De Nieuwspeper 19-2019 by De Nieuwspeper

Pagina 4

DE NIEUWSPEPER IS EEN UITGAVE VAN METRO

Waarom we thee drinken

Parkeren is emotie

Sanne lust geen hond

Pagina 6

Pagina 13

Pittig en inspirerend nieuws over Rotterdam

DE JAARGANG 5, NR. 19

16 oktober - 29 oktober 2019

KIJK VOOR HET LAATSTE NIEUWS OP WWW.DENIEUWSPEPER.NL

@DeNieuwspeper (BEELD: MARC VERHEES)

Peace & Happiness anno 2019

I Love Urban Pagina 10 - 11

OKTOBER AL DE GROTE SCHIJN Kralingse Bos VR 18 T/M Tijdens de herfstvakanZO 27 OKT tie vormt het Kralingse _FESTIVAL 19.00-23.00 u

‘De leukste tips ‘voor de herfstvakantie’ ‘herfstvakantie’

Bos het decor voor een magische avondwandeling. Met licht, geluid en geur komt de omgeving tot leven. Een route vol mysterieuze verrassingen.

KONFO JUNIOR 4-12 Theater Zuidplein ZO 20 OKT Deze familievoorstelling _THEATER 14.15 u

gaat over de spirituele kracht van een kind. Dit wordt uitgebeeld in de vorm van dans, muziek en zang. Een swingend eerbetoon aan de Afrikaanse en Caraïbische culturen.

Voor meer herfstvakantietips: illustratie Willem Lagerwaard

6-10 WIE NIET WEG IS, ZO 20 OKT IS GEZIEN! _DANS 15.00 u

Maaspodium

Kom je verstoppertje spelen? Wie niet weg is, is gezien! is een speelse dansvoorstelling over geaccepteerd willen worden, ook als je anders bent dan de rest.

UITAGENDAROTTERDAM.NL/KIDS

HUIS VERKOPEN? DOE HET ZELF. Jij kent het thuisgevoel als geen ander.

Verkoop met JAAP.nl

De eerlijke huizensite.

Nieuws

DE NIEUWSPEPER 16 oktober 2019

2@WKN@010*

CTY@PIX

Terwijl de Rotterdamse Rekenkamer de bestuurlijke overmoed hekelde – lees: een te grote broek aantrok – haalde wethouder Kathmann onlangs het doek van het woon-werk-overnacht-vehikel Dutch Windwheel, dat in het voormalige havengebied Merwe-Vierhavens moet gaan verrijzen. Een gaaf project, zonder meer. En nu maar duimen dat er geen gemeenschapsgeld in wordt gepompt. Laat de markt zijn heilzame werk doen. En dat is nog zeker geen gelopen koers. Kathmann meldde namelijk dat we met z’n allen dit nu al als iconisch bestempelde project mogelijk kunnen maken. Ter afsluiting werd het glas geheven en zong de toegestroomde goegemeente: “Met z’n allen Laat de limonade nu maar knallen Met z’n allen Met z’n allen Ze zeggen wel ’s oud gedaan is jong geleerd” (Henny Huisman, Met z’n allen) @ Ook op Zuid trekken een paar mensen met z’n allen op om dat stadion van de grond te krijgen. Zowat iedereen is blij met de nieuwste artist impressions – inderdaad, dat gaat een gezellige bak worden, maar hoe krijgen ze die derde ring gevuld tijdens pak ’m beet Feyenoord-Emmen? – en ondertussen vergetend dat ze slechts de zoveelste versie onder ogen krijgen. Plaatjes vullen geen gaatjes. Laten we bidden dat het gemeenschapsgeld hier eindelijk een keer zonder overmoed wordt besteed. Want daar word je maar beroerd van. @ Wist u dat een deel van de Zuiderlingen qua gezondheid net zo hoog scoort als bijvoorbeeld de bewoners van het buitengebied van Baarn in het superrijke Gooi? Aldus de Gezondheidsmonitor, waarin gegevens staan van het CBS, het RIVM en de GGD’s. De Volkskant maakte een kaart van deze

gegevens. Het Zuidbeleid werpt zijn vruchten af, ze voelen zich daar met z’n allen inmiddels echt minder beroerd! @ Of toch niet? De kaartmakers trekken nogal creatief lijntjes, zo blijkt. Dat gaat als volgt. Je gooit de welvarende buurten Kop van Zuid, Stadstuinen en Katendrecht op één hoop met de armere wijken Afrikaanderbuurt, Bloemhof en Vreewijk. Je krijgt dan een flink heterogeen stuk stad. Ze vegen ook Bergpolder en Blijdorp bij elkaar. Je krijgt dan een klein homogeen stuk stad. En dan becijfer je dat 40% van die Zuiderlingen een slechte of matige gezondheid ervaart en die van dat stuk Noord 30%. Tja, die 40% is wel beter dan wat het buitengebied bij Baarn scoort. Zo beroerd voelen ze zich daar, op het Gooische Matras. Misschien kan Marco Pastoors ze bijpraten.

Schakelen “Wat is dit, wat is dit, een uitvaartonderneming, een religieuze club? Van de ene wereld naar de andere wereld geholpen worden, als missie? Wel een sterke slogan!” “Doe effe normaal, transmissie, overbrenging, schakelbakken, echte vakmensen. Je mag blij zijn als ze jou helpen. Gesnopen!?”

Raden Dat werkt goed, de hele deur vol kalken met abacadabra. Want nu wil een beetje oplettende voorbijganger weten wat voor geheimzinnigs zich hier voltrekt. Een ludieke meester/meesteres die je lekker afzweept? Een privé-welness waar niemand naar je naam vraagt? We verklappen niets, ga zelf maar kijken wat zich daar aan de Keileweg afspeelt.

(ARTIST IMPRESSION OMA ARCHITECTS)

* 2 Weken Rotterdam

Colofon De Nieuwspeper verschijnt samen met dagblad Metro en wordt in geselecteerde gebieden huis-aan-huis verspreid. Tevens is De Nieuwspeper verkrijgbaar bij afhaalpunten in Rotterdam en de regio.

Carin Broere 06 - 5758 0037 Online www.denieuwspeper.nl www.facebook.com/denieuwspeper

Hoofdredactie Jaap van Rijn Redactie redactie@denieuwspeper.nl Vormgeving Eefje Savelkoul, Lilian Dapaah Advertentieverkoop adverteren@denieuwspeper.nl Tonia van Nieuwenhuijzen 06 - 4905 4783

VAKANTIE IS...

Alle rechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden nadrukkelijk voorbehouden en berusten bij De Nieuwspeper. Op het gebruik van deze uitgave zijn de Algemene Toepassingsvoorwaarden van De Nieuwspeper van toepassing. De Nieuwspeper is een uitgave van Telegraaf Media Groep.

...SAMEN HET VERSCHIL MAKEN

VAKANTIE IS WIELEWAAL Stichting Wielewaal zoekt vrijwilligers om kinderen, jongeren en volwassenen met een beperking een onvergetelijke vakantietijd te bezorgen.

GRATIS ADVERTENTIE

Maak jij het mogelijk? www.wielewaal.nl/ vrijwilligers

Drinken Tja, leuk of niet zo tof, maar van zo’n uithangbord maakt een verwrongen geest al snel iets van ‘Bier’ en ‘Dronken’. Maar oké, dat is natuurlijk een ongelofelijk vooroordeel. Pijnlijk! De meeste Polen zijn harde werkers en zelden dronken! Wat het dan wel betekent? Lieveheersbeestje. Het symbool tegen geweld. Lief, hè?

Wetenschap 4

DE NIEUWSPEPER 16 oktober 2019

Giuliano Mingardo, zittend op een tijdelijk vergroende parkeerplaats in het Hoogkwartier: “Parkeren roept emoties op en daar richt ik me op.”

“Auto’s besteden geen geld, mensen besteden geld”

Wie is Giuliano Mingardo? Giuliano Mingardo studeerde aan de Ca’ Foscari Universiteit van Venetië, de Erasmus Universiteit Rotterdam (master in stedelijk management) en de Technische Universiteit Delft (PhD in parkeerbeleid). Hij is senior onderzoeker bij het Erasmus Centre for Urban, Port and Transport Economics (Erasmus UPT). Zijn specialisaties zijn parkeerbeleid en mobiliteitsmanagement. Mingardo adviseert overheden en bedrijven over deze kwesties.

Wetenschap

DE NIEUWSPEPER 16 oktober 2019

Aan de Erasmus Universiteit zijn honderden wetenschappers dagelijks bezig met nadenken. Ze onderzoeken de kleine en grote vraagstukken van het leven. Welke vragen zijn dat eigenlijk? En – wat hebben we daar als gewone mens aan? Ga er even rustig voor zitten en denk eens mee met de onderzoeker. Deze aflevering: Giuliano Mingardo vraagt zich af hoe we de ruimte in de stad beter kunnen delen met de auto’s.

DENKPAUZE: meedenken met de wetenschapper

TEKST: NATALIE HANSSEN BEELD: JAAP VAN RIJN Waarom bent u wetenschapper geworden? “Ik ben mijn carrière begonnen met het idee om accountant te worden. Maar toen ik tijdens die studie ook parttime ging werken, vond ik het werk zo ongelofelijk saai dat ik dacht: nee, dit niet de rest van mijn leven. Ik ben vervolgens economie in Venetië gaan studeren en specialiseerde me in toerisme en mobiliteit. Dat greep me, ik besloot onderzoeker te worden. Die kans kreeg ik van de Erasmus Universiteit, waar ik ook een master deed. 18 jaar later zijn ze nog niet van me af.” Wat is er boeiend aan mobiliteit? “Ik vind het fascinerend hoe mensen zich gedragen, ik wil begrijpen waarom ze dingen doen. Verkeersopstoppingen en files zijn een groot probleem. Hoe meer je erover weet, hoe leuker het wordt. Mensen moeten zich verplaatsen. Maar ze moeten ook stilstaan: parkeren. Daar doe ik veel onderzoek naar. Ja, probeer dat maar eens uit te leggen aan vrienden!” Ja, leg eens uit! “Als het over parkeren gaat, beginnen mensen vaak meteen te klagen. Over de prijs of over het gebrek aan parkeerplaatsen. Parkeren roept emoties op en daar richt ik me op.” Wat wil je precies weten? “Ik probeer te begrijpen hoe we steden leefbaarder kunnen maken met minder auto’s. Let op: mínder auto’s, niet zonder auto’s. Hoe kunnen we doorgroeien en toch iedereen tevreden houden, terwijl er minder auto’s zijn? Dat is zinvol om over na te denken. Want als er

veel auto’s zijn, heb je ook veel negatieve effecten. Ze vervuilen en nemen ruimte in, dat laatste is ook een big issue. Iedereen wil groeien, iedereen wil meer ruimte. En iedereen wil dat de ander minder de auto gebruikt. Mijn buurman moet het anders doen! Als iedereen zo denkt, hebben we een probleem.” Hoe onderzoek je dat? “Ik onderzoek hoe we als maatschappij invulling geven aan parkeren. Want parkeren is een van de belangrijkste voorwaarden om te kunnen rijden. Elke reis met een auto eindigt op een parkeerplek. Beheers je de parkeersystematiek, dan beheers je het autogebruik. Het autobezit is iets emotioneel is. Er zijn ook grote economische belangen mee gemoeid. Een groot deel van de Europese economie draait op auto’s. Deze niet meer produceren zou problemen geven. Ik probeer al jaren om het samenleven met de auto te verbeteren. Vergelijk het met de relatie met schoonouders. Ze zijn belangrijk in je leven, maar je wilt je leven er niet door laten bepalen. Ik ben niet tegen de auto, maar we moeten wel een betere manier vinden om ermee om te gaan. In de stad natuurlijk – in the middle of nowhere is het geen probleem.” Hoe houden we de auto onder controle? “Er zijn simpele fysieke maatregelen: ‘Je mag hier geen auto gebruiken, want dit is voetgangersgebied.’ Voetgangersgebied is heel belangrijk. Maar van de hele stad voetgangersgebied maken is onrealistisch. Een andere maatregel is een beperking van het aantal parkeerplaatsen. En dan de favoriet van de econoom: een prijsbeleid. Betalen om je auto te gebruiken of om te parkeren. En dan bestaan er nog gedragsmaatregelen. Kun je een dag per week zonder auto? Kun je dan thuiswerken of de fiets pakken? Een andere optie is het stimuleren van ander vervoer: openbaar vervoer en lopen. Een marketingcampagne vertelt je hoe gezond lopen is. En we kunnen extreme maatregelen nemen, denk aan kantoren bouwen zonder parkeerplaatsen.”

“Het parkeertarief heeft nul invloed op de winkelomzet”

Hoe gaat het in Rotterdam met parkeren? “Eigenlijk hebben we het in Rotterdam best goed. Na de Tweede Wereldoorlog en het bombardement is Rotterdam opnieuw vormgegeven. Dat gebeurde naar een Amerikaanse standaard: ruimte voor de auto. In de jaren 60 en 70 had nog niemand het idee dat auto’s slecht waren. Dus kwamen er brede wegen. Rotterdam is historisch gezien een echte autostad. Maar de laatste jaren veranderen de normen: we willen de autoruimte aan de mensen teruggeven. En terugkomend op het parkeren, de prijzen zijn hoog, maar liggen nog niet op het niveau van Utrecht of Amsterdam. Wel probeert men het autogebruik steeds meer te ontmoedigen of te beperken. Eigenlijk willen we geen blik op straat. Ruimte is schaars, een auto neemt wel 15 à 16 vierkante meter in beslag. Dat betekent simpelweg minder ruimte voor groen, een speeltuin, een terras. Dat soort dingen vinden mensen ook leuk, dus dat is een dilemma.” Een emotioneel dilemma? “Parkeren is emotie. Iedereen wil zijn auto voor de deur, dat is handig. Maar van een mooie omgeving worden mensen ook blij. Eigenlijk denken de meeste mensen: iedereen moet weg, alleen ik mag hier parkeren.” Is het denkbaar, onze stad met minder auto’s? “Steden trekken steeds meer een bepaald type mens aan. Zoals de dinks, double income no kids, kinderloze stellen van wie beide partners werken. Die zijn sneller bereid om zonder auto te leven. Daarom is een stad een goede plek om te experimenteren. Maar behoeftes veranderen. Als je kinderen krijgt, verandert je behoefte aan mobiliteit. In je eentje in het centrum wonen gaat prima zonder auto. Maar als je twee kinderen naar school en sport moet brengen, wordt het anders. We moeten ook niet te naïef zijn. Er komt echt geen generatie zonder auto.” Wij mensen zitten vast aan onze auto. “Ja, want een auto hebben betekent vrijheid. Vrijheid willen we niet graag opgeven. Leuke weekenden weg met vrienden, de kinderen naar

hockey brengen, daar gebruik je de auto voor. Daarom zeg ik: wees voorzichtig met het afschrijven van die auto, want het geeft een psychologische beperking. Dat geldt net zo goed voor het bemoeilijken van parkeren. Dan roepen mensen: ‘Je wil mijn vrijheid beperken!’” Hoe krijgen we dan minder auto’s? “Je kunt zeggen: nee, ik wil je vrijheid niet beperken, maar een betere stad maken. Ben je bijvoorbeeld bereid om iets verder te parkeren, wil je ook stukjes lopen? De belangrijkste vraag is: hoe vertellen we mensen dat het managen van autogebruik bedoeld is om hun leven te verbeteren, niet om het te verslechteren?” Het gaat over communiceren? “Precies. Ik heb bijvoorbeeld veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen winkeleigenaren en parkeren. Winkeliers worden gek als je aan parkeerplaatsen komt. Komt de stad met een plan voor een aantrekkelijk voetgangersgebied, dan zeggen winkeliers meteen: ‘Zijn jullie gek geworden! Zonder parkeerplaatsen komen er geen klanten!’ Ze vergeten even dat met het aantrekkelijker maken van de stad er méér klanten komen. De gemeenteraad heeft hetzelfde doel als die winkelier, de bewoner en de bezoeker: een fantastische binnenstad maken. Ik ken geen wethouder die iets doet om de stad te verpesten!” Zorgt minder parkeren echt niet voor minder klanten? “Het verrassende antwoord: nee. Kijk, een parkeertarief wordt verhoogd omdat het anders te druk wordt. Dan kan niemand de binnenstad in: dat is nóg ongunstiger voor winkeliers! Parkeren duur maken gaat niet om geld verdienen, het is een instrument. Gratis parkeren is sowieso een slecht idee, want dat leidt tot verkeerd gebruik van parkeervoorzieningen. Denk aan mensen die in de stad werken en ’s ochtends hun auto parkeren en ’s avonds weer naar huis gaan. Die gebruikte parkeerplekken zijn dan niet beschikbaar voor toeristen en mensen die willen winkelen. Ook verrassend: onderzoek wijst uit

dat het parkeertarief nul invloed heeft op de winkelomzet. Als je meer kunt meenemen, kun je wel meer besteden, maar klanten gaan dan minder vaak naar de winkel. Het blijkt qua omzet absoluut niet uit te maken of je met de auto naar de winkel gaat of niet. Hierover is altijd enorme frictie tussen gemeente en winkeliers. Terwijl die gemeente natuurlijk niet wil dat winkels failliet gaan, maar dat ze meer geld verdienen.” Lukt het om winkeliers te overtuigen? “Overal waar voetgangersgebieden zijn gerealiseerd, zijn de winkeliers allemaal heel tevreden. Het gaat altijd volgens hetzelfde patroon. Eerst is er veel weerstand, daarna vinden ze het fantastisch. Er komen zelfs vragen van winkeliers om voetgangersgebieden te realiseren. Maar het is moeilijk om ze vooraf een beeld te geven van de winst. Je moet het echt ervaren of horen van andere winkeliers die dit meemaakten. Dus ja, we moeten echt manieren vinden om mensen te overtuigen dat het erom gaat de stad aantrekkelijker te maken, waardoor er meer klanten komen.” Voetgangers helpen de lokale economie, zeg je in een lezing. “Voetgangers vormen een belangrijk deel van de lokale economie. De voetgangers zijn vooral de mensen die in de stad wonen en werken. Dat zijn er heel veel en het inwonertal groeit. En het zijn de beste klanten, want ze komen het vaakst. Je gaat makkelijk drie keer per week naar de groenteboer of de supermarkt. Want als je toch in de buurt woont, haal je het vers. Verse producten hebben een hogere winstmarge. Daarom is het beter als mensen vijf keer per week komen in plaats van één keer met de auto. De winkelier denkt dat de autobestuurder de klant is. Maar zijn echte klanten zijn de duizenden mensen die op maximaal 500 tot 800 meter afstand van zijn winkel wonen. In Rotterdam blijkt dat slechts 20 tot 25% van de bezoekers met de auto komt. Waarom zou je daar al je aandacht aan besteden? Denk ook aan die andere 75%. Dus hou op met het gezeur over parkeren! Er gebeurt echt niks als het parke-

ren moeilijker wordt. Het wordt alleen maar beter. Auto’s besteden geen geld. Mensen besteden geld.” Gaan we het oplossen, in Rotterdam? “Rotterdam is goed bezig om de ruimte terug te winnen van auto’s. Met het idee van een City Lounge is Rotterdam een van de eerste steden waar minder parkeerplekken op straat komen. Er worden 3000 plaatsen teruggegeven aan de stad. Ten gunste van bredere stoepen, vergroening, noem maar op, de stadsarchitecten kunnen losgaan. Rotterdam is een trendsetter en is goed bezig. Mensen stellen steeds hogere eisen aan hun stad, daar heb je ruimte voor nodig en die is schaars. Sinds een aantal jaren kunnen horecaondernemers in de zomer parkeerplaatsen voor de deur gebruiken als terras. Dat levert extra tafels op voor weinig geld en het maakt de straat veel levendiger en dus aantrekkelijker. Dan is de winst opeens heel zichtbaar. Ruimte teruggeven aan bewoners is leuk. De stad wordt er beter van. Er zijn dan nog genoeg plekken voor bezoekers: een aantal parkeergarages staat vaak leeg.” Wat heeft jou het meest verrast in je onderzoek? “Dat er geen relatie is tussen vervoersmiddel en bestedingen. Of je klant nu komt met de bus, de fiets, de auto of lopend, het heeft geen invloed op wat hij besteedt. Minder auto’s in de stad heeft geen invloed op de stadseconomie. Wat me ook verraste: hoe snel mensen aan een prijsverhoging wennen. Hogere prijzen hebben maar kort invloed op het gebruik van diensten en producten en hebben dus weinig effect. Een echte eyeopener is dat aantrekkelijkheid belangrijker is dan bereikbaarheid. De focus ligt dus vaak verkeerd. Je moet mensen een goede reden geven om naar je winkel te komen. En dat is niet een parkeerplaats.” Wat is je toekomstideaal? “Weet je, ik doe dit al heel lang. Als ik eraan kan bijdragen dat er maar iets minder auto’s en CO2 in de wereld komen, en iets meer ruimte voor mensen, dan ben ik blij. Maar ik verwacht geen grote veranderingen.”

Eten & Drinken 6

DE NIEUWSPEPER 16 oktober 2019

Ook het stadse werkvolk dronk tussen de klussen door een bakkie thee. Aan het wapen op de kruiwagen rechts is te zien dat in Rotterdam gegraven wordt. (Prent van Wilhelmus Petrus van Geldorp, 1865; Stadsarchief Rotterdam)

Waarom we THEE drinken in Rotterdam Rotterdam is een echte theestad. En niet alleen vanwege het gebruik van die natte t in de dagelijkse praatjes. De Rotterdamse tak van de Vereenigde Oostindische Compagnie verhandelde veel thee in Europa. Later telde de stad theemakers en -handelaren als Van Nelle, Van Rossum, Louis Dobbelman en Klokjes-thee van Gebr. Zwartendijk. En de nog steeds actieve Koninklijke Van Rees, na 200 jaar uitgegroeid tot een van de grootste onafhankelijke theehandelaren. Maar waarom drinken we eigenlijk thee in Rotterdam? TEKST: NATALIE HANSEN

Thee. Chris Nierstrasz zit er bijna letterlijk middenin. Gisteren vertelde hij nog op een congres waarom hij meent dat in de 18e eeuw thee wél gemeengoed was in Europa. Wellicht is het de lezer ontgaan, maar dit is een grote discussie onder geschiedkundigen. Die discussie hangt ook samen met een andere belangrijke vraag: sinds wanneer drinken we eigenlijk thee in Rotterdam? Chris Nierstrasz, onderzoeker van de Erasmus Universiteit Rotterdam, is een groot kenner van de theehandel en de Vereenigde Oostindische Compagnie. Hij is dus de aangewezen man om deze vraag te beantwoorden. Nierstrasz vertelt dat je rustig kunt stellen “dat er in de 17e eeuw niet of nauwelijks thee was in Europa. Misschien was het ergens te vinden als curiosum. Maar er was geen toegang tot China, waar de thee vandaan kwam. Er was trouwens wel toegang tot Japan, waar ook thee vandaan kwam, maar dat

was weinig en ook geen succes.” Thee is winst De theehandel werd door de kooplieden opgepakt toen duidelijk werd dat daar geld mee viel te verdienen. Zij deden een prikkelende ontdekking: hun werknemers, die het recht hadden om zelf ook een beperkte hoeveelheid handel mee te nemen vanuit Azië, begonnen thee te importeren. Kennelijk is het dus een product waarmee je ook al in kleine hoeveelheden winst kunt maken. De eerste theehandel is geboren, want de handelaren ruiken geld. “In eerste instantie kwam de thee uit Batavia, dat nu Jakarta heet”, zo gaat Nierstrasz verder. “Die thee kwam oorspronkelijk uit China. De Chinezen kochten peper in Batavia

en verkochten daar zelf hun thee. Het was in die tijd de enige plek op de wereldhandelsmarkt waar je op grote schaal thee kon kopen.” De VOC had in Nederland verschillende handelskamers in de havensteden Amsterdam, Delft, Middelburg, Enkhuizen, Hoorn en Rotterdam. Rotterdam was een van de kleinere kamers binnen de VOC. Maar een deel van de thee werd dus wel via de stad Europa binnengebracht. De activiteiten van de VOC trokken veel mensen naar Rotterdam en zorgden voor meer economische bedrijvigheid. In de stad werden ook schepen voor de VOC gebouwd. En er kwamen handelaren op de verscheepte goederen af. Veel van die koopmannen kwamen uit Engeland en die hadden vooral oog voor één product: thee.

De thee was erg voordelig in Rotterdam

Serie De thee van Rotterdam Rotterdam staat bekend om haar havens en raffinaderijen, kapsalon en foodhallen, legendarische voetbalclubs en Johan Boskamp, Schorumkappers en Fred van Leer. Om maar eens wat te noemen. Maar toch niet om thee. Toch spelen Rotterdamse handelaren tot op de dag van vandaag een prominente rol in de thee. De Nieuwspeper duikt in het Rotterdamse theedossier.

Theesmokkel “En daar wordt het interessant”, vertelt Nierstrasz. “De Nederlanders van de VOC mogen geen thee aan Engeland verkopen, want de Engelse Oost-Indische Compagnie (English East India Company, EIC) heeft het alleenrecht op invoer. Maar de Engelse handelaren in Rotterdam trokken zich daar weinig van aan. De thee was namelijk erg voordelig in Rotterdam. De belasting op thee die door de EIC in Engeland werd geheven, was wel 100% tot 200%. Die van de VOC slechts 2%, tel uit je winst. De Engelse handelaren kochten in Rotterdam goedkope thee en smokkelden deze vervolgens naar Engeland. In die zin heeft Rotterdam dus een aandeel in de theecultuur die in Engeland in de 18e eeuw begon te ontstaan (zie kader). De VOC was een grote speler, maar ook de Denen, Zweden, Fransen en Portugezen haalden dezelfde belastingtruc uit. Ook voor hen was Rotterdam een moge-

Eten & Drinken

DE NIEUWSPEPER 16 oktober 2019

Zicht op Kanton in China, met de factorijen van de Deense, Spaanse, Zweedse, Engelse en Nederlandse Oost-Indische Compagnieën. Helemaal rechts de factorij van de VOC (met de Nederlandse vlag). Vanuit deze factorij werd de handel in Chinese goederen georganiseerd, dus ook de theehandel. (Schilderij door onbekende Chinese maker, ca. 1780-1785; Collectie Maritiem Museum Rotterdam)

(BEELD: STADSARCHIEF ROTTERDAM)

lijke haven waarvandaan thee naar Engeland werd gesmokkeld.” Thee versus koffie Thee werd populair. Dat ook mensen uit de middenklasse en lagere klassen het kenden en af en toe dronken, was een doorbraak in de theeconsumptie. Het theegebruik destijds is vooral af te lezen aan de bezittingen van mensen. Chris Nierstrasz: “In die tijd was het heel gebruikelijk om als iemand doodging, zijn inboedel goed te inventariseren. Vooral als mensen arm waren en in armenhuizen leefden. Dan kon je zien of er nog iets te halen viel voor schuldeisers. Er is dus documentatie van de inventarissen van relatief veel arme mensen uit de 18e eeuw. En daarin zie je in een grote meerderheid van de inboedels vanaf ongeveer 1740 ook theepotten opduiken. Dat is een goeie indicatie dat het ook gedronken werd! Naast koffie overigens, waarin ook gehandeld wordt in die tijd. Nog meer thee nuttigen bewoners van Engeland, Schotland, Ierland en de Engelse delen van Amerika. Daar hebben ze minder interesse in de consumptie van koffie. In de rest van de wereld vond je destijds niet veel thee – buiten China en de koloniën dan.” De handel neemt af In 1796 wordt de VOC overgenomen door de Nederlandse staat. De theehandel in Rotterdam neemt af, ook omdat de Engelsen hun belastingen drastisch verlaagden en zo een einde maakten aan de smokkel. Rond het einde van de 18e eeuw en begin 19e eeuw woedden de Napoleontische oorlogen in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In die tijd brachten neutrale landen als Denemarken en Amerika de thee naar Nederland, zij het in zeer beperkte mate.

In 1819, een paar jaar nadat de oorlogen voorbij zijn, begint de handel weer op gang te komen, opgezet door de in 1824 opgerichte Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM). Door de verbondenheid met de Nederlandse regering – Koning Willem I nam het initiatief tot oprichting – speelde de NHM een belangrijke rol in de handel tussen de Nederlanden en Nederlands-Indië. De NHM werkt met kleine, particuliere reders, want zij beschikt zelf niet over schepen. De Rotterdamse reder Anthony van Hoboken neemt een groot deel van de schepen en de zeilvaart naar Nederlands-Indië over. Theeplantages Thee komt in deze tijd vooral uit het Chinese Kanton. Er was wel wat concurrentie van andere landen, maar de Nederlanders waren in het bezit van de Indische koloniën. Daar kon je ook goed thee verbouwen. Handelaren zoals de Rotterdamse firma Van Nelle beginnen daar theeplantages. “De theeplantages waren aanvankelijk geen succes”, weet Chris Nierstrasz. “De thee verkocht in eerste instantie niet goed. Daar komt verandering in als de Engelsen ook beginnen met het aanleggen van theeplantages in hun overzeese gebieden, zoals India en Sri Lanka (toen Ceylon geheten). De Engelsen vinden de Chinese thee te duur en er is te weinig beschikbaar. Ze gaan op zoek naar thee in Noord-India, bij de grens met China. Daar ontdekken ze Assam-thee en gaan dat overal verbouwen. Deze thee smaakt wat harder dan de Chinese. De Engelsen beginnen dan ook een campagne om die harde smaak als iets ‘typisch Engels’ te presenteren. Wie thee drinkt uit het British Empire, is pas echt een goeie Brit. Geïnspireerd door het succes van de Engelsen gaan ook de Ne-

derlanders Assam op hun plantages verbouwen. Zo kunnen ze thee tegen een lagere prijs importeren en houden ze controle over de teelt.”

Het laden en lossen van kisten met thee. (F.H. van Dijk, 1952; Stadsarchief Rotterdam)

Theekamer De thee in Nederland wordt in die tijd verhandeld door verschillende kleinere handelaren. Door de firma Pakhuismeesteren van de Thee bijvoorbeeld, die een deel van de VOC-handelsactiviteiten overnam, en gevestigd was in het OostIndisch Huis aan de Boompjes. Een opslaggebouw van Pakhuismeesteren is nog te vinden op de Wilhelminapier, en geeft tegenwoordig onderdak aan de Foodhallen en hotel Room Mate Bruno. Ook het Rotterdamse Van Nelle, al opgericht in 1782, kreeg halverwege de 19e eeuw dus goede handelscontacten en plantages in Indië. De winkel werd uitgebouwd tot een fabriek voor onder meer het verwerken van thee. Van Nelle is helaas ter ziele gegaan, het monumentale glaspaleis aan de Schie is het laatste tastbare bewijs van haar bestaan. De Rotterdamse theehandelaar Koninklijke Van Rees, in 1819 opgericht door Jan van Rees, die de thee met paard en wagen rondbracht, is met het hoofdkantoor aan de Blaak nog steeds alive & kicking. Van Rees beschikt over een grote, moderne theeproefkamer en is een grote internationale speler op de theemarkt. Naast het importeren is vooral het mengen van verschillende theesoorten een belangrijke taak van handelaren. In de 20e eeuw krijgt het theezakje invloed op de theekwaliteit: het bevat overgebleven bladgruis. Gelukkig staat Rotterdammers niets in de weg om losse theeblaadjes in te kopen en de liefhebber daarmee te verblijden. Daarover in de volgende aflevering meer.

KOOP NU! AUTOVISIE JAARBOEK 2020

€ 3,KORTING

BESTEL DIRECT VOOR € 19,99 VIA WWW.AUTOVISIE.NL/JAARBOEK Hét complete overzicht van alle verkrijgbare auto’s in 2020

Deze actie is geldig tot en met 3 november 2019. Na 3 november 2019 betaalt u € 22,99.

WIST JE AL DAT VROUW GLOSSY IN DE TOP 3 MEEST GELEZEN VROUWENGLOSSY’S VAN NEDERLAND STAAT?

Nu 12x VROUW Glossy € 42,-

34%

kortin g

GA NAAR WWW.VROUW.NL/ACTIE

Cultuur 10

DE NIEUWSPEPER 16 oktober 2019

I LOVE URBAN straalt vrede en saamhorigheid uit Hun klik is magisch, de gevolgen hiervan zijn groot. Want Bryan en Winay Sewradj vieren samen met Jandino en Kenneth Asporaat I Love Urban in Ahoy. Dat wordt daarmee het grootste indoor urban festival van Nederland. De dresscode dit jaar: wit, het liefst van top tot teen. TEKST: HELMUT DE HOOGH

De spanning loopt op in het kantoor van de broers Bryan en Winay Sewradj. De reden: er komen weer meer mensen dan vorig jaar af op I Love Urban. Al die mensen hebben verwachtingen die ze opnieuw moeten zien te overtreffen. In het kantoor ratelen de toetsenborden, slechts onderbroken door vrolijke telefoondeuntjes die steeds vaker oproepen tot overleg. Het tafelvoetbalspel, de pingpongtafel en de loungebank blijven onaangeroerd. Van de broers is Bryan de oudste. Hij begint met het organiseren van feesten, later komt Winay erbij. De broers voelen zich trotse Rotterdammers. Als het even kan, organiseren ze hun feesten in de Maasstad. Bryan: “We houden van Rotterdam en van Sparta en rijden trots de Erasmusbrug over, op weg naar de Maassilo of Ahoy.” De liefde voor Sparta is hen met de paplepel ingegoten. Hoe kan het anders, als je wordt geboren in de Spartastraat, met uitzicht op Het Kasteel? Het gezin verhuist naar een woning pal naast de Sparta-trainingsvelden aan de Rotte. Al snel voetbalt Bryan zelf bij zijn lievelingsclub. “Behoorlijk fanatiek, zeker drie keer per week.” Als Bryan 16 jaar is, wil hij profvoetballer worden, want inmiddels is hij uitgeroepen tot beste jeugdkeeper van Nederland. Boordevolle tuin Als 17-jarige ontdekt Bryan echter het uitgaansleven, en dan lonkt er een andere carrière aan de horizon. Als de eigenaar van een Schiedamse club Bryan vraagt om zijn vrienden uit te nodigen voor een feestje, staan er al snel lange rijen voor de deur. “Ik ontdekte hoe leuk het is om mensen te entertainen. Maar ik dacht ook: ik doe dat liever zelf dan voor een clubeigenaar.” Bryan krijgt de smaak te pakken en weet voor de eerste housefeesten mensen als Afrojack en Sunnery James te strikken. Met compagnon Ianto weet Bryan voor het feest Flirterz de Maassilo te vullen met 5000 mensen. Een nieuw bestaan dient zich aan, waarin de studie Banken en verzekering op de achtergrond komt. Winay Sewradj wijdt zich intussen aan een studie Pedagogiek, net als Jandino’s broer Kenneth Asporaat. Zodra Winay 18 jaar is, voegt hij zich bij het bedrijf van zijn broer. Er moeten flyers komen en veel reclameborden. De tuin van hun ouders staat er snel vol mee. De keuken dient als kantoor en buren worden inge-

(FOTO: MICHEL KLINK)

no als succesvol comedian. Samen met zijn broer Kenneth Asporaat runt hij productiebedrijf Het Huis van Asporaat, dat werkt voor producties van Jandino zelf, maar ook voor een selecte groep andere artiesten. De samenwerking bevalt de broers Sewradj en de broers Asporaat uitstekend. Ze besluiten om samen met I Love Urban verder te gaan in Ahoy, met Jandino als gastheer. Na een jaar blijkt een uitbreiding gewenst met een extra zaal in de sfeer van het Caribbean Carnaval. Sindsdien komen er ruim 12.000 mensen naar I Love Urban in Ahoy.

e in die naam.”

Bryan en Winay (rechts) Sewradj: “We zagen zoveel meer potenti

schakeld om de grote stroom pakketjes te verwerken. Als Ianto naar het buitenland vertrekt, besluiten de broers hun ouders en buren te ontlasten en samen een kantoor te huren. Dat heeft uitzicht op de trainingsvelden van Sparta, dat spreekt. Bryan: “We hebben niet eens overlegd wie nu precies wat ging doen. Winay is goed in mensen bereiken via de sociale media en kloppende begrotingen maken. Ik ben meer bezig met praktische zaken.” In Club Vie onder de Willemsbrug starten de broers in samenwerking met een compagnon de feesten We Are. Na drie jaar organiseren de broers Sewradj deze urban clubavond zelf. Ze houden dit vijf jaar lang wekelijks vol, een unicum in de Rotterdamse uitgaanswereld. Vrede en saamhorigheid Omdat de broers midden in het uitgaansleven staan, signale-

ren ze snel de nieuwste trends. Rond 2014 is het duidelijk dat de belangstelling voor urban in clubs snel stijgt. “Wij zijn allround”, zegt Bryan. “Flirterz is een house-concept. Maar we organiseren ook graag een Surinaams feest.” Ze leren ook hun grenzen kennen. Winay: “We hebben ook eens een Hollands feest georganiseerd, in de Baya Beach Club met Jan Smit. Dat werd zakelijk een domper.” De broers ontmoeten een groep vrienden die kleine urban feesten organiseren onder de naam I Love Urban. Winay: “We zagen zoveel meer potentie in die naam.” Ze kunnen het concept overnemen en gaan feesten organiseren met veel muziekstijlen, van hiphop tot r&b, soul, funk, disco, latin, caribbean, afro en afro-house. De eerste I Love Urban-feesten vinden plaats in een beachclub op het strand van Bloemendaal en daarna in Amsterdam. Ze trekken steeds zo’n

3000 bezoekers. Het is een tijd van pionieren, uitproberen, leren en financieel verlies nemen als investering in de toekomst. Bryan: “Het is gelukt om er een bekend merk, een bekend concept van te maken. I Love Urban straalt vrede en saamhorigheid uit. Samen gaan we feesten, ongeacht huidskleur of culturele achtergrond. Iedereen is gelijk.” In thuisstad Rotterdam wordt I Love Urban pas echt een begrip. Meerdere edities per jaar trekken in de Maassilo telkens 5000 bezoekers. De feesten zijn zo snel uitverkocht dat de broers een grotere locatie gaan zoeken. Jandino wordt gastheer Een extra impuls krijgt het indoorfestival als de broers Sewradj in 2017 meewerken aan het comedy-optreden van Jandino en Najib Amhali in De Kuip, met een afterparty in Club Vie. Iedereen kent Jandi-

Een van de tofste projecten Voor Bryan en Winay is het elk jaar een plezier om te zien met hoeveel overgave Jandino zich in het feest stort. Bryan: “Zijn humor, zijn danspasjes en zijn gezelligheid passen perfect bij het feest. Hij staat altijd open voor nieuwe ideeën. We zijn heel blij dat we dit samen met Jandino en Kenneth mogen organiseren.” Jandino: “Ik vind het een van de tofste projecten die ik ooit heb gedaan. Urban is ook zo groot geworden. Het is nog maar sinds enkele jaren dat we zo’n groot feest kunnen geven. Je ziet wel dat Rotterdam dé urban stad van Nederland is. De sfeer in Ahoy is zo goed met zoveel mooie, blije mensen uit zoveel culturen bij elkaar. Tot in de ochtend zijn er nog 4000 mensen aan het dansen. Het is echt weer dat gevoel van vroeger: dat je zo lang mogelijk in de club wilt blijven. Ik ben zelf telkens een van de laatsten op het feest. Ik ben supertrots dat we in Rotterdam met zo’n leuk en mooi publiek het grootste indoor urban feest van Nederland mogen geven.” Bryan: “Echt spectaculair is elk jaar de intro-act met Jandino. Hij bedenkt die zelf en kiest de dansers. Het meest bijzonder vind ik het publiek. Ze doen hun best om er op I Love Urban echt goed uit te zien. Op onze feesten hebben we veel van onze vrienden verliefd zien worden en later met elkaar zien trouwen.”

te regelen. Winay: “We doen er alles aan om rijen te voorkomen. Maar buiten voor Ahoy stonden er plotseling een keer toch veel te veel mensen. Wat we nog konden doen, was snel een brassband inhuren en zorgen voor warme chocolademelk.” Bryan: “Het gaat inderdaad niet vanzelf. Eén keer ben ik bijna flauwgevallen. Er bleken voor bezoekers te weinig lockers te staan om hun spullen in op te bergen. Dat hebben we kunnen oplossen, maar toch had een aantal mensen daar last van. Ik was daarom heel boos op mezelf.” Winay: “We willen alles tot in de puntjes regelen. Het lukt ons daarom niet om zelf ook mee te feesten.” Bryan: “Ahoy is groot. In zo’n nacht lopen we zeker 20 kilometer om alles te regelen. Pas in het laatste uur pakken we een drankje.” Witte dresscode Op de aanstaande editie van I Love Urban komen artiesten als Ronnie Flex, Tabitha, Freddy Moreira, Rolf Sanchez, Frenna en andere grote namen uit de urban scene. Bryan: “Ronnie Flex is een van de beste artiesten van het moment en iemand uit onze regio.” De dresscode is wit. Liefst van top tot teen, maar toch in ieder geval voor 70%. Wie het kledingvoorschrift over het hoofd heeft gezien, kan bij de ingang nog een wit I Love Urban-

De dresscode: wit, het liefst van top tot teen

Flauw gevallen Bryan en Winay vertellen hoeveel hoofdbrekens het hun kost om alles tot in de puntjes

DE NIEUWSPEPER 16 oktober2019

Cultuur 11

(FOTO: MARC VERHEES)

“In zo’n nacht lopen we zeker 20 kilometer om alles te regelen” T-shirt kopen. Bryan: “Wit past heel goed bij het idee achter I Love Urban. Als iedereen in het wit is gekleed, ziet dat er vredig uit en het roept een gevoel op van saamhorigheid. De vibe zal geweldig zijn.” Outdoor festival als place to be De broers Sewradj en Asporaat willen I Love Urban nog veel groter maken. Als het lukt, komt er komende zomer een buitenfestival in Rotterdam. Bryan: “Door te groeien kunnen we grote artiesten naar onze stad halen. Het is vanaf het begin de bedoeling geweest om I Love Urban outdoor te organiseren. Rotterdam mag trots zijn op de festivals die er nu staan, maar het mist wel een urban festival van internationale allure. Met al die verschillende culturen verdient Rotterdam een festival waarmee we in Europa bekendstaan als the place to be, voor het beste, meest volledige en nieuwste aanbod in urban. We willen alleen het beste van het beste.”

Rotterdam Ahoy, zaterdag 16 november

(FOTO: MARINO CORNELIA)

(FOTO: MARC VERHEES)

DE NIEUWSPEPER 16 oktober 2019

Sport 12

DE VOETBALKROEGEN van Rotterdam Voor de Engelse bezoekers wordt iedere wedstrijd trouw de vlag van Sunderland uitgehangen.

Terwijl het Rotterdamse (nacht)kroegleven lijkt te verdorren, is er een type kroeg dat dapper standhoudt. Dankzij drie profvoetbalclubs in één stad – een unicum in Nederland – kunnen kroegen in Zuid, West en Oost rekenen op goede klandizie. De Nieuwspeper bezoekt dit seizoen de opvallendste voetbalkroegen. We trappen af bij café The Hide Away, gelegen op een steenworp afstand van De Kuip en een onvervalste voetbalkroeg. TEKST: ELLEN MANNENS BEELD: ELLEN MANNENS/HÉLÈNE MEULSTEE

De vader van Giovanni van Bronckhorst kon op 14 mei 2017 voor aanvang van de allesbeslissende kampioenswedstrijd van Feyenoord maar één passende plek bedenken. En dat was niet strak in het pak staan tussen de Feyenoord-bobo’s in het Maasgebouw. Victor koos café The Hide Away, zo’n 10 minuten lopen verderop, een kleine kroeg aan het Kreekseplein, verstopt tussen IJsselmondse flats. Hij kon dan wel de vader zijn van de trainer die Feyenoord na 18 jaar einde-

lijk weer het landskampioenschap zou bezorgen, nu wilde hij gewoon even zichzelf zijn: een Feyenoordsupporter van Zuid. Als kind woonde hij om de hoek bij het Kreekseplein. Gelukstegeltje Op de ochtend voor de wedstrijd gooide hij er een tegeltje kapot. ‘Breken als je geluk nodig hebt’, was de boodschap die een vriend hem meegaf toen hij het tegeltje cadeau gaf. 14 mei 2017 leek Victor van Bronckhorst het beste mo-

Sport 13

DE NIEUWSPEPER 16 oktober 2019

Rob de Kreek (rechts) is samen met zijn zus Sylvia eigenaar van Feyenoordkroeg The Hide Away: “In 2002 is het echt losgebarsten. Sinds die tijd komen mensen uit het hele land en daarbuiten naar The Hide Away.”

ment. Dus kletterde hij de tegel kapot op het terras van The Hide Away. De scherven hangen ingelijst achter de bar. En dat is lang niet het enige museumstuk in het café. Overal waar je kijkt, zie je Feyenoorditems. Sjaals, Tshirts, stickers. Geen stukje muur of plafond is onbenut gebleven. De schoenen van Colin Kazim-Richards hangen aan het plafond en achter de bar hangt hét pronkstuk: een originele suppoostenpet uit de jaren 60. Moet kunnen Zijn ze niet bang dat zo’n mooi stuk wordt gejat? “Nee, joh”, zegt eigenaar Rob de Kreek (echt waar!) ontspannen. “Dan zouden mensen stelen uit hun eigen clubhuis. Dat doe je niet.” Want dat is wat The Hide Away is voor de bezoekers: een clubhuis. In 1983 opende Jan de Kreek, de vader van Rob, samen met zijn vrouw de kroeg. Het is een pijpenla met een lange bar, een pooltafel en een dartbord. Naast Feyenoordsouvenirs hangt het hier ook vol met souvenirs van supporters van bezoekende clubs, die hier net zo goed hun biertjes drinken. “Moet kunnen”, vindt Rob. The Hide Away is er het bewijs van. “Als jij normaal doet tegen ons, doen wij normaal tegen jou. Straks met de interland Nederland-Noord-Ierland zit het hier weer vol met Ieren. Gezellig!” Waarom Sunderland? Wie op zoek is naar The Hide Away, kan de kroeg moeilijk missen. De hele buitenmuur is voorzien van een megabeschildering, een restant van de graffitioorlog die supporters van Feyenoord en FC Utrecht ‘uitvochten’ in de aanloop naar de finale van de KNVB-beker. Artiesten troefden elkaar af met muurschilderingen. De in die tijd al opvallende rood-witte muur van The Hide Away kreeg een make-over en in de jaren erna werden de nieuwe prijzen vereeuwigd op de muur. Zo werd The Hide Away binnen en buiten Nederland bekend. De Sunderland-vlag is er een bewijs van. Vaste bezoeker Roger – “Ik kom hier al 30 jaar” – hangt hem iedere wedstrijddag trouw op. Waarom Sunderland? “Dat gaat al heel ver terug. In de jaren 70 kwamen de Engelsen hier in de havens werken. Ze trouwden met Nederlandse vrouwen, gingen hier in IJsselmonde wonen en bezochten dus ook The Hide Away. Maar hun liefde voor Sunderland bleef. Het zijn ook een beetje dezelfde clubs: allebei hoge pieken en diepe dalen.” De Engelsen namen hun familie mee naar De Kuip én The Hide Away en zo verspreidde het verhaal over die toffe voetbalkroeg zich als een lopende vuurtje door Engeland. “We hebben bijna el-

ke wedstrijd wel Engelse bezoekers over de vloer”, zegt Rob. “Ik weet ook niet hoe het komt, die gasten uit Engeland lullen het flink door of we hebben weer eens in een of ander boekje gestaan.” Hij vindt het wel best.

“Als jij normaal doet tegen ons, doen wij normaal tegen jou”

TARA LEWIS SNACKT ONDER DE 10 EURO MET ROTTERDAMMERS HAUTE CUISINE VOOR MAXIMAAL TIEN

10 minuten voor de wedstrijd Rob runt de kroeg samen met zijn zus Sylvia. Vader Jan komt nog altijd langs. Zodra hij binnenkomt, wordt zijn plekje achter in de zaak, aan de hoek van de bar, voor hem vrij gemaakt. Want: respect voor de oprichter van The Hide Away. Rob en Sylvia staan om de dag achter de bar en op wedstrijddagen zijn ze er samen. “Lekker hoor. Overdag ga ik met de honden op pad, ’s avonds sta ik achter de bar”, aldus Rob. “Ik heb dit seizoen trouwens pech”, beseft hij ineens. “Met al die Europese wedstrijden op donderdag. Daar gaat m’n vrije dag.” In het stadion komt Rob bijna niet meer. Soms pikt hij een uitwedstrijd mee. “In het begin gingen we nog wel naar De Kuip. 10 minuten voor de wedstrijd snel op het fietsje naar het stadion en dan voor het eind van de wedstrijd weer snel terug. Maar dat is niks, joh. Dan zit je niet lekker. Dus ik kijk wel hier.”

Beslist geen hond in de pot

20 uur open Nu kroegeigenaren het moeilijker krijgen door teruglopende bezoekersaantallen, concludeert Rob dat het een zegen is dat hij een voetbalkroeg heeft. Dat was geen vooropgezet plan. Maar als je een Feyenoorder bent, trek je nu eenmaal Feyenoorders aan. Zeker als je een van de laatste kroegen bent in de buurt van De Kuip. “In 2002 is het echt losgebarsten. Toen we de UEFA Cup wonnen, zijn we, denk ik, wel 20 uur achter elkaar open geweest. Daar is het begonnen.” Toen de gemeente besloot de stad droog te leggen rond enkele risicowedstrijden van Feyenoord, had The Hide Away het geluk net buiten dat gebied te vallen. “We hebben voor de zekerheid een printje gemaakt van dat kaartje. Toen de politie eraan kwam, konden we het mooi laten zien. Het bier was niet aan te slepen die dag. Als we geen voetbalkroeg waren? Tja, dan hadden we het moeilijker gehad”, zegt Rob. “Dan moet je andere dingen doen. Een biljarttoernooitje. Jeu-de-boulen. Dat doen we trouwens ook, in de zomer. En een barbecue voor de buren. Om ze te bedanken, want die moeten op voetbaldagen ook maar met die drukte zien om te gaan.”

Sanne van der Steen eet graag bij de Vietnamees, maar vindt het wel raadselachtig wat er precies in de Pho zit.

De scherven hangen ingelijst achter de bar

The Hide Away haalde in 2016 het nieuws toen Feyenoord en FC Utrecht een graffitistrijd uitvochten. De toen nog rood-witte muur kreeg een make-over.

Kort nadat Sanne van der Steen (33) naar Vietnam was geweest, ontdekte ze Pho op de West-Kruiskade. “Voor mijn reis kende ik de Vietnamese keuken alleen van de klassieke loempia. Samen met mijn vriend heb ik een maand op een motor door het land getrokken. We vlogen naar Hanoi, een prachtige oude stad vol sporen van het Franse kolonialisme. Destijds waren er nog weinig toeristen, zeker op de afgelegen plekken die je per motor bereikt.” Dat had ook zijn nadelen. “In een hotel waar ik eerst onder de douche geëlektrocuteerd werd, probeerde ik daarna in het Vietnamees uit te leggen dat we geen hond wilden eten. Dat werd miscommunicatie, dus ik vrees nog steeds dat we daar hond hebben gegeten, al leek het ook op rundvlees. Bij Vietnamese soep, Pho, is het altijd een beetje raadselachtig wat er precies in zit.” Dat bestelt ze dan ook niet bij het gelijknamige restaurant. Sanne: “In Vietnam leerde ik vooral salades waarderen, zoals deze met papaja. Het zoute van de vissaus, het zoete van de papaja, het knapperige van de pinda’s en dan ineens een verstopte garnaal!” Ook de verse loempia’s zijn een favoriet. “Ik bestel nu vaak de vegetarische omdat ik minder vlees wil eten. Maar met rundvlees zijn ze eigenlijk het lekkerst.” Een groot voordeel vindt ze het gezonde karakter van de Vietnamese keuken. “Dat heb ik van thuis uit wel meegekregen, gezond en lekker eten. Maar het moet niet te gezond zijn hoor, een koolhydraatarm dieet, daar snap ik niks van.” Haar moeders specialiteit is Thaise kokossoep: Thom Kha Kai. “Ze raakte geïnspireerd door onze warme verhalen nadat we thuis kwamen van een vakantie in Thailand.” Al kunnen haar beide ouders goed koken – “Mijn vader had vroeger een eigen restaurant in Leiden” – Sanne leerde koken door te experimenteren. “Gewoon door een paar keer iets heel vies te maken.” Dat laatste gebeurt tegenwoordig niet meer. “Mijn vriend vindt alles wat ik kook lekker. Maar als ik iets maak wat hij heel lekker vindt, is het meteen op. Om eerlijk te zijn zit daar vaak wel vlees in.”

Pho, West-Kruiskade 1a Papayasalade met garnalen: 8,75 euro Oordeel: Verrukkelijk frisse salade, mede dankzij de huisgemaakte vissaus.

Zaterdag 26 oktober De Nacht van de Nacht Op zaterdag 26 oktober is het zover: de 15e Nacht van de Nacht. Op deze laatste zaterdagavond van oktober vragen de Natuur- en Milieufederaties met honderden activiteiten weer aandacht voor het klimaat en energiebesparing op licht. Het doel: minder CO2-uitstoot en minder lichtvervuiling in Nederland. Want dat is hard nodig! Nederland is een van de meest verlichte landen ter wereld. Afgelopen honderd jaar werd Nederland maar liefst zo’n 125 keer lichter. Lichtvervuiling door nachtelijke verlichting met kunstlicht kost niet alleen veel geld en energie, maar verstoort ook het bioritme van mensen, dieren en planten. En we kunnen minder genieten van de mooie sterrenhemel: in de grotere steden kan men nauwelijks nog de sterren zien; de Melkweg

al helemaal niet meer. Dit komt vooral door openbare verlichting en reclameverlichting. De Nacht van de Nacht groeit ieder jaar. Afgelopen jaar bezochten maar liefst 47000 bezoekers meer dan 500 activiteiten in het donker. Meer dan 100 restaurants doofden de lichten en lieten alleen de kaarsen branden. Ook dit jaar doen er weer meer dan 100 restaurants mee. Door de campagne

Kom langs bij de Nacht van de Nacht! Op zaterdag 26 oktober vindt weer Nacht van de Nacht plaats. Er worden meer dan 500 evenementen in het donker georganiseerd in de avond en nacht dat de klok een uur teruggaat en de nacht een uur langer is. Van nachtklimmen tot diners bij kaarslicht, van een masterclass sterrenkunde tot een dark sky cruise. Alle activiteiten vind je op www.nachtvandenacht.nl. Ook doven gemeenten en bedrijven op honderden plekken de verlichting van gebouwen, monumenten en reclameverlichting tijdens de Nacht. Onder anderen André Kuipers, Sacha de Boer, Vincent Bijlo, Govert Schilling en Anita Witzier zijn ambassadeur en dragen de Nacht van de Nacht een warm hart toe.

Foto Jan Koeman

schakelen steeds meer gemeenten over op duurzame verlichting en doven daar waar mogelijk verlichting. Ook steeds meer bedrijven doen mee. Vattenfall (voorheen Nuon) en de Nationale Postcode Loterij steunen de Nacht van de Nacht campagne al vanaf de begintijd. En zelfs bedrijven als Interbest BV en Mundu (van de buitenreclame) doven na onze oproep iedere nacht hun 230 lichtmasten langs snelwegen. Wil je als bedrijf ook meedoen? Meld je dan aan op: nachtvandenacht.nl/licht-uit-bij/

te werpen in de grootste steden. Met een nieuwe satelliet is onderzocht hoeveel licht er de laatste jaren vanuit de grootste Nederlandse steden kwam. Niet eerder is dit in Nederland zo nauwkeurig gemeten. Flevoland, Gelderland en Friesland scoren het best. De grootste steden van de provincie Flevoland werden afgelopen jaren samen 2,4% per jaar donkerder. In Gelderland 1,7% en in Friesland 1,5%.

De eerste gemeenten worden donkerder De campagne begint ook zijn vruchten af

€7,98 PM2

€14,98

VA V.

Cultuur 15

DE NIEUWSPEPER 16 oktober 2019

Dossier Indië: zowel confronterend als verleidelijk (BEELD: MUSEUM BRONBEEK; 2008/01/17-1-1/133)

een en al ontluistering zien. De Rotterdamse fotograaf Stacii Samidin maakte als onderdeel van Dossier Indië de fotoserie Merdeka! (vrijheid). Daarvoor ging hij in Indonesië op zoek naar de sporen die de Nederlanders achterlieten.

Wie de zonnige en schaduwkanten van het Nederlandse koloniale verleden wil aanschouwen, bezoekt de expositie Dossier Indië in het Wereldmuseum. Acteur en fotograaf Thom Hoffman selecteerde als gastconservator zo’n 300 foto’s uit de beeldarchieven van erfgoedinstellingen en collecties. Samen met films als Oeroeg , De Stille Kracht en Max Havelaar , die je kunt bekijken in LantarenVenster, tonen de foto’s en persoonlijke verhalen een realistisch beeld van de koloniale periode tussen 1840 en 1949. De vroegste foto’s schetsen een droomwereld van een prachtig Indië. De beelden van de Nederlandse politionele acties tegen een door de Indonesiërs ontketende vrijheidsstrijd laten

ROTTERDAM LACHT Duik in de fascinerende wereld van stand-upcomedy met aanstormend en gevestigd talent uit binnen- en buitenland. Verschillende comedians en een MC bezorgen je een geweldige avond. Woensdag 16 oktober | Studio de Bakkerij | 20:30 uur

Wereldmuseum Rotterdam en LantarenVenster, 2 oktober 2019 5 juni 2020

Ga je voor het geld? Twee filmproducers zinnen op een doorbraak. Jarenlang houden ze zich op de been met pappen en nathouden. Maar een eventuele samenwerking met een beroemde filmster zal daar verandering in brengen, denken ze. Het toneelstuk Speed-the-Plow van toneelgezelschap Mooi Weer & Zo geeft een humoristische blik op de glitter en glamour van Hollywood. Ga je voor je idealen of uiteindelijk toch voor het geld? En: heb je bestaansrecht als je niet populair bent? Het stuk is gebaseerd op het gelijknamige boek van David Mamet. Hij schreef ook de klassieker The Postman Always Rings Twice . Het stuk Speed-the-Plow beleefde zijn oerpremière in 1988 op Broadway, met niemand minder dan Madonna in een van de hoofdrollen. De regie ervan is nu in handen van Johan Simons.

B-BOY Explosieve voorstelling met en over breakdancers. Vijf virtuoze dansers verkennen hun fysieke grenzen en gaan daarbij tot het extreme. Soms met brute kracht en dan weer met katachtige behendigheid. Donderdag 17 oktober | Theater Zuidplein | 20:00 uur

Theater Mooi Weer & Zo, vanaf 26 september, www.mooiweerenzo.com

DE GROTE SCHIJN Het Kralingse Bos vormt tijdens de herfstvakantie (t/m 27 oktober) het decor voor een bijzondere avondwandeling. Door middel van licht, geluid en geuren gaan ogen, oren en neuzen op avontuur. Vrijdag 18 oktober | Kralingse Bos | diverse tijden

24 uur muziek maken Klokje rond muziek maken, klinkt dat niet als een droom? Geen buren of huisgenoten meer uit hun slaap houden: het wordt mogelijk in het zwaar gebouwde Batavierhuis aan de Pieter de Hoochstraat. De plek is alvast passend, want aan deze straat kun je muziek leren maken bij Codarts, Grounds en SKVR. Alle ruimten zijn inmiddels vergeven, zo hoog is blijkbaar de nood in de stad. Maar je kunt je wel op de wachtlijst laten zetten. Welkom zijn professionals, ongeacht welke muziekstijl ze spelen. Liefhebbers van muziek houden de agenda in de gaten, want er zullen evenementen in het gebouw worden georganiseerd.

AFRO-CUBAN ALL STARS

Meer informatie: www.batavierhuis.nl

Zondagochtendconcerten Zondag 10 november Zondag 17 november Zondag 24 november Zondag 8 december Zondag 15 december Zondag 22 december Zondag 26 januari Zondag 9 februari Zondag 15 maart Zondag 22 maart

That’s Amore – Italiaanse Ochtend met groot orkest Bye Bye Love – ode aan de Everly Brothers Shanty Festival 2019 The Ramblers De mooiste Close Harmony Songs White Christmas at de Doelen Meezing-Ochtend met De Wannebiezz Tata Mirando Wiener Tradition Ode aan Barbra Streisand door Petra Berger

Grote Zaal – de Doelen te Rotterdam – aanvang 11.00 uur Bestellen: via internet of telefonisch www.zondagochtendconcerten.nl 010 4225244

€ 14,50

Flip meets Cohen Na het overlijden van de zanger en dichter Leonard Cohen in 2016 bracht Flip Noorman eenmalig in Paradiso een hommage aan zijn grootste inspiratiebron. Na vele verzoeken om het toch niet bij die ene keer te laten is hij gezwicht. Flip brengt het programma nu ook in de theaters. Bijgestaan door een deel van zijn band De Noormannen zingt hij de originele Cohen-liedjes en een aantal vertalingen van eigen hand.

LantarenVenster haalt de legendarische Afro-Cuban All Stars naar Rotterdam! Het dertienkoppig gezelschap van oude meesters en jonge musici staat bekend om hun combinatie van verschillende Latijns-Amerikaanse (dans)stijlen. Zaterdag 19 oktober | Lantarenvenster | 20:30 uur

TASTY TOUR

Kantine Walhalla, 20 oktober 2019, www.theaterwalhalla.nl

De drie Rotterdamse Foodwalhalla’s - elke met een eigen sfeer - zijn nu in een tasty tour te bezoeken: Foodhallen, Fenix Food Factory en de Markthal. Start met panoramisch uitzicht vanuit De Rotterdam, bezoek de Foodhallen en wandel dan naar de bruisende Fenix Food Factory op het ruige Katendrecht. De tour sluit af in de Markthal. Zondag 20 oktober | start bij De Rotterdam

VOOR DE VOLLEDIGE AGENDA KIJK OP UITAGENDAROTTERDAM.NL

Ontdek en ontmoet de leukste singles

Download nu ook de Relatieplanet app