De Nieuwspeper 2018 nr 21

PAGINA 7

Pittig en inspirerend nieuws over Rotterdam

Herman den Blijker: “Smaak zal altijd doorslaggevend zijn”

DE NIEUWSPEPER IS EEN UITGAVE VAN METRO

Oud-Zuid op z’n Rotterdams

PAGINA 15

DE JAARGANG 4, NR. 21 14 - 27 NOVEMBER 2018

KIJK VOOR HET LAATSTE NIEUWS OP WWW.DENIEUWSPEPER.NL

@DENIEUWSPEPER

CROSS COMIX

ONTMOETING MET HET BEELDVERHAAL PAGINA 18 - 19

(Tekening: Robert van der Kroft)

KIJK VOOR CULTURELE WINTER AGENDATIPS OP UITAGENDAROTTERDAM.NL /WINTER

GEDWONGEN

UITVERKOOP op tijdelijk andere locatie aan de Lylantse Baan 9b in Capelle a/d IJssel

De bedrijfspanden van de ZuiderSter zijn vorig jaar in andere handen overgegaan. Met de koper van de bedrijfspanden zijn destijds afspraken gemaakt over het gebruik van het pand in Capelle aan den IJssel en over het terugkopen van de panden in Capelle aan den IJssel en Barendrecht. De koper, die als tussenfinancier zou optreden, betwist dat deze afspraken een definitief karakter hebben en komt daarom de afspraken niet na. In de afgelopen periode is een juridisch conflict ontstaan met als gevolg dat door tussenkomst van de rechter de ZuiderSter maandag 5 november jl. gedwongen werd het pand te ontruimen. Over het juridisch conflict loopt nog een hoger beroep en kan maanden duren.

ALLES TOT

40% KORTING vraag naar de actievoorwaarden 7 dagen per week open!

outlet

verkoop

magazijn

LYLANTSE BAAN 9b - 2908 LC - CAPELLE A/D IJSSEL - 010 451 88 44 - WWW.ZUIDERSTER.NL

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

2@WKN@010*

DAGELIJKSE ZAKEN

3

CTY@PIX

Terwijl positivo Giovanni van Bronkhorst gelooft dat Feyenoord nog steeds landskampioen kan worden, riepen elders in de stad vastgoedtycoons de nog niet gebouwde Cooltoren uit tot het meest markante vastgoedobject van Rotterdam.

Het nuchtere Rotterdam een stad van de luchtkastelen? Het moet toch niet gekker worden. Hopelijk worden deze toren en andere te bouwen gebouwen werkelijk in beton gegoten, zodat de knalhard stijgende huurprijzen een zachte landing maken. Wie de peperdure huizen kunnen betalen?

Behalve speculanten wellicht ooit de zoon van Dirk Kuyt die het voetbaltalent van zijn vader heeft. Deze jongen zal volgens zijn vader nooit bij Ajax spelen. Waarom niet?

Een trits topvoetballers trapte met succes een balletje in zowel Rotterdam als Amsterdam. @ We kunnen ons beter druk maken om de beschaving die onlangs aan de Lijnbaan dreigde te kapseizen. Koopjesjagers ontketenden een fittie in de nieuwe Flying Tiger op het Rotterdamse Binnenwegplein. Deze Deense winkel biedt kekke gedezzzignde spullen als kaarsen, tassen, kleurpotloden, theepotten en mokken, kortom, dingen waarvan je niet eens wist dat ze bestonden, aldus de uitbaters. “Wat is dat eigenlijk? Een kaars!? Nooit van gehoord, die moet ik hebben!” En, baf, een elleboog wordt strategisch ingezet. @ Ook gewild zijn de elektrische scooters van Felyx die het bedrijf uitvoert in de sympathieke Rotterdamse stadskleuren groen & wit. Zeg maar niet tegen Dirk Kuyt dat Felyx zetelt aan de Amsterdamse Herengracht. Want voor je het weet wil die zoon helemaal niet in een Rotjeknor voetballen waar 020dingen door de straten zoeven. @ Opmerkelijk nieuws komt van de Heijplaat. Hier opende wethouder Said Kasmi officieel de IT Campus. Wat blijkt:

het innovatieve hightech Rotterdam is een wensdromenverhaal. Maar weinigen volgen in de stad een IT-opleiding. Is het diploma eenmaal binnen, dan verkassen de meesten vooral naar Eindhoven en Amsterdam, want daar zijn de banen. Niets geleerd van het verleden, al die beleidsmakers, toen elke gediplomeerde, getalenteerde creatieveling de vleespotten van Hilversum en Amsterdam opzochten (en opzoeken). Maar goed, er is een beginnetje gemaakt. @ Dan nog een bericht dat de kwartiermakers in Feyenoord City zorgen baart. De gemeente moet een tekort bij Depot Boijmans neutraliseren. En dan moet het museum zelf maar liefst 7 jaar lang aangepakt worden. Reken op een stroom berichten over tekorten-hier-en-tekortendaar. Dit maakt de kwartiermakers nerveus.

Want de bouw van de voetbaltempel gaat nog grotere tekorten-hier-en-tekorten-daar veroorzaken.

Opdoffen

wil zich Ah, een opvallende paalsticker. Het woord ‘Tourette’ zuigt. Wie niet onder laten opdoffen door een make-up artiest die haar zware tics ik deze controle heeft, het syndroom van Gilles de la Tourette? “Zal Het is Tja. gen?” aanbren gezicht je op – jklelijk!!! foundation – lelijkleli rs is. Ze wel zo dat de stickervrouw de grande dame onder de opdoffe Ze is ‘deed’ Jörgen Raymann. En Kanye West! En Amy Winehouse! kokende! Dan hebbie toch geen stickertje nodig, meissie.

Bieren

@ Dan lost voetbalclub Sparta zijn geldbehoeften sympathieker op. Met de private pegels van Ajax kan de sublieme jeugdopleiding blijven floreren. Wel jammer voor de Kasteelclub dat het de zoon van Kuyt op de buik kan schrijven.

Laat mij uw balkon zien en ik zeg wie u bent. Dit moeten studentenhokken zijn.

Ze hebben best wat te verteren.

Toch zeker meer dan een basisbeurs. Werden vroeger kratjes goedkoop bier weggespoeld, nu biedt het balkon een keuze uit Grolsch, Amstel, Kornuit, Brand, Heineken, Jupiler, Hertog Jan, noem maar op. Fijnproevende studenten, ook dat is heel 2018.

* 2 Weken Rotterdam

Colofon De Nieuwspeper verschijnt samen met dagblad Metro en wordt in geselecteerde gebieden huis-aan-huis verspreid. Tevens is De Nieuwspeper verkrijgbaar bij afhaalpunten in Rotterdam en de regio.

Carin Broere 06 - 5758 0037 Online www.denieuwspeper.nl www.facebook.com/denieuwspeper

Hoofdredactie Jaap van Rijn Redactie redactie@denieuwspeper.nl Vormgeving Metro Advertentieverkoop adverteren@denieuwspeper.nl Tonia van Nieuwenhuijzen 06 - 4905 4783

Alle rechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden nadrukkelijk voorbehouden en berusten bij De Nieuwspeper. Op het gebruik van deze uitgave zijn de Algemene Toepassingsvoorwaarden van De Nieuwspeper van toepassing.

De Nieuwspeper is een uitgave van Telegraaf Media Groep

BAK LEEG? Is de Metro-bak op jouw station ’s ochtends al snel leeg?

App een foto van de bak samen met de stationsnaam naar 06- 83 52 16 71. Dan vullen wij hem bij!

Pumpen nger 2.0.

Ontdekt op de Meent: een pump die dienst doet als deurdra werknieuw een van e geboort De Assem. den Van Bij schoenenwinkel nu ook woord? “Pump jij even de deur open, wil je?” Na de doorbitch de gepimpte deurpump, dat wordt heel erg 2019.

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

DOSSIER FIJNSTOF:

De Nieuwspeper gaat in een serie artikelen diep door het stof

GEZONDHEID

Hoe het is gesteld met het fijnstof in Rotterdam, hangt ervan af waar je je bevindt en wanneer. En aan wie je het vraagt. Na het oudejaarsvuurwerk lopen de concentraties op tot wel dertig keer de hoeveelheid die je gemiddeld inademt. Op gewone dagen adem je vooral in de buurt van snelwegen, vliegvelden en binnenvaartroutes meer fijnstof in.

4

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

GEZONDHEID

FIJNSTOF IN ROTTERDAM: MOUWEN OPSTROPEN, WANT HET MOET BETER TEKST: NATALIE HANSSEN BEELD: JAAP VAN RIJN

Gelukkig wordt er hard gewerkt in Rotterdam aan fijnstof uit uitlaatgassen en roet. In de koersnota Schone lucht, voor een aantrekkelijk en gezond Rotterdam, 2015-2018 staat dat in 2018 het verkeer 40% minder roet moet uitstoten.

Ook streeft de gemeente een duidelijke verbetering na van de concentratie stikstofdioxide (NO2), dit is een graadmeter voor de uitstoot van het verkeer.

Dit gebeurt met maatregelen zoals de milieuzone, de sloopregeling waarbij je subsidie krijgt als je een oude diesel inlevert, het plaatsen van e-laadpalen voor elektrische rijders en het stimuleren van fietsen. In de scheepvaart is winst te behalen door walstroom, zodat schepen geen diesel meer uitstoten als ze stilliggen. Volgens de laatste evaluatie van de gemeente ligt de stad ‘op koers’, en is de luchtkwaliteit gelukkig aanzienlijk verbeterd. Maar ook in Rotterdam wegen economische en praktische motieven mee. Het kan dus beter is de boodschap van de nota.

“Er blijven knelpunten bestaan”, geeft Arno Bonte meteen toe. Hij is namens GroenLinks wethouder Milieu, Duurzaamheid & Energietransitie in Rotterdam. “Er zijn nog steeds plekken in Rotterdam waar het echt te vies is en waar we boven de Europese norm zitten voor NO2. Denk aan drukke doorgaande wegen door de stad, zoals de ’sGravendijkwal, de Pleinweg en de ring. We gaan fors inzetten op projecten om de lucht schoner te maken. We hebben daarvoor 6,5 miljoen euro steun van de landelijke overheid gekregen, die de urgentie natuurlijk ook ziet. Hoe we dat gaan doen? Een van de belangrijkste ambities is het verkeer weren dat nu nog door de stad gaat maar daar niet hoeft te zijn. We streven ernaar dat we in 2020 de Europese normen halen voor de knelpunten.”

Het probleem lijkt zo te worden verplaatst naar de ring. Bonte zegt dat de gemeente alternatieven aantrekkelijk wil maken, zoals het gebruik van P+R, openbaar vervoer en de fiets, zodat het

Het gaat beter en het kan beter In 2010 werd er in Nederland 30 miljoen kilo fijnstof in de lucht uitgestoten, vooral door vervoer en industrie, raffinaderijen en energie.

Dat is de helft van het uitstootniveau in 1990. Vooral schonere motoren en deeltjesfilters hebben hieraan bijgedragen. Een fijnstofvrij leven is niet erg realistisch, want alles wat we verbranden levert fijnstof op. Fijnstof is eigenlijk een bijproduct van alles wat we graag willen hebben, zoals een eigen auto, een vliegvakantie, energie of een goedkoop eitje. TNO rekende uit dat ongeveer een kwart tot een derde van het ultrafijnstof dat je thuis inademt, in een paar procenten van de tijd wordt veroorzaakt: rond het koken van de maaltijd. Verreweg de meeste fijnstof krijgen we binnen door verkeer en industrie.

autoverkeer per saldo afneemt.

Milieuzone opheffen De problemen met uitlaatgassen zijn nog niet voorbij. Des te verrassender is het dat de milieuzone, een maatregel die volgens de experts veel resultaat opleverde, opgeheven wordt. Benzineauto’s van vóór 1992 laat de gemeente weer toe, net zoals de dieselauto’s van vóór 2001, die op 1 januari 2020 de stad weer in mogen rijden. De milieuzone voor vrachtverkeer in de binnenstad en op de ’s-Gravendijkwal blijft wel van kracht.

“Er zijn altijd voor- en tegenstanders van de milieuzone geweest”, zegt Arno Bonte. “Het compromis binnen de coalitie is dat de milieuzone voor personenauto’s wordt afgeschaft maar voor vrachtwagens gehandhaafd blijft.

GroenLinks had het liever anders gezien. Maar je kunt ook aanvoeren dat de milieuzone zijn werking voor een groot deel al gedaan heeft. Vooral de combinatie met de sloopregeling was heel effectief. En mensen die hun diesel inleverden gaan waarschijnlijk niet een nieuwe kopen als ze straks weer zijn toegestaan. Het opheffen van de milieuzone betekent wel dat we extra hard moeten werken en meer andere maatregelen moeten gaan inzetten om de lucht schoner te krijgen.

Daar zijn we het gelukkig van links tot rechts roerend over eens in het college.

Er komt een verkeerscirculatieplan van de wethouder Mobiliteit om onnodig verkeer uit de stad te weren.

Dit heeft ook een positief effect op de bereikbaarheid. Met slimme bouwlogistiek is ook veel te winnen. We hebben al geexperimenteerd met een bouwhub buiten de stad.

Daar wordt materiaal voor de werkdag verzameld, zodat er minder vrachtwagens naar de bouwlocaties in de stad hoeven te rijden. Andere maatregelen zijn het investeren in walstroom op aanmeerplaatsen in de buurt van woningen.

Dan is er nog het faciliteren van elektrisch rijden met meer laadpalen. En we stappen over op emissieloos vervoer. De RET heeft bijvoorbeeld net 52 elektrische bussen aangeschaft. De mensen uit de auto en in het OV krijgen blijft een doelstelling van het college.”

Klachten melden Bij klachten over luchtverontreiniging of stank door bedrijven, kun je contact opnemen met milieudienst Rijnmond DCMR: 0888-333 555. De meldkamer van de DCMR is 24 uur per dag, zeven dagen per week bereikbaar. Ook kun je via www.dcmr.nl een milieuklachtenformulier invullen.

die elk kwartier door CS denderen. Of naar het vliegverkeer. Arno Bonte: “Dieseltreinen zijn een stuk minder vervuilend dan het vrachtverkeer.

Maar we gaan wel overleggen met ProRail of we diesellocs kunnen vervangen door elektrische locomotieven.

Het vliegverkeer is een zaak van het Rijk. We pleiten er als gemeente voor de overlast zoveel mogelijk te verminderen door het aantal nachtvluchten te beperken en minder te vliegen over woonwijken. We hebben het kabinet aangegeven dat uitbreiding van Rotterdam Airport zeer onwenselijk is.”

Geen verband Een soort deken van fijnstof ligt boven Nederland. Daar kan de gemeente Rotterdam niet veel mee. Natuurlijk stoot de Rotterdamse industrie fors uit, met drie kolencentrales en verschillende raffinaderijen.

Alleen heeft dat weinig invloed op Rotterdam, want die uitstoot waait hoog over de stad heen. “Er is geen verband tussen de Rotterdamse industrie en fijnstofconcentratie”, zo vertelt Johan Voerman van DCMR. “Want wij hebben ook last van stof dat van elders komt aanwaaien, al stoten we netto meer uit dan er binnenkomt in Nederland. De concentraties fijnstof liggen in Rotterdam overal ruim onder de wettelijke grenswaarden. En voor een groot deel zelfs onder de waarden van de WHO, als je kijkt naar PM10-concentraties (het nummer 10 geeft de grootte van de fijnstofdeeltjes aan, red.). Voor PM2,5 (dit zijn kleinere deeltjes dan PM10, red.) geldt dat nog niet. Maar dat is ook moeilijker te beheersen omdat het ook in de lucht gevormd wordt, waar gasvormige uitstoot verandert in deeltjes.

Van veel klimaatmaatregelen die in binnen- en buitenland genomen gaan worden, mag je verwachten dat de lucht ook schoner wordt. Het gaat dan vooral om energiebesparing, gebruik van restwarmte en elektrificatie. Als

Arno Bonte: “Daar zijn we het gelukkig van links tot rechts roerend over eens in het college”

Dieseltreinen Rotterdam werkt vooral aan de vermindering van fijnstofuitstoot van wegverkeer en scheepvaart. Dat is niet verwonderlijk. Want dat is de uitstoot waar de stad wat aan kan doen. Al kun je je afvragen of er niet beter naar de dieseltreinen moet worden gekeken

gekozen wordt voor het stoken van biomassa (zoals hout) zijn er waarschijnlijk geen luchtvoordelen en misschien zelfs nadelen. Als het goed is zien we de komende jaren nog flinke verbeteringen.”

Ultrafijnstof Naast het ‘gewone’ fijnstof zweeft er ook ultrafijnstof in de lucht. Dat is volgens de wetenschap het gevaarlijkst, omdat dit stof diep kan doordringen in de longen en in het bloed kan komen.

Maar daarover is nog zo weinig bekend, dat er geen beleid voor is bedacht. Wel is het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) hard bezig met onderzoek om ultrafijnstof in kaart te brengen. Bijvoorbeeld rond luchthaven Schiphol omdat vliegtuigen veel ultrafijnstof uitstoten. “Het is nog niet goed te meten”, aldus Johan Voerman. “Omdat de deeltjes zo weinig wegen, worden aantallen deeltjes per cm3 lucht uitgedrukt en niet het gewicht. En dan meet je inderdaad wel heel veel deeltjes. Maar de vraag is bij welke hoeveelheden er gezondheidseffecten zijn. Ik denk dat we daar wat krampachtig over doen.

Want we weten dat gewoon nog niet.

Ik vind het lastig er bij voorbaat bezorgd over te zijn, al geldt natuurlijk altijd dat minder beter is.”

Stadsinitiatieven: stofzuigers, douches en bomenbankjes In de stad zijn kleinschalige initiatieven te vinden om fijnstof terug te dringen en de luchtkwaliteit te verbeteren. In augustus is er met luchtzuiveringsbedrijf ENS een proef uitgevoerd langs de A13 bij Overschie. Er is een soort stofzuiger geplaatst waarbij via een buis over het geluidsscherm langs de snelweg op ongeveer 6 meter hoogte verontreinigde lucht aangezogen wordt. Die wordt vervolgens door de zuiveringssystemen gereinigd.

Er is acht weken gemeten. Het resultaat: er werd ongeveer 35-40% fijnstof en 40-50% roet afgevangen.

Dit geldt alleen voor de lucht die in de stofzuiger terecht komt. We hebben geen ingewikkelde berekeningen nodig om te begrijpen dat er veel meer lucht langs de A13 gaat die niet in de filters terecht komt.

Het plan van de fijnstofdouche bij de ’s-Gravendijkwal zou in theorie meer effect kunnen hebben voor de omwonenden. Alleen rijden er ook auto’s boven het viaduct en komt er van alles elders uit de stad aanwaaien.

Initiatieven met groen, zoals de CityTree, de muur van mos, leveren vooral een fijn en schoon gevoel op.

Fijnstof-technisch levert groen een bijdrage. Maar er is zoveel lucht die niet in contact komt met groen, dat het verschil niet meetbaar is.

5

WÉL ALLEEN A-MERKEN, ÉCHT DE GOEDKOOPSTE!

?

R I A T I N A S E J P O N !

BESPARE T R U U B E D M IN O O R W O H S ALTIJD EEN

VERBAAS JEZELF OVER ONZE

ALTIJD-LAAGSTE-PRIJZEN

OP AL ONZE A-MERKEN SANITAIR EN TEGELS

Koopzondag? Kijk voor alle 38 vestigingen en openingstijden op www.sanidump.nl SANI-DUMP

SANI-DUMP

SANI-DUMP

SANI-DUMP

Stadionweg 45a

Schieweg 73-75

Lucebertstraat 32

Leeghwaterstraat 63

(Vlakbij de Kuip)

(100 meter vanaf de Makro)

Rotterdam

Delft

Spijkenisse

LOO DS

Sliedrecht

5

SANI-DUMP

Capelle a/d IJssel Cypresbaan 1

Naast

Aalsmeer - Almere - Amersfoort - Amsterdam - Bergen op Zoom - Breda - Capelle a/d IJssel - Cruquius - Delft - Den Haag - Dordrecht - Drachten - Elst - Geel (België) Groningen - Hoogeveen - Leeuwarden - Leiderdorp - Merksplas (België) - Middelburg - Nuenen - Roelofarendsveen - Roosendaal - Rotterdam - *Sittard-Geleen Sliedrecht - Spijkenisse - Terneuzen - Tilburg - Utrecht - Veghel - Volendam - Wijchen - Woerden- Zaandam - Zaltbommel - Zoetermeer - Zwolle

KIJK VOOR ALLE

*Nieuw onlangs geopend VESTIGINGEN EN OPENINGSTIJDEN OP WWW.SANIDUMP.NL

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

GESCHIEDENIS

OUD-ZUID OP Z’N ROTTERDAMS Er wordt wat herdacht dit jaar: 25 jaar Hotel New York, 65 jaar Groothandelsgebouw, 100 jaar Rotterdams Philharmonisch, 60 jaar ss Rotterdam, noem maar op. Maar over de aanleg van de Koningshaven op Zuid, een van de allerbelangrijkste gebeurtenissen in de stadsgeschiedenis, die dit jaar precies 150 jaar geleden plaatsvond, valt weinig te horen of te lezen. Aan Zuid ontlenen de haven en de stad hun wereldfaam. Dat Zuid ontstond niet zonder slag of stoot. Want of de toenmalige zuiderlingen maar even een stukje wilde opschuiven. Zoals in de zuidhoek in Charlois, een van de laatste overblijfselen van het oude Zuid.

Er waait de laatste tijd een andere wind op Zuid. Het stadsdeel lijkt

steeds minder vastgeklonken aan een negatief imago. De herwaardering van dit lang onbeminde stuk stad is in volle gang. Het betekent een hernieuwde dynamiek voor een stadsdeel dat eigenlijk nog hartstikke jong is. Want 150 jaar geleden was er op Zuid weinig anders te vinden dan polders, dijken en boerderijen. Stormenderhand overspoelden de havens en stadswijken van Rotterdam dit gebied, tot het onherkenbaar veranderd was. Op een paar plekken is de geschiedenis nog afleesbaar, zoals ervaren tijdens een fietstocht over een oud en enigszins verborgen dijklint dat nu de Zuidhoek heet.

TEKST: RALPH VAN DE DONK, BEELD: JAAP VAN RIJN

7

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

Het historische lint Grondherendijk, Zuidhoek en Schulpw eg biedt een ratjetoe aan bouwstijlen.

GESCHIEDENIS

Argusogen De bewoners van de polders Charlois en IJsselmonde moeten halverwege de 19e eeuw met argusogen naar hun buren boven de Maas hebben gekeken.

In Rotterdam gonsde het van de activiteiten. De stadshavens werden te klein, Rotterdam barstte uit zijn voegen. Begerig werd gekeken naar de zuidoever. Sinds mensenheugenis heerste daar op het Eiland van IJsselmonde rust en stilte, koeien graasden generatie na generatie op de weidse graslanden. De dijken beschermden de polders tegen het water. In het gebied lagen kleine dorpjes zoals Charlois, IJsselmonde, Rhoon en Katendrecht, maar verder was het eiland IJsselmonde zo goed als leeg. In recordtempo zou hier verandering in komen. Dit jaar precies 150 jaar geleden begon de Rotterdamse Handelsvereniging onder leiding van Lodewijk Pincoffs met de aanleg van de Koningshaven, destijds nog de Noorderhaven geheten. Het markeerde het begin van de ontginning van Zuid, van de onstuitbare opmars van Rotterdam en betekende het einde van een eeuwenoud polderlandschap.

De overrompeling van een landschap Na de Koningshaven werden er in rap tempo grotere havens gegraven. Oude structuren maakten plaats voor nieuwe. Met de aanleg van de nog veel grotere Waalhaven in de polders Robbenoord en Plompert doorsneden nieuwe havenbekkens gebieden die ooit met moeite waren veroverd op en verdedigd tegen het water. Op het land verliep de transformatie al net zo snel.

Vanaf het einde van de 19e eeuw werd er een stedelijk tapijt van woonwijken uitgerold, van noord naar zuid. De leeftijd van elke wijk is af te lezen aan de verschijningsvorm van de bebouwing. In eerste instantie nog de 19eeeuwse herenhuizen, vervolgens de vooroorlogse bakstenen bouwblokken, de tuinwijken en de groots opgezette lanen. Na de oorlog bouwden de Rotterdammers de noodwoningen van de Wielewaal en de moderne, betonnen bouwblokken van Pendrecht en Zuidwijk. Waar ooit een polderlandschap was, ligt nu een lappendeken van wijken, losjes naast en tegen elkaar rond het gigantische Zuiderpark gegroepeerd, als een archipel van eilanden met elk een eigen ont-

Hoezo rooilijn, wat is dat dan?

8

staansperiode en identiteit.

Er zijn nog maar weinig plekken die herinneren aan de polders van weleer, net zoals er nog maar enkele plaatsen zijn waar de verschillende sferen van deze ontstaansperiode écht samenkomen. Een uitzondering is te vinden bij een oude dijk die loopt van Oud-Charlois in de richting van Rhoon, via de straten Grondherendijk, Zuidhoek en de Schulpweg. Een fietstocht over deze dijk, in de volksmond Zuidhoek, een historisch lint, is een reis door de ontstaansgeschiedenis van Zuid.

Natuurlijke grens, barrière en niemandsland tegelijk Wie vanaf de noordzijde de Grondherendijk betreedt, kan direct zien wat dit dijklint zo bijzonder maakt. Een modern bouwblok op de hoek, bescheiden dijkhuisjes uit de 19e eeuw, een vooroorlogs bouwblok en een sierlijk herenhuis: een collage van bouwstijlen en tijdperken. Wie de moeite neemt zijn weg te vervolgen in zuidelijke richting, van de Grondherendijk naar de Zuidhoek, wordt getrakteerd op een staalkaart van Rotterdamse tijdperken. Veel van de oude structuren van de polders zijn uitgewist.

Maar waarom deze niet? Ter hoogte van het oude dorp Charlois is duidelijk zichtbaar dat de dijk een stuk hoger ligt. Deze oude dijk had van oudsher het land beschermd en de bebouwing lag ertegenaan, wat veranderingen belemmerde. Bovendien lag – en ligt – de dijk op de grens tussen twee grote ontwikkelingen: aan de westzijde de Waalhaven en aan de oostzijde de nieuwe woonwijken, gebouwd in de vrijwel lege polders. De dijk was een natuurlijke grens, een barrière en niemandsland tegelijk. Terwijl eromheen het landschap in sneltreinvaart veranderde, werd de dijk stapsgewijs volgebouwd. De oude arbeidershuisjes en boerderijtjes kregen gezelschap van bouwwerken uit iedere denkbare periode. Het resultaat is een vrijwel kaarsrechte en 2,5 km lange tocht door de geschiedenis. Vrijwel, want ter plaatse van Woonzorgcentrum Waelestein en plas de Waal maak je een kleine slinger naar de Schulpweg.

Deze gekke omweg is ook een historisch restant. De Waal ontstond na een dijkdoorbraak toen dit nog allemaal polder was, net zoals de zuidelijker gelegen plas de Wiel. De nieuwe dijk is er in een bocht omheen aangelegd. Op

De Zuidhoek ten voeten uit, aan dit stuk stad kwam geen stedenbouwkundige te pas.

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

GESCHIEDENIS

De fascinerende Zuidhoek Ook de Zuidhoek trekt nieuwe bewoners die hier in een dorpse sfeer nog betaalbare woningen vonden. Vonden, want ook op Zuid beginnen de huizenprijzen te stijgen. Opa en oma Van der Hoek maakten de golfbewegingen vanaf 1965 vanuit een grote koopwoning allemaal mee. Ze kunnen zich nog het uitzicht vanuit de woonkamer herinneren: dorpshuisjes met daarachter het Spui, waarop ze in de winter schaatsten. Later werd het water gedempt, het is nu een langgerekte speelweide waarop de tuinen van vele huisjes uitkomen. Op de plek van de dorpshuisjes staat een relatief laag jaren 80 appartementengebouw. Zoals overal langs de dijk waar oude woningen verdwenen, vulden aannemers de gaten op met gestapelde woningen die meer geld opbrachten maar totaal niet aansluiten op de oorspronkelijke bebouwing. Deze ratjetoe aan stijlen maakt de Zuidhoek wel fascinerend.

Opa en oma Van der Hoek hebben oude en nieuwe bewoners zien komen en gaan. Zoals de Spanjaarden, in de jaren 60, die elke ochtend met bussen naar hun werk werden vervoerd. In de jaren tachtig en negentig gleed de Zuidhoek weg, zoals zoveel Rotterdamse wijken. De dochter vroeg voorzichtig of het niet tijd werd om te verhuizen.

Ze bleven en streden samen met anderen voor een betere straat. Check op YouTube het in 1997 gemaakte filmpje Charlois 2000 . De historische lantarenpalen zijn er gekomen en ook werd de parkeeroverlast getemd. De Zuidhoek trekt inmiddels nieuwe bewoners die hier hun kinderen wel zien opgroeien. De Van der Hoeks zijn nu opa en oma voor die kids. Leuk toch? Daarbij, met zo’n pracht van een tuin verhuis je toch niet!

Onder meer bij de Grondherend ijk is de oude dijk in volle glor ie te bewonderen.

dit punt merk je ook hoe dicht de industrie van de Waalhaven tegen de stad aan schuurt. Het levert een merkwaardige combinatie op van industrie en wonen. Hoe zuidelijker je fietst, hoe meer aanwijzingen je vindt hoe de dijk er oorspronkelijk uitzag. Soms passeer je een nog vrijstaand boerderijtje, zie je een stukje groene weide dat herinnert aan de weidse vergezichten van weleer. Je passeert de Wielewaal – vernoemd naar de twee plassen en niet naar de vogel – waar vlak na de oorlog noodwoningen zijn gebouwd. De wijk bestaat uit lage woongebouwen, omgeven door veel groen, iets wat hopelijk tijdens de aanstaande transformatie behouden blijft. Een voetbalvereniging, volkstuintjes, de geur van paarden – langzaam maar zeker waan je jezelf buiten de stad en met een beetje fantasie in de polders van weleer. Het zou prachtig zijn geweest als het lint zou leiden naar de nog bestaande polders ten zuiden van Rotterdam, maar het feest eindigt helaas vrij abrupt. Na de Jan Olieslagersweg loopt de route dood en wie zich verder waagt, verdwaalt gemakkelijk in de moderne lelijkheid van infrastructuur en snelwegarchitectuur.

Dan maar de omgekeerde weg terug?

Zuid 2.0 Het dijklint is een onbeweeglijke lijn in het landschap waar een ongewone dorpse charme heerst, vooral dankzij de historische mengelmoes die er te vinden is. Eromheen veranderde de wereld ingrijpend en dat liet telkens zijn sporen na op de dijk. Als een van de weinige historische sporen is het onderdeel geworden van de structuur van Zuid, zoals ook het dorpje oudCharlois zelf. Inmiddels is Rotterdam begonnen aan de tweede verovering van Zuid – opnieuw van Noord naar Zuid, zo lijkt het. Het is te hopen dat dit gepaard zal gaan met respect voor de bestaande charme, structuren en karakteristieken. De hernieuwde dynamiek is zonder meer een welkome ontwikkeling, zolang de beleidsmakers in staat zijn de huidige stadscultuur te verrijken in plaats van te vervangen voor iets nieuws. Dat Zuid, zoals het is, blijft bestaan, maar dan als een verbeterde en mooiere versie.

betrok Sjaarloois. Haar vader, een architect uit Rotterdam Noord, Deze dame bewoont de winkel van Bloois, ooit de slager van met zo’n tof huis ook ze zou waarom En . verlaten te niet k Zuidhoe de destijds een dorpshuisje verderop in de straat. Ze besloot stads oplopen. in een deel van de straat waar de woningen van dorps naar

9

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

ADVERTORIAL DUURZAAM ROTTERDAM 10

DIT ARTIKEL IS EEN PRODUCTIE VAN DE GEMEENTE ROTTERDAM (FOTO: VINCENT VAN DORDRECHT)

DUURZAAM ROT TERDAM

Op zoek naar handige tips, adviezen of ervaringen over het duurzaam verbeteren of verbouwen van je woning?

De gemeente Rotterdam staat je bij. Ga naar rotterdamenergiebesparing.nl en kom alles te weten over isoleren, groene energie, gezond wonen, het verhogen van je woongenot en verlagen van de energierekening.

Werk mee aan een gezonder en toekomstbestendiger Rotterdam voor iedereen.

‘Oud herenhuis prima te verduurzamen’ Ondernemer Peter Verhees pakt het grondig aan. Zijn laatste project: een voormalige tandartspraktijk ombouwen tot vier aardgasvrije woningen. Een project dat past bij zijn ambitie om duurzame woningen op de huurmarkt aan te bieden.

TEKST: ILJA POST Als we hem spreken, is het via Skype.

In Rotterdam is de aannemer dan net begonnen met de verbouwing van het karakteristieke pand aan de Mathenesserlaan. Maar Verhees zelf zit op dat moment in Irak, waar hij voor Shell meewerkt aan de heropbouw van de aardgasinfrastructuur in dat land. En nee, ook hem ontgaat de ironie niet dat het gesprek vervolgens juist gaat over het aardgasvrij maken van woningen.

“Maar waarom zou het één het ander uitsluiten? Bovendien, ook Shell investeert flink in alternatieve energiebronnen. En los van mijn werkgever: ik ben ook gewoon mens. In mijn geval zelfs één die, misschien juist vanwége zijn werk, als geen ander begrijpt dat het de hoogste tijd is om onze energieconsumptie aanzienlijk te verminderen.”

Waar moeten we in 2050, met een sterk toegenomen bevolking en minder beschikbare fossiele brandstoffen, nog energie vandaan halen om iedereen tevreden te houden. Verhees vroeg het zich ook af, en wijdde er als student zelfs zijn mastervisie aan. Als vastgoedondernemer, met inmiddels meerdere panden in Rotterdam weet hij het wel.

“Alle energie die vervliegt vanwege slechte isolatie, moet je allereerst zo veel mogelijk terugdringen. Omdat ik een voorliefde heb voor oude, vooroorlogse panden is dat al een hele uitdaging. De meeste hebben energielabel F of G voordat ik ermee aan de slag ga; de minst energiezuinige scores die je kunt krijgen.”

Zijn persoonlijke challenge: om de panden reeds in bezit binnen twee jaar minimaal naar een label C te verbouwen. “Dubbele beglazing hadden deze al. Maar verbeteringen zitten in bijvoorbeeld isolatie, ventilatie, warmwaterinstallaties en het plaatsen van zonnepanelen.”

Maar voor zijn nieuwste project heeft Verhees nog grotere plannen.

De voormalige tandartspraktijk moet hét voorbeeld worden van hoe je een oud

“De stad is een inspirerend voorbeeld voor andere deltasteden in de wereld”

herenhuis uit 1907 prima kunt verduurzamen. Daarbij is hij duidelijk niet over één nacht ijs gegaan. Maanden van voorbereiding gingen aan het project vooraf.

“De WoonWijzerWinkel, het Energieloket voor verduurzaming en energiebesparing in de regio, was daarbij een belangrijke inspiratiebron. Dat is een soort showcase van alles wat er op gebied van duurzame huisaanpassingen te krijgen is. Enorm behulpzaam.”

Uiteindelijk koos hij voor een set aan maatregelen. De belangrijkste: vloer-, dak- en gevelisolatie, driedubbele beglazing, extra isolerende deuren, een lucht warmtepomp in combinatie met vloerverwarming en 21 zonnepanelen op het dak.

Verhees, die de woningen gemeubileerd wil verhuren, heeft de smaak zo goed te pakken dat hij ook in het interieur alleen de meest energiezuinige apparaten kiest, en tweedehands meubels uit de jaren ’50 en ‘60 van Nederlandse ontwerpers. Zelfs de aanvraag voor een laadpaal voor elektrische auto’s voor de deur ligt al klaar.

Of dat allemaal niet schreeuwend duur is? “De renovatiekosten vallen zo’n 30 tot 40% hoger uit, dan wanneer ik de boel alleen cosmetisch had opgeknapt. Maar als gevolg daarvan stijgt het huis in waarde, kan ik ietsjes meer huur vragen en, interessanter: vermindert het energieverbruik met 60%. Puur financieel bekeken gewoon een goede investering dus.”

Ook heeft Verhees vast voorbereidingen getroffen om zijn woningen op termijn aan te laten sluiten op de stadsverwarming. Uit de WAT-kaart, een globale schets van wijken, waarin staat wat per wijk het goedkoopste alternatief voor aardgas is, blijkt dat voor de Mathenesserlaan inderdaad het warmtenet te zijn. “Wanneer de gemeente start met werkzaamheden om die aansluiting daadwerkelijk te realiseren, is nog niet duidelijk. Maar ik heb nu alvast de buizen laten installeren om het pand in de toekomst met weinig kosten op stadsverwarming aan te sluiten.”

Hoe dan ook, Verhees is trots op koploper Rotterdam. “De stad is een inspirerend voorbeeld voor andere deltasteden in de wereld die ook deze duurzaamheidstransitie meemaken.

Ook ik draag graag mijn steentje bij aan de verduurzaming van onze leefomgeving.”

Gemeente wijst verhuurders de weg in duurzame oplossingen Bart de Vries van Aurora Vrido heeft een mooie collectie vastgoed in bezit. In Rotterdam gaat het om grotendeels vooroorlogse panden.

Mooie, karakteristieke woningen die zich goed laten verhuren. Binnenkort staat het groot onderhoud op de planning. Een mooie kans om gelijk een verduurzamingsslag te maken. Betere isolatie, HR++ glas, mogelijk ook zonnepanelen; De Vries inventariseert momenteel wat er mogelijk is aan energiezuinige maatregelen, wat dat oplevert aan energiebesparing en voor welke ingrepen hij mogelijk aanspraak kan maken op subsidiegelden.

Daarbij wordt hij onder andere geholpen door Nicolien Wirschell, projectleider verduurzamen particuliere verhuur bij de gemeente Rotterdam. Haar taak: om verhuurders zoals De Vries de weg te wijzen om hun bezit te verduurzamen.

“Geen onnodige luxe. Want er zijn zoveel initiatieven en loketten dat je vaak geen idee hebt voor wat, bij wie en waar je kunt aankloppen”, aldus De Vries. “Als leek is er haast geen doorkomen aan.”

“Bijkomend probleem is dat ‘duurzaam’ een containerbegrip is gewor-

den, waaronder bijvoorbeeld ook groene daken vallen”, vervolgt hij.

“Terwijl dat toch een heel ander soort maatregel is dan – zeg – het isoleren van vloeren of het plaatsen van een warmtepomp. Ook wonderlijk: de soms vrij bureaucratische en schijnbaar arbitraire regels waaraan je moet voldoen om in aanmerking te komen voor bepaalde subsidies.”

“Als particuliere verhuurder kun je aanspraak maken op een zogeheten ‘STEP-subsidie’. Voorwaarde is dan wel dat de huurprijs onder de liberalisatiegrens blijft, een bedrag van maximaal 710,68 euro per maand. Alleen, wat nu als je een pand bezit, waarbij sommige woningen bóven en andere ónder die grens zitten?

“Mijn ervaring is dat je dan helemaal niets krijgt, omdat je net buiten de regels valt”, antwoordt de vastgoedeigenaar zelf al. “Of dat je enkel een aanvraag moet indienen voor die ene woning die wél aan alle voorwaarden voldoet. Een beetje omslachtig, denk ik dan. Zeker voor verhuurders die meerdere panden exploiteren. Zij moeten dan voor elke woning opnieuw onderzoeken of deze in aanmerking komt voor

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

ADVERTORIAL DUURZAAM ROTTERDAM

Vestia renoveert woningen naar aardgasvrij Rotterdam gaat voor energiezuinig. Overal duiken dan ook initiatieven op om huurders en huiseigenaren te helpen met duurzame aanpassingen. Ook woningcorporaties doen mee door hun bezit te verduurzamen, zoals Woonstad Rotterdam (zie kader) en Vestia, dat appartementencomplex African Inn van het gas haalde en aansloot op stadsverwarming.

subsidie of niet.”

Die aanpak motiveert niet, stelt De Vries. “Begrijp me niet verkeerd: ik ben helemaal voor verduurzamen.

Voor het milieu, maar ook omdat het mijzelf – nog los van eventuele subsidies - energiekosten bespaart. Maar als die potjes er dan toch zijn, waarom deze dan niet bundelen in één landelijk loket in plaats van verhuurders met een kluitje in het riet te sturen?”

“De gemeente Rotterdam begrijpt deze zienswijze gelukkig en denkt actief met verhuurders mee. Ook organiseren ze informatieve bijeenkomsten voor verhuurders en bieden ze een gratis energiescan aan. Wij hebben meegedaan aan een testversie daarvan. Ook gaan we gebruik maken van de Europese subsidie die de gemeente Rotterdam voor particuliere verhuurders aanbiedt. Fijn dat de gemeente zo’n actieve aanpak heeft. Naast woningcorporaties bezitten particuliere beleggers landelijk immers het meeste vastgoed.”

Concreet dus, om De Vries’ punt te maken: om snel grote slagen te slaan in het verduurzamen of aardgasvrij maken van het woningaanbod, is het beter om ondernemers te wijzen op de voordelen van zo’n investering. Iets waarvan uiteindelijk ook de huurders profiteren. Een huurbaas die investeert in zijn vastgoed, heeft over het algemeen ook met hen het beste voor.

Kijk ook op: www.particuliereverhuur.010duurzamestad.nl/

Woonstad Rotterdam realiseert aardgasvrije nieuwbouw In 2050 moeten alle woningen in Nederland van het gas af zijn. Dat is een grote opgave. Woonstad Rotterdam maakt daarom tempo met de verduurzaming van haar woningvoorraad. Bestaande woningen sluiten ze, waar mogelijk, aan op restwarmte uit de Rotterdamse haven. Ook nieuwbouwwoningen worden aangesloten of we maken ze allelectric: gasloos en met verwarming door een warmtepomp.

Plan A van Spangen, een nieuwbouwproject met 80 aardgasvrije eengezinswoningen in de Staringbuurt, is daarvan een goed voorbeeld. Andere all-electric projecten van de woningcorporatie zijn Buitengewoon Bajonet in het Oude Westen en de Van Haeftenstraat en Drents Plantsoen in Hillesluis.

Bijzonder aan deze projecten is de diversiteit aan duurzame toepassingen: slimme zonnepanelen, driedubbel isolatieglas, lucht-warmtepomp, groene daken en slimme ventilatie. Opvallend is ook dat bij de bouw ook zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met bijvoorbeeld steeds extremer wordende weeromstandigheden.

Zo is in Spangen elke woning voorzien van een regenton die de buurt beter bestand moet maken tegen hevige regenval.

Vanuit de regentonnen stroomt regenwater via een ondergronds infiltratie- en overloopsysteem naar een binnenterrein met natuurlijke waterbuffers. Pas als deze buffers vol zijn, stroomt het water naar het riool.

Ook vrij uniek is dat Woonstad Rotterdam zoveel mogelijk circulair bouwt, wat betekent dat veel materiaal wordt hergebruikt. Zo ontvingen ze onlangs verschillende sloopmaterialen uit het oude Erasmus MC: in dit geval onder andere wc-potten en plafondplaten. Deze krijgen een tweede leven in hun woonprojecten.

Martin Roders is programmamanager Duurzaam binnen Vestia. Een verantwoordelijke job, aangezien de corporatie een beleid heeft uitgestippeld dat erop is gericht om in 2050 volledig CO2 neutraal te worden. Vertaald naar de woningen die zij in bezit hebben, betekent dit dat er jaarlijks zo’n 1700 woningen moeten worden verduurzaamd. Dit gebeurt voornamelijk in de gemeenten Rotterdam, Den Haag, Delft en Zoetermeer.

Roders: “Dit doet Vestia onder andere door te isoleren, verwarmingsinstallaties aardgasvrij te maken en het kookgas te vervangen door elektrisch koken. Maar bijvoorbeeld ook door bestaande gebouwen een nieuwe functie te geven. Door niet te slopen behoud je veel materiaal dat anders verloren was gegaan. De werkzaamheden aan de African-Inn, een voormalige studentenflat die is getransformeerd tot appartementencomplex, passen goed in deze gedachte.”

Projectleider Peter van Gennip kent de geschiedenis van het complex als geen ander. Toen hij nog bij Stadswonen Rotterdam werkte, de vorige eigenaar van het gebouw dat toen nog dienst deed als bejaardentehuis, was hij betrokken bij het ombouwen van het pand tot studentenhuisvesting. Een kunstje dat hij begin 2017 bij Vestia herhaalde door het studentencomplex aan het Afrikaanderplein te transformeren in 56 aardgasvrije huurappartementen.

Dat het pand toen grotendeels leeg stond, maakte het een mooie testcase. De studenten waren reeds vertrokken en er huisde

enkel nog een restaurant in het pand. Van Gennip kon het gebouw dus tot op het betonnen skelet laten ontmantelen om zo het benodigde leidingwerk voor aansluiting op stadsverwarming erin te verwerken.

Daarvoor moesten wel goede afspraken worden gemaakt met de betrokken energieleverancier Nuon, omdat het bestaande stadsverwarmingsnetwerk nog niet was uitgebreid tot de Afrikaanderwijk.

Van Gennip: “Deze liep voorheen tot aan de Laan op Zuid. Dit netwerk uitbreiden voor een paar losse woningen was wellicht niet rendabel geweest. Maar nu wij in één keer een heel complex op de stadsverwarming wilden aansluiten, werd het een ander verhaal. Ook andere omwonenden kunnen zich daar nu op laten aansluiten.”

Of dat nut heeft? Van Gennip denkt van wel. “Gecombineerd met alle isolatiemaatregelen hebben we de African Inn van energielabel F of G naar A weten om te bouwen. Dat scheelt echt enorm in de energiekosten en CO2-uitstoot.”

Waar mogelijk zal Vestia de komende jaren meer en meer panden van het aardgas af halen. Dit keer stond het pand leeg, maar in de toekomst gaat er ook in bewoonde staat gerenoveerd worden, aldus Roders. Daarbij komen de lessen die wij nu opdoen bij co”plexen als de African Inn goed van pas. Het bevordert de snelheid waarmee wij straks de rest van ons vastgoed CO neutraal kunnen maken.”

11

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

PEPERBUZZ

12

Nick Yap, rechts van de opblaasbare robot: “Het voordeel van deze techniek is dat minder bekende of startende bands meer playtime krijgen.”

Gaat Volareo de online jukebox Spotify naar de kroon steken?

Nick Yap zou zomaar eens kunnen gaan behoren tot ‘de negen nullen club van internet whizzkids die met een goed idee in één klap miljardair worden. Denk aan Daniel Ek en Martin Lorentzon, de oprichters van Spotify. Dezelfde online jukebox die Nick Yap nu naar de kroon steekt met zijn start-up Volareo, een slimme speaker die muzikanten rechtstreeks aan fans koppelt met behulp van de blockchain en zorgt voor een eerlijkere betaling per gestreamde band of artiest.

TEKST: ILJA POST

De in Singapore geboren en getogen Nick Yap verhuisde in 1997 naar Nederland om een mp3-speler te introduceren in Europa. Destijds het nieuwste van het nieuwste op het gebied van draagbare mediaspelers, maar inmiddels alweer net zulke vergane glorie als de walkman. Nick Yap diept wat gegevens uit zijn geheugen op: “Eind jaren 90 had een mp3-speler, met een retailprijs van zo’n 600 dollar, doorgaans 32 MB beschikbaar voor de opslag van een half uur muziek. Al met al zo’n 10 songs. Een lachertje vergeleken met wat vandaag de dag de norm is. Desondanks gingen de apparaatjes als warme broodjes over de toonbank. Alleen ons bedrijf verkocht al zo’n 3.000 units per maand. Tegenwoordig streamen we onze muziek vooral. Superhandig, maar qua muziekbeleving niet echt een stap vooruit. Bluetooth boomboxen geven nu eenmaal niet die warme, volle sound als die oude, bedrade

speakers van je ouders. Muziek via wifi afspelen geeft al een betere geluidskwaliteit. Maar daar zijn de meeste stereo’s niet voor toegerust. En speakers die dat wel zijn, kosten over het algemeen klauwen met geld.”

Rocki Play Toen bleek dat niemand een fatsoenlijke oplossing voor dit probleem bedacht, besloot Yap met zijn kennis van hard- en software het zelf te proberen.

Vijf jaar geleden lanceerde hij het streaming-kastje Rocki Play. Dit is een apparaatje dat je via de line-iningang van een stereo-installatie, wekkerradio of transistorradio kan aansluiten.

De handzame Rocki maakt een verbinding met de applicatie op de telefoon en je kunt muziek afspelen via het op de Rocki aangesloten apparaat. Een gouden greep, zo bleek. Mede omdat de Rocki Play al vanaf 49 euro te koop was en is.

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

PEPERBUZZ

PEPERBUZZ ondernemen in rotterdam

event South by Southwest, de SXSW, in Austin, Presentatie van Karl Oliver Goedicke van Volareo op het muziek r van muzieklabels als D.O.N.S. en vindt ook eigenaa r, produce als ervaring heeft Texas. Chief of Content Goedicke nog de tijd om te dj’en.

tiesten op Spotify vangt 90 procent van de inkomsten. Dat kan dus beter geregeld worden, vindt Nick Yap: “Labels betalen deze online jukebox om hun best beluisterde artiesten nóg meer in de kijker te spelen. Muzikanten in de marge hebben er weinig profijt van.”

Waarin Volareo zich onderscheidt van bijvoorbeeld Amazons Alexa en Echo is dat het bedrijf een open en gedecentraliseerd systeem biedt. Mensen kunnen een app bouwen voor de speaker en op deze manier gebruikmaken van de geboden techniek. De spraakgestuurde, streaming-muziekspeler van Volareo is een platform dat gebruikmaakt van blockchain* waarmee muzikanten en fans rechtstreeks zijn te verbinden. Dit kan ervoor zorgen dat muzikanten sneller en eerlijker worden betaald, aldus Volareo in een persbericht. Dit idee is mede geïnspireerd door Echo, de praatpaal van Amazon. Nick Yap: “Amazon Echo is niet simpelweg een speaker, maar een manier om Amazon in je huis te brengen. Dat willen we ook doen voor je relatie met muziek. Het enige wat je straks hoeft te doen, is zeggen: speel mij wat muziek. De kunstmatige intelligentie in het systeem koppelt vervolgens eerder gekozen favoriete nummers aan de intonatie in je stem. Heel simpel: ben je vrolijk, dan krijg je ook vrolijke muziek. Ben je een beetje down, dan krijg je smartlappen. Of andere, zachte liedjes die passen bij je stemming op dat moment.”

Met de Rocki Play kreeg Nick Yap, inmiddels neergestreken in het CIC Rotterdam, de smaak van het ondernemen te pakken. In 2017 werd hij medeoprichter van Travis the Translator, een handheld device die de gebruiker laat communiceren met mensen in een taal die hij of zij niet machtig is.

Het idee hiervoor deed Nick op in het Venture Café Rotterdam, de kantine van het CIC, een van de Rotterdamse mekka’s voor start-ups. Daar werken mensen uit vele landen die verschillende talen spreken. Nick Yap vroeg hun of ze het ook niet moeilijk vonden om met al die mensen met verschillende achtergronden te communiceren.

De meesten beantwoordden de vraag bevestigend. Nick Yap: “Ik vroeg hun wat een oplossing hun waard was: 5, 10, 100, 200 of 500 euro. De studenten gingen – niet verwonderlijk – voor de goedkoopste oplossing. Maar bedrijven bleken hier best iets voor over te

hebben. Met deze kennis ontwikkelden we Travis the Translater, een idee dat ons geen windeieren heeft gelegd.

Binnen twee jaar zijn we van idee naar product gegaan, met inmiddels 120.000 verkochte vertalers. And still counting…”

Beter betaalde artiesten Of daar een markt voor is? Nick Yap vermoedt van wel. Mede omdat zijn systeem niet alleen de gebruiker, maar óók de artiest helpt: “Staan ze niet onder contract van een muzieklabel, dan kunnen ze nu wel iemands playlist halen. En houdt iemand van Afrikaanse klanken, dan krijgt hij niet meteen pak ’m beet Graceland van Paul Simon te horen, maar bijvoorbeeld een onbekende artiest uit Ghana of Kameroen. Het voordeel van deze techniek is dat minder bekende of startende bands meer playtime krijgen en inzicht opdoen over waar hun fans zitten.”

Waar Volareo ook in voorziet: dat muzikanten, zeker degenen die onder contract staan bij een label beter (en sneller) betaald krijgen dan dat nu het geval is bij bijvoorbeeld Spotify. Nick Yap: “Nu krijgen artiesten vooral be-

“Bluetooth boomboxen geven nu eenmaal niet die warme, volle sound als die oude, bedrade speakers van je ouders”

De macht van Spotify Na de lancering van Travis besloot Yap een andere uitdaging op te pakken: het breken van de macht van Spotify. Want hoewel de muziekdienst veel betekent voor de muziekindustrie, kent hun all you can stream-model tekortkomingen. Nick Yap: “Mensen kunnen meer muziek ontdekken. Maar waardeer je de muziek wel die je tot je neemt? Is het écht goed?” Ook op het verdienmodel van Spotify valt het een en ander af te dingen. Want slechts 1 procent van de ar-

Dit is een blockchain Een blockchain (Nederlands: blokketen) is een systeem dat gebruikt kan worden om gegevens vast te leggen. Dit kunnen bijvoorbeeld overschrijvingen zijn zoals die bij een reguliere bank mogelijk zijn, maar kan ook eigendomsaktes, afspraken, persoonlijke berichten of andere gegevens bevatten. Het bijzondere aan de blockchain is dat dit mogelijk is zonder centrale autoriteit, waardoor het vervalsen van de vastgelegde gegevens niet mogelijk is door één centraal punt te corrumperen. De bekendste implementatie van de blockchain is de Bitcoin. (Bron: Wikipedia)

taald per stream. Maar bepaalde labels betalen pas uit na een half tot anderhalf jaar. Als startende artiest heb je daar niets aan. Zij kunnen hun huisbaas ook niet pas na een aantal maanden betalen wanneer zij de huur vandaag moeten overmaken. Volareo, zo is het plan althans, betaalt dan ook direct uit, via crypto-coins of een ander te bepalen betaalmiddel zoals Airmiles.”

Hassle-free Volareo zal luisteraars ook aanmoedigen om muzikanten fooi (micro-payments) te geven, eveneens via blockchain. Nick Yap: “Muzikanten krijgen via Volareo net zoals Spotify betaald per stream. Maar aangezien dit waarschijnlijk niet genoeg is om van te leven, kunnen luisteraars via ons ook merchandise bestellen. Denk aan de cd of het T-shirt dat je koopt als je naar een concert gaat. Die koop je niet omdat je dat per se wil hebben, maar ook om je waardering voor de band te uiten.”

Over hoe het met Volareo nu loopt, doet Nick Yap een beetje geheimzinnig. Hij is dan ook bezig met een nieuwe start-up, een combinatie van Travis en Volareo, bedoeld voor de internationale markt. Of dat ook een succes wordt, zal Yap een worst wezen. Geld verdienen of toetreden tot die club van negen nullen is nooit zijn doel. “Ik wil gewoon dat mensen hassle-free van muziek kunnen genieten. Punt. Uit.”

13

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

ETEN & DRINKEN 14

Terrine of paté? Als het maar lekker is Restverwerking is populair bij de hobby- en profi-kok. Een machtig gerecht waarin je zowel overgeschoten vlees als groenten kunt verwerken, is de paté. Ook bekend als terrine. Wat het verschil is, dat weten de uitvinders, de Fransen, ook niet precies. Er zijn Galliërs die menen dat een paté altijd verpakt wordt in pasteideeg, de pâte. De korstloze patés heten dan terrine, wat – om het kookleven ‘simpel’ te houden – ook een gerecht uit een diepe aardewerken pot kan zijn.

Boerenterrine Op het menu staat de boerenterrine die grof van structuur is. Deze combineert goed met zure augurkjes en brood. Koop zuurdesembrood bij een van de toffe ambachtelijk bakkende bakkers die de stad inmiddels telt. Dit brood combineert goed met de zoetige vleessmaak van de terrine. Bij het maken van een boerenterrine kun je uitgaan van drie gelijke delen varkensvlees: 300 g schouderkarbonade zonder bot, 300 g vers buikspek – ook lekker: 125 g gerookt spek en 125 g vers buikspek – en 300 g varkenslever.

Zet een bak met heet water in de oven waar de vorm in past. Verwarm de oven voor op 180 °C. Draai het vlees fijn in de vleesmolen.

Bekleed de vorm met crépinette, varkensnet, om uitdroging te voorkomen. Je kunt ook kiezen voor plakken vetspek. Kneed met de handen het vlees tot een samenhangende vulling met 4 fijngesneden sjalotten, 1 ei, 1 dl witte wijn, 2 el cognac, 1 dl slagroom, een handje pistachenootjes, tijm, peper en zout. Terrines kunnen zowel te zout of te flauw uitpakken.

Controleer de smaak vooraf door een lepel rauwe vulling te bakken en vervolgens te proeven. Bak de terrine in de oven 90 minuten op 180°. Laat de terrine afkoelen en zet deze vervolgens 48 uur afgedekt in de koelkast om verder op smaak te komen.

PRODUCTIE: JESSE KIKKERT Wat van oudsher een terrine in ieder geval altijd is: een smeuïge bonk diepsmakend eten.

En daar is het hier om te doen. Ook fijn voor menig thuiskok: je kunt op zoek gaan naar keukengerei voor het beste resultaat. De terrine van dit artikel gaart in een vorm met aandraaibare schroeven waarmee je een compact resultaat creëert. Zo vallen de gesneden plakken niet uit elkaar. De vorm wordt gemaakt van gietaluminium dat bij uitstek geschikt is voor de korstloze terrine. Want dit perfect warmtegeleidende materiaal maakt het mogelijk om de terrine au bain-marie, in een waterbak, in de oven te bereiden. Deze techniek voorkomt een droog resultaat.

De thuisbakker draait uiteraard het vlees zelf fijn met een handvleesmolen. Deze hoeft niet na het bereiden van de terrine ergens in een kast te verstoffen omdat je waarschijnlijk niet elke week een terrine maakt. Zo’n molen komt ook van pas als je zelf hamburgers en worstjes wilt maken.

Adelmann paté- en terrinevormen, vanaf € 89,- en Ilse handbediende vleesmolens vanaf € 35,-

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

PEPERBUZZ

15

HERMAN DEN BLIJKER: “Ik kan blijkbaar niet zonder dit leven, dat zal het wel zijn” (FOTO: JAAP VAN RIJN)

Herman den Blijker en Nick de Kousemaeker openen als alles volgens plan verloopt in december hun restaurant in het Lloydkwartier. Wat komt er allemaal kijken bij het realiseren van zo’n project?

De Nieuwspeper volgt de koks met Werk in Uitvoering tot aan de opening.

De Engel is Herman den Blijkers eerste succeszaak in Rotterdam. Hij voelde begin jaren 90 de tijdgeest goed aan. Den Blijker: “Als mensen destijds op niveau wilden eten, dan kwamen ze vaak in een wittepianozaak terecht.

Dat betekende: opgedirkt eten in een steriele sfeer. Dat was niet mijn idee van een gezellig avondje uit.”

De Engel zag eruit als een ontploft eetcafé. Herman den Blijker liet het zo. De informele sfeer en de keuze voor veel smaak en kwaliteit trokken de aandacht. In dit restaurant kwam Nederland voor het eerst in aanraking met droog gerijpt vlees. De Engel pakte een Michelinster met de eigenzinnige aanpak.

Na De Engel boekte Den Blijker successen met onder meer Foody’s, Oud-Paardenburg en Rosso. Dit jaar besloot hij dat het na zo’n 40 jaar beulen mooi is geweest en verkocht hij restaurant Las Palmas, zijn laatste zaak.

Zijn afscheid van de horeca duurde welgeteld 5 maanden. Want hij opent eind dit jaar met chef-kok Nick de Kousemaeker een restaurant op de plek waar François Geurds zich naar twee sterren kookte. Dus toch maar weer een leven waar je elke dag kijkt of de cijfers kloppen, Herman?

Die cijfers hebben nooit geklopt. Ik kan blijkbaar niet zonder dit leven, dat zal het wel zijn.

En los daarvan, ik heb een kantoor nodig. Ik zit als een zwerver in allerlei horecagelegenheden met mensen te praten. Ik heb altijd een tafel in mijn zaken gehad waar ik kon overleggen. Wat mij beweegt, dat vraag ik me niet eens af. Ik kijk niet wat er allemaal is in de stad. Je moet van je eigen kracht uitgaan.

Als ik Las Palmas had laten verbouwen, kon het op een compromis uitdraaien. Ik ben van mening dat je beter met een schone lei kunt beginnen. Fris iets neerzetten dat van deze tijd is.

Wat ik zie is dat mensen met andere verwachtingen dan destijds uit eten gaan.

Ze reizen veel, doen veel smaakervaringen op en ondergaan andere sfeertjes. Ze kunnen goed vergelijken. Dat is de uitdaging voor ons. Nick en

WERK IN UITVOERING

ik hebben zo onze ideeën.

Nick is van die reizende, bloggende en vloggende generatie. Daarom ga ik samen met hem aan de slag.

Als ik het restaurant alleen begin zou het toch een beetje Opa Stroganoff* worden.

Veel hedendaagse koks bieden flipperkasten op het bord. Smeerseltjes, poedertjes, kleurtjes, dat werk.

Ik weet regelmatig niet wat ik eet. Het ziet er verschrikkelijk gers uit maar het smaakt niet altijd bijzonder.

Het is dan als seks zonder de opwinding. Ik ervaar bij jonge generaties dat de kennis van het ambacht regelmatig ontbreekt. Ze zijn goed, zeker in de presentatie, en kunnen hun kennis op een moderne, aantrekkelijke manier toepassen. Maar de smaak blijft regelmatig achter op het mooie plaatje. Ik denk: uiteindelijk zal smaak altijd doorslaggevend zijn.

Een kip die in de oven braadt smaakt niet hetzelfde als de kip die uren lang gaart op 62°C in de combisteamer.

Dankzij langzaam garen kun je mooi eten doorgeven. Deze techniek is ook handig voor de kok, je kunt ver vooruit werken. Maar die kip heeft niet dezelfde diepe smaak als de gebraden kip. Met een echte à la carte keuken willen we het verschil maken.

Het mooie van à la carte koken is dat je jezelf voortdurend traint, je blijft leren door te kijken en te voelen.

Vandaag weet ik niet precies waar we in december op uitkomen.

Zo is het bij de andere restaurants ook gegaan. Alleen bij De Engel wist ik het wel. Ik had net een afspraak met de vormgevers. Krijg je vragen als: waarom die plek? Weet ik veel. Ik ben wel bijgelovig, er moeten vibes in een pand zitten waar François Geurds op twee sterren uitkwam.

Dat moet ook met de plek te maken hebben. Zo zweverig ben ik wel. Dat is een mooie basis. En voor de rest is het kwestie van sturen. * Gerecht van Frans-Russische oorsprong uit het einde van de 19e eeuw dat onder meer rundvlees, bouillon, mosterd en zure room bevat en dat in Nederland met wodka werd geflambeerd.

Herman den Blijker: “Ik ben wel bijgelovig, er moeten vibes in zo’n pand zitten”

Waarom chef-kok Nick de Kousemaeker een eigen zaak ambieert “Daar droom ik al 100 jaar van. Ik ben als kok bij Herman in restaurant Las Palmas begonnen, direct vanuit de schoolbanken. Dat was in 2008. Ik had met mijn ouders mijn koksdiploma opgehaald. We zouden ergens gaan eten om het te vieren. Ik koos voor Las Palmas.

Helaas was er geen tafeltje meer vrij. Herman zat met zijn bril half op zijn neus aan de bar te bellen. Mijn moeder spoorde me aan om met hem op de foto te gaan, met mijn diploma in de hand. Herman vroeg wat ik ging doen. Was ik wat vaag over. “Kom je toch hier werken?”, vroeg hij. “Wanneer dan?” “Ja, morgen!” De toenmalige chef-kok verdiende zijn plek met de televisiewedstrijd Hermans Helden . Hij hield het drie weken uit. Toen namen een collega en ik zijn werk over. Elke dag gingen we op ons gezicht. Enorm veel geleerd, die periode, dat kan ik je wel vertellen!

Het is heilige grond waar we de zaak beginnen, de plek waar FG Restaurant zat. Ik heb nog bij François Geurds gekookt. Dat is iets heel anders dan bij Herman koken. Alles is in recepturen vastgelegd. Ook veel van geleerd. Maar de aanpak van Herman spreekt me meer aan. Het restaurant is goed bereikbaar. Ik zie mogelijkheden en heb er veel zin in.”

WOENSDAG 14, 21 en 28 november 12 en 19 december

Vanaf € 230.000,v.o.n.

TUSSEN 16.00 UUR EN 17.30 UUR

BEZOEK ÉÉN VAN DE INLOOPMIDDAGEN IN DE MODELWONING TOREN II IN VERKOOP De inloopmiddagen vinden plaats op woensdag 12, 19 en 26 september Tussen 16.00 en 17.30 uur in de modelwoning van toren I op de 9e verdieping. Graag tot dan!

Adres: Hongerlandsedijk 1600 te Spijkenisse.

Er is nog een aantal woningen beschikbaar in toren II. Bent u geïnteresseerd?

Kom dan langs in de modelwoning en laat u informeren over Het Terras aan de Maas.

VORM.NL/HETTERRA SAANDEMAAS

TA TA

NU VO Wo:

weg

Vr:

Vr

ve

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

DAGELIJKSE ZAKEN

17

Dagelijkse zaken die mensen raken Reidar Plokker, wijkraadslid van het Liskwartier

TEKST & ILLUSTRATIE: NATALIE HANSSEN

Liedjes met een boodschap. In mijn hoofd heb ik een enorme hoeveelheid songteksten opgeslagen. Vaak word ik wakker met een liedje in mijn hoofd.

Als ik dan goed naar de tekst luister, gaat het altijd over iets waar ik mee bezig ben. Een kleine vriendelijke boodschap van mijn hersenen.

De geur van gemalen koffie. Ik maal zelf de bonen voor mijn koffie.

Ik vang de koffie op in de houder. Dan druk ik hem aan met de stamper. Ik draai de houder in het espressoapparaat en druk op de knop. De machine ratelt vrolijk.

Een klein ritueel in de ochtend. De geur van de bonen maakt mij blij.

Mijn wakkere zoon.

Elke ochtend als ik mijn zoontje weer zie, met zijn slaperige hoofdje, zeg ik hem vrolijk goedemorgen.

“Goedemorgen papa”, zegt hij dan met zijn lieve stemmetje. Ik vind het altijd even aandoenlijk.

De groenteman. Als we naar school fietsen, stoppen we vaak bij het stoplicht naast de groenteman.

Als hij mij ziet roept hij altijd hard: “Mijnheer Plokkerrrr!” En ik op mijn beurt veel te hard: “Van der Poldert!”

En we doen een soort Rotterdamse sketch van Buurman en Buurman. Totdat het licht weer op groen springt.

Soms staan er andere fietsers vol verwondering te kijken.

Het ruisende groen. De laan voor mijn huis heeft een grote middenberm. Vroeger reed er een tram. Nu staat hij

vol met bomen. Ik vind het heerlijk om op mijn bankje voor mijn huis te zitten en de wind door de bomen te zien waaien. Het ruisen heeft iets poëtisch.

De katten, het zijn broer-

COLUMN ELLEN MANNENS

tjes. De ene is een kleine donkere. Hij is twee keer aangereden. De eerste keer kostte het hem zijn staart. De tweede keer zijn rechtervoorpoot. Het lijkt hem niet te storen. Zijn broer is een typische dikke rooie kater.

AMELANDSEPLEIN

Hij kan niet aangereden worden want hij gaat de straat niet op. De twee hebben totaal verschillende karakters en gaan meestal hun eigen gang. Maar héél soms zoeken ze elkaar op.

Dan krullen ze samen in één

grote pluizige bol. Geweldig.

De spreuk op de muur.

Mijn supermarkt ligt naast de oude Hofpleinlijn. In een van de oude bogen staat deze tekst geschreven: “Wie veel reist, zal ervaren dat hij het

waarlijk interessante aan de mensen ooit in zijn eigen straat had kunnen opmerken.” Laatst kwam ik erachter dat het een citaat van Godfried Bomans is. Hij lijkt voor mij geschreven te zijn.

Ellen Mannens woont sinds kort bij het Amelandseplein in ‘probleemwijk’ Carnisse. Ze gaat op zoek naar de ware aard van haar buurt.

HOERA, GEÏNTEGREERD IN CARNISSE Hang de vlag uit, snijd de taart aan en pop de champagne open. Ik heb iets te vieren: mijn geslaagde integratie in Carnisse!

Hoe weet je dat je bent geïntegreerd in Carnisse? Dat weet je als je niets bijdraagt aan de sociale cohesie van de wijk. Sla de wetenschappelijke artikelen over Carnisse er maar op na: ‘De sociale cohesie in de wijk is gering.’ ‘Carnisse is een kwetsbare wijk met veel uitstroom en een grote diversiteit van mensen die langs elkaar heen leven.’

Laat dat nou precies zijn wat ik op dit moment, de drukste periode van het jaar voor mij als freelancer, doe: lekker langs iedereen heen leven. Dat doe ik zelfs zo goed dat mijn buurvrouw om zeven uur ’s avonds aan-

belde. “Oh gelukkig”, zei ze toen ik opendeed. “Ik had je al zo lang niet meer gezien. Wil je een bordje lasagne?”

Ze duwde een vrolijk rood bordje met een nog dampende lasagne in mijn handen.

“Euh, ja graag! Ik ben een beetje te veel aan het werk de laatste tijd.”

“Ik had al zo’n voorgevoel. Eet maar lekker op. Ik ga mijn kleindochter op bed leggen.”

En weg was ze weer. Oef. Was m’n integratie bijna mislukt omdat m’n buuf en ik een beetje sociaal stonden te doen.

Er was nog zo’n cruciaal moment.

In mijn werk haast trok ik mijn sleutel krom in het slot van de voordeur. Wat nu? Aanbellen bij de benedenbuur.

Hij was deze week bezig een nieuw slot in te bouwen. Hij had vast wel een tang voor me.

“Kom maar binnen hoor”, zei hij toen ik beleefd bij de voordeur bleef wachten.

Trots liet hij het nieuwe slot zien.

“Mooi gelukt toch?”, zei hij. “Precisiewerkje hoor.”

Het gesprek ging verder over onze tussenmuren. Waar steunden die eigenlijk op? Ze liepen namelijk niet door tot in de fietsenkelder.

“Sterk punt, buurman.”

Het werd een ouwe-jongens-krentenbrood-gesprekje. Als je het wilt, heb je het zo bij ons in Carnisse. Maar gelukkig had ik daar de afgelopen weken geen tijd voor. Waardoor ik nu dus echt wel kan zeggen dat ik ben

geslaagd voor m’n Carnisse-integratie. Het wordt ons ook verdraaid gemakkelijk gemaakt om de sociale cohesie compleet naar de klote te helpen. Carnisse is namelijk een ‘centraal gelegen wijk, dicht bij ov en uitvalswegen’. Dat betekent niets minder dan een ‘makkelijk te ontvluchten wijk’. Er komen hier zelfs Amsterdammers wonen. Omdat het zo lekker betaalbaar is en dankzij het openbaar vervoer toch dicht bij Amsterdam.

Ben ik trots op m’n integratie? Nee. Zodra ik m’n deadlines heb gehaald, ga ik m’n integratie weer om zeep helpen. Te beginnen met het afgewassen bordje van de lasagne, dat ga ik maar eens gezellig rond koffietijd terugbrengen naar mijn buuf.

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

CULTUUR

18

“ROTTERDAM IS STRIPSTAD NUMMER 1” Stripliefhebbers kennen hem onder meer van Sjors en Sjimmie. En wellicht van Claire. En vanaf nu van het stripfestival Cross Comix. “Er zijn in Nederland enkele honderden striptekenaars, waarvan er zeventig uit Rotterdam komen. Dat wil ik met het festival naar buiten brengen.” Aldus de Rotterdamse Robert van der Kroft. Cross Comix geeft de tekenaars een podium. Ze laten in Theater Rotterdam hun werk zien en werken samen met kunstenaars als zangeres Wende en rapper/quizmaster Pepijn Lanen.

TEKST: HELMUT DE HOOGH BEELD: FLORIS VINK Robert van der Kroft is dé tekenaar van Sjors en Sjimmie sinds hij de strip in 1975 overnam van tekenaar Jan Steeman. In handen van Van der Kroft (zie zijn zelfportret op de cover van deze krant) werden Sjors en Sjimmie twee stadse belhamels, geïnspireerd op het leven in de Maasstad. Robert van der Kroft: “Het werd een echte multiculturele hiphopstrip.”

Dat was dus niet altijd zo. Want Sjors dateert van 1922, in 1947 kreeg hij gezelschap van zijn vriend Sjimmie. Begin jaren 70 had de Rotterdamse tekenaar Jan Kruis – ook bekend van Jan, Jans en de kinderen – het stripduo aangepast aan de toenmalige tijdgeest.

Daarna tekende Jan Steeman het duo.

In handen van Van der Kroft kregen Sjors en Sjimmie de officiële goedkeuring van de Rotterdamse Anti-discriminatieraad. “Bij mij zijn Sjors en Sjimmie gelijk. Geen dikke lippen of oorringen, maar twee precies dezelfde gezichten, alleen met ander haar en een verschillende huidskleur.”

Rappen, scratchen, skateboarden Omdat Sjors en Sjimmie eind twintigste eeuw succesvol waren, besteedde Robert van der Kroft het tekenwerk deels uit. Samen met twee Rotterdamse vrienden hield hij de supervisie. Het trio noemt zich nog steeds de Wiroja’s met de eerste letters van Wilbert Plijnaar, Robert en Jan van Die. De laatste is een succesvolle uitgever en Plijnaar werkt tegenwoordig in Amerika als ideeënleverancier voor Disney. Zo werkte Plijnaar mee aan Ice Age en Mignons. Robert van der Krogt: “We kenden vrienden die graffiti op muren spoten. Ik ging weleens mee op pad.

We verwerkten in de strip wat die jongens allemaal meemaakten: rappen, scratchen, skateboarden.

Zeker voor de jeugd van de tachtiger jaren was Sjors en Sjimmie de hipste strip die er was.

Twee miljoen stripalbums wer-

den er toen verkocht.” Het duo verscheen ook in het tijdschrift Eppo dat zich vanwege het populaire duo omdoopte in Sjors en Sjimmie Stripblad.

Geslaagde integratie Volgens Van der Kroft kwam het succes van Sjors en Sjimmie ook door het niet-activistische karakter van de strip. Want in het echte Rotterdam was (en is) het normaal dat jongens uit verschillende culturen met elkaar optrokken. Robert van der Kroft: “We lieten zien wat er in de stad gebeurt. In Rotterdam is de integratie heel geslaagd.

Kijk maar op de Kruiskade waar stukjes China, Suriname en Turkije dwars door elkaar lopen. Dat gevoel hadden we al in de jaren tachtig. Het maakte totaal niet uit of Sjors of Sjimmie iets zei. Hun uitspraken waren volkomen inwisselbaar.”

Af en toe werd Rotterdam letterlijk zichtbaar toen Wilbert Plijnaar naar zijn eigen idee werd belazerd bij een bekende Rotterdamse elektronicazaak die niet veel later opdook in de strip Currupt. Hoewel Sjors en Sjimmie in de herinnering nog springlevend zijn, verschijnen er sinds het begin van de eenentwintigste eeuw geen stripverhalen meer. Wel wordt ze begin volgend jaar een comeback gegund in het kwartaalblad Stripglossy.

Voor Belgische dames Claire was een ander geslaagd stripkarakter van Van der Kroft, Van Die en Plijnaar. Claire stond van 1988 tot 2017 wekelijks in het in Antwerpen gemaakte Flair. Met de doelgroep, Belgische dames tussen de 25 en 45 jaar, kon het trio goed overweg. “Achter Claire zit veel gevoel. Het gaat bijvoorbeeld over relatieproblemen, een beetje zoals in de serie Friends, gecombineerd met grappen. De eindclou bij Claire is meer vertederend dan bij Sjors en Sjimmie. De relatie met onze vriendinnen is in die tijd sterk verbe-

Wende’s album Mens wordt verstript door elf tekenaars

Strippende deejay Vanaf 1980 speelde de immer jeugdigheid uitstralende Robert van der Kroft (66) in bandjes en was hij diskjockey in ooit geroemde Rotterdamse podia als Eksit en Arena. Zijn wilde haren is hij nog lang niet kwijt. Regelmatig hult hij zich in een hip uniform en duikt hij op achter een dj-booth als The Plastic Fantastic Timemachine. “Ik draai elke week wel ergens. Van kleine cafés tot op de uitreiking van de AKO Literatuurprijs. Dat vond ik een hele eer.”

terd! We gingen naar ze luisteren om inspiratie op te doen. We onthielden het ook allemaal en vertelden dat vervolgens aan elkaar. Onze vriendinnen herkenden zich vaak in Claire en vonden dat leuk.” Het grootste succes van Van der Kroft qua oplage is Droppie Water, een educatieve strip getekend in opdracht van de Unie van Waterschappen, waarvan vijf deeltjes in een oplage van drie miljoen exemplaren verschenen.

Cross Comix Robert van der Kroft kijkt graag over de grenzen van zijn vak heen. In zijn visie zijn strips innig verbonden met andere culturele uitingen, zoals muziek en beeldende kunst. Vanuit die gedachte initieerde hij in 1994 het Rotterdamse blad Zone 5300, met de tekenaar Tonio van Vugt als hoofdredac-

teur. “Dat blad bestaat volgend jaar 25 jaar, een mijlpaal die we op ons festival zeker zullen vieren. Want Cross Comix is het vervolg op Zone 5300. Het biedt naast strips ook onder meer film en literatuur. Op stripfestivals in het buitenland ontdekten we dat er veel mogelijk is. Neem het festival in het Franse Angoulême. Dat is heel klein begonnen in de zestiger jaren. Nu duurt het anderhalve week en trekt meer dan 200.000 bezoekers. Wat we kunnen verwachten? Nog steeds bananendozen met goedkope strips. Er zijn ook workshops en een toneelstuk met Kuifje in de hoofdrol. En Rotterdam.

“Rotterdam is stripstad nummer 1. Er zijn in Nederland enkele honderden striptekenaars, waarvan er zeventig uit Rotterdam komen. Dat is dertig procent van het totaal. Dit wil ik naar buiten brengen. We zijn met Rotterdamse tekenaars bij elkaar gaan zitten, waaronder Hanco Kolk. We hadden wel vijfduizend ideeën over wat je allemaal met strips kunt doen. Gideon Karting van Mojo hielp ons om echte stappen te maken. Ik ontmoette hem toen hij acht jaar oud was. Hij zag mijn naam op de brievenbus en belde aan met de vraag: “Bent u die tekenaar die ik zo leuk vind?” Karting bracht me in contact met Cro Lampe (van het North Sea Jazz Festival, red.). Mede dankzij zijn kennis en ervaring bieden we een volwassen festival. En Gideon zorgt voor enkele grote namen, zoals Wende en Pepijn Lanen, bekend van de rapformatie De Jeugd van Tegenwoordig.”

De Naakte Waarheid Cross Comix presenteert met Wende een uniek project. Haar nieuwe album Mens wordt verstript door elf tekenaars, waaronder Robert van der Kroft zelf. Deze illustraties worden gebun-

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

CULTUUR

Ook Cross Comix: zelf strips tekenen.

De populaire knuffel Doodkonijn van de Rotterdamse Diana Voort

deld in een exclusieve Cross Comix uitgave die tijdens het festival te koop is.

De Tokyayo Game Show belooft ook een opvallend programmaonderdeel te zijn, dat Pepijn Lanen gaat presenteren. Wie veel weet van manga en Japanse comix mag meedoen met deze naar verwachting absurde quiz. Het festivalthema De Naakte Waarheid zal naadloos aansluiten op het gesprek dat journalist Joris Luyendijk gaat voeren met Joe Sacco.

Sacco bezocht Palestina als tekenend verslaggever, resulterend in de twee indrukwekkende beeldromans Palestine en Footnotes in Gaza.

Niet alleen aan de kwaliteit van Cross Comix heeft Robert van der Kroft hard gewerkt. Ook weet hij de zichtbaarheid van Cross Comix te vergroten. Zo laten winkeliers van de Lijnbaan en de Koopgoot striptekenaars de ruiten van hun etalages verfraaien tijdens het festival. Alle inspanningen moeten op termijn leiden tot een groot stripfestival dat zich kan meten met The AngoulĂŞme International Comics Festival. We gaan het meemaken.

Dankzij Claire verbeterde Van der Krofts relatie sterk

Meer informatie: crosscomix.nl

van der

19

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

CULTUUR

20

“EEN STRIP IS YOGA VOOR DE GEEST”

Richard Kennepohl: altijd voorwaarts, op weg naar de beste strips.

Evenementen zoals Cross Comix zijn belangrijk. Want een festival dat comics mixt met andere kunstvormen en zo de unieke verbeeldingskracht van de tekenkunst laat zien, maakt mensen nieuwsgierig. Aldus Richard Kennepohl, eigenaar van stripboekenwinkel Yendor. Strips zijn Richards lust en leven: “Een heerlijk medium om even bij weg te dromen en te ontspannen.”

TEKST: ILJA POST BEELD: JAAP VAN RIJN Ik zat op de wc de krant te lezen en kwam ineens een vacature tegen met ‘Medewerker gezocht’. Toen ik de datum las, schrok ik me een ongeluk: de krant was al twee dagen oud! Daarop ben ik direct naar de winkel gehold waar ik al jaren vaste klant was. Dat mijn hele gezicht onder de vlekken zat vanwege de waterpokken deerde mij niet. Ik moest en zou die baan hebben.”

Ik zal een jaar of 20 zijn geweest toen ik werd gegrepen door het stripvirus. Het begon met Kuifje en Suske en Wiske. Strips waar ik regelmatig om bedelde aan de hand van mijn moeder in de supermarkt. Later, toen ik mijn eigen centjes verdiende, volgden de bekende superheldencomics. Waarna ik langzaam een voorkeur ontwikkelde voor andere genres.”

Wanneer ik aan het einde van de week mijn uren-

strook inleverde, moest ik politieagent die de wereld de eigenaar vaak nog rondreist aan boord van zijn bijbetalen. Binnen korte tijd schip de Cormoran. Via zijn groeide mijn verzameling uit avonturen maakte hij kennis tot duizelingwekkende promet voorheen onbekende porties, met op het hoogteplekken zoals downtown punt wel duizenden boeken.

Manhattan of de jungle van Een kinderlijke hobby? Tja, Zuid-Amerika. En dan te dat is het stigma dat eraan bedenken dat wij vroeger kleeft. Maar wie zo denkt, geen strips mochten lezen, doet de stripwereld tekort. omdat de korte tekstjes Neem bijvoorbeeld Typex’ stotteren in de hand zouden ruim 500 pagina’s tellende werken. Maar ik heb meer stripbiografie over Andy opgestoken van dit soort Warhol. Daar is niets kindercartoons dan van de oersaaie achtigs aan, eerder een vollessen van sommige docenwaardige kunstvorm, te ten. Dat leerkrachten regelvergelijken met het matig strips kopen om te openslaan van een gebruiken als lesmaterikunstboek over aal, voelt alsnog als Rembrandt of een genoegdoening.

Van Gogh.

“Dat die eer Veel strips, de Wat fijn is aan nu aan een graphic novels strips: je ziet Nederlander voorop, gaan direct of ze je veel verder aanspreken of ten deel valt, dan het klasniet. Bij een vuistis ongekend” sieke poppetje, dikke roman moet plaatje, grapje je maar afwachten of en klaar. het lekker leesbaar is.

Een strip blader je door en Een van mijn favorieten is intrigeert of niet. Als de de Belgische stripreeks mooie tekeningen dan ook nog vergezeld gaan van een Bernard Prince . Deze hanijzersterk verhaal, ben je delt over een voormalige

product. helemaal “Dat leerkrachten luxe Op zulke mospekkoper. regelmatig strips menten is het Dan kun je de kunst om je écht even kopen om te voldoende vet verliezen in gebruiken als op de botten een andere wereld. En lesmateriaal, voelt te hebben om een karige alles in een alsnog als periode te fractie van de tijd die het genoegdoening” kunnen doorstaan. Maar dat is doorploegen ons vooralsnog altijd van een dikke pil gelukt. als pak ’m beet Anna Karenina je zou kosten. Nog De concurrentie van het altijd lees ik iedere avond internet valt mee. Niet in een stripboekje voor het de laatste plaats omdat Yenslapengaan. Een betere manier om ontspannen de nacht dor al jaren over een enorm online archief beschikt. Maar in te gaan bestaat er niet. de verkoop van merchandise is wel teruggelopen nu iederWat ik toen nog niet wist, maar inmiddels wel, is dat een met een paar klikken op de muis een eigen webshop wanneer je van je hobby kan beginnen. Wat we daar je werk maakt, de hobby aan inkomsten laten liggen, verdwijnt. Op gegeven maken we weer goed met de moment treedt er een punt verkoop van legpuzzels. Naast van verzadiging op. Dan hoef enorm veel strips hebben wij je niet meer zo nodig. Stertevens de grootste puzzelcolker, grote delen van mijn lectie van Nederland. collectie zijn inmiddels doorverkocht of weggegeven.

Wat de Nederlandstalige Nieuwe releases lees ik in de stripboeken betreft, is de winkel. spoeling momenteel erg De verkoop gaat al jaren dun. Nieuwe tekenaars gewoon door. Maar in de komen moeilijk aan de bak. jaren 90 was het even bar en Uitgevers zijn vooral geïnteboos. De verkoop liep toen resseerd in vervolgalbums. dusdanig terug dat we alle Een prachtig stripboek waar strips naar de kelder veriemand drie jaar op heeft plaatsten om boven een zitten zweten, is voor hen winkel in cadeauartikelen, dan niet zo interessant. Ook wenskaarten en lijsten te niet voor de maker, omdat je creëren. Blij werden we daar dan wel heel veel albums niet van. Maar het was crisis moet verkopen om de perioen je moest wat. Strips zijn de tot je volgende uitgave uit en blijven nu eenmaal een te zingen. Iets wat in het

beperkte Nederlandse taalgebied vrijwel onmogelijk is. Je moet er dus voor zorgen dat je boek snel vertaald wordt.

Maar er zijn positieve uitzonderingen, zoals Typex met zijn stripbiografie over Andy Warhol. En ook Peter van Dongen, die internationaal doorbrak met zijn graphic novel Rampokan, over de politionele acties in Indonesië. Eind vorig jaar deed hij daar nog een schepje bovenop met de getekende versie van de roman Familieziek van Adriaan van Dis. Inmiddels tekent hij samen met Teun Berserik een nieuw album voor de in België en Frankrijk razend populaire Blake en Mortimer-serie. Dat die eer nu aan een Nederlander ten deel valt, is ongekend. Vroeger was alles van boven Brussel niet goed genoeg.

Met een beetje mazzel – want mazzel moet je hebben in deze branche – komt het alsnog goed met de Nederlandstalige strip.

Dat de striplezers van het eerste uur inmiddels zestigers zijn, hoeft daarbij geen probleem te zijn. Zolang nieuwe generaties het stokje maar weer overnemen. Daarom zijn evenementen zoals Cross Comix ook zo belangrijk. Dit festival enthousiasmeert een nieuwe doelgroep voor de stripwereld. Ik gun het ze van harte. Want zonder strips had mijn leven er heel wat minder kleurrijk uitgezien.”

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

CULTUUR

21

De laatste woorden van Wubbo Ockels Wubbo Ockels, de eerste Nederlandse astronaut, zag vanuit de ruimtecapsule de kwetsbare aarde in een onmetelijke ruimte. Eenmaal terug op aarde vroeg hij mensen zuiniger op onze planeet te zijn. Want we zijn er onlosmakelijk mee verbonden, er is geen reserveplaneet. De rockgroep PBII liet zich inspireren door het gedachtegoed van Ockels.

De groep produceerde eerder muziekshows en een rockopera met thema’s als de plastic soep in oceanen en kanker bij kinderen. Een deel van de opbrengst van de laatste show ging naar Kika. PBII tekende ook voor de in 2016 uitgebrachte cd Rocket, The dreams of Wub-

bo Ockels , die je als voorproefje op de nieuwe rockmusical Save the earth (Wubbo’s last words) via Spotify kunt beluisteren.

Deze musical borduurt voort op Ockels nalatenschap en is een idee van PBII-gitarist Ronald Brautigam. PBII presenteert artiesten als Jörgen Raymann die de hoofdrol speelt, celliste Maaike Peters en rockzanger Bert Heerink (Vandenberg, Kayak, Jan Akkerman). De ambitie van de makers is dat de bezoekers na de voorstelling met een positief gevoel en geïnspireerd naar huis gaan.

Oude Luxor, 27 november, www.luxor.nl

(FOTO: BERT TREEP)

Een nachtje bingewatchen Beleef tijdens La Notte in KINO een avondje bingewatchen. Dankzij de aanwezigheid van geesten in het Seance-kamertje, een Operators muziekprogramma en de soundtrackquiz kun je het lang volhouden. Ook de moeite waard: absurde talkshows, griezelige hoorspelen en bloedstollende filmklassiekers. Denk aan Raise the Red Lantern , een film die een licht

schijnt op de Chinese jaren 20, toen mannen er meerdere vrouwen op nahielden. Wat een bloedige strijd tussen wellust en macht oplevert. Of wat te denken van de perverse nachtmerrie Cat people , een genderflm op een soundtrack van David Bowie waarin interseksuele betrekkingen tussen mensen en katachtigen centraal staan?

By the time it gets dark toont een surre-

alistische dwaaltocht met twee vrouwen in een verlaten villa in Thailand. En Nosferatu wordt nieuw leven ingeblazen dankzij een soundtrack van de electroproducer Legowelt.

KINO Rotterdam, 17 november, www.kinorotterdam.nl

Hack mee aan een betere wereld Samen sociale ideeën de wereld in hacken kan tijdens de Social Hackathon Rotterdam in het Gemaal op Zuid. Tijdens een Social Hackathon werken mensen één dag samen om van een sociaal idee een praktisch plan te maken. Wereldverbeteraars, creatieven, techneuten, ondernemers en mensen met een sociaal hart bedenken hoe je sociale initiatieven verder kunt brengen. Wie extra karmapunten wil verdienen, meldt zich aan als meedenker.

Gemaal op Zuid, 17 november, aanmelden als meedenker: socialhackathon.nl/hackathon-rotterdam

COLUMN KIMBERLEY SCHUT

Kimberley Schut geeft Engels aan het Albeda College Weena en verhaalt over schoolervaringen.

ARIANE GRANDE EN PETE DAVIDSON ZIJN UIT ELKAAR Deze mededeling heeft niets met mijn vak te maken. Maar blijkbaar moet dit besproken worden.

De studenten zijn verdeeld in Team Ariane “Sowieso is zij te mooi voor hem, dus beter”, Team Pete “Ik weet eigenlijk niet wie hij is maar ik haat haar te erg” en Team ?? “Over wie gaat dit, broer?”. Ik zou graag bij de laatste groep willen horen. Maar dit werk houdt mijn kennis van de popcultuur redelijk up-to-date. Ik waardeer dat, want anders wist ik niet wie Harry Styles is. Echter, het liefdesleven van Miss Grande laat me koud. Ik raak geboeid door de discussie die volgt en nergens over lijkt te gaan. Totdat de vlam in de pan schiet.

“Sorry hoor, maar die mensen kennen elkaar twee maanden! Wie trouwt dan meteen?!”

“Ze zijn niet getrouwd, hoor. Ze waren verloofd!

Halloooo, als je nou van iemand houdt?”

“Ja dan? Dan koop je een ketting of zo, zoals normale mensen. Nee, neem je meteen 3 tattoos.

Psycho.”

Ik las toevallig deze week Romeo & Juliet. Die kenden elkaar nauwelijks een week toen ze trouwden.

“Ja maar dat is iets van duizend jaar geleden?

Misschien was dat toen normaal.”

Nou, het is 400 jaar geleden, maar goed, je hebt een punt.

“Ja, maar die waren nog jong toch ook, mevrouw?”

Zeker. Juliet was 13.

“13?!?!?!?!? Oké, mijn vader zou me opsluiten in de fucking kelder als ik dan wilde trouwen. En die jongen gaat beter hard rennen.”

“Echt! Waren die 13, mevrouw? Ewww! Zo vies.”

Nou, Juliet was 13. Romeo’s leeftijd kennen we niet.

“Gadver! Dus hij kan ook 40 zijn of zo. Ik dacht die Romeo en Julia fucking romantisch waren ofzo.”

Achterin kijkt een jongen op van zijn telefoon, joggingspak aan, pet alweer op, nergens een pen te bekennen. “Romantisch? Ze gaan dood, man.”

Hij kijkt naar mij, “Toch? Ze plegen toch zelfmoord of zo?”

Klopt. Ze plegen zelfmoord omdat ze niet samen kunnen zijn. Ik vertel de details. Het is heel even stil.

“Oké, dat is echt helemaal niet romantisch, mevrouw! Ik dacht dat ze romantisch op een balkon waren, van “Oh, Romeo, en zo”.Maar dat is echt ziek!”

Joggingpak kijkt weer op: “Kent u de tekst, mevrouw? Kunt u stukje zeggen?”

Ik grijp mijn kans. Vergeet Peter en Ariane. Romeo en Juliet, dat is de shit. Terwijl de studenten verder discussiëren over wat echte liefde is, maak ik wat aantekeningen. Shakespeare op het MBO. Kan makkelijk.

SUPERACTIE!

R

DEEL

O O V R UPE

S

Bij Kia Autohaag Zeeuw t/m 30 november

, 0 1 5 .

7 € T

TO

SUPERRIJK UITGERUST!

ERP SCH R E SUP NBOD! AA

KIA PICANTO

KIA SPORTAGE

KIA NIRO

Van € 12.995,Voor € 11.495,-

Van € 31.385,Voor € 27.885,-

Van € 29.595,Voor € 27.095,-

Hoofdweg 163, Rotterdam Weten wat uw auto waard is? op kia-autohaagzeeuw.nl Tel. (010) 304 03 30 Doe de gratis Gem. gecombineerd brandstofverbruik: 3,8 – 5,4 l/100km, 26,3 – 18,5 km/l. CO2-uitstoot: 88 – 124 g/km.

Genoemde acties en bijbehorende consumentenadviesprijzen zijn geldig op voorraadmodellen van de Kia Picanto, Kia Niro en Kia Sportage met uiterste registratiedatum van 30-11-2018. Genoemde consumentenadviesprijzen zijn inclusief inruilvoordeel, btw/bpm en kosten rijklaarmaken bestaande uit: het transporteren van de auto, het reinigen en poetsen van de auto, de nulbeurt, de kentekenplaten, handling- en administratiekosten, recyclingsbijdrage, leges, kosten tenaamstelling, een modelspecifieke mattenset en een veiligheidshamer. Prijzen zijn excl. metallic lak. Het genoemde totaalvoordeel is van toepassing op de Kia Sportage 1.6 DynamicLine uit voorraad. Het totaalvoordeel bestaat uit € 4.010,- belastingvoordeel (BPM) en de huidige inruilpremie t.w.v. € 3.500,- op de Kia Sportage. Informeer naar de complete actievoorwaarden bij uw Kia-dealer of kijk op autohaagzeeuw.nl/kia. Getoonde modellen kunnen afwijken van de beschreven uitvoeringen. Wijzigingen en drukfouten voorbehouden.

VO

RU VO DA

VO VO

DAT U

T.

DE

NIEUWSPEPER 14 NOVEMBER 2018

CULTUUR

Target Rotterdam: nieuw licht op de geallieerde bombardementen Rotterdam, Schiedam, Vlaardingen en Hoek van Holland werden tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan 300 keer gebombardeerd door de Britse en Amerikaanse luchtmacht.

Een groot deel van de 7.000 afgeworpen brisantbommen viel onbedoeld in woonwijken. De auteurs van Target Rotterdam , een boek dat deze tragedies behandelt, troffen veel onbekend materiaal aan in archieven in Nederland, Engeland, Duitsland en de Verenigde Staten. Dit materiaal werpt nieuw licht op de toedracht van het Amerikaanse bombardement van 31 maart 1943 op Rotterdam West.

Arminius organiseert een avond met de auteurs Lennart van Oudheusden en Jac. J. Baart. Ook zal onder meer Paul van de Laar, stadshistoricus en directeur van Museum Rotterdam, een bijdrage leveren. Verhalenhuis Belvédère presenteert aangrijpende korte luisterverhalen over Rotterdam in de Tweede Wereldoorlog. Deze zijn te beluisteren met een koptelefoon. Target Rotterdam van Jac J. Baart en Lennart van Oudheusden is uitgegeven door Boom Geschiedenis en verkrijgbaar in de boekhandel.

Van sieraden tot sokken, van knuffels tot postkaarten, een beetje oud en een beetje nieuw: verzamelaars en makers vinden elkaar tijdens de pop-up markt van Etsy Made in NL. Deze van oorsprong Amerikaanse online marktplaats voor handgemaakte en vintageproducten werd in 2005 opgericht, ging in 2015 naar de beurs en boekte in 2017 een winst van zo’n 80 miljoen dollar. Als je weet dat ze een verkoopcommissie van 3,5 procent vragen, kun je uitrekenen hoeveel producten er dagelijks over de digitale toonbank gaan. Ook Nederlandse makers knutselen een aardige bijverdienste bij elkaar.

Wie vintage bij elkaar wil snuffelen, gaat naar De

STEF BOS & BAND

Kroon Rotterdam, het gebouw voor makers, denkers en doeners.

De Kroon Rotterdam, Delfshaven Schiemond, 24 november, www.dekroonrotterdam.nl

Zin in een feestje dat volgens de organisatoren helemaal nergens over gaat? Bezoek dan Fritürfest 8 in Eurotrash United in de Hofbogen. Met dit feest halen de organisatoren geld binnen voor de Movember Foundation, die zich inspant voor een gelukkiger, gezonder en langer leven voor mannen.

Eurotrash United en de haarsnijders van Schorem verzorgen de gasten tot in de puntjes met pils, mooie haren en babygezichten met snor. En niet te vergeten snoeiharde metal, hardcore & folk punk en zelfs hillbilly.

Debat over voltooid leven Wikken en wegen over voltooid leven. Oftewel euthanasie. Een passend podium voor een dergelijk diepgaand onderwerp biedt de Pelgrimvaderskerk in Delfshaven. Jacobine Geel (theologe en NCRV-presentatrice) gaat een debat leiden met socioloog Paul Schnabel, een voorstander van euthanasie, en Gert-Jan Segers, fractievoorzitter van de ChristenUnie en een tegenstander. Wat zijn hun eigen overwegingen en is hun standpunt in ontwikkeling? Wat zou de rol van de overheid moeten zijn en speelt onder meer een politieke voorkeur hierbij een rol? Wie het debat wil meemaken, bezoekt de monumentale kerk aan de Aelbrechtskolk.

Het Pelgrim Podium, 26 november, www,pelgrimvaderskerk.nl

Zondagochtendconcerten Zondagochtendconcerten Zondag 2 december Zondag 2 december Zondag 9 december Zondag 9 december Zondag 16 december Zondag 16 december Zondag 23 december Zondag 23 december Zondag 27 januari Zondag 27 januari Zondag 10 februari Zondag 10 februari Zondag 17 maart Zondag 17 maart Zondag 24 maart Zondag 24 maart

Shoppen bij lokale makers

Nieuwe en oude nummers komen tijdens deze muzikale avond voorbij. Zijn nieuwe album Kern zal je versteld laten staan.

Oude Luxor Theater | wo 14 nov | 20.00 u

Een gelukkiger mannenleven dankzij Fritürfest

Arminius, 16 november, arminius.nu

Zondag 18 november Zondag 18 november Zondag 25 november Zondag 25 november

22

Shanty Festival (drie grote koren + extra gastkoor!)

Shanty Festival (drie grote koren + extra gastkoor!)

Ode aan Glenn Miller’s Ode aan Glenn Miller’s Army Air Force Band door Bill Baker’s Big Band Army Air Force Band door Bill Baker’s Big Band Rapalje – Celtic Folk Morning Rapalje – Celtic Folk Morning Ode aan Simon and Garfunkel Ode aan Simon and Garfunkel Lenny Kuhr Lenny Kuhr 25 jaar White Christmas at de Doelen - jubileum 25 jaar White Christmas at de Doelen - jubileum Carel Kraayenhof & Juan Pablo Dobal Carel Kraayenhof & Juan Pablo Dobal Van Smartlap tot Opera XXL Van Smartlap tot Opera XXL Sunday Morning Crooners: ode aan The Rat Pack Sunday Morning Crooners: ode aan The Rat Pack Tribute to John Denver door Tribute to John Denver door John Adams & band John Adams & band

Grote Zaal de Doelen te Rotterdam – 11.00 uur Grote Zaal de Doelen te Rotterdam – 11.00 uur Bestellen en meer informatie via internet of telefonisch Bestellen en meer informatie via internet of telefonisch www.zondagochtendconcerten.nl – 010 4225244 www.zondagochtendconcerten.nl – 010 4225244

€ 14

SARA KROOS Haar rake grappen en lieve karakter zorgen deze voorstelling voor een gedurfd verhaal over haar eigen levens crisis. Buikpijn van het lachen gegarandeerd.

Oude Luxor Theater | do 15 nov | 20.00 u

Eurotrash United, 17 november, eurotrash-united.nl

PLAY!

Mike Obiku huldigt Professor Feyenoord 2018 Eregast Mike Obiku zal de 14e Professor Feyenoord huldigen op Varkenoord op Zuid.

Ook Adrie Moulijn en Gerard Meijer zullen als gast aanwezig zijn. De avond start met de Prijsvraag: één vraag met als doel om zo dicht mogelijk bij het juiste antwoord te komen. Dan volgen 40 vragen voor duo's en een

finaleronde met 30 individuele vragen. Alle vragen verschijnen in beeld met foto’s en video’s.

Kantine Sportclub op Varkenoord, 30 november, zaal open: 18.30 uur. Inschrijving in duo's of individueel: www defeijenoorder.nl

Besmettelijke rock & roll

Een festival voor en door jongeren. Vol met voorstellingen, concerten en workshops op het gebied van muziek, dans en theater. Ook rapper Winnie en dj-duo Supergaande komen langs. de Doelen | vr 16 nov | 17.30 u

SINTERKLAASINTOCHT Geef Sinterklaas en zijn pieten een warm welkom tijdens de intocht. Maak een mooie tekening en zing mee met de vrolijke liedjes.

Willemsplein | za 17 nov | 12.30 u

(FOTO: MOZFOTO)

Een donkere, koude maandag in november: er is nauwelijks een passender tijdstip denkbaar voor de besmettelijke rock & roll van de New Yorkse Screamin’ Rebel Angels. Firing on all cilinders : dat is wat ze beloven. Ze halen die goeie ouwe rock & roll door de punkmolen en voorzien dit genre terloops van een shot rhythm & blues. Verwacht dus een explosieve performance in Café De Ouwehoer op Katendrecht.

Café De Ouwehoer, 19 november

MEEUW De mens is hevig op zoek naar geluk. Iedereen wil mooier, talentvoller en succesvoller worden. Een voorstelling over succesvol ongelukkig zijn.

Nieuwe Luxor Theater | zo 4 nov | 20.00 u

VOOR DE VOLLEDIGE AGENDA KIJK OP UITAGENDAROTTERDAM.NL

- INTRODUCTIE NIEUWE COLLECTIES - ONTMOET DE MERKEN - MODESHOW MET MEDEWERKING VAN GOLDBERGH - ANIMATIE VOOR KIDS - EEN GRATIS HAPJE EN DRANKJE - TEST JE SKI- EN SNOWBOARDMATERIAAL OP DE MOBIELE SKIBAAN ONDER BEGELEIDING VAN 2 SKILERAREN - SKI GEBIED INFORMATIE

DAKA SKI & SNOWBOARD EVENT 2018 WOMEN MEN

WOMEN MEN

Alleen tijdens het winter-event X Pro 110 0 Van 399,9 99 NU 329,9 99

GRATIS SUPERFEET INLEGZOLEN

299.99

t.w.v. € 34,99

3D FOOT SCAN De perfect passende skischoen met de nieuwste technologie van Fischer in het Bootlab.

SALOMON Cruiser+ / Pearl+

VAN 99,99 NU 79,99

WOMEN MEN

FISCHER Progressor 800 + RS11PR VAN 549,99 NU 349,99

WOMEN MEN

exc binding) NIDECKER Play / Elle (excl.

VAN 249,9 99 NU 199,9 99

SKI PRO 2 VAN 29,99 NU

SNOWBOARD PRO 1

• • • • •

VAN 29,99 NU

SNOWBOARD PRO 2 VAN 39,99 NU

9.99 19.99 99

19.

29.99

DRUK EN ZETFOUTEN VOORBEHOUDEN (#18215)

VAN 399,99 NU 319,99

279.99

179.

9.99

SLIJPEN EN WAXEN

SKI PRO 1

69.

SALOMON X Pro 100 W

KIJK VOOR ALLE SPECIALE AANBIEDINGEN OP WWW.DAKA.NL/EVENT

299.99

ALLEEN 17 EN 18 NOVEMBER BIJ R’DAM NOORD

VAN 19,99 NU

99

2

1500 m voordeel!

kleding óók voor sport

Fleecepulli’s Ski-jacks kids Ski-jacks senior Skibroeken Ski-Sets

v.a.

12,99 v.a. 59,99 v.a. 99,99 v.a. 59,99 v.a. 199,99

Abraham v. Stolkweg 80-82 t.o. Daka Rotterdam Noord

za. 17 nov. 9.30-18 u zo. 18 nov. 11-17 u.

WINTERSPORT COLL.

25% TOT 75% KORTING DAKA.NL