ปลูกใหเปนปา กัภาพโดยบหลิเคท นดาวนและทราย สรางจากการทํางานจริง ของหนวยวิจัยการฟนฟูปา ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม
เกี่ยวกับผูเขียน เคท ดาวน เปนนักเขียนอิสระทีอ่ าศัยและทํางาน อยูในกรุงลอนดอน เธอเปนผูที่วาดการตูนฉบับนี้ใหกับทาง หนวยวิจัยการฟนฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหมในขณะที่เธอ เขารวมโครงการ Art Relief International ในชวงตนป พ.ศ. 2556 เธอไดอา นบันทึกประชุม ระดมความคิดรวมกันระหวาง หนวยงานทั้งสองคือหนวยวิจัยการฟนฟูปา มหาวิทยาลัย เชียงใหมและ Art Relief International และในการระดมความ คิดครั้งนั้นไดมีการเสนอเรื่องการทําการตูนที่สงเสริมการ ฟน ฟูปา สําหรับเด็กซึง่ เคท ก็ตดั สินใจทีจ่ ะทําการตนู ฉบับนี้ ขึน้ เพราะการฟน ฟูปา เปนสิง่ ทีเ่ ธอรักและการตนู ฉบับนีก้ เ็ ปน สิ่งที่เธอสามารถทําไดเพื่อชวยเหลืองานของหนวยวิจัยการ ฟน ฟูปา ในการทํางานรวมกับเด็กไดเปนอยางดี เนือ้ หาสวนใหญของการตนู ฉบับนีอ้ า งอิงจากหนังสือ “ปลูกใหเปนปา” ของหนวยวิจัยการฟนฟูปา มหาวิทยาลัย เชียงใหม และไดรบั ขอมูลเพิม่ เติมจากเจาหนาทีข่ องหนวย วิจัยทุกทานที่ไดชวยเหลือในดานขอมูลและสถานที่ฟนฟูที่ นํามาใชเปนแหลงอางอิงในหนังสือเลมนี้ peppermint.illustration@gmail.com
ปูจะเจอเราที่ไหน? ไปอีกหนอย ทางนี้แหละ
แตเธอกินเปนชั่วโมงเลยนะ ก็ฉันหิวอะ
ดูนั่น! ปูอยูนั่น หรือเธอมีอะไรใหกิน
รีบหนอยดีไหม เริ่มรอนแลว หรอ ความผิดใครหละ?
หลิน! ทราย!
ปู!!
1
ปูคิดวาพวกเธอจะมาถึงเร็วกวานี้นะ ก็ทรายมัวแตกินอยูคะ
ใช! เดินไกลหนอยนะ
หลินอยากใหมันใกลกวานี้ เดินแตในรมไดไหมครับ
ปูกําลังจะพาพวกเราไปดูปา ใชไหมครับ?
สมัยทีป่ เู ปนเด็ก ยังมีตน ไม เยอะกวานีอ้ กี
ประเทศไทยถูกปกคลุมดวยผืนปาแบบนี้ มีพชื และสัตวทหี่ ลากหลายแตกตางกัน แตตอนนีม้ นั หายไปกวาครึง่ หนึง่ แลว 2
มากกวาครึ่งเหรอครับ
ปาจํานวน 2 ใน 3 ของประเทศไทย หายไปตัง้ แตป 1961
มันก็ไมเลวนะ ป 1961 มันนานมาแลว
ปูแกกวา นั้นอีก
ปาสวนใหญถกู ทําลายเมือ่ ไม นานมานีเ้ อง
สมัยกอนเวลาถาจะตัดไมแตละครั้ง เขาตัดเพียงเล็กนอยตามความจําเปน เชน เอาไปทําฟารม หรือทําเครื่องมือเครื่องใช มันจะตองใชเวลานานมากเลยนะ กวาจะตัดตนไมดวยขวานนั่น
แตดวยการเจริญเติบโตของประชากร เทคโนโลยีสมัยใหมก็ทําใหเราสามารถตัดตนไมไดทีละมากๆ
การตัดตนไม ทําลายปา กลายเปนปญหาระดับชาติ
ใชเวลาแคแปบเดียว 3
แตถาพวกเราจําเปนตองเอามาทําฟารม มันก็ไมไดเลวรายใชไหมครับ? แนนอน! ไมเลย
เชน เพื่อนักลาที่กําจัดศัตรูพืช ที่ทําลายผลผลิตของเรา
แตเราก็ควรจะพยายาม รักษาปาเอาไวดวย ทําไมละครับ
เพือ่ อาหารทีห่ ลากหลาย เชน เห็ด หนอไม และนํา้ ผึง้ ผมชอบนํ้าผึ้งครับ
วาว !!
4
นอกจากนี้ก็ยังมีสัตวอีกมากที่ตองการอาศัยอยูในปาใหญ ปาเองก็ตองการสัตวและนกที่จะชวยหวานเมล็ดพืชเพื่อตนไมจะไดเติบใหญ เมื่อสมัยปูยังเด็ก เราเคยมีชางดวย
ตนไมมีหนาที่สําคัญอื่นๆ คือ รากไม จะชวยพยุงดินและนํ้า เมื่อเวลาฝนตก ซึ่งชวยปองกันการถลมและนํ้าทวม
ผมรูแลวครับ ตนไมก็จะกักเก็บนํ้า ไวใชในเดือนที่ฝนไมตก
ดังนั้นถาปราศจากตนไม... เราก็จะประสบภัยแลง ในชวงหนาแลง
และเกิดนํ้าทวมเวลาที่ฝนตก เฮอ !!
5
ไมมีใครคิดถึงปญหาเหลานี้ จนกระทั่งสายไป
มันนากลัวมาก
แลวเราสามารถทําอะไรไดบางคะ?
แลวพวกเราคิดวาจะทําอะไรไดบางหละ? เราควรหยุดตัดตนไม เพื่อปาจะไดกลับ มาเติบใหญอีกครั้งคะ
แตถาปราศจากสัตวและนก
ใช..เมล็ดพันธุก็จะไมถูกหวานนะสิ แตจําเอาไว...
ปาไมถกู สรางขึน้ มาจาก พรรณไมหลายสายพันธุท ี่ เจริญเติบโตและทํางานรวมกัน ทีเ่ รียกวา... "ความหลากหลายทางชีวภาพ"
แตเราสามารถปลูกตนไมทดแทนได แตเราจะสามารถทําสิ่งทดแทน ที่มากมายแบบนั้นไดยังไง
ไมหมดหวังหรอก เราแคตองรูวา เราควรเริ่มจากตรงไหนเทานั้นเอง
หมดหวังแลว 6
ดูสิ! นี่ก็เปนอีกดานหนึ่งของปาที่โดนตัดไปแลว ตอไมพวกนั้นก็ตายไปดวย นาเศราจัง
มันไมไดตายทั้งหมดหรอก ดูนี่สิ! มันยังมีชีวิตอยู
ใช! มันกําลังแตกใบออกมาอีกครั้ง เธอเห็นไหม ปาตองการที่จะเติบโตเสมอ
ดูนี่สิ! ตนออนงอกออกมาแลว
วาว! ดีจังเลย ผมจะชวยกําจัดวัชพืชครับ
เมือ่ เราชวยใหปา ไม กลับมาเติบโตอีกครัง้ พวกเรา เรียกวา "การฟน ฟูดว ยการชวยธรรมชาติ ANR" 7
เราควรทําแบบนัน้ ทีไ่ หนก็ตาม เราจะตองหาที่ที่เหมาะสมที่สุด ทีเ่ ราสามารถทําได
ดานนีใ้ กลกบั ปา ดังนัน้ นกและสัตวจะ ชวยหวานเมล็ดพืชใหกบั เราได
และกลองคางคาว หรือสรางที่เกาะใหนก แนนอน! ไดสิ แลวหนูสามารถปลูกตนไม แลวปูจ ะสอนวาทํายังไง ดวยตัวเองไดหรือเปลาคะ
เมือ่ เมล็ดพืชถูดหยอดไป เราก็กลบหลุมดวยดิน
8
เราสามารถใชทอ นไมเพือ่ ทําหลุม เพือ่ แสดงวาไดกาํ จัดวัชพืชตรงนีแ้ ลว
เรามาถูกทางแลว
แลวมีอะไรอีกไหมคะ? ที่เราทําได การปลูกปาไงละ เปนสิง่ ทีส่ าํ คัญมากในการฟน ฟูปา เลยนะ
เธอเห็นหรือเปลา? เราไมสามารถฟน ฟูไดทกุ อยาง แตถา เราเริม่ ตน จากตนไมนนั่ คือ การเริม่ ตนทีด่ ที สี่ ดุ
แลวนั่นพวกเขากําลังทําอะไรกันอยูคะ? พวกเขากําลังเก็บรวบรวมเมล็ดจากตนไม
แลวตนไมเหลานัน้ แหละจะมาสรางกลไกการ ทํางานเพือ่ การฟน ฟูปา ไม ดังนัน้ เราเรียกพวก นัน้ วา "พรรณไมโครงสราง"
9
เริม่ ตนเลยนะ พรรณไมโครงสรางจะตองขึน้ และเติบโตไดในพืน้ ทีเ่ สือ่ มโทรม แลวพรรณไมโครงสรางเปนยังไงคะ?
จะตองโตใหเร็ว มีการแพกระจายของใบออนอยางหนาแนน เปนรมเงาของวัชพืช ตองมีดอกและผลในระยะเวลาทีไ่ มนาน เพือ่ จะไดดงึ ดูด สัตวและนกมากระจายเมล็ดพืช
10
อะ... เมล็ดที่เก็บมาได
ถาตนไมถงึ เวลาทีจ่ ะเก็บเกีย่ วได เราจะเก็บเมล็ดมันมา ขอบคุณคะ
มันเหมือนผลไมเลย ไมใชละ!! เมล็ดจะ อยูข า งในผลนะ
ดูสิ! ผลมีตั้งหลายชนิดแนะ หลายแบบเลย เราจะปลูกตนไม ใชไหมครับ?
ใช! แตเรายังไมเอามันลงดิน เมล็ดเหลานัน้ จะตองเอาไปเพาะกอน
จะพาพวกเราไปไหนคะ?
ที่ที่เราจะสามารถดูแลตนไมได
11
เรือนเพาะชํา
หลิน ทราย คนนี่ชื่อ พี่มะลิ พวกเธออยากจะเขาไปใน เรือนเพาะชําไหม? ไปคะ
ทีน่ เี่ ราจะเอาเมล็ดมาเพาะทีน่ กี่ อ น แลวก็ดแู ลจนกวาจะเติบโตเปนตนกลา ผมขอกินขาวกอน ไดไหมครับ?
12
ตนไมในถาดนี้ มันเริม่ โตแลวนะ
เราเพาะเมล็ดเหลานี้ในถาด
พอตนกลาเหลานีเ้ ริม่ โตพอ ก็จะเอาไปใสถงุ ดํา พวกเธออยากลองไหม
เราใชดินในปาผสมกับเปลือกถั่วและแกลบ
เราใชดินชนิดไหนในการปลูกครับ? อะ.. นี่จะ
ผมชอบทั้งแกลบและขุยมะพราว
ผมชอบถั่ว
เราสามารถใชแกลบ หรือขุยมะพราวก็ได ทราย..เธออยาไปกินดินนะ
13
ใสดินที่ผสมเขาไปในถุง
หลังจากนัน้ เราก็กระแทกถุงลงพืน้ อยาทํามันแรงนะ
อยาทําแบบนั้น ตองทําใหแนใจนะวามีพนื้ ทีพ่ อ สําหรับรากตนไม
หลังจากนัน้ ก็เติมเขาไปอีกรอบ ทํารูไวใสตน ไม
ถูกตองจะ เบาๆ
ระวังนะ มันชิดเกินไป
อุบส เอามันปลูกอีกครั้ง
เอาตนกลาออกมา โดยใชชอ นตักออก ดีมากเลยไมแนนหรือหลวมเกินไป ตนกลาถูกวางไวดี
เยี่ยมมาก! ขอทําอีกไดไหมคะ
14
ตองระมัดระวังชวงเวลานี้
ไปปลูกตนไมมา เปนไงบาง?
ตอนนี้เราก็ตองรดนํ้าและใหปุยตนกลาเหลานี้
พวกเราทําได ดีมากเลยครับ
พวกเราตองปกปองตนกลาเหลานี้ จากโรคและแมลงทีจ่ ะมารบกวน
อี๋!!
และแนนอนเราก็ตองระมัดระวังสัตวตางๆดวย
และพวกเราก็ตอ งคอยกําจัดวัชพืชที่ มันจะทําใหตน ไมดๆี ของเราตาย
อีกไมนานเราก็จะไดตนกลาไวสําหรับปลูก
15
แลวเมือ่ ไหรเราถึงจะเอาตนไม เหลานัน้ มาปลูกไดคะ ?
การขออนุญาติใชพนื้ ที่ เราตอง วางแผนลวงหนาอยางนอย 1 ป ทั้งปเลย เหรอคะ?
ชาวบานตองทํางานรวมกับภาครัฐ ในพืน้ ทีข่ องกรมปาไม ผมขอกินขนมระหวางรอไดไหมครับ? เราไปดูพนื้ ทีท่ เี่ รากําลังจะเอาไว ปลูกปากันไหม? ไปคะ/ครับ
จริงๆแลวมันเปนโครงการทีใ่ หญและสําคัญ เพราะพืน้ ทีป่ า สําคัญมาก เราตองวางแผนทุกอยางกอน 16
ตรงนี้เปนพื้นที่ที่ดีมาก พวกเขากําลังเก็บขอมูลบันทึกตําแหนงดวย GPS
พืน้ ทีท่ เี่ หมาะสมกับการปลูกปา เปนอยางไรคับ?
จริงๆแลวมันควรจะใกลกบั ปาธรรมชาติ เวลาทีต่ น ไมโต มันจะไดอยูด ว ยกัน มันจะทําใหปา ดูกวางใหญ
ปูพูดเสมอวาตนไมชวยปองกันการกัดเซาะได เราคุยกันแลวเกีย่ วกับความสัมพันธ ระหวางตนไมและนํา้ ดังนั้นเราจึงมองหาพื้นที่ที่มีนํ้าดวย ใชแลว! เพราะฉะนัน้ เราตองไปหาพืน้ ที่ ทีเ่ สีย่ งจะมีการกัดเซาะของดิน
17
ผมสนใจที่จะปลูกปาแลวครับ
เราตองเตรียมตัวใหพรอม เราเกือบพรอมแลว
เราจะเริ่มปลูกไดเมื่อไหรคะ? แตตองกําจัดวัชพืชกอน
จากนัน้ ก็หาอาสาสมัคร ตองแนใจวาพวกเขา มีอปุ กรณปลูกและรถขนยายตนกลา
18
จากนั้นก็ทําเครื่องหมายปกไวที่ตนไม
และนําตนกลาออกมาจากเรือนเพาะชํา ตองขับรถดวยความระมัดระวัง
เธอ 2 คน พรอมทีจ่ ะไปปลูกตนไมแลวใชไหม?
พวกเขาวัดพื้นที่ที่เราจะขุดดินเรียบรอยแลว ดูนั่นสิ! นั่นไงพี่มะลิ
สวัสดี!
ใชครับ! ผมขอเก็บหมวกใบนีไ้ วไดไหมครับ พวกเราตองไปกับทีมที่ตองไปปลูกทางดานนูน ตัดถุงแลวเราก็วาง ตนไมลงไปในหลุม
ปูแ นใจแลวเหรอคะ? ทีจ่ ะปลอยใหทรายถือมีดไวในมือ แนใจ เขาไมเปนไรหรอก
19
ตอนนี้เราใสปุย เปนอาหารใหแกตนไม เราสามารถเอามากินไดไหมครับ?
กระดาษแข็งวงกลมมีไวทําอะไรคะ? เคาเรียกวา Mulch Mat ไวคลุมปองกันวัชพืชที่ อยูร อบๆตนกลาไมใหวชั พืชเจริญเติบโต เราปลูกตนกลาทั้งหมดเทาไหรคะ? 3,000ตนตอเฮกแตร
เราปลูกกลาไมแลวตนไมก็จะบังไมใหวัชพืชขึ้น พอตนไมโตมันก็จะกลายเปนปา
ฟงดูแลวมันเยอะมาก
20
มันแค 500 ตนตอไรเอง
ตรวจดูความเรียบรอยของตนไมจะ
พวกเราจะตองทําอะไรบางคะ?
พวกเขากําลังทําอะไรกันคะ ของผมปลูกไดอยางยอดเยี่ยมมาก
พวกเราจะตองดูแลตนไม จนกวามันจะโต
พวกเราจะตองใสปยุ เรือ่ ยๆ ในชวงฤดูฝน 2 ปแรก
และจะตองคอยมากําจัดวัชพืช ในชวงฤดูฝนของ 3 ปแรก
ระหวางนัน้ พวกเราจะตองคอยมาวัดตนไม วาโตเทาไหร และจะตองจดบันทึกดวย
พวกเราจะตองจับตาดูนก และสัตวทงั้ หลายดวยนะ
21
ปูๆ รอกอน นั่นอะไรครับ?
เกิดอะไรขึ้น?
ดูนั่นสิ ไฟไหม โอ.. ไม
ไมตองกังวลหรอก มันไกลจากที่นี่
แตมันก็จะลามเขามาเรื่อยๆนะ แลวตนไมที่เราปลูกหละ?
นั่นแหละคือปญหา
แตเรามีขนั้ ตอนในการปองกันรักษาปาของเรา โดยเริม่ จากพวกเรามีทมี เฝาระวัง ถามีอะไรเกิดขึน้ จะมาแจงใหพวกเราทราบ
ถาไฟมาชาเปนวงแคบ เราก็สามารถดับ โดยใชอปุ กรณดบั ไฟแบบงายๆ ถาไฟไหมเปนวงกวาง เราสามารถโทรแจง ไปทีห่ นวยดับเพลิงใหชว ยเราได โอววว 22
พวกเราสามารถทีจ่ ะปองกันทีด่ นิ ตรงนี้ ไดดว ยแนวปองกันไฟ
แนวปองกันไฟ?
คืออะไรคะ?
เดี๋ยวปูจะพาไปดู
พวกเราตัดวัชพืชเปนแนวยาวๆ 2 แนวและเผาตรงกลาง การทําอยางนีก้ เ็ หมือนทําแนวกันไฟกอนทีไ่ ฟปามันจะลามมาถึง และจะปองกันที่ดินตรงนี้จากไฟที่ลามมาได
ไมตองกังวลมากนักหรอก โลงอกไปที
23
พวกเราทุกคนทํางานดวยกันจึงมารวมฉลองดวยกัน
ในที่สุดเราก็ไดกินอาหารนะคะ เราแสดงความเคารพตอสิง่ ศักดิส์ ทิ ธิ์ และขอบคุณ เจาปาเจาเขาหลังจากฤดูทไี่ มมกี ารเผาปาหรือไฟปา
เมื่อไหรตนไมจะกลายเปนปา เร็วๆนี้ใชไหม? มันใชเวลานาน ตนไมตองใชเวลาหลายสิบป กวาจะโต
24
ใช แตมนั จะโตเร็วไดกต็ อ งดูแลอยางพิเศษ ฉันคิดวาเราจะเห็นผลลัพธในเร็วๆนีแ้ นนอน
สัตวทงั้ หลายไมวา จะเปนนก หรือสัตวอนื่ ๆรวมถึงพรรณไมตา งๆ จะกลับคืนสูป า
ปาจะเปนจุดเริม่ ตน ของกระบวนการฟน ฟูปา ฉันจะรอ ถึงแมนาน ฉันก็จะรอ
25
พวกเธอจะทําอะไรหลังจากนี้ หนูอยากเรียนรูค วามแตกตางของตนไม และวิธกี ารเจริญเติบโตของมันคะ
สิง่ ทีส่ าํ คัญคือตองมัน่ ใจวาทุกคนไดเรียนรู เกีย่ วกับปาเหมือนทีพ่ วกเธอ 2 คนไดเรียนรูน ะ
สวนผมอยากตั้งชมรมดูนกครับ
แลวพวกคุณละ จะทําอะไร? 26
หนวยวิจยั การฟน ฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหม (FORRU-CMU) ทีม FORRU-CMU เปนทีมของ นักนิเวศวิทยาและนักศึกษาที่ทําวิจัยของ คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม ซึง่ ไดรวมกันพัฒนาวิธีการฟนฟูระบบนิเวศปาเขต รอนเพือ่ การอนุรกั ษความหลากหลายของสิง่ มีชวี ติ และปกปองสิง่ แวดลอมตามธรรมชาติ ภายในหนวยวิจยั เรามีทีมเผยแพรการศึกษาที่สามารถจัดโครงการฝกอบรมให กับองคกรตางๆ หรือผูท สี่ นใจไดอยางเหมาะสม หนวยวิจัยของเรานั้นมีผลงานวิจัยหลากหลายเชนงานวิจัยพรรณไมทองถิ่นที่ใชใน การฟน ฟูระบบนิเวศ การดูแลตนกลาในเรือนเพาะชํารวมไปถึงการทําการทดลองภาคสนามเพือ่ ทดสอบประสิทธิภาพในการฟน ฟูปา ของพืชแตละชนิด ทดลองวัดการฟน ฟูของปาดวยการเฝา สังเกตความหลากหลายของสิง่ มีชวี ติ รวมถึงการสะสมตัวของกาซคารบอนในพืน้ ทีฟ่ น ฟู FORRU-CMU นัน้ ไดทาํ งานรวมกับคนทองถิน่ เพือ่ ทีจ่ ะทําการฟน ฟูปา ไดอยางเหมาะสมกับ ความตองการของชุมชนทองถิน่ มากทีส่ ดุ ซึง่ ถาหากชาวบานไดรบั การสนับสนุนวิธใี นการฟน ฟู ปาไดอยางเหมาะสมตัง้ แตแรกเริม่ ก็จะทําใหชาวบานรูส กึ ถึงความมีสว นรวมในการฟน ฟูปา และ สามารถลดการทําลายปาในอนาคตไดอกี ดวย ทีมงานของเราไดจดั ตัง้ ทีมฟน ฟูปา ขึน้ ในหลายๆ ทองทีเ่ ชนทีจ่ งั หวัดกาญจนบุรแี ละ จังหวัดกระบี่ สวนในตางประเทศนัน้ เราไดทาํ งานรวมกับองคกรทองถิน่ ทีเ่ กีย่ วของกับการฟน ฟู ปาเชน ลาว จีน ฟลปิ ปนส อินโดนีเซีย และกัมพูชา เปนตน เพือ่ พัฒนาวิธที เี่ หมาะสมกับสภาวะ แวดลอมที่แตกตางกันไปในแตละพื้นที่และเหมาะสมกับสังคมและการเมืองของภายในประ เทศนัน้ ๆ เรายังทํางานรวมกับกลุม ตางๆ โรงเรียน กลุม อนุรกั ษสากล หนวยงานรัฐบาลและภาค เอกชนดวย FORRU-CMU ไดรบั การสนับสนุนสถานทีต่ งั้ สํานักงาน การเดินทางและเงินสนับสนุน บางสวน จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม แตเงินทุนสวนใหญทเี่ ราใชมกั เปนงบประมาณจากงานวิจยั และเงินบริจาคเทานัน้ 27
บานแมสาใหม ตัวละครทีม่ ใี นหนังสือการตนู ฉบับนีส้ รางจากชีวติ จริงของชาวบานทีอ่ าศัยอยูท หี่ มูบ า นมงแมสาใหม หางจากตัวเมืองไปทางดานทิศเหนือของตัวเมืองประมาณ 30 กม.และเปนสถาน ทีท่ ี่ FORRU-CMU ไดทาํ การทดลองการฟน ฟูปา ตามวิธที ไี่ ดพฒ ั นาอยางเหมาะสมกับทองทีน่ ี้ หมูบ า นมงแมสาใหมเปนหมูบ า นมงทีม่ ขี นาดใหญทสี่ ดุ ของประเทศไทย มีบา นประมาณ 190 หลังคาเรือนและประชากรมากกวา 1800 คน หมูบ า นนีเ้ ดิมตัง้ อยูส งู จากระดับนํา้ ทะเลประมาณ 1300 เมตรแตในภายหลังไดยา ยหมูบ า นลงมาเพราะการตัดไมทาํ ลายปาของชาวบานทําให แหลงนํา้ ของหมูบ า นนัน้ หมดลง เหตุการณตอ งยายหมูบ า นในครัง้ นัน้ ทําใหชาวบานตระหนักถึง ความสัมพันธระหวางการทําลายปาลายปาและการขาดแคลนแหลงนํา้ ในธรรมชาติ ในป พ.ศ.2524 พืน้ ทีท่ งั้ หมดของหมูบ า นแหงนีถ้ กู ประกาศใหเปนสวนหนึง่ ของอุทยาน แหงชาติดอยสุเทพ-ปุย ซึง่ ทําใหชาวบานทัง้ หมดกลายเปนผูบ กุ รุกปาอุทยานแหงชาติในทันที และ เพือ่ ทีช่ าวบานจะสามารถใชพนื้ ทีน่ เี้ พือ่ การอาศัยอยูต อ ไปได ชาวบานก็จาํ เปนตองแสดงใหกรม จึงไดมกี ารจัดตัง้ อุทยานแหงชาติเห็นวาพวกชาวบานเองสามารถทีจ่ ะอนุรกั ษปา แหงนีไ้ วได ชมรมอนุรกั ษสงิ่ แวดลอมแหงบานแมสาใหมขนึ้ และขอความรวมมือคนในหมูบ า นใหฟน ฟูไรทถี่ กู ทิง้ รางใหกลับมาเปนปาดังเดิม ในขณะนัน้ FORRU-CMU ก็ไดเขาพบกับสวนของอุทยานเพือ่ ทีจ่ ะหาพืน้ ทีท่ เี่ หมาะสม ที่สุดในการทดลองวิธีการฟนฟูปาดวยวิธีพรรณไมโครงสราง ซึ่งกรมอุทยานแหงชาติไดแนะนํา พืน้ ทีป่ า ตนนํา้ เหนือหมูบ า นแมสาใหมและชาวบานได ตกลงที่จะรวมมือในการทดสอบครั้งนี้เพื่อ ที่จะไดเรียนรูกระบวนการฟนฟูปาที่ เหมาะสมมากขึ้น การรวมมือกัน ครัง้ นีท้ าํ ให FORRU-CMU ไดรบั ความรูภ มู ปิ ญ ญาทองถิน่ เพิม่ เติมมากมายและไดมีโอกาส ทดสอบผลของการวิจัยและ ไดแรงงานทองถิ่นเพื่อชวยใน การปลูกปาและการเก็บขอมูล ดวย
28
FORRU-CMU ไดใหงบประมาณหมูบ า นในการจัดตัง้ เรือนเพาะชําชุมชนและไดฝก อบรมคนในหมูบ า นบางสวนถึงวิธกี ารดูแลตนกลาทีเ่ หมาะสม ทางหนวยวิจยั ยังไดจา งครอบครัว หนึง่ ในหมูบ า นเพือ่ ทีจ่ ะเก็บเมล็ดและเพาะเมล็ดไมดว ย เรือนเพาะชําชุมชนแหงนีม้ ศี กั ยภาพ ในการผลิตตนกลาปละ 25,000 ตน ซึง่ สวนใหญแลวตนกลาทีเ่ พาะทีน่ ไี่ ดนาํ ไปปลูกในพืน้ ทีป่ า ตนนํา้ เหนือหมูบ า นในชวงกลางเดือนมิถนุ ายนของทุกปตงั้ แตป พ.ศ.2539 เปนตนมา คณะกรรมการหมูบานไดตกลงรวมกันที่จะทําการปองกันไฟดวยการสรางแนว กันไฟในชวงกลางเดือนมกราคมของทุกปรวมถึงการตั้งกลุมเผาระวังไฟจนถึงฝนแรกในชวง เดือนเมษายน ชาวบานจะทําพิธบี วงสรวงกอนฤดูแลงทุกปเพือ่ ขอพรใหไมเกิดไฟปาขึน้ ซึง่ ทาง FORRU-CMU ไดสนับสนุนทัง้ คาแรงในการทําแนวกันไฟและคาอาหารสําหรับยามเฝาระวังไฟ นอกจากนั้นแลวทางหนวยวิจัยยังจางชาวบานใหชวยดูแลตนกลาดวยการกําจัดวัชพืชและใส ปุย ใหตน กลาดวยซึง่ การจางงานรวมกับการทํางานแบบอาสาสมัครของชาวบานทัง้ สองอยางนี้ จะชวยใหชาวบานเกิดความรูส กึ ตองการอนุรกั ษปา ขึน้ และเพิม่ ความรูส กึ ตองการสนับสนุนการ ทํางานในการฟน ฟูปา อยางคอยเปนคอยไป ในปจจุบนั นีป้ า ตนนํา้ ของชาวบานแมสาใหมทเี่ มือ่ กอนเปนพืน้ ทีโ่ ลงทีไ่ ดกลายมาเปน พืน้ ทีฟ่ น ฟูปา ราว 17 ปทแี่ ลวก็กลายเปนแหลงตนนํา้ สําคัญใหกบั หมูบ า น แหลงผลิตภัณฑจาก ปาและชาวบานก็มชี อื่ เสียงในแงของชุมชนทีส่ ามารถอนุรกั ษสงิ่ แวดลอมไดอยางดีเยีย่ มในพืน้ ที่ อุทยานแหงชาติดว ย
29
งานบริการ ดานการศึกษา งานวิจยั ทัง้ หมดจะไมมคี วามหมายหากขอมูล และความรูที่ไดมาจากการวิจัยทั้งหมดตองจบลงแคการตี พิมพในวารสารหรือปลอยใหฝนุ จับอยูใ นหองสมุด ดังนัน้ ทีมงาน ของเราจึงไดทาํ โครงการบริการการศึกษาเพือ่ ใหทกุ คนทีเ่ กีย่ วของกับการ ฟน ฟูปา สามารถเขาถึงขอมูลและความรูข องงานวิจยั เราได และหนังสือการตนู ฉบับนีก้ เ็ ปนสวนหนึง่ ของงานบริการดานการศึกษานัน่ เอง บริการการศึกษาสําหรับโรงเรียน ทีมงานวิจยั ของ FORRU-CMU ได สรางโครงการอบรมใหกบั โรงเรียนทัง้ ของไทยและตางชาติ ในบางครัง้ ทีมงานของเรา ไดไปจัดโครงการใหตามโรงเรียนแตสว นใหญแลวจะเปนการรับนักเรียนเขามาอบรมทีเ่ รือนเพาะ ชําของหนวยวิจยั บนดอยสุเทพหรือพืน้ ทีท่ ดลองการฟน ฟูปา กิจกรรมในเรือนเพาะชําไดแกการ เรียนรูเ กีย่ วกับผลและเมล็ด การเตรียมเมล็ดกอนการเพาะ การยายกลาและเรียนรูว ธิ กี ารดูแล ตนกลาในเรือนเพาะชําใกลกบั วัดพระธาตุดอยสุเทพ รวมถึงมีการเดินเสนทางศึกษาธรรมชาติ ในบริเวณใกลเคียงเพือ่ ศึกษาเกีย่ วกับระบบนิเวศของปาและเยีย่ มสนตนไมทใี่ หญทสี่ ดุ บนดอยสุ เทพ งานบริการการศึกษาของเราสามารถรองรับไดทกุ กลุม อายุทงั้ ภาษาไทยและอังกฤษ
30
บริการดานการศึกษาสําหรับผูเ ชีย่ วชาญ ทีมหนวยวิจยั ของเรายังสามารถจัดการอบรม 1 ถึง 5 วันใหกบั เจาหนาที่ หนวยงาน NGO องคกรระหวาง ชาติ รวมถึงนักศึกษาจากตางประเทศ ในโครงการอบรม มาตรฐานของหนวยวิจยั แบบ 3 วันนัน้ จะมีวนั หนึง่ ทีเ่ รียน แนวคิด ทฤษฎีและการคัดเลือกพันธุพ ชื โครงสรางทัง้ หมด ในหองเรียน วันทีส่ องเดินทางไปทีบ่ า นแมสาใหมเพือ่ พูด คุยรวมกับชาวบานและศึกษาในพื้นที่การฟนฟูปาในแง ของการเลือกพื้นที่หรือการสังเกตการฟนตัว ของความหลากหลายในระบบนิเวศ ทีมงาน ดานการศึกษาของ FORRU-CMU สามารถ ปรับเปลี่ยนโครงการอบรมใหเหมาะสมกับ ความตองการของแตละองคกร และถาหาก ทานสนใจเขารวมโครงการอบรมกรุณาติดตอ golf.forru@gmail.com
“แนวทางปฏิบตั ใิ นการฟน ฟู ปาเขตรอน” โดย สตีเฟน เอลเลียต เดวิด เบลคสลีย และเคท ฮารดวิค จากโรงพิมพ KEW ใหคํานิยมโดย เจาชายแหงเวลส
ทีมงานวิจยั ของเราไดตพี มิ พหนังสือฉบับลาสุด “การฟน ฟูปา เขตรอน” ซึง่ รวบรวม ขอมูลทัง้ หมดไวทงั้ ดานศิลปะและวิทยาศาสตรการฟน ฟูปา หนังสือฉบับนีจ้ ะอธิบายการฟน ฟู พื้นที่เสื่อมโทรมอยางเปนขั้นตอนชัดเจนซึ่งอางอิงมาจากแนวคิดและวิธีที่พัฒนาขึ้นจากหนวย วิจยั การฟน ฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหมตงั้ แตป พ.ศ.2537 เปนตนมา ครอบคลุมเนือ้ หาทัง้ หมด ของการฟน ฟูปา ตัง้ แตการเลือกพืน้ ทีก่ ารฟน ฟู การดําเนินการรวมกับชุมชน การปลูกตนกลา กระบวนการเฝาสังเกตรวมถึงอธิบายวิธกี ารทําการวิจยั เพือ่ พัฒนาวิธกี ารฟน ฟูปา และปรับใหเห มะสมกับระบบนิเวศ เศรษฐกิจและสังคมของแตละพืน้ ทีด่ ว ย หนังสือเลมนี้จะเปนประโยชนอยางยิ่งสําหรับผูที่สนใจทําการฟนฟูพื้นที่ปาเขตรอน ตัง้ แตระดับผูป ฏิบตั งิ าน นักวิจยั นักเรียน ผูอ อกกฎหมายและผูส นใจทีจ่ ะทําเรือ่ งการปลูกปาเพือ่ ดูดซับกาซคารบอน ทานสามารถสัง่ หนังสือเลมนีผ้ า นทางเวบไซทของ KEW ที่ www.kewbooks. com/asps/ShowDetails.asp?id=1035 หรืออานในรูปแบบออนไลนผา นทางเวบไซทของหนวย วิจยั การฟน ฟูปา ของเรา www.forru.org/en/content.php?mid=78
31
ขอมูลการติดตอหนวยวิจยั การฟน ฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหม สํานักงานของหนวยวิจัยการฟนฟูปา ตัง้ อยูใ นอาคารหอพรรณไมในภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม
ทีอ่ ยูส าํ หรับไปรษณีย ดร.สตีเฟน เอลเลียต หนวยวิจยั การฟน ฟูปา ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม ถ.หวยแกว เมืองเชียงใหม ประเทศไทย 50200 อีเมล
stephen_elliott1@yahoo.com (สําหรับขอมูลเพิม่ เติมภาษาอังกฤษ) s.suwann@gmail.com (สําหรับขอมูลเพิม่ เติมภาษาไทย) golf.forru@gmail.com (สําหรับบริการดานการศึกษา) ท า นสามารถหาข อ มู ล เพิ่ ม เติ ม ได จ ากเวบไซท ข อง หนวยวิจยั ที่ www.forru.org ติดตามขาวสารตางๆ ไดที่ www.facebook.com/forestrestorationresearchun วิดโี อตางๆ ของหนวยวิจยั ที่ www.youtube.com/user/FORRUCMU
32
เปาหมายของ Art Relief International คือตองการกระตุน ใหเกิดการตืน่ ตัวและ สรางปจจัยในการเปลีย่ นแปลงทางสังคมดวยวิธที สี่ รางสรรค ซึง่ ทีม ARI ไดมกี จิ กรรมทีส่ ราง บรรยากาศของการยอมรับ เปดใจและบําบัดทัง้ เปนกลุม และเฉพาะตัวบุคคลซึง่ ไมไดจาํ กัด แคเพียงทางการถายทอดออกมาเปนชิน้ งานศิลปะเทานัน้ แตยงั สามารถนําไปประยุกตใชใน การรับมือกับปญหาทีพ่ บไดในชีวติ ประจําวันอีกดวย ทีม ARI ใชศลิ ปะทุกแขนงไมวา จะเปนการวาดภาพ ระบายสีจนกระทั่งการแสดงและการเตนรําดวยซึ่งเปนการ สงเสริมใหทุกคนคนหาวิธีของตัวเองในการฟนฟูสภาพ จิตใจ รางกายและจิตวิญญาณของตนเอง งานกิจกรรมตางๆ ของ ARI ตัง้ แตการวางแผนจนถึง กระบวนการนําไปใชจริง ดําเนินการดวยอาสาสมัครทีม่ ี จิตอาสาทีเ่ ดินทางมาจากทัว่ ทุกมุมโลกทีไ่ ดมาอาศัย และทํางานทีจ่ งั หวัดเชียงใหมในประเทศไทยแหงนี้ เชิญชมบล็อกของเราที่ art-relief.blogspot.com เพือ่ ติดตามขาวสารกิจกรรมตางๆ และแรงบันดาลใจ เพือ่ นําไปสูก ารสรางสรรค หรือทางเฟซบุค ที่ www. facebook.com/artreliefinternational สําหรับขอมูลเพิ่มเติมและรายละเอียด ในการเขามาเปนสวนหนึ่งของทีมงาน อาสาสมัครของเรา
จากผูส นับสนุนการจัดพิมพหนังสือ ในเวลาทีแ่ สงแดดของชวงกลางวันแผดเผา ลงมาที่เรา ทุกคนคงอยากไปนั่งหลบแดดใตตนไม และผอนคลายอารมณเพือ่ หนีจากอากาศทีร่ อ นจัด ตนไมสามารถใหรม เงากับเราไดและสีสนั ของใบไม ทีต่ ดั กับสีนาํ้ เงินเขมของทองฟาก็ดสู วยงาม ตนไมมี ความสําคัญอยางมากกับเราไมเพียงแตเปนรมเงา ใหเราเทานั้นยังสามารถเปนเชื้อเพลิงใหเราหุงหา อาหาร เปนเครือ่ งมือเครือ่ งใชภายในบาน และยัง สามารถชวยยึดเกาะดินเพื่อไมใหถลมลงมาเวลา ฝนตกหนักไดอกี ดวย ประโยชนของตนไมอีกดานหนึ่งไดแก การผลิตกาซออกซิเจนเพือ่ ตอลมหายใจใหกบั มวลมนุษยและสัตวตา งๆ ดูดซับกาซ คารบอนไดออกไซดที่นักวิทยาศาสตรสวนใหญเชื่อวาเปนสาเหตุหลักที่ทําใหเกิดการ เปลีย่ นแปลงสภาพอากาศโลกหรือทีเ่ รียกกันวาโลกรอนนัน่ เอง ในชวงชีวติ ของผมนัน้ มนุษยเราไดทาํ ลายตนไมจาํ นวนมหาศาลและทําใหปา ไมสามารถดูดซับกาซคารบอนไดออกไซดที่เราปลอยออกมาไดทันดังนั้นเราควรจะ ตองพยายามฟน ฟูปา ทีม่ นุษยเราไดทาํ ลายลงไปเพือ่ ใหปา ไมสามารถทีจ่ ะทําหนาทีไ่ ด อยางสมบูรณ แตการปลูกตนไมอยางเดียวอาจไมเพียงพอเพราะวาปาประกอบไปดวย สิง่ มีชวี ติ หลายชนิด ไมวา จะเปนตนไม พืชตางๆ แมลง เชือ้ รา หรือแมแตนก ทัง้ หมดนี้ มีความสัมพันธตอ กันซึง่ เราเรียกความสัมพันธนวี้ า ความหลากหลายทางชีวภาพ ยก ตัวอยางเชนสัตวไดบริโภคเมล็ดของตนพืชเปนอาหารและนําเมล็ดไมไปทิง้ ลงทีห่ า งไกล จากตนแมเปนการตอบแทน ดร.สตีเฟน เอลเลียตและทีมงานหนวยวิจยั การฟน ฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหม ไดคดิ คนและหาวิธที จี่ ะฟน ฟูปา อยางมีประสิทธิภาพและยัง่ ยืนไมวา จะเปนดานความ หลากหลายทางชีวภาพหรือสัตวตา งๆ ทีเ่ ปนสวนประกอบหนึง่ ของปา และจากการ ทํางานนี้ เคท ดาวน อาสาสมัครแหงองคกร “ Art Relief International ” ไดถา ยทอด งานชิน้ นีอ้ อกมาในรูปแบบการตนู ซึง่ อธิบายหลักการฟน ฟูปา ใหกลับเปนปาตามเดิมได อยางนาสนใจและสวยงามซึง่ ผมมีความยินดีเปนอยางยิง่ ทีเ่ ปนผูส นับสนุนการจัดพิมพ หนังสือการตนู ฉบับนี้ ผมหวังเปนอยางยิ่งวาผูอานทุกทานจะไดรับความสนุกสนานและเกิดแรง บันดาลใจใหทกุ คนเห็นคุณคาของปาไมและเขาใจถึงหลักการในการฟน ฟูปา เพือ่ ทุกคน จะไดมโี อกาสนัง่ หลบรอนอยูใ ตตน ไมและสูดเอากาศบริสทุ ธิท์ ตี่ น ไมผลิตใหกบั เรา