1
POLITECHNIKA ŁÓDZKA
Redakcja Anna Stankiewicz-Mróz Michał Szczepanik
KSZTAŁTOWANIE JAKOŚCI ZASOBÓW LUDZKICH
Łódź 2012 2
SPIS TREŚCI Wprowadzenie Anna Stankiewicz-Mróz, Michał Szczepanik
ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM INTELEKTUALNYM JAKO ŹRÓDŁO PRZEWAGI KONKURENCYJNEJ Katarzyna Anuszkiewicz, Tomasz Marona
ZNACZENIE CHARAKTERYSTYKI OSOBOWOŚCIOWEJ DLA POZIOMU SATYSFAKCJI ZAWODOWEJ W RÓŻNYCH GRUPACH PRACOWNIKÓW Renata Borkowska
UWARUNKOWANIA SATYSFAKCJI ZAWODOWEJ. ZWIĄZEK MIĘDZY SATYSFAKCJĄ Z PRACY A WARUNKAMI PRACY W RÓŻNYCH GRUPACH ZAWODOWYCH Renata Borkowska, Karolina Mucha
ROLA ZARZĄDZANIA ZASOBAMI LUDZKIMI W PROCESIE ROZWOJU PRACOWNIKÓW Karolina Kostera
ROLA HR BUSINESS PARTNERA W KREOWANIU WARTOŚCI PRZEZ DZIAŁ PERSONALNY Katarzyna Leśniewska
ZNACZENIE SZKOLEŃ W ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH ORGANIZACJI Sylwia Stachowska, Urszula Marcinkowska, Karola Nosek
ZARZĄDZANIE JAKOŚCIĄ W INSTYTUCJACH PUBLICZNYCH Joanna Mądra
SZKOLENIA JAKO INSTRUMENT ROZWIJANIA KOMPETENCJI PRACOWNIKÓW Izabela Miklaszewska, Michał Szczepanik 3
DIAGNOZA KULTURY ORGANIZACJI W ŚWIETLE BADAŃ EMPIRYCZNYCH Katarzyna Ochnik
ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI W ORGANIZACJACH STUDENCKICH Karolina Oziemczuk
MŁODZI LUDZIE NA RYNKU PRACY W OCENIE PRACODAWCÓW I STUDENTÓW Anna Piechucka
DOBÓR PRACOWNIKÓW JAKO DETERMINANTA JAKOŚCI ZASOBÓW LUDZKICH W ORGANIZACJI Monika Popek
ISTOTA PROBLEMATYKI ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ Tomasz Szela
BUDOWANIE SYSTEMÓW MOTYWACYJNYCH, A KSZTAŁTOWANIE POSTAW PRACOWNIKÓW WIEDZY Dagmara Trejda
4
ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM INTELEKTUALNYM JAKO ŹRÓDŁO PRZEWAGI KONKURENCYJNEJ Anuszkiewicz Katarzyna1, mgr inż. Tomasz Marona
Abstrakt Celem publikacji jest zwrócenie uwagi na znaczenie kapitału intelektualnego w tworzeniu wartości dodanej i przewagi konkurencyjnej współczesnych przedsiębiorstw, funkcjonujących w warunkach globalnej gospodarki postindustrialnej. Artykuł ma charakter przeglądowy i pozwala uporządkować wiedzę na temat kapitału intelektualnego, jego komponentów i właściwości, a także wpływu na kreowanie wartości rynkowej przedsiębiorstw. Słowa klucze: zarządzanie, kapitał intelektualny, przewaga konkurencyjna
1.
Wstęp „Bogaczami w przyszłości będą bogaci w intelekt” W. Churchill
Współczesna gospodarka – spośród licznych zasobów posiadanych przez przedsiębiorstwa – strategiczną i dominującą rolę w budowaniu przewagi konkurencyjnej przypisuje kapitałowi intelektualnemu. Klasyczne zasoby, ujęte w bilansie (kapitałowe, materialne, techniczne i technologiczne), nadal są uważane za istotne, jednakże bez kapitału intelektualnego ich wartość pozostaje ukryta i niewykorzystana. Wiedza na temat posiadanego kapitału intelektualnego, umiejętnie stosowana 1
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska 5
i aktualizowana, stanowi dla przedsiębiorców niezwykle ważny element podczas budowania strategii uzyskiwania przewagi konkurencyjnej, a w efekcie – osiągania zamierzonego sukcesu.
2.
Kapitał intelektualny w teorii
Pierwsze rozważania na temat kapitału intelektualnego pojawiły się już w 1834 roku za sprawą J. Rae, twórcy książki „The Sociological Theory of Capital”2. Temat ten nie spotkał się jednak z większym zainteresowaniem aż do 1976 roku, gdy G. R. Feiwel, J. Dietz, J. Helevi i H. Sherman wydali publikację naukową „Intellectual Capital of Michal Kalecki: A Study in Economic Theory and Policy”3. Przez kolejne lata powstawały liczne publikacje na temat kapitału intelektualnego, oparte o coraz pełniejsze wyniki badań i uzyskujące coraz szerszą podstawę teoretyczną, jednakże najgwałtowniejszy wzrost zainteresowania kapitałem intelektualnym i jego rolą w kreowaniu wartości firmy nastąpił w 1987 roku dzięki publikacji H. Itamiego „Mobilizing Invisible Assets”, w której określił on istotne różnice występujące pomiędzy firmami świadomie korzystającymi z dostępnych aktywów niematerialnych, a tymi, które nie potrafiły nimi zarządzać. W efekcie, w 1989 roku, firma WM-Data wdrożyła do świata biznesu „esencję” wszystkich powstałych koncepcji naukowych na temat zarządzania kapitałem intelektualnym i poświęciła temu zagadnieniu aneks w rocznym raporcie finansowym. Rewolucyjnym dla koncepcji kapitału intelektualnego okazał się również 1991 rok, w którym firma Skandia AFS utworzyła w swej strukturze pierwszą komórkę organizacyjną zarządzającą kapitałem intelektualnym w celu zwiększenia wartości rynkowej firmy. Stanowisko pierwszego dyrektora ds. kapitału intelektualnego w niniejszej firmie objął L. Edvinsson4, który z czasem został uznany za „ojca” koncepcji kapitału intelektualnego.
2
Rogowski W.: Kapitał intelektualny jako generator nowych czynników konkurencyjności, [w:] Kasiewicz S., Rogowski W., Kicińska M. [red.], Kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006, s. 62-72 3 Strojny M.: Metody i narzędzia pomiaru intelektualnego w organizacji, [w:] Dobija D. [red.] Pomiar i rozwój kapitału ludzkiego przedsiębiorstwa: materiały na konferencję, Polska Fundacja Promocji Kadr i Zarządzania, Warszawa 2003, s. 100 4 Skuza B.: Zarządzanie kapitałem intelektualnym na przykładzie Grupy Skandia, [w:] Wawrzyniak B. [red.] Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2003, s. 198 6
Pionierskie opracowania na temat kapitału intelektualnego zawierały trafne i interesujące obserwacje, jednak brakowało w nich podstawowego elementu: oficjalnej, jednoznacznej i precyzyjnej definicji samego terminu. Nadal zresztą nie istnieje żadna powszechnie akceptowana definicja kapitału intelektualnego, co doprowadza do nadużywania tego terminu i tworzenia jego synonimów, jak np. „aktywa intelektualne”, „aktywa wiedzy”, „aktywa ukryte”, „aktywa niematerialne” czy „własność intelektualna”5. Wychodząc z założenia, że w niniejszym artykule fundamentalnym zadaniem jest wybór i analiza najtrafniejszego sposobu ujęcia definicji kapitału intelektualnego, dokonano przeglądu literatury: L. Edvinsson i M. Malone twierdzili, że kapitał intelektualny to wiedza, doświadczenie, technologia, relacje z klientami i profesjonalne umiejętności, które dają organizacji przewagę konkurencyjną na rynku 6, T. Stewart za kapitał intelektualny uznał: patenty, procesy, umiejętności, technologie, informacje na temat klientów i dostawców oraz doświadczenia7, K. Perechuda stwierdził, że kapitał intelektualny stanowi wiedzę menedżerską, która spożytkowana w procesach przedsiębiorstwa jest w stanie generować wartość dodaną8, M. Marcinkowska uznała, że kapitał intelektualny to wiedza pracowników i kierownictwa, która jest zasobem o strategicznym znaczeniu wpływającym na pozycję konkurencyjną i potencjał rynkowy przedsiębiorstwa9, Podsumowanie zaprezentowanych poglądów prowadzi do sformułowania konkluzji, iż kapitał intelektualny obejmuje swoim zakresem komponenty powstałe na bazie zarządzania wiązką zasobów wiedzy, która może stanowić podstawę do generowania wymiernych korzyści dla firmy i budowania jej przewagi konkurencyjnej na rynku. 5
Jarugowa A., Fijałkowska J.: Rachunkowość i zarządzanie kapitałem intelektualnym, Wydawnictwo ODiDK, Gdańsk 2002, s. 57 6 Edvinsson L., Malone M.: Kapitał intelektualny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 40 7 Stewart T.: Intellectual capital, Biddles Ltd., Build ford and Kings Lynn 1998, s. 18 8 Perechuda K.: Metody zarządzania przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 1998, s. 64-65 9 Marcinkowska M.: Kształtowanie wartości firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 93 7
W efekcie, na potrzeby niniejszego artykułu, przyjęto źródłowe podejście do definiowania kapitału intelektualnego autorstwa L. Edvinssona i M. Malone a także zmodyfikowaną wersję stworzonego przez nich modelu wartości rynkowej.
3.
Znaczenie komponentów kapitału intelektualnego w kreowaniu wartości przedsiębiorstwa
L. Edvinsson i M. Malone, poza zdefiniowaniem kapitału intelektualnego, zaproponowali model wartości rynkowej „Navigator”, uwzględniający znaczącą rolę kapitału intelektualnego w kreowaniu wartości rynkowej przedsiębiorstwa Skandia AFS. W modelu tym fundamentami kapitału intelektualnego są dwa obszary: kapitał ludzki oraz kapitał strukturalny. Kapitał ludzki to połączona wiedza, kompetencje, umiejętności, doświadczenia, innowacyjność i zdolność poszczególnych pracowników przedsiębiorstwa do sprawnego wykonywania zadań, a także wartości, kultura organizacyjna i filozofia przedsiębiorstwa. Kapitał ludzki nie może być własnością przedsiębiorstwa10. Z kolei kapitał strukturalny obejmuje: kapitał kliencki, (np. relacje z głównymi klientami) i kapitał organizacyjny, w ramach którego rozróżnia się kapitał innowacji (np. prawa handlowe, znaki handlowe, patenty) oraz kapitał procesów (np. oprogramowanie, bazy danych). Kapitał strukturalny, w przeciwieństwie do kapitału ludzkiego, jest własnością przedsiębiorstwa, a co za tym idzie – może zostać sprzedany11. W modelu tym aktywność kapitału ludzkiego ma wpływ na kapitał strukturalny, bowiem wiedza, którą pracownicy stosują i wprowadzają w procesach biznesowych, programach, produktach czy usługach, pozostaje w firmie i przekształca się w kapitał strukturalny. Autorzy przyjęli jednak zmodyfikowaną wersję modelu „Navigator”, zaproponowaną przez W. Walczaka. W tym przypadku również składową kapitału intelektualnego jest kapitał ludzki i kapitał strukturalny, jednakże w ramach tego drugiego rozróżnia się: kapitał kliencki (np. relacje z klientami, liczba klientów, potrzeby klientów, bazy danych klientów), kapitał organizacyjny (jako wewnętrzna składowa kapitału strukturalnego, np. struktura organizacyjna, prawa własności intelektualnej, kultura 10
Edvinsson L., Malone M.: Kapitał intelektualny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 17 11 Jelcic K.: Potęga intelektu, „Personel i zarządzanie”, 2008, nr 7, s. 54-55 8
organizacyjna, marka) oraz kapitał rynkowy (jako zewnętrzna składowa kapitału strukturalnego, np. pozycja rynkowa, wizerunek, prestiż, reputacja firmy). Kapitał rynkowy rozumiany jest jako ogół relacji z otoczeniem, które w znaczący sposób determinują całkowitą wartość kapitału intelektualnego (rozumianego jako różnica wartości rynkowej i wyceny księgowej). Korekta ta jest o tyle istotna, że sytuuje rozważania na temat kapitału intelektualnego bliżej rzeczywistości organizacyjnej – uwzględnia wszystkie elementy skutecznego modelu biznesowego, a przy tym pomaga przedstawić istotę oddziaływania tegoż kapitału na wartość dodaną przedsiębiorstwa. Porównanie obu modeli przedstawiono na rysunku 1. Rys. 1. Modele wartości rynkowej. wartość rynkowa
kapitał finansowy
kapitał intelektualny
kapitał ludzki
kapitał strukturalny
kapitał organizacyjny
kapitał kliencki
kapitał innowacj i
kapitał rynkowy
kapitał procesów
model L. Edvinsonna i M. Malone model W. Walczak Źródło: opracowanie własne na podstawie: 1) Edvinsson L., Malone M.: Kapitał intelektualny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 45; 2) Walczak W.: Zarządzanie wiedzą i kreowanie kapitału intelektualnego współczesnego przedsiębiorstwa, E-Mentor, 2010, nr 2, s. 4-11. 9
Z punktu widzenia rzeczywistości organizacyjnej najważniejszym problemem w zarządzaniu kapitałem intelektualnym jest zdiagnozowanie jego podstawowych komponentów, określenie powiązań i zależności zachodzących pomiędzy nimi, a następnie rozpoznanie determinantów odpowiedzialnych za tworzenie wartości dodanej przedsiębiorstwa. Przedstawienia podstawowych komponentów kapitału intelektualnego i zależności występujących pomiędzy nimi dokonano na rysunku 2. Rys. 2. Komponenty kapitału intelektualnego – relacje i zależności kapitał intelektualny kapitał rynkowy
pozycja rynkowa intelektualny potencjał rozwojowy znajomość marki wizerunek wiarygodność firmy, reputacja prestiż zaufanie do firmy satysfakcja i uznanie klientów uczciwość firmy (zarówno wobec klientów, jak i pracowników) itp.
kapitał klientów liczba klientów korzystających z produktów/usług firmy lojalni, usatysfakcjonowani klienci bazy danych klientów umowy i kontrakty z klientami potencjał ekonomiczny klientów przywiązanie klientów do marki przyszłe oczekiwania i potrzeby klientów wartości cenne dla klientów relacje z klientami itp.
kapitał organizacyjny struktura organizacyjna jakość i zasięg systemów teleinformatycznych prawa własności intelektualnej marka, znak firmowy, patenty kultura organizacyjna systemy zarządzania jakością innowacyjność system powiązań biznesowych umowy franchingowe, alianse strategiczne, sieć autoryzowanych przedstawicieli itp.
kapitał ludzki wiedza, doświadczenie, umiejętności, kompetencje uczciwość, identyfikacja z celami firmy, lojalność zaangażowanie w pracę orientacja na potrzeby klienta zdolność do uczenia się, kreatywność umotywowanie do dzielenia się wiedzą adaptacyjność do zmian otwartość na innowacje itp.
Źródło: Walczak W.: Zarządzanie wiedzą i kreowanie kapitału intelektualnego współczesnego przedsiębiorstwa, E-Mentor, 2010, nr 2, s. 8. 10
Model ten jest zgodny z koncepcją kapitału intelektualnego opracowaną przez niemieckich autorów, I. Warschata, K. Wagnera i I. Haussa, według których kapitał ludzki oraz organizacyjny tworzą kapitał intelektualny pracowników, natomiast kapitał rynkowy oraz kapitał klientów tworzą kapitał intelektualny firmy. Obie składowe tworzą kapitał intelektualny otoczenia organizacji. Z rysunku drugiego wynika, że komponentów kapitału intelektualnego nie należy traktować jak luźnych i niezwiązanych ze sobą aktywów, obecnych w różnych obszarach przedsiębiorstwa, lecz należy je ujmować w sposób całościowy – jako współzależny system. Przedsiębiorstwo, w celu pozyskania kapitału klientów i kapitału rynkowego, musi włączyć w zakres działań kapitał organizacyjny oraz kapitał ludzki. Z drugiej strony, kierunek rozwoju kapitału organizacyjnego oraz kapitału ludzkiego jest podyktowany oczekiwaniami kapitału klientów i determinantami tworzenia kapitału rynkowego. Co istotne, elementy składowe kapitału intelektualnego mają możliwość bezpośredniego wpływania na poziom konkurencyjności przedsiębiorstwa, jednakże to zintegrowane i właściwie połączone komponenty kapitału intelektualnego oddziałują na wartość rynkową przedsiębiorstwa w najsilniejszy sposób. Znaczenie komponentów kapitału intelektualnego w kreowaniu wartości przedsiębiorstwa zostało przedstawione na rysunku 3.
11
Rys. 3. Znaczenie komponentów kapitału intelektualnego w kreowaniu wartości przedsiębiorstwa zdolność do budowania przewag konkurencyjnych i tworzenia wartości rynkowej współczesnego przedsiębiorstwa
kapitał rynkowy
kapitał organizacyjny
kapitał klientów
kapitał ludzki
Źródło: Walczak W.: Zarządzanie wiedzą i kreowanie kapitału intelektualnego współczesnego przedsiębiorstwa, E-Mentor, 2010, nr 2, s. 10.
Budowanie przewagi konkurencyjnej przez przedsiębiorstwo jest możliwe jedynie w przypadku, gdy prowadzi ono odpowiednią strategię zarządzania kapitałem intelektualnym.
4.
Zarządzanie kapitałem intelektualnym
Najpoważniejszą słabością teorii kapitału intelektualnego jest przyjęcie założenia, że „z natury rzeczy” wpływa on na kreowanie wartości dodanej przedsiębiorstwa, podczas gdy – w rzeczywistości – kapitał intelektualny nabiera wartości dopiero wtedy, gdy za pomocą wyspecjalizowanych technik zarządczych przetwarza się go i wykorzystuje dla dobra firmy. Zarządzanie kapitałem intelektualnym to tworzące całość działania obejmujące podstawowe funkcje zarządzania i nakierowane na koordynowanie wszystkich elementów kapitału intelektualnego dla
12
sprawnego i skutecznego osiągania wytyczonych celów12. Oznacza ono zarówno konieczność określania strategicznych celów przedsiębiorstwa, uwzględniających stały rozwój posiadanego kapitału intelektualnego, jak i potrzebę motywowania pracowników do osiągania tych celów. Ponadto, wymaga ono określenia13: typu aktywów intelektualnych, które są potrzebne przedsiębiorstwu do realizacji strategii, sposobu, w jaki zostanie zapewniony dopływ nowych idei do firmy, sposobu budowania portfela aktywów intelektualnych (z dookreśleniem sposobu zastosowania idei, selekcji idei, wartościowego oszacowanie idei, nakładów niezbędnych do utrzymania i rozwijania portfela), sposobu weryfikowania idei na tle konkurencji. Zarządzanie kapitałem intelektualnym jest uzależnione od specyfiki przedsiębiorstwa – jego wizji, misji i strategii, profilu prowadzonej działalności, posiadanych zasobów materialnych i niematerialnych, potencjału i innowacyjności, itd. Stąd też niezwykle istotnym jest, by kadra kierownicza ustaliła, które elementy tworzące komponenty kapitału intelektualnego mają największe znaczenie dla przedsiębiorstwa, zidentyfikowała determinanty odpowiedzialne za rozwijanie owych komponentów, a następnie wypracowała odpowiednią strategię zarządzania kapitałem intelektualnym. Proces zarządzania kapitałem intelektualnym przedstawiono na rysunku 4.
12
Maksymowicz Z.: Uwagi o zarzadzaniu kapitałem intelektualnym w przedsiębiorstwie, [w:] Duraj J. [red.] Przedsiębiorstwo na rynku kapitałowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2002, s. 59 13 Dudycz T.: Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005, s. 240-241 13
Rys. 4. Proces zarządzania kapitałem intelektualnym. formułowanie strategii rynkowej przedsiębiorstwa identyfikacja i pomiar kapitału intelektualnego organizacji
modele diagnozy kapitału intelektualnego organizacji
wartościowanie elementów składowych kapitału intelektualnego z punktu widzenia realizacji ogólnej strategii przedsiębiorstwa opracowanie metod kreowania, pozyskiwania transferu, gromadzenia, a także pełnego wykorzystania posiadanych i/lub pożądanych zasobów kapitału intelektualnego
stworzenie warunków dla wdrożenia przyjętych metod użytkowania kapitału intelektualnego
wdrożenie właściwych metod wykorzystania kapitału intelektualnego
ocena kapitału intelektualnego firmy w aspekcie wypełnienia celów strategicznych przedsiębiorstwa
narzędzia zarządzania: wiedza zasoby ludzkie kluczowi klienci
inwestycje w technologię informatyczną inwestycje w rozwój pracowników inwestycje w badania i rozwój efektywne zarządzanie informacją i komunikacją
Źródło: Pietruszka-Ortyl A.: Wybrane aspekty zarządzania kapitałem intelektualnym, „Problemy Jakości”, 2003, nr 7, s. 7.
Skuteczne zarządzanie kapitałem intelektualnym pozwala na budowanie przewagi konkurencyjnej i długotrwałe kreowanie wartości przedsiębiorstwa. Oczywistym jest zatem fakt, że pojawienie się czynnika decydującego o wartości rynkowej przedsiębiorstwa, jakim jest kapitał intelektualny, wymusza konieczność jego skutecznego pomiaru.
14
5.
Wycena kapitału intelektualnego
Nie wszystko, co się da policzyć, rzeczywiście się liczy. Nie wszystko, co się liczy, można policzyć14, twierdził A. Einstein. Niestety wycena kapitału intelektualnego jest czynnością skomplikowaną ze względu na brak jednoznacznej definicji tego pojęcia oraz „niewymierność” niektórych jego elementów. Znawcy przedmiotu, wyceniając kapitał intelektualny, uwzględniają sumę wskaźników jego poszczególnych kategorii, tj. pomiaru kapitału ludzkiego, kapitału klienta, kapitału technologii i kapitału procesów. Wskaźniki dotyczące kapitału ludzkiego koncentrują się na pomiarze umiejętności, kompetencji, kreatywności i innowacyjności pracowników. Kapitał klienta mierzy się za pomocą wskaźników o charakterze rynkowym, czyli zachowania konsumenckie, jakość obsługi klienta czy koszty dotarcia do grupy docelowej. Do pomiaru kapitału technologii służy ocena stopnia zaawansowania technologicznego organizacji. Ostatni zestaw wskaźników, dotyczący kapitału procesów, odnosi się do oceny ich wydajności i jakości. Istotą pomiaru kapitału intelektualnego nie jest jednak oszacowanie wskaźników, lecz określenie ich wzajemnych relacji i powiązań, przekładających się na funkcjonowanie całej organizacji. Do najczęściej stosowanych metod kalkulowania wartości kapitału intelektualnego należą15: metody bezpośrednie (Direct Intellectual Capital methods), mierzące zidentyfikowany kapitał w firmie w postaci kwot podawanych w walucie (np. HRCA1, HRCA2, TVC, AFTF), metody kapitalizacji rynkowej (Market Capitalization methods), kalkulujące różnice pomiędzy rynkową kapitalizacją przedsiębiorstwa a jego wartością księgową (np. MV/BV, wskaźnik q-Tobina, IAMV), metody badające stopę zwrotu z majątku przedsiębiorstwa (Return on Assets Methods), w ramach których badanie poziomu kapitału intelektualnego odbywa się na zasadzie porównania i odpowiedniej kalkulacji wskaźnika ROA (np. VAIC, EVA, KCE, CIV),
14
Herman A.: Kapitał intelektualny i jego liczenie, „Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie”, 2008, nr 3, s. 38 15 Sveiby K.: Methods for Measuring Intangible Assets, [on-line]: http://www.sveiby.com/articles/IntangibleMethods.htm, dostęp: 01.06.2012 15
metody kart wynikowych (Scorecard methods), w ramach których analizie i ocenie punktowej podlegają różne sfery działalności firmy (np. IC Index, Skandia Navigator, Value Chain Score Board, Balanced Scorecard). Pomiar kapitału intelektualnego – niezależnie od wybranej metody – ma sens tylko wtedy, gdy jest wykonywany regularnie, bowiem bieżące monitorowanie wskaźników pozwala nie tylko dostrzec nieefektywne obszary działalności przedsiębiorstwa i wprowadzić adekwatne zmiany, ale także zarządzać wybranymi elementami kapitału intelektualnego w celu uzyskania przewagi konkurencyjnej i świadomie kreować jego strukturę oraz dynamikę w ramach portfela kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa.
6.
Zakończenie
W warunkach nowej ekonomii, niezwykle konkurencyjnego i szybko zmieniającego się rynku, przedsiębiorstwa poszukują zasobów, które umożliwią im utrzymanie przewagi konkurencyjnej nad rywalami i stworzenie długookresowej wartości dodanej. Obecnie podkreśla się, że wartość firmy tkwi w jej aktywach niematerialnych, a o sukcesie przedsiębiorstwa decyduje to, czy rozwinęło ono dobre warunki do uczenia się i powiększania portfela aktywów niematerialnych. Wszelka jakość w przedsiębiorstwach pochodzi od ludzi, dlatego też współczesne organizacje potrzebują ludzi nieprzeciętnych – i swoich pracowników starają się takimi czynić16. Zarządzanie kapitałem intelektualnym stanowi szansę na radykalną reorientację w sposobie myślenia i działania każdego podmiotu, a przy tym jest podstawowym narzędziem zarządzania przyszłością17, bowiem jego efekty przenoszą się na kolejne pokolenia18.
16
Crozier M.: Przedsiębiorstwo na podsłuchu. Jak uczyć się zarządzania postindustrialnego, PWE, Warszawa 1993, s. 48 17 Skrzypek E.: Kapitał intelektualny oraz możliwości jego wyceny, [w:] Skrzypek E. [red.] Kapitał intelektualny jako szansa na poprawę jakości zarządzania w warunkach globalizacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2005, s. 59 18 Skrzypek E.: Ranga jakości w społeczeństwie wiedzy, „Problemy Jakości”, 2006, nr 9, s. 7 16