Octavia Stv. Elegance nå, og få Edition pakke for kun kr 9.900,-. Spar inntil kr 19.830,-. Gjelder ikke 4x4. Standard utstyr på Elegance er blandt annet: Adaptive Xenonlys, stor kjørecomputer, regnsensor, lysassistent, elektriske vinduer bak, Climatronic, automatisk avblendbart innvendig speil og Cruise control.

Škoda Octavia Stv. Elegance fra kr 265.900,-

Edition pakken inneholder: -

Parkeringsvarmer med fjernbetjening Amundsen navigasjon med DAB+ Handsfree GSM II Multifunksjonsratt med 4 eker for radio og telefon Parkeringssensor bak 16” aluminiumsfelger Crateris Delskinn

www.skoda-auto.no. Avbildede modeller kan ha ekstrautstyr. Forbruk og CO2 -utslipp fra: 0,34-0,77 l/mil, 99-180 g/km. Prisen er veil. levert forhandlar Sogn og Fjordane. Årsavgift kommer i tillegg.

Sofia: Det veit eg ikkje, for vi har ikkje plen. Er det forskjell på kva yrker menn og kvinner har? Emma: Damene kan kanskje jobbe med folk som ikkje har det så bra? Menn og kan gjer det, men det passer best med damer som gjer det. Menn kan fikse båtar og bilar og slike ting. Anniken: Damene passar best i klesbutikkar. På Cubus. Menn kan jobbe med flyttelass og køyre ved. Menn kan ikkje jobbe i sminkebutikk. Sofia: Damene kan jobbe på gamleheimen og på sjukehuset, menn kan jobbe på bakeri. Menn kan ikkje selje øyredobbar. Vilde: Eg synst eigentleg at alle kan jobbe med alt. Menn og damer skal jobbe med det dei vil. Synst de at gutar og jenter oppfører seg forskjelleg? Emma: Gutane bråkar meir. Anniken: Vi pratar meir. Vilde: Gutane tøffar seg, mens vi jentene snakkar med kvarandre. Emma: Kanskje gutane har litt vanskeleg for å sitte stille? Når damene har gutane i magen blir dei kanskje litt meir spretne inni der? Eller kanskje dei har fått for lite søvn? Vilde: Eg trur dei er meir urolege i kroppen. Dei er jo gutar. Emma: Gutane kler seg som monster. Anniken: Vi likar mest sånn High School Musical, mens dei likar fotball og Batman. No er det slik at menn ofte tener meir enn kvinner. Synst de det skal vere sånn? Vilde: Nei, det skal vere lik lønn. Emma: Viss vi fann ut at gutane i Norge gjorde mindre enn dei skulle, og at jentene gjorde meir enn dei, burde jentene få mest lønn. Dei som gjer mest på jobb skal få mest lønn uansett om dei er gut eller jente. Gutane bråkar mest og jentene sit mest roleg, då er det veldig rart at gutane har mest lønn. Det er vanskeleg å konsentrere seg når ein ikkje sit i ro, og derfor får ikkje gutane gjort så masse som jentene får. Kvifor tener gutane mest då?

LITT BRUNERE - mye vakrere Besøk Brun og blid Førde

Hafstadvegen 34

ÅPNINGSTIDER ER: Man-Fre: Lørdag: Søndag:

07:30 – 23:00 09:00 – 19:30 10:00 – 23:00

Nærmeste Brun og blid solsenter ﬁnner du ved å sende: BB HVOR til 1960 Besøk oss på facebook: www.facebook.com/Brunogblid Grønt nr: 800 34 033, www.brunogblid.no

Har du tenkt på at din frontrute med tiden har blitt slitt av vær, vind og riper? Bytt bilglasset å få opptil 50% bedre sikt. Velkommen på en gratis kontroll!

FM 4•2012

8PJ FMPKPEWW RS

• Skadereparasjon • Glass, frontrute reparasjon/skift • Lakkering • Klimaanlegg reparasjon/påfyll • Solﬁlm Vi takserer skadar for private og forsikringselskap kvar dag! Er det ynskjeleg kan vi òg hjelpe med skademeldinga.

Opningstider: Mandag - fredag 730 - 1600

inform-media.no

Største kjøpesenter mellom Bergen og Ålesund

ALLE HÅNDKLÆR NB! Kan ikke kombineres med andre tilbud.

er! Nye farg

Silkeføre Sol

ALLE HÅNDKLÆR

Håndkleserie Supreme Vott 15x21 cm 19,Klut 30x30 cm 19,NB! Kan ikke kombineres 40x60 cm 49,med andre tilbud 50x100 cm 79,70x130 cm 139,90x150 cm 199,-

3 for 2 Fritt valg!

Vi spanderer det rimeligste!

Brødpose Gotteriskål Egg-glass Krus

69,19,10,19,-

Extra Virgin Minerals™ kjem som laust pudder, flytande foundation og kompakt pudder. 100% rein mineralsminke med økologisk olivenolje.

Varene kan du også få kjøpt på www.princessbutikken.no

Prisar frå

269,- til 319,-

The Body Shop • Handelshuset Sør 1. et. • Telefon: 57 82 05 88

Bagorama Veske frå Guess kr 1400,-

HANDELSHUSET

Handelshuset Libris Perla 339,-

Nikita Sebastian volumsgivande shampo 270,balsam 280,- skum 290,-

Match Skinnjakke kr 1999,-

More Women Topp 499,-

1987-2012

Opningstider: Kvardagar: 10-20 (21) Laurdag: 10-16 (20)

Enkelte butikkar har andre opningstider.

Vic Blazer frå Ricco Vero 2499,-

Største kjøp kjøpesenter mellom Bergen og Ålesund

• 500 gratis parkeringsplassar ngspllassar féar • 4 restaurantar/kaféar • Leikeland

SKO KO KO •d dnaa • Euro Euro u Sko Skko • Økon Økonomisko Ø konomi onom sko s MAT, MA MAT AT, DRIK D DRIKKE RIK R KKE OG KIOSK KK • Spar Sp par pa ar ar •N Napoleon apo apo oleo eo e on Co CConditori o •D Deli e Vi el eli Vita V taa •N Narvesen a ve arv ese es se s n •P Peppes epp e ppes es Pizza Piizzza P za •V inm mon ono ono nop pole po ole ol Vinmonopolet • Bam Bambus B amb aam m mbuuss O OPT OP P IKK IK KK , UR KK UR O OPTIKK, OG GULL •B jørrklu jørklu lund nd n d Bjørklund •M esterg est e ulll Mestergull •B ri le ril lel elan e a and Brilleland

Nyheit hos Spar Handelshuset!

K KRO KR RO OP PP O PP OG G HE E KROPP HELSE •N iki kita kita t Nikita •A pot p po o otek ek1 1 Apotek1 • TThe he Bod he B dy Sho dy SShop Body • Sunkost S ost • Trendy frisør ør ør • Cosmetique Parfymeri P & Spa • Ranels Parfym Parfymeri • VITA

Ny kakedisk med ferske kaker frå Bakers • Kvit dame • Napoleonskake • Eplekake • Sjokoladekake • Svissrull • Romkake • Kransekake • Fromasjkake

HUS OG HEIM IM M • Bellis B sB Be Blomst Blo mst Blomster •N ille ill e Nille •H andels and e shuset h s Libris hus hu Handelshuset • Kre KKremmerhuset remmer erhus h hus • Prin inces c s ce Princess • Førde G la sm las Glassmagasin • TTilBords ilBord ilB ordss

Vi tek også i mot bestilling på kaker. Bestiller du før kl 13.00 kan vi levere neste dag. På kakene kan du få din eigen tekst og evt. eige bilete.

Mix ditt eige måltid frå vår salatbar.

Prøv eit friskt alternativ frå vår fruktbar.

KLE K •B a Barn are Barn Ba rn n Bare • Bonito Da D Dame a Dameklær • KKappAhl Kapp appAh Ah hl hl •V IC VIC • Marc arcel Marcel • More W Wo oman Woman • b-Young b • Blend Blen end • Arkj A rk a Damek D Arkja Dameklær • Hen H nnes & M a Hennes Mauritz • Jack ckk Jones & Vero Moda • Zizzi •M atch h Match •N o Name N me No

Blend Malene med kle frå Blend. Outﬁtters Nation bukse kr 399,95 Objekt topp kr 259,95

Vi ønskjer velkommen til «nye» Spar i Handelshuset.

SSPO RTT OG FRITID FRI SPORT •R in o ing Ringo • Din sp sport • Førde e SSport po t por

Handelshuset Sør • Tlf. 57 72 17 30 OPNINGSTIDER: 08-21 (09-20)

SPESIA SIALBU BUTIK K SPESIALBUTIKKAR • Glitter • Zoo-senter eret Zoo-senteret • Ti-Ti • Førde Lydsenter Lydsen • Bagorama • Fotograf Helle • City Bag • CMYK accessories accesso SERVICE • Sparebanken Vest • Posten

Ranels Chanel neglelakk 220,-

Mestergull Smykke frå Thomas Sabo 2422,-

Cosmetique Thalgo; Hyaluronic maske 425,Hyaluronic dagkrem 700,Hyaluronic Filler 525,-

CMYK Klokker 199,-

www.hhforde.no www.hhfo

...vi har det! HANDELSHUSET

Stri, engasjert og tydeleg Clara Øberg, tidlegare styreleiar i Helse Førde

Det er få det har storma hardare rundt enn Clara Øberg. Som styreleiar i Helse Førde sto ho midt i den hardaste delen av 40 år med helsestrid, og var truleg den mest utskjelte kvinna i fylket vårt. Det tok ikkje nattesøvnen frå henne. TEKST OG FOTO: Roy Sunde

4•2012

Ferdig, men ikkje slått ut Nyleg takka ho av både i Helse Førde styret og som fylkespolitikar. – Det var aldri aktuelt å sitte i styre for eigen del, men for å tene helseføretaket og helsetenesta i fylket. Når eg tok jobben sa eg at eg ikkje gav meg før den vart gjort, så sant eg ikkje vart kasta, og eg fekk veldig positive tilbakemeldingar frå mine overordna. Dei ønskja meg med vidare, men eg valte å gje meg når strategiprosessen var over, for å la andre gjennomføre. Kanskje avvæpnar det striden litt, enkelte ser raudt av namnet mitt, seier Clara, som trur striden har toppa seg. – Det har ikkje roa seg, men vi

– Ein må spørje: Kva får ein rutinert politikar til å ta på seg vervet som styreleiar i Helse Førde? – Ei genuin helseinteressert, eg har grunnutdanninga frå faget. Tidlegare var det berre menn i stillinga, så det var på tide med ei kvinne, seier Clara som tok jobben med opne auge. Likevel låg ei overrasking og venta. – At det ville bli krangel venta eg. Helsestrid har vi hatt i fylket sidan tidenes morgon, i alle fall siste 40 åra. Men ikkje at det skulle bli så mykje personfokus, sjikane og folk som gjekk på person, heller enn sak, slår ho fast og seier namneendring neppe dempar brannen. – Helse Førde er eit uheldig, men naturleg namn i tråd med Helse Bergen og Stavanger. Utanfrå ser ein Førde som «hovudstad» i fylket. Internt godtek ein ikkje det. Striden er meir grunnleggande enn namn, tufta i arbeidsplassar og kjensler. Eg trur ikkje fylkespolitikarane som styrte då sjukehusa var under fylket opplevde mindre strid. Sogn og Fjordane er ofte samla, men nett no er vi i ein stridsfase: Den legg seg til slutt. Og det deltek ikkje så mange som ein trur. Helsetenesta er i naturleg utvikling, grunna endring i infrastruktur og kommunikasjon.

FM 4•2012

er ved vendepunktet. Helse Førde har utruleg mykje flotte og dyktige medarbeidarar, på alle tre sjukehus og alle nivå, som veit det blir endring, men spelar på lag. Eg har vore stolt mang ein gang over dei flotte tilsette i føretaket, seier ho og fortel at ho står ved jobben. – Det er alltid ting ein kunne gjort annleis, men etterpåklokskap er lett. Ein må stå for vala sine og eg ville teke vervet på ny, også om eg visste alt som følgde med, slår ho fast og seier skuffinga over å ikkje komme på fylkestinget la seg raskt.– Det er greitt, dei som nominerer bestemmer, men det opplevdes som eg skulle takast. Dei meinte eg kunne ikkje sitte både i Helse Førde-styret og fylkestinget, rollene einast ikkje. Men når ei dør lukkast opnar ei anna seg, smiler ho. – Eg vart assisterande direktør for tannhelsetenesta i fylket, ein jobb eg ikkje kunne hatt som politikar, så eg føler meg kjempeheldig. – Blir du gløymt når ting roar seg ned? – Eg vil ikkje bli gløymt! Eg trur barneborna mine blir stolt av jobben eg har gjort, og at folk ser vala vi tok var rette og naturlege. Det er drivkrafta mi. Eg tenkte aldri personleg vinning. Å framtidsrette helsetenester er langsiktig arbeid. Å ha ryggrad, vere synleg og jobbe for det ein trur på er motivasjon. Men eg håper avgangen min dempar konfliktnivået og bidreg til saksfokus.

Det gode og det vonde – Korleis er det å leve med eit slikt press dag etter dag? – Ein må ha over snittet god psyke for å sitte i Helse Førde styret, smiler ho. – Eg sa at om eg byrja ta det personleg, få vakenetter eller bli deprimert så skulle eg gje meg. Det fekk eg aldri, fordi eg frå start var klar over trykket det ville bli. Verst var personsjikane, og frykta for at det skulle gå ut over born og barneborn. Men dei har gode og kloke folk rundt seg i skule, arbeid og omgangsmiljø, så det vart aldri tema, seier Clara. – Mor og eg var nær. Ho var sjuk i mange år før ho døydde, då lærte eg nokre taktikkar. Når eg visste det kom medietrykk reiste eg til ho, så eg var der når ho las avisa. – Uff kor dei skriv om deg sa ho då. Men ho såg eg hadde det bra , så det gjekk ikkje inn på ho, seier ho og fortel at ein venner seg til å vere i media. – Spøkefullt plar eg seie når eg ser bilete av meg sjølv i aviser tenkte eg uff kor uheldig eg er på bilete. Når eg er på TV innser eg at det er slik eg er, ler ho og blir alvorleg. – I byrjinga tenkte eg at media var oppteken av sanninga og å belyse saker, men innsåg at nokre lokalmedium hadde bestemt seg for kven sitt bodskap dei bar. Ei objektive framstilling er mindre interessant, sjølv om det hadde tent saka. I starten les ein alt, så gidd ein ikkje lenger. Ein veit omtrent kor melodien går. Og eg har fått mykje støtte, spesielt når eg er mykje i media. Folk sender SMS, stoppar meg på gata og seier stå på. Dei fleste går forbi «kjente» fjes, så at nokon stoppar for å gje støtte veg opp medietrykket, smiler ho. – Eg har fått blomar frå kreftpasientar, med spreiing, som seier eg må stå på. Dei tek omsyn til andre, medan dei har det vanskeleg sjølv. Det ligg så mykje godheit i folk! Når personar i slike situasjonar takkar for at vi står på for gode helsetenester blir det utruleg sterkt, seier ho.

Tek ikkje ballen, men spelaren

FM 4•2012

Clara trekk fram det politiske spelet rundt prosessen som overraskande. – Spesielt sentrale politikar, som var einige i helsereform og føretaksmodell, men tek Helse Førde når det tener dei. Om dei meiner vi styrer feil må dei endre modellen eller budsjettet. I staden skyt dei på styret. Eg trudde vi hadde politikarar med ryggrad, men tek feil iblant, slår ho fast. – Eg har til tider hatt lyst å gå hardare ut, men har bandlagt meg for å ikkje toppe konfliktar. Det er lov å seie kva ein vil om styremedlemmar i Helse Førde, utan at vi har lov å ta att. Eg har stort

Dogg på rutene? Vi monterer straumsparande energiglas.

No er dei på tilbod!

Halbrendsøyra 7 • 6800 Førde Tlf. 57 83 08 50 • www.holvikglas.no

Clara er nøgde med sin nye jobb i tannhelsetenesta, og trivast i sitt nye arbeidsmiljø.

13 kjappe Kva bil køyrer du? Toyota Auris (hybrid) Kva telefon har du? iPhone Favorittbok? – Sist leste bok: Kammerpiken. Favorittbok veit eg ikkje. Kva drøymde du om å bli når du var ung? – Sjukepleier. Kva må du alltid ha med deg? – Mobil Kva les du? – Lokalaviser. Er dagleg inne på fleire nettstader. Må alltid ha med riksnyheiter også. Kva ser du på fjernsyn? – Nyheiter og dokumentarprogram Kva er din beste eigenskap? – Har mykje energi og likar å jobbe dugnad for fellesskapet. Kva er du for dårleg til? – Dagleg trim Kven beundrar du? – Folk som er entusiastar og jobbar mykje og gjerne brukar eigne midlar for at andre skal få det betre. Frelsesarmeen er ein organisasjon fylt av slik entusiastar. Har du nokon sinne følt deg behandla annleis i verv og leiarposisjonar fordi du er kvinne? – Nei. Er kvinner flinke til å søke leiarposisjonar i fylket vårt? – Eg trur vi er inne i ein god periode. Eg opplever at organisasjonane/bedriftene er medvetne på å ha ei jamn kjønnsfordeling i leiarstillingar. Er kvinnekampen i mål? – Nei, den er ikkje i mål. Vi har enno ein veg å gå i kvardagen og på lønssida.

Skal du hogge ved? Vi har det du treng av olje. sett latt folk tømme seg. Dei som går ut har forventingar å fylle og ulike motiv. Å hyllast for sjikane mot Helse Førde på folkemøte følast nok godt for enkelte. Dei som går på person og ikkje sak er ofte tom for argument eller ynskjer framheve seg sjølv. Det må ein leve med i den offentlege debatten, seier ho. – Styret har utruleg samhald, det er viktig. Internt var det harde diskusjonar, ute står ein lojalt samla. Spesielt beundrar eg tilsetterepresentantane, som får dobbeltrykk frå omverden og tilsettes, og handter det kjempeflott! Alle i styret har si rolle, og som leiar skulle eg ta største trykken. Dei andre er røynde politikarar, som slo ringt rundt meg og tok deler av det. Og omvendt. Eg skil rollene mine, det er det vanskelegaste for omgjevnadane, spesielt nokre politikarar. Styreleiar, AP-politikar og personen Clara er ulike roller, utøvd med ulike instruksar. Eg er ikkje Ap-politikar i Helse Førde-styret, sjølv om eg er AP-menneskje til hårrøtene. Der handla eg på instruks frå overordna.

Bautaen Kjell – Blir ein redd av trugsmål og meldingar der folk ønskjer deg og familien vondt? – Litt i starten når det byrja kome drapstruslar: Då ringte eg Kjell Opseth, ein mann eg beundrar. Rutinen hans var ei stor støtte i den perioden, som er takksam for. Han dempar alltid ned. – Kva skal eg gjere, no vil dei drepe meg også! – Ta det med ro Clara, svara han, eg vil no sjå det først, ler Clara. – Å true er enkelt, men ein drapstrusselSMS frå Nordfjord klokka 3 natt til søndag er «ufarleg» pga avstand. Eit ufrankert brev i postkassa er verre, då har nokon oppsøkt deg. Av medieomtalen er det lett å tru at Clara trakka barneskoa i Førde. Men ho er årdøl. – Det er absurd å bli skulda for å vere «førdianar». Eg tek avgjersler ut frå kva eg trur er best for flest, og gjev best mogeleg helsetenester i ramma vi er gitt av Stortinget. Eg har gode venner i Årdal. Utad ser det kanskje ut som Årdal er mot Clara Øberg, men når nokre politikarar der angreip meg fekk eg mykje støtte frå andre. Flest blomebukettar kjem frå Årdal. Der er eg og ofte, opplever alltid å bli teken godt i vare, og føler eg har fleire som støtter meg enn er i mot. Oppveksten der gav meg plattforma mi også, slår ho fast og seier ho ikkje er heilt ute av politikken. – Eg får mykje henvendingar frå flotte, unge jenter i AUF-laget i Sogndal, som ynskjer innspel og råd, det er ei stor glede. Om eg kan vere med og styrke dei, få til å stå fram, meine og tale si sak, er det viktigaste politiske arbeidet mitt no.

Tilbod: Miljøbensin kanne 25 lit. 573,- kartong, 3 x 5 lit. 389,-

inkl. mva inkl. mva

Betula Sagkjedeolje, kanne 20 lit. 799,- inkl. mva - kartong, 4 x 4, 16 lit. 710,- inkl. mva TA VARE PÅ NATUREN Vi har også BIO-logisk Sagkjedeolje på 20 lit.

No kr 1129,- inkl. mva

Tilboda gjeld t.o.m. 31.03.2012

Av og på Ein skulle tru det råka nattesøvn å vere frontfigur i helsestriden i Sogn og Fjordane? – Eg evnar å slappe av, har Av/på knapp utan gradering, mistar ikkje ei natts søvn, står tidleg opp og har høyrt nyhenda på radio fleire gangar før eg kjem på jobb. Eg er flink til å skilje roller. Eldste barnebarnet brukar seie: – Når du er med meg, så får du ikkje ha med mobiltelefon! ler Clara. – Når eg har fri er eg glad i å vere med born, barneborn og gode venner. Etter at eg sjølv vart eldste generasjon er dei nære kjære enno viktigare, og gode venner er gull verdt. Eg trivast godt heilt åleine, og er flink til å legge vekk og vere i augneblikket. Eg har delteke på kvar samling i venninneklubben i 20 år. Det sosiale er kjempeviktig for meg. – Kva skulle ingen tru om Clara Øberg? – Kor glad eg er i handarbeid, ler ho. – Å vere kreativ på eigen hand er avslapping. Eg likar å gjere ting som viser att, som å finne fram snøbrettet og måke. Eg kunne gjerne jobba murar ol, og liker å gjere fysisk arbeid. Det er viktig at livet har fleire sider. – Kva er den raraste påstanden du har høyrt om deg sjølv? – At eg er kynisk og ikkje tek omsyn. Om så hadde eg ikkje teke vervet i Helse Førde, det er ikkje smart om målet er å framheve seg sjølv, smiler ho og nektar for hardbarka stempelet. – Dei som kjenner meg seier heller at eg har omsorg for dei som lir. Etter mange år som helse og sosialsjef har eg møtt mange skjebnar, og lært veldig mykje av dei. Eg er samfunnsengasjert, og opplevast nok som stri og veldig klar i bodskapen. Men eg trur folk stoler på meg når eg seier noko, og at eg står for det eg seier!

Vi har olje til det meste... Gjennom 40 år har Farsund & Naustheller AS levert alle typar smøremidlar til vårt nærområde. Landbruk, Industri, Transport, Skipsbyggeri, Bakeri, Næringsmiddelindustri, Privat hushold, Kommune og Fylke.

FM 4•2012

Vi leverer også diesel, bensin og fyringsolje til mange hundre kundar i distriktet. Våre kundar er vår arbeidsgjevar. Vi har vinterdiesel. Ring for pris. Vi er konkurransedyktige og leverer raskt! Farsund & Naustheller AS Tlf. 578 21 688 www.farsundnaustheller.no

Glitter, Elisabet Haugsbø (26) er hekta på å bygge kropp. Det krev enormt med disiplin og nokre sleivete kommentarar på byen. TEKST: Kristine Slettehaug FOTO: Privat

Jenter med musklar er ein trend som brer seg utover landet. Etter at «Bodyfitness» for alvor tok av i 2009, har fleire og fleire kvinner i alle aldrar slutta seg til sporten. Elisabet Haugsbø frå Bygstad er ein av dei. Heilt sidan ho som lita jente såg TV-programmet «Gladiatorene», har ho vore fascinert av flotte, veltrente kroppar. Då ho som tjueåring flytta til Trondheim for å studerer bestemte ho seg for å bygge kropp. – Ein atletisk kropp er eit teikn på sunnheit. Det viser at ein tek vare på seg sjølv, mosjonerer regelmessig og et mat som er bra for deg. Eg har alltid vore sterk og fascinert av muskuløse kroppar, og om eg ein dag skulle vakne opp tynn og svak, så trur eg at eg hadde teke det tungt. Å vere sterk, fysisk så vel som mentalt, er ein del av meg og min identitet og veldig viktig for meg, seier ho.

FM 4•2012

34 Store musklar er ikkje lenger berre for menn. Kroppsbyggjarsporten «bodyfitness» er populær blant kvinner, og Elisabet Haugsbø er ei av dei som utøver den. Ho har gjort trening og sunt kosthald til ein livsstil.

Gardsjente med musklar Bakgrunnen til Elisabet forklarar mykje av grunnen til den disiplinerte livsstilen og sterke kroppen. I tillegg til at ho har drive med friidrett, er ho oppvaksen på gard, van til å ta i eit tak og lærte fort at ein må jobbe hardt for å sjå resultat.

helar og musklar – Å vekse opp på gard og jobbe som bonde har gjeve meg mykje i livet: disiplin, arbeidsmoral, ein sterk kropp og evna til å drive beinhard og målretta trening. Samstundes er eg ei bestemt jente. I tidleg alder visste eg at eg skulle bli sivilingeniør og eg var fast bestemt på at eg skulle uteksaminerast frå Nordens beste universitet NTNU, seier ho. I dag er ho nettopp det, sivilingeniør, og jobbar i oljeindustrien. Sjølv meiner ho at treningsforma ho driv med slo positivt ut då ho søkte den ettertrakta jobben ho i dag har ved Marine Cybernetics i Trondheim. – Arbeidsgjevarane veit at dei får ein dedisert og disiplinert arbeidstakar når dei tilset personar som driv idrett på høgt nivå, forklarar ho.

Kommentarar frå gutar – Føler du at du kjem i konflikt med det typiske kvinnelege kroppsidealet om å vere liten og tynn når du bygger musklar og blir større? – Her må eg få lov til å arrestere deg litt. Eit typisk kvinneideal er ikkje ei tynn fyrstikkjente. Eit kvinneideal er ei kvinne som har former, og slike linjer får du ikkje av bein eller fett. Dei kjem frå musklar. No meiner eg ikkje at det universale kvinneidealet er ei som konkurrerer i fitness, for det ville blitt for ekstremt for mange. For meg er ei sunn kvinne med fast rumpe, faste lår og ei smal midje eit førebilete, og eg skulle helst sett at det var det kvinner streber etter, meiner Elisabet. Når ho står på scena i konkurransar, er det iført bikini dekorert med gull og glitter, sminke og skyhøge helar. – Det blir ikkje meir jentete enn det. Vinnaren må ha flott fysikk, kvinneleg form og utstråling. – Har du opplevd at gutar har følt seg trua av at du er ei jente med musklar? – No er ikkje eg spesielt stor, og dei fleste gutar tek det med eit smil og synest det er artig at ei jente utfordrar dei på trening. Men det vil alltid vere nokon som ikkje greier å akseptere at enkelte vel å vere annleis, og ved fleire høver har eg fått kommentarar frå unge menn. Det er på byen eg får dei ekle kommentarane som : «Musklar er det styggaste eg ser» og «Sjå der, æsj altså!». Elisabet ønskjer å understreke at dei aller fleste kommentarane og reaksjonane på treningsforma og kroppen hennar er positive. – Eg får ein del blikk når eg går i bikini, men det er sjeldan eg føler det er noko anna enn kuriositet. Som regel er det fine ting eg får høyre, som at dei likar forma på rumpa mi og fasongen på ryggen min. Kollegaene og vennene mine har stor respekt for treninga og dedikasjonen min til ein sunn livsstil.

Krevjande livsstil Det mest utfordrande med livsstilen Elisabet har valt, er i følgje ho sjølv kontinuitet. – For å konkurrere i Bodyfitness må ein ha kontinuitet i både trening og kosthald året rundt. Det er veldig hardt til tider sidan motivasjonen ikkje er ei utømmeleg kjelde. Det krev enormt med disiplin, og eg er jo og eit menneske. Eg har dagar der eg berre har lyst til å vere «normal» og ligge på sofaen og ete chips. Då må eg gå ei runde med meg sjølv og finne ut kvifor eg driv med det eg gjer, kvifor det er så viktig for meg, kva eg har igjen for det og kvifor det er verdt å kjempe for. Optimal treningsmengde for Elisabet er 4-5 styrkeøkter og 2-3 kardioøkter i veka.

For meg er ei sunn kvinne med fast rumpe, faste lår og ei smal midje eit førebilete. Elisabet Haugsbø

– Som ingeniør jobbar eg mykje, og det er ikkje spøk når verdas største oljeselskap pustar deg i nakken. Difor er kravet mitt no minst tre økter i veka. Målet er å bli betre og delta i fleire konkurransar, men eg må ta omsyn til motivasjon og jobben min. Det tek mykje tid og krefter å komme i konkurranseform, så eg er litt tilbakehalden med å love noko. Etter ein tung og travel haust merkar eg at treningsgleda igjen blomstrar og at er klar for nye eventyr. Det store målet mitt er å få «proff-kortet» som ein oppnår om ein får pallplass i eit VM eller eit EM. Som proff konkurrerer ein berre med dei aller beste utøvarane i verda, avsluttar fitnessdivaen.

Elisabet sine prestasjonar 2007 Sandefjord Open, Athletic fitness, 2.plass Oslo Grand Prix, Athletic fitness, 4.plass 2008 Stavanger Open, Body Fitness, 4.plass Norsk mesterskap, Body fitness, 6.plass 2009 Stavanger Open, Body fitness, 4. plass Norsk meisterskap, Bodyfitness, 3. plass Nordisk meisterskap, Bodyfitness, 2. plass Polen Grand Prix, Bodyfitness, 5.plass 2010 Arnold Classic Amateur, Bodyfitness, 1.plass Ohio championship, 10. plass VM i Mexico city, 14. plass Under konkurranse i Bodyfitness, blir dette vektlagt: Den totale atletiske utsjånaden Skjønnheit (hår og ansikt) Heilskapleg utvikling av muskulatur Proporsjoner og symmetri Hud og hudtone Scenepresentasjon (utstråling, posering, gange og tryggheit på scena)

FM 4•2012

Pensjon – kjedeleg, men viktig Mange kvinner vel i dag å arbeide deltid, eller ikkje stå i arbeid i det heile tatt, over kortare eller lengre tid. Det kan vere fleire grunnar til det, t.d. ein ektefelle/sambuar som tener godt og at det ikkje er økonomisk naudsynt å vere i jobb. Det kan også vere arv, eller forskot på arv, som gjer kvinnene økonomisk uavhengige for ein periode. Eller det at dei brukar oppspare midlar, og går tilbake til jobb på eit seinare tidspunkt. Vi har stilt Anders Austrheim i KLP (Kommunal Landspensjonskasse) spørsmål om kva konsekvensar dei ulike vala vil medføre for framtidige pensjonsutbetalingar frå Folketrygda for desse kvinnene. – Kan du forklare kva berekningsgrunnlag som vert lagt til grunn for folketrygdutbetalingar i dag, kontra tidlegare? – Pensjonsreforma har som konsekvens at alderspensjonen vert rekna annleis for unge folk enn for eldre. I det «gamle systemet» vart alderspensjon i folketrygda berekna ut frå dei 20 beste poengåra, «besteårsregelen» dei åra med høgast (real) inntekt i yrkeskarrieren. I tillegg må ein måtte ha vore 40 år i arbeid (med inntekt utover 1G) for å få maksimal utteljing. Personar fødde etter 1962 vil fullt ut få sin alderspensjon i folketrygda berekna etter dei nye reglane som er vedteke. For dei er «besteårs-regelen» skifta ut med ein alleårs-regel, dvs. at pensjonen vert utmålt etter all pensjonsgjevande inntekt ein har hatt mellom 13 og 75 år. Av årleg pensjonsgjevande inntekt vert 18,1% kvart år sett av til framtidig pensjon. Når ein er 62 år vil den samla opptente behaldning kunne takast ut, månadleg, i medhald av forventa levealder for ditt kull. Det er i forlenginga av dette viktig å påpeike at slett ikkje alle fyller krava til å ta ut fleksibel folketrygd frå 62 år, og veldig mange kvinner har for dårleg opptening i dag til å nyttiggjere seg av denne fleksibiliteten.

– Kva konsekvensar vil det få for kvinner som bestemmer seg å gå frå 100% til 50% stilling i høve til pensjonsutbetalingar i framtida? – I det «nye systemet» vil deltid medføre lågare pensjon automatisk med bakgrunn i at alle åra i inntektsgjevande arbeid vil telle med i samla pensjonsnivå ved uttak av alderspensjon. Dersom ein har barn under skulepliktig alder er det dog sikringsbestemmelsar som sørger for at ein får kompensert for dette, men om ein vel frivillig deltid ellers, medfører det som sagt ubetinga lågare pensjon i det nye systemet. – Korleis kan ein sikre eit godt pensjonisttilvære, t.d. for ei kvinne som i dag er i 30-års alderen? – Pensjon er ikkje alt her i livet! Val ein gjer i forhold til arbeid er styrt av mange ulike forhold. Eit godt pensjontilvære kan ein og sjølvsagt ha og få sjølv om ein ikkje har opptent maksimal pensjon. Men det er klart at pensjonsreforma som skal styrke arbeidslinja, og bidra til eit meir bærekraftig system over tid, medfører at dei som har jobba lengst og mest i større grad vert premiert. Kvinner som jobbar mykje deltid og færre år, vil nok ofte komme dårlegare ut i det nye systemet. I tillegg er det viktig å vere

Pensjon er ikkje alt her i livet. Anders Austrheim

Farsundfeltet i Førde Tomannsbustad med gode solforhold

Det er lov å vere kresen

FM 4•2012

Finnkode: 3339 0281

E-Klasse stasjonsvogn Energieffektive bustader på 121 kvm BRA i klassisk stil på Farsund, i nær tilknytning til vakkert turterreng, berre 10 minutt frå Førde sentrum. Gangavstand til idrettsanlegg, skule og barnehage. Kontakt seljar Bente Grønsberg Aase telefon: 404 44 704.

Dvergsdal & Sunde Bygg AS | Sunde, 6800 Førde Tlf: 57 72 65 00 | dvergsdalogsunde.no

Frå kr

535.700,-

Inkl. lev.

Velkommen til prøvekøyring!

år med innovasjon Veil. pris inkl. frakt og leveringsomkosntingar levert Førde. Forbruk blanda køyring 0,52 - 1,28 l/mil. CO2 utslepp 136-299 g/km. Bilde kan avvike frå tilbod.

Øyrane 6, 6800 Førde, tlf. 57 72 41 00 – www.forumbil.no

tema

– Mange kvinner må – anten dei vil eller ikkje – stå ein periode utanfor arbeidslivet når dei får born. Påverkar desse periodane i permisjon framtidig utbetaling, eller opparbeider ein seg pensjonspoeng i permisjonstida? – Når det gjeld ulønna omsorgsarbeid som medfører at ein står «utanfor arbeidslivet», evt. jobbar redusert mens ein har små born, er reglane slik at det vert gitt årleg opptening tilsvarande ei inntekt på 4,5G (ca kr. 356 000) for omsorg for born til og med 6 år. Dette er for så vidt ikkje nytt, då denne type omsorgsopptening har vore gjeldande i folketrygda frå og med 1992.

Kunde- og salsleiar i Kommunal Landspensjonskasse, Anders Austrheim.

– Trur du unge kvinner i dag veit nok (eller noko) om korleis pensjonen deira vil bli? – Pensjon er komplisert, og mange har vanskar med å skjønne korleis ting heng saman, og ikkje minst kva ein kan pårekne å få i pensjon. Det er uheldig og tidvis eit demokratisk problem, etter mitt skjønn, at arbeidstakarar ikkje er kjent med kva som påverkar eigen pensjon og opptening, og dermed nivå på framtidige pensjonsutbetalingar. Mitt inntrykk, når eg reiser rundt som kundeansvarleg i fylket for KLP, og snakkar med medlemmar, unge som gamle, menn som kvinner, er at kunnskapen er relativt låg omkring pensjonsfeltet. Å auke kunnskapsnivået er noko som er styrande i vår verksemd ute hos kundane og medlemmane våre. Eg trur den nye alderspensjon i folketrygda vil gjere det enklare å forstå… folketrygdpensjonen sin for mange. Dette fordi den nye ordninga er ei meir reindyrka spareordning der ein fast prosentsats «tikkar inn» på pensjonskontoen din årleg. Denne pensjonkontoen/ behaldninga har ein enkel tilgang til gjennom eigne sider i NAV-systemet. – Korleis trur du dagens folketrygd-ordning vil vere om 30 år? Kan ein forvente same utbetaling i framtida, eller må kvar einskild av oss sjølv sørgje for å skaffe oss tilleggspensjonar i form av spareavtalar og sette av pengar i pensjonsfond? – Folketrygda sin alderspensjon vart innført i 1967, og er blitt endra stegvis etter dette. Pensjonsreforma har gitt oss eit system som er meir bærekraftig og fleksibelt. Vi, til liks med andre europeiske land, har demografiske utfordringar som kjem med «eldrebølgja». Færre unge må finansiere på fleire pensjonistar. Det nye pensjonssystemet er også utforma for å kunne tåle ein framleis vekst i levealderen. Vidare vekst i levealder får til konsekvens lågare pensjon for den enkelte. For staten

klar over kva tenestepensjonsordningar ein er omfatta av i tillegg til folketrygda. Frå og med 2006 skal alle arbeidstakarar vere omfatta av ei tenestepensjonsordning. Desse ordningane varierer veldig i kvalitet, avhengig av kva tariffområde ein er omfatta av og kor ein jobbar, og dette må også takast med i vurderinga når ein som ung tar på seg lange briller og ser fram mot eit godt pensjontilvære. Men som sagt, arbeid vert premiert… og det som sikrar det beste pensjonstilvære, økonomisk, er å komme seg tidlegast mogleg ut i jobb og stå lengst mogleg i full stilling, enkelt og greitt.

dou kan vere trygg på litet Kva w.vestlandshus.n ww

FM 4•2012

37 Skåla

Sandshornet

Bestill vår huskatalog 148 sider med mykje inspirasjon til heimen www.vestlandshus.no

n og Fjordane Forhandlarar i Sog rk@bthus.no

Tlf. 916 61 700 / • BTHUS AS Førde / post@vestbyggas.no ra Tlf. 57 73 72 60 line.no • Vestbygg Grytøy / vestlandshus@flora.on rø Tlf. 57 75 21 70 Flo s Hu ds an .as stl • Ve / roger@solvberg åløy Tlf. 95 72 22 52 • VestlandsHus M / endre@solvberg.as ryn Tlf. 57 87 62 00 • VestlandsHus St . 57 67 33 88 / gn, Kaupanger Tlf • VestlandsHus So post@vestlandshu

s-sogn.no

Nye Audi A4

skaffa seg kunnskap om kva ein kan forvente å få i samla pensjon, for deretter å ta stilling til om dette er et akseptabelt nivå.

un ke

– Har kommunalt tilsette betre pensjonsordningar enn tilsette i private verksemder? – Den tariffavtalte pensjonsordninga i kommunal sektor er svært god, samanlikna med dei aller fleste andre ordningar. I motsetnad til veldig mange av ordningane i privat sektor er kommunalt tilsette omfatta av ei ytelsesordning. Denne sikrar samla pensjonsnivå på 66% dersom ein har full opptening (30 år i 100% stilling). I tillegg til alderspensjon har ein i kommunale ordningar obligatoriske pensjonsdekningar ved uførheit og ved død. Dette er ytingar som gjerne er spesielt viktig for yngre folk, då oppteningstida naturleg nok er begrensa i ung alder. Dersom ein t.d. vert ufør som 30 åring etter 5 års arbeid i ein kommune, vil ein få full pensjon, dvs. 66% av lønna (samla frå KLP og folketrygda), livslangt. I private bedrifter har arbeidsgjevarar valt ulike ordningar. Gjennomgåande kan ein seie at mindre bedrifter i veldig stor grad har enkle minimumsordningar i høve til lovverket. Då er det som regel innskotsordningar som dominerer. Då sparar arbeidsgjevar minimum 2% av lønna til den tilsette, til framtidig pensjon. Når ein vert pensjonist vil ein då få ut dei oppsparte midlane, tillagt avkastinga på desse midlane. I slike n Ba es innskotsordningar ligg risikoen for at samla pensjonsnivå rg o N t o: vert tilfredsstillande på arbeidstakar og ikkje på arbeidsgjevar. sfo jon ras t s u l Il Uføredekningar og etterlattedekningar er frivillige i medhald av lova om obligatorisk tenestepensjon, og mange arbeidsgjevarar vel dei Arbeid skal premierast, og det då bort, delvis på grunn av at dei kostar for mykje. som sikrar det beste pensjonsStørre private bedrifter har ofte ordningar utover det lovpålagte, tilvære økonomisk, er å komme det vere seg på nivå og på dekningsomfang, avsluttar Austrheim. seg tidleg ut i jobb og stå lengst /K at rin eL

er ordninga finansieringsnøytral, dvs. at om den enkelte vel å ta ut folketrygdpensjonen sin tidleg (tidlegast frå 62 år) må du sjølv «betale» for dette gjennom lågare pensjon livslangt. Dersom du vel å ta ut folketrygdpensjon seinare, (seinast frå 75 år) vert det ein vesentleg høgare pensjon, men då sjølvsagt ferre år for staten å betale den ut på. Ei anna side ved reforma er at det nye folketrygdsystemet har fordelingsverknader som er annleis enn i det gamle systemet. I kva grad dette slår ut, og korleis, er utfordrande å seie noko enkelt om, men det er klart at «kaka vil bli noko annleis fordelt» enn tidlegare. Historisk og politisk har det vore brei semje om at folketrygda i stor grad skal vere ei utjamningsordning, og det vil den framleis vere. Slik eg vurderer det nye folketrygdsystemet er det robust og fleksibelt, og eg trur ikkje på radikale endringar i den nye alderspensjonen i folketrygda, men tretti år er eit langt perspektiv. Når det gjeld behov for individuell pensjon sparing er det ulike meiningar omkring dette. Det er vanskeleg å rådgje generelt om slike ting då preferansar omkring kva som er eit godt pensjonsnivå er veldig ulikt frå individ til individ. Det som uansett er viktig for den enkelte er at ein har

mogleg i full stilling.

Avant 1,8TFSI m/Facelift

Følgende utstyr inkl. i prisen • Xenon plus / med LED lys • Parkeringssystem bak • Cruice control • Audi Sound System • Sportseter i skinn / alcantara • Sportsunderstell • 17” 5- arms design alufelger på sommerhjul • Navigasjonsystem • Avtagbart tilhengerfeste • Førerinformasjon i farger • Multifunksjonsratt • Klimaautomatikk • Midtarmlene • Tåkelys i støtfanger fr.

FM 4•2012

Veiledende pris kr. 457.298.-

Kampanjepris kr. 399.900.Årsavgift kommer i tillegg. Drivstofforbruk 0,72l/mil CO2 utslipp 154g/km, Bilde kan avvike fra tilbudet.

5 års garanti/100 000 km

Laurdag 1o. og søndag 11. mars. Opningstider: laurdag 10-16, søndag 12-16

Besøk oss og delta i Hobby-lotteriet og ver med i trekninga av ei ny Hobby Premium + mange andre flotte gevinstar. Visning av 2012-programmet og nye Hobby Premium

Vi fyller eine bilhallen – og har i tillegg utstilt vogner og campingbilar ute.

Kjempegode tilbod på utstillingsmodellar, m.a.:

FM Hobby Exellent 540 UFe

Dethleffs Magic Edition I 3,0d 160 hk Aut.

Med «Slim Tower» kjøleskåp Mikrobølgjeomn, 12 volt med batteri ladar og LCD-panel. Ny Dometic kjøkkenvifte, 230v Golvvarme. 230v Ultraheat. Garanti. Ord.pris med utstyr: kr 193.700,-

Med Magic Edition utstyrspakke med m.a. ekte skinninteriør, cruise contr., stort kjøleskap med frys. Vinterkomfortpakke TRUMA. Golvvarme 230v. Markise Omnistor - 5 meter fabrikkmontert. Radio m/CD-spelar + +

kr 179.000,- inkl. 11 kg gassflaske, frakt og lev. Førde

kr 839.000,-

Vi forhandlar campingvogner og bubilar frå:

• Isabella og Ventura fortelt • Utstyr • Delelager • Verkstad

Ord.pris med utstyr: kr 897.695,-

4•2012

Aluminiumsskyvedører Vi monterer nye, vedlikehaldsfrie skyvedører.

Halbrendsøyra 7 • 6800 Førde Tlf. 57 83 08 50 • www.holvikglas.no

Marie Thune og Stian Vaulen er stort sett einige om fordelinga av husarbeidet, men det hender at Marie må mase litt.

Sportsman XP 850 med ekstrautstyr

Beltekit

Beltekit Prospector PRO, Polaris sitt beltekit for sommer og vinter. Øker anvendelsesmulighetene av din ATV markant når du også kan kjøre i dyp snø. 70 % av toppfarten og firehjulsdrift. Ring tlf. 57 87 20 00 for tilbud og demonstrasjon! Tlf. 57 87 20 00

jon@lars-kveen.no

www.polarisindustries.com

FM 4•2012

Flytte langt? Flytte heim? Flytte ut? Vi tar jobben. Uansett kvar du skal til eller frå. Over heile landet – eller ut av landet.

• • • • •

Flytting Lagring Pakking Forsikring Utleige av vare- og lastebilar

Kven gjer kva? Korleis er rollene fordelte i heimen? Kven gjer kva? Vi har vore på besøk til Kjellaug og Ove Frammarsvik, som har vore gifte i snart 50 år. Og vi har avlagt ein visitt hos Marie Doren Thune og Stian Vaulen, som har vore sambuarar i to år. Er det noko skilnad i husarbeidet for dei to para?

Kjellaug og Ove Frammarsvik har gjennom eit livslangt samarbeid funne sin måte å fordele arbeidet på. Ho har som heimeverande teke seg av mesteparten av husarbeidet, medan han har jobba i Vegvesenet.

Ho er sjefen, han hjelper til

TEKST OG FOTO: Kristine Slettehaug

Ingen møter meg i døra når eg ringer på hos det unge paret, men frå stova høyrer eg dei rope «kom inn!». I sofaen sit Marie og Stian, på golvet ligg vesle Live og pludrar. Ved sidan av står ei korg med reine klede, klare til brettaing. – Vil du ha noko å drikke, spør Marie, og hentar to glas vatn. Eit til meg og eit til ho. – Det der må du få med, ler Stian. Ja, at ho ikkje hentar drikke til meg. – Kven gjer kva her i huset? – Eg gjer alt, mens Stian tek oppvasken, svarar Marie spøkfullt. – Stemmer det? – Nei, nei, nei. Eg vaskar jo golvet av og til, og det er eg som skiftar på sengene. Og ser eg at det heng reine klede på eit stativ, går eg ikkje berre forbi. Men middagen er det du som står for. Den står klar på bordet når eg kjem heim frå jobb. Ja, utanom når vi har biff eller pizza. Det er det eg som lagar, forsvarar Stian seg.

Full kontroll på kjøkkenet Grunnen til at Marie har middagen klar er av praktiske årsaker. Ho er i permisjon, og når det er Stian sin tur til å vere heime med Live, trur dei at rollene endrar seg litt. – Eg gler meg til å ha tre månader permisjon. Då skal eg og Live kose oss,

og middagen skal stå klar til ho kjem heim frå jobb, lovar Stian Marie. – Det høyrest veldig lett ut når du seier det sånn. Du veit eg forlangar reint hus og reine klede når du går heime, sant? Det er travelt å vere husmor, åtvarar ho. Stian ser ikkje ut til å la seg skremme. Han er oppteken av å avlaste Marie, og likar ikkje sitte og sjå på at ho tek alt husarbeidet. – Nei, det får eg meg ikkje til. Men det er ikkje alltid eg får lov til å sleppe til. Når ho er på kjøkkenet er det best å halde seg unna, seier han og ser bort på Marie. – Det stressar meg når du kjem og rotar i grytene, ler ho. Ja, eg er ikkje gal altså, men på kjøkkenet likar eg å ha full kontroll.

Masar litt – Er de nøgde med fordelinga av husarbeidet? Eg får inntrykk av at du er flink, men at Marie gjer litt meir enn deg, Stian? – Ja, det gjer ho, men eg trur ho likar å stelle her heime. Og så likar ho å ha kontroll, svarar Stian. – No må du ikkje framstille meg som ein kontrollfrik, men han har nok litt rett. Eg likar å ha orden og ha det reint. Samtidig set eg veldig stor pris på å få sleppe å mase når han skal gjere noko. Ja, og når eg ber han om noko likar eg at det blir gjort med ein gong og at eg slepp sure miner. – Når det først skal gjerast noko skal det bli gjort med ein gong. Skal det malast ein vegg, skal det helst vere gjort på timen, ertar han og dunkar ho i sida. – Jaja… – Eg trur vi har det ganske likt som andre par. Ho gjer litt meir. Kvifor er vanskeleg å svare på. Kanskje ei blanding av forventningar i samfunnet og at jenter har større interesse for reinhald og orden? Men eg trur vi er nøgde med fordelinga, er vi ikkje? – Jo, det er ikkje noko mål i seg sjølv at absolutt alt skal vere likt

FM 4•2012

Blant dagens unge par er husarbeid ei av dei største kjeldene til krangling. Stian Vaulen og Marie Doren Thune er opptekne av å fordele arbeidet, men at det skal vere heilt likt er ikkje noko mål i seg sjølv.

fordelt. Ofte er det praktiske årsaker til skeiv fordeling. Han jobbar i Florø og kjem seint heim. Kanskje sit eg med hovudansvaret, men det plagar meg ikkje. Eg hadde ikkje vore komfortabel om han gjorde alt. Då trur eg han hadde blitt litt tøffel. Eg synst han er flink, seier ho og ser på sambuaren som smiler tilbake. – Hønemora mi, seier han til Marie, før han går og plukkar opp Live, som er blitt utolmodig på golvet.

meste. Men vi er oppvaksne på gard begge to, så då vi var yngre var det mykje meir å gjere. Alle jobba ute, fortel ho vidare. – Vi har vore gifte i 50 år i år, og i huset er det i grunn ho som har vore sjef, skyt Ove inn. – Men frukosten har eg alltid stått for. Eg står fyrst opp og har lese at frukosten er eit viktig måltid, så den måtte eg ha. Og då sto den klar til Kjellaug vakna. Men middagen, den har ho styrt med, seier han smilande til kona. – Han greier det fint sjølv og altså, seier kona.

Livslangt samarbeid Dei er begge fødde før krigen. Ho har i heile ekteskapet vore heimeverande, han hatt full jobb. Det har fungert strålande for Kjellaug og Ove Frammarsvik.

Alt på stell

TEKST OG FOTO: Joachim Vie

– Du kunne køyrt heilt inn på tunet for då er det lettare å snu. Eg klarer det, og då greier nok du det og, seier Ove Frammarsvik lystig og helsar meg med eit smil. I bakgrunnen står Kjellaug Frammarsvik, hans kone gjennom snart 50 år. – Dette er godstolen ja, seier Ove når vi går inn i stova, – du kan få låne den altso, ler han. – Likestilling var ikkje eit ord ein gong då vi vaks opp, fortel Ove. Men han veit godt kva ordet betyr og står for.

Den viktige frukosten – Eg er ikkje ein sånn stabeis som er i mot det, men det må jo vere litt stressande i dag, med barnehage og begge i full jobb, meiner Ove. Han fortel at han gjerne kunne gjort meir heime, men då måtte dei hatt eit system, slik at han visste kva som skulle gjerast. – Vi hjelpes åt her i huset, men eg tek meg stort sett av det som skjer her inne, seier Kjellaug, medan ho dekker bordet med små koppar, fat og kjeks. – Etterkvart som vi blir eldre blir det jo mindre med det

Solsida Gurvin B3, Sogndal

Vi har vore gifte i 50 år, og i huset er det i grunn ho som har vore sjef.

– Då ho gifta seg med meg, fekk ho nok å halde styr på, flirer Ove, som ei uhøgtideleg forklaring på kvifor Kjellaug stort sett vart heimeverande då dei gifta seg og han jobba i Vegvesenet. – Eg tykte det var fint å stelle heime, fortel Kjellaug. - Det var stas når han kom heim om dagane og det var ryddig og fint og middagen sto på bordet. Etter 40 år i Vegvesenet pensjonerte Ove seg. Sidan då har begge vore heime. – Eg synst det er fint at han er pensjonert, smiler Kjellaug skjelmsk. – På same måte som det var fint når han kom heim frå jobb, er det fint at han er her heile tida no, avsluttar ho. – Vi har det svært godt i lag, seier Ove og smiler ved sidan av ho i sofaen, før han minner meg på å snu på tunet når eg skal ned frå det raude huset på bakketoppen.

Ove Frammarsvik

Når du kjem inn til oss skal vi hjelpe deg på beste måte!

Solrike leilegheiter med fantastisk utsikt

Stand på Sogningen Storsenter 10. mars

Lars Ove Nydal, verksmeister

4•2012

Finnkode: 3090 6867

Solsida Gurvin B3 er vår nye utbygging i det veletablerte bustadfeltet i Sogndal. Her tilbyr vi solrike leilegheiter med fantastisk utsikt. Gang- og sykkelveg ned til sentrum med barneskule, idrettsanlegg, forretningar og offentlege kontor. Byggestart startar våren 2012.

Odd Arild Dale, dagleg leiar

Ivar Årseth, delesjef

Ragnhild Stuhaug, deler

Ingunn Djupevik, sentralbord/kontor

John Ove Brede, kundemottak

Ivar Mannebrekke, salgssjef

På våre gode produkt tilbyr vi: Prisløfte – konkurransedyktige prisar 5+ program for din Opel som er over 5 år Originale delar til din Opel

Kontakt seljar Andre Sunde telefon: 480 09 700.

Dvergsdal & Sunde Bygg AS | Sunde, 6800 Førde Tlf: 57 72 65 00 | dvergsdalogsunde.no

Førde Halbrendsøyra, 6800 Førde Tlf. 57 82 99 00 www.opusas.no

Sogndal Granden 23, 6856 Sogndal Tlf. 57 62 57 57 www.opusas.no

LEDIGE STILLINGAR

Vil du jobbe med infranettet?

Eltel har ledige hjelmer i ditt område: s Ingeniør s Elektriker s Teamleder/Avdelingsleder s Hjelpearbeider – til opplæring s Telemontør

Eltel bygger, drifter og vedlikeholder INFRANET – samspillet mellom elektrisitet, telekommunikasjon og IT. Eltel skal bli det ledende selskapet innen Infranet i Europa og vi er i vekst! Vi er alltid på utkikk etter talenter som kan være med å løfte Eltel videre og som ønsker å skape resultater. Er det deg?

Se www.eltelnetworks.no Kontaktperson: Rune Knapstad Tlf.: 90 23 74 73 rune.knapstad@eltelnetworks.com

Boosting Infranet Quality

OM ELPROFFEN JOSVANGER På grunn av aukande oppdragsmengde, søker vi nye medarbeidarar. Vi leverer både elektroinstallasjonar og svakstraumsinstallasjonar i Sogndal, Luster og Leikanger. Vi arbeider for best mogeleg arbeidsmiljø med engasjerte medarbeidere som får sjølvstendig ansvar for oppgåvene.

SVAKSTRAUMSMONTØR og ELEKTRIKAR ARBEIDSOPPGÅVER

Gode utviklingsmulegheiter og konkurransedyktige vilkår Fast tilsetting, god løn og godt utstyrd servicebil Gode skuletilbod for familien Fantastisk natur og fritidsmulegheiter

Spredenett for data og telefon. Antenneanlegg og adgangskontroll Alarmsystem (brann og innbrot) Styresystem (programmering) Elektroinstallasjonar

europas ledende motekjeder. Lindex tilbyr en inspirerende og prisgunstig mote innen dameklær, undertøy, barneklær og kosmetikk. vi inspirerer våre kunder med gjennomtenkte kolleksjoner som gir den rette motefølelsen og har et høyt nyhetstempo. vi har rundt 450 butikker lokalisert i sverige, norge, finland, baltikum, russland, sentral-europa og midt-østen. omtrent 5.000 medarbeidere i Lindex jobber alle for å over-

Fagbrev som elektrikar, serviceelektronikar, telekommunikasjonsmontør, dataelektronikar eller tilsvarande kompetanse. Førerkort for bil Gode samarbeidsevne og evne til å arbeida sjølvstendig.

VI TILBYR

ARBEIDSOMRÅDE

motebransjen, og er en av nord-

Send søknad snarast til epost: post@josvanger.no eller til:

ØNSKA KVALIFIKASJONAR

Varierte arbeidsoppgåver innen prosjektering, vedlikehald og service Meirsalg og kundekontakt Serviceoppdrag og vedlikehald Kvalitetssikring og Internkontroll for kunde (feilsøking)

Lindex har en sterk posisjon i

Ta kontakt med: Ronny Sanden på tlf. 48083711 eller epost: Ronny@Josvanger.no

Parkvegen 13 6856 Sogndal

Postboks 403 6853 Sogndal

MEDLEM AV ELEKTRIKERKJEDEN

Butikksjef Lindex Førde Brenner du for mote og har vinnerinstinkt? Da kan du være den rette for oss. Da vår butikksjef på Lindex Førde skal flytte, søker vi etter hennes etterfølger. Stillingen er tillagt et bredt ansvarsområde. Herunder ansvar for drift av butikken, budsjett, resultat, bemanning og oppfølging av personalet, samt arbeidsmiljø og sikkerhet. Den som ansettes vil rapportere til regionsjef. Som ansvarlig for butikkdriften ønsker vi at du har følgende kvalifikasjoner og egenskaper: • • • • • •

Resultatorientert og serviceinnstilt kremmer Minimum gjennomført og bestått 3 årig videregående skole med studiekompetanse Noe erfaring som leder Teambygger, samtidig som du er tydelig i ditt lederskap Kommunikativ og initiativrik Erfaring i bruk av data

Vi tilbyr en spennende arbeidsplass med gode utviklingsmuligheter og ordnede arbeidsforhold, gode forsikringsordninger og gunstige personalrabatter. Stillingen er en heltidsstilling.

raske, engasjere og gi kunden en moteopplevelse i verdensklasse. Lindex eies av det finske selskapet stockmann.

For spørsmål vedrørende stillingen, ta kontakt med regionsjef Ellinor Greve på telefon 907 98 907. Skriftlig søknad med CV, attester og vitnemål sendes på mail til helene.dyngeland@lindex.com Søknader uten attester og vitnemål vil ikke bli vurdert. Søknadsfrist snarest. Tiltredelse etter avtale.

Sex på kvinner sine premissar På slutten av 60-talet og tidleg 70-talet gjekk nyfeministar under parolar som «Nei til tvangspuling», kjempa hardt mot pornografi og for retten til å bestemme over eigen seksualitet. Førte kvinnekamp og likestilling til at kvinner har det betre seksuelt i dag? TEKST: Tore Fossen FOTO: Roy Sunde

– Ja, fordi kvinnene har eit seksualliv meir på eigne premissar, seier Kjellaug Fredly, som er assisterande avdelingssjef ved kvinneklinikken på Førde Sentralsjukehus. – Det har vore endringar i synet på kvinner og kvinner sitt seksualliv siste tiåra. 8. mars og kvinnedagen er framleis ei viktig markering. Ikkje berre når det gjeld seksualitet, men også i andre viktige saker. Til dømes fjorårets kamp for å samle pengar til Krisesenteret i Florø, seier Kjellaug, som vedgår at ho var aktiv feminist på 70-talet. Kjellaug er jordmorutdanna og har jobba ved sjukehuset i Førde sidan det opna. I jobben som jordmor kom ho i kontakt med mange som hadde spørsmål og problem knytta til seksualitet. Ho oppdaga at ho hadde ønske om meir kunnskap og valde å ta vidareutdanning i sexologi. I dag jobbar ho også som sexologisk rådgjevar. – Kven oppsøkjer ein sexolog? – Det er flest kvinner som tek kontakt, truleg på grunn av min bakgrunn som jordmor og at eg er kvinne, men også menn. Ein del tek direkte kontakt med meg, men dei fleste blir tilvist frå psykolog, lege, fysioterapeut, gynekolog eller jordmor. Og sjølv om problemstillingane er ulike, er mykje knytta til smerte- og lystproblematikk.

– Framleis heng ein del gamle fordommar att om kvinner sin rett til å ta kontroll over eigen seksualitet, seier sexologisk rådgjevar Kjellaug Fredly.

Porno

Rett til å bestemme

FM 4•2012

Men tilbake til kvinnefrigjering og seksualliv. – Korleis var det i «gamle dagar». Hadde kvinner eit seksualliv som ikkje var knytt til det å få born? – Jau, det hadde dei. Går ein langt tilbake i tid var kvinner sin seksualitet betrakta som ein variant av mannleg seksualitet, og det var ei akseptert haldning at kvinner ikkje hadde seksuelle drifter og behov. Ulike religionar har vektlagt og hatt aksept berre for sex med tanke på å reprodusere seg og få barn. Seksualitet med tanke på glede og nytelse var ikkje akseptert og dermed undertrykt. I det ligg det også ei kvinneundertrykking, og som har hatt negativ betydning for kvinners seksualitet. Kampen for rett til sjølvbestemt abort og innføring av P-pillar førte til at kvinnene tok meir kontroll over sin eigen kropp og seksualitet. Men enno heng ein del gamle fordommar att: Om ei kvinne til dømes er ute og søkjer ein seksualpartnar blir ho gjerne stempla som «lett på tråden», medan mannen i tilsvarande rolle er ein «erobrar». Porno vart sett på som kvinneundertrykking. Og ein del aksjonar, som bålbrenning av pornoblad, skapte eit bilete av ekstreme feministar som mannshatarar. Dei var av den oppfatning at pornografien vekte til liv eigenskapar hos mannen som i sin tur kunne føre til vold mot kvinner. Dei meinte det nok ikkje sånn, men ønskte heller å setje fokus på at sex skulle skje meir på deira premissar – og såg gjerne ikkje at det kunne vere ein samanheng mellom kvinneundertrykking og undertrykking av seksualiteten, seier Kjellaug.

Slik kvinner blir framstilt i enkelte filmar er det lite erotikk. Kjellaug Fredly

– Kva med dagens pornografi – og sexleikety. Korleis ser kvinner på det? – Korleis kvinner ser på porno er individuelt. Kvinnekampen sin aksjon mot pornografi var mykje eit ønske om å erstatte den med erotikk og sensualitet. Men i tillegg har pornoindustrien framstilt kvinna som eit objekt og gitt ein stereotyp framstilling av kvinnekroppen. Pornoindustrien har vel også alltid vore mest retta mot menn og ikkje tatt utgangspunkt i kvinna sin seksualitet. Slik kvinner blir framstilt i enkelte filmar er det lite erotikk. Likevel blir det gjerne framstilt som det er kvinna som har største nytelse. Filmar som viser sensualitet og erotikk, der framstillinga byggjer på gjensidig respekt, kan absolutt vere positivt. Likeeins kan det å lese erotisk litteratur vere med på å stimulere lyst på sex og vere ein positiv inspirasjon. Når det gjeld sexleikety kan også dette vere positivt. I tillegg til at det kan vere ein «stimulans» i eit parforhold, kan det gjere at ein kan utforske sin eigen seksualitet og vite kva ein tenner på og opplever som positivt. Det aller viktigaste er likevel å vere bevisst på å bruke alle sansane for å kunne berike seksualiteten, – vere «til stades» og kunne nyte. Det å bli kjent med kroppen sin, trygg på korleis den fungerer og bli glad i den er noko som kan gjere det lettare å oppleve positiv seksualitet også i voksen alder, forklarar ho. – Er kvinner meir seksuelt aktive i dag enn til dømes på 80- og 90-talet? – Det er ikkje så lett å svare på, men seksual-

Den kraftigaste og beste sjølvvasken?

Kvar 6. bilvask gratis

Prøv sjølv! Sjølvvask / maskinvask – Gratis bruk av støvsugar

Få 30 øre i rabatt frå første liter med Statoil-kortet. Statoilbutikk Førde tlf. 57 82 11 28 Statoilbutikk Jølstraholmen tlf. 57 72 69 69 Statoilbutikk Sogndal tlf. 57 67 39 00

Alle bilmerke - opptil 7,5 tonn

- reparasjon - vedlikehald - service - EU-kontroll - hjulstillings-kontroll - aircondition-service Vi er med i verdas største og mest kunnskapsrike verkstadkjede. Hos oss får alle bilmerke profesjonell hjelp til hyggeleg pris.

– MED KVALITET OG SERVICE SOM VAREMERKE –

vanane har nok endra seg. Nokre unge får – gjennom ulike kanalar – uheldige forventningar til korleis eit godt sexliv skal vere. Biletet deira blir litt forvrengt, ettersom dei ser ulike former for sex som kanskje ikkje er naturleg i eit forhold før ein har vore saman lenge, og har lært kvarandre å kjenne. Sex består i å prøve og feile, sette grenser for kva ein vil og ikkje vil. Viktigast er det å ha respekt for den andre part i eit forhold. Det kan vere vanskeleg for ungdom, som trur at forventningane til dei er noko anna enn det som er verkelegheita, seier Kjellaug.

Kven skal ta styringa? – Ei undersøking nyleg gjort – og referert til i NRK-programmet «Brille» – viser at menn ønskjer at kvinner tek styringa når det kjem til seksuell aktivitet. Men er det sånn? Tek kvinna styringa, eller er det berre ønsketenking frå mannen? Kjellaug ler litt. – Kvinner tek nok oftare initiativ til sex no enn tidlegare, og er meir direkte og aktive på den fronten. Det er slett ikkje alltid mannen i eit parforhold som vil ha sex oftast. I dag både vil og ønskjer kvinner sex, og dei torer å seie det. Men uansett er det viktig for eit godt forhold at begge tek initiativ. Det må til for å skape balanse. Og skulle nokon føle at motparten ikkje tek initiativ, så kjem Kjellaug med nokre tips: – Det er viktig å gjere seg attraktiv. Alle har behov for å føle seg attraktive og å få positive tilbakemeldingar. Det å stelle seg, vere rein og lukte godt er ikkje uvesentleg. Å sjå kvarandre og gje små kjærteikn i kvardagen er også veldig

viktig for å oppretthalde eit godt parforhold over tid, seier ho.

Tidsklemma I dag har mange, spesielt småbarnsforeldre, hektiske liv med jobb, ungar i barnehagen og på ulike aktivitetstilbod. Den berømte tidsklemma er eit omgrep, og mangel på overskot kan føre til eit slapt sexliv. – Kva kan ein gjere for å piffe opp denne aktiviteten? – Eit godt råd til denne gruppa er å be om hjelp til litt barnepass. Kanskje kan besteforeldra passe ungane ei helg, slik at ein får litt tid for seg sjølv. Prøv å finne tilbake til det som ein gong var kimen til at dei to kom i lag med kvarandre. Reise vekk ei helg og nyte kvarandre sitt nærvær, utan innblanding frå andre, seier Kjellaug, og legg til at både levande lys, sexleikety, å gjere seg attraktive og vere bevisste på å kjærteikne kvarandre i kvardagen også kan vere til god hjelp for å finne att lysta. Å ta på kvarandre gjev også ein helsegevinst. Ved kroppskontakt skil ein ut hormonet oxytosin, også kalla kroppen sitt kjærleikshormon. Det frigjer endorfiner og testosteron, vi blir meir følsame. I tillegg hevar det smerteterskelen og styrkar immunforsvaret. Uansett kvinnekamp, seksuell frigjering, sexvanar og 8. mars: – Det viktigaste for å bevare eit godt samliv og eit godt seksualliv, er at ein må vite at ein vil ha kvarandre. Er ein ikkje trygg på det, så fungerer ikkje nokon av delane. Ein må lære seg å stole på partnaren, kompromisse der det trengst, og ikkje minst vise at ein er glad i kvarandre, avsluttar Kjellaug.

Sogn og Fjordane

Revisjon & Rådgjeving www.rg.no Økonomisenter www.r-r.no Ta kontakt eller gå inn på r-r.no om våre løysingar for begrensa revisjon og økonomitenester

Tlf: 57 82 40 90

FM 4•2012

45 EIENDOMSMEGLING

Markedes laveste provisjon og kostnader.

OPPGJØRSOPPDRAG Selge bolig selv? Vi tar papir- og oppgjør for fast pris på kr. 7.500,-

Storehagen 7, 6800 Førde | Tlf. 57 72 01 00 ord@fjordadvokat.no | www.fjordadvokat.no Advokat Ole Rune Døskeland og Torbjørn Kolås

TREND OG MOTE

Skinnjakke, Worn Pretty (Bonito) / Topp, V-Collection (Bonito) / Jeans, by Ti-Mo (Bonito) / Veske, Sandwich (Bonito) / Sko, Ash /

FM 4•2012

med Regine Engevik Førsund

Made in Norway For to år sida oppdaga eg norsk design og kjøpte mitt aller første designarplagg. Sjølv om eg ikkje er så oppteken av merkeklede var det likevel litt stort å ha eit slikt plagg hengande i garderoben. Det var ikkje berre at det var norsk design, og eksklusivt, som gjorde at eg var så nøgd med kjolen, men det var utrulig god kvalitet og fin passform. Etter å ha kjøpt eit plagg var eg hekta, og sikler stadig etter nye plagg. Det er mykje lekkert å få tak i av norsk design, ein må berre leite litt for å oppdage dei norske skattane – for dei er ikkje å finne overalt.

de tek grundig feil,! Det er mykje fint der til både jenter og damer. Eg har både maxikjole, singlet, genser og jeans derifrå og har store planar om å spandere på meg eit lekkert undertøysett ganske snart. Jeansen eg har er i same prisklasse som alle andre jeans eg kjøper, og eg veit at dette er eit plagg ikkje alle andre har. Det er kjekt. Her kan du kjøpe lekre plagg i merka Epilogue, Worn Pretty, by Ti-Mo, Haust og V-Collection. Merka er ganske forskjellige i stil, så det skulle vere noko for ein kvar smak. Alt frå lekkert, stramt, elegant, stilig, tøft, søtt, feminint, kult og fint. Det er god kvalitet og herlige stoff og ein draum å ha på seg – og eg overdriv faktisk ikkje når eg seier at den beste singleten eg har (frå by ti-mo) kjem frå denne butikken og er eit må-ha i alle kvinners garderobar. Det er så godt å ha nokre slike gode kvalitetsplagg som varer og varer og held passforma.

Skandinavisk design har lenge vore favorittar blant det norske folk, og både danske og svenske designmerke opnar eigne butikkar i Norge. Fleire og fleire norske designarar gjer det same, og mange har eigne butikkar eller showrooms der dei sel kreasjonane sin. Mens nokre har sine kolleksjonar spreidd rundt i butikkar over heile landet, er nokre dessverre berre å finne i hovudstaden. Ein god del har heldigvis byrja å selje på nettet, det er berre å ’google’ eit merke og du finn det heilt sikkert i ein eller anna nettbutikk. Det er kjekt å prøve kleda på og, men fortvil ikkje, norsk design er å oppdrive her i fylket!

I tillegg til at vi har norske design innan klede i Førde, må vi ikkje gløyme at vi har norsk smykke design også som er spennande og lekkert. Om ein går ned trappa frå Bonito og inn på gullsmeden Mestergull finn ein to norske merker: Van Bergen som er handlaga smykke frå Bergen, og Celine Engelstad frå Oslo. Sistnemnte er ganske populær blant dei unge og spesielt smykket med Norgeskart, der det er merka av kvar ein kjem frå, er noko eg ynskjer meg sjølv. Tdlaust og klassisk smykke som aldri går av moten.

I Sogn og Fjordane er Moods of Norway noko alle har høyrt om, då dei er i frå fylket. Det kan vi få kjøpt både i Stryn og her i Førde på Marcel. Eg føler det er det einaste folk veit om, men vi har meir enn det. Butikken Bonito på Handelshuset har for eksempel fem norske designarar å velje mellom! Det er absolutt verdt å ta turen innom – og for dei som trur at det berre er dameklede;

Ta turen innom den nye bloggen min regine.femelle.no dersom du vil lese meir om mote, mine antrekk og innkjøp.

No har eg berre kome med nokre få døme på butikkar med norsk design for å gjere dykk obs på at det faktisk er litt meir spennande butikkar og merke her i området enn kva ein kanskje var klar over. Eg veit at det er mange fleire butikkar som har norsk design, og i andre delar av fylket enn Førde også – og eg syns det er kjekt at det er så mykje bra og spennande tilbod her i Sogn & Fjordane. Vi treng ikkje heilt til Oslo for å finne skattar, og vi treng ikkje handle på nettet fordi vi har så mange gode butikkar her som tilbyr slikt, der vi kan prøve og kjenne på kleda før vi betaler. Er det ikkje fint? Neste gong du skal unne deg noko nytt, kva med norsk design? Det treng ikkje vere ballkjole eller finklede, det er så mykje fine kvardagsklede som er gode å gå i og med eit nytt smykke eller armband til føler du deg heilt topp! God handel!

NY SALONG I SENTRUM SØR

20%

SPENST OG

STUDENT

RABATT

Besøk vår facebookside Fresh Frisørsalong

4•2012

Frisør

Live Frisør og Make-up

Siljee Frisør ør

KLIPP FARGE BRUD STUDENT RABATT DROP IN EXTENSIONS MAKE-UP OPPTIL

Veronica

Hafstadvegen 34 | 6800 Førde Timebestilling 47 70 73 80

Produsert av Fride H. Haugen / fride.haugen@gmail.com

FM 4•2012

Namn: Adresse: Postnr./Stad

60 Kryssordet kan også lastast ned frå fylkesmagasinet.no

Løysinga sender du innan 16. mars til: Inform Media, Boks 353, 6802 Førde. Merk konvolutten «Fylkeskryss nr. 60». Vi trekkjer tre vinnarar med korrekt løysing som kvar får fem FLAX-lodd.

Kjenner kjønnskampen på kroppen – Lysistrata forgår i det antikke Hellas, der kvinnene er lei av at mennene stadig set i gang krigar. Med Lysistrata i spissen går kvinnene til sexnekt inntil mennene sluttar fred.

kvardagsnært språk, friske ordspel og bildelege omskrivingar, som er lette å forstå. Elevane har vorte meir medvitne om kjønnsroller. – Tidlegare har eg tenkt at eg som jente ikkje har vert behandla ulikt, men ved å spele Lysistrata, som opplever kampen så tett, føler eg det på kroppen. Det vert nesten min kamp og mi personlege erfaring, fortel Reidun og seier ho blir sint når ein av mennene i stykket spelar på det mest ufordragelege.

– Vi har modernisert den greske komedien, og meiner vi har laga eit både artig og aktuelt stykke, seier Reidun Melvær Berge frå Florø, som spelar ei av hovudrollene. Ca 70 elevar frå heile fylket står på scena når musikk, dans og dramalinja på Firda vgs. på Sandane set opp Lysistrata andre helga i mars. – Kjønnskamp og likestilling er høgst aktuelt. Sjølv om Norge har kome langt, er det andre land der det står att mykje, meiner Marie Svangtun og seier skilja er her, om dei ikkje alltid er lette å sjå. – Det gjev seg uttrykk i at vi framleis har klare manns- og kvinnedominerte yrke. Lysistrata er ei komedie med alvorlege undertonar, om kvinneopprør, krig og sex, skrive 411 år før Kristus. Kvinnene er leie av krig og av mennenes ringe evne til å styre samfunnet. Dei samlar seg og aksjonerer mot mannssamfunnet for å skape fred og rettferd. Aksjonsforma er direkte og konkret: Kvinnene går til sexstreik. Ikkje meir sex før freden er sikra. Lysistrata skildrar aksjonen med direkte og

Aktuelt

I den greske komedien i modernisert versjon, får mennene køyrt seg når kvinnene går til kamp mot mennene sine mange og lange krigar.

to the end of love» av Leonard Cohen, «War» av Frankie goes to Hollywood. På scena har vi og med andreklassingar. – Publikum får humor, god musikk og ei samansett oppsetjing, parodiar, kvinnekamp, aggresjon, latter, krig, ironi, lyrikk og mykje moro. Eit forrykande show om krig, fred, kjærleik, politikk og sånt, seier Reidun.

Nettverk Livsglede Utvikling Karriere

Trainee

i Sogn og Fjordane Grip sjansen og få ein spennande start på karrieren! Framtidsfylket Trainee er eit unikt traineeprogram for deg som er nyutdanna med bachelor- eller mastergrad. Eit nettverk av 15 kompetansebedrifter er ute etter deg!

Søknadsfrist 15. mars 2012 Start: august 2012 Les meir på www.framtidsfylket.no

Løysing

VINNARAR AV KRYSSORD NR. 59: Jan Talsethagen, 6854 Kaupanger Inge Asbjørn Haugen, 6771 Nordfjordeid Oddrun Laila Lillestøl, 6763 Hornindal

www.framtidsfylket.no

Foto: thomas@bickfoto.no Utforming: www.inform-media.no

andersen Foto: Oskar

På seinhausten vart stykket meir aktuelt enn dei tenkte. Nobels fredspris 2011 gjekk til tre modige kvinner som står på barrikadane for å sikre kvinners tryggleik og demokratiske rettar i samfunnet. Ei av dei er Leymah Gbowee frå Liberia. Omgitt av krig og elende såg ho at om samfunnet skulle endre seg måtte kvinnene stå for det: «Vi finn oss ikkje i at borna våre vert drepne! Vi finn oss ikkje i å bli valdtekne! Kvinner: vakn opp – de har ei stemme i fredsprosessen!». Ei av aksjonsformene Gbowee stod bak var sexstreik. – Ved å arbeide med Lysistrata har vi lært mykje om makt, både frå menn og kvinner. Ved å sette oss inn i situasjonen i stykket får vi eit klarare bilete av kva den makta er og kan føre til, fortel Marte M. Petersen frå Svelgen, som spelar ei av hovudrollene. Dei valde å lage ein musikalversjon av komedien. – Vi nyttar moderne musikk frå ulike sjangrar og artistar: «Bad romance» av Lady Gaga, «Dance me

FM 4•2012

Nynorsk superhelt

Kunstnarsjel og multitalent Mariell Øyre frå Årdal skriv verdas største nynorskblogg, fangar stemningar og kjensler gjennom linsa og er redaktør for eige magasin. For sikkerheits skuld skriv ho bok óg. Vi tek av oss hatten.

TEKST: Kristine Slettehaug FOTO: Privat

4•2012

Om ein er heldig og dett innom Mariell sin blogg Hjartesmil, anten via ei toppliste eller anbefaling, er sjansen stor for at du blir sittande der ei stund. På sin heilt eigen måte fangar ho lesarane inn i verda si, og gjev deg lyst til å leve livet ditt litt sterkare den dagen. I ord og bilete dokumenterer ho kvardagen, og fleire tusen lesarar følgjer med. – Eg har skrive heilt frå barneskulealder og hugsar ikkje når eg begynte eller kvifor eg heldt fram, men det ligg i blodet mitt å skrive. Eg las utruleg mykje bøker som lita og søkte trøyst i litteraturen når barneskulen vart alt anna enn enkelt. Som liten var eg bestemt, nysgjerrig og kreativ. Akkurat som no. Ho meiner det er viktig for lesarane sine og for bloggen si framdrift at ho tør å vere sårbar og eksponere seg sjølv frå tid til annan. – Heldigvis skjer det ganske kontrollert. Eg håpar å aldri publisere noko som eg er flau over om fem-ti år. Eg har lært gjennom år med blogging at det er stor skilnad på å vere privat og å vere personleg. Eg er ofte personleg gjennom bloggen, men sjeldan privat. Eg fortel ikkje om krøll med familie og venner, generelt ingen

Mariell Øyre er multitalentet frå Årdal som tideleg reiste ut i verda for å finne lukka. Det har ho gjort til gangs. Gjennom bloggen sin «Hjartesmil» skildrar ho fine stunder frå kvardagen sin for sin store lesarskare.

detaljar om liva til nokon som ikkje er meg sjølv eller Jostein. Eg snakkar ikkje om sexlivet mitt eller økonomien min eller kor mange hår eg har på leggane. Om eg ikkje hadde snakka om det til ei stor forsamling, skriv eg det ikkje på bloggen. Det er ein bra hugseregel.

Eksplosjon av idear I tillegg til at bloggen gjev ho eit levebrød, inspirerer den ho både til nye innlegg og andre prosjekt. – Bloggen gjev konstant inspirasjon og driv til å gjera meir, skapa meir, vera meir, seier ho og legg til at inspirasjon hentar ho overalt. – På internett, på toget, i bøker, filmar, folk. Andre folk samlar frimerke, eg samlar på inspirasjon og idear. Går ho aldri tom for idear? – Om det er éin ting eg har lært gjennom arbeidet mitt, er det at kreativitet avlar kreativitet, og at kreativiteten er ein muskel som kan trenast. Etter nokre år med kreativ jobbing får eg ofte idear frå uventa hald, og har alltid med penn og papir. I iPhonen min har eg rundt seksti utkast til blogginnlegg eller avsnitt til boka eller andre tekstar eg skal skriva. Som eit resultat av dei mange

Talentet Sogn og Fjordane har mange unge talent. Både oppdaga og uoppdaga. I serien «Talentet» fokuserer vi på personen bak talentet. Tips oss på kristine@inform-media.no eller 959 39 999.

ideane, bestemte Mariell seg for å starte eige magasin – Hjartemagasinet – som kom frå ein eksplosjon av idear og energi og endeleg nok tid til å gjere det. – Eg starta i 2010, og så langt har eg laga tre nummer. Eg lagar og gjer mesteparten sjølv med speiding etter fotografar og skribentar, og til og med det grafiske aspektet. Det er mykje arbeid, men eg elskar det. Eg vil inspirere og nå heilt inn i folk sine hus og hovud med magasinet og bloggen, vil at dei skal stoppe opp og nyte meir, slutte å stresse i fem minutt. Ta eit bad, liksom. Akkurat no har eg ein pause frå magasinet mens eg jobbar med å utvikla bloggen, og skriv bok. Når den er ferdig håpar eg at eg har tid og lyst og idear nok, seier multitalentet. For ho kan meir enn å skrive. – Fotografering er mi primærinteresse, det er det beste eg veit om. Eg starta å fotografere då eg var 14 år og har halde fram sidan. Eg fotograferer helst halvnakne jenter med Hasselbladkameraet mitt, det er min favorittsyssel. Med fotograferinga har eg ingen mål utanom berre å skape vakre bilete som folk vil ha på veggane sine. – Ser du på deg sjølv som ein kunstnar? – Absolutt. For meg er det viktig å gjera det, og eg syns at alle som gjer andre sine liv rikare gjennom kreativiteten sin får kalla seg det.

Nynorsk superhelt Den Londonbaserte bloggaren har lenge vore ein profilert bloggar i Norge. Då ho i fjor fekk nynorskstipendet på 50.000 kroner frå Norges Mållag, framheva mållagsleiar Håvard Øvregård mellom anna at på bloggen hennar vart nynorsk «ikkje lenger eit vanskeleg fag på skulen, det er noko ein kosar seg med». – Kva reaksjonar får du på at du skriv nynorsk? – Utelukkande positive. Det er så viktig for folk å få lese nynorsk i ein kvardagsleg samanheng, noko ein sjeldan eller aldri får. Eg veit at gjennom min blogg er det mange tusen menneske som kvar dag les nynorsk, som elles ikkje ville gjort det. Det får meg til å føle meg som ein nynorsk superhelt, seier ho og meiner vi treng fleire modige folk i språkpolitikken. – Det må til meir tæl og fleire idear som handlar om å faktisk endre haldningane til folk på ein reell og konkret måte, noko eg føler manglar i dei leiande språkorgana i dag. Det manglar eit klart bilete av at nynorsk er eit bruksspråk. Ein må oppheve nynorskforboda i dei store avisene. Kulturrådet må gi meg masse pengar til alle mine flotte idear og prosjekt. Og så må ein for himmelens skyld aldri la skuleleie femtenåringar dominere kva som skal vere pensum og ikkje, poengterer ho.

Oppskrifta på lykke Gjennom bloggen til Mariell får ein inntrykk av at ho er flink til å leve livet sitt til det fulle, og kvar dag jaktar ho på det som er fint og vakkert og gjer ho lykkeleg. Kva meiner ho er hemmelegheita bak eit lukkeleg liv? – Hemmelegheita er å ikkje tru at lykke er tilfeldig, å ta kontroll over eige liv og eliminere det som dreg ein ned, om ein kan. Eg treng å ha kreative, skapande og sterke personar rundt meg, så derfor har eg berre det. Lykke er for meg å ha sterke forhold til folka rundt meg, å vera kreativ kvar dag og å tene nok til å ikkje trenge tenke så mykje på det, deler ho. Eit anna tema ho dediserer mykje plass til på bloggen sin er kjærleik. Sjølv fann ho kjærleiken som fjortenåring, og i dag lev ho lukkeleg saman med forloveden Jostein. Oppskrifta til lukkeleg samliv har ho òg. – Sov i skei, gå på kino, klem masse, lag mat i lag, legg lappar i lommene til kvarandre, le til ein får vondt i magen og aldri sei nei til Paris. Det funkar i alle fall for oss. Jostein er det mest fantastiske mennesket eg veit om og den einaste personen eg vil ha rundt meg heile tida. Og akkurat når eg ikkje vil det kan eg berre seie «gå vekk», og så smiler han og kyssar meg i panna og gjer akkurat det og så kjem han tilbake ein halvtime etterpå for å klemma. Vi stimulerer kvarandre kreativt og deler mange interesser og forstår kvarandre, snakkar eit heilt eige språk. Kor kvalmt og overromantisk det enn kan høyrast ut. Og så er me ikkje redde for å diskutera og å seie i frå om det er noko som ikkje funkar, personleg eller profesjonelt. Vi kjem til å få flotte, merkelege born som skulle ønska at foreldra deira var elektrikarar eller pilotar i staden for berre rare med statsstøtte. Eg har det frykteleg bra, det har eg. Men eg har jobba hardt for å ha det så bra, og jobbar for det kvar einaste dag.

Utdrag frå bloggen: 01.02.12 i dag er det akkurat eitt år sidan eg tok med meg alt av nødvendigheiter (sprettballar og kjolar med store skjørt) i to koffertar og reiste til paris. med jostein si hånd i mi, og eg visste at fem dagar frå då skulle han reisa på eit fly tilbake igjen og eg skulle ligga att i den hotellsenga og vita at dei neste to månadane var det meg og ikkje oss. idéen om paris starta omtrent rett etter frieriet. for i grunn har eg alltid vore ein eg-person. så bastant sjølvstendig, heilt frå eg var liten. og den ringen på fingeren var 99% fantastisk og 1% «eg treng å vita at eg klarar ein kvardag åleine». og den eine prosenten åt meg opp innvendig og eg bestemte at eg trengte å vita meir. også bestemte eg at eg skulle reisa. også sa eg det til jostein og det fekk vera ei potteplante som me vatna litt no og då og til slutt var den ferdig. det var ikkje noko meir å snakka om, å tenka på. (av prinsipp skriv mariell berre med små bokstavar. «som ein hyllest til estetikken min») Mariell bloggar på den nystarta plattforma Grayzine.no. Der blogger ho saman med fem andre, som er handplukka frå kunst- og motemiljøet i Oslo. Les bloggen på grayzine.no/hjartesmil

FM 4•2012

Konge! Med ei avis så feminin som denne, er det på sin plass å slå eit slag for det maskuline. Om ikkje anna enn for å skape litt balanse. Så eg ville ha noko barskt å køyre på tur med. TEKST OG FOTO: Tore Fossen

Og her, som elles i livet, må ein vere på lag med damene skal det bli noko. Derfor spurte eg ei dame om å få. Og eg fekk. Anne Råheim Tveit hos i Bilhuset Førde stilte opp – med bil. Ein barsk ein: Nye Mercedes Benz ML – ein tøffing til nærare ein million kroner. – Fint dette, sa kona mi, og strauk over dashbordet i nappa skinn. Og så sa ho ikkje meir om bilen, bortsett frå at ho lurte litt på kor mykje den kosta. Typisk. Her ser ho noko fint, og så er det prisen ho er uroa over. Vel, ho om det. Og eg har høyrt det før. «E da verdt da?» spør ho av og til. Svaret gir seg sjølv. Får du tak i eit multifunksjonsratt i ein bil til nesten tusen 1000-lappar så ikkje slepp taket. Det er sjølvsagt «verdt da». Om ein har råd til det, er ei heilt anna sak. Nye MB ML har fått runde og fine former, utan å vere femi. Den er som ein veltrena turnar. Muskuløs, utan å vere vulgær. Sterk, med full kontroll på kreftene. Og for å ta det siste først:

Motoren

Storleik ML er ein stor bil. Breidda er på heile 1.93 meter, og med mine 178 cm manglar eg nøyaktig 1,6 cm på at dei grå håra fluktar med takrailsa. Sjekk høgda på garasjeporten før du køyrer den heim for første gong, så du ikkje får ei ubehageleg overrasking i form av ekle lydar ovanfrå. Du kan like godt sjekke om du har plass i lengderetning også, for den er 4,8 meter lang. Innvendig føler du at den har eit hav av plass, framme og bak. Bagasjekapasiteten er stor, og når du legg ned bakseta er lasterommet på 2000 liter og lastelengda 1,8 meter. Det skulle vel halde når du skal

Ut på tur

For det er det som er lekkert med ein ML. Å dra på tur. Gjerne lange turar. Du sit så høgt og godt – som ein konge. Og når du kan sjå ut over det lekre interiøret, det lange panseret og på Mor Norge i all si vreide, der ho sender kaskadar av snø og sludd over framtidsfylket, ja då er det kjekt å køyre ein diger firehjulstrekkjar. Du føler deg trygg på at du kan overvinne vintervegar og snø. Og så er det komfort av ypparste klasse i dei elektrisk justerbare setene. Hadde det vore sol, skulle eg ha latt ho fløyme inn i kupéen frå panoramasoltaket. No var det ikkje det, så vi slapp også å trekke for persiennene i taket om sola skulle steike for mykje ned i hårrøtene. Luftfjøring gjev behageleg demping på rufsete veg. Navigasjon (med dansk tale) rettleiar deg til målet, akkompagnert av musikk frå eit anlegg med godlyd. Alt som må til for at du skal trivast i denne bilen er på plass. Litt uvant, frå den gamle 230E 1985-modellen eg hadde ein gong i tida, er den vesle girhendelen på rattet, men på 25 år har det no skjedd litt av kvart på design og løysingar – også hos tyske petimeter som har ilt for å gjere noko dei meiner er perfekt til meir perfekt.

FM 4•2012

GASSPEIS

Trimline 120 tunnel

Kombinér det vakre og elegante, med det reine og miljøvennlege!

Tlf. 57 82 99 90 E-post: firmapost@gastech.no Firdav. 14 • 6801 Førde • www.gastech.no

www.inform.as

Du trudde kanskje at den nye Mercedes Benz ML 250 hadde behov for ein seksar under panseret? I så fall er det feil. Der står ein firesylindra BlueTec dieselmotor med eit sylindervolum på 2143 kubikkcentimeter. Den har 204 hk til disposisjon når det trengs for å flytte den 2,1 tonn tunge bilen. Likevel flyt den overraskande lett over asfalten. Akselerasjonen er god nok, og med eit dreiemoment på 500(!) Nm er sjølv brattebakkjen ein leik for Merca. Du kan også skaffe deg ein ML350 BlueTEC med 3-liters dieselmotor med 258 hk. Er du skeptisk til utslepp av NOx-partiklar er alternativet ein ML350 BlueEFFICIENCY med 3,5 liters bensinmotor og 306 hk. Med dei nyutvikla motorane har Mercedes ML 250 eit gjennomsnittsforbruk på mellom 0,6 og 0,65 liter diesel på mila. Ikkje ille for ein så stor bil. For no skal vi snakke om

Å cruise med denne bilen er verkeleg deilig. No skulle vi jo sjølvsagt prøvd offroad-eigenskapane, men det har vi ikkje for vane å holde på med, ettersom: Punkt 1: Vi er blitt meld av fylkesmannen ein gong før for å ha vore utanfor allfarveg. Punkt 2: Vi har ikkje råd til å betale ein million – eller forsikringsselskapet sitt krav – om vi skulle vrake bilen. Og dei færraste som svir av 995.000 kroner, som vår utgåve kostar, vil bruke bilen til å køyre offroad. Tippar dei vil ha bilen for å ha noko behageleg å komme seg fram med, og eventuelt sleppe å måke tunet på morgonkvisten når ein allereie er for sein til jobb. For jobbe må du nok, dersom du vil skal kjøpe ein bil til ein sånn

Motor: 4-sylindra 2,1 liter diesel Maks effekt: 204 hk 0–100 km/t: 9,0 sek Toppfart: 210 km/t Lengde: 4808 mm Breidde: 1926 mm Høgde: 1796 mm Vekt: 2150 kg Forbruk, blanda køyring: 0,65 l pr mil Vårt forbruk: 0,88 l pr mil CO2-utslepp: 158 g/km Pris testbil: ca kr 995.000,Rimelegaste versjon: Kr 803.000,Forhandlar: Bilhuset Førde

Pris Det har vore nemnt før. I utsal kostar «Kongen av SUV», slik vi fekk den levert, 995.000 kroner. Rimelegaste versjon startar på 803.000 kroner. Med litt ekstra snacks som navigasjon, memorysete, blindsoneassistent, ryggekamera og sånt, blir det fort litt ekstra. Men kven bryr seg vel om det? Vil du vere konge på vegen, så blir du ikkje det utan å betale for det. Og kongar bryr seg ikkje om pengar. Berre synd det ikkje er fleire av oss som mottek apanasje.

Alle bilar treng bilpleie

Kjøp Peugeot VClic og få med toppboks inkl. i prisen

Vi utfører: Utvendig vask, innvendig vask/reins, polering, frontruteskift, Ditec lakkbehandling og Tectyl understellsbehandling.

V CLIC - er kvalitetssterk tross sin gunstige pris. V-Clic er utstyrt med en sterk luftkjølt 4t motor og 2- trinns automat. Tenker du å begrense investeringen på det første kjøretøyet er dette scooteren for deg. I mars er toppboks inkludert i prisen når du kjøper din nye VClick!

Kom innom oss og få fast pris Bilpleie – det kan vi!

Peugeot VClic m/ toppboks

9.990,-

FØRDE MOTORSPORT Storehagen 3 • Tlf 41 53 42 45 w v w w. f o r d e m o t o r s p o r t . n o

VClick sort eller hvit inkludert Toppboks 29 L + bagasjebærer Veil. total pris kr. 12.490,Reg. omkostning og frakt kr 1.190,-

inform-media.no

kr.

• Halbrendsøyra 6, 6800 Førde • Tlf. 57 82 01 76 www.bilpleiehallen.no

BILPLEIEHALLEN

4•2012

SKIFANTOMET

Vårskitur på Grovabreen Grovabreen – 1633 moh. er ein liten isbre på grensa Førde-Jølster. Flatearealet på 20 kvadratkilometer gjer den til den 21 største isbreen i Norge. Med Skei som utgangspunkt er du ein kort køyretur unna Dvergsdalen, startpunkt for fleire fine fjellturar på sørsida av Jølstravatnet. Og like sikkert som at våren nærmar seg kjem høvet for fine skiturar på Grovabreen, med gode sjansar for tørr snø til langt ut i mai. Grovabreen byr på fantastisk nedkjøring mot Fagredalen i Dvergsdalen, som må opplevast. For mange lokale skigåarar ein klassikar og Topp 3 i påska. Grovabreen har jamne snøforhold utan store sprekkområde og egnar seg for flotte vårskiturar. Då er snøen blitt stabil og det er lyst på ettermiddag og kveld.

Opptur Det er tre mulige ruter til Grovabreen frå Dvergsdalen. På skifantomet.com ligg det kart og beskrivingar som av desse, og alternative nedkøyringane. Alle rutene har Dvergsdalstøylen som startpunkt. Rute 1 går via Tverrfjellet og Salsegga. Rute 2 via Nyken og fjellryggen inn til Grovabreen. Rute 3 går via Fagredalen. Rute 1 har best utsyn, og er tryggast, så vi vel den. Oppstigninga Tverrfjellet-Salsegga byr på fin utsikt mot Kjøsnesfjorden og Jostedalsbreen i bakgrunnen. Raskaste vei til Tverrfjellet er å følgje traktorveg/rørgate frå Svorheim nesten til demninga i Fagredalen, så offpistløypa opp til Stylsnova og inn til Tverrfjellet. Derfrå følgjer du fjellryggen opp til Salsegga og kanten av breen. Terrenget er lett, men derfrå og opp på sjølve breen er det eit litt brattare parti, som blir slakare jo nærmare ein kjem breen. På breen kan ein velje mellom å gå til ein topp på 1585moh eller i retning Nyken mot

FM 4•2012

varden i enden av fjellkjeda ovanfor vatnet imellom Salsegga og Grovabreen. Er vêret for dårleg til å gå vidare inn på Grovabreen kan ein å stå på ski same veg som ein gjekk opp, eller ned til Sunde/Sægrov, kor det er laga offpist løype.

Nedkøyringa Vanlegaste og finaste nedkøyringa frå Grovabreen går via Fagredalen til Dvergsdalstøylen, og byrjar frå varden. Minst bratt er nedkøyringa til det flate partiet ved vatnet mellom Grovabreen og Salsegga, så vidare til ein bakke som flater ut i ein ny dal som blir kalla Lisjebotnen av lokale folk. Frå der og ned i Fagredalen må ein vere obs på at brattaste partiet er rasutsett. Tryggaste vegval Lisjebotnen-Fagredalen er slakaste hellinga nærmast Nyken. Vil du vere med kjentfolk første gong? Ta kontakt via skifantomet.com. Her blir planlade turar annonsert, og du må gjerne bli med.

Ut på tur!

Mattermos 1200 ml (mattermos), to kopper, helletut. Ideell ved jakt, ﬁske og annet friluftsliv. 37-087

FAKTA: Tid: 4-6 timer, avhengig av ruteval. Høgdemeter: 1100–1200 m. Faremoment: Ned mot dalen imellom Nyken og Tverrfjellet/Salsegga (blir kalla på lokalspråket for Lisjebotnen) er utsett for ras. Tidlig på vinteren kan det gå store snøskred ned i Lisjebotnen. Brattaste partiet ned mot Fagredalen nærast Tverrfjellet er rasutsett. Det kan komme snøskred frå toppen av Nyken mot Fagredalen. Generelle faremoment: Vere merksam på terrengfelle som skavlar, stup, bekkedalar og punkt der det brått vert brattare. Anbefalt utstyr: tryggleiksutstyr (skredsøkjar, søkjestong, spade, førstehjelpsutstyr, ev. skredballongsekk, ev. ryggplate, hjelm), feller, slalåmbriller, kart, kompass, ullklede, dunjakke, skalklede, lue og vottar. Førebuing: Studere kart, orienter deg over terrenget, oppstiging og nedkøyringa. Sjekk nettsider som Meteorologisk institutt, skiinfo.no, yr.no, snøskredvarsel.no for kva dei skriv om rasfare. Lokal UTM sone / Euref89. Sonebelte: 32V. Øst: 0366703.86. Nord: 6820405.22

nyheter! ed spennende m rs a m . 19 g Ny katalo

3 stk

4-pk

179,-

4990

2990

Robust og funksjonell brukskniv Knivblad av rustfritt stål. Total lengde: 194 mm. 45-388

Assorterte farger. Mål: 31 x 37 cm. 26-754

For engangsbruk. Selvklebende, 70 x 97 mm. 37-162

Jaktkniv

Sitteunderlag

Varmepose, fotvarmer

FØRDE, Kronborgveien 5, 6800 Førde Man-fre 9-20, lør 9-18 815 32 815 - www.biltema.no

NYE AVENSIS Kompromisslaus kvalitet Nye Avensis - Touch & Go Multimediaskjerm, ryggekamera og navigasjon utan tillegg i prisen.

Verdi 9 600,Gjeld Advance og Executive grad.

Avensis Advance 4D frå 304 400,-

RAV4 & URBAN CRUISER. Gode tilbod på firehjulstrekk.

RAV4 executive frå 410 500,-

Urban Cruiser AWD frå 279 200,-

Touch & Go utan tillegg i prisen. Verdi 9 600,-

Fritt val av utstyr for 10 000,- inkludert i prisen

I tillegg fritt val av utstyr for 15 000,- inkludert i prisen (Gjeld alle RAV4 variantar. )

AURIS HYBRID & PRIUS. Touch & Go utan tillegg i prisen.

Kampanjerente

Auris Hybrid frå 266 300,-

1,95%

Prius frå 284 300,-

Gjeld Auris og Prius

Gode tilbod på mange av våre modellar Avensis 2.0 D-4D stv. frå: 314 300,- Avensis 1.8 VVT-i aut. stv. frå: 344 400,- RAV4 frå: 380 500,- Urban Cruiser 2WD frå: 245 800,- Auris Hybrid frå: 266 300,- Prius frå: 284 300,- Inkl. frakt- lev og reg.omk. levert Sogn og Fjordane. Årsavgift kjem i tillegg. Forbruk blanda køyring, utslepp CO2 og NOx: Avensis 2.0 D-4D: frå 0,45 l/mil, frå 119 g/km, frå 164 mg/km. Avensis 1.6 VVT-i: fra 0,65 l/mil, frå 150 g/km, fra 9,7 mg/km. RAV4 2.2 D-4D: frå 0,60 l/mil, fra 159 g/km, frå 0,160 g/ km. RAV4 2.0 VVT-i: fra 0,77 l/mil, frå 178 g/km, frå 0,014 g/km. Urban Cruiser 1.4 D-4D: frå 0,45 l/mil, frå 118 g/km, frå 0,190 g/km. Urban Cruiser 1.33 VVT-i: frå 0,55 l/mil, frå 129 g/km, fra 0,020 g/km. Auris Hybrid: frå 0,38 l/mil, fra 89 g/km, frå 0,006 g/km. Prius: frå 0,39 l/mil, frå 89 g/km, frå 0,005 g/km. Avbilda modellar kan ha ekstrautstyr. Med atterhald om trykkfeil.

Toyota Nordfjord AS Toyota Førde AS Toyota Sogn AS 6718 Deknepollen. Tlf. 57 85 26 50

Steinavegen 10, 6800 Førde

Skarpeteigvegen 1, 6854 Kaupanger

Hegrevegen 16 - 6783 Stryn. Tlf. 57 87 60 00 www.toyotanordfjord.no

Tlf. 57 72 10 00 www.toyota-forde.no

Tlf. 57 67 66 66 www.toyotasogn.no

8000 m2 med • DAGLEGVARE • BYGGVARE • GULLSMED • GÅVEARTIKLAR • KAFÉ

X LÅGE PRISAR! Prisane gjeld t.o.m. 17. mars eller så lenge lageret rekk. Atterhald om skrivefeil og utselde varer.

LÅG PRIS Navellate appelsiner

Medlemskupp

LÅG PRIS

PIZZA Capricciosa, Coop. Pr. stk.

7 90

pr. kg

Ikkje-medlem kr 12,90

EKE PÅ V E J N A P M A K OG R E R Ø D E V Y K S INNREDNING

÷30% LÅG PRIS

ANANAS Pr. kg.

LÅG PRIS

KRYDDERURTER Pr. stk.

LÅG PRIS

ISTE 1liter

LÅG PRIS

extra rabatt på våre allereie gode prisar

LÅG PRIS

899

169

EASY CLEAN TOALETT Blir levert utan toalettsete.

189

BUTINOX INTERØR 10 Vassbasert, silkematt glans. 3 liter

DAGUR servantblandebatteri.

LÅG PRIS

9990

ADURO 9 PEISOMN Effekt 3–9kW.

LETT Å REINGJERE

LÅG PRIS

HONNINGMELON Pr. kg.

LÅG PRIS

GRØNNN MIX Brokkoli og babygulrøtter 250 g

LÅG PRIS

MANGO OG GRANATEPLE Pr. stk.

LÅG PRIS

POMMES FRITES Frionor, 300 g

LÅG PRIS

FUSILLI PENNE RIGATE 500 g

LÅG PRIS

499

3790

DOORIA YTTERDØR STRYN 2914.

DOORIA INNERDØR STIL 374

LITT AV VÅRT UTVAL

cafe

LÅG PRIS

Kvar dag: LÅG PRIS

LOKALPRODUSERTE MENY KJØTKAKER FRÅ FJORDA med poteter, ertestuing og

gulrot.

HOBBYPLATE Kvit. Mål: 18x300x1800mm. Pris pr. stk.

LÅG PRIS

2990

ASGÅRD 2 PEISOMN Effekt 2–7kW.

LÅG PRIS

FLISLAMINAT Pakkar à 2,255 m2. Pr. m2

Mål: 18x400x1800 mm. Pris pr stk. kr 89,-

KLIKK – LETT Å LEGGE

Torsdag og fredag: Raspeball

Sjå elles vårt utsende flygeblad eller på www.coop.no

Coop Extra-varehuset, Førde

9-21 (20)

cafe